35
چوارشه‌ممه 2010/6/9 ( )20الپه‌ڕ‌ه نرخ ( )1000دیناره رۆژنامه‌یه‌کی سياسى گشتییه ،هه‌فتان ه کۆمپانیای سولى تێلیگراف ده‌ریده‌کات
w w w. d e s t u r. n e t
15
ی سیاسیو ئۆپۆزیسیۆن» «گۆڕان به‌ڕێكه‌وت بوو به‌ڕێكخراو
ی بارزانی« ،ره‌سمی» نییهو سه‌ردانێكی «ئابووریانه‌یه» سه‌ردانه‌ك ه
ی داوا لهبارزانی كراو ه كۆتایی به‌په‌كه‌ك ه بهێنێت، له‌وكات ه سهرۆكی دهزگای میت ئاماده‌بوو ه تایبهت به دهستوور
رۆژنامه‌كانی توركیا چهند نهێنییه‌كی شاراوه‌ی سه‌ردانه‌ك ه ی بارزانی بۆ توركیا ئاشكراده‌ك هن‌و دهڵێن بارزانی ئهو بارزانیی ه نییه ،كه‌پێشتر س �هردان��ی توركیای كردووهو «به‌ته‌واوه‌تی گۆڕاوه» ،ههندێك دهڵێن سه‌ردانه‌ك ه ی له‌بنه‌ڕه‌تدا نه‌خش ه رێگایه‌ك ه بۆ الوازكردنی پهكهكه ،لهپێناو بههێزكردنی كاری بازرگانی خۆیدا. میدیا ی تورك ی گرنگ ی زۆر ی به‌وه‌دا كه‌بارزان ی خۆ ی به‌رۆژنام ه ی حه‌یات ی راگه‌یاندوو‌ه «وهك سهرۆك ی ههرێم ی ك��وردس��ت��ان» بانگهێشتكراوه ،به‌اڵم رۆژن��ام�هك� ه نووسیویه‌تی له‌بنه‌ڕه‌تدا
لهالیهن «ئهحمهد داودئۆغڵو» ی وه‌زیر ی دهرهوه ی ئهو واڵت �هوه داوا ی لێكرابوو سه‌ردان ی توركیا بكات. ن��اگ �هه��ان ئ��اڵ��چ� ی نووسه‌رێك ی رۆژن��ام � ه ی ئاكشام ی تورك ی وتارێك ی له‌ژێر ن��او ی «بۆچ ی ب��ارزان� ی ه��ات بۆ ئێره»ی نووسیوه‌‌و پێیوای ه تاك ه هۆكار‌و سه‌ره‌كیترینیان «ئابووری»یه. ئاڵچ ی ده‌نووسێت «به‌پێ ی ئهو س �هرچ��اوان � ه ی كه‌جێگ ه ی متمانه‌من‌و ل�هه�هرێ��م��دان ،م��اوهی�هك� ه به‌رپرسان ی كوردو تورك كۆبوونهوه ی ئێجگار گرنگ له‌بار‌ه ی وزه‌و‌ه دهكهن ،ئهوه ی كه‌ئێستا زیاتر جێگ ه ی بایهخ ه گاز ی سروشتییه. له‌ناوچ ه ی كورده‌كاندا 70ملیار مه‌تر
سێجا گاز ی سروشت ی ههیه .ئامانجه‌ك ه ئهوهی ه له‌ڕێ ی به‌كارهێنان ی ئهو وزه‌یه‌و‌ه ههرێم بخرێت ه نێو (نابۆكۆ)وه». له‌درێژ‌ه ی وتاره‌كه‌یدا نووسهر ئاماژه به‌وه‌ده‌دات كه‌ماوه‌یه‌ك ی دیك ه دوو ده‌رواز‌ه ی سنوور ی تر لهنێوان توركیاو ههرێمدا دهكرێنهوهو ئهوهش زیان ی زۆر گهوره ی بۆ پارت ی كرێكاران ی كوردستان ده‌بێت. نووسهر ئاماژه ی به‌وه‌شداو‌ه كهئهو ناوچان ه ی ده‌روازه‌كان ی تێدا ده‌كرێته‌و‌ه هه‌ریه‌ك له‌ناوچه‌كان ی ئاڤاشین‌و زاپه، كه‌په‌كه‌ك ه لهو شوێنان ه 4بۆ 5كه‌مپ ی ههیهو ده‌ڵێت كاتێكیش ئهو ێ ده‌بێت ه رێگ ه ی ب��ازرگ��ان�ی ،ئ �هو پارت ه زیان ی گهوره ی به‌رده‌كه‌وێ.
ب �هب��ڕوا ی ئ �هو ن��ووس �هره زانیاری ی كۆبوونه‌وه‌كان هیچ كات ئاشكراناكرێن‌و ته‌نها س�����ه‌ره‌داو ی ك���ورت ده‌درێ��ت�� ه راگه‌یاندنه‌كان« ،به‌اڵم له‌بنه‌ڕه‌تدا نه‌خش ه رێگایه‌ك هه‌ی ه بۆ الوازكردن ی پهكهكه». هاوكات ده‌ری��ا س��ازاك له‌ڕۆژنام ه ی میللییه‌ت س �هب��اره‌ت به‌سه‌ردانه‌ك ه ی ب��ارزان � ی له‌وتارێكدا دهن��ووس��ێ��ت ئهو س��هردان�� ه بۆی ه پ��ڕ ب��ای�هخ�ه ،چونك ه «ئ�ه‌ردۆگ��ان له‌كۆبوونه‌وه‌كه‌یدا لهگهڵ بارزان ی كه‌سه‌رۆك ی دهزگ��ا ی (میت) ی هه‌واڵگر ی توركیاش ئاماده‌یبووه ،داوا ی لێكردووه كه‌كۆتایی به‌بوون ی په‌كه‌ك ه لهعێراقدا بهێندرێت». ورده‌کاری زیاتر ل ه الپه‌ڕ‌ه ()5دایه..
مهسعود بارزانی
ی كۆنگر ه لهسهر چۆنییه‌تی هه‌ڵبژاردنی ئهندامانی سه‌ركردایه‌تی ناكۆكن ئه‌ندامان پ .دهستوور
ی چهند بۆچوونێكی ج��ی��اواز ،كێش ه ی یه‌كێتیدا له‌نێو باڵه‌كانی نێو كۆنگره ی چۆنییه‌ت ی دروس��ت��ك��ردووه ل �هب��اره هه‌ڵبژاردن ی ئهندامانی سه‌ركردایه‌تییه‌وه، ب��ۆچ��وون��ێ��ك��ی دهس��ت �هج �هم��ع��ی بۆ ی ژماره‌یه‌ك ئه‌ندام مه‌كته‌بی هێشتنه‌و‌ه سیاسی ل��هئ��ارادای��هو بۆچوونێكیش
به‌توندی دژی ئهوه ده‌وه‌ستنه‌وه. ی دهس����ت����وور زان����ی����اری ئ����هوه له‌نێو كۆنگرهوه ده‌ستكه‌وتووه ،ك ه له‌سه‌ركردایه‌تی حیزبه‌كه‌و‌ه هه‌وڵدراو‌ه بۆ دروستنه‌بوونی كێش ه له‌نێو كۆنگره‌دا، ی لیستێك جۆرێك له‌رێككه‌وتن بكهن بهوه بۆ سه‌ركردایه‌تی دروستبكرێت ،به‌اڵم ئهو بۆچوون ه قبوڵنه‌كراوه‌‌و ره‌تكراوه‌ته. س��هرچ��اوهی��هك��ی ن��ێ��و كۆنگره
ی دهس��ت��ووری وت «ئهو ب �ه‌رۆژن��ام � ه بیرۆكه‌ی ه لهالیهن به‌شێك له‌ئه‌ندامانی ك��ۆن��گ��رهوه خ���راوه‌ت���ه‌ڕوو كه‌لیستێك دروستبكرێت بۆ هه‌ڵبژاردنی ئهندامانی سه‌ركردایه‌تی ،به‌اڵم ئهوه ره‌تكراوه‌ته‌وه‌‌و قبوڵ نه‌كراوه». ئارێز عه‌بدوڵاڵ ئهندامی كۆنگره ی ره‌تكرده‌وه‌‌و وت ی له‌لێدوانێكیدا ئهوه «ئهگهر وابێت ئێم ه بههیچ شێوهیهك
قبوڵی ناكه‌ین ،شتی وا له‌ئارادانییه ،به‌اڵم رهنگ ه ده‌نگده‌ران لهژێرهوه رێككه‌وتبێتن ی دهنگ به‌چه‌ند كهسێكی لهسهر ئهوه نزیكی خۆیان بده‌ن». ئارێز وت� ی «تائێستاش ته‌واوی ئهندامانی كۆنگره لهگهڵ ئ���ه‌وه‌دان ك���ه‌ده‌ن���گ���دان���هك��� ه ه����هر به‌نهێنی ئه‌نجامبدرێت». ل��ه‌الی��هك��ی ت����رهوه ئه‌ندامێكی
ی یه‌كێت ی ی ك��ۆن��گ��ره ب���ه‌ش���دارب���وو ی ی راگ�هی��ان��د كه‌ئه‌گه‌ر ب �هدهس��ت��وور ی ئێستا زۆر بههێز ه �هی �ه ،ئ��هوان�� ه ی ل���هس���ه‌رك���ردای���هت���ی���دان ،ه���هم���وو ده‌رنه‌چێته‌وه ،به‌شێكیشان خۆیان كاندید ی ناكه‌نه‌وه ،به‌شێك لهو سه‌ركردایه‌تیان ه ی یه‌كێتیش دهرناچنهوه كه‌ئه‌وه‌ش ئێستا ێ ده‌ڕه‌خسێنێت. ده‌رفه‌ت بۆ كه‌سان ی نو ورده‌کاری زیاتر ل ه الپه‌ڕ‌ه ()3دایه..
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)35چوارشه‌ممه2010/6/9 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
هه‌واڵ
3
رای جیاواز لهسهر چۆنییه‌تی هه‌ڵبژاردنی ئهندامانی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی هه‌ی ه
ی ژماره‌یه‌ك ئه‌ندام مه‌كته‌بی سیاسی لهئارادایهو بۆچوونێكیش به‌توندی دژی ئهوهیه بۆچوونێكی ده‌سته‌جه‌معی بۆ هێشتنه‌و‌ه گۆران‌و زانیار
كۆنگره‌ی سێیه‌می یه‌كێتی نیشتیمانی كوردستان ههنگاو ب �هرهو رۆژه‌كانی كۆتایی ده‌نێت ،به‌اڵم چهند بۆچوونێكی جیاواز كێشهی له‌نێو باڵه‌كانی نێو كۆنگره دروستكردووه ،بۆچوونێكی ی ژماره‌یه‌ك ده‌ستجه‌معی بۆ هێشتنه‌و‌ه ئه‌ندام مه‌كته‌بی سیاسی لهئارادایهو بۆچوونێكیش به‌توندی دژی ئهوه ده‌وه‌ستنه‌وه. چهند بۆچوونێكی جیاواز له‌نێو كۆنگره‌ی سێیه‌می یه‌كێتی نیشتیمانی كوردستاندا ههیه ب��ۆ هه‌ڵبژاردنی ئهندامانی سه‌ركردایه‌تی ئهو حیزبه، ئهگهری زۆریش ههیه سبهی دوارۆژی كۆنگره‌بێت. به‌پێی زانیارییه‌کانی دهستوور ،بۆ گه‌وره‌نه‌بوونی كێشه‌كان رایه‌ك هه‌ی ه لیستێك له‌كۆنگره‌دا بۆ ئهندامانی س�ه‌رك��ردای�هت��ی به‌پێی رێككه‌وتنی ی ئه‌ندامان پێكبهێنرێت ،دواتر به‌زۆرینه دهنگ په‌سه‌ندبكرێت ،به‌اڵم ئهو رای ه لهالیهن زۆرێك له‌ئه‌ندامانی كۆنگرهوه ره‌ت��ك��راوه‌ت �هوه ،بۆچوونێكی تریش ههیه ههندێك له‌ئه‌ندامانی مه‌كته‌بی سیاسی بهێڵدرێنه‌وه بهبێ گهڕانهوه بۆ هه‌ڵبژاردن .بۆچوونی دژی ئهوهش له‌ئارادایه. س��هرچ��اوهی��هك��ی ن��ێ��و كۆنگره ی دهس��ت��ووری وت «ئهو ب�ه‌رۆژن��ام�ه بیرۆكه‌ی ه لهالیهن به‌شێك له‌ئه‌ندامانی كۆنگرهوه خ��راوه‌ت��ه‌ڕوو كه‌لیستێك دروس��ت��ب��ك��رێ��ت ب���ۆ هه‌ڵبژاردنی ئهندامانی سه‌ركردایه‌تی ،به‌اڵم ئهوه ره‌تكراوه‌ته‌وه‌‌و قبوڵ نه‌كراوه».
ئارێز عه‌بدواڵ ئهندامی كۆنگره له‌لێدوانێكیدا ئ��هوهی ره‌تكرده‌وه، وت��ی«ئ��هگ��هر واب��ێ��ت ئێم ه بههیچ شێوهیهك قبوڵی ناكه‌ین ،شتی وا له‌ئارادانییه ،به‌اڵم رهنگ ه ده‌نگده‌ران ی لهژێرهوه رێككه‌وتبێتن لهسهر ئهوه دهنگ به‌چه‌ند كهسێكی نزیكی خۆیان بده‌ن». ئارێز وتی «تائێستاش ته‌واوی ئهندامانی كۆنگره لهگهڵ ئ��ه‌وه‌دان ك��ه‌ده‌ن��گ��دان��هك�� ه ه����هر به‌نهێنی ئه‌نجامبدرێت». ل �ه‌الی �هك��ی ت����رهوه ئه‌ندامێكی ی ب��ه‌ش��دارب��ووی ك��ۆن��گ��ره‌ی یه‌كێت ی ی راگه‌یاند كه‌ئیراده ب�هدهس��ت��وور كۆنگره تائێستا بهو شێوه‌یه‌یه به‌شێك له‌ئه‌ندامانی سه‌ركردایه‌تی‌‌و مه‌كته‌ب ی بگۆڕێت‌و ی یه‌كێت سیاسی پێشوو ی ی مێژوو به‌شێكیشیان وهك زه‌روره‌ت بهێڵرێنه‌وه. ی ئهو ئه‌ندامه وتی «بۆچوونێك ی ده‌سته‌جه‌معی ههیه له‌نێو ئه‌ندامان
ی كۆنگره‌دا كهههندێك له‌سه‌ركرده‌كان ی ی مێژوو ی وهك���و ره‌م��زێ��ك� یه‌كێت ب��م��ێ��ن��ن �هوه ،ب��هه��هم��ان شێوه‌ش ی بۆچوونێكی ت��ری ده‌سته‌جه‌مع ههیه لهسهر هێنان ه پێشه‌وه‌ی گه‌نج‌و ی ژن ،به‌اڵم ئهو گه‌نج‌و ژنان ه كه‌سان نه‌وعیه‌ت بن». ی ئهو ئه‌ندام هی كۆنگره ئاماژه ی زۆر بههێز هه‌ی ه به‌وه‌شدا كه‌ئه‌گه‌ر ی ئێستا له‌سه‌ركردایه‌تیدان ئ�هوان�ه ههمووی ده‌رنه‌چێته‌وه ،به‌شێكیشان خۆیان كاندیدناكه‌نه‌وه ،به‌شێك لهو ی ئێستای یه‌كێتیش سه‌ركردایه‌تیان ه دهرناچنهوه ،كه‌ئه‌وه‌ش ده‌رف �هت بۆ كه‌سانی نوێ ده‌ڕه‌خسێنێت. ئهو سهرچاوهی ه ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد كهئهو كه‌سان هی خۆیان هه‌ڵنابژێرنه‌و‌ه ی ی دامه‌زرێنه‌ران به‌شێكیان له‌ده‌سته ی ی حكومه‌ت یهكێتیو پێكهێنه‌ران هه‌رێمن. ی ل��ه‌الی��هك��ی ت�����رهوه ئ���ێ���واره ی دوێنێ سێشه‌ممه ،یوسف زۆرزان��
رۆژی پێنجشه‌مم ه کۆنگر‌ه کۆتایی به‌کاره‌کانی دێت. فۆتۆگرافpukmedia :
ی ی سێیه‌می یه‌كێت وته‌بێژی كۆنگره ی رۆژنامه‌وانیدا له‌سلێمانی، لهكۆنگرهیهك ی 17كۆمیته، ی ڕاپ��ۆرت� وتی«له‌كۆ ی 16كۆمیته په‌سه‌ندكراون ك ه ڕاپۆرت ی گشتی، ی سكرتێر بریتین له‌ڕاپۆرت ی دهرهوه ،مه‌كته‌ب ه پرۆگرام ،ڕێكخستن ی حكومه‌ت، ناوه‌ندییه‌كان ،ڕاپ��ۆرت� هۆشیاری‌‌و بیری سیاسی ،ڕاگه‌یاندن، كۆمسیۆنی ستراتیجی ،پێشمه‌رگه، كه‌مئه‌ندام ،شه‌هیدان‌و ئه‌نفالكراوان، س��ك��ااڵ‌و پێشنیاز ،دارای����ی ،ناوچ ه دابڕاوه‌كان ،هه‌ڵبژاردن». ئ���ام���اژه‌ی ب���ه‌وه‌ش���دا ك����ه‌رۆژی چ��وارش �هم��م �ه ك��ه‌ده‌ك��ات�� ه ئهمڕۆ، ی ت���اوت���وێ���ك���ردن‌و پ��هس��هن��دك��ردن�� ی ناوخۆ ی په‌یڕه‌و ی كۆمیته ڕاپۆرت
ئه‌نجامده‌درێت‌و دوات��ر ده‌ستده‌كرێت ی ئه‌نجومه‌نی ناوهندو به‌هه‌ڵبژاردن سه‌ركردایه‌تی. ی لهبارهی ئهوهی كۆمه‌ڵێك ئه‌ندام یه‌كێتی به‌ته‌سكییه چوونه‌ت ه ناو ی كۆنگرهوه وته‌بێژی كۆنگره وتی«ڕێژه ی ی %15 ئ�هو كه‌سانه دهك��ات ڕێ��ژه ی كۆنگره دهكات ،كه‌ناگات ه به‌شداران ی 100ك���هس ،ته‌سكیی ه ڕێژه‌یه‌ك ی ی ههیه ،ئهوهش دیاریكراوه‌‌و سنوور له‌خۆیه‌وه هاتبێت ،ئ �ه‌وا لیژنه‌یه‌ك ی پێداوه ،ئهوه ههیه ،ئهو لیژنه‌یه ڕێگ ه ناوی ته‌سیكیی ه نییه». ی پ��ێ��ش��ی ئ��اس��ای �ی بوو زۆزان����� ی چهند ڕۆژێك كه‌كۆنگر‌هی یه‌كێت ی بخایه‌نێت ،وتی«چهند ساڵێك ه یه‌كێت ی نه‌به‌ستووه ،بۆیه چهند كۆنگره رۆژێ��ك ده‌خایه‌نێت ،گرنگ ئهوهی ه ئامانجه‌كانی كۆنگره بێنه‌دی». ی ی ئه‌نجومه‌ن ی هه‌ڵبژاردن ده‌رباره ی كۆنگره ناوهندو سه‌ركردایه‌تی ،وته‌بێژ ی ناوخۆ كه‌ئه‌مڕۆ ئاشكرایكرد یه‌یڕه‌و تاوتوێده‌كرێت‌و دواتر په‌سه‌ندده‌كرێت، ی ی ئه‌نجومه‌ن چۆنیه‌تیی هه‌ڵبژاردن ناوهندو سه‌ركردایه‌تیی دیاریده‌كات، ی ئهندامانی كۆنگره بۆیان هه‌ی ه به‌گشت دهنگ بده‌ن ،به‌اڵم چاودێره‌كان ناتوانن ی ی ده‌نگدان بكهن .ناوبراو وت به‌شداری ی «تا ئێستا 20تا 30كهس لهوانه ی خۆیان كاندید كردبوو بۆ ئه‌نجومه‌ن ناوهندو سه‌ركردایه‌تی ،كشاونه‌ته‌وه، ی مام ی كوڕ كه‌یه‌كێكیان قوباد تاڵه‌بان جهالله». ئ���ارێ���ز ع���هب���دواڵ وت�����ی«رۆژی پێنجشه‌ممه دواڕۆژی كۆنگره‌ی یه‌كێتی ده‌بێت‌و كۆتایی دێت».
ی لێپرسراوی مه‌ڵبه‌ندی ئاكرێی بهڕێوهبهری پۆلیسی عه‌ره‌فه هه‌ڕه‌ش ه ی كوشتن لهو گه‌نجان ه دهكات كه‌ده‌خۆنه‌وه یه‌کێتی ،ئهندامی كۆنگر ه ی لیوا جه‌مال تاهیر به‌ڕێوه‌به‌ر ی كوشتنیان لێكردین». هه‌ڕه‌ش ه پ .كه‌ركوك ی نیی ه حیزبه‌ك ه ی ف��هرم��ان وت�� ی «ئ���هو گه‌نجانه‌ی پۆلیس ی ك��ه‌رك��وك ب��هدهس��ت��وور دهستوور
دكتۆر سه‌ردار لێپرسراوی مه‌ڵبه‌ندی ئاكرێی یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان ،بۆ كۆنگره‌ی سێیه‌می یه‌كێتی ده‌نگی پێویستی به‌ده‌ستنه‌هێناوه‌‌و بهو هۆیهوه ی یه‌كێتی پێنه‌كرا. به‌شداری كۆنگره سه‌رچاوه‌یه‌كی ئاگادار له‌مه‌ڵبه‌ندی ئاكرێی یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان، له‌لێدوانێكیدا به‌ده‌ستووری وت «دكتۆر سه‌ردار لێپرسراوی مه‌ڵبه‌ندی ئاكرێی یه‌كێتی ،له‌هه‌ڵبژاردنی كۆنفرانسه‌كانی یه‌كێتی نیشتمانی كوردستاندا لهو قه‌زای ه ده‌نگی پێویستی بۆ ئه‌ندامێتی لهكۆنگره نه‌هێناوه ،بۆیه بهو هۆیهوه نهیتوانی ی یه‌كێتیدا بكات» .سه‌رچاوه‌كه وتی «ملمالنێیه‌كی بههێز به‌شداری لهكۆنگره لهنێوان ئهندامانی كۆنفرانسی یه‌كێتیدا هه‌بوو بۆ ئه‌ندامێتی كۆنگره ،بۆیه دكتۆر سه‌ردار به‌هۆی ئهوهی ده‌نگی پێویستی نه‌هێنا نهیتوانی به‌شداری بكات ،لهكاتێكدا ئه‌ندام مه‌ڵبه‌ند هه‌بوو لهو زیاتر ده‌نگی به‌ده‌ستهێنابوو». دكتۆر سه‌ردار به‌ده‌ستووری وت «من ئهندامی كۆنگره‌ی یه‌كێتی نیم‌و هیچ لێدوانێك ناده‌م». ی زه‌حمه‌تكێشان بوو، ی حیزب ی مه‌كته‌بی سیاس د .سه‌ردار پێشتر ئه‌ندام ی نیشتمانیان ی 2005لهو حیزب ه جیابووه‌وه‌و لهگهڵ هاوه‌ڵه‌كانیدا ره‌وت له‌ساڵ پێكهێناو دواتر چووه ناو یهكێتییهوه.
ی پۆلیسی عه‌ره‌فه‌ی بهڕێوهبهری بنك ه شاری كه‌ركوك‌و مه‌فره‌زه‌یه‌كی پۆلیس ل �هس �هر رێ��گ��ای ك �ه‌رك��وك ـ هه‌ولێر، سه‌رنشینانی زیاتر ل ه 50ئۆتۆمبێلی ئهو گه‌نجان ه كۆده‌كه‌نه‌و‌ه كه‌بۆ خواردنه‌وه‌‌و پ��ش��وودان چوونه‌ت ه دهرهوهی شاری ی كوشتنیشیان ك �ه‌رك��وك ،ه �ه‌ڕه‌ش � ه لێده‌كات ئهگهر جارێكی تر بخۆنه‌وه. ی رابردوو ،زیاتر ل ه 100گه‌نج شه‌مم ه كهههر چهند گه‌نجێك‌و به‌جیا بۆ خواردنه‌و‌ه ده‌چن ه دهرهوهی كه‌ركوك ،لهسهر رێگای كه‌ركوك ـ هه‌ولێر ،لهالیهن بهڕێوهبهری ی پۆلیسی عه‌ره‌فه‌و‌ه ك ه به‌ڕه‌گه‌ز بنك ه مه‌سیحییه ،لهگهڵ مه‌فره‌زه‌یه‌كی پۆلیسدا ی رێگری لهو گه‌نجان ه دهك هن‌و هه‌ڕه‌ش ه كوشتنیان لێده‌كه‌ن ،ئهگهر جارێكی تر ی كه‌ركوك بخۆنه‌وه .ههروهها لهدهرهوه سوكایه‌تی به‌ژماره‌یه‌ك لهو گه‌نجان ه دهكات كه‌ناسنامه‌ی پێشمه‌رگایه‌تییان ن��ی��ش��ان��داون .گه‌نجه‌كانیش ل��ه‌دژی سوكایه‌تیپێكردنیان پهنا بۆ مهڵبهندو لق ده‌به‌ن. ف�هرم��ان عه‌لی ته‌مه‌ن 31ساڵ، ی كه‌بۆ پشوودان‌و یه‌كێك لهو گه‌نجان ه به‌سه‌ربردن‌و خواردنه‌و‌ه لهگهڵ برای هكو چهند هاوڕێیه‌كیدا سهردانی دهرهوهی شاری كه‌ركوكی كردبوو ،له‌لێدوانێكیدا ب��هدهس��ت��ووری وت «ك��ات��ێ��ك ئێمهو دهی��ان گه‌نجی تر ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی شاری ك �ه‌رك��وك ل�هس�هر رێ��گ��ای ك �ه‌رك��وك ـ هه‌ولێر ده‌مانخوارده‌وه ،مه‌فره‌زه‌یه‌كی پۆلیسی عه‌ره‌فه‌‌و بهڕێوهبهری بنكه‌ك ه هاتن ه سه‌رمان‌و سوكایه‌تییان پێكردین‌و
له‌وێ دهیانخواردهوه نزیك ه ی 50بۆ 60 ئۆتۆمبێل ده‌بوون ،بهڕێوهبهری بنك ه ی پۆلیسی عه‌ره‌ف ه نه‌یده‌هێشت بخۆینه‌وه‌‌و سوكایه‌تی پێكردین ،لهكاتێكدا بۆ خۆیان ئاسایی ه له‌هه‌ر شوێنێك بخۆنه‌وه‌‌و راب��وێ��رن» .ئاماژه ی به‌وه‌شدا به‌شێك لهو گه‌نجان ه ی دهیانخواردهوه ،له‌كاتی هاتنی ئ �هو م �هف��ره‌زه‌ی �ه‌دا ناسنامه‌ی پێشمه‌رگایه‌تییان پێنیشانداون ،به‌اڵم وت ی «بهڕێوهبهری بنك ه ی پۆلیسی عه‌ره‌ف ه سوكایه‌تی به‌ناوی پێشمه‌رگ ه كردووه». ئاماژه ی به‌وه‌شدا كه‌دوای ئهوه ی رێگری لێكردوون ،پێیوتوون «ده‌تانكوژم»، ئهگهر جارێكی تر بخۆنه‌وه. فهرمان وت ی «ئێمه‌ش مهڵبهندو لق‌و ده‌زگاكانی ترمان لهوه ئاگاداركردووه‌ته‌وه‌‌و ئه‌وانیش نیگهرانی ئهو جۆره مامه‌ڵه‌یه‌ی پۆلیس ب��وون‌و بڕیاره لێكۆڵینه‌و‌ه لهو رووداوه بكهن».
راگه‌یاند «شوێنی خ��واردن �هوهی ئهو كه‌سانه‌ی خ��واردووی��ان �هت �هوه ،سهر ی شه‌قامه‌كان بووه‌‌و ماڵه‌كان ی شۆست ه ئهو ده‌ورووب���هره هانایان بۆ هێناوین‌و ی كه‌ركوك چه‌ندینجاریش پ��ارێ��زگ��ار ی كردوومه‌ته‌و‌ه نه‌هێڵم كهس ئاگادار له‌وشوێنانه‌دا بخواته‌وه». ی س��وك��ای�هت��ی��ك��ردن بهو ل���هب���اره ی پێشمه‌رگه‌یان ی كه‌ناسنام ه كه‌سان ه دهرك��ردووه وت ی «پێشمه‌رگ ه كهسێك ی پ��ی��رۆزه‌‌و ك �هس ناتوان ێ سوكایه‌ت ی پێبكات ،ه �هر پێشمه‌رگه‌یه‌ك بڵێت سوكایه‌تیم پێكراو‌ه با بێت ه المان ئهگهر ی ئهو ی یاسا توندترین س��زا به‌گوێر‌ه پۆلیسه‌م نهدا ،ئه‌وكات قس ه بكات». پێشمه‌رگه که‌سێکی پیرۆزه‌و که‌س ناتوانێت سووکایه‌تی پێبکات.
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)35چوارشه‌ممه2010/6/9 ،
2
راپۆرت
i n f o @ d e s t u r. n e t
ئێران قه‌یرانه ناوخۆییه‌کانی بۆ دهرهوهی سنووره‌کان ده‌گوازێته‌وه
04..
:ASKلهكوردستان مامه‌ڵه‌یه‌كی دوژمنكاران ه بهرامبهر ئۆپۆزیسیۆن ده‌كرێت ی ههیهو ی به‌میانڕه‌وی سیاسی ی بۆ كورد :گۆڕان ئۆپۆزیسیۆنێكی یاخی‌و یه‌كگرتوو باوه‌ڕ ی ئه‌مریك كۆمه‌ڵه ی ئاشكرایان نییه كۆمه‌ڵیش هه‌ڵوێستێك شۆڕش خالید
نوێترین راپۆرتی كۆمه‌ڵه‌ی ئه‌مریكی بۆ كورد ( ،)ASKبه‌دواداچوون بۆ بارودۆخ‌و ی ئۆپۆزیسیۆن لهكوردستان ئ���ه‌دا دهك��ات ،لهگهڵ ره‌خنه‌گرتن له‌ئه‌دای ئۆپۆزیسیۆنی كوردی ،ئاماژه به‌وه‌ده‌كات ك ه لهكوردستان مامه‌ڵه‌یه‌كی دوژمنكاران ه بهرامبهر به‌ئۆپۆزیسیۆن ده‌كرێت. ی له‌دواین راپۆرتی خۆیدا كۆمهڵ ه ئه‌مریكی بۆ كورد كه‌زیاتر ل ه 1700وشه‌یه، ی سیاس ی ئاماژه به‌وه‌ده‌كات كه‌پرۆس ه ی 25 ی هه‌ڵبژاردن ه په‌رله‌مانییه‌ك ه له‌دوا ی 2009هوه خوێندنه‌وه‌یه‌ك ی ی ته‌مموز جیاواز هه‌ڵده‌گرێ. «هه‌وڵی ده‌سته‌مۆكردنی ئۆپۆزیسیۆن ده‌درێت» ی له‌خاڵێكی راپۆرته‌كه‌دا كۆمهڵ ه ئه‌مریكی بۆ ك��ورد ( ،)ASKهاتووه كه‌ئۆپۆزیسیۆنبوون له‌ژیان ی سیاس ی ههرێم ی كوردستان ده‌ركه‌وتێك ی نوێیه، ی دهس��ه‌اڵت��هوه وهك بۆی ه ل �ه‌روان��گ � ه «جه‌سته‌یه‌ك ی نامۆ» سه‌یرده‌كرێت. ه��ات��ووه «ت����اڕاده‌ی����هك به‌دیدێك ی ی له‌گه‌ڵدا دوژم��ن��ك��اران��هوه م��ام �هڵ � ه ده‌كرێت له‌ڕێ ی هه‌وڵ ی بچوككردنه‌وه‌ی‌‌و ده‌سته‌مۆكردن ی به‌میكانزم ی جیاواز، هه‌ڵبه‌ت بۆ الیه‌نه‌كان ی ئۆپۆزیسیۆن دی���س���ان���هوه خ���ۆش���ی���ان ه�����اوڕان ده‌ركه‌وتێك ی كه‌ئۆپۆزیسیۆنبوون نامۆیه». ئاماژه به‌وه‌شده‌كات ك ه ئۆپۆزیسیۆن ی له‌چۆنییه‌ت ی هه‌ڵسان ب�ه‌رۆڵ� ی خۆ بهرامبهر به‌ده‌سه‌اڵت‌و كۆمه‌ڵگا ،بهرهو ی زۆر ئاسته‌نگ‌و گرفت بووه‌ته‌وه. روو راپ��ۆرت �هك � ه ئ��ام��اژه ب���ه‌وه‌ده‌دات ی ی بازنه كه‌كاركردن لهچوارچێوه ی ك��وردس��ت��ان��دا ،بۆ سیاسی ههرێم ئۆپۆزیسۆن ه��اوك��ات� ه ل �هگ �هڵ كه‌م باوه‌ڕبه‌خۆنه‌بوون‌و ئ��هزم��وون��یو ی ب �هرام��ب �هر به‌ده‌سه‌اڵت ب�ه‌دگ��وم��ان� ی م���ان���هوهو ل���ه‌الی���هكو چ��ۆن��ی��ی �هت � پارێزگاریكردن له‌پێگه‌ی سیاسیو ی تره‌وه. ی خ��ۆی له‌الیه‌ك ج �هم��اوه‌ر ی جار هاتووه «ئه‌مه‌ش جار ل��هدوا ی ئهم ئۆپۆزیسیۆن ه ئهركی سه‌رشان قورستر دهك���ات‌و ههندێك جاریش ی چ���اوه‌ڕوان���ی زۆری جه‌ماوه‌ره‌كه
ی ده‌یخات ه ب���ه‌رده‌م ملمالنێ‌‌و ئه‌رك ی خۆی». گه‌وره‌تر له‌تواناكان كۆمهڵ ه ی ئه‌مریكی بۆ كورد ()ASK له‌راپۆرته‌كه‌دا پشتی به‌قسه‌كردن‌و بینینی هه‌رسێ فراكسیۆن ه ئۆپۆزیسیۆنه‌كه‌و ه��هروهه��ا فراكسیۆنی ده‌سه‌اڵتیش به‌ستووه ،ئاماژه بهوه دهدات ك ه له‌ڕوانگ ه ی ئۆپۆزیسیۆنه‌و‌ه ده‌سه‌اڵت له‌كوردستاندا ب ه «یهك ئه‌قڵییه‌ت» مامه‌ڵ ه ی لهگهڵ ئۆپۆزیسیۆندا ك���ردووه« ،یهكهمجار دژایه‌تیكردن‌و پاشان خۆلێكنزكردنه‌وه‌و موغازه‌له .ئاشكرای ه كه‌هه‌ردوو رێگاك ه لهپێناو ی بچوككردنه‌وه‌‌و سنوردانان ه بۆ هه‌ڵسوڕان ی ئۆپۆزیسیۆن». ی ده‌سه‌اڵته‌وه، ( :)ASKله‌روانگ ه ی پێشوه‌ختیان بۆ ئۆپۆزیسیۆن بڕیار ههندێك مه‌سه‌ل ه داوه
*گۆڕان خۆیان به‌كامڵ نابینن *یه‌كگرتوو خۆی به‌ئۆپۆزیسیۆنی ره‌سه‌ن پێناس ه دهكات *كۆمهڵ ده‌یه‌وێت به‌باش بڵێت باش‌و به‌خراپ بڵێت خراپ
له‌راپۆرته‌كه‌دا ئاماژه به‌وه‌كرداو‌ه ی لیست ی «ده‌سه‌اڵت»هوه، ك ه له‌روانگ ه ئۆپۆزیسیۆن دیارده‌یه‌ك ی قبوڵكراوه، ی كۆمه‌ڵێك پێناسه‌‌و به‌اڵم لهچوارچێوه ی دیاریكراودا كه‌ده‌بێت ه پێشمه‌رجێك به‌ها ی بۆ هه‌ڵسوڕان ی ئۆپۆزیسیۆن له‌كای ه ی سیاس ی ههرێمدا .هاتووه «له‌ڕوانگ ه ئه‌وانه‌وه ،پێویست ه ئۆپۆزیسیۆن رۆڵێك ی
ئیجاب ی بگێڕێت‌و ب ه به‌رنام ه ئیش بكات». راپۆرته‌ك ه ئاماژه به‌وه‌شده‌دات ك ه ئێستا له‌كوردستاندا ده‌سه‌اڵت پێیوای ه ی ی هه‌ڵقواڵو كه‌ئۆپۆزیسیۆن ی ك��ورد واقیع ی سیاسیو كۆمه‌اڵیه‌ت ی ههرێم ی كوردستان نییه ،هاتووه «ده‌سه‌اڵت ی ئۆپۆزیسیۆن گرنگ نیی ه ههر پێیوای ه ال شێواز‌و میكانیزمێك بگرێته‌به‌ر لهپێناو ی دهسهاڵتو خرۆشاندن ی به‌گژداچوونه‌و‌ه ی گشتی .بۆی ه ئۆپۆزیسیۆن له‌هه‌ندێك را ی ی دیاریكراودا ،بڕیار پرس‌و مه‌سه‌ل ه پێشوه‌ختیان داوه بۆ دژایه‌تیكردن‌و ره‌تكردنه‌وه». شێوازی دانیشتنه‌كانی پهرلهمان پشتگوێخستنی ئۆپۆزیسیۆنی پێوه دیاره ی ئه‌مریكی بۆ كورد ئاماژه كۆمهڵ ه بهوه دهدات فراكسیۆنه‌كان ی ئۆپۆزیسیۆن له‌ناو په‌رله‌ماندا باس له‌چه‌ندین رێگری‌‌و ب�ه‌رب�هس��ت��دهك�هن ،كه‌ناهێڵێت وه‌كو پێویست كاره‌كان ی خۆیان ئه‌نجامبده‌ن، له‌وان ه «تێنهگهیشتن ی ده‌سه‌اڵت له‌ئه‌رك‌و بایهخ ی ئۆپۆزیسیۆن‌و رێگه‌نه‌دان ی په‌رله‌مانتاره‌كان به‌گفتوگۆ‌و به‌شدار له‌كات ی تاوتوێكردن ی پڕۆژ‌ه یاساكاندا ی به‌میكانیزم ی جیاواز ،ئهو نووسراوان ه ك ه لهالیهن لیژنه‌كانه‌و‌ه بۆ سه‌رۆكایه‌ت ی پهرلهمان به‌رزده‌كرێته‌وه ،رۆتین ی ناو پ�هرل�هم��ان دهی��ك��وژێ �ت‌و كاتێك ی زۆر ی ده‌خایه‌نێت‌و ههندێك ج��ار پشوو به‌سه‌رادێت‌و له‌بیرده‌چێته‌وه». له‌خاڵێكی تری رێگرییه‌كانی ده‌سه‌اڵت ی له‌ئۆپۆزیسیۆنیش ده‌ڵێت «شێواز دانیشتن ی ن��او پهرلهمان به‌جۆرێك ه كه‌په‌راوێزخستن‌و په‌رتوباڵوكردنه‌وه‌‌و پشتگوێخستن ی ئۆپۆزیسیۆن ی پێوه دیاره». ی نه‌بوون ی ستراتیجییه‌ت ی كار ،پێگ ه فراكسیۆنه‌كانی ئۆپۆزیسیۆن بهرهو پوكانه‌و‌ه ده‌بات ی ئه‌مریكی بۆ كورد ئاماژه كۆمهڵ ه به‌وه‌شده‌كات كه‌ئۆپۆزیسیۆن له‌هه‌رێم ی كوردستاندا دی��ارده‌ی�هك� ی پێویسته‌و له‌هه‌مانكاتدا نوێیه ،بۆی ه هێشتا جێ ی ی نه‌كردووه‌ته‌و‌ه له‌ژیان ی سیاسیو خۆ په‌رله‌مانیدا .هاوكات كه‌م ئه‌زموون ی ی سیاس ی ههرێم پێویست ی ئه‌وان‌و زه‌مین ه ی به‌ته‌كانێك ی ت��ره ب��ۆ جێكردنه‌و‌ه
ه�هم��وو هێزه سیاسیه‌كان بهههموو جیاوازیه‌كانیانه‌وه. له‌راپۆرته‌كه‌دا هاتووه «فراكسیۆن ی گ���ۆڕان ل��هم ق��ۆن��اغ �ه‌دا زی��ات��ر خۆی وهك ئامانج‌و ئۆپۆزیسیۆنبوون وهك به‌هایه‌ك ده‌بینێت ،وات ه هێشتا خۆیان به‌كامڵ‌و خاوه‌ن ی ئه‌زموون ی به‌ڕێوه‌بردن نابینن ،ب��ه‌اڵم ئهگهر ئ �هم بۆچوون ه له‌داهاتوودا نه‌گۆڕێ ،ئهوا بێ به‌رنامه‌یی‌‌و ی نه‌بوون ی ستراتیجییه‌ت ی ك��ار ،پێگ ه فراكسیۆنه‌كان ی ئۆپۆزیسیۆن بهرهو پوكانه‌و‌ه ده‌بات». ی ئه‌مه‌ریك ی ب��ۆ كورد ك��ۆم �هڵ � ه له‌كۆتایی راپ��ۆرت�هك�ه‌دا نووسیویه‌تی «گۆڕان ئۆپۆزیسیۆنێكی یاخییه‌و گوتاری بهرامبهر دهس �ه‌اڵت تونده ،یه‌كگرتوو ی سیاس ی ههیهو خۆی ی به‌میانڕه‌و باوه‌ڕ وه‌كو ئۆپۆزیسیۆنی ره‌سه‌ن ده‌ناسێنێت، كۆمه‌ڵیش هه‌ڵوێستێك ی ئاشكرایان نییهو ده‌یه‌وێت به‌باش بڵێت باش‌و به‌خراپ بڵێت خراپ». ی خه‌ڵكه‌و‌ه راپۆرته‌كه :له‌ڕوانگ ه ئۆپۆزیسیۆن الوازتر‌ه لهوهی پێشبینی ده‌كرا راپۆرته‌ك ه ئاماژه بهوه دهدات ك ه ی ده‌نگیان له‌هه‌رێم ی كوردستاندا ئه‌وان ه ب��ۆ الی �هن � ه ئۆپۆزیسیۆنه‌كان داوه، چاوه‌ڕوان ی زیاتریان لهو ئۆپۆزیسیۆن ه ی خه‌ڵك ی ه��هی��ه .ب��ۆی � ه ل��ه‌ڕوان��گ�� ه كوردستانه‌و‌ه ئۆپۆزیسیۆن له‌ئێستادا ی كه‌پێشبین ی ده‌كرا، الوازت���ره ل��هوه هاتووه «ئۆپۆزیسیۆنیش باسله‌وه‌ده‌كات ی ئێستایه‌و‌ه ناتوانێت كه‌به‌م قه‌باره‌ی ه لهئاست ی ه�هم��وو چاوه‌ڕوانییه‌كان ی ی بێت». ی خۆ جه‌ماوه‌ره‌ك ه ( )ASKده‌ڵ���ێ���ت ه��هری��هك�� ه ی ئیسالمی‌‌و كۆمهڵ ی ئیسالم ی له‌یه‌كگرتوو كوردستان باوه‌ڕیانوای ه كه‌ئه‌مجار‌ه وهك ئۆپۆزیسیۆن به‌ئیراده‌یه‌ك ی سیاسیو ی سیاسیان ج�هم��اوه‌ری��ی�هوه ب �ه‌ش��دار كردووهو چاالكترن له‌چاو خول ی پێشوو كه‌به‌شداربوون له‌حكومه‌تدا. ی ئه‌مه‌ریك ی بۆ كورد ،ASK كۆمهڵ ه رێكخراوێك ی ئه‌مه‌ریك ی كوردییه ،ساڵ ی ی 1999دهست ی به‌چاالكییه‌كان ی خۆ كردووه له‌هه‌رێم ی كوردستاندا ،سااڵن ه چه‌ندین راپۆرت بۆ چاودێری پهرلهمانو حكوم هت‌و دام‌وده‌زگاكان باڵوده‌كاته‌وه.
به‌هۆی ده‌ستتێوه‌ردانی حیزبییهوه ،یه‌كێتی زانایانی ئایینی بۆنی هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی لێدێت گۆران خۆشناو له‌هه‌ولێر
ی به‌فه‌رمانی محه‌مه‌دی مه‌ال دوای ئهوه قادر ،سه‌رۆك‌و جێگری یه‌كێتی زانایان 20رۆژ له‌مه‌وبه‌ر دانران ،داوا له‌ئه‌ندامان كرا ده‌نگیان بۆ ب��د‌هن‌و كهسی تریش بۆی نهبوو خۆی هه‌ڵبژێرێت ،یه‌كێتی ی تێكه‌وتوو ،بهو هۆیهوه زانایان كێش ه ی ئیداری كۆنه‌بووه‌ته‌وه، 80رۆژه دهست ه ئه‌ندامێكی ئهو ده‌سته‌یه‌ش سه‌رۆك‌و ی به‌شه‌رع ی نازانێت. جێگره‌ك ه به‌پێی پ��هی��ڕه‌وی ن��اوخ��ۆی ئهو رێكخراوه ،بڕیاربوو 80رۆژ له‌مه‌وبه‌ر ی ئیداری یه‌كێتییه‌ك ه كۆببێته‌وه، دهست ه به‌اڵم 80رۆژه كۆبوونه‌وه‌ك ه دواده‌خرێت، به‌هۆی ئهو ملمالنێیانه‌وه. به‌ده‌ستتێوه‌ردانی رێكخراوه‌ك ه هه‌ریه‌ك ه له‌تاڵه‌بانی‌‌و بارزان ی یهكهم ی خۆی به‌ست ،سه‌ره‌تا جۆرێك كۆنگره له‌رێككه‌وتن لهنێوان یهكێتیو پارتیدا ی فیفتی به‌فیفتی ئه‌ندامه‌كان هه‌بوو ،بهوه له‌نێو خۆیاندا دابه‌شبكه‌ن ،به‌اڵم پارتی له‌كاتی كۆنگره‌دا پابه‌ندی ئهو رێككه‌وتن ه نهبوو ،لیستێكی ئاماده‌كردو له‌ئه‌نجامدا
17كه‌سیان ك ه به‌الیه‌نگرانی ئه‌وان ئه‌ژمارده‌كران له‌كۆنگره‌كه‌دا ده‌رچوون، ب�ه‌اڵم ته‌نها 4كه‌سیان تاڕاده‌یه‌كیش به‌سه‌ربه‌خۆ دهن��اس��ران به‌الیه‌نگرانی یه‌كێتی ئه‌ژماركران ،بۆی ه الیه‌نگرانی یه‌كێتی ئهو كۆنگره‌یه‌یان ره‌تكرده‌وه. شێخ موحسین شێخ خالید موفت ی ی یه‌كێت ی زانایان ئه‌ندام ی ده‌سته‌ی ئیدار ی به‌ده‌ستووری وت «له‌كۆنگره‌دا به‌هۆ ی ههندێك الی �هن ئه‌ندام ی وهك ئ��هوه پێویستییان ده‌رنه‌چوو ،بۆی ه كاره‌كان ی ی كۆنگره په‌ك ی ك �ه‌وت‌و نه‌توانرا دوا ی ی ئیدار ی دهست ه یهكهم كۆبوونهوه گرێبدرێت. ی ی چه‌ندین دانیشتن‌و گفتوگۆ دوا جۆراوجۆر لهنێوان مه‌كته‌ب ی سیاس ی پ��ارت��یو یه‌كێت ی بۆ زاڵ��ب��وون بهسهر ق �هی��ران �هك �ه‌دا ،الی�هن��گ��ران� ی یه‌كێت ی ی به‌رده‌وامبوون بۆ دووباره ئه‌نجامدانه‌و‌ه ی یه‌كێت ی ی ئیدار هه‌ڵبژاردن ی دهست ه زان��ای��ان .رێ��ك��خ��راوه‌ك� ه 31ئهندامی ی ئیداری هه‌ی ه لهگهڵ 11ئهندامی دهست ه ی ی ته‌نفیزی ،ئێستاش دوای ئهوه دهست ه ی به‌رێككه‌وتنی نێوان سه‌رۆك‌و جێگره‌ك ه
یهكێتیو پارتی دان��ران ،ناڕه‌زاییه‌كی ی تر ت��ون��د ل��ه‌الی��هن 31ئ �هن��دام �هك � ه دروس��ت��ب��ووه‌‌و رێكخراوه‌ك ه كاره‌كانی خۆیان هه‌ڵپه‌ساردووه. دوای پ�ه‌ره‌س�هن��دن��ی كێشه‌كان، لیژنه‌یه‌ك ب��ۆ چ��اره‌س �ه‌رك��ردن��ی ئهو كێشان ه پێكهێنرا ،خ��ودی سهرۆكی ی ده‌كرد، ههرێم سه‌رپه‌رشتی لیژنه‌ك ه به‌اڵم دواتر به‌بڕیاری لیژنه‌ك ه هه‌مان ئهو ئه‌ندامان ه دانرانه‌و‌ه ك ه له‌كۆنگره‌دا به‌هۆی ده‌ستتێوه‌ردانی حیزبییهوه ده‌رچوون. مامۆستا ع�هب��دوڵ�ڵا مه‌السه‌عید س��هرۆك�� ی یه‌كێت ی زان��ای��ان � ی ئاین ی به‌ده‌ستووری وت «دوو ئالیه‌ت هه‌ی ه له‌دانان ی مه‌كته‌ب ی ته‌نفیزی ،ده‌نگدان ی نهێنیو ئاشكرا ،ئ �ه‌وه‌ش له‌په‌یڕه‌و و پڕۆگرام ی یه‌كێت ی زانایان نههاتووه». ی 24 ههروهها وت ی «به‌ڕه‌زامه‌ند ی 31كهس كه‌یه‌كێكیان ئه‌ندام له‌كۆ ئاماده‌نه‌بوو له‌دانیشتنه‌كه‌دا ،پێیان په‌سه‌ندبوو به‌ده‌نگدان ی ئاشكرابێت 11كهس ده‌ستنیشانكراون‌و 24كهس ده‌ستیان به‌رزكرده‌وه‌و كۆنووسه‌كه‌شیان ئیمزا كرد».
سهرۆك ی یه‌كێت ی زانیان ئهوهش ی راگه‌یاند كه‌بوار بهههموو ئه‌ندامان دراوه كه‌خۆیان بپاڵێون بۆ مه‌كته‌ب ی ته‌نفیزی. ی چه‌ندین دانیشتن ی نێوان دوابه‌دوا ی ه���ه‌ردووال ،رێككه‌وتن لهسهر ئهوه ی لیستێك دروستبكرێت كه‌سه‌رۆكه‌ك ه ی ی الیه‌نگر ی پارتیو جێگره‌ك ه له‌الیه‌نگر ی 4بۆ یهكێتیو یهكێتیو مه‌كته‌ب ی ته‌نفیز ی 7بۆ پارت ی بێت ،ئه‌مه‌ش پێچه‌وان ه ی یه‌كێت ی په‌یڕه‌و و پڕۆگرام ی ناوخۆ زانایان ی ئاینییه. شێخ موحسین شێخ خالید ئه‌ندام ی ی یه‌كێت ی زانایان وت ی ی ئیدار دهست ه «ئێم ه گرفتمان لهگهڵ كهس نییهو ئهو ی كه‌داشیان ناون به‌هه‌ڵبژاردن به‌ڕێزان ه بوای ه رهنگ ه ده‌رچوونایه‌ته‌وه ،به‌اڵم ئهو ی ی ئهو قسان ه ی كه‌كرا پێچه‌وان ه كاره سهرۆك بارزانیی ه كه‌ده‌ڵێت ده‌بێت ئێوه ئێم ه نه‌سیحه‌ت بك هن‌و نابێت ئێوه حیزبایه‌ت ی بكهن ،لهكاتێكدا حیزبیش ی بكات‌و حیساب بۆ بێت خه‌ڵك دی��ار ی نه‌كات». ی ئیدار دهست ه ههروهها وت ی «ناڕه‌زاییه‌تییه‌كه‌مان ل �هس �هر ه �هڵ��ن �هب��ژاردن � ه كه‌به‌ته‌عین
ی ی ك���راون ،بۆی ه ده‌بێت ئ���ازاد دی���ار ده‌سته‌به‌ربكرێت» .ههروهها وت ی «ئهو الیه‌نانه‌ی كه‌به‌شداربوون له‌دانانه‌ك ه پێشتر چه‌ندین دانیشتنیان لهگهڵ ی سلێمانی‌‌و هه‌ولێر زانایان ی ده‌ڤ���هر ك��ردووه به‌جیاو داوایانكردبوو كه‌چه‌ند ك �هس دهی��ان �هوێ��ت خ��ۆی��ان بپاڵێون، له‌یه‌كێك له‌كۆبوونه‌و‌ه تایبه‌تییه‌كاندا ی داوایكرد چهند ی مه‌ال ق��ادر محه‌مه‌د ی 21 ی هه‌ڵده‌بژێرێت له‌كۆ كهس خۆ كهس ی به‌شداربوو له‌دانیشتنه‌كه‌دا13 ، كه‌سیان وتیان خۆمان هه‌ڵده‌بژێرین». به‌پێی وته‌ی یه‌كێك له‌ئه‌ندامانی ی ته‌نفیزی محه‌مه‌دی مه‌ال دهس��ت � ه ی ق���ادر ن���اوی س����ه‌رۆك‌و جێگره‌ك ه ئ��ام��اده‌ك��ردووهو خوێندویه‌تییه‌وه‌‌و وتویه‌تی ده‌نگی پێبده‌ن. مامۆستا عومه‌ر حه‌سه‌ن كه‌یه‌كێك ه ی ناڕه‌زای ی له‌كات ی دانان ی له‌وكه‌سان ه ئهو 11كه‌سه‌‌و سه‌رۆك‌و جێگره‌كه‌شی سانه دیاریكراون ده‌ربڕیوه ،وت ی «ئهو كه ب���هس���ه‌رۆك‌و جێگر ،م��ان��ای ئهوهی ه ی شه‌رع ی ئه‌ندامان ی مه‌كته‌ب ی ته‌نفیز نین‌و هیچ شه‌رعیه‌تێكیان نییه».
