1738
Beleid
1794
1826
1843
1858
1870
1877
1881
1885
1905
1912
Liberalen verplichten vak ‘natuurwetenschappen’ in opleiding van de normaalscholen – katholieken schrappen dit weer in 1884 uit angst voor het positivisme (in 1886 toch weer verplicht)
Infrastructuren
Aanleg van een farmaceutische plantentuin door de Leuvense universiteit – vanaf 1821 verhuis naar de huidige locatie – sedert 1835 Stedelijke Kruidtuin
Franse bezetter richt in elke departementshoofd-plaats een Ecole Centrale op die o.a. moet voorzien zijn van een plantentuin en een natuur wetenschappelijke collectie – de in Gent opgerichte plantentuin (1797) wordt in 1804 stedelijke plantentuin en vanaf 1903 (nieuwe locatie) verbonden aan het Botanisch Instituut van de universiteit
Activiteiten
Wetenschap
Publicaties/ Feiten
natuureducatie (natuur- en) milieueducatie internationale ontwikkelingen met invloed op Vlaanderen natuurbeschermingseducatie educatie voor duurzame ontwikkeling
Aanleg van de stedelijke plantentuin te Antwerpen op de gronden van de plantentuin van de voormalige Ecole Centrale
De Antwerpse dierentuin opent de deuren voor het publiek
Oprichting van de Rijksplantentuin in Brussel – vanaf 1939 verhuis naar het domein Bouchout te Meise – vanaf 2014 agentschap Plantentuin Meise
1914
1924
1933
1934
1939
1947
1949
1950
1952
1954
1959
1961
1962
1963
1965
1966
1967
1967
1969
Wettelijke leerplicht voor alle kinderen tussen 6 en 12 jaar
Opening van de nieuwe vleugel van het Natuur historisch Museum te Brussel volgens de nieuwste museale inzichten o.l.v. directeur prof. Edouard Dupont
Henri Van Heurck wordt directeur van de stedelijke plantentuin te Antwerpen en opent er een natuurhistorisch museum waarin les wordt gegeven (gesloten in 1949)
Directeur Victor Van Straelen van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen richt een Opvoedende Dienst op gericht naar secundaire scholen
Het Gentse Schoolmuseum opent zijn deuren o.l.v. Leo Michel Thiery – de bijhorende botanische tuin is gedeeltelijk ingericht volgens natuurlijke landschappen en kan als dusdanig beschouwd worden als de eerste heemtuin in het Nederlandse taalgebied
Henri Van Heurck geeft in de plantentuin te Antwerpen gratis lessen (in het Nederlands) plantkunde voor hoveniers en andere belangstellenden (vanaf 1864 wekelijkse openbare leergangen plantkunde en microscopie – vanaf 1866 maandelijkse cursussen herboriseren)
De natuurhistorische vereniging De Wielewaal wordt opgericht – op 24 oktober geeft voorzitter Frans Segers een eerste lezing met ‘lichtbeelden’ over water- en moerasvogels – in 1938 eerste cursus over ornithologie
Natuurpopularisator Jos Van Limbergen start met het populair wetenschappelijke tijdschrift Weetlust – in 1950 hernomen als Natuurwereld (tot 1976) – hij geeft overal ten lande voordrachten met dia’s
Begin van de bouw van het grote plantenpaleis in de Nationale Plantentuin
Eerste poging tot oprichting van een Belgische afdeling van de Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie (NJN) te Gent; het initiatief wordt nadien opgedoekt door de Duitse bezetter
Oprichting van het natuurreservaat Het Zwin door graaf Léon Lippens; in 1953 uitbouw van een educatief vogelpark naar het voorbeeld van de Wild Fowl Trust te Slimbridge (V.K.)
