47 چوارشه‌ممه
2010/9/1 ( )20الپه‌ڕ‌ه نرخ ( )1000دیناره رۆژنامه‌یه‌کی سياسى گشتییه ،هه‌فتانه کۆمپانیای سولى تێلیگراف ده‌ریده‌کات
ئاگاداری خوێنه‌رانی ئازیزی رۆژن��ام �هی ده‌ستوور ئاگادارده‌كه‌ینه‌وه ،كه‌به‌هۆی نزیكبوونه‌وه‌ی جه‌ژنی ره‌مه‌زانی پیرۆزه‌وه ،رۆژنامه‌كه‌مان رۆژی سێشه‌ممه 2010/9/7ده‌رده‌چێت.
w w w. d e s t u r. n e t
خیانه‌تێکی له‌بیرنه‌کراو
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)47چوارشه‌ممه2010/9/1 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
هه‌واڵ
3
ئۆپۆزیسیۆن نایه‌وێت ل ه 31ی ئاب بكۆڵێته‌وه په‌رله‌مانتارێك :دهبێت په‌رله‌مان بابه‌تی 31ی ئاب بوروژێنێت زانیار محهمهد دوای تێپه‌ڕبوونی 14ساڵ بهسهر خیانه‌تی 31ی ئابدا ،فراكسیۆنه‌كانی ئۆپۆزسیۆن له‌په‌رله‌مان ی كوردستان نایانه‌وێت له 31ی ئاب بكۆڵنه‌وه‌‌و ئهو باسه بوروژێنن ،په‌رله‌مانتارێكیش رایدهگهیهنێت پێویسته په‌رله‌مان بابه‌تی 31ی ئاب بوروژێنرێت. عومه‌ر عه‌بدولعه‌زیز سهرۆكی لیستی یه‌كگرتووی ئیسالمی له‌په‌رله‌مانی كوردستان له‌په‌یوه‌ندییه‌كی ته‌له‌فونیدا ئاماده‌نه‌بوو هیچ لێدوانێك له‌و باره‌یه‌وه ب��دات ،به‌بیانووی ئ �هوهی “ئ�هو مه‌له‌فه داخ��راوهو به‌ئاسانی ناكرێته‌وه”. نه‌ریمان عه‌بدوڵاڵ ئه‌ندامی فراكسیۆنی گ��ۆڕان له‌په‌رله‌مانی كوردستان له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور وتی “31ی ئاب قه‌زیه‌یه‌كی نه‌ته‌وه‌ییه‌و مێژوو ره‌حم به‌هیچ كه‌سێك ناكات ،په‌نابردن بۆ دوژم��ن ،قبوڵناكرێت به‌هه‌ر بیانوویه‌كه‌وه بێت”. ن�هری��م��ان ئ��ام��اژه‌ی ب�ه‌وه‌ش��ك��رد ك�هئ�هو بابه‌تانه چاره‌نووسسازن ،دهبێت له‌په‌رله‌مان بوروژێنرێت ،وتی “بۆ ئهوهی دووباره‌نه‌بێته‌وه ،هیچ گه‌لێك قبوڵناكات ئهو رووداوان �هی به‌سه‌ردا تێبپه‌ڕێت‌و ئه‌نجامده‌رانی
له‌بیربكرێن”. نه‌ریمان عه‌بدوڵاڵ به‌گرنگیزانی 31ی ئاب له‌په‌رله‌مان باسبكرێت“ ،بۆ ئهوهی كه‌س نه‌وێرێت له‌داهاتوودا‌و بیر له‌وه‌بكاته‌وه ههموو شتێك بۆ خۆی ب �ه‌ڕه‌وا بزانێت” ،به‌اڵم روونیكرده‌وه له‌فراكسیۆنی گۆڕان هیچ به‌رنامه‌یه‌كیان نییه بۆ وروژان��دن‌و باسكردنی 31ی ئاب. ئارام قادر سهرۆكی فراكسیۆنی كۆمه‌ڵی ئیسالمی وت �ی “ئ �هو بابه‌ته بابه‌تێكی سیاسییه ،ئێمه‌ش په‌رله‌مانتارین‌و په‌یوه‌ندیمان به‌و بابه‌ته سیاسیانه‌وه نییه”. ئارام قادر به‌باشی زانی مه‌كته‌بی سیاسیی كۆمه‌ڵ له‌و باره‌یه‌وه قسه‌بكه‌ن. رۆژی 31ی ئابی 1996پارتی دیموكراتی كوردستان هێزه‌كانی رژێمی به‌عسی رووخاوی هێنایه هه‌ولێره‌وه. له‌پێناو ده‌ستبه‌سه‌راگرتن ب�هس�هر ئ �هو ش��اره‌و ده‌ركردنی یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان. دوای 14ساڵ بهسهر ئهو رووداوه‌دا نه پارتی داوای لێبوردنی كردووه ،نه‌هێزی ئۆپۆزیسیۆنیش ئاماده‌یه ئهو باسه له‌په‌رله‌مانی كوردستان بوروژێنێت ،ده‌زگا راگه‌یاندنه‌كانی دهسهاڵتو ئۆپۆزیسیۆنیش بێده‌نگیان هه‌ڵبژارد.
گومانی هاتنه‌وه ی قاسم ئاغا بۆ هه‌ولێر شیوعییه‌كان توڕه‌ده‌كات تایبه‌ت به‌ده‌ستوور گ��وم��ان��ی ه��ات��ن��هوهی ق��اس��م ئ��اغ��ای كۆی ه ب��ۆ هه‌ولێر ل �هالی �هن هێزێكی بااڵده‌ستی ههرێمهوه شیوعییه‌كان ی قاسم نیگه‌رانده‌كات ،به‌بیانووی ئهوه ئاغای كۆی ه ده‌ستی له‌كوشتنی چه‌ند پێشمه‌رگه‌یه‌كی ئهو حیزبه‌دا ههبووه له‌سه‌رده‌می رژێمی به‌عسدا. گ���ۆران حسێن ئ �هن��دام��ی كۆمیته‌ی ناوه‌ندی حیزبی شیوعی كوردستان، له‌لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامه‌ی ده‌ستوور، رایگه‌یاند ك �هج��ارێ ئ �هو زانیاریان ه له‌الیه‌ن پارتییهوه پشتڕاستنه‌كراوه‌ت ه تا ههڵوێستی فه‌رمی رابگه‌یه‌نن. گۆران باسییله‌وه‌شكرد كه‌ئه‌وان وێنه‌‌و ده‌نگی قاسم ئاغایان له‌الی ه ك ه بهسهر
دوو پێشمه‌رگه‌ی دیلی برینداری حیزبی شیوعییه‌و‌ه وه‌ستاوه‌‌و لێكۆڵینه‌وه‌یان ی “تۆ بڵێی هێزێكی له‌گه‌ڵدا ده‌كات ،وت سیاسیو تهنانهت عه‌شایه‌ری ره‌سه‌نی ئهم واڵت ه هه‌بێت شانازی به‌خوێنڕێژ‌و تاوانبارێكی لهم شێوه‌ی ه بكات؟”. مام جوامێر پێشمه‌رگه‌ی دێرینی حیزبی شیوعی عێراق ئهوهی خسته‌ڕوو ك ه ل ه 3ی ئ��ازاری 1989هێرشێكی فراوانی سوپاكه‌ی سه‌دام به‌هاوكاری جاشه‌كانی به‌سه‌ركردایه‌تی قاسم ئاغای كۆی ه بۆ س�هر پێشمه‌رگه‌كانی ،دوو كه‌سیان به‌ناوی (شه‌پۆل‌و رێباز) به‌برینداری كه‌وتنه ژێر ده‌ستی ئهو هێزه. ی “پاش راپه‌رین ته‌رمی (هاوڕێ ئهو وت شه‌پۆل)یان بۆ ئاشكرابووه ،به‌اڵم ته‌رمی هاوڕێ رێباز جارێ ونه”. له‌راپه‌ڕینی ئ���اداری 1991دا ،له‌ناو
