Επιμελητήριο Περιβάλλοντοσ και Βιωςιμότητοσ Καλλιδρομίου 30 & Ζωοδόχου Πηγήσ ΤΚ 11473 Αθήνα | τηλ & φαξ: 210-3823.850 email: info@environ-sustain.gr | www.environ-sustain.gr
Συμμετοχι του Επιμελθτθρίου Περιβάλλοντοσ ςτθ Δθμόςια Διαβοφλευςθ για τισ Μελζτεσ Περιβαλλοντικϊν Επιπτϊςεων των ζργων: Α. Αιολικόσ Στακμόσ Παραγωγισ Ηλεκτρικισ Ενζργειασ (ΑΣΠΗΕ) ςυνολικισ ιςχφοσ 40MW ςτθ κζςθ Μίχοσ-Βοϊδολίβαδο-Απελίνα (Άγραφα) Β. Αιολικόσ Στακμόσ Παραγωγισ Ηλεκτρικισ Ενζργειασ (ΑΣΠΗΕ) ςυνολικισ ιςχφοσ 46MW ςτθ κζςθ Γραμμζνθ-Τοφρλα-Καρνόπι (Άγραφα)
Ακινα, 3 Φεβρουαρίου 2021
1
Επιμελητήριο Περιβάλλοντοσ και Βιωςιμότητοσ Καλλιδρομίου 30 & Ζωοδόχου Πηγήσ ΤΚ 11473 Αθήνα | τηλ & φαξ: 210-3823.850 email: info@environ-sustain.gr | www.environ-sustain.gr
Συμμετοχι του Επιμελθτθρίου Περιβάλλοντοσ ςτθ Δθμόςια Διαβοφλευςθ για τισ Μελζτεσ Περιβαλλοντικϊν Επιπτϊςεων των ζργων: Α. Αιολικόσ Στακμόσ Παραγωγισ Ηλεκτρικισ Ενζργειασ (ΑΣΠΗΕ) ςυνολικισ ιςχφοσ 40MW ςτθ κζςθ Μίχοσ-Βοϊδολίβαδο-Απελίνα (Άγραφα) Β. Αιολικόσ Στακμόσ Παραγωγισ Ηλεκτρικισ Ενζργειασ (ΑΣΠΗΕ) ςυνολικισ ιςχφοσ 46MW ςτθ κζςθ Γραμμζνθ-Τοφρλα-Καρνόπι (Άγραφα)
Οι επίμαχεσ χωροκετιςεισ των δφο νζων ΑΣΠΗΕ ςτα Άγραφα, ςτισ κζςεισ ΜίχοσΒοϊδολίβαδο-Απελίνα
και
Γραμμζνθ-Τοφρλα-Καρνόπι,
πζραν
των
ειδικϊν
παρατθριςεων που επιςθμαίνει το «Δίκτυο Φορζων και Πολιτϊν για τθν Προςταςία των Αγράφων», τισ οποίεσ και ςυμμεριηόμαςτε, παρουςιάηουν πρόςκετεσ ςοβαρζσ παραλείψεισ που προκφπτουν από τθν ςχζςθ τουσ με το ιςχφον Ειδικό Πλαίςιο Χωροταξικοφ Σχεδιαςμοφ για τισ Ανανεϊςιμεσ Πθγζσ Ενζργειασ. Οι παραλείψεισ αυτζσ οφείλονται ςτο γεγονόσ ότι, κατά παγκόςμια πρωτοτυπία και κατά πλιρθ παράβαςθ των επιςτθμονικϊν προδιαγραφϊν που διζπουν τον χωροταξικό ςχεδιαςμό, το Ειδικό Πλαίςιο Χωροταξικοφ Σχεδιαςμοφ για τισ Ανανεϊςιμεσ Πθγζσ Ενζργειασ δεν πλθροί καμμία από τισ προχποκζςεισ τθσ ςχετικισ επιςτθμονικισ μεκοδολογίασ. Συγκεκριμζνα, αντί να προβεί αυτό το ίδιο, μετά από εξειδικευμζνθ ζρευνα και τεκμθρίωςθ, ςτον ακριβι προςδιοριςμό, των περιοχϊν εκείνων τθσ Χϊρασ ςτισ οποίεσ ενδείκνυται θ εγκατάςταςθ κάκε ςυγκεκριμζνου είδουσ ΑΠΕ (αιολικά πάρκα, φωτοβολταϊκά πάρκα, γεωκερμία, βιομάηα κ.