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)35چوارشه‌ممه2010/6/9 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
رووداوی هه‌فته
5
په‌كه‌ك ه لێدوانێكی توند ی بهرامبهر سه‌ردانه‌ك ه بارزانی دهدات سامان حه‌مه‌كه‌ریم
رۆژنامه تورکییه‌کان نهێنیی سه‌ردانه‌که‌ی بارزانی ئاشکراده‌که‌ن. فۆتۆگرافdaylife :
ه ئامانج لێی په‌که‌که‌و مه‌سه‌ل ه نهێنییه‌کان بوو ه ئابووریی
ه ه رێگایه‌ك ه له‌بنه‌ڕه‌تدا نه‌خش ه توركییه‌كان دهڵێن سه‌ردانه‌ك رۆژنام بۆ الوازكردنی پهكهكهو به‌قوربانیكردنی بۆ كاری بازرگانی محه‌مه‌د عه‌لی
رۆژن��ام �هك��ان��ی ت��ورك��ی��ا له‌راڤه‌كردنی سهردانهكهی بارزانی بۆ توركیا دهڵێن بارزانی ئهو بارزانیی ه نییه ،كه‌پێشتر سهردانی توركیا ك��ردووهو «به‌ته‌واوه‌تی گ��ۆڕاوه» ،ههندێك دهڵێن سه‌ردانه‌ك ه ی له‌بنه‌ڕه‌تدا نه‌خش ه رێگایه‌ك ه بۆ الوازكردنی پهكهكه ،لهپێناو بههێزكردنی كاری بازرگانیدا. هه‌فت ه ی راب��ردوو مهسعود بارزان ی سهرۆك ی ههرێم ی كوردستان له‌دوا ی شه‌ش ساڵ له‌دوایین سهردانی ،لهگهڵ وه‌فدێكدا كه‌زۆرینه‌یان به‌رپرسی حیزبه‌ك ه ی خۆی ب��وون ،س�هردان� ی واڵت � ی توركیا ی كردو لهگهڵ به‌رپرس ه بااڵكان ی ئ�هو واڵته‌دا كۆبووه‌وه .ئه‌گه‌رچ ی میدیا ی تورك ی گرنگ ی زۆر ی به‌وه‌دا كه‌بارزان ی خۆ ی به‌رۆژنام ه ی حه‌یات ی راگه‌یاندبوو «وهك سهرۆك ی ههرێم ی كوردستان» بانگهێشتكراوه ،به‌اڵم رۆژنامه‌ک ه نووسیویه‌تی له‌بنه‌ڕه‌تدا لهالیهن «ئهحمهد داودئۆغڵو» ی وه‌زیر ی دهرهوه ی ئ�هو واڵت��هوه داوا ی لێكرابوو سه‌ردان ی توركیا بكات. رۆژنامهكان ی توركیا به‌چه‌ند جۆرێك ی جیاجیا‌و به‌چڕوپڕ ی باسیان له‌هۆكار‌و ئامانج‌و ئهو ده‌ره‌نجامان ه كرد ك ه لهو سه‌ردان ه دهك�ه‌ون�هوه ،ه �ه‌روه‌ك چه‌ندین شیكردنه‌و‌ه ی لهالیهن ژماره‌یه‌ك ی زۆر له‌ڕۆژنامه‌نووسان‌و نووسه‌ران ی توركیاوه بۆ كراوه. ناگه‌هان ئاڵچ ی نووسه‌رێك ی رۆژنام ه ی ئاكشام ی تورك ی وتارێك ی له‌ژێر ناو ی «بۆچ ی بارزان ی هات بۆ ئێره؟» نووسیوه‌‌و پێیوای ه تاك ه هۆكار‌و سه‌ره‌كیترینیان «ئابووری»یه. ئاڵچ ی دهن��ووس��ێ��ت «به‌پێ ی ئهو س��هرچ��اوان�� ه ی كه‌جێگ ه ی متمان هن‌و ل �هه �هرێ��م��دان ،م��اوهی �هك � ه به‌رپرسان ی كوردو تورك كۆبوونهوه ی ئێجگار گرنگ ل �هب��اره ی وزه‌و‌ه دهك���هن ،مه‌به‌ستیشم لهوزه ته‌نها پێترۆڵ ناگرێته‌وه .ئه‌گه‌رچ ی له‌بوار ی پێترۆڵیشدا باس له‌هاوكاریكردن ی توندوتۆڵ ی هه‌ردووال ده‌كرێت ،به‌اڵم ئهوه ی كه‌ئێستا زی��اد جێگ ه ی بایهخ ه گاز ی سروشتییه .له‌ناوچ ه ی كورده‌كاندا ()70 ملیار مه‌تر سێجا گاز ی سروشت ی ههیه. ئامانجه‌ك ه له‌ڕێ ی به‌كارهێنان ی ئهو وزه‌یه‌و‌ه ههرێم بخرێت ه نێو (نابۆكۆ)وه». له‌درێژ‌ه ی وتاره‌كه‌یدا نووسهر ئاماژه ب���ه‌وه‌ده‌ك���ات ك�هم��اوهی�هك� ی دی��ك� ه دوو
ده‌رواز‌ه ی سنوور ی دیك ه لهنێوان توركیاو ههرێمدا دهكرێنهوهو ئهوهش زیان ی زۆر گهوره ی بۆ پارت ی كرێكاران ی كوردستان ده‌بێت .نووسهر ئاماژه ی به‌وه‌داو‌ه كهئهو ناوچان ه ی ده‌روازه‌كان ی تێدا ده‌كرێته‌و‌ه هه‌ریه‌ك له‌ناوچه‌كان ی ئاڤاشین‌و زاپه، ك ه په‌كه‌ك ه لهو شوێنان ه 4بۆ 5كه‌مپ ی ههیهو ده‌ڵێت كاتێكیش ئ�هو ێ ده‌بێت ه رێگ ه ی بازرگانی ،ئهو پارت ه زیان ی گهوره ی ب�ه‌رده‌ك�هوێ .كاتێك بازرگان ی یاسایی‌و رێگه‌پێدراو لهو ده‌روازانه‌و‌ه بكرێت ،په‌كه‌ك ه چی تر ناتوان ێ له‌ڕێ ی قاچاغه‌و‌ه داهات ی هه‌بێت‌و ئهوهش له‌دووالو‌ه به‌زیانی كۆتایی دێت ،چ ئهوه ی ده‌بێت ه هۆ ی هه‌ژاربوونی‌‌و چ ئهوهش كه‌ناتوان ێ به‌ئاسان ی جموجۆڵ بكات لهو ناوچانه‌دا. ناگه‌هان یاڵچ ی دهنووسێ «له‌وكار‌ه ه���ه‌ردووال ق��ازان��ج دهك���هن چ بارزانی‌‌و چ حكومه‌ت ی توركیا ،ئ �هوه ی كه‌زیان ی پێده‌گات په‌كه‌كه‌یه». ب��هب��ڕوا ی ئ��هو ن��ووس��هره زانیار ی كۆبوونه‌وه‌كان هیچ كات ئاشكرا ناكرێن‌و ت�هن��ه��ا س������ه‌ره‌داو ی ك���ورت ده‌درێ��ت�� ه راگ �هی��ان��دن �هك��ان« ،ب���ه‌اڵم له‌بنه‌ڕه‌تدا نه‌خش ه رێگایه‌ك هه‌ی ه بۆ الوازكردن ی پهكهكه ،كه‌پێویست ه به‌غداد ره‌زامه‌ند ی لهسهر نیشانبدات تاوه‌كو بخرێت ه بوار ی جێبه‌جێكردنه‌وه». ئهو نووسهره تورك ه پێشیوای ه بوون ی په‌یوه‌ندی‌‌و هاریكاریی «لهگهڵ بارزانی»دا، به‌سوود ی توركیایه‌‌و وت ی «حكومه‌ت ی توركیاش باش ئهو راستیی ه ده‌زانێت». هاوكات ده‌ری��ا س��ازاك له‌ڕۆژنام ه ی میللییه‌ت سهبارهت به‌سه‌ردانه‌ك ه ی مهسعود بارزان ی له‌وتارێكدا له‌ژێر ناو ی «په‌یامه‌ك ه ی بارزانی» ده‌نووسێت سه‌ردانه‌ك ه ی بارزان ی ك �هه��اوك��ات ب��وو ل �هگ �هڵ هێرشه‌كان ی سوپا ی ئیسرائیل بۆ سهر كه‌شتییه‌كان ی ئ��ازادیو هێرشه‌كان ی په‌كه‌ك ه له‌ناوچ ه ی ئیسكه‌نده‌رون ب��ۆ به‌رپه‌رچدانه‌و‌ه ی گومانه‌كان سه‌ردانێك ی گرنگ بوو. ل �ه‌درێ��ژه ی نووسینه‌كه‌ی سازاكدا هاتووه «ئهو سه‌ردان ه بۆی ه پڕ بایه‌خه، چونك ه ئه‌ردۆگان له‌كۆبوونه‌وه‌كه‌یدا لهگهڵ بارزان ی كه‌سه‌رۆك ی دهزگ��ا ی (میت) ی هه‌واڵگر ی توركیاش ئاماده‌یبووه ،داوا ی لێكردووه كه‌كۆتایی به‌بوون ی په‌كه‌ك ه لهعێراقدا بهێنرێت ،بارزانیش له‌وه‌اڵمدا پێ ی راگه‌یاندوو‌ه ئێم ه دڵته‌نگ ده‌بین كاتێك گه‌نجان ی چ ت���ورك‌و چ كورد دهك��وژرێ��ن ،هێمنی‌‌و ئاسایش ی واڵت ی
توركیا وهك هێمنی‌‌و ئاسایش له‌واڵت ی خۆمان ته‌ماشاده‌كه‌ین‌و جیاواز ی ناكه‌ین له‌نێوانیاندا». ه �هر له‌هه‌مان رۆژن��ام��ه‌دا فیكره‌ت بیال وتارێك ی سهبارهت به‌سه‌ردانه‌ك ه ی سهرۆك ی ههرێم بۆ توركیا نووسیوه‌‌و ده‌ڵ ێ «بارزان ی دڵخۆش دیاربوو ،باس ی په‌كه‌ك ه ی نه‌كرد‌و به‌تیرۆریستیش ناو ی نه‌بردن ،ته‌نها به‌وه‌ند‌ه وازیهێنا كه‌بڵ ێ هه‌نگاوه‌كان ی حكومه‌ت ی توركیا بۆ كرانه‌و‌ه بوێرانه‌ن» .ده‌شڵێت «بارزان ی ده‌وڵه‌ت ی خۆ ی دامه‌زراند ،به‌اڵم راینه‌گه‌یاند ،بارزان ی به‌پشتیوان ی ئهمریكا هێزه سهربازیو سیاسیو وزه ئابوورییهكان ی رۆژ له‌دوا ی رۆژ زیاتر دهكات». له‌ڕۆژنام ه ی ستاریش بابه‌تێك بهناو ی «باكوور ی عێراق ،ناوچه‌یه‌ك ی نوێ بۆ كێبڕكێكان» لهالیهن ناسوح ی گیونگۆره‌و‌ه نووسراوه‌‌و به‌بڕوا ی نووسهر لهو ماوهیهدا كه‌ئه‌وه‌ند‌ه نیی ه كوژراوه‌كان ی هێرشه‌ك ه ی په‌كه‌ك ه به‌خاك سپێردراون‌و هێزه‌كان ی ئیسرائیلیش پ��ه‌الم��ار ی كه‌شتییه‌ك ی توركییان داوه ،ئهنقهره میوانداریی كهسێك ی زۆر گرنگ دهك��ات كهمهسعود بارزانییه‌‌و لهگهڵ هه‌ریه‌ك له‌سه‌رۆك وه‌زیر‌و وه‌زیر ی دهرهوه ی توركیاشدا كۆبوونهوه ی زۆر هه‌ستیار دهكات. ناسوح ی ئاماژه به‌وه‌ده‌كات كهئهو هێزه ی ئێستا فه‌رمانڕه‌وایه‌ت ی توركیا دهكات زۆر گۆڕاوه‌‌و بۆ ئهوهش وته‌كان ی ئهحمهد داود ئۆغڵو ب ه به‌ڵگ ه ده‌هێنێته‌و‌ه كه‌ده‌ڵێت «توركیاو ب��اك��وور ی عێراق ت �ه‌واوك��ار ی ت �ه‌واوه‌ت � ی یه‌كترن ل��ه‌ڕوو ی ئابوورییه‌وه» .پێشیوای ه كۆبوونه‌وه‌ك ه ی بارزان ی لهگهڵ سه‌اڵحه‌دین ده‌میرتاش ی سهرۆك ی پارت ی ئاشتی‌‌و دیموكراسیدا «له‌داهاتوویه‌ك ی نزیكدا كاریگه‌ر ی زۆر ی لهسهر كێش ه ی كورد له‌توركیا‌و مه‌سه‌ل ه ی په‌كه‌ك ه ده‌بێت». له‌به‌شێك ی دیك ه ی نووسینهكهیدا ئهو ن��ووس�هره ی رۆژن��ام� ه ی ستار ده‌ڵ ێ «ژێرخان ی په‌یوه‌ند ی نێوان هه‌ولێر‌و ئهنقهره ی��ان راستتر بڵێین ئهنقهره- ه�ه‌ول��ێ��ر ،ك��ه‌رك��وك ،سلێمان ی پێشتر داڕێ��ژراوه ،چونك ه چه‌ندین خوێندنگ ه ی توركی‌‌و زانكۆ‌و نه‌خۆشخانه‌یه‌ك لهو شاران ه كراونه‌ته‌و‌ه هێنده ی ئه‌وانه‌ش پڕۆژ‌ه ی دیك ه به‌ڕێوه‌یه» .لهكۆتاییدا نووسهر ده‌نووسێت «ناكرێ سه‌ردانه‌ك ه ی مهسعود بارزان ی ته‌نها له‌به‌ره‌نگاربوونه‌و‌ه ی تێرۆر‌و بابه‌ته‌كان ی په‌یوه‌ست به‌پێكهێنان ی حكومه‌ت ی نوێ ی
عێراقدا قه‌تیس بكه‌ین ،چونك ه بارزان ی كهسێك ه كه‌هێز‌ه ناوچه‌ییه‌كان‌و هه‌ندێ له‌هێز‌ه نێوده‌وڵه‌تییه‌كانیش به‌بایه‌خه‌و‌ه لێی ده‌ڕوانن ،له‌وانه‌ش واڵت ی ئیسرائیل. وادی����اره ك �هب��اك��وور ی ع��ێ��راق ده‌بێت ه ناوچه‌یه‌ك ی نوێ بۆ كێبڕكێكان ی نێوان توركیاو ئیسرائیل». له‌الیه‌ك ی دیكه‌و‌ه حه‌سه‌ن بوله‌نت قاهره‌مان له‌ڕۆژنام ه ی سه‌باح ی تورك ی به‌ناونیشان ی «وش ه نهێنییه‌كان ی بارزان ی ن���وێ» وت��ارێ��ك� ی ن��ووس��ی��وه‌‌و پێیوای ه ب��ارزان� ی ئ�هو بارزانیی ه نیی ه كه‌پێشتر سه‌ردان ی توركیا ی ده‌كرد»و «به‌ته‌واوه‌ت ی گ���ۆڕاوه» .،ههروهها پێشیوای ه گۆڕان ی بارزان ی به‌شه‌و و رۆژێك نه‌بووه‌‌و ئهوه ی بووه‌ت ه هۆ ی ئهو گۆڕان ه «ئهوهی ه كهئهو بووه‌ت ه یه‌كێك له‌ژماره‌كان ی ئهو هاوكێش ه ناچاریی ه ی توركیا لهناوچهكهدا هێناویه‌ت ه ب��وون ،كه‌له‌ئه‌نجام ی هێز ی ئهو واڵته‌دا له‌ڕۆژهه‌اڵت ی ناوه‌ڕاست ئهو هاوكێشهی ه دروستبووه». بۆی ه به‌بڕوا ی ئهو نووسهره «بارزان ی دهی�هوێ��ت تووش ی پێكدادان نه‌بێته‌و‌ه لهگهڵ توركیادا ،بهڵكو سوود له‌هێز ی ئهو ده‌وڵه‌ت ه وه‌ربگرێت لهكاتێكدا كه‌ڕوون نیی ه كه‌سبه‌ین ێ چی رووده‌دات». نووسهر پێیوای ه هۆكار ی دووه‌م ی سه‌ردانه‌ك ه ئهوهی ه «كاتێك توركیا ده‌بێت ه به‌هێزترین واڵت ی رۆژهه‌اڵت ی ناوه‌ڕاست، بااڵنس ی هێز لهناوچهكهدا ده‌گۆڕێت، كه‌ئه‌وه‌ش دهگهڕێتهوه بۆ پهیوهندییهكان ی نێوان توركیاو ئهمریكا». نووسهر پێیوای ه ئهمریكا لهناوچهكهدا به‌له‌ده‌ستدان ی ئ�هو هێزه ی كه‌هه‌یه‌ت ی نزیكده‌بێته‌وه‌‌و ئه‌وكاتیش ههرچهنده ئهو كوردستان ه ی ئهمڕۆ لهالیهن ئه‌مریكاو‌ه پ���ارێ���زراو ب��ووب��ێ��ت ،ئ���ه‌وا پێویست ی به‌ڕێكخستنه‌و‌ه ی پهیوهندییهكان ی ده‌بێت لهگهڵ ئه‌مریكادا .ده‌شڵێت «هاوكێش ه نێوخۆییه‌كان ی ئه‌مریكاش گۆڕاون‌و له‌جیات ی «بۆش» ئێستا «ئۆباما» لهسهر ته‌خته‌‌و ماوه‌یه‌ك ی دیكه‌ش ئ��هوه ی كه‌ئه‌مریكا له‌عێراق هه‌یه‌ت ی ده‌یكشێنێته‌وه ،ئینجا ده‌پرسێت ئایا توركیا باشترو عه‌مه‌لیتر نیی ه له‌ئه‌مریكا بۆ بارزانی؟». له‌كۆتاییشدا ده‌ڵێت «توركیایه‌ك كه‌ئابوورییه‌ك ه ی ژم��اره 17بێت لهسهر ئاست ی جیهان‌و بیه‌وێت بچێت ه نێو ده یه‌كه‌مه‌و‌ه له‌ئابووریدا ،به‌دڵنیاییه‌و‌ه ده‌بێت ه جێ ی سه‌رنج ی بارزانی‌‌و میسر‌و سوریا‌و واڵتان ی دیكه».
س��هردان��هك��هی ب��ارزان��ی بۆ توركیا نیگهرانی الی پارتی كرێكارانی كوردستان (پهكهكه) ه‌ش دروستده‌كات‌و بهرپرسێكی پ��ارت��ی كرێكارانی كوردستان ی بارزانی ده‌ڵ��ێ��ت س �هردان �هك �ه بۆ توركیا سه‌ردانێكی ره‌سمی ن �هب��ووه‌‌و ئ��ام��اژه به‌وه‌شده‌كات ی ئابووری كه‌سه‌ردانه‌كه "ئهوهنده بووه ،سیاسی نه‌بووه". ی به‌رپرسی پهیوهندییهكان ی پهكهكه ،كه‌هاوكات دهرهوه ی كۆما ئ���هن���دام���ی ك���ۆن���س��� ه ی جڤاكێن كوردستانه ،نیگهرانی په‌كه‌ك هی ئاشكراكرد بهرامبهر به‌سه‌ردانه‌كه‌ی مهسعود بارزانی ی سهرۆكی ههرێم بۆ توركیا بهوه ی ب��ارزان��ی لهتوركیا به‌ڕه‌سم پێشوازی لێنه‌كراوه. ئ �ه‌ح��م�ه‌د دهن��ی��ز ئهندامی ی كۆما جڤاكێن كوردستان، كۆنس ه ی ل�ه‌ل��ێ��دوان��ێ��ك��دا ب��ۆ رۆژن���ام���ه دهس��ت��وور راگه‌یاند "لهتوركیا ی ی له‌بارزان به‌ڕه‌سمی پێشواز ی ئهوهش ئهوهی ه نه‌كراوه ،به‌ڵگه ی ئ��ه‌ردۆگ��ان س���هرۆك وه‌زیران ی توركیا له‌باره‌گای ئه‌نجوومه‌ن ی وهزی���ران پێشوازیی له‌بارزان ی ن �هك��ردووه ،بهڵكو له‌ماڵه‌كه خۆی پێشوازی لێكردووه". ی ههروهها ده‌نیز وتی "دانه‌نان ی ع��ێ��راق ی��ان كوردستان ئ���ااڵ لهتهنیشت ئااڵی توركیاوه ،وهك رۆژنامه‌وانییه‌كاندا لهكۆنگره ی دهرك��ه‌وت ،داننه‌نانه به‌هه‌رێم ی كوردستاندا ،چونك ه به‌رپرس ی ی توركیا ههر واڵتێك سه‌ردان كردبێت ،ئ��ااڵی ئ �هو واڵته‌یان دان��اوه ،ب�ه‌اڵم بۆ بارزانی ئهوه نه‌كراوه". ئ��هو ب �هرپ��رس �هی په‌كه‌ك ه پ��ێ��ی��وای�ه ح��ك��وم�هت��ی توركیا ی توركیا ی ك����ورد ت��ا ك��ێ��ش �ه چ��اره‌س��هرن��هك��ات ،ناتوانێت ی ك��ورددا لهگهڵ سیاسییهكان ی به‌وه‌شدا رێكبكه‌وێت‌و ئاماژه ی بارزانی" ،هێنده كه‌سه‌ردانه‌كه ی بووه ،هێنده سه‌ردانێكی ئابوور سیاسی نه‌بووه". ی "په‌كه‌ك ه ئهحمهد ده‌نیز وت ی ئهو وتانه‌ی بارزانی به‌ئیجاب ی هه‌ڵده‌سه‌نگێنێت كوتی كێشه ی ئاشتییانه‌‌و ك��ورد ب �ه‌ش��ێ��واز دیموكراسییانه چاره‌سه‌رده‌كرێت، ی شهڕ". نهك به‌ڕێگه ی شهڕ ی راگه‌یاندن ل �هب��اره لهالیهن په‌كه‌كه‌وه ،ئهو ئهندامی ی كۆما جڤاكێن كوردستان كۆنس ه وت�ی "چهند جارێك یه‌كالیه‌ن ه بڕیاری ئاگربڕمان داوه ،به‌اڵم توركیا پێشوازیی لێنه‌كردووه". ی ی وت "ل���هم���اوه ئ��ه‌وه‌ش�� ی توركیا راب�������ردوودا س��وپ��ا بهردهوام هێرشیانكردووه‌ته سهر پهكهكهو ناوچه سنوورییه‌كانیان بۆردومانكردووه ،بۆیه ناچاربووین ی شهڕ ئاگربه‌ست بشكێنین‌و بڕیار بدهین". ی مهسعود بارزانی سه‌ردانه‌كه س �هرۆك��ی ههرێمی كوردستان ب��ۆ ت��ورك��ی��ا ،ل���ه‌الی���هن چهند رۆژنامه‌و كه‌ناڵێكی راگه‌یاندنه‌و‌ه هێرشیكرای ه سهر ،به‌تایبه‌ت كاتێ: رۆژنامه‌وانییه‌كاندا لهكۆنگره بینرا له‌پشتی بارزانییه‌و‌ه ئااڵی كوردستان‌و عێراق دانه‌نراوه.
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)35چوارشه‌ممه2010/6/9 ،
4
i n f o @ d e s t u r. n e t
رووداوی هه‌فته
به‌رهه‌می گه‌نم ،له%50ی پێویستی ههرێم دابینده‌کات.
06..
تۆپبارانی كوردستان به‌رده‌وامه
«ئێران قه‌یرانه ناوخۆییه‌كانی بۆ دهرهوهی سنووره‌كان ده‌گوازێته‌وه» هیوا سه‌لیمی
بۆردومانی ناوچ ه سنوورییه‌كانی ههرێمی كوردستان ب�هردهوام��هو هێزێكی پیاده‌ی سوپای پاسدارانی ئێرانیش له‌قواڵیی خاكی ههرێمدا خه‌ریكی دروستكردنی رێگاوبان‌و كردنهوهی باره‌گای سه‌ربازیین .چاودێرانیش دهڵێن ئامانج ی ئهو له‌شكركێشی ه ی ئێران گواستنه‌و‌ه ی قه‌یران ه ناوخۆییه‌كانێت ی بۆ دهرهوه. وردهكاری ئۆپه‌راسیۆنه‌كانی سوپای ئێران به‌پێی ئهو زانیارییانه‌ی دهست دهستوور كه‌وتوون ،شوێنی هه‌ڵدانی تۆپه‌كانی ئێران له‌ناوچه‌كانی پردانانی پیرانشار ،شنۆ، ئۆردوگای بێمزۆرتێ‌و كه‌پرانی سه‌رده‌شتی رۆژهه‌اڵتی كوردستان جێگیركراون ،لهو ناوچانه‌و‌ه فه‌رمانده‌یی تۆپبارانكردنی ناوچ ه سنوورییه‌كانی ههرێمی كوردستان ده‌كرێت .خهڵكی ناوچه‌كانی پیرانشار‌و شنۆ باس لهوه دهكهن ،چه‌ندین ئه‌فسه‌ری ت���ورك له‌یه‌كه‌كانی تۆپخانه‌ی ئێران هاریكاری‌و سه‌رپه‌رشتیاری تۆپبارانه‌كان دهك هن‌و لهگهڵ پاسدارانی ئێران به‌شداری له‌پرۆسه‌كه‌دا دهكهن. ل �هو دی��وی ك��وردس��ت��ان ،وات�� ه لهو ن��اوچ��ان�هی كه‌تۆپخانه‌كانی حكومهتی ئ��ێ��ران جێگیركراون ف �ه‌زای �هك��ی تهواو عه‌سكه‌ر ی زاڵ��ك��راوه ،خهڵكی ناوچه‌ی شنۆی رۆژهه‌اڵتی كوردستان بۆ ناڕه‌زایی ده‌ربڕین بهو بارودۆخه ،سهردانی ناوه‌ند‌ه حكومییه‌كان له‌شاری ورمێی رۆژهه‌اڵتی ك��وردس��ت��ان��ی��ان ك����ردوه‌‌و بهرپرسانی حكومهتی له‌وه‌اڵمدا پێیان راگه‌یاندوون كهئهو ناوچان ه چۆڵبكه‌ن .سه‌رچاوه‌ك ه له‌درێژه‌ی لێدوانه‌كانی بۆ دهستوور باس له‌پێشێلكاری زیاتر‌و به‌رفراوانتری مافی هاوواڵتیانی ك���وردی ب��اش��وور له‌ناوچ ه سنوورییه‌كان دهكات ،رایگهیاند له‌سنووری چۆمان هێزه‌كانی سوپای پاسدارانی ئێران نزیكهی 300سهر له‌مه‌ڕومااڵتی خهڵكی ناوچه‌كه‌یان به‌تااڵن بردووه‌‌و لهگهڵ خۆیان ئاودیوی ئێرانیان ك��ردوون .ئ �هوه جگ ه لهوهی كه‌كچێكی ته‌مه‌ن 17سا ڵ كوژراوه‌و چه‌ندین كه‌سیش بریندار بوون. هاوكات دوو شوان لهالیهن هێزه‌كانی سوپای پاسدارانی ئێران به‌دیل گیراون‌و ل�هگ�هڵ مه‌ڕومااڵته‌كانیان ب��ۆ ناوه‌ند‌ه سه‌ربازییه‌كان له‌ئێران گوازراونه‌ته‌وه. تۆپبارانی ناوچ ه سنوورییه‌كانی ههرێمی كوردستان‌و سه‌رقاڵبوونی هێزه‌كانی ئێران به‌دروستكردنی رێگاوبان‌و باره‌گا له‌خاكی ههرێمی كوردستان ك�� هش‌و هه‌وایه‌كی نائاسایی بهسهر ئهو ناوچانه‌دا سه‌پاندووه، له‌ژێر كاریگه‌ری ئهم بارودۆخه‌دا چه‌ندین ك��هس ل�هگ��روپ� ه چ��هك��داره ت��وون��دڕه‌و‌ه ئیسالمییه‌كان له‌ناوچه‌ك ه بیندراون. به‌پێی زانیارییه‌كان ل ه «هه‌ڵشۆی» نێوان سنووری س �ه‌رده‌ش �ت‌و ق��ه‌اڵدزێ، چه‌كدارێكی تووندڕه‌وی ئیسالمی سهردانی خزمه‌كانی ل �هو شوێن ه دهك���ات ،دواتر هێزه‌كانی ئاسایش ئاگادارده‌كرێنه‌وه ،ئهو چه‌كدار‌ه لهدوای ئاگاداربوونه‌وه‌ی هێزه‌كانی ئاسایش راده‌كات‌و ناوچه‌ك ه به‌جێدێڵێت. سه‌رچاوه‌ك ه دواتر شوێنی دروستكردنی باره‌گا لهالیهن ئێرانه‌و‌ه دهستنیشان دهكاو ده‌ڵێت «هێزه‌كانی ئێران ل ه «به‌ردوناسی» س��ن��ووری پیرانشار –ح��اج��ی ئۆمه‌ران باره‌گا سه‌ربازییه‌كانیان دامه‌زراندوه ،بهم هۆیهوه چیتر خهڵكی ناوچه‌ك ه ناوێرن مه‌ڕومااڵته‌كانیان بۆ مێرگه‌كان ببه‌ن». ئه‌گه‌رچی بوونی هێزه‌كانی پژاك لهو ناوچان ه وهك بیانووی ئۆپه‌راسیۆنه‌كه‌ی سوپای پاسدارانی ئێران راگه‌یه‌ندراوه ،به‌اڵم ئهحمهد ده‌نیز به‌رپرسی پهیوهندییهكانی دهرهوهی پ�هك�هك� ه ل�ه‌ل��ێ��دوان��ێ��ك��دا بۆ دهس��ت��وور ،رایگهیاند هێزی ئ��هوان لهو شوێنان ه كه‌بۆردومان ده‌كرێن ،نییه .ده‌نیز
چه‌ندین ئه‌فسه‌ری تورك له‌یه‌كه‌كانی تۆپخانه‌ی ئێران هاریكاری‌و سه‌رپه‌رشتیاری تۆپبارانه‌كان دهكهن
وت ی «بۆنموون ه ن ه له‌حاجی ئۆمه‌ران‌و ن ه له‌پێنجوێن ،بههیچ شێوهیهك گه‌ریالی پژاكی لێ نییه ،كهچی ئ �هم شوێنان ه بۆردومان ده‌كرێن ،ئه‌ڵبه‌ت ئه‌وه‌مان له‌بیر نه‌چێ كه‌بۆ كۆماری ئیسالمی كورد ههر ك��ورده ،جا چ پژاك بێ یان گوندنشین‌و كۆچه‌ر». ئامانجه شاراوه‌كان كامانه‌ن؟ بوونی هێزی چه‌كداری پژاك‌و دزه‌ی ئهم چه‌كداران ه لهههرێمی كوردستانه‌و‌ه بۆ ناوخۆی ئێران بیانوون ،له‌سنووره‌كانی نێوان ئێران‌و پاكستان ب��هردهوام ش هڕ‌و تێكهه‌ڵچوون لهنێوان گروپ ه چه‌كداره‌كانی بلوچستان‌و هێزه چه‌كداره‌كانی ئێران ل�هئ��ارادای�ه ،ب �ه‌اڵم هیچ ك��ات تۆپبارانی سنووره‌كانی پاكستان نه‌كراوه‌‌و هێرشی سه‌ربازی بۆ ناو خاكی پاكستان ئه‌نجام ن����ه‌دراوه .ئهم ه له‌كاتێكدای ه كه‌زیانی م����ادی‌و م��رۆی��ی س��وپ��ای پاسدارانی ئ��ێ��ران له‌بلوچستانی ئ��ێ��ران ،له‌شه‌ڕو تێكهه‌ڵچوونه‌كانی نێوان پژاك‌و كۆماری ئیسالمی زیاتره. پ��ژاك بیانووه‌‌و ئامانجه‌كانی ئێران له‌تۆپبارانی ناوچ ه سنوورییه‌كانی ههرێمی كوردستان‌و تهنانهت له‌شكركێشی بۆ قواڵیی خاكی عێراق ،ئامانجی ستراتیجیتر ده‌پێكێ .چاودێرانی سیاسیی بیروڕای جیاجیایان ل �هم��ب��اره‌و‌ه ه �هی �ه ،به‌اڵم سه‌رجه‌میان لهسهر ئ�هم بابه‌ت ه كۆكن كه‌نانه‌وه‌ی ئاڵۆزی‌و دروستكردنی قه‌یرانی كاتی له‌پێناوی داپۆشین‌و چارهسهركردنی قه‌یرانه‌كانیتری حكومهتی ئێران یه‌كێك له‌ئامانج ه سهرهكییهكانی ئهم مه‌سه‌له‌یه. هاشم كه‌ریمی تێكۆشه‌ری دێرینی سیاسیی كورد ك ه له‌به‌ریتانیا داده‌نیشێت، خولقاندنی قه‌یرانی نوێ له‌پێناوی داپۆشین‌و ره‌واندنه‌وه‌ی قه‌یرانه‌كان ،به‌ئامانجی ئهم رووداوه ناودێر دهك��ا ،لهلێدوانێكدا بۆ دهستوور وت ی «كۆماری ئیسالمی خۆی له‌خۆیدا چ له‌ناوخۆی ئێران‌و چ له‌جیهاندا
ئێران دژایه‌تیكردنی هه‌میشه‌یی لهگهڵ پرسی كورده .ساڵه‌كانی پێشوو تیرۆریستی به‌لێشاو ده‌نارد‌و ئێستا رۆژان ه بۆردمانی ههرێمی كوردستان دهكا تووشی قه‌یران بووه‌ته‌وه ،مه‌سه‌له‌ی قه‌یرانی ئه‌تۆمی‌و پشتكردنی رووسیا له‌ئێران وهك دۆستێكی دێرینی ك��ۆم��اری ئیسالمی، حكومهتی ئێرانی تووشی شڵه‌ژان كردووهو ب��ۆ ق �ه‌ره‌ب��ووك��ردن �هوهی ئ �هم قه‌یرانانه‌‌و ك�هم��ك��ردن�هوهی قورسایی قه‌یرانه‌كان، له‌هه‌وڵی نانه‌وه‌ی قه‌یرانێكی تازه‌یه». ه��اش��م كه‌ریمی ده‌ڵ��ێ��ت «دی���اره هێرشكردن ه س�هر كوردستان الیهنێكی بنه‌ڕه‌تیتریشی ههیه ،ئهویش دژایه‌تیكردنی هه‌میشه‌یی لهگهڵ پرسی كورده .ساڵه‌كانی پێشوو تیرۆریستی به‌لێشاو ده‌نارد‌و ئێستا رۆژان��� ه ب��ۆردم��ان��ی ههرێمی كوردستان دهكا .له‌ئێستادا كه‌سه‌قامگیری لهههرێمی كوردستان ههیهو تاراده‌یه‌كی زۆر حكومهتی ههرێم به‌ره‌سمی له‌جیهاندا ناسراوه، ره‌فتاری له‌مشێو‌ه ده‌توانێ هه‌وڵدان بۆ ناسه‌قامگیری‌و تێكچوونی ئاسایشیش بێ، ئێران چاوی بهو بارودۆخ ه سه‌قامگیره‌ی ههرێم هه‌ڵنایه‌ت». «حكومهتی ئێران بهم ره‌فتارانه‌ی له‌راده‌ی نفوز‌و كاریگه‌ری خۆی له‌عێراق‌و كوردستان كه‌مده‌كاته‌وه ،كاریگه‌ری سلبی لهسهر پێوهندی نێوان ههرێمی كوردستان‌و
ئێران داده‌ن��ێ» هاشم كه‌ریمی به‌مشێو‌ه كۆتایی به‌لێدوانه‌كه‌ی هێنا. ئهحمهد دنیز باس له‌رێككه‌وتنی نێوان ئێران‌و توركیا لهسهر ئهم مه‌سه‌ل ه دهكاو ئهویش قه‌یرانه‌كانی ئێران وهك زه‌میینه‌ك بۆ ره‌فتاری له‌مشێو‌ه ناوزه‌د دهكا .وت ی «كۆماری ئیسالمی سیاسهتی خۆی لهسهر هه‌ندێ حاڵه‌ت پێكدێنێ ،پژاك له‌مانگی نیسانی 2009هه‌تا ئێستا ئاگربه‌ستی لهبهرامبهر ئێران راگه‌یاندو له‌به‌رامبه‌ریشدا ئێران ئۆپه‌راسیۆنی راگرتبوو .لهدوای له‌سێداره‌دانی چوار به‌ندكراو‌ه كورده‌ك ه ئ��اڵ��ۆزی��ی �هك��ان دروس���ت���ب���وو ،ل����هدوای راگه‌یاندنی ئهگهری به‌هێزی په‌سه‌ندكردنی ئابڵوقه‌ی نێوده‌وڵه‌تی لهسهر ئێران، ئێران بهو ره‌فتاران ه ویستی رێككه‌وتن ه نێوده‌وڵه‌تییه‌ك ه الواز بكا ،ئێران ب ه له‌سێداره‌دانی ئهو تێكۆشه‌ران ه مه‌سجێكی بهتوركیا داو بڕیاری هێرش‌و تووندوتیژی په‌سه‌ند كرد .ئهو چهند چاالكییه‌ش لهم ماوه‌ی پێشوو لهالیهن پژاك هاته‌ئاراوه ،بۆ تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌ی ئهو له‌سێداران ه بوو ،هه‌تا ئێستاش پژاك بڕیاری شه‌ڕی له‌دژی ئێرانی په‌سه‌ند نهكردووه .ئهو ئۆپه‌راسیۆنه‌ی ئهمڕۆ ل�هئ��ارادای� ه ئهنجامی رێككه‌وتی نێوان ئێران‌و توركیاو سوریایه‌‌و ئێم ه هیچ گومانێكمان له‌مباره‌و‌ه نییه». فه‌روخ نێعمه‌تپوور چاودێری سیاسیی له‌واڵتی نه‌رویج داده‌نیشێت ،لهلێدوانێكدا بۆ دهستوور ئامانجه‌كانی حكومهتی ئێران بهشێوهیهكی دیاریكراو بۆ نزیكبوونه‌و‌ه له‌ئه‌گه‌ری خۆپیشاندانی ناڕازییان له‌ناوخۆی ئێران گ��رێ��دهدات �هوه ،ه��اوك��ات چه‌ندین هۆكاری دیكه‌ش دهستنیشان دهكا ،وت ی «پژاك وهك هێزێكی چه‌كدار كه‌بانگه‌ش ه بۆ كاری سه‌ربازی دهكا ،وهك واقعێك بوونی ههیه ،له‌به‌رامبه‌ردا ده‌وڵه‌تی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد وهك الیهنی هه‌ر‌ه تووندڕه‌وی ناو سیستمی سیاسیی ئێران ،بوونی پژاك‌و بانگه‌ش ه چه‌كدارییه‌كانی ئ��هوان دهكا به‌بیانوو ،بیانووێك كه‌بتوانێ وه‌كو چۆن له‌سیاسه‌تی ناوخۆییدا سیاسه‌تێكی تووندڕه‌وانه‌ی بهرامبهر به‌خه‌ڵكه‌كه‌ی خۆی گرتووه‌ته‌به‌ر ،هه‌مان سیاسه‌ت بگوێزێته‌و‌ه بۆ درووستكردنی رووداو له‌سنووره‌كان، ل�هئ��اراس��ت�هی داپۆشینی قه‌یرانه‌كانی ناوخۆی ئێران .به‌تایبه‌ت ئێستا كه‌ئێران له‌به‌رده‌م بانگه‌شه‌ی ناڕازییانی ناوخۆی ئێران ه ب��ۆ خۆپیشاندان له‌ساڵڕۆژی هه‌ڵبژاردنه‌كانی خولی ده‌یه‌می سهرۆك كۆماری ،ئهم مه‌سه‌له‌ش فهزای ناوخۆی ئێرانی گرتووه‌ته‌وه ،هۆكارێكی دیكه‌ی ئهم مه‌سه‌له‌ش درێژهی هه‌مان سیاسهتی هه‌میشه‌یی كۆماری ئیسالمی لهئاستی نێوده‌وڵه‌تییه». سه‌ره‌ڕای هۆكاره ئاماژه‌پێكراوه‌كان، فاكته‌ری ئیقلیمیش رۆڵ ده‌نوێنێ .ناوه‌ند‌ه سیاسیی ه ن��اس��راوه‌ك��ان��ی جیهان باس له‌كۆمه‌ڵێك گۆڕانكاری تازه لهرۆژههاڵتی ن��اوه‌ڕاس��ت دهك��هن ،پێده‌چێ نه‌خشه‌ی سیاسیی نوێ‌و ریزبه‌ندی تازه له‌ناوچه‌ك ه دروستبێ .كورد لهرۆژههاڵتی ناویین یه‌كێك له‌به‌رده‌نگه‌كانی ئهم ئه‌گه‌ره‌یه‌‌و ئێران‌و توركیا له‌داهاتووی هاوكێش ه سیاسییه‌كانی ناوچه‌ك ه نیگه‌رانن .ههر بۆی ه بۆ به‌رگرتن ی��ان په‌كخستنی ئ �هم ئ �هگ �هره ،ههموو رێوشوێنه‌كان ،تهنانهت ئهگهر ده‌ستدرێژی بۆ سهر سه‌روه‌ری واڵتانی دراوسێش بێ، ده‌گیرێت ه بهر. لوكیانۆف س�هرن��ووس�هری گۆڤاری به‌ناوبانگی ــ روسیا له‌سیاسه‌تی نێوده‌وڵه‌تی ــ لهلێدوانێكدا بۆ بهشی ئینگلیزی‌و روسی «بی بی سی» باس له‌هاتنه‌ئارای بارودۆخێكی نیگه‌رانكه‌ر له‌ناوچه‌ك ه دهكات. لوكیانۆف وت� ی «ناوچه‌ك ه رووب���هرووی پێكهاتنی بارودۆخێكی خراپه‌‌و لێكدادانی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان له‌ئاستێكی بااڵدایه. جیا له‌ئیسرایل‌و فه‌ڵه‌ستین ،توركیاش
خه‌ریك ه تێوه‌ده‌گلێ .له‌واڵتانی كه‌نداویشدا خه‌ریك ه كۆمه‌ڵێك رووداو رووده‌د‌هن‌و قه‌ت نابێ ئێرانیش له‌بیربكرێته‌وه .لهوه ده‌ترسم كه‌ناوچه‌ك ه بته‌قێته‌وه‌‌و نه‌خشه‌ی جیۆپۆلۆتیكی ناوچه‌ك ه بگۆڕدرێ». چ��اودێ��ران��ی سیاسیی ك��وردی��ش الی خۆیانه‌و‌ه ئهم مه‌سه‌ل ه بۆ داهاتووی كورد له‌ناوچه‌ك ه به‌قازانج ده‌زانن‌و لهو بڕوایه‌دان كه‌هاتنه‌ئارای ئهم ب��ارودۆخ� ه سه‌ره‌ڕای ههموو كێشهو گرفته‌كان ،ده‌توانێ خهون ه ستراتجییه‌كانی كورد بێنێت ه دی. تێكچوونی پهیوهندییهكانی نێوان توركیاو ئیسرائیل به‌شێك له‌چاودێرانی سیاسیی هێناوه‌ت ه سهر ئهو بڕوایه‌ی، ك�هئ��ێ��ران‌و توركیا به‌جیدی نیگهرانی پشتیوانیكردنی ئیسرائیل له‌بزووتنه‌وه‌ی كورد به‌تایبه‌ت له‌باكووری كوردستانن‌و بۆردومانی ب����ه‌رده‌وام‌و خه‌ستی ناوچ ه سنوورییه‌كانی ه�هرێ��م��ی كوردستان لهالیهن ئێران‌و توركیاش بۆ ئهم مه‌سه‌ل ه ده‌گێڕنه‌وه. فه‌روخ نێعمه‌تپوور الی خۆیهوه ئهم ئه‌گه‌ر‌ه به‌الواز ده‌زانێ ،به‌اڵم له‌هه‌مانكاتدا ره‌ت��ی ناكاته‌وه .ئهو ده‌ڵێت «پێده‌چێ یه‌كێك له‌كێشه‌كانی نێوان ئیسرائیل‌و توركیا كاركردنی ئیسرائیل لهسهر بزووتنه‌وه‌ی كوردی بێ ،هه‌ست بهم مه‌سه‌ل ه دهكرێ، چونك ه بزووتنه‌وه‌ی كوردی خۆی له‌خوێدا هه‌ڵگری توخمی دژایه‌تیكردن لهگهڵ دهسهاڵتی ئیسالمی سیاسیی ه لهناوچهكهدا، ئهم بابه‌ته‌ش ده‌توانێ جێگه‌ی نیگهرانی بۆ حكومهتی ئایدۆلۆژیكی ئێران بێ». حكومهتی ههرێم له‌هه‌وڵه‌كانی به‌رده‌وامه‌‌و ئێران وه‌اڵمی فه‌رمیی نه‌داوه‌ته‌وه ك��اوه مه‌حمود وته‌بێژی حكومهتی ههرێمی ك��وردس��ت��ان لهلێدوانێكدا بۆ دهس��ت��وور ،ده‌ڵ��ێ��ت ل �هم��اوهی راب���ردووا حكومهتی ههرێمی كوردستان نوێنهری خۆی له‌تاران ئاگاداركردووه‌ته‌وه ،تا پهیامی حكومهتی ههرێمی كوردستان به‌كۆماری ئیسالمی بدات .وت ی «ئهو په‌یامه‌ی ك ه ئهم تۆپبارانان ه رابگیرێ‌و دانووستان ئه‌نجام بدرێ ،له‌پێناوی سه‌قامگیربوونی ئاسایش‌و ئاشتی لهناوچهكهدا ،داواك���راوه كهههر گرفتێكی سنووری ههبێ پێویست ه لهرێگهی دانووستان‌و لهسهر بنه‌ماكانی په‌یماننامه‌ی نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كان‌و ئهركی دراوسێیه‌تی‌و ههروهها ب ه له‌به‌رچاوگرتنی پره‌نسیپه‌كانی یاسای نێوده‌وڵه‌تی ئه‌نجام بدرێ». ك��اوه مه‌حمود رایگهیاند حكومهتی فیدراڵی عێراق ئاگاداركراوهتهوه كه‌كه‌ناڵ ه فه‌رمییه‌كانی به‌كاربێنێ بۆ هه‌مان مهبهست. جگ ه له‌وه‌ش كونسوڵخانه‌ی ئێران له‌هه‌ولێر له‌بارودۆخه‌ك ه ئاگاداركراوهتهوه. ك��اوه مه‌حمود باس له‌چاوه‌ڕوانیی وه‌اڵم��دان �هوهی حكومهتی ئێران دهكات، وت ی «ئێم ه چاوه‌ڕوانی وه‌اڵمی راگرتنی تۆپباران‌و كشانه‌وه‌ی ئهو هێزانه‌ین ك ه به‌قواڵیی دوو كیلۆمه‌تر هاتوونه‌ت ه خاكی ههرێمی كوردستانی عێراق ،چاوه‌ڕوانی ئهو وه‌اڵم ه دهكهین .سیاسهتی حكومهتی ههرێمی كوردستان ،سیاسهتی دیالۆگ‌و به‌كارهێنانی نه‌ریت ه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان‌و یاسای نێوده‌وڵه‌تی‌و په‌یماننامه‌كانی نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كانه». ف �ه‌روخ نێعمه‌تپوور لهو بڕوایه‌دای ه ك �ه‌ح��ك��وم �هت��ی ئ���ێ���ران ك����اردان����هوهو به‌رهه‌ڵستكاری عێراقی به‌الو‌ه گرنگ نییه، وت ی «ب ه له‌به‌رچاوگرتنی بارودۆخی عێراق، نفوزی ئێران له‌عێراق ،بارودۆخی ئاڵۆزی ئهمریكا لهو واڵته‌‌و الوازبوونی حكومهتی ههرێم ،ئێران نیگهرانی ئه‌وه‌نیی ه كه‌به‌ره‌و رووی به‌رهه‌ڵستێكی جیدی ده‌بێته‌وه، تهنانهت ترسێكیان له‌ئه‌گه‌ری كاردانهوهی تووندیان لهالیهن عێراقیشه‌و‌ه نییه ،ئهو بابه‌ت ه له‌گرتنی بیر‌ه نه‌وتییه‌كانی باشووری عێراقدا بیندرا».
