Congresmagazine Het Nationaal Onderwijs Congres 2019 by de Rolf groep

Congresmagazine Nr. 1 | najaar 2019

Duik samen met AndrĂŠ Kuipers in de toekomst van het onderwijs

Met onder meer Dramaâ&#x20AC;Ś geen los vak! 1 Op Waku-waku kun je rekenen 3 Geheime codes 4 Leren over grenzen 6 Luiaards krijgen geen burn-out 10 Pedagogisch Tact 14 Leiderschap in het onderwijs van deze tijd 16

Voorwoord door Het Nationaal Onderwijs Congres-team

(v.l.n.r.)

Marije, Ramona, Femke en Rianne

BEWEGEN IS VOORUITGANG

Jij bent in beweging want jij bent op Het Nationaal Onderwijs Congres! En dat is precies wat wij met dit congres willen bereiken. Door jouw congresdeel name, en ongetwijfeld ook op vele andere manieren, neem jij de tijd en moeite om te investeren in je eigen ontwikkeling. Je gaat op zoek naar oplossingen, ideeën, tips en tools, toepasbaar voor jouw dagelijkse onderwijspraktijk. Maar je gaat ook op zoek naar wat de toekomst jou biedt en wat jij de toekomst wil bieden. Wij gaan samen met jou Back to the Future!

geweest om een mooi congres neer te zetten. Jij hebt vast ook niet stilgezeten op het congres en met dit magazine willen we jou inspireren om in beweging te blijven. Neem hem mee op je weekend weg zonder wifi en wasmachine (Luk Dewulf vertelt je er alles over) óf leg hem op de personeelstafel op school! Een mooie bijdrage aan jouw duurzame investering in de toekomst. Smaakt het naar meer? Zet dan 8 en 9 oktober 2020 alvast in je agenda. Same time, same place! Veel leesplezier!

Net als jij hebben wij een hart voor leren. Daarom is het onze passie om in jou en je collega’s te investe ren. Wij zijn de afgelopen maanden flink in beweging

Namens Het Nationaal Onderwijs Congres-team, Marije, Ramona, Femke en Rianne

MET DANK AAN ONZE HOOFDSPONSOR

COLOFON Vormgeving Ulfert Molenhuis, Rocketboys Redactie Femke Overbeek en Rianne Bonk, Het Nationaal Onderwijs Congres Ontwerp beelden HNOC Studio Fraaj Contact events@derolfgroep.nl

Drama… geen ‘los vak’ voor als je tijd over hebt! door Helen Degenhart, onderwijsadviseur Ontwikkeling & de groep - de Rolf groep

ramatische vorming is een rijk ontwikkelingsgebied. Je speelt met je hele lijf. Geest en lichaam, denken en gevoel, ze werken samen. Cognitieve functies in verschillende hersengebieden zijn tegelijk actief waardoor veel nieuwe verbindingen in de hersenen ontstaan. Dit maakt dat kinderen makkelijker leren in elk ontwikkelingsgebied. Tóch blijft er voor de creatieve vakken maar weinig tijd over. Je schooldag zit propvol met rekenen, taal en zaak vakken. En drama komt vaak alleen aan bod als jouw groep aan de beurt is om een voorstelling voor ouders te verzorgen. Zonde! Sociaal emotionele ontwikkeling Dramatische vorming kan spelen derwijs de sociaal emotionele ontwik keling van kinderen stimuleren. Daarbij gaat het met name om zelfbeeld, emoties en sociale vaardigheden. • Z elfbeeld In de omgeving waarin kinderen opgroeien, ontdekken zij zichzelf. Wie ben ik, wat vind ik leuk, waar ben ik goed in? De reacties vormen het beeld dat je van jezelf hebt. Dat is mooi maar ook kwetsbaar. Als de omgeving eentonig of negatief is, kan het je beperken: “in deze klas heb ik geen vrienden, dus ik ben saai.” Of, “mijn vrienden doen wat ik zeg, dus ik ben de leider en bepaal welk spel we doen.”

J e zelfbeeld bepaalt hoe je de wereld tegemoet treedt. En die manier lokt vaak dezelfde reacties uit waardoor je bevestigd wordt in het beeld dat je van jezelf hebt. Met drama kan je in nieuwe omgevin gen andere kanten van je persoon lijkheid ontdekken. Laat kinderen bijvoorbeeld lopen als koningin, boef, politieagent of oude zieke man. Hoe voelt dat? Welke reacties lokt het uit bij omstanders? • Emoties Kinderen moeten hun emoties leren voelen, benoemen en regu leren, en ook die van anderen leren herkennen om mee om te kunnen gaan. In iedere drama-oefening komt dit aan bod. Of je oefent het apart. Laat de helft van de groep spelen dat ze een beetje verdrie tig zijn, maak het steeds iets er ger totdat ze totaal overstuur zijn. Kinderen v ertellen waar en hoe ze het verdriet in hun lijf voelen: in hun hoofd, buik, keel… voelt het prikkelig, zwaar of heet? De anderen vertellen na afloop wat ze gezien hebben. Kinderen leren dat ieder mens haar gevoelens op eigen wijze uit waardoor ze beter rekening houden met elkaar.

• Sociale vaardigheden Opkomen voor jezelf, rekening houden met elkaar, samenwer ken, conflicten oplossen. Deze gedragingen worden grotendeels bepaald door je zelfbeeld en je emoties. Het loont dus om daar eerst in te investeren. Sociale vaar digheden kun je o efenen in rollen spel. Uit diverse onderzoeken blijkt dat bij de preventie en aanpak van pesten rollenspel veel effectiever is dan kringgesprekken of opdrachten op werkbladen. In rollenspel wordt het gewenste gedrag betekenisvol geoefend en verinnerlijkt. Wanneer doe je dat dan? Dramaoefeningen kun je als aparte les inplannen. Maar je kunt drama ook g ebruiken als werkvorm in je andere lessen. Dramaopdrachten passen goed bij zaakvakken, taal, lezen, muziek en natuurlijk bij je lessen uit de methode voor sociaal-emotionele ontwikkeling! Het hoeft niet groots en meeslepend, elke kleine oefening is winst, al is het maar vijf minuutjes. Veel succes en vooral… veel plezier!

Drama… geen ‘los vak’ voor als je tijd over hebt!

