1
Verslag twaalfde bijeenkomst van het Lerend Netwerk ‘Integratie van duurzame ontwikkeling in de lerarenopleiding’ Vrijdag 6 september 2013 Nieuwe Kennis: Casus ‘Grondstoffen’ Sprekers: van 09u30 tot 11u45: - Dirk Barrez: ‘Kerven in de wereld’ - de onbetaalbare jacht op bodemrijkdommen - Filip Vandevelde (OVAM): Duurzaam materialengebruik (in gesloten kringlopen bij bouwen) - Charlotte Christiaens (Catapa vzw): Goud:eerlijk? – hoe grondstoffenproblematiek in de praktijk tegemoet komen? De PPT-presentaties, audio’s van de drie presentaties, een handige ‘outcome’ m.b.t. de casus ‘Grondstoffen’ toegepast op het schema van actiegerichte kennis, andere achtergrondinformatie en literatuur, zijn te vinden op de website van het Lerend Netwerk ‘Integratie van duurzame ontwikkeling in de lerarenopleiding’. Nagesprek door het Lerend Netwerk Lerarenopleiding, van 11u45 tot 12u30 Moderator: Katrien De Maegd (HoGent), voorzitter Lerend Netwerk ‘Integratie van duurzame ontwikkeling in de lerarenopleiding’. Verslag: Simone Heinen en Ellen Vandenplas Aanwezigen: Miette Plessers (Djapo), Bart Hoes (natuureducator, LNE), Mike Stoens (MOS secundair onderwijs), Griet De Baecke (Pedagogische begeleidingsdienst – onderwijs en opvoeding - stad Gent), Greet Van Nieuwenborgh (Mos Brussel), Antoon Hanssens (lector biologie, dep. Onderwijs en pedagogie, Erasmushogeschool Brussel), Marieke Coessens (lector wereldoriëntatie, kleuteronderwijs, KAHO Sint Lieven), Ruth Jamers (Stafmedewerker Onderwijs, Hogeschool PXL), Eef Thoen (lector Bachelor in het Onderwijs, secundair onderwijs, Netwerk ALERT, onderzoeksproject Artatouille, prioritaire nascholing D.O.O.S, Artevelde Hogeschool), Bieze Van Wassenhoven (Studio Globo), Emilie Deblock (Studio Globo), Vanessa Vantournout (lector KHBO), Mieke Van den Eynde (lector onderwijskunde en DO, lerarenopleiding secundair onderwijs HUB), Lutgart De Bie (Lector wereldoriëntatie, Thomas More, Kempen), Philippe Moreau (Mos Vlaams-Brabant), Aagje Monballieu (algemeen secretaris – Associatie Universiteit Gent), Karen De Coninck (student master in de pedagogische wetenschappen: major lerarenopleiding en stagiaire bij het ENW, AUGent), Roos Steeman + stagiair (lector Lerarenopleiding KAHO Sint Lieven),Katrien De Maegd (Voorzitter lerarenopleiding Secundair Onderwijs HoGent en voorzitter Lerend Netwerk Lerarenopleiding), Ellen Vandenplas (Ecocampus) en Simone Heinen (Ecocampus). Verontschuldigden: Jyoti DeGroote (Pedagogisch verantwoordelijke, Kleur Bekennen), Hilde Boiten (MOS Limburg), Isabel Van den Eynde (Karel de Grote-Hogeschool), Lisbet Colson (Pedagogisch Bureau VSKO, Dienst Vakoverschrijdende Thema's), Josée Van Steenbergen (Lector Natuurwetenschappen Thomas More Kempen, Lerarenopleiding Campus Turnhout), Catherine Roden (lector WO, Hogeschool PXL), Jürgen Loones (Educatie voor Duurzame Ontwikkeling, Dep. LNE), Annie Timmermans (lector aardrijkskunde/WO ruimte, coördinator keuzestage voor SO-AV, Artesis Hogeschool Antwerpen), Nele Dillen (MOS coördinator, LNE) en André Stroobants (Djapo).