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)35چوارشه‌ممه2010/6/9 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
سیاسه‌ت
7
«له‌گ ه ڵ ئه‌وه‌نین ئایین‌و سیاسه‌ت له‌یه‌كتر جیابكرێنه‌وه» محه‌مه‌د حه‌كیم ئهندامی مه‌كته‌بی سیاسی كۆمه‌ڵی ئیسالمیی كوردستان بۆ دهستوور محه‌مه‌د حه‌كیم ئهندامی مه‌كته‌بی سیاسی كۆمه‌ڵی ئیسالمی ده‌ڵێت له‌چه‌ندین كۆبوونه‌وه‌ی مه‌كته‌بی سیاسیو سه‌ركردایه‌تی حیزب ئاماژه‌مان به‌وه‌داو ه ی «بیرمان كه‌به‌دوای ده‌رفه‌ت‌و كه‌ناڵی تردا بگه‌ڕێین بۆ كاری بانگه‌واز ،وت له‌وه‌كردووه‌ته‌و ه بانگه‌وازمان به‌هێزبكه‌ین ،بۆ بانگه‌واز كه‌ناڵی مزگه‌وتمان لێداخراوه ،بهدوای كه‌ناڵی تردا ده‌گه‌ڕێین». ههروهها ئاماژه‌ی به‌وه‌دا كه‌بڕیاره له‌مانگی حه‌وتدا كۆمه‌ڵی ئیسالمی كۆنگره‌ی دووه‌می خۆی ببه‌ستێت ،وتی «له‌سه‌ركردایه‌تیش ئه‌وه‌مان ی ی كه‌رۆڵی چاودێریو ده‌ركردن ی راوێژكار په‌سه‌ندكردوو ه كه‌ئه‌نجومه‌نێك ڵ ببینێت ،دروستبكرێت». ی كۆمه ی بۆ سه‌ركردایه‌ت رێنمان
سازدانی :گۆران وه‌هاب
دهس��ت��وور :ب��ارودۆخ��ی ئه‌مدوایی ه ی كۆمه‌ڵی ئیسالمی جۆرێك له‌بۆچوون‌و رای جیاوازی تێدا ده‌بیندرێت ،به‌تایبه‌ت دوای هه‌ڵبژاردنه‌كانی ئه‌مدواییه‌و ده‌رچوونی مامۆستا عه‌لی باپیر له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا، ده‌مانه‌وێت بزانین بۆچوونه‌كان تائێستا چۆنن‌و چین؟ محه‌مه‌د حه‌كیم :دیاره ههموو حیزبێك بۆچوون ی ج��ی��اواز ی تێدایه ،كۆمهڵ ی ئیسالمیی كوردستانیش وه‌كو حیزبێك كه‌ئۆرگان‌و سه‌ركردایه‌ت ی ههیه ،بێگومان رای جیاوازی لهنێوان ئه‌نداماندا ههیه، راجیایه‌كی نو ێ له‌ناو كۆمهڵ ی ئیسالمیدا هه‌ست ی پێناكه‌م ،له‌نێو كۆمه‌ڵدا ن ه له‌نێو مه‌كته‌ب ی سیاسیدا ن ه له‌سه‌ركردایه‌تیدا هیچ باسێكمان له‌ده‌سه‌اڵته‌كان ی مامۆستا عه‌ل ی باپیر ن �هك��ردووه كه‌ده‌چێت بۆ به‌غداد‌و چی بكرێت ،به‌اڵم دیاره كۆمهڵ ی ئیسالم ی به‌منزیكان ه كۆنگره ده‌به‌ستێت‌و كاروباره‌كان‌و په‌یڕه‌و ی ناوخۆ‌و جۆرێك له‌كاروبار ی حیزب جێ ی هه‌ڵسه‌نگاندن‌و به‌دواداچوون‌و ده‌ستكارییه. دهستوور :باسله‌و‌ه ده‌كرێت ههندێك بۆچوون هه‌ی ه لهسهر ئ�هوه ی كه‌كاتێك مامۆستا عه‌ل ی باپیر ده‌چێت ه به‌غداد پێویست ه لێر‌ه كهسێك ده‌سه‌اڵته‌كان ی ئهو ی پێبدرێت ،ئایا پێشتر قس ه لهسهر ئ��ه‌وه‌ده‌ك��هن ،ی��ان ئ��ه‌وه‌ش بۆ كۆنگره داده‌نێن؟ محه‌مه‌د حه‌كیم :رهنگ ه سه‌ركرد‌ه ی ههندێك حیزب ی تر په‌رۆش ی دهسهاڵتی زیاتربن له‌نێو حیزبه‌كه‌یاندا ،به‌اڵم جه‌ناب ی مامۆستا عه‌ل ی باپیر ئهو ده‌سه‌اڵتانه‌شی به‌درێژا ی ئهو پێنج ساڵ ه ی لهنێوان ئهم دوو كۆنگره‌یه‌دا بۆ ی دیاریكراو‌ه زۆرجار به‌خشییه‌و‌ه به‌مه‌كته‌ب ی سیاسی ،به‌اڵم پێشموانیی ه دوورك��ه‌وت��ن��هوهو چوون ی مامۆستا عه‌ل ی باپیر بۆ به‌غداد ئهوه بخوازێت ئێم ه باسله‌وه‌بكه‌ین ده‌سه‌اڵت ی مامۆستا عه‌ل ی باپیر كه‌مبكرێته‌وه، لهكاتێكدا ئهو ده‌سه‌اڵتان ه ی پێیدراو‌ه م��وم��اره‌س�هك��ردن� ی ئ��هو ده‌سه‌اڵتان ه ی به‌خشیو‌ه به‌مه‌كته‌ی ی سیاسی ،كۆنگره ی دووه‌م�� ی كۆمه‌ڵیش ن��او ی نوێ ی پێبێت كه‌پێشنیاز ی بكات بۆ سه‌ركردایه‌تی‌‌و مه‌كته‌ب ی سیاسی ،پێموای ه زیاتر ده‌بێت روو له‌وه‌بین كه‌ده‌سه‌اڵت ی دامه‌زراوه‌یی زیادبكه‌ین له‌نێو كۆمهڵ ی ئیسالمیدا. دهستوور :ترستان نیی ه لهوه ی بهبێ بوونی مامۆستا عه‌لی باپیر حیزبه‌ك ه الواز یان جۆرێك له‌پاشه‌كشێ به‌خۆیه‌و‌ه ببینێت؟ محه‌مه‌د حه‌كیم :بوون ی مامۆستا عه‌ل ی باپیر ب�هو پێگه‌ی ه ی كه‌هه‌یه‌ت ی لهكوردستان ،له‌به‌غداده‌و‌ه خه‌مخواردن ی له‌كێشه‌كان ی گه‌له‌كه‌مان پێموای ه وزه‌یه‌ك ی زیاتر به‌ئه‌ندامان ی كۆم ه ڵ ده‌به‌خشێت كه‌زیاتر ه�ه‌وڵ��ب��دهن له‌سه‌ركاركردن‌و خه‌باتكردن‌و به‌هێزكردن ی ئۆرگانه‌كان. دهس��ت��وور :زۆرێ���ك له‌چاودێرانی
محه‌مه‌د حه‌کیم گه‌شبین ه به‌ئایینده‌ی حیزبه‌که‌ی. فۆتۆگراف :گۆران وه‌هاب سیاسیو تهنانهت سهركردهكانی یه‌كێتی نیشتمانی دانیانبه‌وه‌دا ده‌نا كه‌رۆیشتنی مام جهالل بۆ به‌غداد حیزبه‌ك ه ی بهو ئاقاره‌دا برد كه‌ئێستا تێیكه‌وتووه ،مه‌به‌سته‌كه‌م ئهوهی ه بێ بوونی مامۆستا عه‌لی باپیر هیچ گره‌نتییه‌ك هه‌ی ه كۆمه‌ڵیش بهو ئاقار‌و كێشهو گرفتانه‌دا نه‌ڕوات؟ محه‌مه‌د حه‌كیم :ناكرێت یه‌كێت ی بشوبهێنین به‌كۆمه‌ڵ ی ئیسالمی ،له‌زۆر رووهوه كۆمهڵ ی ئیسالمی‌‌و یه‌كێـت ی دوو رێكخراو ی جیان ه �هر له‌سه‌رهه‌ڵدان‌و دروس��ت��ب��وون��ی��ان �هوه ،ف��ك�رو بۆچوون‌و كه‌سه‌كان ی نێو كۆمهڵ ی ئیسالمی‌‌و رێباز ی كۆمهڵ ی ئیسالم ی له‌گ ه ڵ یه‌كێت ی نیشتمان ی كوردستاندا جیایه ،پێموای ه جیاوازییه‌ك هه‌ی ه لهنێوان چوون ی جه‌ناب ی مام جهالل ،له‌گ ه ڵ چوون ی مامۆستا عه‌ل ی باپیر پێموانیی ه ئهو دوو شت ه له‌جێ ی ئه‌وه‌دابن كه‌به‌راورد بكرێن ،لهگهڵ رێزماندا بۆ یهكێتیو جه‌ناب ی مام جهالل. دهستوور :به‌اڵم لهكاتێكدا مامۆستا عه‌ل ی باپیر له‌كوردستانه ،ئه‌وه‌تا حیزبه‌ك ه جیابوونه‌وه‌‌و كێشهو گرفتی تێكه‌وتووه ،بۆ نموون ه ئهوهی گه‌رمیان كه‌روویدا؟ م��ح �هم �ه‌د ح �هك��ی��م :ئ���هو كێشان ه سروشتین ،ئهمڕۆ كێش ه له‌نێو ههموو ماڵێكدا ههیه ،ئهو كێشان ه ی ئێستا ههن له‌نێو لق‌و پۆپ ی حیزب ه سیاسییه‌كاندا ل��هه��ه‌رش��وێ��ن��ێ��ك ب��ێ��ت پێشتریش ل �هن �ه‌وه‌ده‌ك��ان‌و هه‌شتاكاندا ههبووه، له‌وه‌ت ه ی حیزب ی سیاس ی له‌كوردستاندا هه‌ی ه ئهو كێشان ه ههبووه ،به‌اڵم ئهمڕۆ ب�هه��ۆ ی ئ��هو جیهانگیریی‌و ئازادیی‌‌و شه‌فافییه‌ت ه ی له‌كوردستاندا ههیه ،ههروهها ب�ڵاوب��وون�هوه ی زانیاریی‌‌و نهێنییه‌كان ی حیزب‌و رێكخراوه سیاسییهكان وایكردوو‌ه كه‌ئه‌گه‌ر كێشهیهك ی ئاسان هه‌بێت ،له‌نێو رۆژنامه‌كاندا ده‌نگۆیه‌ك ی زۆر ی لێ رووبدات، ئهوه ی له‌گه‌رمیان رووی��داوه كێشهیهك ی ئاسایی بووه‌‌و چاره‌سه‌رمانكردوه‌‌و ههنگاو بهههنگاو خه‌ریك ی چاره‌سه‌ركردنیین. دهس����ت����وور :ده‌وت���رێ���ت حیزب ه ئیسالمییه‌كان نه‌یانتوانیو‌ه بهشێوهیهكی باڵو و باشتر گه‌شه‌بكه‌ن ،ئهوه پهیوهندی به‌چۆنێتی م��ام�هڵ�هو سیاسهتی ئهو حیزبانه‌و‌ه هه‌ی ه ك ه لهگهڵ ئێستادا ناگونجێت؟ ی��ان پهیوهندی به‌خودی سهركردهكانی ئهو حیزبانه‌و‌ه ههیه؟ محه‌مه‌د حه‌كیم :ههندێك كه‌ڕه‌خن ه له‌حیزب ه ئیسالمییه‌كان ی كوردستان ده‌گرن پێموای ه له‌ڕوانگ ه ی توركیاوه ره‌خنه‌ده‌گرن، دهڵێن بۆ لهو ێ حیزب ی دادو گه‌شه‌پێدان توانیویه‌ت ی ده‌سه‌اڵت بگرێته‌ده‌ست ،به‌اڵم ئیسالمییه‌كان ی كوردستان ههر شه‌ش كورس ی ی��ان ح �ه‌وت كورس ی له‌به‌غداد به‌ده‌ستدێنن ،له‌په‌رله‌مان ی كوردستاندا 15كورس ی ههبووه ئێستا هاتووه‌ت ه سهر 12كورسی ،ئه‌مه‌ش جێ ی ئهوهی ه ناكرێت واقع ی كوردستان به‌راوردبكه‌ین به‌واقع ی توركیا ،چونك ه له‌دامه‌زراندن ی
حكومه‌ت ی ئهو واڵته‌و‌ه بوونیان ههبووه، ئهو ئه‌زموون ه ی ئێم ه هه‌مان ه ل ه 1992 یهكهم پهرلهمان هه‌ڵبژاردن ی بۆ كراوه، له‌عێراقیشدا له‌دوا ی 2005هوه دروستبووه، بۆی ه سهرهتای ه ئێم ه باسله‌وه‌بكه‌ین ،بۆی ه ئیسالمییه‌كان نه‌یانتوانیه‌و‌ه رۆڵێك ی زۆرینه‌یان لهسهر جه‌ماوه‌ر ی كوردستان هه‌بێت ،ده‌بێت دانبه‌وه‌دابنێین خول ی یهكهم ی پهرلهمان ی ك��وردس��ت��ان یهك ئه‌ندام پهرلهمان ی ئیسالم ی تێدانه‌بوو، به‌اڵم خول ی دووه‌م 15ئه‌ندام پهرلهمان ی تێدابوو ،له‌هه‌ڵبژاردن ی 3/7دا الیه‌ن ه ئیسالمییه‌كان ی كوردستان زیاتر ل ه 400 هه‌زار ده‌نگیان به‌ده‌ستهێناوه ،جۆرێك له‌گه‌شه‌كردن ههیه ،ب��ه‌اڵم سه‌ره‌تا ی گه‌شه‌كردن ه ئومێده‌كه‌ین رۆڵ ی زیاتر له‌ناو جه‌ماوه‌ر ی كوردستاندا ببینین ،به‌پێی واقع‌و هه‌ڵسه‌نگاندن‌و خوێندنه‌وه‌مان بۆ واقع ی كوردستان پێمانوای ه ئیسالمییه‌كان ی كوردستان گه‌شه‌یانكردووه ،له‌گه‌ڵتدام گه‌شه‌ك ه به‌ڕێژه‌یه‌ك ی كه‌مبووه. دهس��ت��وور :هه‌ستده‌كه‌یت شێوازی كاركردن‌و مامه‌ڵ ه ی حیزب ه ئیسالمییه‌كان لهگهڵ ئێستادا ده‌گونجێت؟ محه‌مه‌د حه‌كیم :دهك��رێ��ت ئێم ه گ��ۆڕان��ك��ار ی ب��ك�هی�نو هه‌نگاوبنێین، ئهوهنده ی هه‌ی ه ده‌بێت بهههموو الیه‌كمان ئاگارداربین كه‌گۆڕانكار ی به‌پێ ی واقع ی كوردستان بكه‌ین ،مه‌رج نیی ه ئێم ه چاومان له‌نموونه‌یه‌ك ی تربێت ك ه ل���ه‌ده‌ره‌و‌ه ی ههرێم ی كوردستان بێت ،زۆرجار ئهگهر بمانه‌وێت وێنه‌یه‌ك ی له‌هه‌رێم ی كوردستاندا جێبه‌جێبكه‌ین ،له‌وانه‌ی ه شكستبێنین، به‌اڵم دیاره حیزب ه ئیسالمییه‌كانیش ههنگاو بهههنگاو به‌رنامه‌یان هه‌ی ه بۆ چاكسازی‌‌و گۆڕانكاری ،به‌اڵم گۆڕانكارییه‌ك ی واقعیان ه ك ه لهگهڵ خه‌لفییه‌ت ی میلله‌ته‌كه‌مان‌و عه‌قڵییه‌ت ی ئهم سه‌رده‌م ه ی تیایدا ده‌ژین، بگونجێت. دهستوور :له‌ناو یه‌كگرتوودا ملمالنێ لهسهر ده‌عوه‌و سیاسه‌ت ههیه ،ئێوه ئهو كێشه‌یه‌تان نییه؟ م��ح �هم �ه‌د ح �هك��ی��م :ئ���هو بابه‌ت ه ب �هو ش��ێ��واز‌ه له‌نێو ئێمه‌دا مشتومڕ ی لێوه‌ناكرێت ،زۆرجار له‌كۆبونه‌وه‌كانماندا ئاماژه‌ی پێده‌كه‌ین ،ده‌گه‌ڕێین به‌دوا ی كردنه‌و‌ه ی كه‌ناڵ‌‌و بینینه‌و‌ه ی ده‌رفه‌ت ب��ۆئ�هوه ی ك��ار ی بانگه‌وازمان بههێزتر بكه‌ین ،وهك الیه‌نێك ی ئیسالم ی كه‌ده‌بێت ئۆرگانه‌كانمان‌و كادیران‌و ئه‌ندامانمان رۆژان ه پێ ی هه‌ستن ئه‌رك ه بانگه‌وازییه‌كه‌یان له‌یادنه‌كه‌ن ،كه‌سایه‌تیی ه سیاسییه‌كانمان پێش ههموو كهس ئهوه له‌یادنه‌كه‌ن ئه‌رك ی بانگخوازییان له‌سه‌ره‌و ئه‌دا ی بكهن ،رۆژ له‌دوا ی رۆژیش ده‌گه‌ڕێین به‌دوا ی ئهوه ی كه‌ناڵ‌‌و ده‌رفه‌تێك ی زیاتر ببینینه‌و‌ه تاكار ی بانگه‌وازیمان بههێزتر بكه‌ین ،كاتێك ده‌رگایه‌كمان لێداده‌خرێت وهك ده‌رگا ی مزگه‌وته‌كان ،مزگه‌وته‌كان ی كوردستان ئهمڕۆ داخ��راون ب��ه‌روو ی بانگخوازاندا‌و
ئ���هو ئ��ه‌رك�� ه پ���ی���رۆز‌ه ی كه‌مزگه‌وت ده‌بێت مینبه‌رێك بێت بۆ بانگخوزای‌‌و باڵوكردنه‌و‌ه ی زانست ی ئیسالمی ،بهداخهوه ئهمڕۆ داخراو‌ه بۆی ه به‌دوا ی كه‌ناڵ ی تردا گه‌ڕاوین ،كۆمهڵ ی ئیسالمیش له‌چه‌ند ساڵ ی راب���ردوودا توان ی كه‌ناڵ ی په‌یام ب��ك��ات�هوه ،كه‌بۆ ئێم ه وهك كۆمهڵ ی ئیسالم ی ده‌رفه‌تێك ه كه‌كار ی بانگخواز ی تیادا ئه‌نجامبده‌ین. دهس��ت��وور :بۆچوونت لهسهر ئهو قسه‌ی ه چۆن ه كه‌ده‌وترێت ته‌واوی حیزب ه ئیسالمییه‌كان رووب��ه‌ڕووی ناڕه‌زاییه‌كی گ���ه‌ور‌ه ی ج��هم��اوه‌ری‌و ك���ادری خۆیان بوونه‌ته‌وه ،كه‌خۆی له‌كێش ه ی ده‌عوه‌و سیاس هت‌و جیاكردنه‌و‌ه ی ئاین له‌سیاسیه‌ت ده‌بینێته‌وه؟ محه‌مه‌د حه‌كیم :ئهو بابه‌ت ه بابه‌تێك ی مشتومڕ‌ه لهنێوان الیه‌ن ه ئیسالمییه‌كان‌و الی�هن� ه عه‌لمانیه‌كاندا ،ئێم ه ئیسالم وهك��و ئاینێك ی شمول ی ته‌ماشاده‌كه‌ین كهههموو بواره‌كان ی له‌خۆگرتووه ،ئیسالم ههموو بوارێك ی بۆ ده‌ستنیشاكردوین ل �هب��وار ی ق �ه‌زائ��یو ئیمانی‌‌و ئیداری‌‌و سیاسیدا ،بۆی ه ده‌ستگرتنمان به‌ئاین ی ئیسالمه‌و‌ه ئ �هو پاشخانه‌مان ده‌داتێ كه‌ده‌وڵه‌مه‌ندبین لهههموو بواره‌كاندا، ئێم ه له‌گ ه ڵ ئه‌وه‌نین ئاین‌و سیاسه‌ت له‌یه‌كتر جیابكرێنه‌وه ،زۆرجاریش ئێم ه داكۆكیمان لهسهر ئ �ه‌وه‌ك��ردووه ئایین ببێت ه سه‌رچاوه‌یه‌ك ی سه‌ره‌ك ی یاسادانان به‌پی ێ ئ �هو ده‌وڵ�هم�هن��دی��ی� ه ی ئیسالم هه‌یه‌تی‌‌و ئهو دوو سه‌رچاوه‌یه‌ی ی ئیسالم لهسهر ی چه‌سپاو‌ه كه‌ئه‌ویش قورئان‌و سوننه‌ت ی پێغه‌مبه‌ره ،ئهگهر بگه‌ڕێینه‌و‌ه بۆ سه‌رده‌م ی پێغه‌مبه‌ریش هیچكات ئایین‌و سیاسه‌ت ی له‌یه‌كتر جیانه‌كردووه‌ته‌وه، ئه‌وانه‌ش ی خه‌ڵك ده‌ترسێنن بهوه ی ئهگهر ئیسالمییه‌كان بێن ه سهر حوكم ،ده‌وڵه‌تێك ی دین ی هاوشێو‌ه ی ده‌وڵه‌ت ه دینییه‌كان ،ك ه له‌ئه‌وروپا حوكم داده‌مه‌زرێنن ئهوه راست نییه ،ئێم ه ئیسالم وا ی فێركردووین له‌گ ه ڵ كرانه‌وه‌‌و ئیجتهادابین ،لهگهڵ ههر هه‌لومه‌رجێكدا كه‌دێت ه پێشهوه له‌گ ه ڵ ئه‌وه‌دابین ،ئهویش به‌پێ ی سه‌وابته‌كان. دهستوور :ك ه ی گۆنگر‌ه ده‌به‌ستن؟ ئاماده‌كارییه‌كانتان ده‌ستپێكردووه؟ محه‌مه‌د حه‌كیم :ئاماده‌كارییه‌كان گ�هی��ش��ت��ووه‌ت� ه ق��ۆن��اغ� ی كۆنفرانس ی مه‌ڵبه‌نده‌كان ،له‌كۆنفرانس ی مه‌ڵبه‌نده‌كاندا ك��اروب��ار ی چ��وار لیژن ه ده‌خرێنه‌به‌ر گ��ف��ت��وگ��ۆ ی ئ �هن��دام��ان � ی كۆنفرانس، هه‌ڵبژاردن ی ئه‌ندامان ی كۆنگره له‌نێو ئه‌ندامان ی كۆنفرانسدا ئه‌نجامده‌درێت، ده‌ستنیشانكردن ی رێ��ژه ی دوو لهسهر س��ێ� ی پ��اڵ��ێ��وراوان�� ی سه‌ركردایه‌ت ی كۆمهڵ له‌كۆنفرانس ی مه‌ڵبه‌نده‌كاندا دهس��ت��ن��ی��ش��ان��دهك��رێ��ن ،ل��هوان��هی�� ه تاقیكردنه‌و‌ه ی قوتابیان ی زانكۆمان چهند رۆژێك ئهو پرۆسه‌ی ه له‌هه‌ندێك مه‌ڵبه‌ند دوابخات ،به‌اڵم ئومێده‌كه‌ین له‌سه‌ره‌تا ی
مانگ ی داهاتوودا كۆم ه ڵ كۆنگره ی خۆ ی ببه‌ستێت. دهس���ت���وور :له‌به‌ستنی كۆنگره ن��ات��رس��ن؟ چ شتێك ل �هك��ۆن��گ��ره‌دا بۆ مهبهستی گۆڕانكاری‌و قسه‌كردن له‌سه‌ری، له‌پێشه‌و‌ه ی ههموو شته‌كانی تره؟ محه‌مه‌د حه‌كیم :كۆمهڵ ی ئیسالم ی لهو حیزبانه‌ی ه ك ه لهكۆنگره ناترسێت، له‌هه‌ندێك ب���واردا ب��اس له‌گۆڕانكار ی كراوهو را ی جیا هه‌ی ه لهسهر ئهو بواران ه ی گ��ۆڕان��ك��ار ی تیادا بكرێت ،به‌تایبه‌ت هه‌یكه‌لییه‌ت ی كۆمهڵ ی ئیسالمی ،پێكهات ه ی كۆمهڵ ی ئیسالم ی به‌چ شێوهیهك بێت‌و كار ی ئۆرگانه‌كان ی كۆم ه ڵ به‌چ شێوازێك بێت ،ئۆرگان هه‌بێت یان نا ،ئهوهی ه كه‌زیاتر جێ ی مشتومڕ ی سه‌ركردایه‌تی‌‌و لیژنه‌كانه ،ئه‌گه‌رنا ههموو بواره‌كان ی تر یه‌كده‌نگین. دهس��ت��وور :ل �هم ك��ۆن��گ��ره‌ی�ه‌دا ئهو گۆڕانكارییان ه ی كۆم ه ڵ بهنیازه بیكات ئایا لهئاست ی ئهمیرو پێشه‌وا بۆ ئاسته‌كان ی خ��واره‌و‌ه ده‌بێت یان ته‌نها له‌مه‌كته‌ب ی سیاسیو سه‌ركردایه‌تی‌‌و مه‌ڵبه‌نده‌كاندا ده‌بێت؟ م��ح �هم �ه‌د ح �هك��ی��م :له‌كۆنگره‌دا هه‌ڵبژاردن بۆ سه‌ركردایه‌ت ی كۆمهڵ ی ئیسالم ی ده‌كرێت ،ئهو رای ه به‌هێزه‌ش هه‌ی ه ك ه ئهمیرو پێشه‌وا ی كۆمه‌ڵیش له‌كۆنگره‌دا ده‌نگدانیان بۆ بكرێت ،رایه‌ك ی الوازتریش هه‌ی ه له‌ناو سه‌ركردایه‌تیدا هه‌ڵبژاردن بۆ ئهمیرو پێشه‌وا ی كۆم ه ڵ بكرێت ،دیاره بۆ ئهوه دوا ره‌شنووس ی په‌یڕه‌و و پرۆگرام ی كۆم ه ڵ ئهو رای ه به‌الیه‌كدا ده‌خات ،بۆی ه سه‌ركردایه‌ت ی هه‌ڵبژاردن ی بۆ ده‌كرێت‌و ده‌واتر هه‌ڵبژاردن ی مه‌ڵبه‌نده‌كان ده‌كرێت، له‌سه‌ركردایه‌ت ی ئه‌وه‌مان په‌سه‌ندكردوو‌ه ئه‌نجومه‌نێك ی راوێژكار ی كه‌رۆڵی چاودێریو ده‌ركردن ی رێنمان ی بۆ سه‌ركردایه‌ت ی كۆم ه ڵ ببینێت ،دروستبكرێت ،له‌مه‌ڵبه‌نده‌كانیشدا ب��ڕی��ارم��ان��داوه تائێستا كه‌كۆنگره‌مان ته‌واوبوو‌ه ئه‌ندامان ی كۆنگره ئه‌ركیان تهواو بووه ،به‌اڵم ئه‌مجار‌ه ئهركی به‌رده‌وامیان ده‌بێت له‌مه‌ڵبه‌نده‌كان ی سنووره‌كان ی خۆیاندا به‌شداری له‌ئه‌نجومه‌ن ی راوێژكار ی ئهو مه‌ڵبه‌نده‌دا بۆ ده‌ستنیشانكردن ی ئه‌ندامان ی مهڵبهندو ته‌شكیالت ی مه‌ڵبه‌ند، ئ �هو ئه‌نجومه‌نه‌ش وهك��و ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگاكان ی ع��ێ��راق وای�� ه كه‌ئه‌وه‌ش دهس��ت��ك�ه‌وت‌و گۆڕانكاریی ه له‌شێواز ی كۆمه‌ڵدا هاتووه‌ته‌دی. دهس����ت����وور :ت��ائ��ێ��س��ت��ا هه‌ستت به‌وه‌كردوو‌ه كهسێكی تر جگ ه له‌مامۆستا عه‌لی باپیر خۆی بۆ پۆستی ئه‌میری كۆمه‌ڵی بپاڵێوێته‌وه؟ محه‌مه‌د حه‌كیم :ئهوه ئێستا باسی لێوه‌ناكرێت ،بێگومان له‌كات ی خۆیدا باس ی لێوه‌ده‌كرێت‌و ده‌رگا ی خۆپااڵوتن بۆ پێشه‌وا ی كۆم ه ڵ كراوه ،هیچ كهسێك تائێستا ئاشكرای نهكردووه كه‌ركابه‌ری ی دهكات بۆ هێنان ی یه‌كێك لهو دوو پۆسته.
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)35چوارشه‌ممه2010/6/9 ،
6
لۆکاڵ
i n f o @ d e s t u r. n e t
هت‌و سه‌رۆکی پهرلهمان بڕوایان به‌یاسا نییه کاوه عه‌بدوڵاڵ :سه‌رۆکی ههرێمو سه‌رۆکی حکوم
08..
له‌سیاسه‌تماندای ه خه‌ڵکی گه‌نج بکه‌ین ه جوتیار، چونکه تازه کۆنه‌کانمان له‌ده‌ستچوون فۆتۆگراف: ناسیح عه‌لی خه‌یات
ی ههرێم دابینده‌كات» ی پێویست ی گه‌نم ،له %50 «بهرههم
ی ئاو بۆ دهستوور بهڕێوهبهری گشتی پالندانان‌و به‌دواداچوون له‌وه‌زاره‌تی كشتوكاڵ‌و سه‌رچاوه‌كان ی كشتوكاڵ‌و ی پالندانان‌و به‌دواداچوون له‌وه‌زاره‌ت ی گشت ئه‌نوه‌ر عومه‌ر به‌ڕێوه‌به‌ر ی به‌وه‌دا ئێستا ئهو ی ده‌ستووردا ئاماژ ه ی رۆژنام ه ی ئاو له‌چاوپێكه‌وتنێك سه‌رچاوه‌كان ی دایانڕشتوو ه ی ئهو پالن ه ی ههرێمه ،به‌اڵم به‌پێ ی پێویست ی هه‌ی ه له %50 ی دانه‌وێڵه‌ی ه بهرههم ی ههرێم. ی پێویست ی دانه‌وێڵ ه ده‌بێت ه 500,000ته‌ن كه‌ده‌كات ه %100 ل ه 2013بهرههم ی «سیاسه‌ته‌كان بریتیین ی ناوخۆ ئه‌نوه‌ر عومه‌ر وت ی به‌روبووم ی ساغكردنه‌و ه ده‌ربار ه ی وهزارهت ،ههروهها ی به‌روبووم له‌كێڵگه‌و ه بۆ عه‌لو ه لهسهر ئه‌ستۆ له‌گواستنه‌و ه ی ی كه‌رت ی پێده‌گات ،هان ی خۆماڵ ی ده‌ره‌و ه لهكاتێكدا به‌روبووم ی هاورد ه قه‌ده‌غه‌كردن ی گه‌نج بكه‌ین ه جووتیار، ی كارگه ،له‌سیاسه‌تماندای ه خه‌ڵك تایب هت‌و جوتیاران بۆ دامه‌زراندن چونك ه تاز ه جووتیار ه كۆنه‌كانمان له‌كیسچوو».
سازدانی :گۆران خۆشناو
ی دهس��ت��وور :س �هب��اره‌ت بهواقیع ی كشتوكاڵ (مه‌به‌ستمان ی ره‌وش ئێستا ی دانه‌وێڵه‌یه) ی ب�هروب��ووم� سێكته‌ر ی ك���وردس���ت���ان���دا چۆن ل��هه��هرێ��م�� هه‌ڵده‌سه‌نگێنن؟ ی ی ئێستا ئه‌نوه‌ر عومه‌ر :ره‌وش � ی كشتوكاڵ بهرهو هه‌ڵسانه‌وه‌یه‌و كه‌رت ی سیماو ه�هن��گ��او دهن��ێ��ی��ن ب��ۆئ��هوه ی كشتوكاڵ بگێڕینه‌و‌ه ی كه‌رت توانا دۆخێك ،ك ه له‌جاران باشترو به‌تواناتر ی بێت ،نهك ته‌نها خ��ۆراك بۆ ههرێم ك��وردس��ت��ان دابینبكات ،بهڵكو بۆ ی ی عێراقیش ،له‌دوا ناوه‌ڕاست‌و خواروو ئهم قۆناغه‌ش هه‌وڵده‌ده‌ین به‌روبووم بنێرین ه دهرهوهو كشتوكاڵ ببێت ه ی ی داه���ات ب��ۆ ههرێم س�هرچ��اوهی�هك� ی ستراتیجیمان ك��وردس��ت��ان ،دی��دگ��ا ی ی سه‌ره‌ك بریتیی ه له‌كشتوكاڵ رۆڵ � ی ی ئابووریو كۆمه‌اڵیه‌ت له‌بوژاندنه‌و‌ه ی ك��وردس��ت��ان��دا بگێڕێت. ل�هه�هرێ��م� ی س�هب��اره‌ت به‌دانه‌وێڵ ه له‌ئه‌وله‌ویات
ی ی به‌روبووم ی وه‌زاره‌تمان ه به‌تایبه‌ت پالن ی گه‌نم گه‌نم كه‌كوردستان به‌هێالن ه ده‌ژمێردرێت له‌جیهان‌و یانزه‌هه‌زار ساڵ پێش ئێستا گه‌نم له‌كوردستاندا ههبووه ی ی چه‌رمۆ ،ئێستا ئهو بهرههم ه له‌گوند ی ههرێمه ،به‌اڵم ی پێویست هه‌ی ه له %50 ی دام��ان رشتو‌ه ل ه ی ئهو پالن ه به‌پێ 2013به‌رهه‌ممان ده‌بێت ه 500,000ته‌ن ی ههرێم. ی پێویست كه‌ده‌كاته %100 ی ی چهند ساڵ دهستوور :له‌ماو‌ه ی راب����ردوودا ت��اوه‌ك��و ئێستاش كه‌رت ی ی به‌روبووم كشتوكاڵ به‌هه‌ردوو سێكته‌ر ئاژه‌ڵی‌‌و دانه‌وێڵه‌و‌ه بهرهو داڕمان چووه ی ده‌گه‌ڕێننه‌وه؟ هۆكاره‌كان بۆچ ئ����هن����وه‌ر ع����وم����هر :ه���ۆك���اره ی 4500گوندو گ��رن��گ�هك��ان تێكدان ی جوتیاران له‌گونده‌كانیان راگوێزان بۆ كۆمه‌ڵگ ه زۆره‌ملێیه‌كان‌و گۆڕینیان له‌به‌رهه‌مهێنه‌ره‌و‌ه بۆ به‌كاربه‌ر ،وهك ی ساڵی 1965دا ی گشت نموون ه له‌ئامار ی ههرێم جوتیار ی دانیشتووان ل�ه %67 ی ساڵی ی گشت ب��وون ،ب �ه‌اڵم له‌ئامار ی بۆ له،%16 1987ئهم رێژهی ه دابه‌ز
ێ گه‌راج ه حاجیاوا ب
ی گه‌راج له‌ناو بازاڕی حاجیاوادا نه‌بوون پشێوی‌‌و قه‌ره‌باڵغی دروستده‌كات ئاوات محه‌مه‌د له‌حاجیاوا
ی ی گه‌راجه‌و‌ه شۆفێران ی نه‌بوون به‌هۆ ی ی ده‌رده‌بڕن ،به‌رپرسان حاجیاوا ناڕه‌زای ی پێویستریان شاره‌وانیش دهڵێن پرۆژ‌ه هه‌ی ه بۆی ه گه‌راج دروست ناكه‌ن. ی هاتوچۆ ئاماژه بهوه به‌رپرسان ده‌ده‌ن ،ههرچهنده لێپێچنه‌و‌ه بكهن، ی گه‌راجه‌و‌ه شۆفێره‌كان ی نه‌بوون به‌هۆ ئۆتۆمبێله‌كانیان له‌ناو بازاڕدا راده‌گرن. حه‌كیم وه‌یس ئیسماعیل شۆفێر‌ه ی ته‌كسیه‌كان له‌حاجیاوا، له‌گه‌راج ی ئه‌وان ی ب��ه‌وه‌دا ئهو شوێن ه ئاماژه ی ی گه‌راج ی وه‌ستاون هیچ مه‌رجێك لێ
ی "قه‌ره‌باڵغی‌و سه‌یاره‌‌و تێدا نییه ،وت ی بۆ ی رۆژان�� ه ی گ �ه‌راج كێش ه نه‌بوون دروست كردووین". ی محه‌مه‌د خ��در محه‌مه‌د شوێن ی به‌كرێگرتوو‌ه له‌شاره‌وانی‌‌و ته‌كسیه‌كان ی "ئهو گه‌راج ه ی به‌گه‌راج ،وت كردوویه‌ت ی ی ته‌ندروستی‌‌و سیمایه‌ك هیچ مه‌رجێك ی نییه ،به‌اڵم خۆمان ماوه‌ی گه‌راجبوون چهند ساڵێك ه لێر‌ه وه‌ستاوین نه‌فه‌ر بارده‌كه‌ین ،ئێم ه ئاماده‌ین ئهو گه‌راج ه ی باشترمان چۆڵبكه‌ین ئهگهر گه‌راجێك بۆ بكهن". ی ی ره‌س���وڵ سهرۆك خ��در ح��اج� ی حاجیاوا لهلێدوانێكدا بۆ ش��اره‌وان �
ی ی ئابوور ه��هروهه��ا دوو ئابڵوق ه ی كه‌نداو ی ش�هڕ لهسهر ههرێم ل��هدوا ی لهسهر ی نێوده‌وڵه‌ت یه‌كیان ئابڵوق ه ی ی رژێم ههموو عێراق‌و دووه‌م ئابڵوق ه ی پێشوو لهسهر كوردستان‌و به‌رنام ه ی 986 نه‌وت بهرامبهر خۆراك (بڕیار نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتوه‌كان). ی دهس��ت��وور :یه‌كێك له‌كێشه‌كان ی ج��وت��ی��اری ك���ورد ساغكردنه‌و‌ه ی ی وهزارهت ی ئابوور به‌روبوومه ،سیاسه‌ت ی ی به‌روبووم كشتوكا ڵ چیی ه بۆئهوه ی ساغبكرێته‌وه؟ خۆماڵ ئه‌نوه‌ر عومه‌ر :سیاسه‌ته‌كان بریتیین ی به‌روبووم له‌كێڵگه‌و‌ه له‌گواستنه‌و‌ه ی وهزارهت بۆ عه‌لو‌ه لهسهر ئه‌ستۆ ی تێچوون ،ههروهها بۆ كه‌مكردنه‌و‌ه ی دهرهوه لهكاتێكدا قه‌ده‌غه‌كردن ی هاورد‌ه به‌روبووم ی خۆماڵ ی پێده‌گات ،بۆنموون ه ئێستا هێنانی خه‌یار قهدهغهكراوه، ه��ان � ی ك �ه‌رت � ی ت��ای��ب � هت‌و جوتیاران ده‌ده‌ی��ن بۆ دامه‌زراندن ی كارگ ه وهك ی دۆشاو و مره‌باو وشكردنه‌وه‌و كارگ ه له‌قوتونان‌و شیره‌مه‌نی ،تائێستا 5 ی وهزارهت دانراوه‌و كارگ ه لهسهر بودج ه ی جوتیاران كراوه، ته‌سلیم به‌كۆمه‌ڵ ه ئێستا له‌هه‌وڵ ی پراكتیكیداین لهگهڵ ی ی ئه‌مریك ی تاچاره‌سه‌ر ی ئینما رێكخراو به‌بازاڕكردن بدۆزینه‌وه. ی دهستوور :ئهو پالن ه 5ساڵیی ه ی ی ههرێم بۆ بوژاندنه‌و‌ه كه‌حكومه‌ت ێ ی كشتوكاڵ دای��ن��اب��وو به‌كو ك�ه‌رت� گه‌یشت؟ ئ�هن��وه‌ر ع��وم�هر :ل���ه 2009دهست
ی یهكهم ی كراوهو ساڵ به‌جێبه‌جێكردن به‌سه‌ركه‌وتویی رۆیشت‌و تاڕاده‌یه‌ك به‌روبووم زیادیكرد ،بۆنموون ه 23,000 ت �هن س���ه‌وزه‌و 25,000ت �هن میوه‌و 10,000ته‌ن په‌تاته‌و 74,000ته‌ن گه‌نم ی بنه‌ڕه‌تی ،ئهم زیادیكرد ،لهسهر هێڵ ی ی ساڵ ی جێبه‌جێكردن ساڵ وا له‌قۆناغ ی پالنه‌كه‌داین. دووه‌م ی دهستوور :لهگهڵ جێبه‌جێكردن ی ی كشتوكاڵ ئهو پالنه‌شتاندا بهرههم ههر كه‌مه؟ ئه‌نوه‌ر عومه‌ر :كشتوكاڵ بینایه‌ك ی بكه‌یت ،كشتوكاڵ زانسته، نیی ه دروست عه‌قڵه ،ش��اره‌زای��ی�ه ،ته‌كنه‌لۆجیای ه ی ده‌وێت . ئه‌مانه‌ش كات ی حكومه‌ت دهستوور :هه‌ست ناك ه ی ی گه‌شه‌پێدان كه‌مته‌رخه‌م ه ل�هب��وار ی كشتوكاڵدا؟ كه‌رت ی ئ �هن��وه‌ر ع��وم �هر :كه‌مته‌رخه‌م ی نییه ،بهڵكو له‌وانه‌ی ه ب���ارودۆخ وا ی ك��ردب��ێ��ت ،ن����ه‌وه‌ك كه‌مته‌رخه‌م بۆنموون ه كشتوكاڵ له‌هیچ شوێنێك پێش ناكه‌وێت گهر ئیستقرار نه‌بێت، ی له‌هه‌ر شوێنێك شهڕ هه‌بێت نه‌خۆشی ی ی س�هره �هڵ��دهدات ،تاساڵ كشتوكاڵ ی ی رژێم 2003كوردستان لهبهر هه‌ڕه‌ش ه ی كشتوكاڵ، پێشوو ئارام نهبوو بۆ كار ی ی سوپا ی كرابوو‌ه مۆڵگ ه ئهو ناوچان ه رژێم زۆر له‌نه‌خۆشییه‌كان لهم شوێنان ه ی ه �هڵ��دا وهك قرتێنه‌ره‌كان، س���هر ی توێكڵدار (الحشر‌ه القشری ه)و مێروو سنوكیسه‌ڵه‌ش لهو شوێن ه سه‌ریهه‌ڵدا ی ی ب��وو ،وهك ناوچه‌یه‌ك كه‌سنووری
قه‌ده‌غه‌كراو دان��راب��وو بێجگ ه له‌مان ه ی زۆر خه‌رج ێ بودج ه به‌رهه‌مهێنه‌ر ناتوان ی ی كشتوكاڵ یاكار بكات لهبهر ئهوه ی سه‌بر سه‌بر دێت، ی قازانج كشتوكاڵ ی ههیه. به‌اڵم بهردهوامی دهستوور :بۆچوونێك هه‌ی ه ده‌ڵیت ل �هب �ه‌رئ �هوهی تاكو ئێستا وه‌زیرانی ی كوردستاندا كه‌سانی كشتوكاڵ له‌هه‌رێم پسپۆڕ نه‌بوون لهم بواره ،بۆی ه كه‌رتی كشتوكاڵ ب �هردهوام له‌پووكانه‌وه‌دایه، رات چیی ه لهسهر ئهم بۆچوونه؟ ی ئه‌نوه‌ر عومه‌ر :وهزی��ر پۆستێك ی بێت ،به‌اڵم ی پسپۆڕ سیاسی ه زیاتر لهوه ی گرنگ ئهوهی ه دهزگا موئه‌سه‌ساتیه‌كان خواره‌و‌ه پسپۆڕ بن ،بهردهوام راهێنان پێویسته‌و ه��هر كهسێك بڵێت من ی پسپۆڕم‌و بهردهوام نه‌بێت له‌وه‌رگرتن ی لهههموو كهس نه‌زانتر ده‌بێت. زانیار ی یا ی من گرنگ ئهوهی ه وه‌زیر ئاكار ال ی به‌ڕێوه‌بردنی هه‌بێت . تایبه‌تمه‌ند ی ی دامه‌زراندن دهس��ت��وور :لێشاو ی ی 2003ب����ووه ه��ۆ خ��هڵ��ك دوا ی كار له‌گونده‌كاندا، ی دهست كهمبوونهوه چ��ی��ك��راوه ت��ا ئ��هم كێشهی ه ب��هرهو كهمبوونهوه بچێت؟ ئه‌نوه‌ر عومه‌ر :مه‌رج نیی ه هه‌مان رێژ‌ه ی پێشوو ی جوتیاران دروستبكه‌ینه‌وه، بهڵكو زیاتر له‌سیاسه‌تماندای ه وه‌حدات ی گهوره پێك بهێنین كه‌وه‌حدات ی ئابوور ی بێت ،خه‌ڵك ی گه‌نج بكه‌ین ه جوتیار، چونك ه ت���ازه ج��وت��ی��اره كۆنه‌كانمان له‌ده‌ستچوو یا پیربوون‌و توانا ی كاریان نهماوه یا مردون.
ی شوێن دهستوور ده‌ڵێت سااڵن ه شاره‌وان ی ێ دهدات بۆ گ �ه‌راج .به‌كرێدان به‌كر ی 1986 ی ( ) 32ساڵ ی یاسا گه‌راج به‌پێ به‌موزاید‌ه ده‌درێت ب ه به‌ڵێنده‌ره‌كان، ی تێدابێت. ده‌بێت كۆمه‌ڵێك خزمه‌تگوزار ی حاجیاوا ی ش���اره‌وان��� س��هرۆك�� ی ئێستا ته‌كسی‌‌و ی "ئهو شوێنان ه وت ی لێوه‌ستاوه ،ئ �هو شوێن ه پاسه‌كان نیی ه كه‌ئێم ه به‌كرێمانداو‌ه بۆ گه‌راج، ی ئێم ه ده‌كه‌وێت ه بهڵكو گه‌راجه‌ك ه ی ی ناوبازاڕه‌وه ،سیاج ی دوكانه‌كان پشت ب��ۆ ك���راوه ه�هرچ�هن��ده ئ�ه‌وی��ش باش ی نییه ،ب�ه‌اڵم بۆ ئێستا ئێم ه پڕۆژ‌ه پێویسترمان هه‌بووه‌و ئه‌نجامانداو‌ه بۆ ی هاوواڵتیان ،بۆی ه ئومێد دهكهم به‌پێ ی بودج ه له‌داهاتوودا بتوانین گه‌راج بوون دروستبكه‌ین". ی "شۆفێره‌كان ی ره‌سوڵ وت خدر حاج ی لهسهر ێ كاریگه‌ر پێیانوای ه وه‌ستان لهو ی ئه‌وان دهبێ، ی نه‌فه‌ره‌كان كه‌مكردنه‌و‌ه ههرچهنده ئێم ه رێگامان داون ئهگهر ی ێ بۆئهوه دوو ئۆتۆمۆبێل به‌رن بۆ ئهو
ێ له‌ناو بازاڕه‌ك ه ی دروست نه‌ب قه‌ره‌باڵغ یان كه‌متر ببێ ،به‌اڵم ئهوه نه‌كراوه". ی مه‌فره‌ق س��هب��اره‌ت ب �هگ �ه‌راج � ی ی حاجیاوا وت ی ش��اره‌وان�� س �هرۆك � ێ سه‌یاره‌كانیان ی لهو "ئهو شۆفێران ه راده‌گ���رن ،ن ه له‌نزیك ن ه ل���ه‌دووره‌و‌ه په‌یوه‌ندیان به‌ئێمه‌و‌ه نییه ،ئێم ه ی نووسراومان كردووهو وهك شاره‌وان ی ناحیه‌مان ی ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��هر ب�ه‌ره‌س��م� ئ��اگ��ادارك��ردووه‌ت��هوه ئ �هو شۆفێران ه ێ وه‌ستاون به‌موزاید‌ه له‌خۆیانه‌و‌ه لهو ێ نه‌دراوه". ئهو شوێن ه به‌كر
ی هاتوچۆ ئاماژه بۆ لێپرسراوان ی ی شوێن ی نه‌بوون ئهوه دهكهن به‌هۆ تایبه‌ته‌و‌ه بۆ گه‌راج ههرچهنده ئه‌وان لێپێچینه‌و‌ه بكهن ،شۆفێران له‌ناو بازاڕه‌كه‌دا ئۆتۆمبێله‌كانیان راده‌گرن. ی ی بنك ه مه‌ریوان محه‌مه‌د لێپرسراو ی وت ی حاجیاوا به‌ده‌ستوور هاتوچۆ ی هه‌بێت، ی خ��ۆ ێ گه‌راج "ب��ازاڕ دهب � زۆرج��ار ئێم ه خۆمان هیالك دهكهین لێپێچینه‌و‌ه دهكهین ،به‌اڵم شوفێره‌كان ی گه‌راج له‌ناو بازاڕه‌كه‌دا نیی ه لهبهرئهوه ناچارده‌بن له‌ناوبازاڕه‌كان رایبگرن".
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)35چوارشه‌ممه2010/6/9 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
که‌رکوک 9 «گوتارێکی حیزبی زاڵ ،باڵی بهسهر که‌رکوکدا کێشاوه». فۆتۆگراف: زوهره سوله‌یمانی
ملمالنێیه‌كان ،كه‌ركوك لهسهر كێ تاپۆ دهكات؟ ی سهوزو زهرد یه‌كالییبكه‌نه‌و ه ی ده‌یانه‌وێت كه‌ركوك بۆ رهنگ پارتیو یه‌كێت
شۆڕش خالید
له‌رۆژێكی گه‌رمی هاوینی 2003دا كه‌چه‌ند مانگێگ كورده‌كان به‌ئازادی له‌كه‌ركوك ده‌سوڕانه‌وه ،هێدی‌و دهیان كهسی تر ی زه‌وییان به‌سه‌ردا ئاگاداركرانه‌و‌ه لهوه دابه‌شده‌كرێت ،ئ�هوان بۆ ههر پارچ ه زه‌وییه‌ك 150هه‌زار دیناریان لێسه‌ندرا، ب�ه‌اڵم ماوه‌یه‌كی كورتی نه‌برد پاره‌و زه‌وییه‌كه‌شیان بوون ه قوربانی ملمالنێی دوو حیزبی ده‌سه‌اڵتداری شاره‌كه. هێدی محه‌مه‌د ته‌مه‌ن 28ساڵ، پیش ه مامۆستا ،دوو م��ان��گ دوای وه‌رگرتنی زه‌وییه‌ك ه ل�ه‌الی�هن چهند كه‌سێكه‌و‌ه ئ��اگ��ادارك��رای �هوه ،كهئهو ی لهسهر رێگای زه‌ویی ه 200مه‌تریی ه كه‌ركوك ـ هه‌ولێر پێیدرابوو له‌نزیكی «شۆراوی» ئێستا ،موڵكی ئهو نییه. چونك ه ئهو زه‌ویی ه ته‌نها به‌بڕیارێكی حیزبی پێیدرابوو. ی «تێگه‌یشتم كه‌ئه‌وان هێدی وت بۆئهوه ئهو پارچ ه زه‌وییه‌یان پێداوین، تاوه‌كو زۆرترین الیه‌نگر بۆ خۆیان‌و حیزبه‌كه‌یان به‌ده‌ستبهێنن». لهو رۆژه‌و‌ه تاوه‌كو ئێستا كه‌زیاتر ی ل �ه‌ح �ه‌وت س��اڵ ب �هس �هر چ��وون��هوه كورده‌كان بۆ شاره‌كه‌یان تێپه‌ڕده‌بێت، ب �ه‌اڵم هێشتا ملمالنێی ه حیزبییه‌كان رێگری له‌ناساندنی ك�ه‌رك��وك وه‌كو شارێكی كوردستانی كردووه. ی «به‌رپرس ه حیزبییه‌ك ه هێدی وت جگ ه له‌مه‌رجی لێسه‌ندنی 150هه‌زار دی��ن��ار ،م��ه‌رج��ی ئ��ه‌وه‌ش��م��ان پێدا ی دهكهین ،به‌اڵم كه‌پاڵپشتی حیزبه‌ك ه دوو مانگ دوای ئهوه نه‌مانوێرا بچینه‌و‌ه بهو ناوه‌شدا». رۆشنبیران‌و هاوواڵتیانی شاره‌ك ه ی دهڵێن ئێستا تێگه‌یشتووین لهوه لهدوای هاتنی هێزه‌كانی هاوپه‌یمانان له‌ساڵی ،2003یهكێتیو پارتی بهردهوام ئیش لهسهر ناساندنی كه‌ركوك وه‌كو شارێكی حیزبی خۆیان دهكهن ،لهبری ناساندنی وهك شارێكی كوردستانی،
شه‌قامێك به‌عس دروستیكردووه، ئه‌مان شه‌ڕی ناولێنانی لهسهر دهكهن!