چیمه‌نتۆی هه‌رێم بۆ خواروو و ناوه‌ڕاست ده‌ڕوات‌و چیمه‌نتۆی ئێرانیش دێته ههرێمهوه فه‌رمان خێاڵنی خاوه‌ن كارگه‌كانی به‌رهه‌مێنانی چیمه‌نتۆ له‌هه‌رێمی ك��وردس��ت��ان ده‌ڵ��ێ��ن به‌هۆی زیادبوونی به‌رهه‌می چیمه‌نتۆی ناوخۆوه، چیمه‌نتۆ ره‌وان � ه ی خ��واروو و ناوه‌ڕاستی عێراق ده‌كه‌ن ،رۆژانه‌ش ته‌نها له‌سنووری حاجی ئۆمه‌رانه‌و‌ه نزیك ه ی 2هه‌زار ته‌ن چیمه‌نتۆ دێت ه كوردستانه‌وه. ئ��اراس عه‌بدوڵاڵ به‌ڕێوه‌به‌ر ی كارگێڕی كارگ ه ی چیمه‌نتۆ ی (ماس) له‌لێدوانێكیدا بۆ ده‌ستوور رایگه‌یاند كه‌رۆژان ه بڕ ی 6000هه‌زار تۆن چیمه‌نتۆ به‌رهه‌مده‌هێنێت له‌ڕۆژێكداو له‌ڕێگ ه ی بریكاره‌كانیانه‌و‌ه رێژ‌ه ی له%65ی بۆ ههرێمو له%35یش ی بهسهر باشورو خ��واروو ی عێراقدا دابه‌شده‌كه‌ن ،به‌مه‌ش پێداویست ی هه‌رێم بۆ چیمه‌نتۆ پڕده‌كه‌نه‌وه. له‌الیه‌كی ت��رهوه حه‌سه‌ن باقی سهرۆكی ژووری بازرگانی سلێمانی ،ئاماژه ی به‌وه‌دا ك ه له‌هه‌رسێ كارگه‌ی چیمه‌نتۆی ماس‌و بازیان‌و تاسڵوجه ،رۆژان ه 25هه‌زار تۆن چیمه‌نتۆ به‌رهه‌مده‌هێنرێت ،ب �هاڵم وتی
“هیچ ئامارێكمان ال نیی ه سه‌باره‌ت به‌و چیمه‌نتۆیه‌ی ره‌وان ه ی خواروو‌و ناوه‌ڕاستی عێراق ده‌كرێت”. بهپێی ئامارێك كه‌پێش چه‌ند رۆژێك باڵوكرایه‌وه ،لهماوه ی چوار مانگی رابردوودا 250هه‌زار تۆن چیمه‌نتۆ له‌خاكی ئێران‌و له‌سنووری حاجی ئۆمه‌رانه‌و‌ه هاتووه‌ته كوردستان ،ئهم ه له‌كاتێكدای ه كه‌خاوه‌ن كارگه‌كان ده‌ڵێن رێژه‌یه‌كی زۆری به‌رهه‌می چیمه‌نتۆ به‌هۆی زۆری به‌رهه‌مه‌كانیانه‌وه ره‌وان ه ی خواروو‌و ناوه‌ڕاستی عێراق ده‌كه‌ن. له‌هه‌رێم ی كوردستاندا سێ كارگ ه ی چیمه‌نتۆ هه‌یه ،كارگه‌كان ی (ب��ازی��ان‌و تاسڵوجه‌و ماس) هه‌ر 3كارگه‌ك ه له‌ناحیی ه ی بازیان‌و شاره‌دێ ی ته‌یناڵن. عه‌قید رۆسته‌م كۆكۆیی به‌ڕێوه‌به‌ری مه‌رزی باشماخ له‌لێدوانێكیدا بۆ ده‌ستوور ،وتی “ههموو رۆژێك 1500بۆ 2000تۆن چیمه‌نتۆ لهم مه‌رزه‌و‌ه دێت ه كوردستانه‌وه“. له‌ژماره‌ی داهاتوودا به‌دواداچوونێک بخوێنه‌ره‌وه
ب���اره‌گ���ای ئ��ی��س��ت��خ��ب��ارات��ی ران��ی��ه، رێكخستنه‌كانی ح��ی��زب��ی شیوعی له‌ناوچه‌ی پشد‌هر‌و بتوێن ده‌ستیانگرت بهسهر كاسێتێكی ڤیدیۆیدا ،تیایدا قاسم ئاغای كۆی ه ده‌رده‌كه‌وێت‌و كۆمه‌ڵێك ج���اش‌و س���ه‌رب���ازی ب���ه‌ده‌وره‌وه‌ی���ه، قاسم ئاغا داوای زانیاری له‌یه‌كێك له‌و برینداران ه دهك��ات‌و ئه‌ویش هیچ نادركێنێت. بهپێی زانیارییه‌كانی ده‌ستوور ،گومانی پێشوازیكردن له‌قاسم ئاغای كۆیه، ب��ۆ دروستكردنی ئینشیقاق ه له‌ناو ی ئ�ه‌رش�ه‌د زێ��ب��اری ،به‌اڵم حیزبه‌ك ه ی “شوێنی ئهو كه‌سان ه گۆران حسێن وت به‌رده‌م دادگایه ،چونك ه لێبووردنه‌كه‌ی ب���هرهی ك��وردس��ت��ان��ی ئ��هو كه‌سان ه ناگرێته‌و‌ه كه‌كاتی خ��ۆی سوودیان لێوه‌رنه‌گرت”.
سه‌ركرده‌یه‌كی گۆڕان: كۆبوونه‌وه‌كانی نێوان یهكێتیو گۆڕان فه‌رمی نه‌بوون مه‌عاز فه‌رحان سه‌ركرده‌یه‌كی بزووتنهوهی گۆڕان رایدهگهیهنێت هیچ كۆبوونه‌وه‌یه‌كی ف�ه‌رم��ی لهنێوان یهكێتیو پ��ارت��ی بۆ ه��ێ��ورك��ردن�هوهی پ�هی��وه‌ن��دی نێوانیان ئه‌نجامنه‌دراوه ،به‌اڵم پێیباشه هه‌ردووال پرۆژه‌ی هاوبه‌شیان هه‌بێت. ع��وس��م��ان ب��ان��ی��م��اران �ی ه �ه‌ڵ��س��وڕاوی ب��زووت��ن��هوهی گ���ۆڕان له‌لێدوانێكیدا ب��ۆ دهس���ت���وور وت���ی “تائێستا هیچ ك��ۆب��وون��هوهی��هك ن���هك���راوه ل�هن��ێ��وان بزووتنهوهی گۆڕان‌و یه‌كێتی نیشتمانیدا، ته‌نها ئهوه بوو وه‌فدێكی ئه‌وان سه‌ردانی ئێمه‌یان ك����ردووه ك �ه ل���ه‌دوو كه‌س پێكهاتبوو ،هیچی تر”.
بانیمارانی وتی “پێمباشه په‌یوه‌ندیمان باش بێت و دۆستبین و پرۆژه‌ی هاوبه‌شمان هه‌بێت ،زۆر سروشتییه په‌یوه‌ندیمان باش بێت ،ئێمه له‌په‌رله‌مانێك داده‌نیشین‌و به‌یه‌وه‌كه‌وه‌ین ،زۆر سروشتییه لهگهڵ یهكێتیو لهگهڵ پارتیشدا دۆستایه‌تی‌‌و په‌یوه‌ندیمان هه‌بێت‌و پرۆژه‌ی هاوبه‌شمان هه‌بێت”. له‌باره‌ی ئه‌نجامدانی كۆبوونه‌وه‌ی نوێوه، بانیمارانی وتی “ئێمه جارێ سه‌ردانیان ناكه‌ین موباده‌ره‌كه الی ئه‌وانه‌وه بووه، ئه‌گه‌ر ئ �ه‌وان هه‌نگاوی ئاشتی بنێن، ئه‌وسا ئێمه‌ش سه‌ردانیان ده‌كه‌ین ،به‌اڵم شه‌رته ئه‌وان هه‌نگاوه‌كه‌یان بۆ ئاشتی بێت”.