Lerend Netwerk ‘Integratie van duurzame ontwikkeling in de lerarenopleiding’ – 6 sept. 2013
2 1. EDO-competentieprofiel De voorzitter (Katrien De Maegd) licht het, in een het lay-out gestoken, EDOcompetentieprofiel toe. Deze lijst van competenties is inspirerend voor docenten die binnen hun instelling/opleiding aan de slag willen met competenties voor duurzame ontwikkeling voor een afgestudeerde in de lerarenopleiding. De aanwezigen krijgen elke een brochure. Digitaal is de brochure hier te vinden. Papieren exemplaren zijn aan te vragen bij simone.heinen@lne.vlaanderen.be. 2. De voorzitter benadrukt het belang om aan alle EDO-principes te werken, ze zijn immers een samenhangend geheel. Het gaat om hoofd (nieuwe kennis en systeemdenken), hart (omgaan met emoties en waardenontwikkeling) en handen (actiegerichtheid). 3. Principe: Nieuwe Kennis De voorzitter overloopt andere interessante thema’s van duurzame ontwikkeling. Zie ‘Basisboek duurzame ontwikkeling’ van Niko Roorda, p 101, tabel 3.2: ‘Thema’s van duurzame ontwikkeling, volgens de VN-Commissie voor duurzame Ontwikkeling’. Zie bijlage 1 op de website van het Lerend Netwerk ‘Integratie van duurzame ontwikkeling in de lerarenopleiding’. 4. De voorzitter overloopt het schema ‘Actiegerichte kennis’ uit ‘De vlag en de lading’, p.6. Zie bijlage 2 op de website van het Lerend Netwerk ‘Integratie van duurzame ontwikkeling in de lerarenopleiding’. Dit schema is erg handig om de verschillende dimensies van duurzaamheidsthema’s duidelijk weer te geven. 5. De voorzitter stelt voor om het schema toe te passen op het voorbeeld van Catapa vzw: goudconsumptie. Dit is een manier om ook met studenten te werken aan ‘Actiegerichte kennis’. Effecten: Uitputting van de goudvoorraden (binnen 15 jaar bij jaarlijkse groei van 2% van de primaire goudproductie); grote ecologische en sociale ‘schade’ d.t.v. goudproductie. Alternatieve visies: Gelijkwaardigheidsprincipe (noord-zuid); goudconsumptie door ecologisch en sociaal verantwoorde initiatieven zoals Fairtrade en Fairmined gold; (zie ook ‘strategieën’). Oorzaken: Steeds groter wordende (goud)consumptie en dus vraag naar grondstoffen (goud etc.) Strategieën: Metaalverwerkende bedrijven aansporen om recyclageproces te optimaliseren; mijnbouw multinationals aansporen om milieuvriendelijke ontginningstechnieken toe te passen; investeringen van Belgische (Westerse) banken in goudmijnbouw stoppen; lobby voor internationale bindende wetgeving om wanpraktijken van multinationals aan banden te leggen; zelf minder goud consumeren; zelf beter recycleren; vragen naar de afkomst van je ring aan juwelier; je bankier vragen naar zijn investeringen; niet in mijnbouw beleggen; … 6. Reflecties vanuit de zaal: - Vertrekken met concrete casussen om dit principe te illustreren - Het laten invullen van dit schema zorgt er ook voor dat studenten zich niet machteloos gaan voelen. Het gaat ook om alternatieve visies en strategieën. - Het laten invullen van dit schema gebeurt het beste in een groep om zo een brede staalkaart van invalshoeken te krijgen. - Dit principe (nieuwe kennis) leunt ook sterk aan bij systeemdenken. Zo kan er ook bij het zoeken naar oorzaken aan systeemdenken gedaan worden. Lerend Netwerk ‘Integratie van duurzame ontwikkeling in de lerarenopleiding’ – 6 sept. 2013
3 -
Vraag: dienen we altijd te beginnen met nieuwe kennis en systeemdenken? Nee. Het hart appelleert. Voorbeeld: E-waste van de HUB = kennis verwerven in functie van actie die ze zelf kunnen ondernemen. Kennis kan ook paradoxaal zijn (bv.: kiezen voor bio of fairtrade). Opgedane kennis leidt ook tot keuzes die moeten gemaakt worden. Vrijblijvend studenten kennis laten opzoeken lukt niet. Op die manier krijg je geen diepgang. Het schema kan daarbij uitkomst bieden.