Advertorial

KPC Interim: tijdelijke inzet met een duurzaam resultaat

KPC Interim: tijdelijke inzet met een duurzaam resultaat We horen het vaak: “De eisen die aan de organisatie en aan het management gesteld worden veranderen steeds sneller.” Organisaties en management veranderen voortdurend, door interne ontwikkelingen, door aanpassingen die zijn ingegeven door de wetgever of door eisen die voortkomen uit veranderingen in de economische, technologische of maatschappelijke omgeving. Je krijgt als onderwijsbestuurder of onderwijsmana ger hoe dan ook te maken met substantiële uitdagin gen. Daarom kun je soms behoefte hebben aan tijde lijke managementcapaciteit. Om een opengevallen positie in te vullen. Of om een slag te maken in de kwaliteit van je organisatie of school. Wellicht zoek je ook extra menskracht om de organisatieontwikkeling te versnellen. Impact De interim-professionals van KPC Groep realiseren de met jou afgesproken resultaten én zorgen voor impact. Onze mensen doen veel meer dan ‘op de tent passen’ en de lopende zaken afwikkelen. Het zijn gepokte en gemazelde onderwijsprofessionals. Professionals die de taal van het onderwijs spreken

en die aan een half woord genoeg hebben. Die op de hoogte zijn van de laatste methodieken en oplossingen. En die, wanneer nodig, snel kunnen schakelen met andere experts binnen het uitgebreide en ervaren netwerk van KPC Groep. Wij ademen onderwijs. Snelheid en kwaliteit Onze werkwijzen en aanpak kenmerken zich door zowel snelheid als kwaliteit. Wij ontzorgen je. Verbeteren processen. Maken de organisatie wend baar. Vitaliseren mensen en teams. Realiseren de afgesproken resultaten. Op tijd en conform afspraak. Wij maken graag kennis met jou en jouw organisatie. Voor aanvullende informatie of een kennismakings gesprek: neem contact op met drs. Frans Donders, directeur KPC Interim: 06-12 50 40 08 ; f.donders@kpcgroep.nl. www.kpcgroep.nl/interim

Toekomstgericht rekenonderwijs, op Waku-waku kun je rekenen!

Waku-waku r voor als inspirato n va en ak het m ucties eigen prod

door dr. Julie Menne, Menne Instituut

oe kun je aan de hand van eigen producties van leerlingen structuren in de getallenrij aan het licht brengen? In dit artikel beschrijft dr. Julie Menne hoe een pratende vogel leerlingen uitdaagt in het bedenken van veel sommen. Leerlingen ontdekken aan de hand van deze producties verschillende relaties tussen getallen. Dit heeft als uiteindelijk doel dat ze zich flexibel kunnen bewegen over de lege getallenlijn. Introductie Even voorstellen. ‘Dit is Waku-waku en hij kan alleen maar 10 zeggen.’ De leerkracht staat voor de groep met een bontgekleurde papegaai aan haar hand. Zijn grote gele snavel kan open en dicht. Zie de foto bovenaan. ‘Om hem nu slim te laten lijken, bedenken we een sommetje waar 10 uitkomt.’ ‘Denise?’ ‘5+5’. Waku-waku antwoordt: ‘10’. ‘Sam?’ ‘9+1’. ‘Anya?’ … ze denkt nog even na. ‘Ik kom zo bij je terug.’ ‘Ole?’ ‘1+9’ ‘Dat doe je handig. Je draait het sommetje om.’ Ze controleert dit even op het rekenrek.

‘Isa?’ ‘2+8’. ‘Anya?’ ‘8+2’. ‘Heel goed en ook handig aangepakt.’ Nadat ‘7+3’ en ‘6+4’ en hun om keringen zijn genoemd, vraagt de leer kracht of ze alle sommen nu hebben gehad. ‘Nee’, zegt Murrad, ‘10+0 en 0+10 nog.’ Giorgio gaat staan en zegt: ’11–1.’ Nu komen meer leerlingen met erafsommen: 20–10, 12–2. En Waku-waku geeft steeds 10 als antwoord. Bij een fout als ‘18–10’ schudt hij nee. Hij kan namelijk heel goed rekenen. Zo’n foute som wordt snel ontmaskerd met behulp van het rekenrek. ‘Er zitten 20 kralen op het rekenrek; 10 op de bovenste en 10 op de onderste staaf. Als je 18 kralen opschuift, laat je er 2 staan. Doe maar.’ ‘Nu moet je van deze 18 kralen er 10 overhouden zodat Waku-waku 10 kan antwoorden. Welke kralen schuif je terug?’ ‘Doe maar’. ‘Hoeveel k ralen schoof je terug?’ ‘Welk sommetje moet het zijn?’ Zodra leerlingen zich realiseren dat erafsommen ook kunnen, zijn de

ogelijkheden onbeperkt. Denk je bij m het getal 10 alleen aan erbijsommen, dan heb je alle combinaties snel gehad. Als Stephan ‘11–1’ oppert, knikt Waku-waku alleen maar. ‘Weet je waarom hij niets zegt? Het sommetje is al geweest.’ Ook goede rekenaars worden uit gedaagd. Tristan komt met ‘100–90’. Liv komt met 200–290. Zo’n moeilijke foute som wordt even snel verbeterd door de leerkracht. ‘Oh, je bedoelt 200-190? Ja, dat is ook 10, hè Waku-waku? Ter verduidelijking schrijft de leerkracht de som op het bord, zet een relatieboogje van 190 naar 10 terwijl ze zegt ‘want 190 erbij 10 is 200’. Zie afbeelding hieronder.

Nieuwsgierig hoe dit afloopt? Download het volledige artikel: www.metsprongenvooruit.nl/ waku-waku-artikel

Toekomstgericht rekenonderwijs, op Waku-waku kun je rekenen!

Geheime codes door Brenda van Rijn, Innovatie & Ontwikkeling - de Rolf groep

et gemak worden deze ochtend in de Roboticahoek kleuren uitgezocht, kralen geteld en de spijkertjes gevuld. 7 blauw, 3 rood, 3 blauw, 5 wit en 1 rood. Regel na regel wordt uitgezocht en neergelegd, na een aantal regels ontstaat er een structuur. 6 blauw, 4 rood, 3 blauw, 4 wit en 2 rood. Stap voor stap wordt de reeks handelingen uitgevoerd. De kinderen van de onderbouw zijn nieuwsgierig en kunnen niet wachten totdat de hele plank is gevuld. Lukt het om de geheime code te ontrafelen?

Geheime codes

Kralenplank Leerkrachten van groep 1, 2 en 3 hebben het vast al geraden. Dit prak tijkvoorbeeld gaat over kinderen die werken met de bekende kralenplank, die in iedere onderbouwgroep tot het basismateriaal behoort. Deze opdracht is nieuw en sluit aan bij de doelen van digitale geletterdheid. Kinderen krijgen een codeblad met kleuren en cijfers. Iedere regel van de kralenplank wordt gevuld met de kralen van het codeblad. Programmeren Computational thinking, een onder deel van de 21ste-eeuwse vaardig heden, wordt geoefend met het oplossen van geheime codes. De geheime code wordt opgedeeld in kleine stukjes waardoor het den ken wordt gestructureerd. En door het volgen van de codetaal wordt een

Kralenplank,

probleem opgelost. Programmeren van computers gaat ook uit van het denken in structuren, waardoor je het oplossen van de geheime codes kunt benoemen als de beginselen van programmeren. En dan bedoelen we programmeren zonder computer. De succesvolle lessenseries ‘Kraak d e Code’ en ‘Alfabetcode’ bestaan ieder uit drie lessen aansluitend bij thema’s zoals: ‘vakantie, verkeer en de woordenmachine’. Het werken met de codebladen is de werkvorm van deze lessen. Ieder codeblad is voor zien van een antwoordenblad van de kralenplank waarmee de kinderen zelf hun oplossing kunnen controleren. In iedere les staat steeds een aansluitend lesidee om de les makkelijker of moeilijker te maken. Door de vele enthousiaste reacties van leerkrach ten op deze lessenseries weten we dat de kinderen graag de codes ontcijfe ren en met plezier, met de inhoud van deze lessen aan de slag gaan. En leer krachten werken op een eenvoudige manier met Digitale Geletterdheid.

codeblad en kralen

Door de vele enthousiaste reacties van leerkrachten over deze lessenseries weten we dat de kinderen graag de codes ontcijferen en met plezier met de inhoud van deze lessen aan de slag gaan.