كوردنشینی ده‌بێته رێگر له‌به‌رده‌م دروستكردنی چه‌ند پااڵوگه‌یه‌كی نه‌وت زانیار داقوقی چه‌ندان جار به‌رپرسانی قه‌زای خانه‌قین داوای���ان���ك���ردووه چ �هن��د پ��ااڵوگ �هی �هك له‌قه‌زاكه‌یان دروستبكرێت ،به‌اڵم به‌هۆی ئهوهی خانه‌قین ناوچه‌یه‌كی كوردنشینه وه‌زاره‌ت���ی نه‌وتی عێراقی ئاماده‌نییه پااڵوگه‌ی نه‌وت دروستبكات. محهمهد مهال حه‌سه‌ن قایمقامی قه‌زای
خانه‌قین ،له‌لێدوانێكیدا به‌ده‌ستووری وت “ئێمه ماوه‌یه‌كه هه‌وڵی دروستكردن ی پااڵوگه‌یه‌كی نه‌وت ده‌ده‌ین بۆ خانه‌قین، ب�هاڵم وه‌زاره‌ت��ی نه‌وتی عێراق درۆم��ان له‌گه‌ڵدا ده‌كات”. مهال حه‌سه‌ن وتی “وه‌زیری نه‌وتی عێراق ئاماده‌نییه ئهو پااڵوگانه بكاته‌وه ،چونكه پێیوایه پارێزگای دیاله نه‌وتی تیدانییه‌‌و وادیاره خانه‌قین قه‌زایه‌كی كوردنشینه‌‌و
وه‌زاره‌تی نه‌وتی عێراق نایه‌وێت پااڵوگ هی نه‌وت له‌و قه‌زایه‌دا دروستبكرێت”. قایمقامی خانه‌قین ئاماژه بۆ ئه‌وه‌شده‌كات كه‌دروستكردنی پ��ااڵوگ �هی ن��هوت بۆ خانه‌قین‌و پارێزگای دیاله س��وودی بۆ عێراقیش هه‌یه ،چونكه جگه لهوهی 4 ناحییه سهر به‌قه‌زاكه‌یه ،هاوكات نزیك هی 4ئیداره‌ی دیكه‌شی له‌سه‌ره .كه‌ده‌كاته 8ئیداره لهسهر قه‌زای خانه‌قین.
حه‌وت ساڵه 40خێزان سه‌نته‌رێكی گه‌نجانیان داگیركردووه زانیار داقوقی ماوه‌ی حه‌وت ساڵه به‌هۆی نه‌بوونی شوێنی نیشته‌جێبوونه‌وه ،له‌قه‌زای خورماتوو 40 خێزانی ئاواره‌ی كورد له‌سه‌نته‌ری الوانی ئهو قه‌زایه نیشته‌جێكراون ،تائێستا ئاماده‌نین چۆڵیبكه‌ن ،وه‌زاره‌تی وه‌رزش‌و الوانی عێراقیش به‌نیازه قه‌ره‌بووی ئهو
ئاوارانه بكاته‌وه له‌پێناو چۆڵكردنی ئهو سه‌نته‌ره‌دا. شه‌الل عه‌بدول بابانی قایمقامی قه‌زای خورماتوو له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور رایگه‌یاند كه‌ماوه‌ی حه‌وت ساڵه دوای گه‌ڕانه‌وه‌یان بۆ ئهو ناوچه‌یه ،به‌هۆی نه‌بوونی شوێنی نیشته‌جێبوونه‌وه 40 خێزانی ئ��اواره به‌ناچاری له‌سه‌نته‌ری الوانی ئهو قه‌زایه نیشته‌جێبوون.
ئهو وتی “بڕیاره قه‌ره‌بوویان بكه‌ینه‌وه‌‌و له‌جیاتی چۆڵكردنیان به‌بڕی 3ملیۆن بۆ 5ملیۆن دینار”. بابانی ئه‌وشی وت “لیژنه‌یه‌كی هاوبه‌شیان پێكهیناوه ل��هالی��هن قایمقامیه‌ت‌و ئه‌نجومه‌نی ق �ه‌زاو سه‌نته‌ری الوان بۆ ناونووسینی ئهو خێزانه ئ��اواران�ه ،بۆ ئهوهی قه‌ره‌بووبكرێنه‌وه‌‌و ئهو سه‌نته‌ره چۆڵبكه‌ن”.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)47چوارشه‌ممه2010/9/1 ،
2
i n f o @ d e s t u r. n e t
هه‌واڵ
م�������������������هرگ�������������������ی ك��������ی��������م��������ی��������ای�������� ی ی قورس ی نێوده‌وڵه‌ت ی دهبێتهوه ی سزا ئه‌گه‌ر به‌ته‌واوه‌ت ی سه‌لمێنرا توركیا چه‌ك ی كیمیایی به‌كارهێناوه ،ئه‌وا رووبه‌ڕوو ئا:محهمهد عهلی كه‌مال ژماره‌یه‌ك ده‌زگ��ای ئه‌وروپی لێكۆڵینه‌وه له‌وێنه‌ی ئهو گه‌ریالیانه ده‌كه‌ن كه به‌چه‌ك ی كیمیایی كوژراون ،بهپێی گۆڤاری نیوزویك به‌ڵگه‌كانی ئه‌مجاره به‌هێزترن له‌وانه‌ی پێشووتر ،له‌ئه‌گه‌ری سه‌لمانی راستی ئهو ك��اره‌دا حكومه‌تی ئه‌نقه‌ره توشی سزای ئابووری دهبێتهوه. چ��اپ��ی روس���ی���ای گ���ۆڤ���اری ن��ی��وزوی��ك له‌هه‌واڵێكدا لهژێر ناوی "مه‌رگی كیمیایی" ئ �هوه ئاشكراده‌كات به‌ڵگه‌كانی ئه‌مجاره زۆر به‌هێزن ،ئه‌گه‌ر بێتو ئ��هوه بهسهر توركیادا ساغبێته‌وه كه‌چه‌كی كیمیایی ل���ه‌دژی گ�هری�لاك��ان�ی پ��ارت �ی كرێكارانی كوردستان به‌كارهێناوه ،ئه‌وا كێشه‌ی گهوره چاوه‌ڕێی توركیا ده‌كات كه له‌وانه‌یه خۆیان له‌سزا ئابوورییه‌كاندا ببیننه‌وه .هه‌روه‌ك له‌هه‌واڵه‌كه‌دا هاتووه "كورده‌كان ئه‌مجاره سه‌لماندیان ك�هس��وپ��ای توركیا چه‌كی كیمیایی له‌دژیان به‌كارهێناوه". ه�هر له‌هه‌واڵه‌كه‌دا كه‌باسی هێرشه‌كه‌ی س��وپ��ای توركیای ل�هن��اوچ�هی چوكورجا ك��ردووه كه به‌چه‌كی كیمیایی له‌ئه‌یلولی ساڵی 2009دا كردوویانه‌ته سهر یه‌كه‌یه‌ك له‌گه‌ریالكانی پارتی كرێكارانی كوردستان، ئاماژه‌ی به‌وه‌شداوه كه‌به‌رپرسانی پزیشكی دادوه‌ری شوێنه‌واره‌كانی به‌كارهێنانی چه‌كی كیمیاییان له‌خانه‌واده‌ی گه‌ریالكان ش��اردووه‌ت��هوهو زانیارییان ل�ه‌وب��ارهی�هوه نه‌داونه‌تێ. ئهو گۆڤاره كه له‌پاڵ ئه‌وه‌دا كه‌باسی كوشتنی گه‌ریالكانی به‌چه‌كی كیمیایی كردووه ،ئهو دڕه‌نده‌یی‌و وه‌حشیه‌ته‌شی خستووه‌ته‌ڕوو كه‌به‌رانبه‌ر ته‌رمه‌كانیان كراوه‌‌و نوسیویه‌تی "وێنه‌ی ئهو هه‌شت ك��ورده‌ی كه‌كوژراون،