ο.κ.), επιτρζπει τθν χωροκζτθςθ αιολικϊν πάρκων ςε ολόκλθρθ τθν Επικράτεια *Περιοχζσ Αιολικισ Προτεραιότθτασ (ΠΑΠ) και Περιοχζσ Αιολικισ Καταλλθλότθτασ (ΠΑΚ)]. Η χωροκζτθςθ αποκλείεται μόνο ςε εντελϊσ περιοριςμζνεσ περιπτϊςεισ, ςτισ λεγόμενεσ «κατθγορίεσ ηωνϊν αποκλειςμοφ», ςτισ οποίεσ όμωσ δεν ςυμπεριλαμβάνονται τα δάςθ (αλλά μόνον οι πυρινεσ των Εκνικϊν Δρυμϊν και τα Αιςκθτικά Δάςθ). Και ναι μεν ςτισ εξαιρζςεισ περιλαμβάνονται οι Περιοχζσ Απολφτου Προςταςίασ και Προςταςίασ τθσ Φφςθσ των παρ. 1 και 2 του άρκρου 19 του Ν. 1650/86 (Α’ 160), πλθν όμωσ, κατά παράβαςθ των Συνταγματικϊν και Ενωςιακϊν μασ υποχρεϊςεων (βλ. χαρακτθριςτικά, μεταξφ άλλων, τθν πρόςφατθ απόφαςθ του Δικαςτθρίου τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ τθσ 17.12.2020), αυτζσ δεν ζχουν δυςτυχϊσ κεςμοκετθκεί παρά ςε ελάχιςτεσ περιπτϊςεισ, με αποτζλεςμα πολλζσ περιοχζσ που ςυγκεντρϊνουν τα απαιτοφμενα χαρακτθριςτικά, όπωσ είναι και οι παρκζνοι ορεινοί όγκοι των Αγράφων, να παραμζνουν εκτόσ προςταςίασ.
2
Επιμελητήριο Περιβάλλοντοσ και Βιωςιμότητοσ Καλλιδρομίου 30 & Ζωοδόχου Πηγήσ ΤΚ 11473 Αθήνα | τηλ & φαξ: 210-3823.850 email: info@environ-sustain.gr | www.environ-sustain.gr
Το ανωτζρω Ειδικό Πλαίςιο, ςε ςυνδυαςμό και με τθν Στρατθγικι Μελζτθ Περιβαλλοντικϊν Επιπτϊςεων ςτθν οποία ςτθρίηεται, παραδζχεται τον υψθλό βακμό γενικότθτασ που το χαρακτθρίηει, κεωρεί όμωσ ότι το πρόβλθμα αυτό κεραπεφεται με τθν μετάκεςθ των απαντιςεων ςτα κρίςιμα ηθτιματα, τα οποία κα ζπρεπε κανονικά να αντιμετωπίηονται ςτο επίπεδο του Στρατθγικοφ Σχεδιαςμοφ, ςε μεταγενζςτερο ςτάδιο, το οποίο χαρακτθρίηει ωσ «επόμενο ωριμότερο (sic) ςτάδιο ςχεδιαςμοφ των ζργων» !! Με δεδομζνθ λοιπόν τθ δυνατότθτα χωροκζτθςθσ αιολικϊν πάρκων ςε ολόκλθρθ ουςιαςτικά τθν Επικράτεια, θ απόφαςθ για κάκε μεμονωμζνθ χωροκζτθςθ λαμβάνεται ατομικά, με κριτιριο –ςφμφωνα με το ανωτζρω Ειδικό Πλαίςιο- τθ μζγιςτθ επιτρεπόμενθ πυκνότθτα αιολικϊν εγκαταςτάςεων ςε επίπεδο πρωτοβάκμιου ΟΤΑ (κριτιριο προδιλωσ απρόςφορο αφοφ ςτθρίηεται ςτθ διοικθτικι διαίρεςθ τθσ Χϊρασ,