هه‌ریه‌كه‌و هه‌وڵده‌دات موڵكێتی شاره‌ك ه ی ببه‌ستێته‌وه. به‌حیزبه‌ك ه ی حه‌وت ئهو دوو حیزب ه له‌ماو‌ه ساڵی رابردوودا ،كاریان بۆ داپۆشینی ی سهوزو زهرد كردووه، شاره‌ك ه به‌ڕه‌نگ دهیان پڕۆژه‌و شه‌قام‌و پۆستی حكومی پشكی ك���وردی ش��اره‌ك��ه ،بوونه‌ت ه قوربانی «تاپۆ حیزبییه‌كانیان» بهسهر شاره‌كه‌دا ،ئه‌وان راستهوخۆ ویستویان ه ی خۆیان ش��اره‌ك � ه ل�هس�هر حیزبه‌ك ه تاپۆ بكهن ،به‌ناوی زۆرترین نفوزی حیزبه‌كه‌یانه‌وه. ه��هری��هك�� ه ل �هی �هك��ێ��ت �یو پارتی ك ه ل���هدوای راپه‌ڕینی ساڵی 1991و پێش ئهو واده‌ی��ه‌ش له‌بزووتنه‌وكانی ش��ۆڕش��ی ك���وردی ل �ه‌ش��اخ ،زۆرترین ملمالنێیان له‌نێواندا ههبووه ،تائێستا له‌ملمالنێیه‌كانیان ب �هردهوام��ن ،به‌اڵم له‌ئێستادا ملمالنێیه‌كانیان مه‌ترسی بۆ ی ی نیشتمان سهر گه‌وره‌ترین مه‌سه‌ل ه دروستكردووه. له‌تیف فاتیح ف �ه‌ره‌ج یه‌كێك لهو ی كه‌زۆرترین ره‌خن ه له‌ئه‌دای رۆشنبیران ه یهكێتیو پارتی له‌شاره‌ك ه ده‌گرێت، ده‌ڵێت «یهكێتیو پارتی بهههمان ئاوازی شاخ له‌كه‌ركوك مامه‌ڵ ه دهكهن، ئهوهش خراپترین بارودۆخی شاره‌كه‌ی لێكه‌وتووه‌ته‌وه«. ی «ئ���هوان دژایهتی ه �هروهه��ا وت � یه‌كترده‌كه‌ن ،گوتارێكی حیزبی زاڵ، باڵی بهسهر كه‌ركوكدا كێشاوه ،لهبری ئهوهی گوتارێكی یه‌كگرتووی كوردی هه‌بێت». ب��ۆ زی��ادك��ردن��ی ن��ف��وزی خۆیان له‌ساڵی 2003و 2004دا ،ئهو دوو حیزب ه دهس��ه‌اڵت��داره كه‌وتن ه دابه‌شكردن‌و ی ه���هزاران پارچ ه زه‌وی بێنه‌وبه‌رد‌ه بهسهر الیه‌نگرانیان ،به‌جۆرێك كه‌مبوون ی لهدوو پارچ ه زه‌وی كه‌متریان ئه‌وان ه به‌ربكه‌وێت ،له‌ئێستاشدا دهیان پڕۆژه‌و پۆستی حكومی‌و حیزبی بوونه‌ت ه قوربانی ملمالنێیه‌كانیان. پارچ ه زه‌وییه‌كان وهك گه‌ڕاندنه‌وه‌ی م��ۆرك��ی ش��اره‌ك�� ه ب��ۆ حیزبه‌كه‌یان به‌شێوه‌یه‌ك دابه‌شكراوه ،ك ه بهئاشكرا ئهگهر خهڵكی شاره‌ك ه یان شاره‌زای شاره‌كه‌بێت ،ناوچه‌و گه‌ڕه‌ك ه (سهوزو زهردهك���ان) له‌یه‌كتر جیاده‌كه‌یته‌وه، پ��ڕۆژه‌ك��ان ب��ۆ ئ��هو ن��اوچ��ان� ه به‌پێی رێككه‌وتنی هه‌ردووالیان ده‌بێت ،ئهوهش بهئاشكرا ئه‌وه‌نیشانی هاوواڵتیان دهدات، ی هه‌وڵی كهئهو دوو حیزب ه ئهوهنده ناساندن‌و تاپۆكردنی حیزبێتی شاره‌ك ه ده‌ده‌ن ئهوهنده ئیش لهسهر ناساندنی ش��اره‌ك� ه وهك شارێكی كوردستانی ن��اده‌ن .ل �هوێ جێ نفوزی حیزبه‌كان
گرنگتره. ی شه‌قام ه سهرهكییهكانی زۆرب�� ه شاره‌ك ه (گه‌ڕه‌ك ه كوردنشینه‌كان)، به‌دوو ناوه‌و‌ه ناسێنراون ،كه‌ناوێكیان ی تریشیان ل�ه‌الی�هن پ��ارت�یو ن��اوه‌ك � ه لهالیهن یهكێتییهوه ناونراوه ،سه‌ره‌تاو ی ی شه‌قامه‌كان دوو وێن ه كۆتایی زۆرب ه ی شه‌هیدی س�ه‌رك��رده ی��ان دوو وێن ه پێشمه‌رگه‌ی دێرین هه‌ڵواسراوه ،ههر یه‌كێكیان هی حیزبێك ه لهو دوو حیزبه، ی ل �ه‌ژێ��ره‌وه‌ی وێنه‌كه‌ش ده‌سته‌واژ‌ه «شه‌قامی شههید ( »)...نووسراوه. وهك نیشاندنی مۆركی حیزبی به‌بااڵی
ی ی ئیداره پهروهرده ی سهربازیو هه‌ولێر خزمه‌ت ی بۆ ی پێشمه‌رگه خزمه‌ت مامۆستا به‌ستووه ،به‌اڵم ی ئهو ی سلێمان ئیداره ی نه‌به‌ستووه خزمه‌ت ه شاره‌كه‌دا. جه‌مال شوكر سهرۆكی شاره‌وانی كه‌ركوك ،ده‌ڵێت ناوی ههندێك گه‌ڕ‌هك‌و شوێن‌و شه‌قام ن��راوه ،ئێم ه ئاگاداری نین ،بۆی ه كار بهو ناوانه‌ش ناكه‌ین. ی «شاره‌وانی خشته‌یه‌كی شوكر وت ئ��ام��اده‌ك��ردووه ب��ۆ ن��اون��ان��ی شوێن‌و ی ئه‌نجومه‌نی گ �ه‌ڕه‌ك �هك��ان ،ره‌وان���� ه ی ئه‌وان پارێزگامان ك��ردووه ،بۆئهوه بڕیاری لهسهر بده‌ن». ی «ئ���هو شه‌قام‌و ه��هروهه��ا وت�� ی ك � ه ب �هن��اوی ی��هك دوو گ �ه‌ڕه‌ك��ان � ه شه‌هیده‌و‌ه نراوه ،ئهوه حیزبه‌كان خۆیان كردوویانه ،نابێت ئه‌وان ه بمێنێت». به‌هۆی زاڵبوونی دهسهاڵتی حیزب له‌شاره‌كه‌دا ،بهسهر ته‌واوی ده‌زگاكانی ی تردا ،شاره‌وانی‌و دهزگا به‌رپرسه‌كان ك��ه‌رك��وك ،تائێستا نه‌یانتوانیو‌ه ی دروستبووه لێپێچینه‌و‌ه لهو دۆخ � ه بكهن. ی «حكومه‌ت به‌هۆی شوكر وت � ی الوازه‌و تائێستاش نه‌یتوانیو‌ه ئهوه لهسهر پێی خۆی بووه‌ستێت ،ناتوانێت ههندێك ئیجرائات بكات ،ده‌زگاكانی لێپێچینه‌وه‌ش ئهوهنده به‌هێزنین تا بتوانن ئهو وێنان ه لێبكه‌نه‌وه‌و ئیجرائات لهگهڵ حیزبه‌كاندا بكهن». ئ �ه‌ح��م �ه‌د ع �هس��ك �هری ئهندامی
ئه‌نجومه‌نی پ��ارێ��زگ��ای كه‌ركوك، ی ئاوه‌دانكردنه‌وه‌دایه، ك ه له‌لیژن ه ب���هدهس���ت���ووری وت «پێویست ه ب��ۆ ج��وان��ك��ردن��ی سیمای شاره‌كه، شه‌قامه‌كان‌و شوێن‌و گه‌ڕه‌كه‌كان یهك ی زیاتر ناوی هه‌بێت ،به‌اڵم ناتوانم قس ه لهسهر هۆكاره‌كه‌ی بكه‌م». ی ل �هت��ی��ف ف��ات��ی��ح ف�����ه‌ره‌ج وت��� «شه‌قامێك به‌عس دروستیكردووه، ئه‌مان شه‌ڕی ناولێنانی لهسهر دهكهن». یهكێتیو پارتی دوو دهزگای ئه‌منیان ههیه ،كه‌ئاسایشی هه‌ردوو حیزبه‌كه‌یه، ی سنووری چاالكی هه‌ریه‌كێكیان لهوه تریان جیاوازه ،له‌ماوه‌كانی رابردوودا ی ئ �هوهی��ان بۆ چهند ج��ارێ��ك كێش ه ی یه‌كتر دروس��ت��دهك��رد ك� ه له‌ناوچ ه ژێر دهسهاڵتی ئهوهی تردا چاالكییان ی متمانه‌‌و ده‌كرد .له‌پاڵئه‌وه‌شدا جێگ ه باوه‌ڕی هه‌ردوو حیزبه‌كه‌ن. ی «ب��ۆ ك��ورد ئه‌وان ه له‌تیف وت � زۆر ناشیرینه ،گوتارێكی كوردی ی م �هع��ق��ول نییه، ك �ه‌رك��وك��ی��ی��ان � ه كه‌ركوكییه‌كان له‌فه‌راغی نهبوونی گوتارێكی كه‌ركوكییان ه خۆیان بهبێ كهس ده‌زانن». لهدوای هه‌ڵبژاردنه‌كانی ئه‌نجومه‌نی پ��ارێ��زگ��اك��ان �هوه ك � ه ل�هس��اڵ��ی 2005 ئه‌نجامدرا ،تائێستا هه‌ستیارترین چوار ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك لیژن ه به‌هۆی ملمالنێی توندی نێوان پارتیو یهكێتییهوه بێ سه‌رۆكه .له‌وان ه لیژنه‌كانی (ئه‌منی ،نه‌وت‌و گاز ،ژنان ،پڕۆژه‌كان). كه‌به‌ر پشكی كورد كه‌وتوون. ئ �ه‌ح��م �ه‌د ع �هس��ك �هری ئهندامی ی ئه‌نجوم هن‌و ك���وردی ش��اره‌ك �ه ،وت «پێكهاته‌كان لهسهر دانانی سهرۆك بۆ ئهو لیژنان ه رێكناكه‌ون ،نامه‌وێت لهسهر ی زیاتر بكه‌م». ئهوه قس ه ی «ئه‌وان ه له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج وت ره‌نگدانه‌وه‌ی زۆر خراپی له‌كه‌ركوك ه��هب��ووه ،ره‌ن��گ��دان��هوهو گله‌ییه‌كان گه‌یشتوونه‌ت ه ئاستی میللی». ل �ه‌زس��ت��ان��ی راب������ردوودا یه‌كێك له‌گرنگترین پۆستی ئه‌منی شاره‌ك ه جارێكی تر بووهوه قوربانی ملمالنێی شاره‌كه ،كاتێك وه‌زاره‌تی ناوخۆ داوای له‌كورده‌كان كرد كهسێك بۆ پۆستی بهڕێوهبهری پۆلیسی نه‌وتی باكوور ی ی به‌ڕێوه‌به‌ره‌ك ه دابنێن .دوای ئهوه ی مانگێك الب��را ،ب��ه‌اڵم دوای نزیك ه یهكێتیو پارتی هه‌ریه‌كه‌یان ده‌یویست ی كهسێك دابنرێت كه‌سه‌ر به‌حیزبه‌ك ه خۆی بێت .به‌اڵم دواتر عه‌ره‌بێك ئهو ی وه‌رگرت. پۆست ه تائێستاش بهڕێوهبهری قوتابخانه‌كان به‌ته‌وافقی نێوان ه���ه‌ردوو حیزبه‌ك ه
داده‌نرێت ،به‌شێكیان سهر به‌پارتی‌و ی تریان سهر به‌یه‌كێتین ،شاره‌ك ه به‌شه‌ك ه جگ ه له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پ���ه‌روه‌ده‌ی گشتی كه‌ركوك ،كه‌سه‌ر به‌وه‌زاره‌تی ی به‌غدایه ،دوو په‌روه‌رده‌ی پ �ه‌روه‌رد‌ه تری هه‌ی ه كه‌به‌سه‌ر دوو حیزبه‌كه‌دا دابه‌شكراوه .جارجار به‌ئاشكراو جارجار به‌نهێنی كاره‌كانی خۆیان دهكهن .دوو ی مامۆستایان‌و دوو جۆره جۆره موچ ه دام �ه‌زران��دن لهسهر حكومهتی ههرێم ههیه ،ئهگهر بهرپرسێكی یه‌كێك لهو حیزبان ه نه‌ناسیت بێكه‌سی له‌شاره‌كه‌دا. ی ره‌ئوف سه‌عدوڵاڵ سه‌رپه‌رشتیار ی ی پهروهرده ی كورد ی له‌به‌ش په‌روه‌رده‌ی ی راگه‌یاند «لهالیهن كه‌ركوك به‌ده‌ستوور ی ی هه‌ولێره‌و‌ه خزمه‌ت ی ئیداره پهروهرده ی بۆ ی پێشمه‌رگ ه س�ه‌رب��ازیو خزمه‌ت ی مامۆستا به‌ستووه ،ب �ه‌اڵم ئیداره ی نه‌به‌ستووه». ی ئهو خزمه‌ت ه سلێمان ی بۆ ئه‌وه‌شكرد سه‌عدوڵاڵ ئاماژه ی موچ ه لهنێوان هه‌ردوو ك�هج��ی��اواز ی ئیدارهی پێشوو بووه‌ت ه كێشهو گرفتێك ی لهنێوان یه‌كجار گهوره ،چونك ه نیگه‌ران ی مامۆستایاندا دروس��ت��ك��ردووهو وت ی ی یهكێتیو پارت «ته‌نها سه‌ركردایه‌ت ده‌توانن موچ ه یه‌كسان بكهن». ی ملمالنێی ئه‌منییه‌كانی ئه‌مدوایی ه ش��اری كه‌ركوك ،به‌روونی ده‌ریخست كه‌یه‌كێتی‌و پارتی ده‌یانه‌وێت تاپۆی شاره‌ك ه به‌ناوی خۆیانه‌و‌ه بكهن. له‌تیف فاتیح ف���ه‌ره‌ج داوایكرد حیزبه‌كان لهگهڵ گوتارێكی كوردی، شارێكی كه‌ركوكییان ه نیشانی كورده‌كان‌و ت�هواوی نه‌ته‌وه‌كانی تر بده‌ن« ،نهك گوتاری حیزبی». ی ی «نیگه‌رانین لهوه ههروهها وت ی سیاسیو بۆچوونیشیان زۆرجار مامه‌ڵ ه لهسهر كه‌ركوك جیاوازی زۆره». ی هێدی ئهو گه‌نج ه 28ساڵه ،وت «ده‌بێت روحێكی كوردانه‌مان به‌به‌ردا بكهن ،نهك دژایه‌تییه‌كان له‌سه‌ره‌و‌ه بهێنن ه خ���واره‌و‌ه له‌پیرۆزترین شار كه‌خۆیان دهڵێن».
له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج: كه‌ركوكییه‌كان له‌فه‌راغی نهبوونی گوتارێكی كه‌ركوكییان ه خۆیان بهبێ كهس ده‌زانن
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)35چوارشه‌ممه2010/6/9 ،
8
i n f o @ d e s t u r. n e t
سلێمانی
سلێمانی سه‌ما ده‌کات
10..
«سهرۆك ی ههرێمو سهرۆك ی حكوم هت‌و سهرۆك ی پهرلهمان بڕوایان به‌یاسا نییه»
ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانی بۆ دهستوور كاو‌ه عه‌بدوڵاڵ سهرۆك ی ی رۆژنام ه ی له‌چاوپێكه‌وتنێك ی سلێمان ی پارێزگا ی ئه‌نجومه‌ن كاو ه عه‌بدوڵاڵ سهرۆك ی ی سلێمان ی نێوان ئه‌نجوم هن‌و پارێزگار ده‌ستووردا ،دانبه‌وه‌دا ده‌نێت كه‌كێش ه ی لهسهر خزمه‌تگوزارییه‌كان ده‌بێت ،ره‌خنه‌ش له‌حكومه‌ت ده‌گرێت كاریگه‌ر كه‌پارێزگاریان به‌سه‌ردا سه‌پاندوون. ی پێبكات، ی هیچ یاسایه‌ك نیی ه كار ی ئه‌نجومه‌نه‌كه‌وه ،بهو پێی ه ی نایاسایی بوون له‌بار ه ی پارێزگا ی «ئهگهر ئه‌نجومه‌ن لهكاتێكدا پێنج ساڵ بهسهر هه‌ڵبژاردنیدا تێده‌په‌ڕێت ،وت ی عێراق‌و پهرلهمانیش نایاساییه ،چونك ه ی ههرێمو حكومه‌ت ی بێت ،ئهوا حكومه‌ت نایاسای هه‌موویان به‌یه‌كه‌و ه هه‌ڵبژێردراون ،ئهگهر وابێت ئهم واڵت ه ههمووی نایاساییه».
سازدانی :زانیار محه‌مه‌د
دهس���ت���وور :ل��هم��اوه ی راب����ردوودا پارێزگار ی سلێمان ی بڕیاریدا پڕۆژه‌كان ی ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگا ی سلێمان ی بوه‌ستێنێت، هۆكاره‌ك ه ی چی ی ب��وو؟ واباڵوكرایه‌و‌ه گوای ه كه‌موكوڕ ی له‌ته‌نده‌رین ی پڕۆژه‌كاندا ه �هب��ووه ،بۆی ه پ��ارێ��زگ��ار پڕۆژه‌كان ی وه‌ستاندووه ،ئهوه تاچه‌ند راسته؟ ك��اوه عه‌بدوڵاڵ :ههر دامه‌زراندن ی پارێزگار ی سلێمان ی نایاساییه ،دوا ی ئ�هوه ی ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگا به‌زۆرین ه ی دهن���گ م��ت��م��ان� ه ی ل��ێ��س �هن��ده‌وه ،ههر بڕیارێك ده‌ربكات نایاساییه .له‌بار‌ه ی راگ��رت��ن� ی پ��ڕۆژه‌ك��ان��هوه ،ئ��هوه كار ی ته‌نفیزی ی خۆیه‌تی ،ده‌توانێت چاكساز ی بكات له‌پڕۆژه‌كاندا ،ب�ه‌اڵم به‌مه‌به‌ست ن��ا ،چونك ه پ��ارێ��زگ��ار ی ئێستا ههموو كاره‌كان ی به‌مه‌به‌سته‌‌و ههموو كاره‌كانیش ی نایاساییه. دهس���ت���وور :كاتێك ئ���هو ده‌ڵێت له‌ته‌نده‌رین ی پ��ڕۆژه‌ك��ان��دا كه‌موكوڕ ی ههبووه ،ئهوه تاچه‌ند راسته؟ ئهوه داوا‌و بیانوویه‌ك ی شه‌رع ی نیی ه بۆ وه‌ستاندن ی پڕۆژه‌كان؟ كاو‌ه عه‌بدوڵاڵ :ناكرێت بڵێین لهو ههموو پڕۆژه‌ی ه ی ئێم ه ئه‌نجاممانداو‌ه كه‌موكوڕیمان نیی ه له‌ته‌ند‌هر‌و پڕۆژه‌كاندا، ئێم ه لهگهڵ ههموو چاكسازییه‌كداین، ئهگهر كه‌موكوڕییه‌كان چاره‌سه‌ربكرێن، كارێك ی باشه ،به‌اڵم به‌مه‌رجێك به‌مه‌به‌ست نه‌بێت. دهستوور :ئهو ملمالنێ‌‌و ناكۆكیی ه ی لهنێوان پارێزگار‌و ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگا ی سلێمانیدا ههیه ،پێتوانیی ه كاریكردبێت ه سهر پڕۆژه‌كان‌و گه‌یاندن ی خزمه‌تگوزار ی به‌خه‌ڵك؟ ئایا ناكۆكییه‌كان ی نێوان ئێوه زی���ان ناگه‌یه‌نێت به‌سلێمانی‌‌و دانیشتووانه‌ك هی؟ ك���اوه ع �هب��دوڵ�ڵا :ئ��هو كێشهی ه ی لهنێوان ئێمهو پارێزگار ی سلێمانیدا ههیه ،كێشهیهك ی یاساییه ،كێش ه ی نه‌بوون ی یاسایه ،ئێم ه داوا ی چه‌سپاندن ی یاسامان ك��ردووه ،به‌اڵم پارێزگار به‌ب ێ یاسا كارده‌كات‌و هیچ یاسایه‌ك پاڵپشت ی ناكات .ئهگهر یاسایه‌ك پاڵپشت ی دهكات، ئهوا ئهو كهس ه ی پارێزگاریش ی داناوه، باڕوونیبكاته‌وه‌‌و بڵێت ئ�هو یاسای ه ی له‌پشته .بۆی ه پێموای ه كێش ه ی ئێمهو پ��ارێ��زگ��ار كاریگه‌ری ی دهب��ێ��ت لهسهر پڕۆژه‌كان ،چونك ه پارێزگار یه‌كالیه‌ن ه كارده‌كات. دهستوور :ئێستا پڕۆژه‌كان ی ئێوه ههموو ی وه‌ستاوه؟ كاو‌ه عه‌بدوڵاڵ :پرۆژه‌كانمان ههموو ی نه‌وه‌ستاوه ،پرۆژه‌كان به‌رده‌وامن. دهستوور :بۆ ئه‌نجامدان ی پرۆژه‌یه‌ك، ده‌بێت ره‌زامه‌ندی ی پارێزگار وه‌ربگرن ،یان
سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانی نیگه‌ران ه له‌پشتگوێخستنی شاره‌که‌ی. فۆتۆگراف :زانیار محه‌مه‌د
ئێوه سه‌ربه‌خۆ بڕیار ی جێبه‌جێكردن ی ده‌ده‌ن؟ ك���اوه ع �هب��دوڵ�ڵا :له‌ئه‌نجامدان ی پرۆژه‌كاندا ،هیچ هاوئاهه‌نگییه‌ك له‌نێوانمان ئێمهو پارێزگاردا نییه ،ئاماده‌ش نین هاوئاهه‌نگ ی له‌گه‌ڵدا ئه‌نجامبده‌ین. دهس��ت��وور :ل�هم��اوه ی چهند ساڵ ی راب����ردوودا گرنگترین ئ �هو پرۆژان ه ی ئهنجامتانداوه چین؟ ره‌خن ه ی زۆر لهو پرۆژان ه ده‌گیرێت كه‌ئێو‌ه ئهنجامتانداوه؟ ئ���ه‌وه‌ش ب�هه��ۆ ی ب��وون� ی كه‌موكوڕی‌‌و ههروهها ئه‌نجامدان ی چهند پرۆژه‌یه‌ك كه‌پێویست نین؟ كاو‌ه عه‌بدوڵاڵ :ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگا ی سلێمان ی تهنیا پ��رۆژه ی ئه‌نجامنه‌داوه. ئێم ه هاریكار‌و هاوكارێك ی باش ی حكومه‌ت ی ههرێم بووین ،ئێم ه هاوژینی‌‌و هاوكاریمان لهنێوان لیسته‌كان ی یهكێتیو پارتیو كۆم هڵ‌و یه‌كگرتوو له‌ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگا دروستكردووه ،كه‌پێشتر لهنێوان ئهو الیه‌نانه‌دا ش هڕ‌و ناكۆك ی ههبووه .ئهو بودجه‌ی ه ی سااڵن ه هه‌مانبووه ،به‌یه‌كسانی‌‌و به‌پێ ی ژم���اره ی دان��ی��ش��ت��ووان بهسهر ههموو ناوچه‌كان ی پارێزگا ی سلێمانیدا دابه‌شمانكردووه .ئێم ه یهكهم دهزگا بووین له‌هه‌رێم ی كوردستاندا كه‌بودج ه ی سااڵنه‌مان ئاشكراكردووه .ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگا ی سلێمان ی له‌ماو‌ه ی ته‌مه‌نیدا 1ترلیۆن دینار ی بۆ ئه‌نجامدان ی پرۆژ‌ه خه‌رجكردووه .نزیك ه ی 1300پرۆژ‌ه ی خستووه‌ت ه ب��وار ی جێبه‌جێكردنه‌وه. بای ی نزیك ه ی 100ملیار دینار پرۆژ‌ه ی وه‌رزشیمان ئه‌نجامداوه ،بای ی 80ملیار دی��ن��ار پ���رۆژه ی دروس��ت��ك��ردن� ی بینا ی قوتابخانه‌مان ئه‌نجامداوه .ئێم ه بنك ه ی ژینمان دروس��ت��ك��ردووه ،كه‌ناوه‌ندێك ی كلتوورییه .ئه‌نده‌رپاس‌و به‌رزه‌پرد ی چوارڕێیان ی سه‌رچنارمان دروستكردووه. باشترین بینامان بۆ پارێزگا ی سلێمان ی له‌نزیك به‌كره‌جۆ دروستكردووه. دهستوور :شۆفێران‌و هاوواڵتیان، ئ���هن���دازی���اران��� ی رێ��گ��ه‌وب��ان ره‌خ��ن�� ه له‌دروستكردن ی پ��رۆژه ی ئه‌نده‌رپاس ی ب �ه‌رده‌م مۆزه‌خان ه ی سلێمان ی ده‌گرن، ئ��ه‌وه‌ش ب��هوه ی كه‌كێش ه ی هاتوچۆ ی له‌سلێمان ی چاره‌سه‌رنه‌كردووه ،وه‌اڵم ی ئێوه چییه؟ بۆچ ی پ��رۆژه‌ی�هك� ی ئاوا ئه‌نجامده‌ده‌ن ،به‌پاره‌یه‌ك ی زۆر ،به‌اڵم سوودێك ی ئه‌وتۆ ی نییهو كێش ه ی هاتوچۆ چارهسهر ناكات؟ ك��اوه عه‌بدوڵاڵ :ئ �هوان � ه ی ره‌خن ه له‌ئه‌نده‌رپاسه‌ك ه ده‌رگ��رن ،چاویان پێی هه‌ڵنایه‌ت .ئه‌وان ه ی وا دهڵێن با بێن چ ی زیاده‌ی ه لێ ی البه‌رن .ئه‌ندازیاره‌كان ی رێ��گ �ه‌وب��ان خ��ۆی��ان چییانكردوو‌ه بۆ سلێمانی.
دهس��ت��وور :یه‌كێك له‌ئه‌ندامان ی ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگا ی سلێمان ی ده‌ڵێت ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگا نایاساییه ،بهو پێی ه ی هیچ یاسایه‌ك نیی ه كار ی ئهو ئه‌نجومه‌ن ه ی دیاریكردبێت‌و رێكیخستبێت ،كاتێك ئێوه نایاسای ی بن ،ئ ه ی چۆن به‌پارێزگار ی سلێمان ی دهڵێن نایاسایی؟ ك��اوه عه‌بدوڵاڵ :ئ��هوه ی كه‌ده‌ڵێت ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگا نایاساییه ،خۆ ی له‌یاسا تێنه‌گه‌یشتووه .ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگا یاساییه ،لهههموو پارێزگاكان ی عێراق، به‌یه‌كه‌و‌ه هه‌ڵبژێراوه .ئهگهر ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگا نایاسای ی بێت ،ئهوا حكومه‌ت ی ههرێمو حكومه‌ت ی عێراق‌و پهرلهمانیش نایاساییه ،چونك ه هه‌موویان به‌یه‌كه‌و‌ه هه‌ڵبژێراون ،ئهگهر وابێت ئ�هم واڵت ه ههمووی نایاساییه .ئێم ه له‌دایكبوو ی بڕیارێك ی یاسا ی بریمه‌رین. دهس��ت��وور :ب��ه‌اڵم ی��اس��ای بریمه‌ر له‌ساڵ ی 2007هوه وه‌س��ت��اوه‌‌و كار ی پێناكرێت ،ئێوه دهڵێن چی؟ كاو‌ه عه‌بدوڵاڵ :ئهو یاسای ه وه‌ستاوه، به‌اڵم هیچ یاسایه‌ك نههاتووه ئهو یاسای ه ی بریمه‌ر ره‌تبكاته‌وه‌‌و شوێن ی بگرێته‌وه. ئێم ه به‌یاسا ی 71ی بریمه‌ر هاتووین، دووجاریش پهرلهمان ی كوردستان ماوه ی كاركردن ی بۆ درێژكردووینه‌ته‌وه .ئهگهر ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگاكان نایاسای ی بێت، پهرلهمان ی كوردستان ده‌چێت خۆ ی به‌ئه‌نجومه‌نێكه‌و‌ه سهرقاڵ بكات ،ك ه نایاسای ی بێت؟ بۆی ه پێموای ه ئهو بۆچوون ه تێنهگهیشتن ه له‌یاسا. دهس���ت���وور :ئ��ێ��وه به‌پارێزگار ی سلێمان ی دهڵێن نایاسایی ،ئهویش به‌ئێو‌ه ده‌ڵێت نایاسایی ،ئ �هم دۆخ � ه تاك ه ی ب�هردهوام��دهب��ێ��ت ،چ��اره‌س �هر ی چییه؟ شه‌رعیه‌ت ال ی كامتانه؟ ك��اوه عه‌بدوڵاڵ :ئاسایی ه پارێزگار به‌ئێمه‌‌و ئێمه‌ش ب�هپ��ارێ��زگ��ار بڵێین نایاسایی ،چونك ه ئهگهر لهواڵتێكدا بژیت یاسای تیدا نه‌بێت ،ئیتر ئهوه ئاساییه. سهرۆك ی ههرێمو سهرۆك ی حكوم هت‌و ج��ێ��گ��ره‌ك �هیو س��هرۆك�� ی پهرلهمانو جێگره‌كه‌ی‌‌و وه‌زیر ی ناوخۆ بڕوایان به‌یاسا نییه .ئهگهر بڕوایان به‌یاسا هه‌بێت ،ئێم ه نامه‌یه‌كمان بۆ ن��اردوون ،داوامانكردوو‌ه یاسا بچه‌سپێنن ،به‌اڵم تائێستا كه‌سیان وه‌اڵمیان نه‌داوه‌ته‌وه .وه‌اڵمنه‌دانه‌وه‌یان، بڕوانه‌بوونیان ه به‌یاسا. دهس���ت���وور :ئ���هو ن��ام �هی � ه چۆن ه كه‌ناردووتان ه بۆ ئهو الیه‌نانه؟ داوا ی چیتانكردووه؟ ك���اوه ع �هب��دوڵ�ڵا :ئێم ه بهناو ی ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگاو‌ه داوامانكردوو‌ه وه‌رن با یاسا بچه‌سپێنین ،كاتێك ئه‌وان نه‌یه‌ن به‌ده‌نگته‌وه ،مانا ی وای ه یاسا نییه.
دهستوور :له‌ماو‌ه ی رابردوودا لیژن ه ی ناوخۆ ی پهرلهمان به‌مه‌به‌ست ی ئاگاداربوون له‌كێشه‌كانتان ،سه‌ردان ی ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگا ی كردو له‌گه‌ڵتاندا كۆبوونهوه، ئه‌نجامه‌ك ه ی گه‌یشت ه كوێ؟ هیچ بڕیارێك لهو لیژنه‌یه‌و‌ه درا؟ كاو‌ه عه‌بدوڵاڵ :لیژنه‌ك ه به‌تایبه‌ت بۆ زانین ی كێشه‌كان ی ئێم ه نه‌هاتبوون ،به‌اڵم لهگهڵ ئێمه‌ش كۆبوونهوهو كێشه‌كان ی ئێم ه بووه كێش ه ی سهرهكی ی باسه‌كه‌‌و كۆبوونه‌وه‌كه .به‌ڵێنیاندا لهگهڵ سهرۆك ی پهرلهمان به‌دواداچوون ی بۆ بكهن ،به‌اڵم تائێستا ن� ه س �هرۆك � ی پ�هرل�هم��ان‌و ن ه لیژن ه ی ناوخۆ گرنگیان نهدا به‌ئه‌نجومه‌ن ی پ��ارێ��زگ��اك��ان‌و ل�هخ�هم� ی كێشه‌كان ی ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگادا نین .وا پێده‌چێت ئهم ده‌ڤه‌ر‌ه له‌ئه‌جندا ی كاره‌كان ی ئه‌واندا نه‌بێت. دهستوور :ههندێك لهو پرۆژان ه ی ئێوه ئه‌نجامیده‌ده‌ن ،پ��رۆژه‌ی حیزبین، وهك دروستكردن ی هۆڵ ی كۆبوونه‌وه‌كان له‌ناو مه‌ڵبه‌ند ی یه‌كێت ی له‌سلێمانی، ئ�هوه خزمه‌تكردن ی حیزب نیی ه له‌بر ی خزمه‌تكردن ی خه‌ڵك؟ كاو‌ه عه‌بدوڵاڵ :ئهو قسه‌ی ه شێواندن ی كاره‌كانه .ئێم ه له‌زۆر بواردا كارمانكردووه، چه‌ندان هۆڵمان بۆ كۆبوونهوهو وه‌رزش دروستكردووه .ئهو هۆڵ ه ی بۆ مه‌ڵبه‌ند ی سلێمان ی دروستكراوه ،لهبهرئهوه ی جێگ ه ههبووه بۆ دروستكردن ی هۆڵ .ئهو هۆڵه‌ش تهنیا بۆ مه‌ڵبه‌ند ی سلێمان ی به‌كارنایه‌ت، بگر‌ه بۆ چاالكی ی ئهو ناوچه‌ی ه به‌كاردێت. ئهوهش شتێك ی ئاساییه. دهس��ت��وور :بۆ له‌شوێنێك ی دیك ه دروستنه‌كرا؟ بۆچ ی له‌ناو مه‌ڵبه‌نددا؟ ئهو هۆڵ ه ده‌بێت ه هۆڵێك ی حیزبی ،ئهوهش هه‌ڵه‌یه‌ك نیی ه ئێوه ئه‌نجامتان دابێت؟ كاو‌ه عه‌بدوڵاڵ :ئهو پرۆژه‌ی ه لهسهر ب��ودج � ه ی گه‌شه‌پێدان ی هه‌رێمه‌كان ئه‌نجامدراوه .گه‌شه‌پێدان ی هه‌رێمه‌كانیش ههموو بواره‌كان ده‌گرێته‌وه ،كه‌یه‌كێكیان دروستكردن ی هۆڵه .له‌هه‌ر جێگه‌یه‌ك دروستبكرێت ئاساییه .ناشبێت ه هۆڵێك ی حیزبی .خۆ ئهگهر یارمه‌ت ی حیزبێكیش بد‌ه ی ئاساییه ،ئێم ه بۆ چه‌ندان یان ه ی وه‌رزش����یو م��زگ �ه‌وت كارمانكردووه، قه‌یچێك ه با بۆ حیزبێكیش كاربكه‌ین .ههر حیزبێك ی تریش بێت ،بۆ ی دروستده‌كه‌ین. چونك ه ئێم ه حیزبایه‌تیمان له‌ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگادا نهكردووه. دهستوور :كۆمسیۆن رایگه‌یاندوو‌ه ل�هك��ۆت��ای� ی مانگ ی تشرین ی یهكهم هه‌ڵبژاردن ی ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگاكان ل��هس��ل��ێ��م��ان��یو ه���ه‌ول���ێ���رو ده���ۆك ئ �هن��ج��ام��ده‌درێ��ت ،ئ��ێ��وه پشتگیری ی ئه‌نجامدان ی ئهو هه‌ڵبژاردن ه دهكهن ،یان
پێتانباش ه ئهو هه‌ڵبژاردن ه ئه‌نجامنه‌درێت‌و ئێوه لهسهر كار بمێننه‌وه؟ كاو‌ه عه‌بدوڵاڵ :بۆچوون ی جیاواز هه‌ی ه بۆ ئه‌نجامدان ی هه‌ڵبژاردن ی ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگا .من قسه‌م لهگهڵ به‌ڕێوه‌به‌ر ی ئۆفیس ی سلێمانی ی كۆمسیۆن كردووه، ده‌ڵێت ئێم ه ئاگادارنه‌كراوینه‌ته‌و‌ه بۆ ئه‌نجامدان ی هه‌ڵبژاردن ی ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگاكان .لیژن ه ی ناوخۆ ی پهرلهمانیش رایانگه‌یاند داواك��اری�� ی ئه‌نجامدان ی هه‌ڵبژاردن ی ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگاكان چووه‌ت ه الیان ،سهرۆك ی حكومه‌ت داوا ی لێكردوون ك ه تا 31ی تشرین ی یهكهم ی ئه‌مساڵ ه �هڵ��ب��ژاردن ئه‌نجامبدرێت، ئ�هوان��ی��ش وه‌اڵم��ی��ان��داون �هت �هوه ك � ه با ئه‌نجامبدرێت ،به‌اڵم ڕۆژ ی ئه‌نجامدان ی دیاریبكه‌ن .كه‌وات ه پهرلهمانیش الری ی نیی ه له‌ئه‌نجامدان ی ئ�هو هه‌ڵبژاردنه، ب �ه‌اڵم تائێستا ك��ات دیارینه‌كراو‌ه بۆ ئهو هه‌ڵبژاردنه .پێشموای ه داهاتوو ی ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگاكان ،داهاتوویه‌ك ی ناڕۆشنه. دهس��ت��وور :ئێوه پێتانباش ه ئهو هه‌ڵبژاردن ه ئه‌نجامبدرێت؟ ك��اوه ع�هب��دوڵ�ڵا :ئێم ه پێشواز ی ل�هه�هم��وو ه �هڵ��ب��ژاردن �هك��ان دهكهین، تائێستاش چوارجار داوا ی ئه‌نجامدانه‌و‌ه ی هه‌ڵبژاردن ی ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگاكانمان له‌سه‌رۆك ی ههرێمو حكوم هت‌و پهرلهمان ك��ردووه ،چونك ه ئه‌نجامنه‌دانه‌و‌ه ی ئهو هه‌ڵبژاردنه ،ده‌ستخستن ه بیناقاقا ی دیموكراسییه ،بڕوانه‌بوون ه به‌ده‌سه‌اڵت ی گه‌ل ،ههروهها بڕوانه‌بوون ه به‌المه‌ركه‌زیه‌ت. دهس��ت��وور :پێتوای ه ئه‌نجامدان ی هه‌ڵبژاردن ی ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگاكان، كێشه‌كان ی نێوان ئێوه‌‌و پارێزگار‌و كێش ه ی لیست ی 109چاره‌سه‌ربكات؟ كاو‌ه عه‌بدوڵاڵ :كێش ه ی ئێم ه لهگهڵ پارێزگاردا ،كێش ه ی شه‌خس ی نییه ،بهڵكو كێش ه ی نه‌بوون ی یاسایه .كێش ه ی ئێم ه كێش ه ی ئه‌نجومه‌نێك ی هه‌ڵبژێراوه ،لهگهڵ كێش ه ی پارێزگارێك ی سه‌پێنراو. دهستوور :ئه‌نجامدان ی هه‌ڵبژاردن ئهو كێشهی ه به‌الیه‌كدا ده‌خات؟ ك��اوه عه‌بدوڵاڵ :ئهگهر هه‌ڵبژاردن ئ��هن��ج��ام��ب��درێ��ت ،ئ����هو كێشهی ه چ��اره‌س �ه‌رده‌ك��ات ،ب��ه‌اڵم من پێموای ه هه‌ڵبژاردن ئه‌نجامنادرێت .پێمسه‌یر‌ه ههندێك كهس دهڵێن ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگا نایاساییه ،هه‌ڵبژاردن ی ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگا لهههموو عێراقدا هه‌ڵبژێراوه، به‌اڵم ئه‌نجومه‌ن ی شاره‌وان ی له‌یه‌ك شاردا ئه‌نجامدراوه 10 .ساڵ ه كارده‌كات ،زه‌وی ی ئهم ش��اره ی دابه‌شكرد ،كه‌چ ی خه‌ڵك ده‌ڵێت یاساییه .بۆی ه بابه‌ت ی نایاسایبوون ی ئێمه ،ده‌ستێك ی سیاسی ی له‌پشته‌وه‌یه.
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)35چوارشه‌ممه2010/6/9 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
پشو و 11
بێ ناوه‌و بهدوای سپۆنسه‌ریشدا ده‌گه‌ڕێت دهستوور
ڤیان مائی خانم ه ده‌رهێنه‌ری كورد، دوای ئهوهی كۆتایی بهكاری وێنه‌گرتنی یهكهم فیلمی سینه‌مایی خۆی هێنا، ئێستا بۆ ته‌واوكردنی فیلمه‌كه‌ی بهدوای سپۆنسه‌رێكدا ده‌گه‌ڕێت. ڤ��ی��ان م��ائ��ی له‌لێدوانێكیدا بۆ رۆژن���ام���هی دهس��ت��وور وت��ی «دوای به‌رهه‌مهێنانی سێ كورت ه فیلم ،بهم دوایی ه كارم بۆ یهكهم فیلمی سینه‌مایی ی ئایار كاری وێنه‌گرتنی كردو ل ه 20 له‌چه‌ند شارو شارۆچكه‌یه‌كی كوردستان كۆتایی پێهات». ی ب���ه‌وه‌دا بودجه‌ی ڤیان ئ��ام��اژه كاری وێنه‌گرتنه‌كه‌ی لهالیهن پارێزگای هه‌ولێر دابینكرا ،دوای ئهوهی وه‌زاره‌تی رۆشنبیری‌و الوان��ی حكومهتی ههرێم
وه‌اڵمی داوایان نه‌دامه‌و‌ه بۆ به‌رهه‌مهێنانی ی «له‌ئێستادا ئ �هو فیلمه .مائی وت � بهدوای سپۆنسه‌رێكدا ده‌گه‌ڕێم بۆئهوهی بتوانێت كاری مۆنتاژو ده‌نگ‌و مۆزیكی بۆ ئه‌نجامبدات». ئهو فیلم ه له‌سیناریۆو ده‌رهێنانی ڤیان مائی ،له‌گۆرانییه‌كی فۆلكلۆری ك��وردی به‌ناوی «خورشیدێ چاڤ ب خال» وه‌رگیراو‌ه تائێستا هیچ ناوێك بۆ ئهم فیلم ه دیاری نه‌كراوه ،هه‌روه‌ك ده‌رهێنه‌ری ئاماژه‌ی پێكرد. ل �هو فیلمه‌دا چهند ئه‌كته‌رێكی ب���اش���ووری ك��وردس��ت��ان‌و ب��اك��ووری كوردستان ب �ه‌ش��داران ،دی��ار ده‌رسیم گۆرانیبێژی ناسراوی باكووری كوردستان لهگهڵ سیپه‌ل ئه‌ردۆگان خانم ه ئه‌كته‌ر ب��اك��ووری كوردستان رۆڵ��ی سهرهكی دهبینن.
كاروان عومه‌ر تا 2011 سه‌ما دهكات موحسین یاسین
هونه‌رمه‌ندی شانۆكارو سه‌ماكار كاروان عومه‌ر له‌ئێستادا سه‌رقاڵی خۆئاماده‌كردن‌و پرۆڤه‌یه بۆ كارێكی نوێی سه‌ما كه بهنیازه له‌سویسرا نمایشی ب��ك��ات‌و ت��اوه‌ك��و 2011 له‌شاره‌كانی تری سویسرا بهردهوام ده‌بێت. بریــاره ل��ه‌رۆژان��ی 23و24ی مانگی ئه‌یلولی ئه‌مساڵ له‌واڵتی س��وی��س��راو ل �هه��ۆڵ��ی شانــــۆی (كۆڵه‌ر) له‌شاری (تزوگ) كاروان ع��وم�هر نوێتــــرین ك��اری خۆی به‌نـــاوی (ژی��ان��ێ��ك��ی ت���ه‌واوه) ل �ه‌ڕێ��گ �هی چ���وار سه‌مــاكاره‌وه
دوای باڵوبوونه‌وه‌ی سیدیه نوێیه‌كه‌ی، هونه‌رمه‌ند ئاڤان جه‌مال داواده‌كات سیدیه‌كه‌ی كۆپی نه‌كرێت ،ئاماژه‌ی به‌وه‌دا به‌هۆی كارێكی هونه‌رییه‌وه سیدیه‌كه‌ی له‌دهۆك به‌رهه‌مهێناوه‌و ئهو كاره‌ش سهری نه‌گرتووه. ه��ون��هرم��هن��د ئ��اڤ��ان جه‌مال ب��هدهس��ت��ووری راگ��هی��ان��د «داوا لهههموو الیه‌ك دهكهم كهس كۆپی
ته‌رازوو
( 22ئه‌یلول 22 -ت .یه‌که‌م)
وا هه‌ست ده‌كه‌یت كه‌ئه‌م هه‌فته‌یه‌ت خۆش نابێت ،به‌اڵم به‌پێچه‌وانه‌و‌ه ب �هخ��ت زۆر ی����اوه‌رت ده‌بێت. ل �هدوای��ی��ن ساته‌كاندا كاره‌كان به‌ئاقارێكدا ده‌ڕۆن ك ه به‌دڵ ی تۆیه، پێویست ه گوێ له‌ئامۆژگارییه‌كان ی ناخت بگریت ئهگهر نا په‌شیمان ده‌بیته‌وه.
دوپشک
ی عیرفان زه‌نگه‌ن‌ه ی چوارچرا له‌دوا نهێنییه‌كان ئاشكراده‌كرێت ژه‌نیار له‌هه‌ولێر
پێشكهش بكات. ههروهها به‌نیازن له28ی تشرینی یهكهمی ئه‌مساڵ لهسهر شانۆی (الف��ۆرم��ی) ل�ه‌ش��اری (لۆتزێرن) نمایشی بكهنو پاشان له‌ساڵی 2011دا له‌شاره‌كانی دیكه‌ی واڵتی سویسرا نمایشی بكهن ،وابریاره بۆ ساڵی داهاتووی خوێندنیش ناوبراو له‌چه‌ند قوتابخانه‌یه‌كی ئهو واڵته‌دا وانه‌ی سه‌ما بڵێته‌وه. هونه‌رمه‌ند (ك���اروان عومه‌ر) ده‌رچ���������ووی ب���ه‌ش���ی ش���ان���ۆی ئه‌كادیمیای ه��ون�هره جوانه‌كانی به‌غداده‌و له‌ساڵی 2009بڕوانامه‌ی ماسته‌ری له‌ئه‌كادیمیای زیورخ بۆ سه‌ما له‌سویسرا به‌ده‌ستهێناوه.
ی ئه‌نوه‌ر ده‌شت
138ئه‌لبووم‌و 93كلیپ به‌رهه‌می د ه ساڵه‌ی چوارچرایه
كۆمپانیای چ��وارچ��را بۆ به‌رهه‌مهێنانی هونه‌ری ،له‌یادكردنه‌وه‌ی ده ساڵه‌ی ته‌مه‌نی خۆیدا 138 ،ئه‌لبووم‌و 93كلیپی گۆرانی وهك به‌رهه‌می ده ساڵی راب��ردووی خۆی راگه‌یاندو ئه‌ندامێك ی كۆمپانیه‌كه‌ش وت ی «له‌چله‌ی كۆچی دوایی عیرفان زه‌نگه‌نه‌دا زۆر شت هه‌ی ه ئاشكرای دهكهین». له‌ئوتێلی چ���وارچ���را له‌هه‌ولێر، به‌ئاماده‌بوونی چهند كه‌سایه‌تییه‌ك، كۆمپانیا ی چ��وارچ��را بۆ به‌رهه‌مهێنانی هونه‌ری ،یادی ده ساڵه‌ی دامهزراندنی خۆی كرده‌وه. سه‌فین ساڵح ئهندامی كۆمپانیای چ��وارچ��را له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور، رای��گ �هی��ان��د «ب �ه‌ش��ان��ازی��ی �هوه ده‌ڵێین كه‌كۆمپانیای چوارچرا یهكهم كۆمپانیای
نه‌كات‌و كۆپیش نه‌كڕێت ،چونكه ئێمه هه‌وڵێكی زۆر ده‌ده‌ین‌و ماندوو ده‌بین». سیدیه نوێیه‌كه‌ی ئاڤان به‌ناوی (بۆ الس) له‌هه‌شت تراك پێكهاتووه چ���وار گ��ۆران��ی��ان ب���ه‌ش���ێ���وه‌زاری كرمانجیه‌و چ��واری��ش�ی سۆرانیه، له‌ستۆدیۆی (ده‌نگ‌و رهنگ) له‌دهۆك ئاماده‌كراوه. هۆنراوه‌كانی ئهم به‌رهه‌مه نوێیه‌ی ئاڤان ،هۆنراوه‌ی هه‌ریه‌كه له «ساڵح
( 23ت .یه‌که‌م 21 -ت .دووه‌م)
هه‌فت ه ی داه��ات��وو چ�هن رۆژێك ی زۆر ده‌گ���م���هن چ���اوه‌ڕێ��� ی تۆ‌و ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت دهكات كه‌هه‌رگیز ل�هب��ی��ر ی ن��اك��هن ،به‌تواناكانت ه��هم��ووی��ان‌و خ��ۆش��ت سهرسام ده‌كه‌یت .تۆ‌و خۆشه‌ویسته‌كه‌ت گ��وێ ب��هوه ن��اده‌ن خه‌ڵك چۆن بیرده‌كاته‌وه‌‌و چیتان لهسهر دهڵێ.
که‌وان
به‌رهه‌مهێنانی هونه‌ری ب��ووه ،ئه‌لبوومی گ��ۆران��ی به‌شێوه‌ی ئۆرجیناڵ بهرههم بێنێت» .ههروهها وتی «ئ�هم ی��اد‌ه 10 مۆمی پڕ له‌پرسیار له‌به‌رده‌م وێنه‌ی عیرفان زه‌نگه‌نه‌دا داگیرساند ،ئهو پیاوه‌ی كه‌توانی خزمه‌تێكی گ���ه‌ور‌ه ب�هه��ون�هری كوردی بكات». ئهو ئه‌ندام ه ی كۆمپانیا ی چوارچرا ئ��ام��اژه‌ی ب���ه‌وه‌ش ك��رد ك� ه له‌ماوه‌ی ده ساڵی راب���ردوودا ،كۆمپانیای چوارچرا توانیویه‌تی «138 ئه‌لبووم‌و 93كلیپی گۆرانی بهرههم بێنێت». دهب����������������ارهی دی�����اری�����ك�����ردن�����ی ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�هری ن��و ێ بۆ كۆمپانیا ی چوارچرا ل��هدوای كۆچی دوایی
عیرفان زه‌نگه‌نه‌وه ،سه‌فین وتی «ئێستا هیچ شتێك ئاشكرا ناكه‌ین ،له‌چله‌ی كۆچی دوایی عیرفان زه‌نگه‌نه‌دا زۆر شت هه‌ی ه ئاشكرای دهكهین». عیرفان زه‌نگه‌ن ه خ��اوه‌ن��ی ئوتێل‌و كۆمپانیای چوارچرا له‌هه‌ولێر ،له‌شه‌وی -21 22ئایاری ئه‌مساڵ به‌هۆی جه‌ڵته‌ی دڵه‌و‌ه گیانیله‌ده‌ستدا.
بێچارو شێخ ئه‌نوه‌رو عیماد عه‌لی‌‌و ئهحمهد هه‌سنی‌‌و كه‌ریم وه‌لی«یه‌و، ئاوازه‌كانیشی هه‌ریه‌كه له «محه‌مه‌د ره‌ئ��وف كه‌ركوكی‌‌و عیماد عه‌لی‌‌و نه‌وژین محه‌مه‌د» ئاماده‌یان كردووه. دهرب��ارهی هۆكاری تۆماركردنی ئهم به‌رهه‌مه‌ی له‌دهۆك ،ئاڤان وتی «ب��ردن �ی ئ �هم سیدیه‌م ب��ۆ دهۆك ب �هه��ۆی كارێكی ه��ون �هری �هوه بوو كهچی ئهویش سهری نه‌گرت‌و باڵوم نه‌كرده‌وه».
( 22ت .یه‌که‌م 20 -ک .یه‌که‌م)
كاریگه‌ری ئهو دهست باڵوییه‌ت ل �هم��ان��گ �هك��ان �ی راب�������ردوودا‌و به‌تایبه‌تیش له‌مانگی نیساندا ،ئهم ماوه‌یه له‌سه‌رت ده‌رده‌كه‌وێت، ئاگاداربه پالنی نوێ بۆ كڕینی هیچ شتێك دانه‌نێیت ،چونكه گرفتی دارای���یو ق �ه‌رز به‌رۆكت ده‌گرێت.
گیسک
سه‌تڵ
( 21ک .یه‌که‌م 19 -ک .دووه‌م)
( 20ک .دووه‌م 18 -شوبات)
ك��ات��هك��ان��ی ئ���هم ههفتهی ه ی لهگهڵ گ��ون��ج��اون ب��ۆ ئ���هوه خ��ۆش��ه‌وی��س��ت��هك��هت��دا بچن ه ی كهسێك دهرهوه یان سه‌ردان ی بكهن ،ئه‌مه‌ش ده‌بێـته هۆ ی په‌یوه‌ندییه‌كه‌تان، نوێبوونه‌وه پێویسته كه‌مێك گورج‌وگۆڵ بیته‌وه‌‌و ته‌مه‌ڵی وه‌ال نێیت.
گۆڕان ی بچوك له‌شێواز ی ژیان‌و ماڵه‌كه‌تدا ك��اری��گ�هر ی گ���ه‌ور‌ه ی ئه‌رێن ی لهسهر خۆشكردن ی ژیانت جێده‌هێڵێ .كه‌سانێك هاوبه‌شت ده‌بن له‌جوانتركردن ی ماڵه‌كه‌تدا‌و هه‌ندێكیشیان پێت سه‌رسامن ب �هوه ی به‌داهاتێك ی ك �هم ،كار ی ناواز‌ه ده‌كه‌یت.
نه‌هه‌نگ
( 19شوبات 20 -ئازار)
ت��ۆ ب���هدوا ی خۆشه‌ویستییه‌ك ی راسته‌قینه‌دا ده‌گ��ه‌ڕێ��ت ،به‌اڵم پێویست ه وریا بیت لهوه ی هه‌ندێ پاڵنه‌ر نهبن ه هۆ ی ئهوه ی وا هه‌ست بكه‌یت كه‌سێكت خ��ۆش دهوێو له‌بنه‌ڕه‌تیشدا به‌وجۆر‌ه نه‌بێت. له‌ماو‌ه ی داهاتوودا كهسێك دێت ه نێو ژیانته‌وه.