گۆڤاری نیوزویك :كورده‌كان ئه‌مجاره سه‌لماندیان كه‌سوپای توركیا چه‌كی كیمیایی له‌دژیان به‌كارهێناوه بینینیان موچڕك به‌گیانی مرۆڤدا ده‌هێنێ، كاسه‌ی سه‌ریان پارچه پارچه كراوه‌‌و چاویان ده‌رهێنراوه ،سكیان هه‌ڵدڕاوه‌‌و شوێنه‌واری سوتان‌و برینداری به‌له‌شیانه‌وه دیاره". ئه‌وه‌شی راگه‌یاندووه كه‌ژماره‌یه‌ك پزیشك ل �ه‌زان��ك��ۆی ه��ام��ب��ۆرگ�ی واڵت���ی ئه‌ڵمانیا لێكۆڵینه‌وه‌ی وردی���ان ل�هس�هر وێنه‌كان ك��ردووه ،له‌ڕاپۆرته‌كه‌یاندا وێ��ڕای ئهوهی جه‌خت لهسهر ئ�هوه دهك�هن�هوه كه‌چه‌كی كیمیایی لهدژی گه‌ریالكان به‌كارهێنراوه،
ئه‌شكه‌نجه‌‌و ئازاری جه‌سته‌ییش دراون. هه‌ر له‌هه‌واڵه‌كه‌دا هاتووه به‌كارنه‌هێنان ی چه‌كی كیمیایی رێككه‌وتننامه‌ی نێوده‌وڵه‌تی ل �ه‌ب��اره‌وه واژۆك����راوهو توركیاش له‌ساڵی 2003دا ئهم رێككه‌وتننامه‌یه‌ی واژۆكردووه. ئه‌وه‌شی روونكردووه‌ته‌وه كه‌پارتی ئاشتی‌‌و یه‌كسانی (به‌ده‌په) سه‌رگه‌رمی ئاماده‌كردنی راپۆرتێكه له‌و باره‌یه‌وه‌‌و سهرۆكی دامه‌زراوه‌ی مافی مرۆڤ له‌توركیاش ئهوه راده‌گه‌یه‌نێت كه‌توركیا چه‌ندان ساڵه چه‌كی قه‌ده‌غه‌كراو
له‌به‌رانبه‌ر كورده‌كاندا به‌كارده‌هێنێ ،به‌اڵم تا ئێستا هیچ كه‌س‌و الیه‌نێك باسی بابه‌تێك ی له‌و جۆره‌ی نه‌كردووه‌‌و خۆی له‌قه‌ره نه‌داوه. ه��ه‌روه‌ك رۆب��ه‌رت ل��ۆی ش��اره‌زا له‌خانه‌ی چاتهامی به‌ریتانی رایدهگهیهنێت ئه‌گه‌ر بێتو ئهوه لهسهر توركیا ساغبێته‌وه كه‌چه‌كی كیمیایی لهدژی په‌كه‌كه به‌كارهێناوه ،ئه‌وا كێشه‌ی گهوره چاوه‌ڕوانی ئه‌نقه‌ره ده‌كات. لۆی له‌هه‌واڵه‌كه‌ی نیوزویكدا باس له‌وه دهك��ات له‌وانه‌یه ئ�هو كێشانه‌ی ئه‌نقه‌ره
سه‌ربار ی پرۆژه خزمه‌تگوزارییه‌كان،زه‌وییه‌كه‌ش به‌بێ به‌رانبه‌ر ته‌ملیككراوه ی ئاسوده باڵوده‌كاته‌وه ی ئاسانكارییه‌كان ی حكومه‌ت بۆ پرۆژه ده‌ستوور هۆكار كاروخ نامیق ب�ه‌پ��ێ�ی ئ���هو ب�ه‌ڵ��گ�هن��ام��ان�هی دهس��ت رۆژن����ام����هی دهس���ت���وور ك���هوت���وون، حكومه‌تی هه‌رێم جگه لهوهی بڕیاریداوه پ��رۆژه خزمه‌تگوزارییه‌كانی ن��او یه‌كه نیشته‌جێبوونه‌كانی پ��رۆژه‌ی ئاسوده‌ی كۆمپانیای به‌ڕێز بخاته ئه‌ستۆی خۆی، زه‌وییه‌كه‌شی به‌بێ ب�هران��ب�هر لهسهر كۆمپانیاكه ته‌ملیككردووه. بهپێی گرێبه‌ستی واژۆك����راوی نێوان كۆمپانیای ب �ه‌ڕێ �زو ده‌زگ���ای هاندانی وه‌به‌رهێنانی پێشوو ،ئه‌ركی ئه‌نجامدانی خ��زم�هت��گ��وزاری��ی�هك��ان�ی ن��او پ��رۆژه‌ك �ه خراوه‌ته سهر وه‌زاره‌ته‌كانی حكومه‌ت، ئه‌مه له‌كاتێكدا بهپێی یاسای ژم��اره 45ئه‌نجومه‌نی بااڵی وه‌به‌رهێنان ئه‌نجامدانی خزمه‌تگوزاری ناو پرۆژه نیشته‌جێیه‌كان له‌ئه‌ستۆی وه‌به‌رهێنه. ده‌زگای هاندانی وه‌به‌رهێنانی پێشوو به‌نووسراوی ژماره ( )2523ل���ه2006/7/4 كه‌بۆ ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ئ��ی��داره‌ی سلێمانیان ب��ه‌رزك��ردووه‌ت��هوه، داوای���ان���ك���ردووه زه‌وی بۆ پرۆژه‌ی ئ������اس������وده
ته‌رخانبكرێت‌و به‌بێ به‌رانبه‌ر ته‌ملیكبكرێت لهسهر كۆمپانیاكه ،به‌و پێیه‌ی كه‌پرۆژه‌ك ه پرۆژه‌یه‌كی وه‌به‌رهێنانی ستراتیژییه. پێشتریش سه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ئیداره‌ی سلێمانی ره‌زامه‌ندبوون لهسهر ئه‌نجامدانی پرۆژه‌كه كه‌بریتیه ل��ه‌دروس��ت��ك��ردن��ی ( )2500ی �هك �هی نیشته‌جێبوون ،به‌نووسراوی ژماره()8161 له 2006/7/10جه‌ختیكردووه‌ته‌وه لهسهر ته‌رخانكردنی زه‌ویی پێویست بۆ پرۆژه‌كه به‌شێوه‌ی ته‌ملیك به‌بێ به‌رانبه‌ر. ب����هاڵم ب �ه‌پ��ێ �ی ن���ووس���راوی نهێنی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی وه‌به‌رهێنانی سلێمانی له‌به‌رواری 2009/12/6/بهژماره 3029 /1/1تائێستا ئهو پارچ هی زه‌ویانه‌ی كه‌ته‌رخانده‌كرێت بۆ كۆمپانیای به‌ڕێز له‌به‌ر رۆشنایی نووسراوی سه‌رۆكایه‌تیی