De Rolf groep brengt Apple en onderwijs samen De Rolf groep slaat een brug tussen gedegen onderwijsexpertise en uitstekende ICT. Wij geloven in de kracht van Apple – en als gecertificeerd Apple Solution Expert (ASE) laten wij Apple-producten optimaal landen in onderwijs én bieden wij jou een perfecte prijs-kwaliteitverhouding.

Maak voordelig kennis met Apple voor het onderwijs Apple Solution Expert worden is iets om trots op te zijn. We willen dat vieren met drie mooie bundeldeals: Apple Start

Apple Plus

Apple Compleet

1.825,- incl. BTW

5.200,- incl. BTW

10.000,- incl. BTW

5 iPads

10 iPads

20 iPads

5 kidscovers

10 kidscovers

20 kidscovers

Zuludesk geïnstalleerd

Training werken met Apple

Training werken met Apple iPad trolley

Voor specificaties en voorwaarden zie www.derolfgroep.nl/bundeldeals

Lease ook mogelijk

Omdat de Rolf groep Apple-partner is, kunnen we onze klanten ook een operationeel Leasevoorstel doen. Een groot voordeel hiervan is dat er – met een relatief kleine investering per maand – toch een compleet pakket met iPads beschikbaar komt.

Bestellingen plaatsen

Ga naar www.derolfgroep.nl/bundeldeals om je geschikte bundel te bestellen.

Interesse?

Neem contact op met onze klantenservice door te bellen naar 088 410 10 20 of mail naar klantenservice@derolfgroep.nl

Leren over grenzen

foto idanus © Ronald He

door Rianne Bonk, projectleider Events & Studiereizen - de Rolf groep

“Zoiets leer je niet uit de boeken!” zegt Jopie de Bruin, directeur van Jenaplanbasisschool Jeanne d’Arc in Tilburg. Met een team van vijf mensen nam ze afgelopen voorjaar deel aan een studiereis van de Rolf groep naar Reggio Emilia in Italië. “We wilden zien en ervaren hoe de theorie van de Reggiobenadering er in de praktijk wordt gebracht en de vertaalslag maken naar wat we met dit voorbeeld kunnen.”

Leren over grenzen

Over grenzen Soms moet je letterlijk over gren zen kijken om met frisse ideeën aan de toekomst van kinderen te wer ken. Tijdens een studiereis zie je hoe collega’s in het buitenland met bepaal de uitdagingen omgaan. Dit kan je op nieuwe inspiratie brengen. Zo doe je in Finland inspiratie op hoe je pas send onderwijs vorm kan geven of hoe het principe ‘geen controle, maar sturing’ er uit kan zien. In Londen ontdek je nieuwe digitale leermidde len en ICT-toepassingen en in Italië zie je hoe je een klimaat kan scheppen voor ontdekkend leren. Europa stimuleert studiereizen, mits goed ingebed in de schoolvisie en ruim van tevoren aangevraagd, door middel van subsidies van Erasmus+. Recent hebben de PO-Raad en Nuffic de relevantie benadrukt om leerlingen op jonge leeftijd kennis te laten maken met de internationale en interculturele samenleving 1. Vooral binnen wereld oriëntatie en Engels past deze focus en moet volgens hen in doorlopende

leerlijnen worden gedacht. Een belangrijke manier om dat te bevorde ren, is door leerkrachten zelf interna tionale ervaringen en competenties op te laten doen en onderwijsmethodes uit andere landen te bestuderen 2. Voorbeelden en uitwisseling Bij Jopie stond een studiereis naar Reggio Emilia, de bakermat van de gelijknamige benadering, al lange tijd op haar verlanglijstje. “Bij Jenaplan staat het eigenaarschap van kinderen centraal. De Reggiobenadering haakt daar erg op aan. Ik ken de theorie al jaren, maar nu ik het in de praktijk zag, kwam het tot leven en kreeg ik het vuur te pakken! Het was enorm inspirerend. We hebben op de reis meteen al besproken wat we met de voorbeelden wilden doen en dat een

maal thuis concreet uitgewerkt.” Naast de d iverse bezoeken aan s cholen en kindcentra tijdens de s tudiereis, was ook de uitwisseling m et andere deel nemers een groot pluspunt. Jopie wil uiteindelijk haar hele team op studie reis laten gaan. “Elk jaar een groepje van leerkrachten die er op dat moment in hun persoonlijke ontwik keling aan toe is. Inspiratie moet een voedingsbodem hebben.” Kijk voor voorbeelden van studiereizen en voor meer informatie over subsidies op www.derolfgroep.nl/studiereizen.

Naast de diverse bezoeken aan scholen en kindcentra tijdens de studiereis, was ook de uitwisseling met andere deelnemers een groot pluspunt. 1

Zie www.nuffic.nl/documents/89/handreiking-internationalisering-primair-onderwijs.pdf Zie www.nuffic.nl/documents/887/ internationalisering-in-beeld-2018.pdf, p119

Advertorial

Wie zijn de onderwijsprofessionals die voor Roler werken? En wat zijn de diensten van Roler? In de serie ‘Kijkje in de Klas’ portretteren we onze professionals, om je een beter beeld te geven van hoe het is om voor Roler te werken.

Toen heb ik heel goed gekeken: welke school past het best bij mij? Waar voel ik me fijn? Hier heb ik het ook met mijn Roler adviseur over gehad. ”En uiteindelijk is het een basisschool op tien minuten fietsafstand geworden.

Via via kwam Laura in contact met Berbel Vervat, businessunit directeur bij Roler. “Op dat moment was ik eigenlijk nog niet echt op zoek. Maar we zijn samen een kop koffie gaan drinken en hebben een heel leuk gesprek gehad waarin ze me vertelde over de talent pool”.

Is de talentpool ook iets voor jou? Voor Laura was de talentpool een mooie kans om op andere scholen en in andere groepen te werken, om zo een school te vinden die bij haar past. “Nieuwe talenten moeten heel flexibel zijn”, aldus Laura. “Je kunt in een groep geplaatst worden, waar in eerste instantie misschien niet je voorkeur ligt. Daarom moet je leergierig zijn en open staan voor verschillende soorten onderwijs.