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)35چوارشه‌ممه2010/6/9 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
10پشوو
ی سه‌ما دهكات سلێمان
ی نوێ ێ ..سه‌ركه‌وتن ..ره‌خنه‌و توانج ..بهرهو فێستیڤاڵ ی بال هونه‌ر ده‌شتی ئه‌نوه‌ر
بهڕێوهبهری فێرگه‌ی بالێی سلێمانی ئاماژه بۆ ئهوه دهكات لهگهڵ ئهوهی رووب���ه‌ڕووی كێشهو گرفت‌و ره‌خنه بوونه‌ته‌وه كۆڵیان ن �ه‌داوه‌و چه‌ندین قوتابییان پێگه‌یاندووه‌و فێستیڤاڵی نوێ ئه‌نجامده‌ده‌ن. بڕیاره فێرگه‌ی بالێی سلێمانی دووه‌مین فێستیڤاڵی خۆی له‌رۆژانی 10ـ 6/12له‌هۆڵی ت �ه‌الری هونه‌ر له‌سلێمانی سازبكه‌ن. رووب���ار ئهحمهد بهڕێوهبهری فێرگه‌ی بالێ له‌سلێمانی وتی "ئه‌مساڵ دووه‌م��ی��ن فێستیڤاڵ سازده‌كه‌ین، ئه‌مه‌ش بۆ ئهوهیه خهڵكی كوردستان بزانن هونه‌ری بالێ چۆنه".
هونه‌ری بالێ یه‌كێكه له‌هونه‌ره جیهانییه‌كان كه لهگهڵ ئۆپێرا پێكه‌وه هاتوونه‌ته‌بوون ،مێژووی ئهو هونه‌ره ده‌گ �ه‌ڕێ��ت �هوه بۆ ساڵه‌كانی ،1500 هونه‌ره‌كه له‌سه‌رده‌می رێنساسه‌كاندا دروستبوون. وشهی بالێ فه‌ره‌نسییه به‌مانای س �هم��ا دێ���ت ،ل���ه‌زۆرب���هی واڵتاندا خوێندنگه‌ی تایبهت به‌بالێ ههیه، له‌ساڵی 2008فێرگه‌ی بالێی سلێمانی ك��رای�هوه كه‌سه‌ر به به‌ڕێوه‌به‌رێتی په‌روه‌رده‌ی سلێمانییه. دهربارهی مه‌رجه‌كانی وه‌رگرتنی خوێندكاران لهو فێرگه‌یه مامۆستا رووب����ار ئ���ام���اژه‌ی ب����ه‌وه‌دا كهئهو خوێندكارانه‌ی دێنه الی��ان لهسهر ئ��اره‌زووی خۆیان هه‌ڵیان ده‌بژێرین‌و
وت��ی "ب���ۆئ���هوهی ب��زان��ی��ن ل���ه‌ڕووی ته‌ندروستییه‌وه چۆنن ،ده‌گونجێن ی���ان ن���ا ،ئێمه ل �هپ��ۆل �ی یهكهمی سه‌ره‌تاییه‌وه وه‌ریانده‌گرین تاوه‌كو پۆلی ح �ه‌وت ،ساڵی داهاتوو پۆلی هه‌شته‌م ده‌كه‌ینه‌وه تاوه‌كو دوا قۆناغ كه‌شه‌شه‌می ئاماده‌یی پێده‌وترێت". بهڕێوهبهری فێرگه‌ی بالێ وتی تاوه‌كو ته‌مه‌نی 13ساڵی بۆی ههیه له‌خوێندنگه‌كه‌ی خۆیهوه بێته الیان، ب��ه‌اڵم وت �ی "دوای ئ��هوه ناتوانێ، چونكه ئێسكی ره‌ق ده‌بێت‌و سودی لێوه‌رناگیرێت كاتێكیش ت���هواوی دهكات ده‌چێته كۆلێژی هونه‌ر". له‌هونه‌ری بالێدا جه‌سته ئازاده‌و له‌جوڵه‌ی به‌رده‌وامدایه ،دهربارهی ئهو كێشهو گرفته كۆمه‌اڵیه‌تیانه‌ی بۆیان
په‌یمان عومه‌ر دهگهڕێتهوه موحسین یاسین
هونه‌رمه‌ندی دوور‌ه واڵت په‌یمان عومه‌ر لهم مانگه‌دا دهگهڕێتهوه بۆ كوردستان، بۆ ئه‌نجامدان ی چهند كارێك ی هونهریو سه‌ردان ی خزم‌و كه‌سوكاری. له‌لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامهی دهستوور ناوبراو ئاشكرای كرد ك ه له‌ناوه‌ڕاستی ئهم مانگه‌دا بهنیازه بگه‌ڕێته‌و‌ه بۆ كوردستان بۆ سهردانی خزم‌و كه‌سوكاری‌و ئهنجامدانی
كاوڕ
( 21مارس 20 -نیسان)
پێویست ه ههندێك بیر له‌ڕابردو‌و و كه‌سایه‌تیی ه جیاوازه‌كان ی نێو خێزانه‌كه‌ت بكه‌یته‌وه ،بۆئهوه ی ج��ی��اوازی��ی�هك��ان� ی ن��ێ��وان خۆت‌و ده‌ورووب���هرهك���هت ببینیت ،ئهم ههفتهی ه پێویستت به‌وه‌ی ه زۆر كار بكه‌یت ،رۆژ ی به‌ختت له‌ڕوو ی سۆزدارییه‌و‌ه پێنجشه‌ممه‌یه.
گا
چهند كارێكی هونه‌ری .هونه‌رمه‌ند په‌یمان عومه‌ر له‌ساڵی 1964له‌شاری سلێمانی له‌دایكبووه‌و له‌ساڵی 1977هوه لهگهڵ تیپی مۆسیقای سلێمانی ده‌ستیكردوو‌ه بهكاری هونهریو یهكهم گۆرانیشی به‌ناوی (له‌باخا) بووه كه‌گۆرانییه‌كی هونه‌رمه‌ندی كۆچكردو (حه‌سه‌ن زیره‌ك)ه. له‌ساڵی 1999خۆی‌و هاوسه‌ره‌ك هیو ئ���ارای كچی ل��هواڵت��ی ن��ه‌روی��ج ژیان به‌سه‌رده‌به‌ن.
( 21نیسان 20 -ئایار)
ل��هوان��هی��ه ت��ووش��ی ههندێك ق �هی��ران �ی دارای����ی ببیت لهم مانگه‌دا ،لهبهرئهوه پێویسته ئاگات له‌خه‌رجییه‌كانی رۆژانه‌ت بێت .پرۆژه‌ی دیكه چاوه‌ڕوانت دهك�����ات .س�����ه‌ره‌ڕای ههموو ئه‌مانه‌ش له‌وانه‌یه داهاتت باشتر ببێت.
دووانه
( 21ئایار 20 -حوزه‌یران)
ی ره‌خ���ن���هك���ان���ت ل��هك��هس��ان�� ی ده‌ورووبه‌رت هه‌ندێجار ده‌بن ه هۆ ی به‌رامبه‌ره‌كه‌ت ،پێویست ه بێزار بیر ل�ه‌ڕه‌خ��ن�هك��ان بكه‌یته‌وه‌‌و ی دواتر ئاراسته‌یان بك هی .ره‌وت هه‌ساره‌كان ئامۆژگاریت دهكهن ی ئهم ماوه‌ی ه بۆچوونه‌كانت بهوه نه‌دركێنیت.
قرژاڵ
دروستده‌بێت م .روبار وتی "ههموو شتێك له‌سه‌ره‌تادا ده‌بێت قوربانی بۆ بده‌یت‌و ده‌درێیته بهر ره‌خنه‌ش‌و توانجیش ،ئهگهر ئێمه له‌توانج‌و ره‌خنه كۆڵبده‌ین كه‌وایه هیچمان نهكردووه". ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���هری ف��ێ��رگ �هی بالێ ئهوهشی نه‌شارده‌وه "ئێمه چه‌ندین پۆسته‌رمان داناوه بۆ رێكالم كه‌ئیش دهكهین دوای رۆیشتن‌و گه‌ڕانه‌وه‌مان بۆ ئهو شوێنه ،كهچی ته‌ماشاده‌كه‌ین دڕاوه‌و به‌عه‌یب‌و گوناح‌و حه‌رام‌و تاوان كه‌وتونه‌ته دوامان". یه‌كێكیتر له‌كێشه‌كانی هونه‌ری بالێ لهكوردستان رێگری خێزانه‌كانه له‌چوونی منداڵه‌كانیان بۆ خوێندنی ئهم هونه‌ره. م .رووب��ار وتی "منداڵمان ههیه
دایك‌و باوك حه‌زیكردووه بێت ،به‌اڵم نه‌نكی ح�ه‌زی نهكردووه یان منداڵ حه‌زده‌كات دایك‌و باوكی حه‌ز ناكات بێت ،ئێمه یاسایه‌كمان دان��اوه با باوكی منداڵه‌كه ،منداڵه‌كه بێنێ دوو رۆژ ته‌ماشای بكات ئینجا بڕیار بدات". ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��هری ف��ێ��رگ �هی بالێی سلێمانی باسیله‌وه‌كرد كه له‌كه‌ناڵێكی راگه‌یاندندا هێرش كراوه‌ته سه‌ری‌و وت��ی "م��ن نه‌گه‌یشتوومه‌ته ئهوهی كه‌جه‌سته رووتبكه‌مه‌وه ،من جه‌سته رووت ناكه‌مه‌وه ،بهڵكو من خزمه‌ت دهك����هم ،ئ��هم ه��ون��هره فۆلكلۆری كوردیشی تێدایه ،ئهو جله‌ی لهدهرهوه له‌به‌ری دهكات الی ئێمه‌ش بهههمان جله ،به‌اڵم جه‌ماوه‌ر به‌نییه‌تی تر دێته پێشهوه".
ئاڤان جه‌مال: سیدییه‌كه‌م ی مه‌كه‌ن كۆپ
( 21حوزه‌یران 22 -ته‌موز)
ئهم ههفتهی ه زۆر سهرقاڵ ده‌بیت ی ماڵه‌و‌ه ی��ان كاره‌كان ی به‌كار ی ژی��ان��ت .ح �ه‌ز ده‌كه‌یت دی��ك� ه ههموو شته‌كان ی ماڵه‌كه‌ت جوان‌و رێكوپێك بن ،ئاگادارب ه كڕین ی شتێك ی باش چاكتر‌ه له‌شتێك ی بێ كه‌ڵك ،چونك ه دواجار ناچار ده‌بیت كه‌بیگۆڕی.
شێر
( 22ته‌موز 22 -ئاب)
ئهم هه‌فته‌یه ئهوهنده به‌شت ه ی ژیانته‌وه سه‌رگه‌رم تایبه‌ته‌كان ی ی چاره‌سه‌ركردن ده‌بیت‌و هه‌وڵ ی هه‌ندێ كێش ه ده‌ده‌یت ،ناتوان به‌باشی كاره‌كانت راپه‌ڕێنی، ی ل��هب��ه‌رئ��ه‌وه‌ش��ه ئ��ام��ۆژگ��ار ی ی گه‌شتێك دهك��رێ��ی��ت ب���هوه بچوك بكه‌یت.
فه‌ریک
( 22ئاب 22 -ئه‌یلول)
ی چهند ههفتهیهك پێویست ه ماوه له‌سه‌ركێشییه‌كان دووركه‌ویته‌وه‌‌و ئه‌مه هه‌فته‌یه‌ش یه‌كێك ه لهو هه‌فتانه .كه‌لوپه‌له كۆنه‌كانت فڕێمه‌ده تا تازه‌كان نه‌كڕیت. ئهگهر گوێ به‌ئامۆژگارییه‌كان ن���هدهی���ت ئ���هم م���اوهی���ه زۆر به‌زه‌حمه‌ت تێده‌په‌ڕێ.
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)35چوارشه‌ممه2010/6/9 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
پهروهرده 13 فایه‌ق سه‌عید
جيهانبينی پهروهرده
faiekk@hotmail.com
الساییكردنهوه قۆناغێك ه له‌زیره‌كی
ی قوتابی ه راو زیره‌كه‌كان ده‌كرێت
قوتابخانه ئاساییه‌كان نیگه‌رانن له‌قوتابخانه ئه‌هلیه‌كان. فۆتۆگراف :شه‌نگ هاشم
ی قوتابخان ه ئاساییه‌كان دهڵێن قوتابخان ه مامۆستایان ی زیره‌كیان له‌ال نه‌هێشتین ئه‌هلی‌‌و نموونه‌ییه‌كان قوتاب شه‌نگ هاشم له‌دهۆك
به‌رێوه‌به‌ری قوتابخانه ئاساییه‌كان ئ��ام��اژه ب���هوه ده‌ده‌ن ،قوتابیه زیره‌كه‌كان له‌ده‌وری ئه‌وان نه‌ماون ب��هه��ۆی ك���ردن���هوهی ژم��ارهی��هك قوتابخانه‌ی ئه‌هلی‌‌و نموونه‌ییه‌وه، بهرپرسانی قوتابخانه ئه‌هلیه‌كانیش ده‌ڵین با ئه‌وانیش وهك ئێمه خۆیان پێشبخه‌ن. ماوه‌ی چهند ساڵێكه چه‌ندین قوتابخانه‌ی ئه‌هلی‌‌و نموونه‌یی له‌شاره‌كانی كوردستاندا كراوه‌ته‌وه، زۆرترینیشیان مه‌رجی وه‌رگرتنیان زیره‌كی قوتابیه‌كه‌یه. شیرین ك �هری��م بهڕێوهبهری ئاماده‌یی سازی كچان كه‌ژماره‌یه‌كی زۆر له‌قوتابیه‌كانیان له‌سااڵنی راب��ردوودا چونه‌ته كۆلێژی به‌رزو بااڵ ،وتی «ئێستا ههموو چاومان له‌وه‌یه كه‌قوتابیه‌ك بچێته كۆلێژی پزیشكی یان ئه‌ندازیاری ،چونكه قوتابخانه ئه‌هلی‌‌و نموونه‌ییه‌كان قوتابی زیره‌كیان له‌قوتابخانه‌كه‌ماندا نه‌هێشتووه». س���دی���ق ش�����ه‌رۆ ب��هرپ��رس��ی راگه‌یاندنی ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �هری گشتی پ����ه‌روه‌رده‌ی ده��ۆك هاوڕانه‌بوو لهگهڵ قسه‌كانی م .شرین ،وتی «دهۆك وهك ههر شوێنێكی تری ئ �هم جیهانه ب��هرهو قوتابخانه‌ی ئههلی ده‌چێت ،قوتابخانه‌ی ئههلی زیاتر خزمه‌تی زانست دهكهن وانه‌ی پراكتیكیان زیاتره له قوتابخانه ئاساییه‌كان». ش �ه‌رۆ ئاشكرایكرد ،هاندانی ئهو قوتابخانه ئه‌هلیانه دوو خاڵی گرنگی تێدایه« ،وهك قوتابخانه بێسه‌روبه‌ره زۆر ئاساییه‌كان نین ،قوتابخانه‌ی ئههلی مه‌رجی ت �هن��دروس��ت �ی ت��ێ��دای �هو ناچارن پاكوخاوێن راب��گ��رن ،چونكه بۆ ئ �هو مهبهسته پ��اره وه‌رده‌گ���رن. خاڵی دووه‌م قوتابی له‌قوتابخانه ئ �هه��ل��ی �هك��ان ت���اوه‌ك���و ئ���ێ���واره له‌قوتابخانه ده‌مێننه‌وه‌و ناچنه كۆاڵن‌و لهشوێنێكی په‌روه‌رده‌ییدا
ده‌مێننه‌وه». ئ �ه‌ژی��ن م��ی��رزا خ��اوه‌ن��ی سێ منداڵه ،دوو منداڵیان قوتابین له‌قوتابخانه‌یه‌كی نموونه‌یی ،ئهو به‌ئاستی قوتابخانه ئاساییه‌كان رازی ن��ی��ی�هو وایلێكده‌داته‌وه كه‌منداڵه‌كانی له‌وێ زیره‌ك نابن. ئ��ه‌ژی��ن وت���ی «ل��ه‌الی��هك��هوه ق��وت��اب��خ��ان�ه ئ�هه��ل��ی�هك��ان باشه‌و له‌الیه‌كی تره‌وه ههموو پاره‌ی ئێمه بۆ ئهو قوتابخانانه سه‌رف ده‌بێت، چونكه بۆ هه‌رساڵێكی خوێندن 2500دۆالر ده‌ده‌ین». م��ه‌روان محه‌مه‌د بهڕێوهبهری كارگێڕی له‌كۆلێژی ئیشقی ئههلی له‌دهۆك ئاماژه‌ی به‌وه‌دا له‌ساڵێكدا بۆ مندااڵنی باخچه‌ی ساوایان 2500 دۆالرو بۆ قوتابیانی یه‌كه‌م‌و دووه‌می بنه‌ڕه‌تی 2250دۆالر وه‌رده‌گرن. م���ه‌روان وت �ی «ب��ا قوتابخانه ئ��اس��ای��ی �هك��ان��ی��ش خ��ۆی��ان وهك ئه‌هلیه‌كان لێبكه‌ن لهشوێنی ئهوهی به‌ته‌نها خوێندن‌و نووسین هه‌بێت، با زیاتر گرنگی به‌وانه‌ی پراكتیكی‌‌و ب �هس��وود ب���دهن ،زی��ات��ر رۆڵبده‌ن به‌تاقیگه‌كان ،بابه‌س تۆز لهسهر ك��ۆم��پ��ی��وت�هرهك��ان بنیشێت هیچ سوودیان لێوه‌رنه‌گیراوه». قوتابخانه‌كان مامۆستایانی ئاماژه بۆ ئهوه ده‌ده‌ن قوتابخانه ئه‌هلیه‌كان كۆمه‌ڵێك خزمه‌تگوزاری تێدایه له‌قوتابخانه ئاساییه‌كاندا نییه ،وهك زۆری پێداویستیه‌كانیان‌و بوونی كاره‌بای ب��ه‌رده‌وام‌و بینای گونجاو. ن �هرم��ی��ن ی��اس��ر مامۆستای قوتابخانه‌یه‌كی ئاساییه ،ئاماژه‌ی ب����ه‌وه‌دا قوتابخانه ئه‌هلیه‌كان كاره‌بای به‌رده‌وامیان ههیه ،به‌هۆی ئهوهی پاره له‌قوتابی وه‌رده‌گرن، وت��ی «ئێمه ك��اره‌ب��ام��ان نییه، هه‌ندێجار پێنج قوتابیش لهسهر یهك كۆمپیوته‌ر كارده‌كه‌ن». جه‌الله‌دین سدیق یاریده‌ده‌ری به‌ڕێوبه‌ری گشتی په‌روه‌رده‌ی دهۆك روونیكرده‌وه قوتابخانه ئه‌هلیه‌كان ل�ه‌ژێ��ر رێنماییه‌كانی وهزارهت���ی پ���ه‌روه‌رده‌دا دهكرێنهوهو لیژنه‌ی تایبهت ههیه بۆ به‌دواداچوونی
ك���ردن���هوهی ئ���هو قوتابخانانه‌و سیستمی خوێندنیان ،وتی «ئاستی خوێندن له‌قوتابخانه ئه‌هلیه‌كان زۆرباشه‌و بایه‌خێكی گهوره ده‌ده‌ن به‌خوێندن ،ئێمه رێ له‌كه‌س ناگرین بۆ كردنهوهی قوتابخانه‌ی ئههلی، بهڵكو ئ��هوه بارسوكیه‌كیشه بۆ حكومه‌ت». وه‌س��ی سلێمان بهڕێوهبهری گشتی پ���ه‌روه‌رده‌ی ق �ه‌زای دهۆك به‌ده‌ستووری راگه‌یاند «قوتابخانه‌ی ئ �هه��ل �ی ب��اش��یو خ��راپ��ی خ��ۆی ههیه ،ب �ه‌اڵم باشیه‌كانی زیاترن له‌خراپیه‌كانی». بهڕێوهبهری گشتی په‌روه‌رده‌ی قه‌زای دهۆك ئهوهشی نه‌شارده‌وه ك��ێ��ش�هی س��هرهك��ی قوتابخانه ئ�هه��ل��ی�هك��ان ن �هب��وون �ی شوێنه، به‌هۆی «خواستی زۆر لهسهر ئهو قوتابخانانه».
با قوتابخان ه ئاساییه‌كانیش خۆیان وهك ئه‌هلیه‌كان لێبكه‌ن ی به‌ته‌نها ی ئهو ه له‌شوێن خوێندن‌و نووسین ی هه‌بێت ،با زیاتر گرنگ ی پراكتیكی‌‌و به‌وان ه به‌سوود بده‌ن ،زیاتر رۆڵبده‌ن به‌تاقیگه‌كان، بابه‌س تۆز لهسهر كۆمپیوته‌ره‌كان بنیشێت
زۆربه‌مان زیره‌كی گه‌وره‌كان‌و به‌تایبه‌ت ئهو بابه‌تانه‌ی باس له‌شتی ئه‌بستركت دهكهن به‌گرنگ له‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ین‌و شانازی پێوه ده‌كه‌ین‌و پێمانوایه ئهوه قۆناغێكی گرنگی پرۆسه‌ی بیركردنه‌وه‌و زیره‌كی مرۆڤایه‌تی پێكدێنێت ،به‌اڵم بهههمان ئه‌نداز‌ه كاتێك منداڵێكی ساوا السایی ئێم ه یا ههر ئاژه‌ڵێك ده‌كاته‌وه بههیچ شێوهیهك به‌زیره‌كی ناژمێردرین ،بهڵكو وه‌كو ساتێكی خۆش بهسهریدا تێپه‌ر ده‌بین .لهم گۆشه‌یه‌دا هه‌وڵده‌ده‌م له‌روانگه‌یه‌كی ده‌رووناسی‌و په‌روه‌رده‌ناسیه‌و‌ه تیشكێك بخه‌مه‌سه‌ر الساییكردنه‌وه‌ی مندااڵن. الساییكردنهوه یه‌كێكه له‌مێتوده‌كانی فێربوونی میكانیكی‌و ده‌چێت ه خانه‌ی پرۆسه‌ی فێربوونه‌وه كه‌منداڵ له‌قۆناغی یهكهمی ژیانیدا بهشێوهیهكی زۆر به‌رباڵو په‌نای بۆ ده‌بات .له‌هه‌مان كاتیشدا الساییكردنهوه یارمه‌تیده‌رێكه له‌بواری گه‌شه‌سه‌ندنی زمان‌و فێربوونی وشهی تازه‌دا ،چونكه ته‌مه‌نی منداڵ رێگره لهوهی بتوانێت به‌وش ه گوزارش له‌شته‌كانی بكات .دوای فێربوونی زمانیش منداڵ ده‌ستده‌كات به‌دانانی وشه بۆ ئهو كرداره پراكتیكیانه‌ی (الساییكردنهوه) پێشتر فێریان بووه .ئهم پرۆسه‌یه هیچی لهو پرۆسه‌یه كه‌متر نییه كه‌منداڵ له‌قۆناغه‌كانی دیكه‌دا (بۆنموونه قوتابخانه) لهرێگهی ئامڕازو مێتودی دیكه‌و‌ه فێری ده‌بێت ،به‌اڵم ئهوهی واده‌كات كه‌ئێمه هه‌ندێكجار نیشانه‌ی پرسیار بخه‌ین ه سهر ئه‌ژماركردنی الساییكردنهوه وه‌كو مێتودێكی فێربوون ئهوهیه كه‌ئێمه زانیاریمان لهبارهی الساییكردنه‌وه‌وه كه‌مه. به‌شێك له‌ده‌روونناسه‌كان الساییكردنه‌وه‌ی گه‌وره‌كان یا ئاژه‌ڵه‌كان یا ههر شتێكی دیكه لهالیهن منداڵه‌كانه‌وه به‌نیشانه‌ی زیره‌كی منداڵی ده‌زانن. زیره‌كی لهم قۆناغه‌دا لهروانگهی ههندێك له‌بونیادگه‌راكانه‌وه بریتی ه له‌گه‌شه‌سه‌ندنی پرۆسه‌ی ئه‌سیمیلیزه‌كردنی كرداره‌كانی منداڵ لهگهڵ ستروكتوره‌كانی بیركردنه‌وه‌دا ،ئه‌ڵبه‌ته بهو كردارانه‌شه‌وه كه‌منداڵ له‌ده‌ره‌وه‌ی خۆی وه‌ریان ده‌گرێت‌و دواتر لهرێگهی ئهكۆمۆداسیۆنهوه بۆمانی نمایش ده‌كاته‌وه. منداڵ لهرێگهی زیره‌كی خۆیهوه ده‌توانێت جۆره هاوسه‌نگییه‌ك لهنێوان هه‌ردوو پرۆسه‌ی ئه‌سیمیالسیۆن‌و ئهكۆمۆداسیۆنهوه ئه‌نجامبدات بۆئهوهی كرداره‌كان لهبهرامبهر ده‌وروبه‌ره‌كه‌ی نمایش بكات ،به‌اڵم هه‌ركات منداڵ سودی له‌جیهانی دهرهوهو كرداره‌كانی ده‌وروپشته‌كه‌ی بینی بهبێ ئهوهی به‌كاریان بێنێت‌و لێیان تێبگات ئهوه ئهو كرداره ده‌بێت ه الساییكردنهوه ،چونكه ئه‌سیمیالسیۆن بهسهر ئۆكۆمۆداسیۆندا زاڵ ده‌بێت. منداڵی ساوا لهبهر فێرنه‌بوونی زمان‌و سیمبۆله‌كان به‌ناچاری پهنا ده‌باته بهر الساییكردنه‌وه‌ی مرۆڤ‌و ئاژه‌ڵه‌كان بۆ به‌رقه‌راركردنی جۆرێك له‌په‌یوه‌ندی كۆمهاڵیهتی .كه‌وات ه الساییكردنهوه بۆ منداڵ شێوازێكه ،كاركردنه له‌بواری په‌یوه‌ندییه كۆمه‌اڵیه‌تیه‌كانداو پرۆسهیهكی زۆر گرنگه له‌بواری زانیاری گۆڕینه‌وه لهنێوان منداڵ‌و كۆمه‌ڵگادا. هه‌ندێكجار گه‌وره‌كان دهرك بهو په‌یامان ه دهكهن كه‌منداڵی ساوا لهرێگهی الساییكردنه‌وه‌كانه‌و‌ه ده‌ری ده‌بڕن ،به‌اڵم هه‌ندێ جاریش نا ،ئه‌مه‌ش وه‌كو حاڵه‌تی گه‌وره‌كان وای ه كه‌هه‌ندێكجار ئێمه‌ش دهرك به‌ئاماژه‌كانی به‌رامبه‌ره‌كه‌مان ناكه‌ین .ژان پیاژێ له‌كتێبی (یاری، خه‌ونه‌كان‌و الساییكردنهوه) دا باس لهدوو مه‌رج دهكات كه به‌رله‌وه‌ی ههر الساییكردنه‌وه‌یه‌ك رووبدات بوونیان به‌گرنگ ده‌زانێت: یهكهم :دهبێ شێماكانی (ستروكتوری بیركردنه‌وه) مێشكی منداڵ، له‌كاتی به‌ركه‌وتنی ئهم شێمایانه‌و ئهو داتایانه‌ی منداڵ تا ئهو كات ه لهرێگهی ئه‌زموونه‌كانی خۆیهوه به‌ده‌ستی هێناون ،قابیلی ئه‌وه‌بن كه‌ده‌سنیشان بكرێن. دووه‌م :دهبێ عهقڵی منداڵ ئهم مۆدێله لهگهڵ ئه‌زموونه‌كانی خۆی به‌راورد بكات‌و بتوانێت ئه‌سیمیلیزه‌ی بكات. له‌كاتی یاریكردندا منداڵ سود له‌كه‌سانی دیكه‌ش ده‌بینێت‌و كرداره‌كانیان ئه‌سیمیلیز‌ه ده‌كات‌و دواتریش به‌شێكیان دووباره ده‌كاته‌وه. بینینی كرداری ئه‌وانی دیك ه هه‌ندێكجار له‌بێئاگاییشه‌و‌ه ئه‌نجام ده‌گرێت ،بۆ نموون ه هه‌ندێكجار دوو منداڵ به‌ته‌نیشت یه‌كه‌و‌ه یاری دهك هن‌و ته‌ماشای جواڵنه‌وه‌و یارییه‌كانی یه‌كتر دهكهن .ئهم بینینه‌ش پرۆسه‌ی ئه‌سیمیلیزه‌كردنه‌ك ه بۆ منداڵ ئاسانتر ده‌كاته‌وه .له‌راستیشدا دووباره‌كردنه‌و‌ه یا الساییكردنهوه دیارده‌یه‌كی ناسراوه لهالی مرۆڤ‌و گه‌وره‌كانیش زۆر جار په‌نای بۆ ده‌به‌ن ،به‌اڵم تاچه‌ند منداڵه‌كان لهم الساییكردنه‌وه‌دا داهێنان دهكهن ،ئه‌مه‌یان مه‌سه‌له‌یه‌كی دیكه‌یه. ڤیگۆجیسكی له‌كتێبێكی بچكۆله‌دا كه‌سه‌نگایی خۆی ئاڵتون دێنێت به‌ناوی (فه‌نتازیاو داهێنان له‌منداڵیدا) باس لهوه دهكات كه‌له‌ره‌فتاره‌كانی مرۆڤدا دوو جۆر كردار ههیه ،یه‌كێكیان داهێنانه‌و ئه‌وی دیكه‌شیان دووباره‌كردنه‌وه‌یه .له‌یاریكردنی مندااڵنیشدا مرۆڤ هه‌ردوو ئهم كرداران ه ده‌بینێت .به‌رای ڤیگۆجیسكی منداڵ لهگهورهكانهوه فێری شت ده‌بێت ،به‌اڵم هه‌وڵده‌دات كه‌وه‌كو خۆیان دووباره‌یان نه‌كاته‌وه، بهڵكو گۆڕانكاری‌و داهێنانیان تێدا بكات ،بۆی ه ڤیگۆجیسكی ده‌نووسێت (یاری مندااڵن زۆرجار بریتیه له‌ره‌نگدانه‌وه‌ی ئهو كردارانه‌ی ئه‌وان لهگهورهكانهوه بیستویانه یا بینیویانه ،به‌اڵم زۆر به‌ده‌گمه‌ن ئه‌وان ئهم ه له‌یارییه‌كانیاندا دووباره ده‌كه‌نه‌وه). پیاژێ له‌هه‌مان كتێبدا ئاماژه بۆ ئهوه دهكات له‌پێناوی ئهوهی له‌سه‌ره‌تاكانی زیره‌كی وردبێته‌وه گه‌ڕاوه‌ته‌وه بۆ دیراسه‌كردنی په‌رچه‌كرداری مندااڵن لهبهرامبهر ئهو شتانه‌ی لهدوای له‌دایكبوونیانه‌و‌ه دێته به‌رچاویان .بۆیه له‌نووسینه‌كانی خۆیداو به‌تایبه‌ت له‌كتێبی (دهروونناسی زیره‌كی)دا كه‌باسی قۆناغه‌كانی زیره‌كی دهكات ،قۆناغی هه‌ست ـ جوڵه‌ش (له‌كاتی لهدایكبوونهوه تا ته‌مه‌نی 2سااڵن) به‌قۆناغێكی زۆر گرنگ وه‌سف دهكات.
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)35چوارشه‌ممه2010/6/9 ،
12
i n f o @ d e s t u r. n e t
کلتوور
که‌مخوێنی
14..
كچان ی دهۆك شوو به‌پیاو ی به‌ته‌مه‌ن دهكهن
ی راده‌كێشێت ی دهۆك بهرهو هاوسه‌رگیریی ناچار ی خه‌ڵك ،كچان ه ترس له‌قه‌یره‌یی‌‌و لۆم شه‌نگ هاشم له‌دهۆك
ی شونه‌كردنیان‌و هه‌ندێ له‌كچان له‌ترس ی مانه‌وه‌یان‌و هه‌ندێكیتریان لهبهر لۆمه ی به‌ته‌مه‌ن ی ش��وو ب �هپ��ی��او خه‌ڵك ی دهكهن ،به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی به‌دواداچوون ی ژنانیش ئاماژه بهوه دهكهن توندوتیژ لهم جۆره هاوسه‌رگیرییه‌دا زۆرترین كێشه‌وگرفت دروستده‌بێت. ی كۆمهاڵیهتی دهڵێن ئهو پسپۆڕان ی خێزانانه‌ی لهئهنجامی هاوسه‌رگیر ی گ�هن�ج‌و پیاوێكی به‌ته‌مه‌ن كچێك ی ی دروستبوون دروستده‌بێت ،ئهگهر ی زۆره‌و گاریگه‌ری ده‌بێت كێشهو گرفت بۆ سهر ئاینده‌ی خێزانه‌كه. ی 15 ی ته‌مه‌ن 38ساڵ ماوه عه‌دله ی ته‌مه‌ن 79ساڵ ساڵ ه شووی به‌پیاوێك ی «مێرده‌كه‌م ههموو جارێك كردووه ،وت پێم ده‌ڵێت من غه‌درم له‌تۆ كردووه ،تۆ گه‌نجیت‌و من نه‌متوانیو‌ه هیچ خۆشیه‌ك بۆ تۆ دروستبكه‌م ،راستی ههر ئهوهی ه ێ هه‌ندێ له‌ژنان ده‌بن ه قوربانی بۆ هه‌ند پیاو بهم شێوه‌یه». ی ق��ادر هاوسه‌ری عه‌دل ه ئاماژه ی گه‌نجێتیدا ژنم هێنا، ب �ه‌وه‌دا له‌كات ب �ه‌اڵم به‌هۆی نه‌خۆشیه‌و‌ه ژنه‌که‌ی گیانی له‌ده‌ستدا ،من به‌ته‌نیا مامه‌وه‌و منداڵیشم نهبوو ،ئهم ژنه‌شم هێناو تائێستاش منداڵمان نییه. عه‌دل ه وتی «من ئهگهر بمزانیای ه ی خ��ۆم دێت ه ی ه��اوت�هم�هن� كهسێك داخوازیم شووم به‌پیاوێكی به‌ته‌مه‌ن نه‌ده‌كرد ،به‌اڵم من ترسام شوو نه‌كه‌م‌و كهس نه‌یه‌ته داخوازیم». ی ی ج��هالل به‌ڕێوه‌به‌ر د .سام ی ژنان له‌دهۆك ی توندوتیژ به‌دواداچوون ی زۆر ی راگه‌یاند «ژماره‌یه‌ك به‌ده‌ستوور ی ی دێت ه الی ئێمه ،كچێك لهو حاڵه‌تانه ی به‌ته‌مه‌ن ی به‌پیاوێك بچوك ش��وو كردووه ،كێشه له‌نێوانیاندا دروستبووه‌و ی ژنه‌كه سكااڵی له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تێیه‌كه
ئێم ه تۆماركردووه ،لهسهر پیاوه‌كه‌ی». ی ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��هر ی ت��ون��دوت��ی��ژی ژنان ب���ه‌دواداچ���وون��� ی ی «زۆربه‌ی ئهو كێشانه له‌دهۆك وت ی هاتووه‌ت ه الی ئێمه له‌قه‌زاو گونده‌كان ده‌ورووبه‌ره‌وه بووه». ی ی شوویان به‌پیاوێك ئهو كچانه ب �هت �هم �هن ك����ردووه ،ده‌ڵ��ێ��ن لهبهر ی خ �هڵ��ك �ی ئهو ق��س��هو ق��س �هڵ��ۆك � ی ژیانه‌یان ه �هڵ��ب��ژاردووه ،پسپۆڕان كۆمه‌اڵیه‌تیش دهڵێن ئهو ژن‌و پیاوان ه ی كێش ه ده‌بنه‌وه ،چونك ه روووب��ه‌ڕوو له‌وانه‌یه پیاوه‌كه نه‌توانێت خواست ه ی ژنه‌ك ه دابین بكات. جه‌سته‌ییه‌كان ی ژنێك ه ته‌مه‌ن شان ناوی خوازراو 30ساڵه ئهویش تووشی هه‌مان كێش ه ی بووه ،به‌ده‌ستووری وت «من كچێك ی ته‌مه‌ن 20ساڵ ه بووم شووم به‌كوڕێك گه‌نج كرد ،من‌و هاوسه‌ره‌كه‌م له‌یه‌ك نه‌ده‌گه‌یشتین ،بۆی ه جیابووینه‌وه، ی 9س��اڵ به‌بێوه‌ژنی مامه‌وه‌و م��اوه ی كهس داخوازی منی نه‌كرده‌وه ،خه‌ڵك ی منیان ی زۆر ك�هم سهیر به‌چاوێك دهكردو تانه‌و ته‌شه‌ریان له‌مه‌ن دهدا، ی بۆی ه من ناچاربووم شوو به‌پیاوێك ته‌مه‌ن 50ساڵ ه بكه‌م. ی «وهك��و ئهوه وای ه من شان وت له‌دۆزه‌خێكدا بم ،مێرده‌كه‌م داخوازیی ه جه‌سته‌ییه‌كانی منی فه‌رامۆشكردووه». ی كه‌سه‌ر تاهیر توێژه‌ری كۆمه‌اڵیه‌ت ی دهرب������ارهی ئ���هم دی���ارده‌ی���ه وت�� «نائاسایی ه ئهگهر كچێكی بچوك شوو به‌پیاوێكی به‌ته‌مه‌ن بكات ،چونك ه ی خ��راپ لهسهر ئاینده‌یان كاریگه‌ر داده‌نێت ،له‌وانه‌ی ه پیاوه‌ك ه نه‌توانێت ی ژنه‌ك ه دابین بكات». خواست ی یهك ج��دع��ان ف���ازل م���والزم��� ی ل�هب�ه‌ڕێ��وه‌ب�هرای�هت�ی به‌دواداچوون ی به‌وه‌دا ی ژنان ئاماژه توندوتیژی دژ ی ی ئهم جۆره شووكردنه ئهو خێزانانه تێدا رووده‌دات ،توندوتیژی له‌ناو
خێزانه‌كه‌دا ههیه ،له‌رێگه‌یه‌ك ده‌گه‌ڕێت ی لهو كێشهی ه رزگار بكات ،بۆی ه خۆ بهو شێوه‌ی ه شوو ده‌كات‌و ههر كهسێك ی رازی ده‌بێت. بێت ه داخواز ی ی «زۆرترین ئهو كچانه جدعان وت به‌مشێوه‌یه شوو دهكهن ،له‌قه‌یره‌بوون ده‌ت��رس��نو نیگه‌رانن ل��هوهی دایك‌و باوكیان بمرن‌و خوشك‌و برا به‌خێویان نه‌كه‌ن‌و ره‌زیل ببن».
ی نائاسایی ه ئهگهر كچێك ی بچوك شوو به‌پیاوێك به‌ته‌مه‌ن بكات ،چونك ه ی خراپ لهسهر كاریگه‌ر ئاینده‌یان داده‌نێت، له‌وانه‌ی ه پیاوه‌ك ه ی نه‌توانێت خواست ژنه‌ك ه دابین بكات
«مێرده‌كه‌م داخوازیی ه ی ی من جه‌سته‌ییه‌كان فه‌رامۆشكردووه».
ده‌رمانخانه‌ی الكۆاڵن ،گه‌نجان ئالوود‌ه دهكهن
ی ئالوود ه كردووه ه قه‌ده‌غه‌كراوه‌كان ،گه‌نجان ده‌رمان دهستوور له‌خورماڵ
به‌شێوه‌یه‌ك ی نایاسای ی ده‌رمانخان ه الكۆاڵنه‌كان چهند ده‌رمانێك ی قه‌ده‌غه‌كراو ده‌فرۆشن ،ك ه بووه‌ت ه هۆ ی ئالووده‌بوون ی ژم���ارهی���هك ل �هگ �هن��ج��ان‌و به‌رپرسان ی ته‌ندروستیش ئاماژه ب�ه‌وه‌ده‌ده‌ن به‌هۆ ی ك�هم��وك��ورت��یو ن�هب��وون� ی ئ��هم حه‌بان ه له‌نه‌خۆشخانه‌كاندا ،له‌ده‌رمانخانه‌كاندا ده‌فرۆشرێن. پسپۆڕان ی بوار ی پزیشك ی ئاماژه بهوه ده‌ده‌ن ده‌بێت ئهو ج��ۆره ده‌رمانان ه له‌ژێر چاودێر ی پزیشك ی پسپۆردا به‌كاربهێنرێت، بۆی ه فرۆشتن ی له‌ده‌رمانخانه‌كاندا قهدهغهكراوه. ئاالن یاریده‌ده‌ر ی پزیشك ه له‌خورماڵ خاوه‌ن ی ده‌رمانخانه‌یه‌ك ه باسله‌و‌ه دهكات رێژه‌یه‌ك ی زۆر له‌گه‌نجان ی ئهم شارۆچكه‌ی ه سهردانی دهك��هن ،به‌مه‌به‌ست ی كڕین ی ئهم حه‌بانه ،وت ی «رێژه‌یه‌ك ی زۆر گه‌نج سه‌ردانمان دهك هن‌و داوا ی ئهم حه‌بانه‌مان لێده‌كه‌ن ،ئێمه‌ش ناچارین بیانده‌ین ێ بۆ رێگرتن له‌هه‌ند ێ حاڵه‌ت ی نائاسایی‌‌و باڵوبوونه‌و‌ه ی ههندێك نه‌خۆش ی كوشند‌ه به‌هۆ ی دووب��اره به‌كارهێنانه‌و‌ه ی ده‌رز ی لهالیهن نه‌خۆشه‌كانه‌وه» .ههروهها وتی زۆرب ه ی ئهو كه‌سان ه ی روومان تێده‌كه‌ن ئامادهن بڕێك ی زۆر پاره بده‌ن لهپێناو به‌ده‌ستهێنان ی ئهم حه‌بانه. ههرچهنده خورماڵ ده‌كه‌وێت ه نزیك
سنور ی ئێران‌و ئهگهر ی هێنان ی ده‌رمان ی به‌شێوه‌یه‌ك ی نایاسای ی لێده‌كرێت، خاوه‌ن ده‌رمانخانه‌كان دهڵێن له‌سلێمانی‌‌و هه‌ڵه‌بجه‌و‌ه ئهو ده‌رمانان ه ده‌هێنین .ئاالن وت ی «ئهم حه‌بان ه له‌سلێمانی‌‌و هه‌ڵه‌بج ه ده‌هێنین». نه‌وزاد لهالیهن سه‌ندیكا ی پزیشكانه‌و‌ه رێپێدراوه ،ئاماژه به‌هه‌بوون ی ئهم حه‌بان ه دهدات له‌ده‌رمانخانه‌كه‌یدا ،وت ی «لهبهر زۆر ی جۆر ی ئهم ده‌رمان ه وزه‌به‌خشانه‌و جیاوازیان‌و نه‌بوونیان له‌نه‌خۆشخان ه ی خورماڵ وهك��و پێویست ،نه‌خۆشه‌كان رووده‌كه‌ن ه ده‌رمانخانه‌كان ئێمه‌ش پێیان ده‌ده‌ین». به‌پێ ی رێنماییه‌كان ی سه‌ندیكا ی پزیشكان ی كوردستان 40جۆر ی ح هب‌و ده‌رمان قهدهغهكراوه له‌ده‌رمانخانه‌كاندا بفرۆشرێت ،هه‌ركه‌سێكیش بیفرۆشێت ئهوا سزا ده‌درێت ،به‌اڵم ده‌رمانخانه‌كان به‌نهێن ی ئهم كاره دهكهن. د .ك��اوه له‌سه‌ندیكا ی پزیشكان ی ك��وردس��ت��ان لق ی خ��ورم��اڵ ئ��ام��اژه بۆ زیان ی ئهم حه‌بان ه ده‌دات‌و ده‌ڵێت «زۆر به‌كارهێنان ی ئهم حه‌بان ه لهالیهن چین ی گه‌نجانه‌و‌ه ده‌بێت ه هۆی ئالووده‌بوون‌و وازهێنان لێی ئاسان نییه». (كۆداین ،ڤالیۆم ،نارتان ،كلۆنازیپام، تكرتۆل ،فینوباربیتال ،ریسپریدۆن ،ئارتین، لۆرتین ،هایدرۆكسیزین ،ئیمیپرامین،
دێگزامیسازۆن ،دایزیپام) له‌گرنگترین جۆر ی ئهو ده‌رمانانه‌ن ك ه قه‌ده‌غه‌كراون‌و له‌ده‌رمانخانه‌كاندا ده‌فرۆشرێت‌و هۆكارێك ه بۆ ئالووده‌بوون ی به‌كارهێنه‌ره‌كانی. د .كاو‌ه وت ی «ئێم ه وه‌كو سه‌ندیكا ئهم حه‌بانه‌مان قه‌ده‌غه‌كردو‌ه نابێت بههیچ شێوهیهك له‌ده‌رمانخانه‌كاندا هه‌بن ته‌نها له‌نه‌خۆشخانه‌کاندا ههن». ئه‌میر خاوه‌ن ی ده‌رمانخانه‌یه‌ك ی تره وت ی «به‌هۆ ی زۆر به‌كارهێنان ی ئهم حه‌ب ه هۆشبه‌رانه‌و‌ه به‌كارهێنه‌ره‌كانیان له‌توانا ی جه‌سته‌ی ی دهك �ه‌ون‌و به‌ب ێ به‌كارهێنان ی چ��اره‌س�هر ی تایبهت ناتوانن به‌ئاسان ی له‌شوێن ی خۆیان بجوڵێن». ب�هرپ��رس��ان� ی ت�هن��دروس��ت� ی ئاماژه ب��هوه ده‌ده‌ن ئ �هو ده‌رم��ان��ان� ه لهالیهن سه‌ندیكا ی پزیشكانه‌و‌ه قه‌ده‌غه‌كراوه‌و ئهو ده‌رمانان ه ده‌بێت ه هۆ ی ئالووده‌بوون ی
به‌كارهێنه‌ره‌كانی. دكتۆر عه‌زیز شه‌وكه‌ت به‌ڕێوه‌به‌ر ی نه‌خۆشخان ه ی خ��ورم��اڵ به‌ده‌ستوور ی راگه‌یاند «ئ �هم حه‌بان ه له‌نه‌خۆشخان ه ده‌نووسرێن كه‌هه‌ند ێ نه‌خۆش پێویستیانه‌و پێ ی باش ده‌بن ،چونك ه ئهگهر ئهم حه‌بان ه به‌كارنه‌هێنن له‌وانه‌ی ه له‌ماوه‌یه‌ك ی كه‌مدا حاڵه‌ت ی ده‌روونییان ب �هرهو خراپبوون بچێت یان نه‌توانن بهسهر ئیراده ی خۆیاندا زاڵبب ن یان بخه‌ون». به‌ڕێوه‌به‌ر ی نه‌خۆشخان ه ی خورماڵ وت ی «وهك��و نه‌خۆشخان ه لیستی()40 ده‌رم��ان�� ه ق �ه‌ده‌غ �هك��راوه‌ك��ان��م��ان داوه به‌ده‌رمانخانه‌كان ك ه بههیچ شێوهیهك نابێت له‌دوكانه‌كانیاندا هه‌بێت ،به‌اڵم به‌هۆ ی كه‌موكورتی‌‌و نه‌بوون ی جێگره‌وه(به‌دیل) ی ئ �هم حه‌بان ه له‌نه‌خۆشخانه‌كاندا، له‌ده‌رمانخانه‌كاندا ده‌فرۆشرێن».
ی زۆر به‌هۆ ی ئهم به‌كارهێنان حه‌ب ه هۆشبه‌رانه‌و ه به‌كارهێنه‌ره‌كانیان ی ی جه‌سته‌ی له‌توانا ده‌كه‌ون ی وه‌زاره‌تی ته‌ندروست چاودێری ده‌رمانخانه‌ی الكۆاڵن ناكات.