Tweede (kortstondige) poging tot oprichting van een Belgische afdeling van de NJN, te Antwerpen onder impuls van Flip Polk die later als professor (VUB) bekendheid zal verwerven met zijn natuurpraatjes tijdens de televisie-uitzendingen van ‘Nonkel Bob’
Edgar Kesteloot, werkleider aan het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuur wetenschappen, start met natuurpraatjes voor de schoolradio
De Wielewaal opent het Kempisch Vogelmuseum te Turnhout
Oprichting van de Volkshogeschool De Blankaart te Woumen – de werking omvat cursussen Mens en natuur en natuurweekeinden o.l.v. Paul Houwen, conservator van het naastgelegen gelijknamige natuurreservaat (tot 1975)
Derde en ditmaal goede poging tot oprichting van een Afdeling België van de NJN, te Antwerpen onder impuls van Guido Van Steenbergen vanuit een college-afdeling van De Wielewaal (Xaveriuscollege te Borgerhout o.l.v. Marcel Pille?) en jongeren van het atheneum te Deurne; in 1959 wordt dit de Belgische Jeugdbond voor Natuur studie
1970 IUCN omschrijft milieueducatie als The process of recognizing values and clarifying concepts in order to develop the skills and attitudes necessary to understand and appreciate the inter-relations among man, his culture and his bio-physical surroundings
1970
1970
1971
Resolutie 71 (14) van het Comité van Ministers van de Raad van Europa dringt aan om natuurbescherming en ecologie op alle onderwijsniveaus in te lassen
1971
Door groeiende belang stelling voor de milieuproblematiek ontstaat naast de term natuurbeschermingseducatie de term milieueducatie. Vanaf 1974 duikt in Nederland de compromisterm natuuren milieueducatie op, na discussie tussen de ‘groene’ en de ‘grijze’ educatie. Hij zal ook in Vlaanderen ruim ingang vinden, vooral bij de NGO’s
1972
In Stockholm vindt de United Nations Conference on the Human Environment plaats; de aansluitende Verklaring stelt dat Education in environmental matters, for the younger generation as well as adults, giving due consideration to the underprivileged, is essential in order to broaden the basis for an enlightened opinion and responsible conduct by individuals, enterprises and communities in protecting and improving the environment in its full human dimension.
1972
1972
1973
De Werkgroep Natuurbeschermings-edukatie wordt omgevormd tot Centrum Voor Natuurbeschermings-edukatie – prof. Jan Hublé (RUGent) wordt de eerste voorzitter – in navolging van het Nederlandse IVN worden in Antwerpen en Gent de eerste cursussen voor natuurgids ingericht – CVN ziet zijn werking als een culturele opdracht en participeert in de Hoge Raad voor Volksontwikkeling – in 1979 decretale erkenning als vormingsinstelling
Natuurgidsen beginnen met het organiseren van geleide natuurwandelingen voor het grote publiek
De Wielewaal start met een jongerenafdeling: de Wielewaaljongeren
Eerste schooltelevisie-uitzending gewijd aan leefmilieu: ‘De laatste plant, het laatste dier’ – in 1970 volgt een dertiendelige reeks voor volwassenen over ‘Milieubescherming’
1974
Oprichting van de eerste kinderboerderij: Diggie te Brakel
De Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde van Antwerpen (ZOO) richt een Opvoedkundige Dienst op naar het onderwijs
In de schoot van het Nationaal Verbond voor Natuurbescherming wordt een Werkgroep Natuurbeschermings-edukatie opgericht onder impuls van Guido Van Steenbergen
De Vrienden van het Schoolmuseum (Gent) starten met de uitgave van het natuurhistorisch jeugdtijdschrift Hamster (tot 1976) – museumdirecteur Roland Verstraelen is hoofdredacteur
1970
Van toen, nu en straks in NME-land
Europees Natuurbeschermingsjaar
In het raam van het Europese Natuurbeschermingsjaar gaat de BRT-televisie van start met mobiliserende programma’s zoals SOS-leefmilieu en Een land zoekt zijn evenwicht – natuurfilmer Marcel Verbruggen en natuurpopularisator Roeland Dirks hebben een belangrijke inbreng
1975
Charter van Belgrado en aansluitend daarop de Verklaring van Tbilisi (1977) geven in hun definities van NME een voorzet naar educatie voor duurzame ontwikkeling: ook economische, sociale en politieke aspecten vallen onder NME
1976
1978
Stad Brugge opent het eerste gemeentelijke NME-centrum: Natuurcentrum Beisbroek
IUCN, WWF en enkele instanties van de Verenigde Naties presenteren de World Conservation Strategy waarin sterk de nadruk wordt gelegd op het belang van een koppeling van ecologie en ontwikkeling; sectie 20 somt de vereisten op om te komen tot sustainable development; de Nederlandse bewerking luidt Bewaar de aarde en neemt deze term niet over; milieu-opvoeding moet de basis leggen van een nieuwe ‘conservation’-ethiek
1981
1982
1984
1986
1987
1988
Europees Jaar van het Milieu: NME moet deel uitmaken van de opleiding van iedere Europese burger
Jeugdbond voor Natuurstudie en Milieubescherming (JNM) ontstaat als fusie van BJN en WJ; nu Jeugdbond voor Natuur en Milieu De international NGO ‘Foundation for Environmental Education’ - FEE (oorspronkelijk ‘Foundation for Environmental Education in Europe’) wordt opgericht en start met diverse milieueducatie-programma’s zoals ‘Blue Flag’, ‘Eco-schools’, ‘Green Key’; ‘Learning About Forests’ en ‘Young Reporters for the Environment’.