Vorig jaar kwam Laura in dienst bij Roler en mocht ze solliciteren op een vacature voor een functie op een school in Amsterdam. Aan het eind van het school jaar kon Laura in vaste dienst treden bij de school in Amsterdam. Ondanks het plezier dat Laura had op deze school, zat de reistijd haar dwars. “Toen dacht ik, Roler kan vast ook wel een leuke klus in Utrecht voor mij vinden”. En dat lukte. Laura kon in Utrecht op vijf scholen solliciteren en mocht op alle vijf scholen b eginnen. Een luxeprobleem dus!

Ben jij maximaal vijf jaar geleden afgestudeerd aan de pabo of lerarenopleiding of studeer je dit jaar af en wil je meer weten over de mogelijkheden om in de Talentpool te werken? Neem dan contact op met Sanne van der Meer via sannevandermeer@roler.nl of via 06-30124791.

De Roler talentpool als opstapje voor ontwikkeling en groei

Bied kinderen een gevarieerd en actief programma door Gerreke Gierveld, teamleider Piramide

Bied kinderen een gevarieerd en actief programma

inderen zijn speels en beweeglijk. Ze houden van regelmaat en weten waar ze aan toe zijn; dat geeft ze rust. Met dagritme kaarten laat je op een duidelijke en leuke manier zien dat ze bijvoorbeeld gaan buiten spelen, dansen en fruit eten. De volgorde van de activiteiten is van belang, waarbij afwisselend aandacht is voor rustige activiteiten en bewegend leren. Met deze dagritmekaarten • zorg je voor een gevarieerd en actief programma • leren kinderen op een leuke manier over tijd • creëer je regelmaat in de dag Inhoud van het dagritmepakket De mooie tekeningen van Frederiek Westerweel beelden de vele activi teiten van de kinderopvang en de basisschool uit. Zoals het dag zeg gen tegen hun ouders en in een grote kring zitten voor het voorlezen. Ook dagritmekaarten voor de lunch, een verjaardag en een verrassing vind je in de houten kist terug. Om de mate rialen op verschillende manieren in te zetten, ontvang je meerdere werkvormen. De dagritmekaarten zijn ontwikkeld bij het concept Piramide. Ze zijn te gebruiken in combinatie met Piramide of alle andere programma’s. De kaarten zijn tweezijdig: gekleurd en zwart-wit. Wanneer een activiteit is voltooid, draai je de kaart om. Zo weten de kinderen wat ze die dag allemaal hebben gedaan en krijgen ze spelenderwijs meer tijdsbesef.

Dagritmekaarten

Grijp aan het einde van d e dag nog eens terug naar alle a ctiviteiten en laat ze kennismaken met de b egrippen eerst, laatst, daarna en straks. Dagritmekaartenpakket • K unststof kaarten met leuke pictogrammen • L ege kaarten waar je zelf op kunt tekenen • S peelse werkvormen • O phangsystemen of houders zijn apart te bestellen • Voor kinderen van 0 tot 7 jaar

Bewegend leren is een must Meerdere keren per dag komt de kaart met de windmolen terug in het pro gramma. Deze kaart staat voor een korte bewegingsactiviteit, daar waar het kan, gecombineerd met cogni tief leren. Zoals we weten uit diverse breinstudies, heeft bewegen positief effect op leerprestaties. Er gaat meer zuurstof naar de hersenen, waardoor je beter kunt onthouden. En het zorgt gegarandeerd voor veel plezier! Jonge kinderen bewegen de hele dag. Zij ontwikkelen zich door bewegen, het ontdekken en benutten van de ruimte, het binnen en buiten s pelen. De kaarten met de windmolen geven aanleiding om extra te bewegen en een ‘windwaaier’ in te zetten. Dit is een activiteit gericht op bewegend leren. Je vindt op de hiernaast een aantal ‘windwaaiers’. Met korte activiteiten gericht op bewegend leren, zonder dat je daar veel voorbereiding voor hoeft te doen.

Windwaaier

• Lichaamsdelen • Nodig: dobbelsteen

• Bewegen met het puntje van je neus • Nodig: je eigen neus!

• Cijferrace • Nodig: stoepkrijt, buiten

Gooi de dobbelsteen. Benoem samen en raak het lichaamsdeel tegelijkertijd aan. Herhaal. Variatie: Maak een reeks van bewegingen door iedere gooi een nieuw lichaamsdeel toe te voegen.

Teken met het puntje van je neus in de lucht de volgende figuren:

Laat kinderen met stoepkrijt verschillende cijders op het plein tekenen. Geef vervolgens korte telopdrachtjes:

1 2 3 4 5

Raak je elleboog aan. Raak je tenen aan. Zwaai met je armen. Knik met je knieën. Zet je handen tegen je heupen en wiebel heen en weer. 6 Raak je enkels aan.

– – – – – –

Cirkel Vierkant Driehoek Rechthoek Ruit Ovaal

Teken eerst (piep)klein, daarna groot en heel groot. Variantie: Teken letters of cijfers in de lucht.

– Ren naar het cijfer 1. – Ren naar het cijfer 5. – Etc. Variantie Laat de kinderen telopdrachtjes uitvoeren. Hoeveel schommels hangen er op het plein? Hoeveel zandbakken hebben we?

✁ Tip: knip de windwaaiers uit en plak ze op stevig papier. Veel beweegplezier!

Bied kinderen een gevarieerd en actief programma

De kaarten met de windmolen zijn een bijzondere toevoeging. Die staan voor beweging. Dat kan van alles zijn op meerdere momenten van de dag: lekker springen met zijn allen of een actief spelletje. Kinderen kijken ernaar uit!

INTERVIEW LUK DEWULF

Luiaards krijgen geen burn-out pedagoog

Luk Dewulf

Grote kans dat jij iemand bent of een collega kent, die met een burnout thuis heeft gezeten. In het basisonderwijs heeft maar liefst 24,1% last van burn-outklachten, waar dat gemiddeld onder werknemers 15,8% is 1. In dit interview verheldert Luk Dewulf, pedagoog, spreker en auteur

Interview

van ‘Stop Burn-out’, wat een burn-out is en hoe je deze voorkomt.

Wat is een burn-out? “Een burn-out is een energiestoor nis die te maken heeft met je werk. Je hebt ontzettend weinig energie, je twijfelt aan je eigen kunnen en je gaat je anders gedragen tegenover ande ren. Er zijn twee dynamieken die kun nen leiden tot een burn-out. De eerste gaat over mensen die hard werken, perfectionistisch zijn en een hoog verantwoordelijkheidsgevoel hebben. Onder stress voelen ze dat ze het niet aankunnen en gaan nog harder wer ken. Ze negeren daarbij de signalen van hun lichaam, dat vervolgens op de meest drastische manier ‘stop’ zegt. Een tweede dynamiek treft mensen die zich steeds minder gezien, erkend en gewaardeerd voelen door één iemand op het werk. Hierdoor gaan ze steeds meer piekeren en vechten in het hoofd, tot ze crashen. Het mag duidelijk zijn dat een burn-out niets te maken heeft met lui zijn! Luiaards krijgen geen burn-out.”