ئه‌نجومه‌نی وه‌زی���ران ژم��اره ()8161 ل �ه 2006/7/10ئه‌نجامدراوه ،زه‌وییه‌كان تۆمارده‌كرێن به‌ناوی كۆمپانیاكه‌وه به‌بێ به‌رامبه‌ر ،ئه‌مه له‌كاتێكدا ته‌ملیككردن بهپێی یاسای وه‌به‌رهێنان پێویستی ب��ه‌ره‌زام��هن��دی��ی ئ �هن��ج��وم �هن �ی ب��ااڵی وه‌به‌رهێنانه. له‌خاڵی دووه‌م��ی ئ�هو ن��ووس��راوه‌دا كه ئاراستهی ده‌سته‌ی وه‌به‌رهێنان له‌هه‌رێم كراوه ،هاتووه خزمه‌تگوزارییه‌كانی ناو پ��رۆژه وه‌به‌رهێنه‌كان‌و به‌تایبه‌ت ئهو پ��رۆژان �هی كه‌له‌به‌ر رۆشنایی بڕیاری ئه‌نجومه‌نی ب��ااڵی وه‌به‌رهێنان ژم��اره ( )45تایبه‌ت به‌سندوقی نیشته‌جێبوون ئه‌نجامده‌درێن ل�هس�هر وه‌به‌رهێنه‌ری پ��رۆژه‌ك�هی�ه ،ب��هاڵم بهپێی گرێبه‌ستی واژۆك�����راوی ن��ێ��وان ده‌زگ���ای هاندانی وه‌به‌رهێنانی پێشوو و كۆمپانیای به‌ڕێز، ئه‌ركی ئه‌نجامدانی خزمه‌تگوزارییه‌كانی ناوپرۆژه‌كه خراوه‌ته سهر وه‌زاره‌ته‌كانی حكومه‌ت. ده‌سته‌ی وه‌به‌رهێنانی سلێمانی له‌كۆتایی نووسراوه‌كه‌دا داوای�������ك�������ردووه ل����هدهس����ت����هی وه‌ب��ه‌ره��ێ��ن��ان به‌رچاوڕوونییان ب��دهن �ێ ،ك �ه ئایا ئ�هو خزمه‌تگوزاریانه له‌ئه‌ستۆی حكومه‌ته یان وه‌به‌رهێن ،چونكه ئهم حاڵه‌ته ته‌نیا تایبه‌ته به‌كۆمپانیای به‌ڕێزو س�ه‌رج�هم كۆمپانیاكانی تر خۆیان خزمه‌تگوزاریی پرۆژه‌كان ئه‌نجامده‌ده‌ن. به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی گشتی وه‌به‌رهێنانی س��ل��ێ��م��ان�ی /ن��ووس��ی��ن��گ �هی تایبه‌تی
ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �هر ،له‌رێكه‌وتی 2009/2/24 نووسراوێكی نهێنی بهژماره 452 /1/1 به‌ئیمزای یاسین فه‌قێ سه‌عید به‌ڕێوه‌به‌ری گشتیی وه‌به‌رهێنانی سلێمانی به‌وه‌كاله‌ت ئاراستهی ده‌سته‌ی وه‌به‌رهێنانی كردووه، س �ه‌ب��اره‌ت ب �ه‌پ��رۆژه‌ی نیشته‌جێبوونی ئاسوده كه‌له‌الیه‌ن كۆمپانیای به‌ڕێزه‌وه ئه‌نجامده‌درێت. ده‌زگ�����ای ه��ان��دان��ی وه‌ب��ه‌ره��ێ��ن��ان– نووسینگه‌ی تایبه‌ت ب�هن��ووس��راوی��ان ژم��اره 34ل����ه 2005/1/15موفاته‌حه‌ی سه‌رۆكایه‌تیی ئه‌نجومه‌نی وه‌زی��ران �ی ئه‌وكاتیان ك��ردووه .ئهو هۆكاره‌یانه‌یان باسكردووه كه وایكردووه ئاسانكاری بۆ كۆمپانیاكه بكرێت. بهپێی نووسراوه‌كه گه‌وره‌یی پرۆژه‌كه له‌و كاته‌دا‌و سروشتی پرۆژه‌كه ،بوونی قه‌یرانی نیشته‌جێبوون له‌وساته‌دا ،وای له‌حكومه‌ت كرد ،كه ههموو ئاسانكارییه‌ك ل��هچ��وارچ��ێ��وه‌ی ی��اس��ادا ببه‌خشێت به‌پرۆژه‌كه. ئهو سه‌رماییه‌ی بڕیاربووه به‌كاربهێنرێت ل�ه‌پ��رۆژه‌ك�هدا به‌ملیار‌و نیوێك دۆالری ئه‌مه‌ریكی ده‌خه‌مڵێنرێت ،ئهو كاریگه‌رییه ئیجابییه‌ی ك��ه به‌گه‌ڕخستنی ئ�هو سه‌رماییه ده‌یبوو لهسهر ره‌وشی ئابووریی ئهو كاته‌ی هه‌رێم ،هۆكارێكی تر بووه به‌ئاسانكاریكردن. هه‌روه‌ها به‌بڕوای ده‌سته‌كه ئه‌نجامدانی پرۆژه‌یه‌كی له‌وجۆره ده‌بێته خستنه‌كاری چ �هن��دان ك���ادر‌و ك �هس ل �هو پ��رۆژان �هدا به‌تایبه‌تمه‌ندیی ج���ۆراوج���ۆره‌وه هه‌ر ل��هئ��هن��دازی��ارو ی��اس��ان��اس‌و رووپ��ێ��وو هونه‌رییه‌وه تا ده‌گ��ات�ه ده‌ستی كار. ئه‌وه‌ش پاساوێكی تری ئاسانكارییه‌كه بووه.
توشیان دێت سزا‌و گه‌مارۆ بن ،ئهو كاته‌ش تهنانهت ئه‌مریكای هاوكار‌و هاوپه‌یمانیش ی ناتوانێت یارمه‌تی بدات .چونكه له‌ئێستادا توركیا داوای چه‌ك‌و فڕۆكه‌ی پێشكه‌وتوو له‌ئه‌مریكا دهك���ات‌و ئ�هگ�هر ئ �هم كه‌یسه له‌به‌رژه‌وه‌ندی په‌كه‌كه ساغبوویه‌وه ،ئه‌وا زیانی هه‌ریه‌ك له‌ئه‌مریكا‌و توركیای تێدایه‌‌و چیدیكه ئه‌نقه‌ره ناتوانێ چه‌ك له‌واشنتن بكڕێت . هاوكات‌و له‌شاری ئامه‌د پارێزه‌رانی شاره‌كه به‌نیازن كهیسی ئهو زیندانییه نه‌خۆشانه‌ی له‌لێواری م �هرگ��دان‌و حكومه‌ت ئ��ازادی��ان ناكات ،ببه‌نه دادگای بااڵی مافه‌كانی مرۆڤ له‌یه‌كێتی ئه‌وروپا. پ��ارێ��زه‌ر‌ان �ی ش���اری ئ��ام �ه‌د به‌مه‌به‌ستی گێڕانه‌وه‌ی مافی ئهو زیندانییه سیاسییانه‌ی له‌زیندانه‌كاندا ب�هن��دن‌و بهپێی راپۆرته پزیشكییه‌كان له‌سه‌ره‌مه‌رگدان ،ب�هاڵم تا ئێستا حكومه‌تی توركیا ره‌زامه‌ندی لهسهر ئازادكردنیان نیشاننه‌داوه ،به‌نیازن سه‌ردانی دادگای مافه‌كانی مرۆڤ له‌یه‌كێتی ئه‌وروپا بكه‌ن .له‌به‌ر ئ�هوهی زیندانه‌كان پێشێلی ماده‌كانی 13و 14و 3یان لهدژی ئهو كه‌سانه ك���ردووه‌‌و پێشتریش چه‌ند زیندانییه‌كی سیاسی به‌و جۆه گیانیان له‌ده‌ستداوه .ئهو كه‌سانه‌شی له‌ئێستادا به‌هۆی نه‌خۆشییه‌وه له‌الیه‌ن پزیشكه‌وه راپۆرتیان بۆ ك��راوه، دهبێت ئازاد بكرێن كه‌ژماره‌یان دهیان كه‌سه. وا بڕیاره له‌چه‌ند رۆژی داهاتوودا سكااڵكه ببرێته ئهو دادگایه‌‌و چاوه‌ڕوانیش ده‌كرێت به‌هۆی پێشێلكردنی ماده‌ی 13كه‌تایبه‌ته به‌خراپ مامه‌ڵه‌كردن لهگهڵ زیندانییه‌كان‌و م��اده‌ی 3كه‌هه‌موو زیندانیان له‌به‌رانبه‌ر یاسادا بێ گوێدانه بیروباوه‌ڕی سیاسییان یه‌كسان دهك���ات‌و م���اده‌ی 14له‌یاسای سزادانی توركی ،حكومه‌تی ئه‌نقه‌ره به‌ره‌و رووی سزادان‌و لێپێچینه‌وه ببێتهوه.