Start van het internationale netwerk Environment and Schools Initiatives (ENSI); momenteel is België geen lid
CVN organiseert colloquium over ‘De maatschappelijke functie van de natuurgids’
Benelux organiseert eerste jaarlijkse NME-Werkconferentie die beurtelings door de verschillende landen c.q. regio’s wordt ingericht
De eerste editie van het wetenschappelijke tijdschrift ‘Environmental Education’ (sinds 1971 ‘The Journal of Environmental Education) wordt gepubliceerd
Julius Mac Leod benoemd tot hoogleraar aan de RUGent – zet zich in voor het gebruik van het Nederlands en publiceert handboeken over dier- en plantkunde – oprichter van het Kruidkundig Genootschap Dodonaea (1887) waarvan Leo Michel Thiery vanaf 1902 lid wordt – medeoprichter van de Nederlandsche Natuurhistorische Vereeniging (1901)
Prof. Jean Massart (ULB) publiceert het visionaire Pour la protection de la nature en Belgique
Leo Michel Thiery zet in zijn boek Encyclopedisch onderwijs zijn didactische en pedagogische opvattingen uiteen – in de jaren daarvoor trok hij wellicht als een van de eerste Belgische onderwijzers met zijn klas de natuur in
In december kost zware smog in Londen aan ongeveer 12.000 mensen het leven
De Amerikaanse biologe Rachel Carson publiceert Silent Spring waarin milieuvervuiling door pesticiden aan de orde wordt gesteld; in Vlaanderen werd de problematiek gelinkt aan die van de vogelvangst
Bij de ramp met de tanker Torrey Canyon komt 119.000 ton ruwe olie in zee terecht voor de kusten van Cornwall
Historicus Karel Van Isacker stelt in Het land van de dwazen de dwaasheid en de uitzichtloosheid van de moderne welvaartsstaat aan de kaak
Zanger Louis Neefs oogst succes met het liedje ‘Laat ons een bloem’ waarin de milieuproblematiek centraal staat
In ‘De grenzen aan de groei’ stelt de Club van Rome de uitputtingsproblematiek aan de orde
Op 7 december neemt de bemanning van Apollo 17 een beroemde foto van de aarde: Blue Marble. In hetzelfde jaar ontwikkelt de Britse chemicus en uitvinder James Lovelock zijn Gaia-hypothese
De Amerikaan Ted Perry brengt de toespraak van het indianenopperhoofd Seattle (1854) opnieuw in de belangstelling. Actie Strohalm publiceert de tekst in 1980 onder de titel Hoe kun je de lucht bezitten?