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)35چوارشه‌ممه2010/6/9 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
ته‌وه‌رێكی رۆژنامهی ده‌ستووره ،تایبهت به‌رۆڵ‌و ئه‌دای ئۆپۆزیسیۆن له ههرێمی كوردستاندا
ئۆپۆزیسیۆن 15
ی سیاسیو ئۆپۆزیسیۆن» «گۆڕان به‌ڕێكه‌وت بوو به‌ڕێكخراو د .كهمال سه‌ید قادر نووسه‌رو روناكبیر بۆ دهستوور
سازدانی :وریا حه‌مه‌تاهیر بهشی یه‌که‌م
دهس��ت��وور :چ��اوه‌ڕوان��دهك��را هێزه ی ی ل��هدوا ئۆپۆزیسیۆنه‌كان به‌گشت 2009-7-25هوه گه‌شه بكهن ،به‌اڵم ئ��هوه رووی ن���ه‌دا ،ب��ۆچ��ی؟ ،لهگهڵ ی ی ده‌كرێت لهالیهن ئه‌وه‌شدا وهك تێبین ی ده‌سه‌اڵته‌وه هیچ به‌خۆداچوونه‌وه‌یه‌ك ی خه‌ڵك جدی‌‌و ئاوڕلێدانه‌وه‌یه‌ك به‌ڕوو رووی نهدا؟ كهمال سه‌ید قادر :ئۆپۆزیسیۆنی س��ی��اس��ی ل�هه�هرێ��م��ی كوردستاندا بهشێوهیهكی گشتی دوو ج��ۆره، یه‌كه‌میان ئۆپۆزیسیۆنی سیستمی سیاسی كوردستانه ،واته ئهو الیه‌نه سیاسییانه‌ی كه‌ده‌یانه‌وێت سیستمی سیاسی كوردستان ب��گ��ۆڕن ،وه‌كو كۆمۆنیسته‌كان ك���ه‌وا ده‌یانه‌وێت سیستمی ح��وك��م��ی م��ارك��س��ی یا دیموكراسی سه‌نته‌راڵیزم له‌هه‌رێمدا دابمه‌زرێنن ،لهگهڵ هێزه ئیسالمییه‌كان كه‌وا له‌هه‌وڵی دامهزراندنی سیستمی حوكمی ئیسالمین ،جۆری دووه‌میشیان ئۆپۆزیسیۆنی حكومهتی ههرێمی ك��وردس��ت��ان�ه ،وات��ه ئ��هو رێكخراوه سیاسییانه‌ی كه‌ده‌یانه‌وێت دهسهاڵتی سیاسی له‌ڕێگای هه‌ڵبژاردنه‌وه له‌ژێر ده‌ستی پارتیو یه‌كێتی ده‌ربهێنن، وهك����و ح��ی��زب��ی زه‌حمه‌تكێشان‌و ب��زووت��ن��هوهی گ����ۆڕان بۆنموونه. س��هب��اره‌ت ب�هگ�ه‌ش�هك��ردن��ی الیهنی ئۆپۆزیسیۆن لهپاش 2009/7/25هێزه ئیسالمییه‌كان نه‌یانتوانی گه‌شه‌یه‌كی واب��ك��هن ل�هه�هرێ��م��ی كوردستاندا، چونكه الی�هن��گ��ران��ی ئایدۆلۆجیای سیستمی حوكمی ئیسالمی لهههرێمی كوردستاندا رێژه‌یه‌كی نیمچه نه‌گۆڕه لهنێوان له %15-5له‌كۆی ده‌نگده‌ران، هێزه ماركسییه‌كانیش لهپاش رووخانی بلۆكی سۆڤییه‌تییه‌وه كاریگه‌رییه‌كی وایان نهماوه ،چونكه فه‌لسه‌فه‌كه‌یان به‌ئاسانی بۆ گهلی كوردستان هه‌زم ناكرێت ،تاڕاده‌یه‌كیش نامۆیه لهگهڵ واقیعی كۆمهڵگای ئێمه .ئهوهی دهمێنێتهوه ب��زووت��ن �هوهی گۆڕانه كه‌خۆی له‌ئه‌سڵدا بزووتنه‌وه‌یه‌كی سیاسی نهبوو ،بهڵكو هه‌وڵێكی كوده‌تا ب��وو لهسهر سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان ،به‌ڕابه‌رایه‌تی ك��اك ن��ه‌وش��ی��روان ،كه‌چاوه‌ڕوانی ئ �ه‌وه‌ب��وو م��ام ج��هالل ب�هه��ۆی باری ته‌ندروستییه‌وه الواز بووبێت ،یا ههر نه‌مێنێت تا جێگای بگرێته‌وه ،به‌اڵم كه‌هه‌وڵی كوده‌تاكه فه‌شه‌لی هێنا، كاك نه‌وشیروان به‌ناچاری تاكتیكی خۆی گۆڕی ،بزووتنه‌وه‌یه‌كی سیاسی راگه‌یاند ،له‌سه‌ره‌تادا توانی ده‌نگێكی ناڕه‌زایی زۆر لهخۆی كۆبكاته‌وه ،به‌اڵم نهیتوانی پرۆگرامێكی هه‌مه‌الیه‌نه‌ی ن��وێ پێشكهش ب��ك��ات ،ب��ۆی�ه زۆر ل �ه‌الی �هن��گ��ران��ی ل��هم بزووتنه‌وه‌یه كشانه‌وه ،له‌ڕاستیدا بزووتنه‌وه‌یه‌كی ت��ای��ب�هت��ی ك���اك ن��ه‌وش��ی��راون��ه ،نه پرۆگرامێكی سیاسی جیای ههیهو نه‌فه‌لسه‌فه‌و ئایدۆلۆجیایه‌كی جیا له‌یه‌كێتی‌و پارتی ،بزووتنه‌وه‌یه‌كی لهم جۆره‌ش مه‌حاڵه بتوانێت گه‌شه بكات ،چونكه رادهی ئاگاداری سیاسی لهههرێمی كوردستاندا تاڕاده‌یه‌كی زۆر به‌رزه ،جه‌ماوه‌ر راست‌و چه‌وتی سیاسی له‌یه‌كتر جیاده‌كاته‌وه ،وا به‌ئاسانی بهشێوهیهكی بهردهوام فریو ن��ادرێ��ت .یهكێتیو پارتیش لهپێش ه�هڵ��ب��ژاردن�هك��ان��ی 7/25له‌خه‌ڵك
ی ناودار، د .كهمال سه‌ید قادر نووسه‌رو روناكبیر له‌چاوپێكه‌وتنێكدا كه‌ده‌ستوور له‌گه‌ڵیدا سازیداوه، ی ده‌ڵێت ته‌نها ئیسالمییه‌كان‌و كۆمۆنیسته‌كان ئۆپۆزیسیۆن ی ی كوردستانن ،ئه‌وانی دیكه ئۆپۆزیسیۆن ی سیاس سیستم حكومهتی هه‌رێمن. ی د .كهمال سه‌ید قادر كه‌به‌ڕه‌خنه توندو راسته‌وخۆكان ناسراوهو لهسهر ئهوهش لهالیهن پارتییه‌و ه 30 ساڵ حوكمدراو دواتر له‌ژێر فشاره ناوخۆیی‌و ی نێوده‌وڵه‌تییه‌كاندا ئازادكرا ،بڕوای وایه بزووتنه‌وه ی كوده‌تایه‌ك بوو دژ گۆڕان ده‌رئه‌نجامی شكست به‌تاڵه‌بانی ،بۆی ه تائێستا هیچ پرۆگرام‌و ی جیایان نییه. فه‌لسه‌فه‌و روانگه‌یه‌ك
ی گۆڕان، بزووتنه‌وه نهیتوانی پرۆگرامێكی هه‌مه‌الیه‌نه‌ی نوێ پێشکه‌شبکات ،بۆی ه زۆر له‌الیه‌نگرانی لهم بزووتنه‌وه‌ی ه كشانه‌و ه
ئۆپۆزیسیۆن، ی به‌یه‌كێتی تۆبه له‌لوتبه‌رزی‌و غرور كرد
ئهوهی ستراتیجی گۆڕینی سیستمی سیاسی كوردستانی هه‌بێت ،ته‌نها حیزب ه ئیسالمییه‌كان‌و ماركسییه‌كانن
ی گۆڕان ن ه بزووتنه‌وه پرۆگرامێكی سیاسی جیای ههیهو نه‌فه‌لسه‌فه‌و ئایدۆلۆجیایه‌كی جیا له‌یه‌كێتی‌و پارتی
بێمنه‌ت بوون ،وانه‌یه‌كی به‌سودیان وه‌رگرت ،له‌بورجی عاجی لوتبه‌رزیان هاتنه‌خواره‌وه بۆ ریزه‌كانی خه‌ڵك، ئ �هم �ه‌ش ب���ووه ه��ۆی ئ���هوهی كه‌وا رادهی ن��اڕه‌زای��ی ج��هم��اوه‌ر لێیان كه‌مێك نزمبێته‌وه ،به‌تایبه‌تیش یه‌كێتی بهشێوهیهكی چ���اوه‌ڕوان نه‌كراو له‌خه‌ڵك دووركه‌وتبووه‌وه‌و نقومی گه‌نده‌ڵی ببوو .ئهم هۆكارانه هه‌موویان به‌ڕای من سنوورێكیان بۆ گه‌شه‌كردنی ئۆپۆزیسیۆن دیاریكرد. ی دهس���ت���وور :س����ه‌ره‌ڕای بوون ی خه‌ڵك ،به‌اڵم ی به‌رفراوان ناڕه‌زاییه‌ك ئۆپۆزیسیۆن نهیتوانی هه‌ڵبژاردن ی بباته‌وه ،پرسیار ئهوهیه بۆچی خه‌ڵك ی ده‌نگی به‌هێز‌ه ئۆپۆزیسیۆنه‌كان ناڕاز نهدا؟ ك �هم��ال س�هی��د ق���ادر :ه���ه‌روه‌ك ل�هپ��ێ��ش��ت��ر ئ���ام���اژه‌م���ان ب���ۆ ك���رد، ئ��ۆپ��ۆزی��س��ی��ۆن ه��هری��هك��هو به‌پێی ئایدۆلۆجیاو تاكتیك‌و ستراتیجییه‌تی خۆی لهالیهن ده‌نگده‌رانه‌و‌ه مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا كرا ،به‌اڵم گرنگترین خاڵ ئهوه بوو كه‌وا یه‌كێتی زوو به‌خۆی گه‌یشت، هانای بۆ جه‌ماوه‌ر هێنایه‌وه ،تۆبه‌ی له‌لوتبه‌رزی‌و غرور كرد ،بۆیه توانی ئهو ده‌نگه ناڕه‌زاییانه‌ی ك ه لهسهر حیسابی یه‌كێتی بۆ الیه‌نه‌كانی ئۆپۆزیسیۆن ده‌چ���وون ،ت��اڕاده‌ی �هك ب �ه‌الی خۆیدا بكێشێته‌وه. ی ی نزیكه دوا دهس����ت����وور: ی ساڵێك ،هێشتا گ��ۆڕان كه‌نماید‌ه ی سهرهكی ئۆپۆزیسیۆن دهكات ،خۆ رێكنه‌خستووه ،هێشتا ئۆرگان‌و ی دی��ار نین، س�ه‌رك��رده ره‌سمییه‌كان تائێستاش چۆنییه‌تی بڕیاروه‌رگرتن روون نییه ،ئهم ه تاچه‌ند كارده‌كات ه ی س��هر بێمتمانه‌یی سه‌ركرده‌كان ب��زووت��ن �هوه ب �ه‌دۆخ �هك �ه ،دواتریش ی جه‌ماوه‌ر به‌وان؟ متمانه ك �هم��ال سه‌ید ق���ادر :هه‌روه‌كو پێشتر هه‌وڵمدا روونیبكه‌مه‌وه ئهوهی ئێستا به‌بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان ناسراوه له‌ستراتیجییه‌تی كاك نه‌وشیرواندا ن �هب��وو ،چونكه ستراتیجییه‌ته‌كه له‌سه‌ره‌تادا دهس��ت به‌سه‌رداگرتنی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی بوو له‌ڕێگای كوده‌تایه‌كی پێشتر ئاماده‌كراو بۆ ماوه‌یه‌كی درێژ ،به‌اڵم فه‌شه‌لی هێنا، جا راگه‌یاندنی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان تاكتیكی نوێیه بۆ خۆده‌ربازكردن له‌ده‌رئه‌نجامه‌كانی ئ�هم كوده‌تایه، ئهگهر ك��راش ،ههرچهنده مه‌حاڵه ه��ات��ن �هس �هر دهس�����ه‌اڵت له‌ڕێگه‌ی
هه‌ڵبژاردنه‌وه .پرۆسه‌كه‌ش بهههموو شێوهیهك جێگای ره‌زامه‌ندی پارتی ب��وو و بهشێوهیهكی ناڕاستهوخۆ سوودمه‌ندی سهرهكی ئهم كوده‌تایه بوو ،به‌دووریشی نازانم ناڕاستهوخۆ هاریكاری كوده‌تاكه‌ی كردبێت .ئهم ج��ۆره تاكتیكانه‌ش زۆر ئاسایین له‌سیاسه‌تدا .جا بۆیه كه‌گۆڕان ئێستا چوارچێوه‌یه‌كی رێكخراوی سیاسی نییه ،ب��ێ ف�ه‌ل��س�هف�هو پرۆگرامه، سه‌ركردایه‌تییه‌كی ره‌م��هك��یو بێ شه‌رعییه‌تی دیموكراسیشی ههیه، هۆكاره‌كه‌ی بۆ ئهوه دهگهڕێتهوه ئه‌وان له‌ئه‌سڵدا یه‌كێتییان به‌موڵكی خۆیان داده‌ن��ا ،كێشه‌یان ته‌نها الدان��ی مام جهالل بوو ،به‌اڵم ئهو بهشێوهیهكی چاوه‌ڕوان نه‌كراو ته‌ندروستی ئاسایی ب�����وه‌وه ،ب��ۆی �ه ك���اك نه‌وشیروان ه �هر به‌پێویستی ن �ه‌زان��ی خ��ۆی بۆ راگه‌یاندنی رێكخراوێكی سیاسی نوێ ئاماده‌بكات ،ئه‌مه‌ش ئهم بزووتنه‌وه بێ سه‌رووبه‌ره‌ی گۆڕانی ئێستای لێ دروستبوو ،له‌بارچوونێك بوو نهك له‌دایكبوونێكی سرووشتی .جه‌ماوه‌ری كوردستانیش وهك��و جه‌ماوه‌رێكی ئاگاداری بواری سیاسی ،هه‌ست بهم باره ناسرووشتییه‌ی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان دهكهن ،بۆیه گومانیان ال په‌یدابووه ئهو گومانه‌ش به‌هاندانی شۆڤینییه‌تی قه‌ره‌بوناكرێته‌وه ن��اوچ��هگ��هری كه‌فێڵێكی كۆنی سیاسه‌ته. دهس���ت���وور :چ��ۆن ده‌ڕوانیت ه ی گ����ۆڕان ت��ێ��گ �هی��ش��ت �نو م���ام���هڵ���ه ل�هئ��ۆپ��ۆزی��س��ی��ۆن��ب��وون ،ئ��ای��ا ئ��هوان ی ئۆپۆزیسیۆنێك ت��وان��ی��وی��ان��ه چ��االك ب��ن ،گ��وت��ارو ك��رداری��ان چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنیت؟ كهمال سه‌ید ق��ادر :بزووتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان له‌سه‌ره‌تادا ه�هر مهبهستی بوون به‌ئۆپۆزیسیۆن نه‌بووه ،ئێستا ب �هن��اچ��اری ب��ووه‌ت �ه ئۆپۆزیسیۆن، شێوازێكی كاریكاتێری ئۆپۆزیسیۆنی وه‌رگرتوه ،كه‌هه‌وڵده‌درێت وێنه‌كه‌ی له‌ڕێگای ناوچه‌گه‌رییه‌تی‌و ئه‌كسیۆنیزم له‌نێو هۆڵه‌كانی په‌رله‌ماندا وه‌كو له‌مێزدان‌و قیر‌ه قیڕ ماكیاج بكرێت. ی دهستوور :ههندێك دهڵێن گوتار هێزه ئۆپۆزیسیۆنه‌كان زیاد له‌پێویست ی ی ستراتیج تاكتیكییه ،وهك ئ �هوه ی بێت؟ هێشتا ئ �هوان بهرنامهو پالن ستراتیجییان بۆ نه‌خستووه‌ته‌ڕوو؟، ج��گ�ه ل �هه �هن��دێ��ك ش���هڕ له‌میدیاو له‌په‌رله‌مان هیچی ئه‌وتۆ دیار نییه؟ ك�هم��ال سه‌ید ق���ادر :سهبارهت
به‌ئیسالمییه‌كان ئهم ه راس��ت نییه، چونك ه ئه‌وان ستراتیجییه‌تێكی روونیان ههیه ،دامهزراندنی سیستمی حوكمی ئیسالمییه ،ه�هر تاكتیكێكی تریش ب �هك��اری بهێنن وهك��و به‌شداربوون له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان بۆنموونه ،ته‌نها له‌پێناوی ئ��هم ستراتیجییه‌ته‌یه، ئ�هوان لهگهڵ خۆیان‌و خه‌ڵكیش لهم ئامانجه‌یان راستگۆن ،به‌اڵم هێزه‌كانی ئۆپۆزیسیۆنی تر شه‌ڕی مانه‌و‌ه له‌ژیانی سیاسی دهكهن ،بزووتنه‌وه‌ی گۆڕانیش بهتایبهتی ت��رس��ی له‌لێپرسینه‌و‌ه له‌هه‌وڵی كوده‌تاكه‌ی نێو یه‌كێتی ههیه، وه‌كو ئهوهی كه له‌هه‌شتاكانی سه‌ده‌ی ڕابردوودا لهگهڵ ئااڵی شۆڕشدا روویدا، بۆی ه خۆیان له‌پێستی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسیدا حه‌شارداو‌ه بۆئهوهی جۆره حه‌سانه‌یه‌ك به‌ده‌ستبهێنن. ی ئۆپۆزیسیۆن دهس��ت��وور :پێگه له‌سنووری سلێمانی تێنه‌په‌ڕێوه ،خۆ ئهگهر به‌راورد بكه‌یت ل ه 7/25لهسهر ئاستی پارێزگای سلێمانی‌‌و گه‌رمیان له‌پێشه‌وه‌دا بوو ،به‌اڵم ل ه 3/7ته‌نها ی شاری سلێمانیدا قه‌تیسما، له‌مه‌ركه‌ز ی ج��ی��ا ههن، ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ش دوو را یه‌كێكیان ده‌ڵێت هه‌وڵه‌كانی ده‌سه‌اڵت ی ئۆپۆزیسیۆن ب��ۆ لۆكاڵیكردنه‌وه ی سه‌ركه‌وتووه ب��ووه ،ئه‌ویتریش را ی ده‌یه‌وێت ته‌نها وایه ئۆپۆزیسیۆن خۆ ی هێزی سهرهكی بێت؟ یان له‌سلێمان ی دیكه ههیه؟ هۆیه‌ك كهمال سه‌ید قادر :بابزووتنه‌وه‌ی گ�����ۆڕان وهك����و ه��ێ��زی س��هرهك��ی ئۆپۆزیسیۆنی پهرلهمانی له‌وانه‌ی تر جیاكه‌ینه‌وه ،وهك��و ئیسالمییه‌كان بۆنموونه كه‌ڕێژه‌یه‌كی ده‌نگی نیمچه نه‌گۆڕیان ههیه ،كه به‌ده‌نگده‌رانی ئایدۆلۆجی ناسراون ،ئه‌وانه لهئاستی ههموو كوردستاندا به‌ڕێژه‌یه‌كی كه‌م له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا له‌زیادو كه‌میدان، ب���ه‌اڵم ب��زووت��ن��هوهی گ���ۆڕان وه‌كو دیارده‌یه‌كی نوێ ،ئه‌گه‌رچی له‌ناچاریش ب��ێ��ت ل��هپ��اش 07/25نهیتوانی به‌ڵینه‌كانی بۆ خه‌ڵك جێبه‌جێبكات، بۆیه لهسهر ئاستی پارێزگای سلێمانی ههرهسی هێنا ،به‌اڵم له‌مه‌ركه‌ز ته‌نها به‌پاڵپشتی ره‌وت���ی ناوچه‌گه‌ری‌و راستی پشتگوێخستنی ئ�هم شاره لهالیهن حكومهتی هه‌رێمه‌وه توانی پێگه‌ی خۆی بپارێزێت ،ئه‌مه‌شیان لهم باوه‌ڕه‌م ئهگهر ئێستا راپرسی بێالیه‌ن بكرێت گ��ۆڕان��ی ب �هس �ه‌را هاتووه. یه‌كێتیش لهپاش هه‌ڵبژاردنه‌كانی 7/25ناچاالك نهبوو ،بهڵكو هه‌وڵی زۆر نهێنیو ئاشكرایاندا بۆ گهڕانهوه بۆ ب��اوه‌ش��ی ج �هم��اوه‌ر ،توانیشیان تاڕاده‌یه‌ك سنوورێك بۆ گه‌نده‌ڵی‌و خ����راپ ب �هك��اره��ێ��ن��ان��ی دهس����ه‌اڵت له‌ڕیزه‌كانیاندا دابنێن .راستییه‌كی تریش ئهوهیه ،جه‌ماوه‌ری كوردستان ده‌زان���ن ته‌نها هێزێك كه‌بتوانێت ه��اوس �هن��گ��ی ب��هرام��ب��هر به‌پارتی دروستبكات ل�ه‌الی�هن��ی سهربازیو سیاسییه‌وه یه‌كێتییه ،ئه‌گه‌رنا پارتی له‌ڕێگای هێزه‌وه له‌كورتترین ماوه‌دا ههموو هێزه‌كانی ئۆپۆزیسیۆن راده‌ماڵێت به‌بزووتنه‌وه‌ی گۆڕانیشه‌وه، كه‌واته بوونی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی خۆی لهههرێمی كوردستاندا پابه‌نده ب �هم��ان �هوهی یه‌كێتی خ��ودی خۆی وه‌كو هاوسه‌نگی بهرامبهر به‌پارتی. پارتی وه‌كو ده‌زگایه‌كی سهربازیو موخابه‌راتی ته‌نها ئ��ام��ڕازی زمانی هێزه ،ته‌نها یه‌كێتی ده‌توانێت له‌كاتی پێویستدا وه‌اڵمی بداته‌وه.
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)35چوارشه‌ممه2010/6/9 ،
14ته‌ندروستی
i n f o @ d e s t u r. n e t
رۆژنامه‌کانی کوردستان‌و سه‌فه‌ره‌که‌ی سه‌رۆکی ههرێم بۆ تورکیا
ی كه‌مخوێن د .نه‌وشیروان غه‌فور ره‌شید*
كه‌مخوێنی چییه؟ كه‌مخوێنی كه‌مبوونه‌وه‌یه له‌چۆنێتی‌‌و چ �هن��دێ��ت �ی ه��ی��م��ۆگ��ڵ��ۆب��ی��ن (Hb: هیمۆگڵۆبینیش ،)Hemoglobin پڕۆتینی ن��او خ��ڕۆك �ه سووره‌كان ()RBC: Red Blood Cellsه. هیمۆگڵۆبین ئۆكسجین له‌سییه‌كانه‌وه دهب��ات بۆ ههموو خانه‌كانی له‌ش، كه‌مخوێنی ده‌بێته هۆی كه‌مبوونی ئۆكسجین ل �هن��او كۆئه‌ندامه‌كانی له‌شداو له‌به‌رئه‌وه‌ی ههموو خانه‌كانی لهشی مرۆڤـ پێویستییان به‌ئۆكسجین ههیه ،چه‌ندین نیشانه‌ی جۆره‌كانی كه‌مخوێنی له له‌شدا ده‌رده‌كه‌وێت، ههروهها كهمی ئاسنیش له له‌شدا ده‌بێته هۆی كه‌مخوێنی. كه‌مخوێنی باوترین نه‌خۆشیی خوێنه كهتێیدا رێژهی بارسته‌ی خڕۆكه سووره‌كانی خوێن له‌ڕێژه‌یی ئاسایی كه‌مترده‌بێته‌وه‌و له‌هه‌ر قۆناغێكی ته‌مه‌ندا رێژه‌یه‌كی دیاریكراو لهئاستی خوێن ههیه بۆنموونه: .1رێ����ژه‌ی ئ��اس��ای �ی ئاستی هیمۆگڵۆبینی منداڵ ()13,5 – 9,5 گم له 100میللتر خوێندایه. .2رێ����ژه‌ی ئ��اس��ای �ی ئاستی هیمۆگڵۆبینی ژن ()16-11,5گ����م له 100میللتر خوێندایه. .3رێ����ژه‌ی ئ��اس��ای �ی ئاستی هیمۆگڵۆبینی پیاو ()18-13گم له100 میللتر خوێندایه. نیشانه‌كانی كه‌مخوێنی ك���هم���خ���وێ���ن���ی ك���ۆم���هڵ���ێ���ك ن��ی��ش��ان �هی ه��هی��ه كه‌ده‌گونجێت له‌نه‌خۆشییه‌كانی تریشدا هه‌بن، بۆیه به‌ده‌ستنیشانكردنی كه‌مخوێنی نه‌خۆش له‌زۆر كاره‌سات دوورده‌بێت وهك ت��ووش��ب��وون به‌سنگه‌كوژێ‌‌و سستبوونی دڵ‌و گورچیله. به‌هۆی كه‌مخوێنییه‌وه ژماره‌یه‌كی زۆر له‌نه‌خۆش بۆ ماوه‌ی چه‌ندین ساڵ تووشی الوازی�ی جه‌سته‌و دڵه‌كوتێ‌‌و ت �هن��گ �هن �هف �هس��یو قڵیشانی لێوو زم��ان‌و توێكهه‌ڵدانی پێست ده‌بن، بۆیه زۆرج���ار نه‌خۆشی كه‌مخوێن چه‌ندین س��اڵ س �هردان �ی پزیشكی نه‌خۆشییه‌كانی دڵ‌و كوێره‌ڕژێنه‌كان ده‌كات‌و ئهگهر به‌وردی ده‌ستنیشانی كه‌مخوێنی بكرێت چاره‌سه‌ره‌كه‌ی زۆر ئاسانه. ده‌ستنیشانكردنی كه‌مخوێنی ب��ۆ ن��اس��ی��ن��هوهی كه‌مخوێنی پزیشكی تایبهت ته‌نها به‌بینینی رووخساری نه‌خۆش زۆرجار كه‌مخوێنی دهستنیشان دهك��ات .نه‌خۆش خۆی ب��اس �ی ب��ێ��ه��ێ��زی ،ته‌نگه‌نه‌فه‌سی، دڵه‌كوتێ‌‌و كه‌مخۆراكی دهكات ،پاشان پزیشك پشكنینی تاقیگه‌یی بۆ دهكات وهك :رێژهی خوێن‌و فیڵمی
خوێن كهتێیدا ب��ه‌وردی ده‌توانرێت دهس��ت��ن��ی��ش��ان�ی ه���ۆی كه‌مخوێنی بكرێت‌و له‌دواییدا به‌پێی ده‌رئه‌نجامی فیڵمی خوێن ده‌رده‌ك �هوێ��ت كه‌هۆی كه‌مخوێنی ،كهمی م���اده‌ی ئاسن، ساالسیما یا ههر نه‌خۆشییه‌كی تره. جۆره‌كانی كه‌مخوێنی كه‌مخوێنی جۆری زۆره‌و به‌پێی جۆریش چارهسهر جیاوازه: .1ك��هم��خ��وێ��ن��ی ب���هه���ۆی كه‌مبوونه‌وه‌ی رێژهی ئاسن له‌مۆخی ئ��ێ��س��ك��دا :ك��هم��خ��واردن��ی م���اده‌ی خۆراكی كه‌ئاسنی تێدایه له‌منداڵی شیره‌خۆره‌داو ب�ه‌زۆری لهو منداڵه‌دا ك�ه‌دره‌ن��گ ده‌خرێته س�هر خواردنی هه‌مه‌چه‌شن‌و ته‌نها شیر ده‌خۆنه‌وه‌و رێ��ژه‌ی مژینی ئاسن له‌ڕیخۆڵه‌كاندا ك���هم���دهك���ات���هوه ،ب����ه‌اڵم ب����ه‌زۆری كه‌مبوونه‌وه‌ی م��اده‌ی ئاسن له‌ژندا ب �هه��ۆی س���ووڕی مانگانه‌وه‌یه كه لهئهنجامی ئهم سووڕه‌وه ژن رێژه‌یه‌ك له‌ئاسن لهگهڵ سووڕه‌كه‌دا ون دهكات، بۆیه ئهم جۆره كه‌مخوێنیه له‌ژناندا زۆر باڵوه. ل�ه به‌ته‌مه‌نه‌كاندا كه‌مخوێنی جێگای پرسیاره‌و ب��ه‌وردی ده‌بێت پشكنینی بۆ ئه‌نجام بدرێت‌و زۆرجار ه��ۆی كه‌مخوێنی خوێنبه‌ربوونه ل �هك��ۆئ �هن��دام �ی ه���ه‌رس‌و له‌وانه‌یه خوێنبه‌ربوون به‌هۆی برینی گه‌ده، دوانزه‌گرێ ،ریخۆڵه‌و هه‌ندێجار به‌هۆی سهرههڵدانی شێرپه‌نجه‌وه بێت. .2كه‌مخوێنی ب �هه��ۆی كهمی ترشی فۆلیك‌و ڤیتامینی (:)B12 به‌هۆی كهمی م��اده‌ی خۆراكی وهك كه‌مخواردنی س �ه‌وزه ،میوه‌و گۆشت یا له‌وانه‌یه به‌هۆی نه‌خۆشییه‌كانی ریخۆڵه باریكه‌و دوانزه‌گرێوه بێت‌و مژینی ئهم مادانه كه‌مده‌بێته‌وه.
ی ی خه‌ڵك له %5 ی كوردستان نه‌خۆشی ی ی سووك ساالسیما ههیهو له‌یه‌ك ملیۆن ی كوردستاندا خه‌ڵك ی 500كهس تووش ی قورس ده‌بن ساالسیما
.3كه‌مخوێنی به‌هۆی نه‌خۆشیی بۆماوه‌یی خوێن :باوترین نموونه‌ی ئ���هم ن �هخ��ۆش��ی��ی �ه بۆماوه‌ییانه له‌كوردستاندا نه‌خۆشیی ساالسیمای خوێنه‌و له %5ی خهڵكی كوردستان نه‌خۆشیی ساالسیمای سووكی ههیهو له‌یه‌ك ملیۆن خهڵكی كوردستان 500كهس تووشی ساالسیمای قورس دهب �نو سااڵنه كۆمه‌ڵێك نه‌خۆشیی بۆماوه‌یی تر ههن كه بهشێوهیهكی رێژه‌یی له‌كوردستاندا ب��اون وهك: نه‌خۆشیی گۆخانه‌ی خوێنی بۆماوه‌یی ههندێك ()Spherocytosisو نه‌خۆشیی بۆماوه‌یی تر. .4كه‌مخوێنی به‌هۆی شیبوونه‌وه‌ی خ��ڕۆك��ه س��ووره‌ك��ان��ی خوێنه‌وه: لهئهنجامی وه‌رگرتنی هه‌ندێ ده‌رمان ی��ا ن �هخ��ۆش �ی وهك شێرپه‌نجه‌ی گرێی لیمفی ،دژه‌ت�هن دروستده‌بێت كه‌خڕۆكه سووره‌كان تێكده‌شكێنێت‌و ده‌بێته هۆی كه‌مخوێنی. .5كه‌مخوێنی به‌هۆی نه‌خۆشیی درێژخایه‌ن :وهك نه‌خۆشیی سیل، رۆماتیزم‌و شێرپه‌نجه به‌هۆی كه‌مبوونی توانای خواردن یا سستبوونی مۆخی ئیسك بۆ دروستكردنی خوێن. ی كه‌مخوێن ی هه‌ڵه‌كان ی چارهسهر .1خوێنپێدان به‌نه‌خۆش بێ ئهوهی هۆكاری كه‌مخوێنیی بزانرێت. .2ههر نه‌خۆشێك كه‌مخوێن بێت یهكسهر ماده‌ی ئاسن یا ڤیتامین‌و ترشی فۆلیكی ده‌درێتێ ،بهبێ ئهوهی هۆكاره راسته‌قینه‌كه‌ی بزانرێت :ئهم كاره كارێكی زانستیی نییه ،چونكه نه‌خۆشیی كه‌مخوێنی وهك ساالسیما، شیبوونه‌وه‌ی خڕۆكه سووره‌كانی خوێن‌و كه‌مخوێنی به‌هۆی نه‌خۆشی درێ��ژخ��ای��هن��هوه ن �هخ��ۆش تووشی زیانده‌كات‌و كاتێك م��اده‌ی ئاسنی ده‌درێ��ت �ێ له‌بنچینه‌دا نه‌خۆشه‌كه م���اده‌ی ئاسنی ل�هم��ۆخ�ی ئێسكدا زۆره ،بۆیه بۆ چارهسهری كه‌مخوێنی پێویسته پشكنین بكرێت‌و فیڵمی خوێن بزانرێت تا هۆكاری كه‌مخوێنی دهس��ت��ن��ی��ش��ان��ب��ك��رێ �ت‌و ن��هخ��ۆش چاره‌سه‌ربكرێت. .3خوێنپێدان به‌نه‌خۆش بێ ئ��هوهی پێویستی به‌خوێن هه‌بێت: ئهم دیارده هه‌ڵه‌یه بووه‌ته میراتییه‌ك له‌ناو هاوواڵتیانداو بووه‌ته به‌شێك له‌رۆشنبیری ته‌ندروستی نادروست به‌جۆرێك ههر نه‌خۆشێك كه‌مخوێن بێت ی�هك��س�هر ك �هس��وك��اری داوای ئ�هوه دهك �هن كه‌خوێنی پێبدرێت، بۆ چ��اره‌س �هری ئ �هم گرفته ده‌بێت زانستیانه رهفتار بكرێت، چونكه ئهو نه‌خۆشانه‌ی پ��ێ��وی��س��ت��ی��ان به‌خوێن بێت ژم��ارهی��ان كه‌مه‌و خوێنپێدانیش ده‌بێته هۆی گواستنه‌وه‌ی ژماره‌یه‌كی زۆر له‌نه‌خۆشیی‌‌و كێشه بۆ نه‌خۆش په‌یداده‌كات لهكاتێكدا ئهگهر هۆكاره‌كه‌ی ب����زان����رێ����ت ب�����ه‌ده‌رم�����ان چاره‌سه‌رده‌كرێت. * پسپۆڕی نه‌خۆشییه‌كانی خوێن‌و گرێ لیمفاوییه‌كان
16..
به‌مه‌ڵبه‌ندێك‌و 11بنك ه ی ته‌ندروست ی ئۆتۆمبێلێكیان نیی ه ی ی مندااڵن ی راهێنان كێشهو گرفته‌كانی مه‌ڵبه‌ند ی بهرهو ی ئهو مهڵبهنده ی خزمه‌تگوزارییه‌كان سلێمان كهمبوونهوه بردووه
ی لهدوای ئهو ساڵه‌و‌ه كه‌ڕێكخراو ئه‌كۆرن ده‌ستبه‌ردارمان بوون ،نه‌مانتوانی وهك پێشتر خزمه‌تگوزاری پێشكهش به‌منداڵه‌كان بكه‌ین
فهرمان عه‌لی له‌سلێمانی
كێشهو گرفته‌كان ی مه‌ڵبه‌ند ی راهێنان ی مندااڵن ی سلێمانی ،خزمه‌تگوزارییه‌كان ی ئ �هو مهڵبهنده ی ب���هرهو كهمبوونهوه ب���ردووهو داواده‌ك���هن فه‌رمانبه‌ریان بۆ داب��م�ه‌زرێ��ن��درێ�ت‌و راوێ��ژی��ان پێبكرێت له‌چۆنێت ی دروستكردن ی ئهو بینای ه ی بڕیاره بۆیان دروستبكرێت ،بۆئهوه ی به‌كه‌ڵك ی كاره‌كان ی مه‌ڵبه‌نده‌كه‌یان بێت. ی راهێنان ی مندااڵن ی سلێمان ی مه‌ڵبه‌ند له‌ساڵ ی 1993دام���ه‌زراوه‌و ده‌كه‌وێت ه ی گه‌ڕه‌ك ی چوارباخه‌وه ،سه‌ره‌تا رێكخراو ئه‌كۆرن به‌ڕێوه‌یان ده‌برد ،ئێستا سهر ب ه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ی ته‌ندروست ی سلێمانیه، ی نه‌خۆشه‌كانیان‌و كه‌موكوڕی ی ی زۆر به‌هۆ ی پێویست‌و ده‌ستبه‌رداربوون ی فه‌رمانبه‌ر ئه‌كۆرن له‌هاوكاریكردن ی مه‌ڵبه‌نده‌كه، خزمه‌تگوزارییه‌كانیان بهرهو كهمبوونهوه چووه. س��ام��ان ب��هرپ��رس�� ی مه‌ڵبه‌ند ی راهێنان ی مندااڵن ی سلێمان ی ئاماژه ی ب �ه‌وه‌دا له‌وكاته‌و‌ه ی رێكخراو ی ئه‌كۆرن مه‌ڵبه‌نده‌ك ه ی دای���هوه به‌حكومه‌ت، خزمه‌تگوزارییه‌كانمان بهرهو كهمبوونهوه چووه ،وت ی «تا ساڵ ی 2002خزمه‌تگوزار ی زۆر باشمان پێشكهش به‌منداڵه‌كانمان ده‌كرد ،بۆنموون ه ب ه 2هه‌فت ه ده‌مانتوان ی چارهسهر ی 6مانگ ی بۆ بكه‌ین ،به‌اڵم له‌دوا ی ئهو ساڵه‌و‌ه كه‌ڕێكخراو ی ئه‌كۆرن به‌هۆ ی باشبوون ی ب��ارودۆخ � ی عێراق‌و كوردستانه‌و‌ه ده‌ستبه‌ردارمان بوون ،ئیتر نه‌مانتوان ی وهك پێشتر خزمه‌تگوزار ی پێشكهش به‌منداڵه‌كان بكه‌ین». به‌پێ ی رێنماییه‌كان ی نه‌خۆشخانه‌ك ه ئ �هو مندااڵن ه ی كه‌شه‌له‌ل ی ده‌ماغیان هه‌ی ه یان جومگه‌و ئێسكیان ده‌رچووه‌و كاریگه‌ر ی به‌ده‌نی‌‌و جه‌سته‌یی‌‌و ده‌روون ی لهسهر منداڵه‌ك ه ده‌بێت‌و ال ی دكتۆر ی جه‌سته‌یی‌‌و به‌ده‌ن ی چارهسهر ناكرێن، بهڵكو ته‌نها به‌چاره‌سه‌ر ی سرووشت ی چاره‌سه‌رده‌كرێن یان النیكه‌م ئهو راهێنان ه سرووشتیان ه ناهێڵێت ناهه‌مواریه‌كه‌یان زیادبكات ،كاتێك ده‌چێت ه سه‌نته‌ره‌كه. ئهم مهڵبهنده ،مندااڵن له‌سه‌ره‌تا ی لهدایكبوونهوه تا ته‌مه‌ن ی 13ساڵ ی
وه‌رده‌گ�����رن ،له‌ساڵ ی 1995وه زیاد له 21,000نه‌خۆشیان وه‌رگرتووه. مه‌ڵبه‌ند ی راهێنان ی مندااڵن ی سلێمان ی له‌به‌شه‌كان ی چ��اره‌س �هر ی سرووشتی، وه‌رشه ،چاره‌سه‌ركردن ی ده‌روونی‌‌و به‌ش ی په‌یمانگا پێكهاتووه. سامان باس له‌كێشه‌و كه‌موكوڕییه‌كان ی مه‌ڵبه‌نده‌ك ه دهكات ،ده‌ڵێت «پێویستیمان به‌ناردنی 2چاره‌سه‌ركار ی سرووشت ی هه‌ی ه بۆ دهرهوه ی واڵت ،كهههموو سه‌نته‌ره‌كان له‌ڕێگ ه ی خاچ ی سور ی نێوده‌وڵه‌تیه‌و‌ه ك �هس � ی خ��ۆی��ان دهن��ێ��رن � ه دهرهوه، پێویستمان ب ه 2توێژه‌ر ی ده‌روون��یو راهێنه‌ر ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی ههیه ،له‌به‌ش ی تۆمار پێویستمان به‌كارمه‌ند ی تر ههیه، پێویستیشمان به‌پزیشك ی منداڵ ههیه، راهێنه‌ر‌ه سروشتیه‌كانیشمان رێژه‌یان كه‌مه ،لهبهرئهوه ی زۆربه‌یان ئافره‌تن‌و زی��ات��ر م��ۆڵ �هت وه‌رده‌گ�����رن‌و هه‌میش ه بۆشاییمان بۆ دروستده‌بێت ،پێویستمان به‌چه‌ند ده‌رچوویه‌ك ی ئاماده‌ی ی پیشه‌ساز ی هه‌ی ه بۆ به‌ش ی وه‌رشه ،له‌به‌ش ی په‌یمانگا له‌ساڵ ی 1996هوه یهك فه‌رمانبه‌رمان ههیهو پێویست ی به‌فه‌رمانبه‌ر ی تر ههیه، پێویستمان به‌ئۆتۆمبیلێك ههیه ،بۆئهوه ی سه‌ردان ی بنكه‌كانمان بكه‌ین ل ه 11قهزاو ناحی ه ی س��ن��ور ی سلێمان ی ك� ه له‌ناو مهڵبهنده ته‌ندروستییه‌كان ی ئهو شارو شارۆچكانه‌دان‌و له‌مانگێكدا چهند جارێك سه‌ردانیان پێویسته». بڕیاره بینایه‌ك ی تایبهت به‌مه‌ڵبه‌نده‌ك ه دروستبكرێت ،به‌ڕێوه‌به‌ر ی مه‌ڵبه‌ند ی راهێنان ی مندااڵن داوا دهكات له‌دروستكردن ی بینایه‌ك ه راوێژیان پێبكرێت ،ده‌ڵێت ئهو بینا نوێی ه ی كه‌وا بڕیاره بۆ سه‌نته‌ره‌ك ه دروستبكرێت ،ئهگهر راوێژیان پێنه‌كه‌ن ههر نه‌كرێته‌و‌ه باشتره« ،لهبهرئهوه ی ئهم مهڵبهنده ی ئێم ه تایبه‌تمه‌ند ی خۆ ی هه‌ی ه له‌به‌شه‌كاندا كه‌ته‌نها خۆمان دهزانین ده‌بێت چ��ۆن نه‌خش ه ی بۆ بكێشرێت‌و دروستبكرێت ،نابێت ئهو كۆمپانیای ه ی كه‌ئیشه‌ك ه ئه‌نجام دهدات له‌خۆیه‌وه‌و به‌پێ ی بڕ ی پاره ی دیاریكراو نه‌خشه‌یه‌ك بكێشێت‌و دروست ی بكات».
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)35چوارشه‌ممه2010/6/9 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
شرۆڤه
ـــــه‌‌رۆكـی هه‌‌رێـم بۆ توركیا ئاوێنه خۆی ماندوو په‌‌راوێزیین .تهنیا ك��ردووهو ب��هدوا س��هرچ��اوهی تایبه‌‌تی‌و ��هو‌داڵ ب���ووه :ئ��هوێ��ش كێ؟ نزیكدا ع� فه‌الح مستهفا بهڕێوهبهری فهرمانگهی پهیوهندییهكانی (سهرۆكی ههرێم؟). ساده یان عهقڵی رۆژنامه‌‌وانی ئایا عه‌‌قلی ببێته كه ف�ه‌الح مستهفا قبوڵی دهك��ا سهرچاوهی هه‌‌واڵی تایبه‌‌تی یان زانینێكی وه بدات؟ نه‌‌زانراو به‌‌ده‌‌سته نهێنییه ئاشكراكانی سه‌‌فه‌‌ره‌‌كه: پێنج هۆكاری ستراتیجی: سه وهك وتم كلیكێكی ئینته‌‌رنێت به كه ههر بۆئهوهی راستی‌و هۆكاری سه‌‌فه‌‌ره توركیاوه ئاشكرا بێ. نه‌‌بێ لهروانگهی هێنده سسیتمێكی بێ سیستم‌و هیچ واڵتێ داخراو و بێ بهرنامهو بێ زانست‌و داتاو شته سه‌‌یره‌‌ی ههرێمی دایه‌‌لۆگی وهك ئهو نییه .ل��هواڵت��ان��ی پێشكه‌‌وتوودا هیچ نییه دهیان پسپۆڕی تایبه‌‌تی رۆژنامه‌‌یه‌‌ك نهبن .زانكۆكان‌و دهزگا ئه‌‌كادیمییه‌‌كان وه بهرههم ئ��ازادن‌و ه��هزاران لیكۆڵینه دێ��ن��ن .دهی���ان دهزگ����ای ستراتیجی‌و بیرخانه بۆ ههموو بابه‌‌تێكی سیاسی، ئابووری ،كۆمهاڵیهتی ههن كه‌‌زانیاری‌و شیكردنه‌‌وه‌‌ی بابه‌‌تی‌و قووڵ دهربارهی یهك‌و پرسێك پێشكهش ه��هر كێشه رۆژنامه دهكهن .له‌‌كوردستانیش تهنانهت رۆژنامه روو زهردهك��ان��ی حیزبه‌‌كان‌و سه‌‌تحی‌و كاڵو ك��رچ‌و بێناوه‌‌ڕۆكه‌‌كانی وێته به‌‌رباس ههن‌و ئهوهی ناكه ئههلی شتی ج��ددی‌و چاره‌‌نووسیی‌و شیكاری ق���ووڵ‌و ن���اوه‌‌ڕۆك���داره .ل� ه 6/4دا، رۆژنامهی توده‌‌یزه‌‌مان (زه‌‌مانی ئهمڕۆ) بابه‌‌تێكی گرنگی لهسهر سهفهرهكهی م��هس��ع��ود ب����ارزان����ی به‌‌ئینگلیزی كه ی سه‌‌رهه‌‌ت باڵوكردووه‌ته‌‌وه .نووسهره ندیداره ركمینه كه‌‌پڕۆفیسۆرێكی پێوه ئه له‌‌به‌‌شی پیوه‌‌ندییه‌‌كانی جیهانی له‌‌زانكۆی ئاهی ئ��ه‌‌ڤ��ران‌و راوێ��ژك��اری بیرخانه‌‌ی ئۆرسام (سه‌‌نته‌‌ری دیراساتی ستراتیجی خۆرهه‌اڵتی نیوه‌‌نده) سه‌‌رهه‌‌ت خۆی ئهم وه بۆ گرنگی په‌‌ره‌‌پێدانی خااڵنه‌‌ی خواره پێوهندی توركیا لهگهڵ كوردهكانی عێراق دهستنیشان دهكا: چاالكییه .1رێ��گ��هگ��رت��ن له كه له‌‌رێگای تێرۆریستییه‌‌كانی په‌‌كه په‌‌ره‌‌پێدانی هاوكارییه‌‌كی واقیعی‌و دڵسۆزانه له‌‌خه‌‌باتكردن دژیدا. .2دروس��ت��ك��ردن��ی سه‌‌قامگیری نگییه به دامهزراندنی هاوسه لهعێراقدا سیاسییهكان. رچاوه وزه‌‌ییه‌‌كانی .3په‌‌ره‌‌پێدانی سه ع��ێ��راق‌و زی��ادك��ردن��ی رۆڵ���ی توركیا �اوه وزه‌‌ییه‌‌كان‌و له‌‌به‌‌كاربردنی س��هرچ� بههێزكردنی شوێنی توركیا وهك پردی وزه لهرۆژههاڵتی نێوه‌‌ندا. ندییه .4پ��ه‌‌ره‌‌پ��ێ��دان��ی پێوه ئابوورییه‌‌كانی توركیا-عێراق. http://www.todayszaman. massoud--212122-com/tz-web/news barzanis-visit-to-turkey-reasonsexpectations-and-the-future.html
.5ه��هروهه��ا لهشوێنێكی تری وه ئاشكرا نووسینهكهیدا سه‌‌رهه‌‌ت ئ��ه گه ڵ پێویسته توركیا پیوه‌‌ندی له دهكا كه ك���وردی عێراقدا ببه‌‌ستن ب��ۆ ئهوهی وه له‌‌واڵتیكی تری مونافیس نزیكببنه دیاره مهبهستی ئێرانه. كه ێ لهگهڵ ئیسرائیل ملمالن ب���ه‌اڵم رۆژن��ام��هن��ووس (ناسوه‌ی گونگۆر) له(ستار ده‌‌یلی) دا بهئاشكرا دهن��ووس��ێ ك��هس��هرووی عێراق فهزای �ه ل��هن��ێ��وان توركیاو رك �اب��هرای��هت��ی��ی� ئیسرائیلدا .دهنووسێ« :بارزانی ناوێكی
گرنگه ب��ۆ زۆر ی��اری��ك��هری ناوچه‌‌یی‌و نه هاوكاری خۆیان لهم جیهانیی كه‌‌بیكه جوگرافیه‌‌دا .بۆنموونه ،ئیسرائیل ئهو رفكردووه بۆ یه كه‌‌كاتێكی زۆری سه واڵته ئیشكردن لهههرێمی سه‌‌رووی عێراقدا. بێته پێموایه س���هرووی عێراق ده من ناوچه‌‌یه‌‌كی جددی بۆ ملمالنێ له‌‌نیوان توركیاو ئیسرائیلدا». http://www.aknews.com/en/ /152445/4/aknews
كه دژایهتی په‌‌كه كه له‌‌چوارچێوه‌‌ی دی��اره سه‌‌فه‌‌ره كه وتنه سێقۆڵییه‌‌ش دێ ئ��هو رێككه لهنێوان توركیاو ئهمریكاو عێراق، به‌‌هه‌‌رێمیشه‌‌وه ،ئیمزا كراوه .ئه‌‌مبه‌‌رین زه‌‌م��ان كه‌‌رۆژنامه‌‌نووسێكی ناسراوهو بایهخ به‌‌پرسی ك��ورد دهدا ،لهپێش ل��ه 5/16 س���هف���هرهك���هی ب���ارزان���ی بابه‌‌تێكی باڵوكردووه‌ته‌‌وه ،ئهو له‌‌وێدا كه گومانی له‌‌پا ڵ باسی گرنگی زیاره‌‌ته پ��هك��هك��هی له‌‌نهێنی پیوه‌‌ندییه‌‌كانی ههرێمو توركیا ئاشكرا دهكا .ئه‌‌مبه‌‌رین ده‌‌ڵی ئهو له‌‌قه‌‌ندیل چاوی به‌‌سه‌‌ركرده‌‌ی كه مورات قهرهیالن كه‌‌وت‌و دهڵێ: په‌‌كه وه «قهرهیالن وا دیار بوو كه‌‌باوه‌‌ڕی به ن��هب��وو ك��هب��ارزان��ی به‌‌ڵێنه‌‌كه‌‌ی خۆی ڵه كه‌‌جارێكی ت��ر ش��هڕ ل��هگ��هڵ هاوه كوردهكانی ناكا به‌‌جێبێنێ .گومانی یمانه سێقۆڵییه‌‌ی نێوان ئ��هوان بهو په بووه عێراق‌و توركیا‌وو ئهمریكا بههێز له 11ی نیساندا له‌‌ئه‌‌سته‌‌مبو ڵ ئیمزا كه كه وهك نهێنی كرا .وردهكاری رێككه‌‌وتنه پارێزراوه ،به‌اڵم بهرپرسێكی پایه‌‌به‌‌رزی كه «گشتگیرترین پالنی توركی پێی وتم كاره دژی پهكهكه». http://www.todayszaman.com/ turkey-and-the--210325-tz-web/news iraqi-kurds-from-red-lines-to-redcarpets.html
ئابووری لهبری ئاشتی رۆژن��ام��هی حورییه‌‌ت راپۆرتێكی دهرب�����ارهی س��هردان��هك��هی ب��ارزان��یو گه ڵ كۆنفرانسه رۆژنامه‌‌وانییه‌‌كه‌‌ی له وه كهتێیدا وه باڵوكردووه‌ته وهزیری ده‌‌ره به‌‌ئاشكرایی پرسه‌‌كانی باسكردوون. زاراوه كهوهزیری توركیا دیاره گرنگترین له‌‌كۆنفرانسه‌‌كه‌‌دا بهكاری هێنا ،كه‌‌میدیای ك��وردی دهرك��ی پێنه‌‌كردووه ،زاراوه‌‌ی «تێكه‌‌ڵبوونی ئابووری ت��ه‌‌واو( :فول ئیكۆنۆمیك ئینتێگره‌‌یشن) وهك ئاژانسی رۆژنامه‌‌وانی فهڕهنسی نه‌‌قڵی كردووه». ندییه گه‌‌رمه‌‌كانی داڤوتلۆگو ستایشی پیوه وه كرد كهئهو كردو جه‌‌ختی لهسهر ئه روانگه‌‌یه‌‌كی (دیدێكی) بۆ «تێكه‌‌ڵبوونێكی گه ڵ هه‌‌رێمه‌‌كه‌‌ی ئ��اب��ووری ت��ه‌‌واو» له �ه ل��هس��هر بنچینه‌‌ی یه ك� ب��ارزان��ی هه ‹ستراتیجی هاوبه‌‌ش لهوزه ،بازرگانی‌و وه وه دامه‌‌زرابێ ».لهبهرامبهر ئه گواستنه ئێمه چاوه‌‌ڕیێ هاوكاری داڤۆتلۆگو وتی : تهواو له‌‌ئیداره‌‌ی عێراقی هه‌‌رێمـی كوردی دهكهین له‌‌جه‌‌نگمان دژی تێرۆریزم». یه داڤوتلۆگو هاوكێشهی بهم رسته پێوه‌‌ندییه‌كه‌‌و مهبهستی بانگهێشتنی بارزانی روونكرده‌‌وه :هاوكاری ئابووری ب��هرام��ب��هر ب��هه��اوك��اری ج��هن��گ��ی دژ واته ئابووری واته پهكهكه . به‌‌تێرۆریزم ، لهبری ئاشتی! ب �ه‌اڵم هه‌‌ردووكیان بۆ واته هه‌‌ڵلوشینی توركیا نهك بۆ كورد . كۆلۆنیالیستانه‌‌ی ئابووری كوردستان لهالیهن توركیاوه‌‌و كاركردنی ههرێم وهك پۆلیس دژی پهكهكهو دژی گهلی كوردستانی باكووریش بۆ پاراستنی ئاسایش‌و به‌‌رژه‌‌وه‌‌ندی شوڤێنیزمی تورك. له كه رۆژنامهی حورییه‌‌ت لهو راپۆرته‌‌دا مه ئاشكراتر 6/3دا باڵوكراوه‌‌ته‌‌وه ،ئه
درێژه ....ل20
چاالكییه ده‌‌رده‌‌بڕێ‌و دهنووسێ« :توركیا ئابوورییه‌‌كانی له‌‌سه‌‌رووی عێراق بههێز دهكات ئهگهر دهسهاڵتی كوردی عێراقی بكهنو هاوكاری باری ئاسایش باشتر له‌‌چاالكییه‌‌كانی دژه -تێرۆر زیاد بكهن». سیاسهتی گێزه‌‌رو دار كه �ه زی��ات��ر دهن��ووس��ێ رۆژن��ام��هك� ره «س��هردان��هك��هی ب��ارزان��ی بۆ ئه‌‌نقه ب��هی��هك��هم ه��هن��گ��اوی گ��رن��گ ب���هرهو ئاساییكردنه‌‌وه‌‌ی پێوهندی نێوان دوو الیه‌‌نه‌‌كه‌‌و پێشكه‌‌شكردنی سیاسهتی گه ڵ واته پاداشت‌و سزا له (گێزه‌‌رو دار) كوردهكانی عێراق ده‌‌بیندرێ .گفتوگۆكانی ممه دهربارهی پێوهندی ئابووری پێنجشه بوون لهنێوان ئهنقهرهو ئیدارهی باكووری چاالكییه عێراق ههروهها هاوكاری دژی تێرۆریستییه‌‌كانی حیزبی قه‌‌ده‌‌غه‌‌كراوی كه پارتی كرێكارانی كوردستان یان په‌‌كه كه له ههرێمه كه‌‌هه‌‌ندێ بنكه‌‌ی خۆی كه وشهی یه رۆژنامه ههن ».سهیر ئهوه كه كوردستان بهتهواوی لهگهڵ ناوی په‌‌كه كه به‌‌نایاسایی وه‌‌سفی دهكات، به‌‌كاردێنێ به‌اڵم ناوی ئیدارهی ههرێمی كوردستان به‌‌كارناهێنێ‌و ب��هئ��ی��داره‌‌ی باكووری عێراق ناوی دهبا ،گه‌‌رچی قه‌‌واره‌‌یه‌‌كی یاساییه له‌‌عێراقداو بارزانی ده‌‌ستووری یه له‌‌توركیایه. وهك سهرۆكی ئهو قه‌‌واره بهرپرسێكی گ���هورهی وهزارهت���ی گفتوگۆكانه وه ك��هئ��اگ��اداری ده‌‌ره به‌‌رۆژنامه‌‌ی حورییه‌‌ت دهڵێ «ئهوهی یه لهرابردوودا ته ئهوه یه لهم زیاره تازه ئێمه تهنیا (دار) م��ان به‌‌كارده‌هێنا، مجاره (گ��ێ��زه‌‌ر) م��ان بۆیان ههیه. ئه ئێمه نزیكهی 400كۆمپانیامان ههن ئێمه كهن‌و له‌‌ناوچه‌‌كه‌‌ی بارزانیدا كار ده باسی گه‌‌شه‌پێدانی ژێرخان دهكهین له‌‌وێدا. وێنه (واته بارزانی) ئێمه ده‌‌مانه‌‌وێ ئهو ریكه وه خه كه ببینێ‌و وابیرده‌‌كه‌‌ینه گهوره كه واته الیهنی گێزه‌‌ره دێته سه‌‌ربار ».كه ستراتیجی تێكه‌اڵوی ئابووری ته‌‌واوه. داره‌‌كه :لیستی ناوی سهركردهكانی كه ب��ۆ گ��رت�نو راده‌ستكردنیان په‌‌كه بهتوركیا دهرب���ارهی داری داواك��ان��ی توركیا وه كه له‌‌زمانی ههر ئهو دیبلۆماته رۆژنامه دهن���ووس���ێ« :ب��هرپ��رس��ان��ی توركیا چاره‌‌ڕێكردنی ه��اوك��اری كۆنكریتییان بۆ بارزانی ئاشكرا كرد ،لیستی ناوی بهرپرسانی گ���هورهی په‌‌كه‌‌كه‌‌یان دا ب��هب��ارزان��ی ،ك��هدهی��ان��هوێ بگیرێن‌و جۆره وه بۆ توركیا .ههموو بنێردرێنه زانیارییه‌‌كی ئیستیخباراتی لهسهر ئێمه جارێكی كه به‌‌بارزانی دراوه . په‌‌كه وه بۆی كه‌‌سوورین لهسهر تر روونمانكرده به‌‌جێگه‌‌یاندنی ئهم هاوكارییه». http://www.hurriyetdailynews. com/n.php?n=iraqi-kurdish-leader03-06-2010-meets-turkish-officials
نییه پهرلهمانی كوردستان‌و ئایا هه‌‌ق خهڵكی كوردستان بزانن ئهم سیاسهتی داره چین‌و تا كوێ بڕ دهكهن؟ گێزه‌‌رو ورده‌‌كارییه‌‌كان چین؟ كێ بڕیار دهدا؟ ��ه �ه دهخ���واو ك��ێ داره‌‌ك� ك��ێ گ��ێ��زه‌‌ره‌‌ك� وه بوو :بۆچی ده‌‌خوا؟ پرسیاره‌‌كه‌‌مان ئه لهم كاتهدا توركیا بانگی بارزانی كرد؟ بۆچی قبوڵی ك��ردو چ��وو؟ بۆچی هیچ دهربارهی ناوه‌‌ڕۆكی ئه‌‌جنداكان نازانین؟ كێ ئه‌‌جنداكان بریاڕ دهدا؟ كێ بڕیاره‌‌كان دهدا؟ كێ جێبه‌‌جێیان دهكا؟ چۆن؟ ئایا سیاسهت‌و پێوهندیو یه هیچ واڵتێك هه ڕێككه‌‌وتنه‌‌كانی دهرهوهی بۆ پهرلهمانو حكومهت‌و میدیاو كۆمهڵگای مه‌‌ده‌‌نی‌و خه‌‌ڵكه‌‌كه‌‌ی ئاشكرا نه‌‌بن‌و به‌‌ئاشكرایی لهپهرلهمانو كابینه‌‌ی حكومه‌‌تدا باس نه‌‌كرێن؟
17
بۆ نهزانین بهرژهوهندیو رێککه‌وتن ه ئابوورییه‌کان لهگهڵ تورکیادا چین‌و چۆن بڕیار ده‌درێن‌و کێ سوودیان لێده‌بینێت
به‌اڵم له‌راستیدا لهكۆنگره رۆژنامه‌نووسیه‌كه‌یدا لهگهڵ وهزیری دهرهوهی ده‌وڵه‌تی توركدا ئهو راستیه ده‌ركه‌وت‌و ئهوه ئاشكرابوو كهوهزیری دهرهوه دانی به‌وه‌دانا كه ئه‌مه سه‌ردانێكی فه‌رمی نه‌بووه. له‌وه‌اڵمی پرسیارێكی رۆژنامه‌نووساندا كه ئاخۆ بۆچی ئااڵی كۆماری عێراق له‌پشت بارزانیه‌وه نییهو ته‌نها ئااڵی توركیا دانراوه؟ ئۆغلۆ وتی :ئێمه پێشوازی له‌هه‌ر هاوواڵتییه‌كی عێراقی ده‌كه‌ین‌و وهك عێراقیش رێزی لێده‌گرین؟ بارزانیش له‌وه‌اڵمی هه‌مان پرسیاردا زۆر به‌بێئاگایانه‌وه وه‌اڵمی دایه‌وه‌و وتی :له‌راستیدا من ههر نه‌مزانیوه‌و نه‌مدیوه كه‌ئااڵ دانه‌نراوه؟ ئایا ئه‌مه وه‌اڵمی سهرۆكی هه‌رێمێكه؟ ئایا دهكرێ سهرۆكی هه‌رێمێك بێئاگابێت لهوهی له‌سه‌ردانه فه‌رمیه‌كانیدا كه‌ئاخۆ ئااڵ داده‌نرێ له‌كاتی كۆبوونهوهو كۆنفرانسه رۆژنامه‌نووسییه‌كاندا یان نا؟ توركێك ئه‌مه ئه‌قڵیه‌ت‌و بیركردنه‌وه‌ی بێت بهرامبهر به‌سه‌ركرده‌یه‌كی كوردو ههرێمی كوردستان، ئیتر دهبێ چ ده‌ره‌نجامێكی پۆزه‌تیڤ له‌بانگهێشت‌و سه‌ردانێكی لهو شێوه‌یه‌دا بۆ كوردو ههرێمی كوردستان تێدا ده‌بێت كه‌پێویسته ئێمه شانازی پێوه بكه‌ین ،نهك ههر ئه‌مه ،بهڵكو سه‌ره‌ڕای ئهو ههموو ئیهانه سیاسیو نهتهوهییو كه‌سیه‌تی‌‌و نه‌فسی‌‌و مه‌عنه‌ویه‌وه ،داوات لێبكرێت كه دهبێ هاوكاریمان بكهنو یارمه‌تیمان بده‌ن له‌كۆتاییهێنان به‌گه‌ریالكانی پهكهكهو دۆزه ره‌واكه‌ی له‌باكووری كوردستان، ههموو ئهو راستی‌و داواكاریانه‌ش لهسهر زمانی ئۆغلۆ راشكاوانه ئاماژه‌یان پێدرا كه‌وا داوایان لهبارزانی كردووه له‌كۆتاییهێنان به‌گه‌ریالكانی په‌كه‌كه‌دا هاوكاریان بكات‌و وتی بارزانیش ههموو به‌ڵێنێكی هاوكاری پێداوین‌و كۆبوونه‌وه‌كه‌مان له‌وباره‌یه‌وه ئیجابی بوو؟! نه ئه‌ردۆغان‌و نه ئۆغلۆ هیچكامیان نه‌ناوی ههرێمی كوردستان‌و نه ناوی سهرۆكی ههرێم نه‌هات به‌زمانیانداو بارزانیان وهك هاوواڵتییه‌كی عێراقی بێ ئااڵ ناساند؟ ئایا سه‌ردانێك بهو ههموو ده‌ره‌نجامه نێگه‌تیڤه‌وه‌و بهو ههموو ئیهانه‌یه‌وه ئه‌نجامبدرێت‌و مهبهستی سه‌ردانه‌كه‌ش پیالنگێڕانی توركیا بێت دژی نه‌ته‌وه‌كه‌ی خۆت ،ئایا دهكرێ شانازی به‌وه‌ها سه‌ردانێكه‌وه بكرێت؟ یان پێویسته هه‌رگیز ئاواته‌خواز نه‌بین‌و دوعابكه‌ین قه‌د سه‌ردانێكی وامان به‌نسیب نه‌بێت ،یان ئهگهر بانگهێشتی وه‌ها سه‌ردانێك كراین خودا ئهوهنده ئیراده‌مان بداتێ كه خۆمان له‌به‌رده‌م دوژمندا به‌ئیراده‌وه ده‌رخه‌ین‌و پالن‌و هه‌ڕه‌شه‌ی دوژمن قه‌د قبوڵ نه‌كه‌ین بۆئهوهی له‌داهاتوودا كۆیله‌و ژێرده‌سته نه‌بین‌و بتوانین به‌یانكه‌ری ئیراده‌ی نهتهوهییو نیشتمانی كوردانه‌ی خۆمان بین…
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)35چوارشه‌ممه2010/6/9 ،
16
i n f o @ d e s t u r. n e t
شرۆڤه
پیته‌ر ئیلیچ چایکۆفسکی
19..