θ
οποία
ουδόλωσ
αντιςτοιχεί
ςτα
γεωμορφολογικά,
υδρολογικά,
περιβαλλοντικά, ακόμα και οικιςτικά χαρακτθριςτικά κάκε περιοχισ), τθν τιρθςθ ωριςμζνων κανόνων ζνταξθσ ςτο τοπίο και τθ λεγόμενθ «φζρουςα ικανότθτα» («χωρθτικότθτα») μιασ περιοχισ ωσ προσ τθν εγκατάςταςθ ζργων ΑΠΕ. Η προςζγγιςθ αυτι του Ειδικοφ Πλαιςίου, ανεξάρτθτα από τθν επιςτθμονικι εγκυρότθτά τθσ, δθμιουργεί πάντωσ εξαιρετικά αυξθμζνεσ απαιτιςεισ ςτο επίπεδο τθσ ατομικισ περιβαλλοντικισ αδειοδότθςθσ, οι οποίεσ δεν πλθροφνται εν προκειμζνω. Οι απαιτιςεισ αυτζσ ςυνίςτανται ιδίωσ ςτθν εξαντλθτικι μελζτθ και τεκμθρίωςθ του πράγματι ηθτουμζνου, αν δθλαδι οι ςυγκεκριμζνεσ χωροκετιςεισ παραβιάηουν ι όχι τθν φζρουςα ικανότθτα τθσ περιοχισ. Προσ τοφτο απαιτείται θ εκτίμθςθ των επιπτϊςεων όχι μόνον του κάκε ΑΣΠΗΕ λαμβανομζνου ατομικά και αποςπαςματικά, αλλά του ςυνόλου των αιολικϊν εγκαταςτάςεων που ζχουν ιδθ χωροκετθκεί ι βρίςκονται ςε εξελιςςόμενθ διαδικαςία αδειοδότθςθσ ςτθν ευρφτερθ περιοχι. Αυτό είναι απολφτωσ αναγκαίο, δεδομζνου ιδίωσ ότι το Ειδικό Πλαίςιο δεν προβαίνει ςε καμμία εκτίμθςθ τθσ φζρουςασ ικανότθτασ των περιοχϊν που ορίηει ωσ ΠΑΠ και ΠΑΚ (δθλ. ολόκλθρθσ τθσ χϊρασ και εν προκειμζνω των Αγράφων), αλλά απλϊσ τθν μετακζτει ςτο επόμενο επίπεδο τθσ ατομικισ χωροκζτθςθσ, αναφζροντασ ότι «τα πραγματικά τοπικά χωροταξικά δεδομζνα μποροφν να ςυγκεκριμενοποιηθοφν μετά από ςχετική μελζτη ςε τοπικό επίπεδο». Είναι δε χαρακτθριςτικό ότι το Σχζδιο αγνοεί πλιρωσ τα ποικίλα κριτιρια που πρζπει να ςυνεκτιμϊνται για τον προςδιοριςμό τθσ φζρουςασ ικανότθτασ, περιοριηόμενο (ςε μια και μόνο ςελίδα) ςε μια γενικότατθ αναφορά ςε ςχζςθ με τον ανταγωνιςμό μεταξφ ΑΠΕ και άλλων χριςεων γθσ. 3
Επιμελητήριο Περιβάλλοντοσ και Βιωςιμότητοσ Καλλιδρομίου 30 & Ζωοδόχου Πηγήσ ΤΚ 11473 Αθήνα | τηλ & φαξ: 210-3823.850 email: info@environ-sustain.gr | www.environ-sustain.gr