Waarom zouden burn-outs vaker voorkomen in het onderwijs? “Het onderwijs moet zich enorm aan passen om antwoord te bieden op allerlei maatschappelijke vraagstukken. Daardoor is de druk erg toegenomen. Verder is de hele structuur gebouwd rond de leerkracht en zijn klas. Overleg en samenwerking komt daar bovenop. Ruimte om uit te wisselen hoe je met die ene leerling of ouder om kan gaan is er nauwelijks, laat staan over wat dit met jou als leerkracht doet.” Wat kunnen schoolleiders doen? “Het onderwijs moet meer naar team work. Het moet verschuiven van ‘ik’ naar ‘wij’. Maak leraren samen ver antwoordelijk voor leerlingen, laat ze samen oplossingen zoeken. Biedt mentorschap aan op een manier dat de leerkracht zich echt geholpen voelt, niet als iets dat er ook nog bovenop komt. En erken het probleem, een burn-out is altijd een gedeelde verant woordelijkheid.”

Wat kun je zelf doen? “Zoek uit wat je energie geeft in je werk. Ik noem dat je talenten. En zoek dan een manier om je talenten maxi maal in te zetten. En zoek in je vrije tijd naar activiteiten die je zo in beslag nemen, dat je niet aan je werk kúnt denken. Voor de één is dat wande len of hardlopen, voor de ander is dat naar een feestje gaan, met vrienden afspreken. Zoek jouw unieke manier, zolang je maar echt ontkoppelt. Is de eerder omschreven tweede dynamiek de oorzaak van je burn-outklachten? Ga dan op zoek naar iemand buiten je werk die je kan helpen om te com municeren wat belangrijk voor je is op een manier die helpend is. Is de eerste dynamiek de oorzaak? Ga dan regel matig naar een plek zonder wifi en wasmachine!”

NO. (2019). Werkdruk in het onderwijs. T Geraadpleegd van http://publications.tno.nl/ publication/34634072/eDSx5W/TNO-2019-R10679.pdf

Advertorial

Wil jij je leerdoelen halen in de klas? Tijd besparen, daar houden we allemaal van. Want geef toe, elke dag heeft te weinig uren om alles te kunnen doen wat we in gedachte hadden. Met de kant en klare lesideeën van Creall bespaar je tijd in het voorbereiden van je lessen én het maakt leren leuker. Klei en verf zijn bekend als materiaal voor handvaardigheid of voor een creatieve middag. Maar klei en verf zijn op vele andere manieren inzetbaar tijdens de lessen. Bijvoorbeeld voor taal en rekenen.

Uit onderzoek blijkt dat de manier waarop hersenen in contact staan met de handen buitengewoon direct en krachtig is. Doordat kin deren met hun handen bezig zijn, onthouden ze de lesstof beter en gaat de leeropbrengst omhoog. Creall heeft in samenwerking met een team specialisten meerdere leskaarten ontwikkeld, die snel en eenvoudig in te zetten zijn tijdens de gewone lessen. Ontdek ons Leren met je handen concept op www.creall.com.

Leren bouwen met een glimlach Wil jij je leerdoelen halen in de klas?

Spelen is belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen. Door te spelen met Twickto ontwikkelen ze hun motoriek, hun fantasie wordt geprikkeld en ze leren samenwerken met andere kinderen. Met Twickto geven kinderen zelf vorm aan hun belevingswereld en ontwikkelen ze hun talenten spelenderwijs. Twickto staat voor uitstekend design, kwaliteit en duurzaamheid. Twickto is in 2017 onderscheiden met het predicaat Goed Industrieel Ontwerp en in 2018 met een iF Gold Award.

STEM

Meer weten over Twickto?

Kijk op education.twickto.com

education

Science Technology Engineering Mathematics

Digitale geletterdheid: door naar de volgende fase door Marvin Reuvers, onderwijsadviseur Digitale geletterdheid en ICT - de Rolf groep

Digitale geletterdheid: door naar de volgende fase

it najaar beslist de Tweede Kamer of digitale geletterdheid in het curriculum voor het PO wordt opgenomen. Los van de, waarschijnlijk positieve, uitkomst blijft de noodzaak om digitale geletterdheid naar een volgende fase te brengen overeind. Kinderen moeten tenslotte voldoende bagage krijgen om zich later in de maatschappij te kunnen redden. Maar hoe breed vliegen we dit onderwerp straks aan? En welke verschillen zijn er met de manier waarop we ICT nu inzetten? Na jaren van aansluiten van toetsen borden en kalibreren van digitale schoolborden, kunnen ICT-coördinato ren en hun collega’s zich eindelijk bezig houden met onderwijsontwikke ling gerelateerd aan ICT. Met als centrale vraag: ‘Welke combinatie van technologische mogelijkheden kunnen we benutten om onze visie op maatwerk te kunnen invoeren of door te ontwikkelen?’ Kunstmatige intelligentie ICT en maatwerk zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden in het onder wijs. De digitale middelen verzor gen niet alleen de opdrachten voor leerlingen, maar ook de analyse en

de vervolgtaken die daar met behulp van kunstmatige intelligentie (AI) uit voortvloeien. De rol van AI is hier: het vertalen van verkregen data naar een algoritme voor een vervolgactie, in dit geval een nieuwe set opdrachten.

s tructureel is in de klas. Hoogste tijd dus voor deskundigheidsbevordering op teamniveau. Dit is zelfs de belang rijkste voorwaarde om stappen te kunnen zetten in digitale geletterdheid in de school, zowel op leerkrachtals leerlingniveau.

Hoogste tijd dus voor deskundigheidsbevordering op teamniveau.

De leerkracht maakt het verschil Zie digitale geletterdheid niet als een bedreiging, maar vooral als een grote kans om ook in de (nabije) toekomst het verschil te kunnen blijven maken als leerkracht. Jouw rol verandert, maar je blijft onmisbaar. Alleen de leerkracht die denkt zijn onderwijs te kunnen voortzetten zoals hij of zij dat de afgelopen tien jaar heeft gedaan, prijst zichzelf uit de markt.

Twee opdrachten Een en ander leidt voor elke school tot grofweg twee nieuwe opdrach ten. In de eerste plaats het vertrouwd maken van leerkrachten met digitale hulpmiddelen, die ervoor zorgen dat zij verder kunnen excelleren. Ofwel; hoe sluiten de mogelijkheden die je hebt gekozen (en waarvoor je betaalt) aan bij het deskundigheidsniveau van de leerkracht? In de tweede plaats gaat het erom dat je als schoolteam standaarden kunt loslaten als gevolg van deze ontwikkelingen; denk aan roosters, planningen en het jaarklas sensysteem. Deskundigheidsbevordering op teamniveau Dat heeft gevolgen voor het hele team. Waar je voorheen twee dagen een computer ongebruikt kon la ten omdat de ICT-collega nog geen tijd had om er naar te kijken, zien we nu dat de techniek veel minder uit val vertoont en het gebruik van ICT

STEAM inspiratiemiddag

g Woensda ber 6 novem 6 van 2 tot Ochten

Doe inspiratie op over het fascinerende onderwijsgebied STEAM en ontvang tips voor inzet in de groep. Leuk en leerzaam voor iedereen werkzaam in de kinderopvang en het basisonderwijs.