رۆژنـامـه‌كـانـی كـوردسـتــان‌و سـه‌‌فه‌‌ره‌كه‌‌ی ســـــ د .كهمال میراوده‌‌لی
بهر له‌‌سه‌‌فه‌‌ره‌‌كه‌‌ی سهرۆكی ههرێم نامه‌‌یه‌‌كم ئ��اڕاس��ت��هی ئهندامانی پ��هرل��هم��ان ك���ردو ت��ك��ام لێكردن بێننه بهر خۆیان نده غیره‌‌ت كه‌‌ئه‌‌وه ل��هب��ارهی مهبهستی سه‌‌ردانه‌‌كه‌‌و ئ��هن��دام��ان��ی وه‌‌ف��دهك��هو چۆنێتی دانوستاندنه‌‌كان‌و ئهنجامدانی ههر رێككه‌‌وتنێك پرسیار لهبارزانی بكهنو به‌‌شه‌‌رم‌و خۆفی بێده‌‌نگیی‌و چه‌‌پڵه‌‌ی نیفاق ب�ه‌ڕێ��ی نه‌‌كه‌‌ن. مه لهههموو واڵتێكدا پرۆسهیهكی ئه ئ��اس��ای��ی��هو ب��هدهس��ت��وورو یاسا رێكخراوه .پهرلهمان جێی پرسیار‌و گفتوگۆو دیبات‌و بڕیاره‌‌و په‌‌رله‌‌مانتار ڵكه ل��هو شوێنه‌‌دا نوێنهری خه �ه ت��ا نه‌‌ترسێ‌و ح��هس��ان��هی ه��هی� ب��پ��رس�ێ‌و ب��ۆ م���اف‌و كه‌‌رامه‌‌تی هاواڵتییان بجه‌‌نگێ .ئه‌‌گینا هیچ مانایهك‌و پاكانه‌‌یه‌‌كی بوونی نییه. به‌اڵم داوایه‌‌كی ئاوا له‌‌كوردستانی دوای 20ساڵ دهسهاڵتی كوردی، وهك ب��دع��هو ه��ێ��رش ب��ۆ سهر دهس���ه‌اڵت‌و قودسیه‌‌تی سهرۆك حیساب دهك����رێ ،قه‌‌ره‌‌قوشی‌و ب��ێ��س��هروب��هری��ی ناپرسیارێتی‌و ی���اری���ك���ردن ب���هچ���اره‌‌ن���ووس���ی وه له‌‌تاریكایی گومان‌و نه‌‌ته‌‌وه‌‌یه‌‌كه گومڕاییدا وهك پرۆسهیهكی ئاسایی وهك خۆرهه‌اڵتن‌و خۆرئاوابوون نه ده‌‌زگایه‌‌ك حیساب دهك���رێ . نه یه ب��زان �ێ‌و بپرسێته‌‌وه ، هه یه نوزه‌‌یه‌‌ك بكا. ئۆپۆزیسیۆنێك هه مێژووه رۆژنامه‌‌كانیش ،بهو ههموو وادیاره وه درێژهی كاریانه‌‌وه ،به‌‌داخه پسپۆڕو پرۆفێشنه‌‌ڵ یان ته‌‌نه‌‌نات نییه باسكارو ب��ه‌‌دواداڕۆی��هك��ی��ان بێگانه بزانێ ،ههر نه‌‌بێ كه‌‌زمانانی زمانی ئینگلیزی .تا له‌‌دنیای ئاسان‌و كراوهو پڕ زانیاری تازه‌‌ی ئینته‌‌رنێت بهدوای فاكته‌‌كاندا بگه‌‌ڕێ‌و به‌‌یه‌‌كدوو كلیك رووی راستی رووداوه‌‌كان بۆ خوێنده‌‌واران بگوازێته‌‌وه. س��هرۆك��ی واڵت��ێ��ك ناچێ بۆ دهرهوهو پ��ێ��وه‌‌ن��دی‌و س���ه‌‌ودای جگه لهخۆی چارهنووسساز بكاو كهس نه‌‌زانێ چ دهكاو چی دهوێو لهسهر حیسابی كێ سه‌‌وداكانی دهك��او بهرامبهر كێ به‌‌رپرسیار دهبێ .به‌‌ده‌‌ر لهوهی داخۆ گومان كه له‌‌ئه‌‌جندای‌و ئامانجی سه‌‌فه‌‌ره وه پله‌‌و دی��اره ئ��ه یه ی��ان ن��ا، هه �ه وهك پ��ای��هی ف��هرم��ی ب��ارزان��ی��ی� س��هرۆك��ی ه��هرێ��م ،بهتایبهتی مجاره به‌‌رواڵه‌‌ت وهك سهرۆكی كه‌‌ئه كه له‌‌ئه‌‌و ههرێم داوه‌‌ت���ك���راوه ، دهخ���وازێ وهك سهرۆكی ههرێم رهفتار بكات .شوێن‌و رێزو هێزی ئ��اخ��اوت �نو دانوستانی بارزانی وه بۆ خۆشی بههێزتر دهبێ گهر ئه كه توركیاو دهوڵهتانی تر ده‌‌ربخا ئهو سهرۆكی هه‌‌رێمێكه‌‌و بهرامبهر پهرلهمانو گه‌‌لێك به‌‌رپرسیاره‌‌و ناتوانێ وهك شه‌‌خسی خۆی یان سهرۆكی بنه‌‌ماڵه‌‌یه‌‌ك یان حیزبێك وه سه‌‌ودا به‌‌چاره‌‌نووسی میلله‌‌تێكه بكات‌و ههر رێككه‌‌وتنێك سیاسی ی��ان ئ��اب��ووری یائه‌‌منی كه‌‌بیكا وه بۆ الی حیزبی دهب��ێ بیباته
هاوپه‌‌یمانی ستراتیجی كه‌‌یه‌‌كێتییه‌‌و كهی‌و گفتوگۆی لهسهر الی په‌‌رله‌‌مانه ب��ك��رێ‌و دهن��گ��ی ل��هس��هر ب���درێ‌و رای گشتی میلله‌‌ته‌كه‌‌ی پیی رازی بێ. مه له‌‌سه‌‌نگی سهرۆك زیادده‌‌كا كهمی ئه ناكاته‌‌وه‌‌و حه‌‌قیقه‌‌تی بوونی دهسهاڵتی حكومهت‌و ستراكتوری كوردیش وهك سیاسی فیدراڵی ده‌‌سه‌‌لمێنێ .گهر مهسعود بارزانی له‌‌تێگه‌‌یشتن‌و ئاكاری ته ئهو پله‌‌یه‌‌ی ئاوا سیاسیدا نه‌‌گه‌‌یوه وه ئهركی بیر بكاته‌‌وه‌‌و رهفتار بكا ،ئه بیخاته مانه كه‌‌تێی بگه‌‌یه‌‌نێ‌و په‌‌رله به‌‌رده‌‌می به‌‌رپرسیاریی یاسایی‌و سیاسیو مه ن��هت��هوهی��ی .گ��هر پهرلهمانیش ئه وه رۆڵی ئۆپۆزیسیۆن‌و میدیاو نه‌‌كا ،ئه میللهت‌و رۆشنبیرانێتی كه‌‌نه‌‌هێڵن چیتر بۆشاییه ده‌‌ستووری‌و تراژیدیایه‌‌كانی ئهم وه ئاكارییه ب��هردهوام بن .ئه یاساییه‌‌و كاری خۆپیشاندانه‌‌كان بوو دهربارهی مه‌‌رگی شههید سهردهشت كه‌‌ئاخری سهرۆكی به‌‌ده‌‌نگ هێناو ناچاریكرد هه‌‌م له‌‌راگه‌‌یاندنێكی تایبه‌‌تیدا ناوی شه‌‌هیدو كه‌‌یسی كوشتنه‌‌كه‌‌ی بێنێ‌و هه‌‌م بچێته پهرلهمان نیگهرانی خۆی نهك بۆ كوشتنه‌‌ك ه ،بهڵكو بۆ كاردانهوهی كه دهرب���ڕێ‌و خ��هڵ��ك‌و ب��ۆ كوشتنه په‌‌یا‌مێكی هه‌‌ڕه‌‌شه‌‌ئامێز بۆ خه‌‌ڵك‌و به یهك دوو دێڕیش ئۆپۆزیسیۆن بنێرێ‌و باسی سه‌‌فه‌‌ره‌‌كه‌‌شی بۆ توركیاو فهڕهنسا تاقه یهك ئهندامی بكات بهبێ ئهوهی وه لێوه بێ‌و زاتی ئه پهرلهمانیش فزه‌‌ی بكا دهست یا دهنگ هه‌‌ڵبڕێ‌و پرسیارێ له‌‌سه‌‌رۆكی سه‌‌رۆكان بكات .یهكسهر مه 40هه‌زار دۆالر وهك پاداشت دوای ئه یاره بۆ پهرلهمانتاران بۆ كڕینی سه وه ههر سه‌‌ره‌‌تایه‌‌كه‌‌و دیاره ئه بڕدرایه‌‌وه ، نیعمه‌‌تی تریشی به‌‌دوادا دێن. ك���اك م��هس��ع��ود ل �هچ �هن��د رۆژی رابردوودا سهردانی توركیای كرد ،كهچی واڵه تاق ه رۆژنامه‌‌یه‌‌كیش تهنانهت هه ئاشكراكانیشی نه‌‌گه‌‌یاندوون ،تهنانهت ه��ه‌‌واڵ��ی ئ��هج��ن��دای باسوخواسه‌‌كان پرسیاره ساده‌‌شیان یان وه‌اڵم��ی ئهو وه بۆچی كتومت لهم كاتهدا نه‌‌داوه‌‌ته توركیا دوای چهند ساڵ فه‌رامۆشكردن، بارزانی بانگ دهكات؟ ه‌یامنێر پ یهكهمجار سایتی په‌‌یامنێر هه‌‌واڵی كۆنفرانسی رۆژنامه‌‌وانیی مهسعود بارزانی لهگهڵ وهزیری دهرهوهی توركیا كۆنفرانسه تهنیا ئهوهی باڵوكرده‌‌وه‌‌و لهو ڵبژرادووه كه‌‌بارزانی وتوویه‌‌تی :زۆر هه ناڕه‌‌حه‌‌تین به‌‌ڕژانی خوێن جا چ كورد یاخود تورك بێت. PNAسهرۆكی ههرێمی كوردستان رایگهیاند» ههرێمی كوردستان‌و توركیا به‌‌رژه‌‌وه‌‌ندی گهورهو گرنگی هاوبه‌‌شیان ههیه ،وتیشی :زۆر ناڕه‌‌حه‌‌تین به‌‌ڕژانی خوێن جا چ كورد یاخود تورك بێت‌و پێویسته خوێنڕشتن كۆتایی پێبێت». �ه «توركیا �دوه ك� ه��هروهه��ا رای��گ��هی��ان� عێراقه بۆ گهیشتن به‌‌جیهانی پردێكی دهرهوه ،هاوكات ههرێمی كوردستانیش وه بۆ پهیوهندی نێوان پردێكی پته توركیاو عێراق». http://www.peyamner.com/ 185582=id&1=details.aspx?l
ه ئاوێن بۆ روونكردنه‌‌وه‌‌ی مانای ئهم وته‌‌یه‌‌و ئاوێنه ت��ه‌‌وه‌‌ره‌‌ك��ان��ی ب��اس ،رۆژن��ام��هی �ه ب��هر پێوهندی تایبه‌‌تی پهنا دهب��ات� ئاوێنه دهنووسێ: به‌‌فه‌الح موسته‌‌فاوه. «له‌‌پێوه‌‌ندییه‌‌كی لهگهڵ سایتی ئاوێنه، بهڕێوهبهری فهرمانگهی پهیوهندییهكانی دهرهوهی ههرێم گرنگترین ته‌‌وه‌‌ره‌‌كانی دیداری سهرۆكی ههرێم لهگهڵ وهزیری دهرهوهی توركیا ئاشكراده‌‌كات .لهوانه: • پهیوهندی دووقۆڵی نێوان ههرێمی كوردستان‌و توركیا. • بایه‌‌خدان به‌‌بواره‌‌كانی ئابووریو بازرگانی. • زی���ات���ر ب�����هرهو پێشبردنی په‌‌یوه‌‌ندیه‌‌كان‌و باس له‌‌پرسی سیاسی ل��هع��ێ��راق‌و پێكهێنانی حكومهتی تازه‌‌كراوه». سهبارهت بهو لیدوانه‌‌ی سهرۆكی كه كۆنگره رۆژنامه‌‌وانییه كه له ههرێم
بارزانی وتی :داوایان لێده‌كه‌ین پشتگیری له‌سیاسه‌تی كرانه‌وه‌ی حكومهتی توركیا بكهن». دهرب�����ارهی هه‌‌ڵوێستی وهزی���ری دهرهوهی توركیا سبهی نووسیوێتی: وه داود ئۆغڵو وهزیری الی خۆشیه دهرهوهی توركیا وێ���رای باسكردنی خاڵه‌كانی رێككه‌وتن‌و گفتوگۆكانی ل�هگ�هڵ ب��ارزان��ی ،بهبێ ئ���هوهی ناوی بهێنێ پهكهكهی وهك گه‌وره‌ترین كۆسپ له‌به‌رده‌م پهیوهندییهكانی نێوان ههرێمی كوردستان‌و عێراق بینی‌و به‌پێویستی زان���ی چ��اره‌س �هرێ��ك��ی ه��اوب �ه‌ش��ی بۆ بدۆزنه‌وه ».ئهو سه‌‌رنجه‌‌ش تۆمار دهكا وه كه « :ئهوهی به‌الی رۆژنامه‌‌نووسانیشه جێی س��هرن��ج‌و دوورب����وو ل � ه عورفی كه له‌كۆبوونه‌و‌ه دیبلۆماسی ئه‌وه‌بوو ، رۆژنامه‌وانییه‌كه‌دا به‌ته‌نیا ئااڵی توركیا هه‌بوو ،بهبێ بوونی ئااڵی عێراق‌و ئااڵی ك��وردس��ت��ان ،رۆژنامه‌نووسێكیش ئهو پرسیاره‌ی وروژاندو داود ئۆغڵو له‌وه‌اڵمدا وتی« :هیچ موناسه‌به‌تێك نیی ه كه‌به‌ته‌نیا ئااڵی توركیا لێره‌یه ،ئهگهر حه‌ز دهكهن ئێستا ئااڵی عێراقتان بۆ دێنم.
سه‌رۆکی واڵتێک ناچێت بۆ دهرهوهو پێوهندیو سه‌ودای چارهنووسساز بکاو جگ ه لهخۆی که‌س نه‌زانێت چ ده‌کات
رووداو رۆژن��ام��هی رووداوێ���ش ل ه 6/3دا وه له‌‌سه‌‌رچاوه‌‌ی دیارینه‌‌كراوی ئاژانسه‌‌كانه كه كۆنفرانسه رۆژنامه‌‌وانییه الیهنێكی تری ده‌‌گێڕێته‌‌وه .دهنووسێ: «مهسعود بارزانی سهرۆك ی ههرێم ی كوردستان رایگهیاند له‌ده‌‌ستووری عێراقدا چارهسهر بۆ كێشهی كه‌‌ركووك دانراوه. وانییه كۆنگره رۆژنامه ب��ارزان��ی له پێنجشه‌ممه‌دا لهگهڵ هاوبه‌‌شه‌‌كه‌‌ی ئهحمهد داود ئۆغڵو وهزی��ری دهرهوهی كه لهم توركیا له‌‌ئه‌‌نقه‌‌ره ،ئهوهشی وت سه‌‌ردانه‌‌یدا چهند رێككه‌‌وتنێك لهگهڵ حكومهتی توركیادا ئیمزا دهك��ات». سهرۆكی ههرێم لهبارهی ئهوهی پێشتر كه ئامادهن لهلێدوانێكدا رایگه‌‌یاندبوو شهڕ بكهن لهپێناو كه‌‌ركووكدا ،وتی وه نین «بههیچ شێوهیهك لهگهڵ ئ��ه توندوتیژ ی بهردهوام بێت ،خۆمان لهگهڵ توركیا جیا ناكه‌‌ینه‌‌وه‌‌‌و لهگهڵ روودانی بارودۆخ ی خراپدا نین». وت��ی��ش��ی ب��هن��ی��ازی ئیمزاكردنی رێككه‌‌وتننامه‌‌ی ئ��اب��ووری‌و بازرگانی‌و ته توركیا ،بۆ ئهم هه‌‌ماهه‌‌نگی گرنگ چوونه مه‌‌به‌‌سته‌‌ش چهند وه‌‌زیرێكی په‌‌یوه‌‌ندیدار یاوه‌‌ری سهردانهكهی دهكهن».
(سبهیhttp://www. .6/3 ، sbeiy.com/ku/newsdetail. 1=1=cat&27395=aspx?id
كه‌‌وتی :ناڕه‌‌حه‌‌تین به‌‌ڕژانی خوێن ،جا چ كورد بێت یان تورك ،فه‌الح مستهفا كه جه‌‌نابیان یه وتی «مهبهستی ئهوه لهگهڵ چارهسهری ئاشتیانه‌‌ن بۆ ههموو یهك‌و توندوتیژی چارهسهری هیچ كێشه كێشهیهك ناكات ،جه‌‌ختی لهسهر ئهوهش وه كه‌‌پشتگیری له‌‌چاره‌‌سه‌‌ری كردووه‌ته ئاشتیانه‌‌ی ههموو مه‌‌سه‌‌له‌‌كان دهكات»!!. ئاوێنه )6/3 - (سایتی هی سایتی سب شێوه یهك سایتی سبهی بهههمان الیهنی دیدارو كۆنفرانسی رۆژنامه‌‌وانییه‌‌كه‌‌ی ب��ارزان �یو وهزی��ری دهرهوهی توركیای زه‌‌ق ك��ردووه‌ت��هوه .سبهی دهنووسێ: «له‌‌میانه‌‌ی سه‌‌ردانه‌‌كه‌‌یدا بۆ توركیا ئ���هم���ڕۆ (پ��ێ��ن��ج��ش�هم��م�ه) مهسعود بارزانی سهرۆك ی ههرێم ی كوردستان لهكۆنگرهیهك ی رۆژن��ام��هوان��ی��دا لهگهڵ وه ی توركیا داود ئۆغلو وهزی��ر ی ده‌‌ره ره به‌‌ڕێوه‌‌چوو ،رایگهیاند: كه له‌‌ئه‌‌نقه مه بۆ ههرێم ی كوردستان پردێك ی مه‌‌حكه دیكه ی وه ی توركیا به‌‌شاره‌‌كان ی به‌‌ستنه عێراقه‌‌وه ،ههروهها به‌‌رژه‌‌وه‌‌ند ی هاوبه‌‌ش پێویسته لهنێوان توركیاو ههرێمدا ههیهو پهیوهندییهكان بههێزتر بكرێن. سهرۆكی ههرێم ئهوهشی خسته‌‌ڕو: ئێمه دهزانین كهتوركیا واڵتێك ی گهورهو كاریگه‌‌ر‌ه لهناوچهكهدا ئهم مه‌‌سه‌‌له‌‌یه‌‌ش وه وه‌‌رده‌‌گرین ،ههروهها لهگهڵ به‌‌بایه‌‌خه خوێنڕشتن ی هیچ كه‌‌سێكدا نی ن لهتوركیا جا تورك بێت یاخود كورد. ل ه وه‌اڵمی پرسیاری رۆژنامه‌وانێكدا (ده‌وترێ به‌یانی لهگهڵ سهرۆكی ب.د.پ كۆده‌بنه‌وه ،ئامانجتان ل�هوه چیی ه چ په‌یامێكیان پێ ده‌ده‌ن)؟ به‌ڕاشكاوی
(رووداوhttp://www.rudaw. )6/3 ، net/details.aspx?lang=Kurdish&pa 22737=ge=articles&c=Report&id
هاواڵتی‌و دهستوور تا 6/4هیچ ههواڵو به‌‌دواداچوونێكیان لهسهر سهفهرهكهی بارزانی بۆ توركیا باڵونه‌كردۆته‌‌وه. ه‌شی ئینگلیزی رووداو ب واڵه �ه رووداو له‌‌هه سهیر ئ��هوهی� وه ناكا ئاماژه ب��ه كوردییه‌‌كانیدا هیچ كهمهسعود ب��ارزان��ی به‌‌ڵێنی بهههموو هاوكارییه‌‌كی لهگهڵ توركیا دژ به‌‌تێرۆریزم شه ئینگلیزییه‌‌كه‌‌یدا له‌‌رۆژی دا ،به‌اڵم له‌‌به 6/4ت��هواوی ئهو راپ��ۆرت��هی ئاژانسی رۆژنامه‌‌وانی فهڕهنسی (ئا.فا.پا) ی وه كهههر ناونیشانه‌‌كه‌‌ی باڵوكردووه‌ته ئ��هوهی��ه :ب��ارزان��ی به‌‌ڵێنی پشتگیری بهتوركیا دهدات ،ی��هك��هم دێڕه‌‌كه‌‌ی ئهوهیه :كه‌‌سه‌‌ركرده‌‌ی كوردی عێراقی بارزانی به‌‌ڵێنیدا كهههموو هه‌‌وڵێك به‌‌خت بكات بۆ وه‌‌ستاندنی توندوتیژی هه‌‌ڵچووی كورد دژی توركیا .بارزانی دوای بینینی «ئیمه وهزیری دهرهوهی توركیا وتی:
دژی ب��هردهوام��ی ئهو توندوتیژییه‌‌ین، ئێمه ئاسایشی توركیا وهك هی خۆمان ئێمه ههموو هه‌‌وڵێك بۆ كۆتایی دهبینین ، دزێوه به‌‌خت دهكهین. حاڵه پێهێنانی ئهو ئێمه پاشه‌‌ڕۆژی خۆمان له‌‌پێوه‌‌ندی باش لهگهڵ توركیادا دهبینین». نییه پێوهندی وه دیاره كهس نكوڵی له ههرێمو ك��ورد به‌‌گشتی لهگهڵ توركیا یه كه ئهوه ره گرنگه .پرسه گه‌‌وهه‌‌ریی‌و هه پرسه بۆ بارزانی نه‌‌توانێ‌و رێگا نهدا ئهم لهپهرلهمانو لهگهڵ نوێنه‌‌رانی خهڵكی واڵته‌‌كه‌‌ی باس بكاو وهك نوێنهری گهلی كوردستان بچێ بۆ توركیاو به‌‌رپرسیان بێ به‌‌رامبه‌‌ریان؟ بۆچی ئاشكرای ناكا بۆچی توركیا ئهم سات‌و كاتهی بۆ زیاره‌‌ته‌‌كه‌‌ی هه‌‌ڵبژاردووه؟ بۆ نهزانین بهرژهوهندیو گه ڵ توركیا وتنه ئابوورییهكان له رێككه چین‌و چۆن بریاڕده‌‌درێن‌و كێ سوودیان لێده‌‌بینێ؟ چهند كۆمپانیای توركیا كهن‌و بهن‌و چۆن كار ده لێرهن‌و چهند ده بهرامبهر كێ به‌‌رپرسیارن؟ هتد ،چۆن وه دهكهین توركیا راستهوخۆ یان زامنی ئه ناڕاستهوخۆ ههرێم بۆ دژایهتی خه‌‌باتی كوردی باكوور راناكێشێته‌‌وه؟ یه بۆچی میدیای باشوور پرسیار ئهوه وه كییه ناوخۆییكانه شته الوه هێنده به بهتایبهتی دهسهاڵتو ملمالنێی بۆشی ناو وه سهرقاڵ ه ،كهچی پرسێكی حیزبه‌‌كانه وا گهورهو چاره‌‌نووسسازی وهك پێوهندی مه گه ڵ توركیا فه‌رامۆش دهكا؟ ئایا ئه له چیمان دهربارهی ستراتیجی رۆژنامهكان، توانایان ،پرۆفێشناڵییان ،پێده‌‌ڵێ؟ تاقه الیه‌‌نیكی ئ���ازادیو گ��هر میدیا خنه ل��هدهس �ه‌اڵت ب��ێ ،فه‌‌شه‌‌لهێنان ره له‌‌به‌‌دواكه‌‌وتن‌و لێكۆڵینه‌‌وه‌‌و شرۆڤه‌‌كردنی رووداوێكی وا ،تهنانهت نهبوونی یهك لێكۆڵینه‌‌وه‌‌ی جددی شیكاریش ،چیمان قیقهت‌و دهربارهی پانتایی‌و قوواڵیی‌و حه ئازادییه پێده‌‌ڵێ؟ مه‌‌ودای ئهو دی���اره وهك ه��هم��وو شتێكی تر لێكۆڵینه‌‌وه‌‌و پێداچوونه‌‌وه‌‌و هه‌‌ڵسه‌‌نگاندنی وه میدیا خۆشی به‌‌میدیای ئه‌‌هلیشه وه چ لهالی لهكوردستان چ لهالیهن خۆیانه خۆوه نییه. دهزگای توێژینه‌‌وه‌‌ی سه‌‌ربه ته ره‌‌مه‌‌كی بڕیار بدهین هۆی بۆیه زه‌‌‌حمه ویستنه یان رامۆشییه چییه :نه ئهو فه نه‌‌توانین یان ته‌‌مبه‌‌ڵی‌و گوێ پێنه‌‌دان‌و تێنهگهیشتن له‌‌په‌‌یامی رۆژنامه‌‌گه‌‌ری. ینه گ��هر ئ��هو وت��هی��هی ئینگلیزان بكه ئیراده ههبێ، رێبه‌‌ر كه‌‌ده‌‌ڵێ« :گ��هر رێگاش ده‌‌دۆزرێته‌‌وه» ئهوا دهبێ بڵێن ییه وه نه‌‌ته‌‌وه نگه ههر ئهو بیركردنه ره ستراتیجییه نه‌‌بێ كه‌‌خواستی گرنگیدان ییه ستراتجییه‌‌كان دروست پرسه نه‌‌ته‌‌وه به بكا .یان پرسه‌‌كانی دهس �ه‌اڵت ،وهك ده‌‌ورو وت��ارو ك��رداری سهرۆكی ههرێم، هه‌‌روا بۆ قهزاو قه‌‌ده‌‌رو بڕیاری شه‌‌خسی‌و بنه‌‌ماڵه‌‌یی‌و حیزبی جێهێشتراون‌و كهس گوێ به‌‌پرسی گرنگی دامه‌‌زراوه‌‌ییكردنی‌و اڵتانه نادات. به‌‌رپرسیاركردنی ئهو ده‌‌سه رووناكبیره رێبه‌‌رانه‌‌شمان سته ئهو ده ته نین ك��هج��هخ��ت ل��هس��هر ئ��هم بابه نووسسازانه بكهن .ئۆپۆزیسیۆنیش چاره هه‌‌نگاوی یهكهمی بۆ پێناسه‌‌كردنی تانه ههر خ��ۆی ن��هن��اوه .ی��ان ئ��هم بابه بڤهن‌و كهس خۆی لێیان نادا .لهواڵتێكدا ك��هپ��هرل��هم��ان��هك��هی ب��هس��ت��هزم��ان بێ‌و رۆشنبیرانی به‌‌سته‌‌گیرفان ب��ن ،ئهم موژانه ئاسایین ،به‌‌رواڵه‌‌ت، ئ��اژاوه‌‌و ته به‌اڵم كوشنده‌‌ن بهواقیع. ئهو چهند به‌‌رچاوخستنه‌‌ی راپۆرتی رۆژنامه سهرهكییهكانی ههرێم دهربارهی كۆنفرانسه سه‌‌فه‌‌ری سهرۆكی ههرێمو رۆژن��ام��هوان��ی��ی��هك��هی ل��هگ��هڵ وهزی���ری دهرهوهی ت��ورك��ی��ا ،ل���هرووی ه��ه‌‌واڵ‌و وه لهئاستی سفر وه ب��هداخ��ه شیكرنه دان .تهنانهت وهك هه‌‌واڵیش په‌‌رت‌و
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)35چوارشه‌ممه2010/6/9 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
فه‌رهه‌نگ 19
پیته‌ر ئیلیچ چایكۆفسكی مێهدی عاتف راد وه‌رگێڕانی له‌فارسیه‌وه :سارا محه‌مه‌د
چ شانازییه‌ك ل��هوه گ �ه‌وره‌ت��ره كه به‌ساڵه‌كان‌و دهی��هك��ان‌و سه‌ده‌كان له‌نیگه‌رانی‌و خۆشییهكانی به‌ملیۆن مرۆڤ به‌شدار بێت‌و ئه‌وان گرێی رازه نهێنییه‌كانی خۆیانتان بۆ باس بكهنو ئێوه بكه‌نه مه‌حره‌می رازه شاراوه‌كانی ده‌روونیان؟ چ شانازییه‌ك سه‌رووتر لهوه ههیه كه به‌مۆزیكی خۆت دڵ‌و رۆحی به‌ملیۆنان مرۆڤ داگیر بكه‌یت‌و پ��ڕی بكه‌یت له‌شادیی‌و گه‌شبینی‌و ئ��ارام �یو هێمنییان پ��ێ ببه‌خشی؟ ئه‌مه ئه‌ركێك بوو كه‌مێژووی هونه‌ر خستبوویه سه‌رشانی پیته‌ر ئیلیچ چایكۆفسكی‌و ئ�هم�ه شانازییه‌كی پڕشكۆ بوو كه‌چاره‌نووسی كردبوویه نه‌سیبی ئهو. پیته‌ر ك �ه ل�هم��ن��داڵ��ی به‌پیتیا بانگیان ده‌كرد له‌ساڵی 1840زایینی له‌خێزانێكی مام ناوه‌ندی چاوی به‌دنیا هه‌ڵهێنا .باوكی «ئیلیا پیته‌روویچ» ئه‌فسه‌رێكی س�ه‌رب��ازیو ئه‌ندازیاری كانزا بوو و پیاوێكی زیره‌ك‌و خاوه‌ن كلتوورێكی م��ام ن��اوه‌ن��دی ب��وو ،ئهو كهسێكی زۆر مێهره‌بان‌و رێ��زدار بوو بهچهشنێك كه‌منداڵه‌كانی تا رادهی په‌رستش خۆشیان ده‌ویست ،دایكی «ئه‌لكساندر» سهر به‌بنه‌ماڵه‌ی ئهو فه‌ڕه‌نسیانه بوو كه‌كۆچه‌ری بوون‌و له‌سه‌رده‌می شۆڕشی مه‌زنی فهڕهنسا بۆ رووسیا كۆچیان كردبوو ،دایكی ژنێكی ب��ااڵب�ه‌رزو خ��اوه‌ن دوو چاوی جوان بوو ،ئهو زمانه‌كانی فه‌ڕه‌نسی‌و ئ�هڵ��م��ان��ی ب �هب��اش��ی ده‌زان�����یو زۆر به‌باشیش پیانۆی ده‌ژه‌ن��یو خاوه‌ن ده‌نگێكی خۆشیش بوو. پیته‌ر س��ێ ب��راو دوو خوشكی هه‌بوو و پیته‌ر خۆشه‌ویستییه‌كی زۆری هه‌بوو بۆ یهك له‌خۆشكه‌كانی به‌ناوی ساشا ئه‌لكساندر كه‌له‌و بچكۆله‌تر بوو، له‌ماڵه گه‌وره‌كه‌یاندا كه به بهردهوامی قه‌ره‌باڵغ ب��وو و هیچ ك��ات میوانی لێنه‌ده‌بڕا دوو ئامێری مۆزیكیی به‌رچاو ده‌كه‌وت ،یه‌كیان پیانۆیه‌كی گهوره بوو كه له‌سووچێكی هۆڵی میوان دانرا بوو و پیته‌ری بچكۆالنه بهتهواوی شهیدای ببوو پڕ به‌دڵ حه‌زی دهك��رد كاتێك ده‌چووه پشتی‌و ئازادانه په‌نجه‌ی ده‌نا سهر كلیله‌كانی‌و السایی ژه‌نیارانی گه‌وره‌ی ده‌كرده‌وه‌و لهخهیاڵی خۆیدا ئ��اوازی خۆشی ده‌ژه‌ن��ی .ئامێره‌كه‌ی دیكه سندوقێكی میۆزیكی رهش بوو ك�ه ب�هگ�ه‌ڕان��ی دهس��ت�هی�هك ده‌ستی ده‌كرده باڵوكردنه‌وه‌ی ئهو موزیكانه‌ی که له‌سه‌ری زه‌بت كرابوون. س��ن��دووق��ه رهش���هك���ه ئ����اواز‌و مۆزیكه‌كانی مۆزارت‌و روسینی‌و بلینی ب�ڵاوده‌ك��رده‌وه‌و لهم رێگه‌شه‌وه بوو كه‌پیته‌ر ئاشنایی ل�هگ�هڵ م��ۆزارت په‌یداكردو ب �هت �هواوی ش�هی��دای بوو و بهم چه‌شنه شهیدای هه‌میشه‌یی م��ۆزی��ك ب���وو ،ع �ه‌ش��ق ب��هم��ۆزارت‌و مۆزیك كهههر له‌قۆناغی منداڵییه‌وه‌‌و به‌بیستنی ئ���اوازه مۆزیكییه‌كانی سندووقه ره‌شه‌كه له‌ناخی پیته‌ردا بنجی داكووتاو تا دوایین ساته‌كانی ئهم عه‌شقه بهردهوام بوو. دای��ك��ی ی�هك�هم��ی��ن مامۆستای مۆزیكی ئهو بوو و شێوه‌ی ژه‌ندنی پیانۆو ئهو ئاوازانه‌ی خۆی ده‌یزانی پێ فێركرد ،بیره‌وه‌ریی فێركردنی یه‌كه‌مین وانه‌كانی مۆزیك‌و بوونی مامۆستایه‌كی
مێهره‌بانی وهك دای��ك��ی هیچ كات ل��هب��ی��ری پیته‌ر ن��هچ��ووه‌وه‌و وهك دره‌وش���اوه‌ت���ری���ن بیر هو هر ییه‌كا نی قۆناغی منداڵی ئهو به‌ئه‌ژمار ده‌هات. س��ااڵن��ێ��ك دوات���رو له‌تۆی نامه‌یه‌كدا بۆ دایكی نووسی: چ���هن���د رۆژێ���ك���ه ب �هردهوام ئاهه‌نگی ه�����ه‌زار دهس��ت��ان ده‌ژه‌نم كه‌رابردووم وه‌بیر دێنێته‌وه‌و خ���هم سه‌رتاپای گیانم داده‌گرێت، دێته‌وه یادم كه‌تۆ ئ���ه‌وه‌ت ده‌ژه‌ن���یو م����ن ل��هپ��اڵ��ت��او ل �هس �هر ئه‌رزه‌كه دان���ی���ش���ت���ب���ووم‌و ب��اوه‌ش��م كردبوو ب �هئ �ه‌ژن��ۆی ت��ۆداو بێ دهنگ فرمێسك ل��هچ��اوه‌ك��ان��م��دا داب��اری �نو پێكه‌وه
پیته‌ری بچكۆل ه ههر له‌منداڵیه‌و ه تامه‌زرۆیی زۆری هه‌بوو به‌ئه‌د هب‌و له‌حه‌وت ساڵییه‌و ه كۆمه‌ڵێك شیعری كورتی فهڕهنسی ده‌وته‌وه‌و به‌نیازبوو كه‌كتێبێك سهبارهت به‌ژاندارك ئهو كه‌سایه‌تیی ه خۆشه‌ویستییه‌ی خۆی، بنووسێت. ش���ی���ع���ری ئ���هو ئ��������اوازه‌م��������ان دهخ��وێ��ن��د‌و ههر دووكمان لهو په‌ڕی خۆ شهو یستند ا كه‌یفمان بهو ئاوازه ده‌هات. ل����هس����اڵ����ی 1884و لهكاتێكدا ك��هپ��ی��ت �هر ت����ازه رۆی��ش��ت��ب��ووه ناو ت���هم���هن���ی پێنج ساڵییهوه ،كچێكی پ�����ڕ ل���هه���هس���ت ب �هن��اوی «فانی» ل���ه‌دای���ك���ب���ووی ف �ه‌ڕه‌ن��س��ا ك���ه‌زۆر ب����هئ����هزم����وون‌و خاوه‌ن زانیاری بوو وهك مامۆستای ب���را گ���ه‌وره‌ك���هی
پیته‌رو به‌مه‌به‌ستی فێركردنی مۆزیك به‌نیكۆالی ب��رای‌و لیدیای ئامۆزای س���هردان���ی م��اڵ��ی ئ��هوان��ی دهك���رد، له‌یه‌كه‌مین رۆژی هاتنی ئهو كچه بۆ ماڵیان پیته‌ر داوای له«فانی» كرد تاكو له‌وانه‌كانی ب �ه‌ش��داری بكات‌و فانیش داواكارییه‌كه‌ی په‌سه‌ندكردو به‌خێرایی پیته‌ری منداڵ‌و خوێن شیرین بووه خۆشهویستی فانی‌و ئهویش بووه مه‌له‌كه‌ی گ�هورهی پیته‌رو رۆحی پڕ له‌هه‌ستیاری پیته‌ری منداڵ‌و ناوازه‌و ناسكی داگیركرد ،ماوه‌ی ئهو 4ساڵه‌ی كه‌پیته‌ر الی فانی خوێندنی مۆزیكی تێپه‌ڕكرد كاریگه‌رییه‌كی زۆری هه‌بوو لهسهر ئاڵوگۆڕپێهێنان‌و گه‌شه‌ی رۆحی پیته‌رو پیته‌ر له‌فانی عه‌شق بهئهدهبو هونه‌رو كلتووری لهو په‌ڕی عه‌شقه‌وه فێر بوو ،له‌ته‌مه‌نی 6ساڵیدا لهسهر وتنه‌وه‌ی وانه‌كانی مۆزیك لهالیهن فانییه‌وه ،پیته‌ر ده‌یتوانی به‌باشی پیانۆ بژه‌نێت‌و كتێبه ئه‌ده‌بییه‌كان بخوێنێته‌وه‌و زمانه‌كانی فه‌ڕه‌نسی‌و ئه‌ڵمانی به‌باشی قسه بكات .فانی پ �هی به‌تایبه‌تمه‌ندییه ناوازه‌كانی پیته‌ر بردبووو بهم چه‌شنه ئهوهی بهتهواوی خستبووه ژێر چاودێریو به‌باشی هه‌وڵی خۆی خستبووه گه‌ڕ بۆ بارهێنانی. پیته‌ر خ���اوه‌ن هه‌ستێكی زۆر ناسك بوو و لهم رووهوه فانی له‌قه‌بی «بچكۆله‌ی هه‌ست ناسك»ی لێنابوو، پیته‌ر زۆر كهسێكی مێهره‌بان‌و خاوه‌ن ئیراده بوو .السایی كهسی نه‌ده‌كرده‌وه‌و خ��ۆی كهسێكی داهێنه‌ر ب��وو ،زۆر ج��ار ت��وڕه دهب��وو ،ب �ه‌اڵم به‌خێرایی هێورده‌بووه‌وه ،شادییه‌كانی به‌خێرایی ده‌بوونه خهمو فرمێسكه‌كانی دهست به‌جێ ده‌بونه‌وه به‌بزه‌و پێكه‌نین. م����ۆزی����ك ش��وێ��ن��ێ��ك��ی زۆر س�ه‌رس��وڕه��ێ��ن�هری ل �هس �هر دان���ا ،تا به‌ته‌نیا ده‌م��ای��هوهو مه‌جالێكی بۆ ده‌ڕه‌خسا ،دهست به‌جێ‌و لهو په‌ڕی عه‌شقه‌وه خۆی ده‌گه‌یانده پیانۆكه‌و ب��هو پ���ه‌ڕی ه�هس��ت�هوه ئاهه‌نگێكی ده‌ژه‌نی ،ئهگهر به‌جۆرێك له‌مپه‌رێكی له‌به‌رده‌م خۆیدا بۆ گهیشتن بۆ سهر پیانۆ بدیایه‌‌و به‌په‌نجه‌كانی ههر شتێك له‌به‌رده‌ستیدا بووایه ریتمی ده‌گرت، ج��ارێ��ك��ی��ان ل��هس��هر شووشه‌یه‌كی شكاو ریتمی ده‌گ���رت‌و په‌نجه‌كانی به‌لێواری شكاو و تیژی شووشه‌كه زۆر به‌سه‌ختی كۆڵه‌وار بوو ،له‌كاتی ژه‌نینی پیانۆ عه‌سه‌بی‌و تێكده‌چوو، شه‌وێكیان پێش له‌ژه‌نینی پیانۆ به‌په‌له‌و بێ قه‌رار سهردانی ژووره‌كه‌ی خ��ۆی ك���رد ،ف��ان��ی م��ام��ۆس��ت��ای كه هه‌مووكات له‌دووره‌وه چاودێری ده‌كرد ب �هدوای��دا چ��ووو ك�هچ��اوی پێیكه‌وت دی له‌ژووره‌كه‌یدا وهك بارانی به‌هار فرمێسك له‌چاوه‌كانی دێته خوارو دهگری .به‌په‌له كردیه باوه‌ش‌و له‌كاتی ماچكردن‌و الواندنه‌وه‌ی پرسیاری ئهو حاڵه‌ته‌ی لێكرد؟ پیته‌ر به‌گریانه‌وه وت���ی :م��ۆزی��ك!م��ۆزی��ك! پ��اش��ان بۆ ماوه‌ی چهند رۆژێك خۆی له‌ژه‌نینی به‌دوورگرت‌و بهردهوام له‌مامۆستاكه‌ی ده‌پاڕایه‌وه :رزگارم بكهن ،له‌ده‌ست مۆزیك رزگارم بكهن .ئاماژه‌ی بۆ سهری خۆی دهكردو ده‌یوت كه‌لێره‌دایه‌و لێم ناگه‌ڕێ‌و ئۆقره‌ی لێبڕیووم‌و داواده‌كه‌م له‌كۆڵمی بكه‌نه‌وه. پیته‌ری بچكۆله ههر له‌منداڵیه‌و‌ه تامه‌زرۆیی زۆری هه‌بوو بهئهدهبو له‌حه‌وت ساڵییهوه كۆمه‌ڵێك شیعری كورتی فه‌ڕه‌نسایی ده‌وته‌وه‌و به‌نیازبوو
كه‌كتێبێك سهبارهت به‌ژاندارك ئهو كه‌سایه‌تییه خۆشه‌ویسته ،بنووسێت. پیته‌ر له‌ته‌مه‌نی هه‌شت ساڵی‌و پاش رۆیشتنی فانی مامۆستای ،تووشی قه‌یرانێكی دهروونی قووڵ بوو و ده‌ستی ده‌دایه ههندێك كاری سه‌یرو سه‌مه‌ره. بههیچ هۆیه‌ك فرمێسك له‌چاوه‌كانی داده‌ب���اری ،خه‌مۆك‌و نه‌خۆش بوو، رهنگی په‌ڕیوو مه‌لول كه‌وتبووه‌وه‌و نامه‌یه‌كی زۆر عاشقانه‌ی بۆ فانی مامۆستای نووسی‌و ئه‌وی وهك ئازیزی ونبووی خۆی ناو لێبردبوو ،دایكیش رێك لهو كاتهدا كه‌ناچار به‌رۆیشتن بۆ سه‌فه‌رێك درێژماوه ببوو ،ئه‌وه‌نده‌ی دیكه‌ی قورسایی خهمو نیگه‌رانییه‌كانی زۆرتر دهك��رد ،دایكیشی له‌نامه‌یه‌كی سكااڵ ئامێز ب��ۆ مامۆستای فانی گله‌یی له‌پیته‌ر دهكردو بهم جۆره بۆی نووسیبوو :پتیا ئیتر پتیاكه‌ی پێشوو نه‌ماوه‌و بۆته كهسێكی بیانووگیر. بهتهواوی كه‌مته‌رخه‌م بوو له‌به‌رانبه‌ر ههر جۆره ئ �ه‌رك‌و كارێك ،من ئیتر ناتوانم پیته‌ر به‌باشی درك پێبكه‌م. ته‌مبه‌ڵ بۆته‌وه‌و هیچ كارێكی به‌سوود ئه‌نجام ن��ادات ،نازانم چۆن له‌گه‌ڵی هه‌ڵسوكه‌وت بكه‌م؟ زۆرجار ههندێك كار دهكات كه‌ده‌مگرییه‌نێت‌و به‌زۆری نیگه‌ران‌و خه‌مباره. تهنیا ئهو كاتهی له‌پشت پیانۆ دانیشتووه‌و سه‌رقاڵی ژه‌نینی پیانۆی ه خه‌مه‌كانی فه‌رامۆش دهكات ،وا دیاره تهنیا مۆزیك ده‌بێته هۆی ئارام كردنه‌وه‌و سارێژبوونه‌وه‌ی خه‌مه رۆحییه‌كانی، ل �هم رۆژه سه‌خت‌و قه‌یراناوییانه‌دا كه‌دڵی ئهو بریندارو شكاو دیاره ،تهنیا كتێب‌و مۆزیك ده‌توانێ ساڕێژكه‌ری خه‌مه‌كانی ئهو بێت ،خۆی بۆ فانی مامۆستا بهم جۆره له‌نامه‌كه‌یدا دواوه: تهنیا شتێك ك�هس�هرم ق��اڵ دهكات خوێندنه‌وه‌یه ،ب �هم زووان��� ه كتێبی «شه‌ونشینی» له‌نووسینی گوگولم دووجار خوێندۆته‌وه ،به‌اڵم ئێستاك ه شتێكم بۆ خوێندنهوه نییهو نازانم له‌كوێ «تلماك‌و نامه‌كانی خانمی سوینه» به‌ده‌ست بێنم بۆ خوێندنهوه، جێگه‌ی سه‌رنجه كه له‌كاتی نووسینی ئهم نامه‌یه‌دا پیته‌ر تهنیا ده ساڵ ته‌مه‌نی ههیه. پاش له‌دایكبوونی برا دووانه‌كانی به‌ناوه‌كانی مودست‌و ئاناتۆلی ،باری ده‌روون����ی پیته‌ر ب���ه‌ره‌ب���هره ب��هرهو باشبوونه‌و‌ه ده‌ڕۆی‌و ئهو دوو برایه‌و بهتایبهتی مودست تا كۆتایی ته‌مه‌نی باشترین ه��اوڕێ��ی م�ه‌ح��ره‌م��ی رازه نهێنییه‌كانی ژی��ان‌و رۆح��ی ئهو بوو. له‌ته‌مه‌نی دوان���زه ساڵیدا پیته‌ریان له‌قوتابخانه‌ی ماف (حقوق) ناونووس ك��ردو بۆ م���اوهی دوو س��اڵ پیته‌ری مێرمنداڵ ك ه له‌سه‌روبه‌ری پێگه‌یشتندا بوو لهم قۆتابخانه‌دا درێژهی به‌خوێندن داو پیته‌ر لهم ماوهیهدا به‌هۆی دووری له‌بنه‌ماڵه‌که‌ی تووشی ره‌نج‌و سه‌ختی زۆر بووهوه. گرنگترین ش��ادی ئ �هو سااڵنه‌ی دایكی به‌دیاری پێداو و شه‌وێك ئهو بۆ سه‌یركردنی ئۆپێرای «ژیانێك بۆ تزار» له كاره‌كانی «گلینگا» باوكی مۆزیكی نه‌ته‌وه‌یی برد ،سه‌یركردنی ئ�هم مۆزیكه كاریگه‌رییه‌كی قووڵ‌و به‌رچاوی لهسهر زه‌ین‌و رۆحی تینوی مۆزیکی پیته‌ر دان��او ره‌نگه بتوانین وهك شه‌وی كۆتایی قۆناغی منداڵی پیته‌رو سهرهتای مێرمنداڵی ئهو ناوی لێببه‌ین.