Με δεδομζνο, λοιπόν, ότι το Σχζδιο πάςχει ουςιωδϊσ ωσ προσ τθ ςφλλθψθ τθσ ίδιασ τθσ ζννοιασ τθσ φζρουςασ ικανότθτασ (τθν οποία μάλιςτα εκλαμβάνει ωσ υποκειμενικι (!), δθλ. κακοριηόμενθ, όπωσ ρθτά αναφζρει, ςε ςυνάρτθςθ με τισ ιςχφουςεσ κοινωνικζσ, πολιτιςτικζσ και ψυχολογικζσ αντιλιψεισ και διαχρονικά μεταβαλλόμενθ
μζςω
των
προςαρμογϊν
των
ανκρϊπινων
και
φυςικϊν
οικοςυςτθμάτων), θ κρίςιμθ αυτι εκτίμθςθ μετατζκθκε ςτο επίπεδο των επίμαχων ατομικϊν περιβαλλοντικϊν αδειοδοτιςεων.
Η εκτίμθςθ δε αυτι οφείλει να
ερείδεται ςε αντικειμενικι διαπίςτωςθ του αν, εξαιτίασ τθσ χωροκετιςεων αυτϊν, τα ουςιϊδθ ςτοιχεία του φυςικοφ, πολιτιςτικοφ και οικιςτικοφ περιβάλλοντοσ των Αγράφων δφνανται να μεταβλθκοφν ςε βακμό τζτοιο, ϊςτε το όλο ςφςτθμα, δθλ. ολόκλθρθ θ περιοχι, να απολζςει τελικά τθν ταυτότθτά του. Στθν προκειμζνθ δε περίπτωςθ, ιδιαίτερθ ζμφαςθ πρζπει να δοκεί ςτθν επιςτθμονικι αξιολόγθςθ των επιπτϊςεων ςτο τοπίο. Η προςταςία του τοπίου των Αγράφων, ενόψει των ιδιαιτζρων χαρακτθριςτικϊν τουσ (φυςικό ανάγλυφο, ςυνεχείσ εναλλαγζσ κ.ο.κ.), προδιλωσ δεν εξαντλείται ςτον κακοριςμό ελάχιςτων αποςτάςεων μεταξφ αιολικϊν πάρκων και προςτατευτζου τοπίου, οι οποίεσ, ακόμα και κατά κοινι πείρα, είναι ανεπαρκείσ για τθν παροχι τθσ δζουςασ προςταςίασ.
Πρζπει να επιςθμάνουμε ότι οι επίμαχεσ Μελζτεσ Περιβαλλοντικϊν Επιπτϊςεων παρακάμπτουν ουςιαςτικά το κρίςιμο αυτό ηιτθμα. Πλθν όμωσ, θ νομικι προςταςία του τοπίου με διεκνείσ ςυμβάςεισ (Ευρωπαϊκι Σφμβαςθ για το Τοπίο-European Landscape Convention, θ οποία ενςωματϊκθκε ςτθν ελλθνικι νομοκεςία με τον Ν.3827/2010) και άλλα ειδικότερα νομοκετιματα (προςταςία βιοποικιλότθτοσ, όροι δόμθςθσ κ.λπ.) αποςκοπεί ςτθν ολοκλθρωμζνθ προςταςία όλων των επιμζρουσ ςτοιχείων που ςυνδζονται ςτενά και αλλθλεπιδροφν ςτθ διαμόρφωςθ και διατιρθςθ ενόσ τοπίου ωσ ςυςτιματοσ. Το τοπίο αποτελεί αντικειμενικό ςφςτθμα, το οποίο προςδιορίηεται επιςτθμονικά με ςτοιχεία όπωσ το ςχιμα, θ φόρμα, θ γραμμι, το χρϊμα, θ υφι κ.