Start van de dertiendelige jeugdserie De Kat op de BRT-televisie waarin een milieuactivist het opneemt tegen een milieucrimineel; de reeks wordt heruitgezonden in 1979, 1981 en 1991
Grote dioxinevervuiling na ontploffing in een chemisch bedrijf te Seveso (Italië)
Bij de ramp met de tanker Amoco Cadiz komt 230.000 ton ruwe olie in zee terecht voor de kusten van Bretagne
1990
1991
Milieubeleidsplan en Natuurontwikkelingsplan voor Vlaanderen 1990-1995 voorziet de oprichting van een gewestelijk NME-centrum per provincie
Milieu- en Natuurraad Vlaanderen richt een Permanente Werkgroep Natuur- en Milieu-educatie op – in 1992 wordt een eerste algemeen advies inzake natuur- en milieueducatie uitgebracht, gevolgd door adviezen in 1995, 1998, 1999 en 2004
1992
Agenda 21 beschouwt natuur- en milieueducatie als een belangrijk instrument voor duurzame ontwikkeling
Ontstaan van de eerste regionale landschappen – het Natuurdecreet (1997) geeft ze een decretale basis in het raam van draagvlakverbreding voor het natuurbehoud – vanaf 2015 een provinciale bevoegdheid
Provincie Limburg richt het Provinciaal Natuur Centrum op en neemt het voortouw inzake het provinciale NME-beleid
Oprichting in de Verenigde Staten van The Institute for Earth Education o.l.v. Steve Van Matre; kenmerken zijn een beeldrijk taalgebruik en methodieken die positieve gevoelens t.o.v. de aarde moeten opwekken; de organisatie krijgt internationaal vertakkingen, o.a. in Nederland
Kredietbank nv richt de Stichting Leefmilieu op (nu ARGUS). Vanaf 1973 start van de opmerkelijke publicatiereeks Monografieën Leefmilieu Nu
1980
Chemische ramp in bedrijf Union Carbide te Bophal (India)
Ramp met de Russische kernreactor te Tsjernobyl
Brundtlandrapport van de Verenigde Naties brengt duurzame ontwikkeling op het internationale forum
filosoof Etienne Vermeersch publiceert het milieufilosofisch essay De ogen van de panda
1992
1993
1994
1995
1997
1998
1999
2000
2002
2003
2004
Het eerste Milieu- en natuurrapport Vlaanderen omvat een hoofdstuk over ‘Milieu-educatie en –informatie’
2005
Start van het Decennium van educatie voor duurzame ontwikkeling van de Verenigde Naties (tot 2014)
2006
2007
2008
Mina-raad en VLOR brengen samen een advies uit over ‘Educatie voor duurzame ontwikkeling in het leerplichtonderwijs’
2009 Vlaamse Regering keurt het Vlaams Implementatieplan
2010
2011
2013
2014
2015
2016
Omgeving en duurzame ontwikkeling worden een ‘context’ binnen de nieuwe vakoverschrijdende eindtermen voor het secundair onderwijs voor EDO goed
De Tuurbus rijdt door het land als onderdeel van het project ‘Tuur in de natuur’, gericht op lagere scholen (Koning Boudewijnstichting)
Koning Boudewijnstichting lanceert het MilieuOntmoetings Programma (MOP), een NME-programma naar kinderen van 5 tot 12 jaar
Oprichting van NME-De Wielewaal als tweede erkende (1997) vormingsinstelling voor volwassenen gespecialiseerd in NME
De VUB (departement Menselijke Ecologie - prof.dr. Luc Hens) krijgt van de Vlaamse overheid de studieopdracht ‘Project Groene School. Ontwikkeling van een milieuzorgsysteem voor secundaire scholen in Vlaanderen’ toegewezen
De eerste editie van het wetenschappelijke tijdschrift ‘Environmental Education Research’ wordt gepubliceerd
Start van het project Milieuzorg op School (MOS) als integratie van het MOP en het project Groene School
Start van het project Groene School voor secundair onderwijs en hogescholen
Als afsluiting van het MOP-programma van de Koning Boudewijnstichting (1993) publiceren Marc Jans en Danny Wildemeersch (KULeuven) het opmerkelijke rapport “Natuur- en milieu-educatie: van overtuigen naar overleggen”
Joke Vandenabeele verdedigt haar doctoraatsproefschrift ‘Sociale verantwoording en het debat over landbouw, milieu en natuur. Een kritisch empirisch onderzoek naar het leren van volwassenen in het perspectief van duurzaamheid’ Aan de KU Leuven
De eerste editie van het wetenschappelijke tijdschrift ‘International Journal of Sustainability in Higher Education’ wordt gepubliceerd
Monique Sys en collega’s van het toenmalige Instituut voor Milieukunde (Universiteit Antwerpen) publiceren het rapport “Ontwikkeling en implementatie van het NME-beleid in Vlaanderen. Een doelgroepgerichte benadering” – een studie in opdracht van de Vlaamse overheid.