پۆزش داوای لێبووردن له‌بنه‌ماڵه‌ی مستهفا عه‌سكه‌ری ده‌كه‌ین ب �هوهی له‌ژماره‌ی ()45ی رۆژن��ام �هی دهس��ت��ووردا وێنه هه‌واڵێكمان باڵوكردووه‌ته‌وه كه‌وێنه‌كه (هۆڵی ئه‌جێ خانی عه‌سكه‌رییه بۆ پرسه‌ی ژن��ان) ،له‌ته‌نیشت وێنه‌كه‌دا ن��ووس��راوه (ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانی به‌سه‌دان ملیۆن دینار له‌پڕۆژه‌ی لهم شێوه‌یه‌دا سه‌رفده‌كات به‌بێ ئهوهی كه‌س سوودی لێ ببینێت) ،له‌راستیدا ئهو پرۆژه‌یه پرۆژه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا نییهو بنه‌ماڵه‌ی مستهفا عه‌سكه‌ری لهسهر ئه‌ركی خۆیان‌و به‌هاوكاری مام جه‌الل ئهو پرۆژه‌یه‌یان دروستكردووه‌‌و موڵكه‌كه‌شی هی شاره‌وانی سلێمانییه‌و ئێستاش هه‌ر موڵكی ئه‌وانه .دووباره داوای لێبووردن له‌بنه‌ماڵه‌ی مستهفا عه‌سكه‌ری ده‌كه‌ین. ده‌ستوور
روونكردنه‌وه ی ده‌ستووردا، ی رۆژنام ه له‌ژمار‌ه ( )41 ی په‌رله‌مانتار له‌الپه‌ر‌ه 14دا لێدوان ی مهال نوریم بۆ راپۆرتێك عه‌بدوڵاڵ ی نه‌وت ی به‌قاچاخبردن لهسهر پرس وه‌رگ���رت���ووه‌و وهك س��ه‌رچ��اوه‌ش ی (رۆژنامه)م ی رۆژنام ه گریمانه‌یه‌ك ی راپۆرته‌كه‌دا وه‌رگرتووه ،له‌دێڕێك ی ئهم هاتووه" :مانگان ه ته‌نها داهات ی ته‌قته‌ق ده‌كات ه ته‌نكه‌ر‌ه نه‌وتان ه زیاتر له 260ملیۆن دۆالر كه‌ده‌چێت ه ی ب��هرپ��رس��ان‌و یهكێتیو گ��ی��رف��ان� پارتییهوه" له‌راستیدا ئ �هم دێ��ڕ‌ه ی رۆژنام ه بووه، ی رۆژنام ه گریمانه‌ك ه ی ئهو په‌رله‌مانتاره ،بۆی ه نه‌ك لێدوان ی لێبوردن له‌كاك عه‌بدوڵاڵو داوا خوێنه‌ران ده‌كه‌م. فه‌رمان خێاڵنی
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)47چوارشه‌ممه2010/9/1 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
رووداوی هه‌فته
5
عێراق :حه‌وت ساڵ ئازادی، حه‌وت ساڵ تیرۆر
ئا :لوقمان عوم هرو زانیار محهمهد له‌كۆتای ی مانگ ی ئاب ی ئه‌مساڵدا ئه‌مه‌ریكا به‌فه‌رمی كۆتاییهێنا به‌شه‌ڕكردن له‌عێراق، كه‌ئه‌وه‌ش خاڵێك ی وه‌رچه‌رخان ه لهماوهی حه‌وت ساڵ ی شه‌ڕكردن ،كه‌بلیۆنان دۆالری تێچوو‌ه‌و هه‌زاران قوربانی ی گیانی ی بۆ دراوه. ی 2003ئهمریكاو هاوپه‌یمانه‌كانی له‌به‌هار كۆتاییانهێنا ب �هدهس �ه‌اڵت � ی به‌عسییه‌كان ی 35ساڵ فه‌رمانڕه‌وایی له‌عێراقدا ،كه‌بۆ ماوه ده‌ستیان نه‌پاراست له‌كوشتن ی نه‌یاره‌كانیان‌و ی هاوواڵتیان ی مه‌ده‌نی، هه‌روه‌ها كوشتوبڕ ی ك��وردو عه‌ره‌بی به‌تایبه‌ت ه �ه‌ردوو نهتهوه ی ناو به‌ناو به‌هۆی شیعه ،جگ ه له‌و شه‌ڕان ه تموح ی داگیركردن ی واڵتان ی دراوسێوه ،به‌رۆكی عێراق ی ده‌گرت ،ك ه لهم شه‌ڕانه‌شدا خه‌ڵكی عێراق له‌پێشه‌نگ ی زیانلێكه‌وتووان بوون. ی رووخ��ان�� ی رژێ��م� ی ب�ه‌ع��س ،ئه‌مریكا دوا سستمێك ی نوێ ی فه‌رمانڕه‌وای ی دامه‌زراند ،كه له‌گرنگترین سیماكان ی ئه‌نجامدان ی هه‌ڵبژاردنی ئازادان ه ب��وو ،بۆ یهكهمجار له‌ساڵ ی ،2005 ی هه‌ڵبژاردن‌و به‌اڵم ئه‌نجامدان ی چه‌ند جار فشار‌ه به‌رده‌وامه‌كان ی ئه‌مریكا لهسهر سیاسییه عێراقییه‌كان ،تائێستا نهیتوانیوه سیستمێكی دیموكراس ی دابمه‌زرێنێت‌و خزمه‌تگوزاریی پێویست پێشكه‌ش ی هاوواڵتیان بكات‌و هه‌روه‌ها نه‌شیتوانیو‌ه دۆخ ی ئاسایش جێگیربكات. ی جه‌نگ ی سوپای ی دوا یه‌ك ه ی كشانهوه دوا ئه‌مریكا ،ئێستا به‌رپرسیاریه‌تی ی پاراستن‌و جێگیركردن ی ئاسایش ی عێراق ده‌كه‌وێته ی سه‌ركرده‌كانی ،ههرچهنده تائێستاش ئه‌ستۆ ی تێپه‌ڕبوونی حكومه‌تیان پێكنه‌هێناوه ،دوا زیاتر له‌شه‌ش مانگ بهسهر هه‌ڵبژاردندا. ژماره‌و ئاماره‌كان كه‌په‌یوه‌ندییان به‌جه‌نگه‌وه ی مشتومڕو مای هی هه‌یه ،ب���ه‌رده‌وام جێگ ه ی ج��ی��اوازن ،به‌تایبه‌ت ژم��ارهی گفتوگۆو را قوربانیان ی هاوواڵتی ی مه‌ده‌ن ی عێراقی. یو گیانییه‌كانی لهم راپۆرته‌دا بهژماره زیان ه ماد ی ئازادكردن ی عێراق‌و ئاست ی ئابووریی شه‌ڕ هاوواڵتیان ی عێراق یو كه‌می ی خزمه‌تگوزارییه‌كان خراوه‌ته‌ڕوو. قوربانییه‌كان زیاتر له‌چوار ه��ه‌زار سه‌ربازی ی ئه‌مه‌ریكی ی ئ��ازادی� ی عێراقدا ك���وژراون ،كه له‌پرۆس ه ی 2003هوه ده‌ستیپێكرد ،هه‌روه‌ها ی ئازار له 19 ی ئاب ی 2010له‌نوێترین راپۆرت ی وه‌زاره‌تی له 26 ی حه‌وت بهرگری ی ئه‌مه‌ریكادا هاتووه ك ه لهماوه ی ئه‌مریكی ساڵ ی راب���ردوودا 4421سه‌رباز له‌عێراق كوژراون ك ه 3492سه‌ربازیان له‌كاتی شه‌ڕكردندا ك���وژراون .