پیكاسۆ بێن لۆر ی و :مستهفا زاهیدی
ی ( )Ben Looryچیرۆكنووس‌و بێن لۆر فیلمنامه‌نووسی ئه‌مریكایی ،ئێستا له‌لۆس ئه‌نجلۆس ده‌ژی‌‌و یه‌كێك له‌قه‌ڵه‌م ه تازه‌كان ی ئه‌ده‌بی ئه‌مریكایه، زیاتر وهك چیرۆكنووسێك ی پۆست مۆدێڕن ده‌ناسرێت .لهگهڵ كاری چیرۆكنووسین‌و فیلمنامه‌نووسین، ی چهند به‌رنامه‌یه‌ك ی ئاماده‌كار ته‌له‌فیزیۆنیشه. جارێك پیكاسۆ هات ه ی ئێمهو ماوه‌یه‌ك مایه‌وه، شاره‌ك ه ئهم ه ماوه‌یه‌ك ی زۆر له‌مه‌وپێش ی روویدا .الموای ه هاتبو بۆ ئهوه ماوه‌یه‌ك له‌وێنه‌كێشان دووربێت ی ئهو ماوه لێر‌ه بوو لهبهر ئهوه هیچ كارێك ی نه‌كرد ،پیكاسۆ هه‌مووكات مایكرۆسكۆپێك ی پێبوو ی گیانله‌به‌ر‌ه ورده‌كاندا به‌دوا ده‌گه‌ڕا. به‌یانیان ده‌تبینی له‌ناو گژو ی گیاكاندا ده‌هات‌و ده‌چوو و چاو ی بچووك ده‌كرده‌وه‌و ته‌ماشا شوێنێك ی ده‌كرد ،هه‌ركاتیش ده‌یدۆزییه‌وه‌و پێی باش بوو ده‌چه‌مایه‌وه‌و تاقیده‌كرده‌وه، ئهگهر باش بوای ه هه‌ڵ ی ده‌گرت‌و ده‌یخست ه ناو شووشه‌یه‌ك، ی به‌نزینخانه‌كه‌و‌ه پیكاسۆ له‌سه‌رو ژوورێك ی به‌كرێ گرتبوو، ههموو گیانله‌به‌ره‌كان ی ده‌خست ه ی ی كاره‌ك هی ،ده‌رگا سهر میز ی كراوه بوو و زۆر كه‌م ژووره‌ك ه ی به‌رزده‌كرده‌وه ،ته‌نها سهر ی ده‌بڕیی ه گیانله‌به‌ره‌كان، چاو ی جه‌ست ه ناسك‌و باڵ ه ته‌ماشا جوانه‌كانیان ی ده‌كرد ،كه‌پیكاسۆ رۆیشت ،گیانله‌به‌ره‌كانیشی له‌گه‌ڵیدا رۆیشتن ،هه‌ڵبه‌ت زۆربه‌یان رۆیشتن ،چهند ی دانه‌یه‌كیان مایه‌وه ،به‌ورد هه‌موویانمان تاقیكرده‌وه، ده‌مانویست بزانین بۆ نه‌ڕۆیشتوون .دهبێ كێشه‌یه‌كیان هه‌بێت كه‌نه‌ڕۆیشتوون، ی ئێمه‌و‌ه ئه‌وانیش به‌اڵم به‌ال كۆمه‌ڵێك گیانله‌به‌ر بوون وهك گیانله‌به‌ره‌كان ی تر ،دهبا پیكاسۆ ی بتزانیبایه. بویتای ه بۆئهوه گیانله‌به‌ره‌كانمان به‌شووشه‌كانه‌و‌ه خست ه چاڵ‌و ی خۆماندا. چووین به‌شوێن كار دیسان ژیانی ئاسایی خۆمان گرته‌و‌ه بهر .به‌اڵم هه‌ركات ی گشتی‌‌و ده‌ڕۆم ه كتێبخان ه یه‌كێك لهو كتێبان ه هه‌ڵده‌گرم‌و وێنه شێوه‌كارییه‌كان ی پیكاسۆ یهك به‌یه‌ك هه‌ڵده‌ده‌مه‌وه، پێمخۆش ه لهگهڵ خۆم ئهم یاریی ه بكه‌م. ده‌زان ی چییه ،له‌ناو تابلۆكان ی ی پیكاسۆدا به‌تایبه‌ت ئه‌وان ه ی هاتن بۆ ئێره كێشاونی، دوا هه‌مووكات گیانله‌به‌رێك ی بچووك ی دژوار‌ه بیدۆزیته‌وه، ههیه ،تۆز به‌اڵم ههیه ،راست وهك خاڵێك ی ی بچووك ی رهنگی ،ئهگهر دوا چهند کاتژمێر ته‌ماشاكردن نه‌تاندۆزییه‌وه ،ئهوه بزانن ئهو تابلۆی ه ه ی كاتێك ه كه‌هێشتا ی ئێمه ،به‌اڵم نه‌هاتبوو‌ه شاره‌ك ه ئهگهر دۆزیتانه‌وه‌و ئارام بوونه‌وه‌و دانیشتن ،وهك ئهوه وای ه پیكاسۆتان به‌ده‌سته‌و‌ه گرتبێت.
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)35چوارشه‌ممه2010/6/9 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
18فه‌رهه‌نگ
خوێندنه‌‌وه‌‌یه‌‌كی ته‌‌ئویلیانه‌‌ی چیرۆكی «گۆڕستان»ی ناسری وه‌‌حیدی گۆڕستان ناسری وه‌‌حیدی
وه یان هیچ پێی وتم :ئه‌‌سمه‌‌ر! ئه كهس! وه ب��ۆ الی گۆڕهكهی گ��ه‌‌ڕام��ه كه كه‌‌ژاڵم باوكم .لهتهنیشت گۆڕه دی���ت ،كراسێكی رهش���ی ساده‌‌ی ل��هب��ه‌‌رداب��وو ،خ��ۆی داب���وو بهسهر گۆڕێكداو ب��ال��ۆره‌‌ی ده‌‌وت‌و خۆی ده‌‌الوان��هوه ،ده‌‌نك ده‌‌نك فرمێسك هاته خوار، چاوه كاڵه‌‌كه‌‌یدا ده به ژاره له‌‌دیمه‌‌نی ده‌‌چۆڕاوه، خهمو په به‌‌ئه‌‌سپایی ده‌‌ستم نای ه سهر شانی‌و كه دوورمخسته‌‌وه .بهرهو ماڵ له‌‌گۆڕه وتینه ڕێ ،لهو ماوهیهدا دڵخۆشیم كه نته ده‌‌داوه ،پێم وت :تۆ هه‌‌وه‌‌ڵی ته‌‌مه جوان‌و جه‌‌حێڵی زۆر كه‌‌ست پێ رازی سته خوشكه‌‌كانمان دهبێ ،ئێستا ده مێردیان نه‌‌كردوه ،كاكم دوای ئهو كه له‌‌هه‌‌نده‌‌ران �ژه ماوه دوورو درێ� وه تهنیا ئافره‌‌تێك كه‌‌لێی گه‌‌ڕاوه‌‌ته پرسیوه تۆ ب��ووی .ك��ه‌‌ژاڵ ده‌‌زانم ئاخیره‌‌كه‌‌ی شوو ده‌‌كه‌‌یته‌‌وه ،خۆ شوكور منداڵیشت نییه. وه وه‌اڵمی ك��ه‌‌ژاڵ به‌‌تووڕه‌‌ییه وه ئێستا جلی تازیه‌‌تیم لهبهر دامه دانه‌‌كه‌‌ندووه .ههفتهیهك له‌‌مه‌‌رگی جهالل تێنه‌‌په‌‌ڕیوه ،دیسانه‌‌كانێ من سوێندم بۆ خواردبوو ل��هدوای ئهو مه‌‌گ هر گۆڕ له‌‌ئامێزم گرێ .تكات لێ وه چیتر مه‌‌دوێ، دهكهم ئیتر لهم باره من ش��هو و رۆژ له‌‌فیكرو خه‌‌یاڵی ج��هالل دام ،ههموو ش��هوێ خه‌‌وی پێوه ده‌‌بینم ،ناتوانم تهنیا ساتێك بیری ئهو له‌‌خۆم دوورخه‌‌مه‌‌وه. ههفتهیهكی له‌‌پێنجشه‌‌ممه‌ی تردا كه‌‌ژاڵم دیت خۆی دابوو بهسهر گۆڕهكهی جه‌‌اللداو ده‌‌گریا ،كراسێكی ره‌‌شی گوڵ وردی زه‌‌ردی له‌‌به‌‌ردابوو، كه خسته سهر شانی‌و له‌‌گۆڕه ده‌‌ستم دوورمخسته‌‌وه ،بهرهو ماڵ گه‌‌ڕاینه‌‌وه، بهر لهههموو شتێك ك��ه‌‌ژاڵ وتی: له‌‌بابه‌‌ته‌‌كه‌‌ی ههفتهی رابردوو نا‌دوێم، وه زیاتر مێشكم چیتر ناتوانێ ل��ه هه‌‌ڵبگرێ ،لهم ههفتهیهدا تهنیا سێ وه دیوه. شهو خه‌‌وم به‌‌جه‌‌الله لهپێنجشهممهیهكی تردا كه‌‌ژاڵم دیت خۆی دابوو بهسهر گۆڕهكهی جه‌‌اللداو ده‌‌گریا ،كراسێكی ره‌‌شی گ��وڵ وردی س��ه‌‌وزی له‌‌به‌‌ردابوو، خسته سهر شانی‌و بهرهو ده‌‌ستم ماڵ گه‌‌ڕاینه‌‌وه ،ك��ه‌‌ژاڵ وت��ی :لهو ههفتهیهدا تهنیا دوێنێ شهو خه‌‌ونی وه دیوه. به‌‌جه‌‌الله له‌‌به‌‌یانی جومعه‌‌ی ههفتهیهكی ت��ردا كه‌‌ژاڵیان به‌‌مردوویی لهسهر گ��ۆڕه‌‌ك��هی ج���هالل هه‌‌ڵگرتبۆوه، كراسێكی ره‌‌شی گوڵ وردی سووری ل���هب���ه‌‌رداب���وو ،فرمێسكی چاوی گۆڕهكهی ته‌‌ڕ كردبوو. لهپێنجشهممهیهكی ههفتهیهكی تردا من‌و كاكم‌و براژنم لهتهنیشت گۆڕهكهی باوكم‌و ج��هالل گۆڕێكی ت��ازه‌‌م��ان بینی ،لهسهر كێله‌‌كه‌‌ی فایه مرۆڤه بهوه نووسرابوو« :ئهم ل��هچ��وار هه‌فت ه زی��ات��ر نهیتوانی به‌‌ره‌‌نگاری ده‌‌ردی دووری مێرده‌‌كه‌‌ی وه ب��ێ ،بهسهر گ��ۆڕی مێرده‌‌كه‌‌یه گیانی ده‌‌رچوو!!
ره‌سووڵ سۆفی سوڵتانی
«دهنگ سه‌‌رچاوه‌‌كه‌‌ی خۆی بزر دهكا، نووسهر ئاوێته‌ی مه‌‌رگی خۆی ده‌‌بێ‌و نووسین ده‌‌ستپێده‌‌كا» رۆالن بارت نووسهر لهم كورت ه چیرۆكه‌‌دا هه‌‌ڵوێستێكی ئینسانی خۆی تێكه‌‌ڵ ت دژ به‌‌نه‌‌ریتێكی وشه دهكا به‌‌هونه‌‌رو دێرینی كۆمه‌‌ڵگاكه‌‌ی خۆی .ده‌‌یه‌‌وێ سهر له‌‌ژانێكی نا‌دیاری خه‌‌ڵكه‌‌كه‌‌ی وه هه‌‌ڵداته‌‌وه ،كه‌‌په‌‌تاو یاوه‌‌كه‌‌ی له‌‌كۆنه ههر بهناو پێشه‌‌و ده‌‌ماریاندا دێ‌و ده‌‌چێ .لهم چیرۆكه‌‌دا به‌‌ده‌‌ور گێڕانی دوو كهسی سهرهكی چیرۆك ،یهكهم ئه‌‌سمه‌‌ر وهك كارگێڕی چیرۆك دووهه‌‌م «كه‌‌ژاڵ» پاڵه‌‌وانی یهكهمی چیرۆك، ینه ئامانجێك بۆ چارهسهركردنی ده‌‌گه كێشه‌‌یه‌‌كی كۆمهڵ. به سه‌‌رنجدان بهو خااڵنه: چیرۆك ههمووی لهشوێنێكی نه‌‌گۆڕدا به‌‌ڕێوه‌‌چووه. ههموو باسه‌‌كان بۆ گێڕانه‌‌وه‌‌ی یهك رووداوی سهرهكی ته‌‌رخانكراون . گۆڕانی كاته‌‌كانیش بهشێوهیهكی نابنه ئهگهری رێك‌و پێك‌و ئه‌‌ستوونین‌و لێك هه‌‌ڵپچڕان‌و درێژدادڕی رووداوه‌‌كان، كه دهكرێ بڵێین گۆڕستان شانۆنامه‌‌یه له‌‌پێنج په‌‌رده‌‌دا: كه كه‌‌ژاڵ په‌‌رده‌‌ی یهكهم – كراسێكی ره‌‌شی ساده‌‌ی له‌‌به‌‌ردایه. په‌‌رده‌‌ی دووهه‌‌م – كه‌‌ژاڵ كراسێكی ره‌‌شی گوڵ وردی زه‌‌ردی له‌‌به‌‌ردایه. په‌‌رده‌‌ی سێهه‌‌م -كه‌‌ژاڵ كراسێكی ره‌‌شی گوڵ وردی سه‌‌وزی له‌‌به‌‌ردایه. په‌‌رده‌‌ی چواره‌‌م -كه‌‌ژاڵ كراسێكی ره‌‌شی گوڵ وردی سووری له‌‌به‌‌ردایه. په‌‌رده‌‌ی پێنجهم – تابلۆی كۆتایی‌و ره گرنگی چیرۆكه‌‌ك ه ،ئهو بهشی هه دێته شوێنه‌‌ی كه‌‌ئاكام‌و پرسیاری لێ بهرههم «دیمه‌‌نی گۆڕهكهی كه‌‌ژاڵ» ه. نه كهههندێك وردبوویته‌‌وه‌‌‌و الیه تایبه‌‌تییه‌‌كانی چیرۆكه‌‌كه‌‌ت هه‌‌ڵسه‌‌نگاند، دوو چیرۆك یان باشتر بڵێم دوو دێته به‌‌رده‌‌م. وه بهسهرهات لهدوو كه‌‌سه بهسهرهات ی یهكهم ،بهسهرهاتی ژاڵه له‌‌سێ قۆناغدا: كه : 1تازیه‌‌باری كه‌‌ژاڵ‌و پێشنیار پێكردنی بۆ زه‌‌ماوه‌‌ندی سهر له‌‌نوێ، (له‌‌په‌‌رده‌‌ی یه‌‌كه‌‌مدا). :2ئه‌‌وینداربوونی نهێنیانه‌‌ی باشتره كه‌‌ژاڵ ههنگاو بهههنگاو، بڵێم هۆگربوون به‌‌ده‌‌ستپێكردنه‌‌وه‌‌ی ژینێكی تازه‌‌و ژیاندنه‌‌وه‌‌ی خۆشییهكانی (له‌‌په‌‌رده‌‌ی 2و 3دا). :3مردنی له‌‌ناكاوی كه‌‌ژاڵ (لهكۆتاییدا) بهسهرهاتی دووهه‌‌م:
ئامڕازێكه «رهنگ»، نووسهر زۆر وه بۆ به‌‌وریاییه ی ره‌‌مزه‌‌كان نیشاندان یاری پێدهكاو پێی ده‌‌دوێ
بهسهرهاتی كاكی ئه‌‌سمه‌‌ر لهدوو قۆناغدا: ئـ :پێشنیار بۆ‌كه‌‌ژاڵ دهكا شووی پێ بكا (له‌‌په‌‌رده‌‌ی یه‌‌كه‌‌مدا). بـ :كه‌‌ژاڵ پێشنیاره‌‌كه‌‌ی وه‌‌رناگرێ ئهویش لهگهڵ كهسێكی تردا زه‌‌ماوه‌‌ند دهكا. • په‌‌رده‌‌ی یهكهم: كه ئاوا ده‌‌ستپێده‌‌كا: چیرۆكه وه یان هیچ كهس» «ئه‌‌سمه‌‌ر! ئه كێ پێی وت؟ ئه‌‌سمه‌‌ر كێیه‌‌و تاوه خوێنه‌‌ر كێیه كه‌وا له‌‌سه‌‌ره «ئهو» وا لێ دهكا بۆ سه‌‌رده‌‌رهێنان لهم پرسه قۆڵ هه‌‌ڵماڵێ بۆ خوێندنه‌‌وه‌‌ی چیرۆكه‌‌كه‌‌ی بهر ده‌‌می‌و بهسهریدا تێ نه‌‌په‌‌ڕێ. فهرمان -فێعل -ی «گه‌‌ڕامه‌‌وه» وه پێشتر سهر وا پێشان دهدا كه‌‌بگێڕه قاڵی ئیشێكیتر بووه‌‌و پاشان بۆ تهواو وه بۆ كردنی مه‌‌به‌‌سته‌‌كه‌‌ی گه‌‌ڕاوه‌‌ته ژاڵه . شوێنی مهبهست ،كه‌‌الی كه كه‌‌ژاڵ خۆی بهسهر گۆڕێكدا داوه ،كه‌‌ژاڵ تازیه‌‌تبارو ره‌‌شپۆشه، ئهویش دێ دڵی ده‌‌داته‌‌وه ،به‌‌رێگای ئهم ئاخافتنانه‌‌دا ههندێك راز! وهك كه گرێ كوێره‌‌كانی سهرهتای چیرۆكه ده‌‌دركێندرێ. كه‌‌سایه‌‌تی كه‌‌ژاڵمان بۆ وێنا سته دهكا :كه‌‌ژاڵی هێشتا الو و ده خوشكی ئه‌‌سمه‌‌ره ،كاكی ئه‌‌سمه‌‌ر زێته گۆڕه‌‌پانی وه داده‌‌به له‌‌هه‌‌نده‌‌رانه گێڕانه‌‌وه‌‌كه‌‌و كرده‌‌وه‌‌یه‌‌كی هاوبه‌‌شی وهك له خاڵێكدا سهردانی مه‌‌زاری ئازیزانیان وه گرێ دهدات، (گۆڕستان) به‌‌یه‌‌كیانه داواكاری كه‌‌ژاڵه ،كه‌‌ژاڵ مێرده‌‌كه‌‌ی كه ره‌‌تده‌‌كاته‌‌وه، مردووه ،داواكاریه چونكه ده‌‌یه‌‌وێ وه‌‌فاداری ژیانی پێشووی‌و بیره‌‌وه‌‌ریه‌‌كانی بمێنێته‌‌وه. تا ئێره ده‌‌ور گێڕه‌‌‌كانی ئهم شانۆیه‌‌‌و داڕشتنی باری كه‌‌سایه‌‌تیه‌‌كانیان لهرێگهی ئهم چه‌‌ن رسته پوخت‌و پاراوه‌‌دا له‌‌مێشكماندا وێنا دهكرێ. • په‌‌رده‌‌ی دووهه‌‌م ی ههفتهی تردا له‌پێنجشه‌مم ه ده‌‌ستپێده‌‌كات ،دیمه‌‌ن ،كۆپیكراوی دیمه‌‌نی ههفتهی پێشوو یان په‌‌رده‌‌ی یه‌‌كه‌‌مه ،كه‌‌ژاڵ خۆی بهسهر گۆڕهكهی جه‌‌اللدا داوه ،دهگری ،به‌‌رگه‌‌كه‌‌ی ههر ره‌‌شه ،دیسان ئه‌‌سمه‌‌ر لهشوێنی یه مهبهسته ،تهنیا جیاوازیه‌‌كی كه‌‌هه سته رده له‌‌ئه‌‌نگو گوڵێكی وردی زه چاوی كراسه‌‌كه‌‌ی كه‌‌ژاڵدا خۆی ده‌‌نوێنێ‌و دابه‌‌زینی رادهی خهون وه له‌‌هه‌فته‌و‌ه دیتنه‌‌كانی به‌‌جه‌‌الله مزانه زمانی ته سێ جار ،ئهم ره هاتووه ئاخافتنی چیرۆكه‌‌كه‌‌ن كه‌‌هه‌‌واڵی دامركان‌و داسه‌‌كنانی دڵی كه‌‌ژاڵ‌و رێژهی له‌‌بیرچوونه‌‌وه‌‌ی ده‌‌وری جهالل راده‌‌گه‌‌یه‌‌نێ. ئامڕازێكه كه‌‌نووسه‌‌ر «رهنگ»، وه بۆ نیشاندان ی زۆر به‌‌وریاییه ره‌‌مزه‌‌كان یاری پێدهكاو پێی ده‌‌دوێ، لهم په‌‌رده‌‌یه‌‌دا رهنگی زهرد سهر نگه هه‌‌ست‌و هه‌‌ڵده‌‌دا ،گۆڕانی ئهم ره نه‌‌ستی كه‌‌ژاڵ لهئاست داسه‌‌كنانی دڵ‌و كاڵبوونه‌‌وه‌‌ی حوزووری جهالل، لهخهیاڵی كه‌‌ژاڵدا ده‌‌گێڕێته‌‌وه، دهروونناسی ره‌‌نگه‌‌كان لهالی وێنه‌‌كێش وهك ده‌‌ركه‌‌وتنی تروسكه‌‌ی هیواو ك له‌‌زه‌‌ینییه‌‌تی جۆره جمینێ سهرههڵدانی مه پێیه ئه مرۆڤدا لێكده‌‌درێته‌‌وه ،بهو ئومێدێكه له‌‌شه‌‌وه‌‌زه‌‌نگی سه‌‌راپا گۆڕانی
بێ هیوای كه‌‌ژاڵداو لهگهڵ ئه‌‌مه‌‌دا وه ی ئه‌‌سمه‌‌ر ده‌‌یبه‌‌ستێته حوزوور به‌پێشنیاره‌‌كه‌‌ی كاكیه‌‌وه. • په‌‌رده‌‌ی سێهه‌‌م به‌‌پێنجشه‌‌ممه‌ی ههفتهیهكی تر ده‌‌ستپێده‌‌كاته‌‌وه ،دیمه‌‌ن! كۆپیكراوی كهم‌و دووهه‌‌مه، دیمه‌‌نی ههفتهی یه كه‌‌ژاڵ خۆی بهسهر گۆڕهكهی جه‌‌اللدا داوه ،دهگری ،به‌‌رگه‌‌كه‌‌ی ههر ره‌‌شه، دیسان ئه‌‌سمه‌‌ر لهشوێنی مهبهسته، رواڵه‌‌تی دیمه‌‌نه‌‌كان نه‌‌گۆڕاون تهنیا داوه گۆڵه زه‌‌ردو ورده‌‌كان جێی خۆیان به‌‌گوڵێكی «سه‌‌وز»ی «ورد» ،لهم وه ههفتهیهدا یهك جار خهون به‌‌جه‌‌الله ده‌‌بینێ« ،خهون» وهك كه‌‌ره‌‌سته‌‌یه‌‌ك رگیراوه بۆ پێوهندی رۆحی كه‌‌ڵكی لێ وه نێوان جه‌‌الل‌و كه‌‌ژاڵ .كه‌‌ژاڵ تا دێ زیاتر فه‌‌رامۆشی دێ ،رهنگی «سه‌‌وز» باس له‌‌سه‌‌رهه‌‌ڵدانه‌‌وه‌‌ی ئارامی‌و هێوریه‌‌كی كه له‌‌سرووشتی دهروونی دهروونی دهكا نگه دڵه‌‌ڕاوكێی كه‌‌ژاڵدا وێنا دهكرێ ،ره دوو ههفتهی پێشوو رێشاژوێی كردبێ‌و كه‌‌ژاڵ بهرهو ژیانێكی ترو خۆشیه بزركراوه‌‌كانی وه‌‌ده‌‌ستخستنه‌‌وه‌‌ی پاڵ پێوه‌‌نێ. • په‌‌رده‌‌ی چواره‌‌م رده)دا چیرۆك، به‌اڵم لهم به‌‌شه(په یان باشتر بڵێم ئهنجامی چیرۆك بهچهشنێك خوێنه‌‌ر سهرسام دهكا، وانییه ئهم چهند رسته‌‌ی خۆی پێی سه‌‌ره‌‌وه‌‌ی دروست خوێندبێته‌‌وه ،لهشی بێ گیانی كهسی یهكهمی چیڕۆك له‌‌به‌‌یانی هه‌‌ینیدا لهسهر گۆڕهكهی جهالل هه‌‌ڵده‌‌گیرێته‌‌وه ،لهكاتێكدا گوڵێكی وردی سوور جێگای گوڵ ه زه‌‌ردو سه‌‌وزه‌‌كه‌‌ی گرتۆته‌‌وه ،ئهم مردنه وهك كۆتایی چیرۆك ههر چهند ئه‌‌نجامێكی لۆژیكی نهبوو بۆ كردنهوهی چونكه گرێی كۆتایی چیرۆك ،به‌اڵم كه لهسهر بنهمای فۆڕمێكی گێڕانه‌‌وه تایبهت‌و شێوازی چیرۆكی زۆر كورت داڕێژراوه ره‌‌مزه‌‌كان ده‌‌وری لێكدانه‌‌وه‌‌و شیكرنه‌‌وه‌‌ی رووداوه‌‌كان ده‌‌گێڕن. رێگه رووداوه به‌‌رچاوه‌‌كان ئهركی له ده‌‌ركردنی خوێنه‌‌ریان له‌‌ئه‌‌ستۆیه، ندیه و»توخم»ه سه‌‌ره‌‌كیانه‌‌ی پێوه ئه وه ده‌‌پارێزن‌و دال‌و ناوه‌‌كییه‌‌كانی گێڕانه وه وه گرێده‌‌ده‌‌نه مه‌‌دلووله‌‌كان به‌‌یه‌‌كه «رهنگ»ه‌‌كانن ،رهنگی سوور وهك «نیشانه« ی پێگه‌‌ییشتنی چه‌‌مكێك، باس له‌‌ترۆپكی ئه‌‌وینداریه‌‌ك دهكات له‌‌پانتاییه‌‌كی تاریك‌و نه‌‌گونجاودا، (پانتای ره‌‌شی كراسه‌‌كه‌‌ی كه‌‌ژاڵ) بنچ كه لهئهنجامی داكوتانی هیوایه‌‌كی كامڵ دێته كایه‌‌وه. به‌‌ئاكام گه‌‌ییشتنێكدا به‌اڵم كه‌‌ژاڵ دڵی به‌‌كێ دابوو؟ مه درێژهی عه‌‌شقه‌‌كه‌‌ی جهالل بوو ئه كه لهپاش مه‌‌رگی له‌‌زه‌ین ی خوێنه‌‌رانه‌‌ی كه‌‌ژاڵدا ده‌‌نووسرایه‌‌وه‌‌و هه‌‌وڵیده‌‌دا بۆ ده‌‌سته‌‌به‌‌ركردنی واتای تازه‌‌تر؟ ئهگهر بێجگه له‌‌جه‌‌الل خۆشهویستی كهسێكی تر كه‌‌ژاڵی راپێچ دهدا بۆ نیشتمانێكی ی تری خۆزیاكان ،ئه‌‌دی بۆ له‌‌باره‌گ ه یه ئهو نیشتمانه‌‌دا كۆتایی بهو پرۆسه هێنا.؟ ئهگهر عه‌‌زره‌‌تی كۆچی جهالل گیانی لێ‌سه‌ندبێ خۆ ههموو نیشانه‌‌كان ریكه پێشانیاندا رۆژ لهدوای رۆژ خه فه‌‌رامۆشی‌و سوكنایی زیاتر بهسهر چۆنه رۆحی كه‌‌ژاڵدا ده‌‌كشێ ،ئه‌‌دی نایه سهر گۆڕهكهی میشه سهری بۆ هه جه‌‌الل‌و ..؟....؟.....؟... له پرسیارانه ههمووی ئهم «په‌‌رده‌‌ی پێنجهم»دا به‌‌هه‌‌ندێك
وه لهالی خوێنه‌‌ر وه‌اڵم گومانه ده‌‌درێنه‌‌وه. بگێڕه‌‌وه‌‌ی چیرۆك دهڵێ :لهگهڵ مه چووینه گۆڕستان ،ئه كاكم‌و براژنم كه گڵكۆی كه‌‌ژاڵ لهتهنیشت كاتێكدایه له وه دهبینن. گڵكۆی جهالله دیاره برای ئه‌‌سمه‌‌ره، «كاك» به‌اڵم «براژن» كه‌‌سایه‌‌تیه‌‌كی نێته گۆڕه‌‌پانی تازه پێی ده ناكاوه كه له چیرۆكه‌‌كه‌‌وه ،كاكی ئه‌‌سمه‌‌ر بهر له‌‌مردنی كه‌‌ژاڵ ژن دێنێ .كاكی ئه‌‌سمه‌‌ر له‌‌یه‌‌كه‌‌م دێڕی چیرۆكه‌‌كه‌‌دا وتبووی: وه یان هیچ كهس». «ئه‌‌سمه‌‌ر ئه «ئهو» واتا كه‌‌ژاڵیش سوێند خۆری جهالل دهبێ و ناتوانێ به‌‌پێچه‌‌وانه‌‌ی ویستی دڵی خۆی بجووڵێته‌‌وه ،كاكی
رووداوه به‌‌رچاوه‌‌كان رێگه ئهركی له ده‌‌ركردنی خوێنه‌‌ریان له‌‌ئه‌‌ستۆیه ئه‌‌سمه‌‌ریش وهك مافی خۆی ناچار كاته هاوژینی خۆی. كهسێكی تر ده وه جۆره ناسۆری كه‌‌ژاڵ دێته بهم سوێ .جارێكی تر ههرهسی نائومێدی بهرهو سنگی گڵكۆی دڵداره‌‌كه‌‌ی میشه پێشووی راپێچی ده‌‌داته‌‌وه‌‌و بۆ هه له‌‌جه‌‌غزی لێكدانه‌‌وه‌‌كانی واتایی جه‌‌اللدا دهمێنێتهوه. مرۆڤه له‌‌چوار هه‌فت ه زیاتر «ئهم نهیتوانی به‌‌ره‌‌نگاری ده‌‌ردی مێرده‌‌كه‌‌ی بێ‌و »... یه وهك به‌‌رزترین ئهم رسته كه راگه‌‌یه‌‌نی پهیامی چیرۆكه بهشێوهیهكی ته‌‌نزاوی كۆتایی به‌‌ئه‌‌م مه چیرۆكه دێنێ ،ره‌‌مزه‌‌كان دهڵێن ئه یشتنێكه له‌‌خوێندنه‌‌وه‌‌یه‌‌كی سهر تێگه هاتۆته بهرههم، سه‌‌ره‌‌كی‌و ره‌‌شاییانه‌‌دا گوڵه ورده‌‌كانی پانتای كهسێك وه كراسه‌‌كه‌‌ی كه‌‌ژاڵی نه‌‌خوێندبێته دهڵێ :كه‌‌ژاڵ نهیتوانی به‌‌ره‌‌نگاری ده‌‌ردی له‌‌ده‌‌ستچوونی مێرده‌‌كه‌‌ی بێ». خوێندنه‌‌وه‌‌یه‌‌كی ته‌‌ك ره‌هه‌‌ندی نیشانه‌‌كانیش دهڵێن كه‌‌ژال له‌‌مه‌‌راقی مه‌‌رگی ئازیزه‌‌كه‌‌یدا نه‌‌مرد ،بهڵكو كه لهئهنجامی ژنهێنانی نائومێدیه‌‌ك كاكی ئه‌‌سمه‌‌ردا ههرهسی هێنابوو ساته بردبوو، كه‌‌ژاڵی بهرهو ئهم مه‌‌رگه یه دهڵێ كه‌‌ژاڵ ئازایه‌‌تی ئهم خوێندنهوه هه‌‌ڵوێستێكی گونجاوی نهبوو تابتوانێ ریته داسه‌‌پاوه‌‌كان ببه‌‌زێنێ‌و ركه‌‌ی نه خۆی ده‌‌رباز بكات . چیرۆكێكه پاش جهالل- كۆتاییپێهاتنی ،جارێكی تر كه‌‌ژاڵ ده‌‌یخوێنێته‌‌وه ،كه‌‌ژاڵ بهردهوامی زایینه‌‌وه‌‌ی واتاو «بهسهرهات»ه، خوێنه‌‌رێكیتر ده‌‌یخوێنێته‌‌وه،به‌اڵم كه‌‌ژاڵ ئهگهر له‌‌چوارچێوه‌‌ی واتاكانی جهالل ده‌‌رباز بوایه ،وهك ده‌‌قێكی ناشیاو دووباره نه‌‌ده‌‌مرده‌‌وه، وه بۆ خوێندنه بهڵكو دیسان له‌‌به‌‌ستێنێكی تردا واتای تازه‌‌تری به‌‌دی ده‌هێناوه.
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)35چوارشه‌ممه2010/6/9 ،
ی پێنجهم ـ بهرامبهر به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پهروهرده 0533184771 ی میران ـ نهۆم ی سالم ،ته‌الر ی كوردستان ،سلێمانی ـ شاڕێ ههرێم
ی سول ی تێلیگراف خاوه‌نی ئیمتیاز :كۆمپانیا
سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی به‌ڕێوه‌بردن :ئیدریس عومه‌ر info@destur.net - 0533187811
i n f o @ d e s t u r. n e t
جێگری سه‌رنووسه‌ر :وریا حه‌مه‌تاهیر سکرتێری نووسین :شۆڕش خالید بهڕێوهبهری هونه‌ریی :شێرکۆ خانزادی
رۆژان‌ه گه‌رماوگه‌رم ههواڵو رووداوه سه‌رنجڕاکێشه‌کانی مۆندیالتان بۆ ده‌گوازێته‌وه w w w. y a r y. d e s t u r. n e t
ی سهردهشت عوسمان له‌بیرنه‌چوونه‌و ه
نه‌جمه‌دین حه‌مه‌عه‌لی
له‌په‌راوێزی سه‌ردانه‌که‌ی سه‌رۆکی ههرێم بۆ تورکیا
زانیار محه‌مه‌د
فۆتۆگراف :ده‌شتی ئه‌نوه‌ر
ی سهردهشت مانگێك بهسهر تیرۆركردن عوسماندا تێپه‌ڕی‌‌و پ��ارت��یو دهزگا ی ئه‌منییه‌كانی ،جگ ه له‌ڕوونكردنه‌وه ی دیكه‌یان س���ه‌ره‌ت���ای���ی ،ش��ت��ێ��ك� ی ئه‌نجامنه‌دا .لهبری لێپرسینه‌وه‌ی جد ی هه‌ولێری بن له‌به‌رپرس ه ئه‌منییه‌كان ده‌ستی پارتی ،لهبری به‌دواداچوون ی بۆ ئهو گومانانه‌ی ئاراسته‌ی پارت ی ی ههرێم سهرقاڵ ده‌كرێن ،به‌اڵم سهرۆك گه‌شته‌كانیه‌تی بۆ توركیاو ئه‌ڵمانیا‌و فهڕهنسا ،پهرلهمانی كوردستانیش ی كڕینی ئۆتۆمبێله بۆ س �ه‌رگ �هرم � پهرلهمانتاران. ی چه‌ندێك رف��ان��دن‌و تیرۆركردن س�ه‌رده‌ش��ت عوسمان ترسناك بوو، ی به‌رانبه‌ر هێنده‌ش بێباكیی پارت به‌تیرۆركردنی سهردهشت عوسمان‌و ی ئهو حیزب ه ی راگه‌یاندن هێرشه‌كان سامناكن .چه‌نده كوشتنی مرۆڤێك ت��اوان��ێ��ك �ی گ���هورهی���ه ،ئ��ه‌وه‌ن��ده‌ش ی ب �ه‌ران��ب �هر تاوانێك، خ �هم��س��اردی � شاردنه‌وه‌‌و شێواندنی حه‌قیقه‌ت تاوانه. چاوه‌ڕێده‌كرا ،ههر هیچ نه‌بێت پارتیو ی لێبوردن له‌خه‌ڵك‌و سه‌رۆكه‌كه‌ی ،داوا بنه‌ماڵه‌ی سهردهشت عوسمان بكهن، ی چونك ه ل �ه‌ژێ��ر دهس����ه‌اڵت‌و ركێف ی خوێن شیرین ئه‌واندا ،كوڕ‌ه الوێك رفێنرا‌و دواتر تیرۆركرا .چاوه‌ڕێده‌كرا ی لێپرسینه‌وه له‌به‌رپرسه ئه‌منییه‌كان هه‌ولێر‌و بازگه‌كانی نێوان هه‌ولێر‌و موسڵ بكرایه ،به‌اڵم بهداخهوه جگ ه ی لیژنه‌یه‌كی نهێنی، له‌پێكهێنان تائێستا هیچی دیكه نه‌كراوه .جگ ه ی سه‌ره‌تایی، ی ئه‌نجام له‌باڵوكردنه‌وه ی جدی ئه‌نجامنه‌دراوه. شتێك ی ی ت��ی��رۆرك��ردن�� ی ت���اوان��� دوا سهردهشت عوسمان تهنیا لیژنه‌یه‌ك ی پیكهێنراوه ،به‌اڵم تهنیا به‌پێكهێنان لیژن ه كێشه‌ك ه چاره‌سه‌رناكرێت. چونكه لهم هه‌رێمه‌دا چه‌ندان لیژن ه بۆ چه‌ندان بابه‌ت پێكهێنران ،به‌اڵم جگ ه له‌شێواندن‌و شاردنه‌و‌هی راستییه‌كان، شتیكی گرنگیان به‌رهه‌منه‌هێنا. ی ب��اب �هت �ی رێ��گ��ری��ك��ردن ل��هئ��ازادی�� ی رۆژنامه‌نووسان‌و بۆچوون‌و تیرۆركردن ی جیاواز ،لهوه ی دید قه‌بووڵنه‌كردن ی گرنگتر‌و سامناكتره ،به‌ڕاگه‌یاندن ی ئهنجامی سه‌ره‌تایی ،به‌پێكهێنان ی چاره‌سه‌ربكرێن .ده‌رده‌ك ه ی نهێن لیژنه لهوه قووڵتره. ی ئهوهیه گومان‌و پرسیار ئێستا كات ی ب �ه‌ران��ب �هر ب �هخ �هم��س��اردی‌‌و سستی ی هه‌ولێر بكه‌ین له‌مه‌ڕ ده‌سه‌اڵتداران ی س �ه‌رده‌ش��ت عوسمان. تیرۆركردن ئێستا ساته‌وه‌ختی لێپرسینه‌وه‌ی ه لهو حیزب‌و ده‌سه‌اڵته‌ی ،ك ه له‌سایه‌یدا، رۆژن��ام��هن��ووس��ێ��ك ده‌ڕفێنرێت‌و ی ناكات، تیرۆرده‌كرێت ،به‌اڵم قه‌بووڵ پرسیاری ئاراسته بكرێت .ئێستا ی ده‌رف�هت� ه وهك شاهیدێك ،چیرۆك ت��ی��رۆرك��ردن�ی س��ه‌رده‌ش��ت عوسمان بگێڕینه‌وه‌‌و گ��وم��ان ل�هه�هم��وو ئهو ی ڕاستییه‌و‌ه درۆیانه بكه‌ین ،بهناو ی سهردهشت پ��ی��ش��ان��ده‌درێ��ن .چ��ل� ه ی ئهم عوسمان كه‌بڕیاروای ه له‌ناوه‌ڕاست ی مانگه‌دا ئه‌نجامبدرێت ،هه‌لیك ه بۆئهوه به‌ڵێن بدهین كه‌سه‌رده‌شت عوسمان له‌بیرناكه‌ین.
چهند رۆژێک له‌مه‌وپێش لهسهر بانگهێشتی توركیا مهسعود بارزانی سهرۆكی ههرێمی كوردستان به‌سه‌ردانێك گه‌یشته ئهنقهرهو له‌گه ڵ هه‌ریه‌ك له‌ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغانی سهرۆك وهزی��رو ئهحمهد داود ئۆغلۆی وهزیری ده‌ره‌وه‌دا كۆبووه‌وه .ئهم بانگهێشتكردن‌و سه‌ردانه‌ی بارزانی له‌كاتێكدایه ،كه‌پارتی كرێكارانی كوردستان (پهكهكه) پاش پێنج جار راگه‌یاندنی ئاگربڕ له‌گ هڵ ده‌وڵه‌تی توركدا كهچی ئهم ده‌وڵه‌ته هیچ ده‌سپێشخه‌ریه‌كی پۆزه‌تیڤی نه‌خسته‌ڕوو بۆ چارهسهركردنی كێشهی كورد له‌توركیاداو ئاماده‌نه‌بوو كه‌مترین داخوازییه نه‌ته‌وه‌ییه‌كانی پهكهكه له‌به‌رچاوبگرێت‌و گفتوگۆیان له‌باره‌وه بكات ،سه‌ره‌ڕای ئه‌مه‌ش توركیا ب�هردهوام بنكه‌و باره‌گاكانی پهكهكهی له‌ناوچه‌كانی قه‌ندیل بۆردومان كردووهو بههیچ شێوهیهك به‌ته‌نگ ئهو ئاگربڕانه‌وه نهبوو كه لهالیهن په‌كه‌كه‌وه چهند جار راگه‌یه‌ندران. راسته له‌ئێستادا حیزبه‌كه‌ی ئه‌ردۆغان ده‌ستی داوه‌ته ههندێك چاكسازی سه‌ره‌تایی ،به‌اڵم ههموو ئه‌وانه‌ی كه تائێستا كراون‌و له داهاتووشدا ده‌كرێن تینویه‌تی نه‌ته‌وه‌یه‌ك ناشكێنێت كهههموو مافێكی نه‌ته‌وه‌ییبوونی لێ قه‌ده‌غه‌كرابێت ،ئه‌مان ه ته‌نها بریتین له‌كۆمه‌ڵێك مافی سه‌ره‌تایی ههر تاكێكی جیاواز له‌تاكی تورك له‌توركیادا .پێویسته ئهوهش بڵێین گهر پهكهكهو فشاره‌كانی نه‌بوایه ،ئهوا شتێك به‌ناوی ك��وردو كێشهی ك��ورده‌وه له‌توركیادا بوونی نه‌ده‌بوو ،نهك ئهوهی كه‌داخوازییه‌كانی كورد بخرێنه سهر مێزو گفتوگۆیان له‌باره‌وه بكرێت، پاش ئهوهی كهتوركیا چه‌ندین جارو به‌چه‌ندین شێوه‌و بهههموو هێزییه‌وه سنووره‌كانی ههرێمی كوردستانی به‌زاندو هه‌ڵیكوتایه سهر پهكهكه، تهنانهت به‌هاوكاری سیخوڕی ئهمریكاو ئیسرائیلیش نهیتوانی تۆزقاڵێك له‌ئیراده‌و هێزی سه‌ربازی پهكهكه كه‌مكاته‌وه‌و لهههموو ئهو كرده‌وه سه‌ربازیانه‌دا بۆ سهر گه‌ریالكانی پهكهكه شكستیخوارد ،له‌ئێستادا ده‌سته‌وسان ماوه‌ته‌وه‌و به‌شوێن رێگه‌چاره‌یه‌كی تردا ده‌گه‌ڕێ تابتوانێ بهسهر په‌كه‌كه‌دا زاڵبێ‌‌و كۆتایی بهو مه‌ترسیه بینێت كه‌په‌كه‌كه بۆ ده‌وڵه‌تی توركی دروستكردووه ،بۆ ئهم مهبهسته له‌ئێستادا ده‌وڵه‌تی تورك بیری لهوه كردووه‌ته‌وه كه بیه‌وێ به‌ده‌ستی خودی كوردهكانی ههرێمی كوردستان كۆتایی به‌قه‌ندیل بهێنێت ،ئهم بانگهێشته‌ی سهرۆكی هه‌رێمیش سه‌ره‌تایه‌كه بۆ جێبه‌جێكردنی ئهو پالنه گاڵوه‌ی كه له‌بیركردنه‌وه‌ی ده‌وڵه‌تی توركدایه ،بیركردنه‌وه‌ی ده‌وڵه‌تی تورك بۆ كۆتاییهێنان به‌په‌كه‌كه به به‌شداری كورده‌كان خۆی لهدوو روانگه‌وه سهرچاوهی گرتووه ،یه‌كه‌میان ئهوهیه كه ئهم حیزبانه‌ی باشووری كوردستان بهتایبهتی پارتیو یه‌كێتی له‌سه‌رده‌می شه‌ڕی ناوخۆدا قه‌رزداری ده‌وڵه‌ت‌و سوپای توركیان ،چونكه ههر ئهم سوپایه بوو كه له‌شه‌ڕی ناوخۆدا به‌فڕۆكه‌و هێزی ئاسمانی پشتگیری‌‌و یارمه‌تی ئهم حیزبانه‌ی دا دژی یه‌كتر ،له ئێستاشدا سهرۆكی یه‌كێك لهم دوو حیزبه سهرۆكی ههرێمی كوردستانه ،بۆیه توركیا بیری لهوه كردووه‌ته‌وه كه‌ئیتر رۆژی ئهوه هاتووه كه‌پارتی‌‌و یه‌کێتی پاداشتی ئهو هاوكاری‌‌و پشتگیریانه بده‌نه‌وه كه توركیا له‌شه‌ڕی ناوخۆدا پێشكه‌شیكردوون، بانگهێشتكردنی بارزانیش لهسهر ئهم بنه‌مایه‌یه‌و بۆ دانه‌وه‌ی ههموو ئهو قه‌رزانه‌یه كه لهسهر بنهمای موساوه‌مه‌كردنی نه‌ته‌وه‌یین‌و پێچه‌وانه‌ی ههموو پره‌نسیپ‌و بنه‌مایه‌كی نهتهوهییو نیشتمانین ئه‌مه له‌الیه‌كه‌وه ،له‌الیه‌كی تره‌وه ده‌وڵه‌تی تورك چاك ده‌زانێت كه‌ته‌نها كوردهكانی باشوور ده‌توانن بهسهر په‌كه‌كه‌دا زاڵبن ،چونكه ئاشنایه به‌ئه‌زموونی خۆخۆری ئهم نه‌ته‌وه‌یه‌و خۆشی ده‌ستێكی بااڵی ههبووه له‌درووستكردنی ئاژاوه‌و به‌شه‌ڕدانی كورده‌كان له‌باشووری كوردستاندا، ئه‌زموونی شه‌ڕی ناوخۆی پارتیو یه‌كێتی نزیكترین‌و به‌رچاوترین نمونه‌یه‌كی ئهم مه‌یدانه‌یه. ئهم بانگهێشتكردنه‌ی سهرۆكی هه‌رێمیش له‌راستیدا ته‌نها بۆ یه‌كالكردنه‌وه‌ی ئهم بابه‌ته‌یه‌و ب�هس ،كهچی ب�هداخ�هوه دهبینین له‌راگه‌یاندنه‌كاندا بهتایبهتی له‌راگه‌یاندنه‌كانی پارتیو یه‌کێتیدا زۆر به‌شانازی‌‌و سه‌ركه‌وتنه‌وه باسی ئهم سه‌ردانه‌ی بارزانی دهكهن وهك ئهوهی كهتوركیا خه‌اڵتێكی گه‌وره‌ی كردبن ،له‌راستیدا ئهم سه‌ردانه‌ی بارزانی لهگهڵ ئهوهی كه‌بانگهێشت بووه ،به‌اڵم له‌ناوه‌ڕۆكدا سه‌ردانێكی ئیختیاری نه‌بووه؟ گهر یه‌کێتی‌و پارتی لهرابردوودا ته‌سلیمی ئیراده‌ی دهوڵهتانی دراوس�ێ‌و داگیركه‌رانی كوردستان نه‌بوونایه ئهوا ئهمڕۆ نه‌ئێران به‌كه‌یفی خۆی ئه‌یتوانی تۆپبارانی ههرێم بكات‌و خوێنمان برێژێت ،نه‌توركیاش داوای سه‌ركوتكردنی پهكهكهی له‌سه‌ركرده‌كانمان ده‌كرد؟ گهر وانه‌بوونایه ،ئهوا به‌ئیراده‌یه‌كی كوردانه‌وه ده‌یانتوانی رووب���ه‌ڕووی ههموو پێشێلكاری‌‌و داواكاریه‌كی لهو ج��ۆره ببنه‌وه، ئایا دهكرێ سه‌ردانێكی لهم جۆره شانازی پێوه‌بكرێت؟ ههرچهنده راگه‌یاندنه‌كانی پارتیو یه‌كێتی وا باسیانده‌كرد كهتوركیا بارزانی به‌فه‌رمی وهك سهرۆكی ههرێم بانگهێشتكردووه ..درێژه بۆ ل17