λπ. Τα βαςικά ςτοιχεία που ςυνκζτουν κάκε τοπίο αλλοιϊνονται ζντονα και κατά κανόνα ανεπανόρκωτα από τισ επεμβάςεισ ςε αυτό. Δεν είναι όλα τα τοπία δεκτικά παρεμβάςεων τόςο ριηικϊν για τθ φυςιογνωμία τουσ όπωσ θ εγκατάςταςθ αιολικϊν πάρκων. Η αλλοίωςθ του τοπίου από τθν εγκατάςταςθ α/π είναι αναμφιςβιτθτθ και αποτελεί γεγονόσ αντικειμενικό και ανεξάρτθτο από τθν υποκειμενικι, κετικι ι αρνθτικι, γνϊμθ του παρατθρθτι. Για το λόγο αυτό, μια τζτοιου είδουσ εγκατάςταςθ προχποκζτει χαρτογράφθςθ και απεικόνιςθ των χαρακτθριςτικϊν κάκε ςυγκεκριμζνου τοπίου και τθσ ςυνζχειάσ του ςτο χϊρο, προκειμζνου να εκτιμθκεί το επιτρεπτό ι μθ τθσ επζμβαςθσ ςτο τοπίο αυτό, κακϊσ 4
Επιμελητήριο Περιβάλλοντοσ και Βιωςιμότητοσ Καλλιδρομίου 30 & Ζωοδόχου Πηγήσ ΤΚ 11473 Αθήνα | τηλ & φαξ: 210-3823.850 email: info@environ-sustain.gr | www.environ-sustain.gr
και θ δυνατότθτα ι μθ τθσ αποκατάςταςισ του. Είναι περιττό να επιςθμάνουμε ότι τζτοιεσ εκτιμιςεισ δεν περιλαμβάνονται οφτε ςτο Ειδικό Πλαίςιο Χωροταξικοφ Σχεδιαςμοφ για τισ ΑΠΕ και τθ ΣΜΠΕ που το ςυνοδεφει, οφτε ςτισ επίμαχεσ Μελζτεσ Περιβαλλοντικϊν Επιπτϊςεων.
Στθν προκειμζνθ περίπτωςθ, οι Μελζτεσ Περιβαλλοντικϊν Επιπτϊςεων των αιολικϊν ςτακμϊν ςτισ κορυφογραμμζσ Μίχοσ-Βοϊδολίβαδο-Απελίνα και Γραμμζνθ-ΤοφρλαΚαρνόπι των Αγράφων, περιορίηονται ςε αποςπαςματικι εκτίμθςθ των επιπτϊςεων κακενόσ από τουσ αντίςτοιχουσ ΑΣΠΗΕ ξεχωριςτά, ενϊ οφείλουν να εκτιμιςουν τισ επιπτϊςεισ αυτζσ ςυνολικά και ςε ςυνδυαςμό με όλεσ τισ αντίςτοιχεσ εγκαταςτάςεισ που ζχουν ιδθ εγκρικεί ι βρίςκονται ςε διαδικαςία αδειοδότθςθσ ςτθν ευρφτερθ περιοχι. Τοφτο αποτελεί απολφτωσ αναγκαία προχπόκεςθ για τθν εκτίμθςθ τθσ βιωςιμότθτάσ τουσ, δεδομζνου ότι θ περιοχι των Αγράφων αποτελεί μια αδιάςπαςτθ ενότθτα τόςο από απόψεωσ τοπίου όςο και από πλευράσ οικοςυςτθμάτων, ενδιαιτθμάτων, υδρολογικϊν ςτοιχείων, μικροκλίματοσ κ.λπ.
Ακινα, 3 Φεβρουαρίου 2021 Επιμελθτιριο Περιβάλλοντοσ και Βιωςιμότθτοσ
5