Start van het project Ecocampus dat streeft naar een duurzaam hoger onderwijs
De eerste ‘World Environmental Education Congress’ wordt georganiseerd in Portugal (andere edities volgen: 2004 Brazilië – 2005 Italië – 2007 Zuid-Afrika – 2009 Canada – 2011 Australië – 2013 Marokko – 2015 Zweden)
De eerste editie van het wetenschappelijke tijdschrift ‘Journal of Educa tion for Sustainable Development’ wordt gepubliceerd
Dirk Bogaert verdedigt zijn doctoraatsproefschrift ‘Natuurbeleid in Vlaanderen. Natuurontwikkeling en draagvlak als vernieuwingen?’ aan de Radboud Universiteit Nijmegen
Veldwerk Nederland start in samenwerking met de universiteiten van Utrecht en Wageningen met een onderzoek naar de langetermijneffecten van natuur- en milieueducatie (NME) in het basisonderwijs: ‘Hoe duurzaam is NME? Kwantitatief onderzoek naar langetermijneffecten van natuur- en milieueducatie’ De Amerikaanse wetenschapsjournalist Richard Louv publiceert Last Child in the Woods: Saving our children from nature-deficit disorder; in 2007 verschijnt de Nederlandse vertaling als Het laatste kind in het bos
De Amerikaanse vice-president Al Gore vraagt aandacht voor de problematiek van de klimaatverandering in zijn documentaire An inconvenient Truth
De Universiteit Antwerpen (Instituut voor Milieu & Duurzame Ontwikkeling) publiceert het rapport van een studieopdracht van de Vlaamse Overheid, Departement Leefmilieu, Natuur en Energie: ‘Duurzaam wonen en bouwen als hefboom voor educatie voor duurzame ontwikkeling. Doorlichting van actoren, aanbod en omkadering en aanbevelingen voor het beleid’
CVN en Natuurpunt Educatie fuseren tot Natuurpunt CVN en worden de grootste erkende vormingsinstelling in Vlaanderen
De eerste editie van het wetenschappelijke tijdschrift ‘The Journal of Sustainability Education’ wordt gepubliceerd
Vlaamse Overheid publiceert EDO-brochure De vlag en de lading
Jelle Boeve-de Pauw verdedigt zijn doctoraatsproefschrift ‘Valuing the invaluable: effects of individual, school and cultural factors on the environmental values of children’ aan de Universiteit Antwerpen
Katrien Van Poeck verdedigt haar doctoraatsproefschrift ‘Education as a response to sustainability issues. Practices of environmental education in the context of the United Nations Decade of educa tion for sustainable development’ aan de KU Leuven
Start van het ESER-network (Environmental and Sustainability Education Research) tijdens de European Conference on Educational Research in Porto
De Universiteit Antwerpen (Onderzoeksgroep Edubron, dr. Jelle Boeve-de Pauw & prof. dr. Peter Van Petegem) publiceren het eindrapport van een TWOL-studie over de educatieve effecten van milieuzorg op school: ‘Milieuzorg Op School. Impactanalyse en verbetervoorstellen’
De TWOL-studie (Toegepast Wetenschappelijk Onderzoek Leefmilieu) ‘Inventaris van het huidige aanbod voor leren gericht op duurzame landbouw’ wordt toegewezen aan het ILVO (Instituut voor Landbouwen Visserijonderzoek)
Anneleen Kenis verdedigt haar doctoraatsproefschrift ‘From Individual to Collective Change and Beyond. Ecological Citizenship and Politicisation’ aan de KU Leuven