ه�ه‌روه‌ه��ا 32ه�ه‌زار ی ئه‌مریكیش برینداربوون. سه‌رباز هاوكات به‌ریتانیاش 179سه‌ربازی له‌عێراق كوژراوه ،ك ه 136یان له‌كات ی شه‌ڕدا كوژراون، ی نه‌ته‌وه‌كان ی تری ه�ه‌روه‌ه��ا 139س�ه‌رب��از هاوپه‌یمانان له‌عێراق كوژراون ،بهم شێوه‌یه: ئوستورالیا 2سه‌رباز ،ئازه‌ربیجان 1سه‌رباز، بولگاریا 13سه‌رباز ،چیك 1سه‌رباز ،دانیمارك 7سه‌رباز ،سیلڤادۆر 5سه‌رباز ،ئیستیوانیا 2 سه‌رباز ،ڤیج ی 1سه‌رباز ،جۆرجیا 5سه‌رباز، هه‌نگاریا 1سه‌رباز ،ئیتاڵیا 33سه‌رباز، كازاغستان 1سه‌رباز ،التیڤپا 3سه‌رباز، هۆڵه‌ندا 2س�ه‌رب��از ،پۆڵۆنیا 23سه‌رباز، رۆمانیا 3سه‌رباز ،سلۆڤاكیا 4سه‌رباز ،كۆریای باشوور 1سه‌رباز ،ئیسپانیا 11سه‌رباز ،تایله‌ند 2سه‌رباز ،ئۆكرانیا 18سه‌رباز. ی قوربانیان ی عێراقی به‌اڵم سه‌باره‌ت به‌ڕێژ‌ه تائێستاش مشتومڕ هه‌ی ه لهسهر ژم��ارهی ته‌واوه‌تی‌و یه‌كالنه‌كراوه‌ته‌وه ،ئه‌وه‌ش به‌هۆی نه‌بوون ی راپرسییه‌ك ی ت �ه‌واو ،یان ئامارێكی ی قوربانیان ی هاوواڵتیی باوه‌ڕپێكرا له‌بار‌ه ی حه‌وت ساڵ ی راب��ردوودا عێراق ی ك ه لهماوه كوژراون. ی ژماردن ی قوربانیان ی عێراق ی "Iraq رێكخراو
ی قوربانیان ی "Body Countژم���اره هاوواڵتی ی عێراق ی ئاشكراده‌كات‌و له‌ڕاپۆرتێكدا ی ئهم حه‌وت ساڵه‌دا ئهوه ده‌خاته‌ڕوو ك ه لهماوه 97461بۆ 106348كه‌س ی مه‌ده‌ن ی كوژراون. ئهو راپۆرت ه ئاماژه ب��ه‌وه‌ده‌دات كه‌زۆرین هی قوربانییه‌كان له‌مانگ ی ئازارو نیسان ی 2003دا ی 2003دا 3977 ب��وون ،ك ه له‌مانگ ی ئ��ازار ه��اوواڵت��ی � ی م �ه‌ده‌ن � ی ك����وژراون‌و له‌مانگی نیسانیشدا 3437هاوواڵتی ی مه‌ده‌ن ی كوژراون. ه �ه‌روه‌ه��ا چ �هن��دان راپ��ۆرت � ی دیك ه ئاماژه ی قوربانیان ی هاوواڵتی عێراقی ی زیاتر بهژماره ی ناته‌واوی ی ئاماره‌كانه‌وه، ده‌كه‌ن ،به‌اڵم به‌هۆ ی عێراقی ی بوون ی چه‌كدارو سه‌رباز یان به‌هۆ له‌ناو كوژراوه‌كاندا ،ئهو راپۆرتان ه به‌گرنگ دانه‌نراون‌و پشتگوێخراون. به‌پێ ی راپ��ۆرت�هك��ان تائێستا 467كه‌سی مه‌ده‌نی ی بیانی ،كه‌به‌گرێبه‌ست هاتوونه‌ته عێراق ،كوژراون. تێچوون ی ئازادی ی عێراق، ی پرۆس ه ی تێچوو بڕی پار‌ه ی زۆری به‌شێك ی دیكه‌ی ه كه‌مشتومڕو گفتوگۆ ی ئاخۆ ژم��ارهی ی ئ���هوه ل �هس �ه‌ره ،ل �ه‌ب��اره ی پرۆسه‌ك ه چه‌نده ،بهپێی ی تێچوو ت��ه‌واو توێژینه‌وه‌یه‌ك ی ب��اوه‌ڕپ��ێ��ك��راو كه‌تایبه‌ته به‌كۆنگرێس ی ئه‌مریك ی بۆ راپرس یو توێژینه‌وه، ئاماژه ب�ه‌وه‌دراو‌ه كه‌ئه‌مریكا تاكۆتای ی ساڵی ی 802بلیۆن دۆالر خه‌رجده‌كات، ،2011بڕ كه‌تائێستا 747بلیۆن خ �ه‌رج��راوه ،به‌اڵم ی لیزا بیڵمس پڕۆفیسۆر له‌زانكۆی به‌پێ ی قس ه ی عێراق زیاتر ی شه‌ڕ ی تێچوو هارڤارد ،پار‌ه ل �ه 3تریلیۆن دۆالره ،ئ�هگ�هر كاریگه‌ریی هۆكاره‌كان ی ئهو شه‌ڕ‌ه لهسهر ئابووری ی ئه‌مریكا له‌به‌رچاوبگیرێت. ی تایبه‌ت ی ته‌رخانكردبوو بۆ به‌ریتانیا بودج ه ی ئازادی ی عێراق ،به‌پێ ی راپۆرتێك كه پرۆس ه له‌مانگ ی حوزه‌یران ی 2010باڵوبووهوه 4بلیۆن‌و 32ملیۆن دۆالر خه‌رج ی به‌ریتانیای ه بۆ شه‌ڕی ی بودجه‌ك ه بۆ ئازادی ی عێراق ،ك ه به‌شێك ی زۆر جه‌نگ‌و سوپا خه‌رجكراوه ،به‌اڵم 900ملیۆن ی له‌عێراق ی خێرخواز ی به‌مه‌به‌ست ی كار دۆالر خه‌رجكراوه. ی هاوپه‌یمانان له‌عێراق ی سوپا رێژ‌ه ئه‌مه‌ریكا به‌هاوكاری ی به‌ریتانیاو چه‌ندان ی رژێمی ی ل��ه‌دژ هاوپه‌یمانی ی دیكه ،ش �ه‌ڕ ی حه‌وت ی عێراق راگه‌یاند ،لهماوه پێشوو ی سه‌ربازی ی كات رێژ‌ه ساڵ ی رابردوودا زۆرب ه ئه‌مریك ی له‌عێراق لهنێوان 100بۆ 150هه‌زار سه‌رباز بووه ،ئهم ه جگ ه له‌ساڵ ی 2007كه ی نارد بۆ ی تر جۆرج بۆش 30هه‌زار سه‌رباز سه‌قامگیری ی ئاسایش له‌به‌غداد. ب��اراك ئۆباما په‌یمانی داب��وو بهكشانهوهی ی ئه‌مریكا له‌عێراق ،له‌كات ی بانگه‌ش هی سوپا هه‌ڵبژاردن له‌ساڵ ی 2008له‌ئه‌مریكا ،هه‌روه‌ها ی بوو به‌سه‌رۆك ی ئه‌مه‌ریكا له‌مانگی ی ئهوه دوا كانوون ی دووه‌م ی 2009به‌شێوه‌یه‌ك ی به‌رچاو ی ئه‌مریكا له‌عێراق كه‌مبووه‌وه، ی سوپا ژماره ی جه‌نگیی ی ئاب ی 2010ش��دا دوای�هك� ه ل �ه 19 ی ئه‌مه‌ریكا له‌عێراق كشایه‌وه .به‌اڵم سوپا ی ئه‌مریك ی له‌ناو عێراق هێشتا 50هه‌زار سه‌رباز ماونهتهوه ك ه تاكۆتای ی 2011به‌رده‌وامده‌بن له‌ئه‌ركه‌كانیان ،به‌مه‌به‌ست ی پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان ی ئهمریكاو مه‌شق‌و راهێنان ی عێراقی. به‌سوپا به‌ریتانییه‌كانیش ب �ه 46ه �ه‌زار سه‌ربازه‌وه ی ئازادی ی عێراقیان كرد، به‌شداری ی پرۆس ه به‌اڵم ساڵ به‌ساڵ ئهو ژمارهی ه كه‌مبووه‌وه، ی 2009دا تا 4100سه‌رباز .له‌مانگ ی ئایار هێزه‌كان ی به‌ریتانیا به‌فه‌رمی كشانهوه ،به‌اڵم ی به‌ریتان ی هێشتا له‌عێراقدا 150س�ه‌رب��از ی دیكه‌ش م���اون ،ه �ه‌روه‌ه��ا 1500س �ه‌رب��از ی عه‌ره‌بی له‌سه‌ربازگه‌كان ی به‌ریتانیا له‌كه‌نداو ماونهتهوه. رژێ��م�� ی س����ه‌دام حسێن ع��ێ��راق��ێ��ك� ی بێ خزمه‌تگوزاری ی سه‌ره‌تای یو پێداویستییه