It’s all about STEAM! derolfgroep.nl/inspiratiemiddagsteam

Ga je met ons de uitdaging aan?

“Zoek uit wat In het onderwijs kom je elke dag in het werk je nieuwe vragen tegen. Daarom wil je jezelf en het onderwijs continu energie geeft, blijven verbeteren. Je zet geen punt maar een komma, omdat er altijdik noem dat nieuwe uitdagingen zijn. Fontysje talenten, en Pro Educatie is er speciaal voor zoek dan een vooruitdenkers als jij. manier om je fontys.nl/educatie talenten maximaal in te zetten.

‘Ik wil elke dag beter worden in mijn vak.’ Fontys Pro VOOR VOORUITDENKERS

‘Pedagogisch Tact’; ‘Weten wat je moet doen, als je niet weet wat je moet doen!’ ‘Pedagogisch Tact’; ‘ Weten wat je moet doen, als je niet weet wat je moet doen!’

door Marcel van Herpen, spreker, auteur

edere leraar kent dat gevoel dat het lekker loopt. De sfeer is goed. De kinderen reageren naar verwachting en de resultaten zijn op orde. Maar iedere leraar kent ook de m omenten waarin hij niet precies weet wat hij moet doen. Er kunnen zich zelfs situaties voordoen waarin je iets doet wat je liever niet had gedaan. Soms ben je gewoon de leraar die je liever niet zou zijn. Misschien is wel de meest intrigerende vraag in het onderwijs: “Hoe weet je nou wat je moet doen als je niet weet wat je moet doen?” En! Er is een ant woord. Het is zelfs een eenvoudig ant woord. Maar om het eenvoudige ant woord te begrijpen, is bewustwording van de complexiteit voorwaardelijk.

Con-tact is mét tact, als je het contact gebruikt om steeds beter en preciezer te kunnen zien wie de leerlingen zijn en wat ze nodig hebben.

Marcel van Herpen

Alle relaties tussen mensen – dus ook die tussen leraren en leerlingen – bestaan uit bijzonder complexe vormen van contact. Om de interven ties in dat contact steeds beter en preciezer te maken, is het van belang om je te blijven ontwikkelen in ‘tactvol handelen’. Con-tact is mét tact, als je het contact gebruikt om steeds beter en preciezer te kunnen zien wie de leerlingen zijn en wat ze nodig heb ben. Maar om goed contact te kunnen maken met anderen, is goed contact met jezelf voorwaardelijk. Het is van belang om je in elke s ituatie staande te kunnen houden en te ver antwoorden wat je doet. Daarvoor is het nodig om je bewust te zijn van jezelf, de ander, de interactie tussen jezelf en de ander én de omstandig heden. Ontwikkelingen verlopen nooit zonder moeilijkheden. Maar een leraar kan meer en meer zijn handelen af gaan stemmen op wat de leerlingen kunnen, als ze elkaar écht leren ken

nen. Relaties aangaan om kinderen op te laten groeien als vrije én verant woordelijke burgers! Dat kan. De kinderen zijn er al klaar voor… Nieuwsgierig geworden? Meld je dan aan voor mijn masterclass over Pedagogisch Tact op woensdagmiddag 6 november in Deventer: basisonderwijs.mijneigenacademie.nl/ arrangements/3386 Graag tot dan! Marcel van Herpen is één van de sprekers op Het Nationaal Onderwijs Congres 2020. Hij stond aan de wieg van de eerste school voor Ervarings Gericht Onderwijs in Nederland en richtte een aantal expertisecentra op. Hij gaf al meer dan 1.000 lezingen en schreef een aantal pedagogische publicaties.

Advertorial

Teach2Code™ levert kant-en-klare programmeer kits voor het gehele primaire en het voortgezet onderwijs. Van uitgebreide pakketten, tot enkel de basisbenodigdheden voor het klassikaal opstarten van programmeerlessen. Teach2Code™ programmeerkits Teach2Code™ biedt een soepele start binnen het programmeeronderwijs. Alles in onze kits wordt met grote zorg samengesteld. Zo is het van belang dat de materialen gelijk in gebruik genomen kunnen worden, en moet het eenvoudig inzetbaar en te begrijpen zijn. Ze zijn ze te gebruiken vanaf de beginselen tot het gevorderde stadium van programmeren.

in het onderwijs. Vaardigheden als creatief denken en probleemoplossend denken worden hierbij sterk ontwikkeld. Met uitzondering van de onderbouw zijn alle lessen zelfstandig uit te voeren. Ook kan ervoor gekozen worden om de lessen klassikaal uit te voeren. Bij elke les zijn er een aantal optionele activiteiten of vraagstukken in te zetten. Op deze manier kan er nog meer uit de kits gehaald worden, en word het programmeren nóg uit wwwdagender! Ozobot, de kleinste programmeerbare robot Maak kennis met de kleinste en meest innovatieve rogrammeerbare robot, Ozobot. De leuke en educatieve Ozobot kan zonder schermen geprogrammeerd worden met stiften, maar ook digitaal. Teken lijnen in verschillen de kleuren en maak de diverse kleurcodes waardoor Ozobot zijn commando’s uitvoert. Digitaal kan je met Ozoblockly (in een Scratch omgeving) Ozobot program meren in verschillende moeilijkheidsniveaus. De vele functies en sensoren die de Ozobots te bieden hebben zijn eenvoudig te leren, maar uitdagender om te beheersen. De Ozobot Evo heeft nog meer sensoren en mogelijkheden. Dit maakt de Evo allesomvattend op STEAM-gebied. Ozobot is laagdrempelig en uitermate geschikt voor klassikaal gebruik. Coming soon: Ozobot Classroom! Ozobot brengt deze herfst de “Ozobot Classroom” software uit. Hiermee kan de leerkracht eenvoudig de online en offline activiteit per leerling volgen, zonder zelf iets bij te hoeven houden. Daarnaast is er een volledige bibliotheek aan lessen (zowel voor gebruik met stiften, als met blockly). Leerlingen krijgen hierbij persoonlijke lesaanbevelingen passend bij zijn/haar niveau, en kunnen ze badges behalen!