7. Praktijkvoorbeeld Nieuwe Kennis: Casus ‘Happy Meal’ Tijdens de bijeenkomst was er geen tijd om dieper op dit praktijkvoorbeeld in te gaan. Wel is het uitgedeeld aan alle aanwezigen. ‘Met een ‘Happy Meal’ duurzaam leren handelen’ is een mooi voorbeeld om ‘nieuwe kennis’ (en ook de andere EDO-principes) concreet in de lespraktijk binnen te brengen. Zie bijlage 3 op de website van het Lerend Netwerk ‘Integratie van duurzame ontwikkeling in de lerarenopleiding’. Inhoud casus ‘Happy Meal’: - Ontleding van ‘Happy Meal’ door verschillende groepjes: 1. Wat zit er in? 2. Waar komt het vandaan? - Ieder onderdeel van het ‘Happy Meal’ maakt een andere discussie los -> studenten worden bewust van nieuwe zaken. - Naast bewustwording ook handelingsperspectief: 3. Kunnen we een ‘Happy Meal’ vervaardigen waar je echt blij van wordt? - Alternatieven: gezonder, meer respect voor mens & dier, CO2-neutraal, … Studenten leren: vragen te stellen, betrouwbare informatie te zoeken, kritisch te denken en alternatieve oplossingen te zoeken; op een andere manier te kijken naar alledaagse zaken. Studenten denken na over duurzaamheid en werken zo aan DO-competenties. 8. Planning Lerend netwerk lerarenopleiding 2013 – 2015: - Twee lerende netwerken per principe van de EDO-competenties (nieuwe kennis, systeemdenken, waardenontwikkeling, omgaan met emoties en actiegerichtheid) om principes te concretiseren voor lerarenopleiders. - Bijvoorbeeld: Lerend netwerk ‘nieuwe kennis’ 1 - input: Inhoudelijke (theorie + praktijkvoorbeelden) input door sprekers (6 september 2013). Opdracht aan deelnemers om voorbeelden en ervaringen te verzamelen voor dit Principe -> zie op website bijlage 4 ‘Sjabloon voor goede praktijkvoorbeelden van de integratie van systeemdenken en nieuwe kennis’. Tussen 2 lerende netwerken ‘nieuwe kennis’: Uitwerken inhoudelijke tekst (door expert). Voorbeelden verzamelen, proefprojecten starten (bv.: integratie in opleidingsspecifieke leerresultaten, ervaringen opdoen, etc). Lerend netwerk ‘nieuwe kennis’ 2- outcome: Feedback op tekst Reflectie/intervisie: uitwisseling deelnemers
Lerend Netwerk ‘Integratie van duurzame ontwikkeling in de lerarenopleiding’ – 6 sept. 2013
4 Concreet: planning: April 2013 Systeemdenken: input Najaar 2013 Nieuwe kennis: input Voorjaar 2014 Systeemdenken en nieuwe kennis: outcome Midden 2014 Waardenontwikkeling en omgaan met emoties: input Najaar 2014 Actiegerichtheid: input Voorjaar 2015 Waardenontwikkeling en omgaan met emoties: outcome Midden 2015 Actiegerichtheid: outcome - Product lerend netwerk: Alle resultaten van deze lerende netwerken worden (tussentijds) gebundeld in een (online)publicatie en breed verspreid naar lerarenopleidingen. 9. Voorjaar 2014: Outcome systeemdenken en nieuwe kennis In het voorjaar van 2014 zal de volgende bijeenkomst van dit Lerend Netwerk doorgaan: het thema is dan ‘Outcome van Systeemdenken en Nieuwe Kennis’. De bedoeling is om in de tussentijd zoveel mogelijk praktijkvoorbeelden te verzamelen van de integratie van systeemdenken en nieuwe kennis in de lessen. Bij deze dus een warme oproep aan jullie allemaal om praktijkvoorbeelden aan ons door te geven. Om het gemakkelijk te maken hebben we een eenvoudig sjabloon uitgewerkt. Dit vinden jullie op de website van het Lerend Netwerk Lerarenopleiding, bij de documenten behorend bij de bijeenkomst van 6 september: bijlage 4 ‘Sjabloon voor goede praktijkvoorbeelden van de integratie van systeemdenken en nieuwe kennis’.
Lerend Netwerk ‘Integratie van duurzame ontwikkeling in de lerarenopleiding’ – 6 sept. 2013