Uitgebreid lesmateriaal De gratis lessen en activiteiten zijn nauwkeurig opgezet i.s.m. diverse scholen. Hierdoor sluiten ze perfect a an op de doelen van het SLO. De lessen beschikken over een opbouw van beginner tot gevorderd, en dekken de 21e eeuwse vaardigheden (“Computational Thinking”) welke een verplicht onderdeel worden

Ozobot Classroom is alleen te gebruiken met de Ozobot Evo vanwege de Bluetooth koppeling. Meer weten? Informeer naar Teach2Code™ bij uw onderwijsleverancier of kijk op teach2code.nl

Kant-en-klare lespakketten voor Wetenschap & Technologie van Teach2Code™!

Leiderschap in het onderwijs van deze tijd door Yvonne Zwart, manager Onderwijsadvies & Ontwikkeling - de Rolf groep

Leiderschap in het onderwijs van deze tijd

r is geen twijfel over het belang van leiderschap in het onderwijs. Ons zo belangrijke onderwijs is aan het veranderen of zal gaan veranderen. We denken samen na over zaken als het leerstofjaarklassen systeem, de wijze waarop kinderen leren, de wijze waarop we les willen geven en de toekomstbestendigheid van ons onderwijs. Wat daarin ook gaat gebeuren, we hebben sterk leiderschap nodig in deze processen van strategie, keuzes, verandering en uitvoering.

‘De zeven eigenschappen van ffectief leiderschap’ van Covey stamt e bijvoorbeeld uit 1989, maar is nog steeds zeer actueel. Denk hierbij aan de ‘cirkel van invloed’. Een absoluut helpend model om helder te m aken waar je als persoon wel of niet invloed op hebt en wat je doet met deze informatie. Belangrijke les: geef je energie aan zaken die je kunt beïn vloeden en waak ervoor te veel weg te geven aan zorgen en situaties die buiten jouw invloedssfeer liggen.

Dat leiderschap in het onderwijs deze prominente rol heeft, is natuurlijk al jarenlang onderwerp van theorie en modellen. Denk aan Senge, Fullan, maar ook aan bijvoorbeeld Covey. In het licht van alle ontwikkelingen komt daarbij de vraag naar voren of het onderwijs van deze tijd ander leider schap en andere inzichten dan twintig jaar geleden nodig heeft. Een aantal van deze modellen lijkt echter nog net zo belangrijk en waardevol als altijd.

Mijn kwetsbaarheid tonen, was misschien wel de meest effectieve interventie van de afgelopen jaren.

Een eigenschap die je helpt om daarbij de juiste keuzes te maken is, ‘begin met het einde voor ogen’. De essentie van deze eigenschap is, dat je weet wat je einddoel is, daar naar toe werkt door keuzes te maken en dat die keuzes je verder brengen in de richting van je einddoel. En wat te denken van het waardevol le inzicht dat Senge ons al in 1992 gaf met ‘De vijfde discipline’. Senge maakt ons duidelijk dat systeemdenken een belangrijke oplossing is voor com plexe problemen, waarbij juist de verbondenheid tussen alle schijnbare

deelproblemen het belangrijkste is. Belangrijke les: alleen wanneer je je realiseert dat je voortdurend moet stilstaan bij het effect van besluiten en handelen binnen het totale syteem, zullen veranderingen effectief zijn. In gesprek met leidinggevenden ver telde een directeur over een voor haar belangrijk inzicht: “Toen ik het even niet meer wist, ben ik terug gegaan naar mijn gevoel en wat me raakte. Dat heb ik gedeeld met mijn team en er ontstond een prachtig gesprek over waarom we doen wat we doen. Mijn kwetsbaarheid tonen, was misschien wel de meest effectieve interventie van de afgelopen jaren. En dat kwam niet eens uit een managementcursus.” Zou dat het geheim zijn van nieuw leiderschap? Worden passie, kwets baarheid en authenticiteit de belang rijkste eigenschappen? Of zijn ze dat altijd al en vinden we dat over twintig jaar nog steeds? Een mooie vraag om over na te denken, juist omdat we met elkaar binnen het onderwijs allemaal die passie voor onderwijs delen. En wat een heerlijke gedachte zou d at zijn, dat we elkaar altijd weer zullen vinden in die liefde voor de kinderen, ouders en alle harder werkers in het onderwijs.

Maak kennis met een wereld vol nieuwe ervaringen vanuit de veiligheid van de klas

Ben je op zoek naar een leerzame educatieve experience voor het nieuwe schooljaar? Wij komen graag naar je toe met ClassVR.

Maak een afspraak op

vr@derolfgroep.nl

Advertorial

WegWijsVR voor alle kinderen in Nederland

WegWijsVR voor alle kinderen in Nederland WegWijsVR bereidt kinderen voor op zelfstandige deelname aan het verkeer Interpolis ontwikkelde samen met Veilig Verkeer Nederland (VVN) WegWijsVR. Een innovatieve en effectieve 3D verkeerstraining voor basisschool leerlingen. WegWijsVR is beschikbaar voor diverse devices Met een computer, een tablet of VR-bril oefenen leerlingen verschillende verkeerssituaties in een 3D omgeving. Zo leren ze spelenderwijs omgaan met onverwachte situaties die ze ook tegenkomen als ze op straat lopen of fietsen. Via een online dashboard kun je de resultaten van jouw klas en jouw leerlingen volgen.

WegWijsVR is bewezen effectief Uit onderzoek van Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) bleek dat WegWijsVR significant bijdraagt aan de verkeers vaardigheden van kinderen. Wat kost WegWijsVR voor jouw school? Een scholenabonnement voor WegWijsVR kost € 2,50 per leerling per jaar met een minimumbedrag van € 250. Daarvoor krijg je toegang tot de virtuele omgeving in de WegWIjsVR-app, toegang tot het dashboard en voor elke leerling een inlogcode om de app te kunnen spelen. De app wordt tussentijds geactualiseerd met nieuwe verkeerssituaties. Haal WegWijsVR naar jouw school. www.wegwijsvr.nl

door Kim Bakker, projectleider Academies – de Rolf groep

ls onderwijsprofessional ben je dé beroepskracht die volgende generaties leert leren. Het allermooiste voorbeeld voor jouw leerlingen is dat je zelf ook een leven lang leert. Uit een grootschalig trendrapport van Good Habitz blijkt dat ruim acht op de tien Nederlanders wil blijven leren. Na ontspanning en gezin wordt persoon lijke ontwikkeling zelfs als belangrijkste

aspect in het leven genoemd. Het verwerven van nieuwe kennis en vaardigheden is en blijft een groot goed. Ook is er groeiende behoefte om makkelijk en snel goede kennis ter beschikking te hebben. Online leren is de afgelopen jaren enorm toegenomen.

leidinggevenden is zeer bepalend voor het volgen van een training! Stimulerende cijfers, waar wij als hart-voor-leren-organisatie, samen met onze scholingspartners, graag op inspelen door oplossingen te bieden voor deze scholingsbehoefte! Via de online Rolf groep Academie bieden wij zowel fysiek als online trainingen aan met brede of specifieke kennis. Onze nieuwe partner Good Habitz voorziet daarbij in een breed pallet trainingen gericht op jouw persoonlijke ontwikkeling. Makkelijk en anytime, anywhere, anyplace te volgen. Meer weten over de mogelijkheden voor jou als onderwijsprofessional? Wij vertellen je er graag meer over! academies@derolfgroep.nl

Kennis opgedaan tijdens het congres? En nog niet uitgeleerd?

En wat blijkt nog meer? De interes se voor online trainingen stijgt niet alleen, maar ook de invloed van

Bron Trendrapport Good Habitz

Hoe maak ik appelsap? Een spijkerbroek maken, is dat moeilijk? Lijkt het je leuk om met je klas het antwoord te vinden op deze en vele andere interessante vragen? Dan hebben wij een cadeautje voor je!

07.

In het koffietafelboek “Hoeveel thee drinken we eigenlijk?” geven we tips, adviezen en lesideeën die je direct kunt toepassen in je klas. Vraag nu een GRATIS exemplaar aan via info@techyourfuture.nl. Vermeld daarbij je naam- en adresgegevens.

VRAAIGS GRAT ! AAN

Het koffietafelboek is een uitgave van TechYourFuture, het expertisecentrum voor onderwijs in bèta en technologie. Meer informatie vind je op www.techyourfuture.nl.

ET ERKEN M SAMENW CENTRA SCIENCE aal niet goed Nederland helem g gaat het in er. Niet alleen Jammer genoe er steeds mind ivers zoals tand. Er zijn met de bijens van andere bestu maar ook dat het aantal bijen, ruit. achte hommels, gaat niet alleen een in Leiden is fosersity Centre ja, erg dode, nou Naturalis Biodiv echte in um met een (nu op reis, prachtig muse nosaurus Rex ette - Tyran onderzoek siele en opgez plek waar veel ); het is ook een 2019 weer terug en hommels. bijen naar gedaan wordt

e met Kamillethe g bijenhonin Informatief

lethee. Met of dol op kamil ! iefhebbers zijn en de maag Sommige theel voor de keel tie honing. Goed lijk een kwes zonder een lepel aal niks. Duide n het helem Anderen vinde van smaak! is. thee wel of kamillethee Het discussiëren van definities. Je kunt er over smaak, maar jes van de kwestie van Dat is geen kken van blaad geval niet getro digen dat elke wordt in ieder r prima verde Je kunt echte jes of vruch echte theeplant. bloemen, blaad van is kken rs de betekenis drank die getro hebben imme thee, is. Woorden lethee is zo’n ten een ‘thee’ geven. Kamil t. Kamille ikers eraan leplan gebru de kamil die van de de bloempjes beetje geluk getrokken van rland. Met een en ‘kruid’ in Nede het schoolplein is een inheems de rand van je tuin of aan de website van groeit het in ruid’. Volgens end en het niet als ‘on-k ontstekingsremm beschouw je t kamille licht d effect “werk annen ekers de apoth een licht ontsp Het heeft ook d. etten ontsm

- en ikt bij maag wordt gebru darmen. Het id, nervositeit, op maag en , verkoudhe keelpijn, hoest en maar! darmklachten, n.” Dus oogst en huidklachte ille) mondinfecties /kam nl/medicijnen (www.apotheek. voor niet bedoeld leplant zijn De plant van de kamil voortplanting. De bloemen en voor de eigen en gele bloem onze thee, maar geurige witte kleurige en die Stuifmeel blijft met trekt iving zorgen. voor de bestu bloem tot bloem van ze bijen aan die eer kleven en wann planten. De t bij andere aan hun poten terech eel dat stuifm nning een beetje vliegen komt voor deze inspa als ‘beloning’ en die bijen houbijen krijgen maken. Mens het ze honing van beloning voor nectar, waar , misschien als een op hun beurt en. Dat kan den kunnen honing oogst de bijen, die en mens. dier verzorgen van plant, zijn tussen mooi evenwicht

M c z S

nkrijk wordt wistjedatje In Frathe aderen thee die niet vanion genebloemd. Zo is gemaakt infus dus ‘l’infusion wordt muntthee de menthe’ het met de bijen te komen hoe om erachter ze eigenlijk? Het is lastig en hoe tel je zijn maar klein rland gewoon gaat, want ze tellen in Nede verzonnen: we en vraagt de mens Daar is iets op zend rddui beter Als je honde krijg je een veel met z’n allen! dan , tellen hun tuintje te je als eenzame hommels in dan wanneer veel sneller ook brengen. Zoiets beeld en nog in kaart wilt heel Nederland s, ‘burgerweonderzoeker on Nederland e’, of in gewo die wordt scienc n term ‘citize “Een heet edia: ij indiviis volgens Wikip tenschap’. Dat projecten waarb , waarvan wetenschappelijke gebruikt voor van vrijwilligers pelijke of netwerken een wetenschap duele vrijwilligers e taken noodzakelijkerwijs de leden niet zoeksgerelateerd gehad, onder ren of n uitvoe hebbe en opleiding berekening , metingen of p). Aan zoals observaties Burgerwetenscha ren kipedia.org/wiki/ en en schoolkinde beheren.” (nl.wi schol ook kunnen dus relevant, maar zulke projecten schap, heel weten is echte moeten doen! meedoen. Het zouden we meer moeilijk, dat helemaal niet dertig of stuk zijn een heel Nederland en gaan hier Verspreid over alis. Veel schol nderd en a zoals Natur science centr worden verwo toe. Kinderen en de betekenis regelmatig naar n, de verhalen s-on’ en de echte dinge ze zelf ‘hand geboeid door Zeker wanneer . leven zoek en zo voor hun eigen met echt onder kunnen doen mee s-on’ ‘mind ’ worden. ‘wetenschapswijs steeds meer

Onze partners

Save this date Pedro de Bruyckere

duurzaam ontwikkelen

8 & 9 oktober 2020

Ruim 4 0 sprek ers!

Marcel van Herpen

Omdenken

Berthold Gunster

Tegenwoordig duikt ‘duurzaamheid’ overal op. Wat betekent dit voor ons onderwijs? Op Het Nationaal Onderwijs Congres 2020 staan we stil bij duurzaam ontwikkelen. We belichten niet alleen hoe educatie kan bijdragen aan een duurzame wereld, maar ook hoe leerlingen zich duurzaam kunnen ontwikkelen in- én voor een steeds veranderende samenleving. Hoe leren we onze leerlingen om hun talenten optimaal in te zetten?

En wat is jouw rol als professional in het ‘leren leren’ van kinderen? Het congres biedt ideeën om dagelijkse uitdagingen ‘om te denken’ en geeft handvatten om jouw onderwijsomgeving duurzamer te maken. Kortom: een boeiend nieuw thema in het vertrouwde jasje! Wil jij Het Nationaal Onderwijs Congres 2020 ook niet missen? Koop dan nu je ticket!

Ticket Locatie E-mail Website

€ 75,Spant! in Bussum events@derolfgroep.nl www.hetnationaalonderwijscongres.nl