ی راده‌ستی سه‌ره‌كییه‌كان ی ژیان ی رۆژان��� ه ئه‌مریكییه‌كان كرد ،دواتریش ملیۆنان دۆالر خه‌رجكرا بۆ ئاوه‌دانكردنه‌وه‌و بنیاتنانه‌و‌هی عێراق ،به‌اڵم هێشتا رێگه‌یه‌ك ی درێژخایه‌ن ی عێراق‌و ێ ب��وژان��دن�هوه م��اوه بۆ سه‌رله‌نو گه‌شه‌سه‌ندن ی ئابوورییه‌ك هی. كاركردن ی له‌كه‌رت ی حكومی ی ئ �هو كه‌سان ه ژم���اره ی ساڵ ی 2005هوه عێراقیدا كارده‌كه‌ن ،له‌دوا دوو هێنده زیادیكردووه ،كه‌رت ی حكومی ی ئێستا ی ههموو كاره‌كان له‌عێراق دابینده‌كات‌و له %43 ی كاره به‌رده‌وامه‌كانیش كه‌رت ی حكومی له %60 دابینیده‌كات. یو دابه‌زینی ی قه‌یران ی ئ��اب��وور ب �هاڵم به‌هۆ نرخ ی ن �هوت له‌بازاڕه‌كان ی جیهاندا ،كاری ك�ه‌رت� ی حكومه‌ت ی له‌عێراق ك�هم��ب��ووه‌وه، ئه‌وه‌ش له‌كاتێكدا كه‌كه‌رت ی تایبه‌ت زۆر الوازه ی خه‌ڵكی له‌دابینكردن ی كار بۆ ئهو ژماره زۆره ی له‌سه‌روو له%15یه، ی بێكار بێكار ،كه‌رێژ‌ه ی كار له‌عێراق كاریان ی هێز هه‌روه‌ها له %28 ده‌ستناكه‌وێت ،چاوه‌ڕوانیشده‌كرێت ئهو رێژه‌یه له‌ساڵ ی داهاتوودا به‌رزبێته‌وه ،به‌تایبه‌ت له‌ناو ی گه‌نجاندا ،هه‌روه‌ها به‌پێ ی راپۆرتێكی توێژ ی ژن��ان ن��هت��هوه ی �هك��گ��رت��ووه‌ك��ان ل����ه %17 ی 45هه‌زار گه‌نج كرێكاری كارده‌كه‌ن ،نزیك ه ده‌كه‌ن ،به‌اڵم كاره‌كانیان جێگیر‌و به‌رده‌وام ی ده‌بنه‌وه. ی بێكار نیی هو دووچار به‌رهه‌مهێنان ی نه‌وت ی سه‌ره‌كی ی داهات ی عێراقه، نه‌وت سهرچاوه كه‌عێراق له‌نه‌وت ی یه‌ده‌گدا چواره‌مین واڵتی ی نه‌وتی جیهانه .هه‌روه‌ها خاوه‌ن ی ل��ه %10 یه‌ده‌گ ه له‌جیهاندا. ی رزگاركردنی به‌رهه‌مهێنان ی نه‌وت له‌سه‌ره‌تا عێراقهوه به‌شێوه‌یه‌ك ی باش‌و پێویست نهبوو، به‌اڵم له‌مانگ ی نیسان ی ئه‌مساڵدا به‌رهه‌مهێنانی نه‌وت له‌عێراق گه‌یشت ه 2.41ملیۆن به‌رمیل نه‌وت له‌ڕۆژێكدا ،به‌اڵم ئ�ه‌وه‌ش ب ه ب�ه‌راورد به‌ساڵ ی 1979كه‌متره ،چونك ه ئه‌وكاته به‌رهه‌مهێنان ی نه‌وت ده‌گه‌یشت ه 3.5ملیۆن به‌رمیل نه‌وت له‌رۆژێكدا. په‌نابه‌ران ی تر ئاماژه ئهمریكاو چ�هن��دان س �ه‌رچ��اوه ب��ه‌وه‌ده‌ده‌ن 1.5ملیۆن عێراق ی واڵته‌كه‌یان به‌حێهێشتووه‌و ئ��اواره‌ب��وون بۆ شوێن ی تر ی واڵت ،بۆ رزگاربوون له‌عێراق یان دهرهوه ی ته‌قاندنه‌و‌هی ی تایف یو مه‌زهه‌بی ،كه‌دوا له‌شه‌ڕ مزگه‌وتێك له‌سامه‌ڕا له‌ساڵ ی 2006دا سه‌ریهه‌ڵدا. ی پرۆس هی هه‌روه‌ها 200هه‌زار كه‌س ی تر به‌هۆ ئازادی ی عێراقهوه ئ��اواره‌ب��وون ،هه‌روه‌ها 1 ملیۆن عێراق ی له‌سه‌رده‌م ی حكومه‌ت ی به‌عسدا عێراقیان به‌جێهێشتووه. ی UNHCRی به‌پێ ی راپ��ۆرت� ی رێكخراو تایبه‌ت به‌په‌نابه‌ران 364هه‌زار ئ��اواره‌و 62 هه‌زار په‌نابه‌ر گه‌ڕاونه‌ته‌و‌ه شوێنه‌كان ی خۆیان، ی سااڵن ی 2008بۆ .2009به‌اڵم هێشتا لهماوه ی عێراقن، ی 1ملیۆن په‌نابه‌ر له‌ده‌ره‌و‌ه نزیك ه هه‌روه‌ها 1.55ملیۆن ئاوار‌ه هه‌ی ه ك ه له‌شوێنی خۆیان نه‌ماون‌و س ێ به‌ش ی ئاواره‌كان له‌ناو ی گوزه‌رانیان له‌ئاستێكی كه‌مپدا ده‌ژین‌و بار خراپدایه. ی UNHCRله‌كۆتای ی ساڵ ی 2009 رێكخراو ی بیان ی له‌ناو عێراقدا ی 35هه‌زار په‌نابه‌ر نزیك ه تۆماركردووه ،كه‌زۆربه‌یان فه‌ڵه‌ستین یو ئێران یو ی حكومه‌تی سورین .زۆربه‌شیان له‌ناوچ ه هه‌رێم ی كوردستان‌و به‌غداد ژیان به‌سه‌رده‌به‌ن، ی په‌نابه‌رییان هه‌روه‌ها 3800كه‌س ی تریش داوا ك��ردووه ،كه‌خه‌ڵك ی سوریاو توركیا‌و ئێرانن، هه‌روه‌ها كه‌مپ ی په‌نابه‌ران ی فه‌ڵه‌ستین ی كه ی سوریا بوو داخ��را ،به‌اڵم له‌نزیك سنوور ی چوون ه ناو سوریاوه ،وێڕای دانیشتووانه‌ك ه ی هێشتا 10هه‌زار په‌نابه‌ریان ماونهتهوه، ئهوه كه‌زۆربه‌یان له‌به‌غداد نیشته‌جێن. توندوتیژی ی هێزه سه‌ربازیی ه بیانییه‌كان له‌عێراق زۆرین ه
ی جه‌نگی ی كشانهوه ،له‌مدوایه‌شدا دوایه‌ك ه ی ئه‌مه‌ریكا له‌عێراق كشایه‌وه ،هه‌روه‌ها سوپا به‌پێ ی رێكه‌وتننامه‌ی ی ئه‌منی ی نێوان ئهمریكاو عێراق ،هێزه‌كان ی ئه‌مه‌ریكا تا كۆتای ی 2011 به‌ته‌واوه‌ت ی له‌عێراق ده‌كشێنه‌وه. ی كوشتن له‌عێراق به‌شێوه‌یه‌كی هه‌روه‌ها رێژ‌ه به‌رچاو له‌دابه‌زیندایه ،به‌پێ ی راپۆرتێكی ی ژماردن ی قوربانیان ی عێراق ی "Iraq رێكخراو "Body Countك ه 4645كه‌س ی مه‌ده‌نی له‌ساڵ ی 2009دا ك��وژراون ،كه‌ئه‌وه‌ش نیو‌هی ئهو رێژه‌یه‌ی ه ك ه له‌ساڵ ی 2008دا ك��وژراون، هه‌روه‌ها كه‌مترین رێژه‌ی ه ك ه له‌ساڵ ی 2003هوه تۆماركراوه ،هه‌روه‌ها له‌كۆتای ی مانگ ی نیسانی ی ب �ه‌وه‌داو‌ه كه 2010هه‌مان رێكخراو ئاماژه 1010هاوواڵت ی مه‌ده‌ن ی كوژراون. ی ""Iraq Body Count رێ��ك��خ��راو ی ك��وژراوان تۆمارده‌كات به‌پشتبه‌ستن ژماره ب�هس�ه‌رچ��اوه‌ك��ان� ی نه‌خۆشخانه‌و راپ��ۆرت�ی پزیشك یو لێدوان ی به‌رپرسان ی عێراقی. ئاو ی ی له %70 ی جیهان ی بانك ی راپۆرتێك به‌پێ ی خواردنه‌وه‌یان ی پاك ی عێراق ئاو دانیشتووان ی به‌غداد ،هه‌روه‌ها ده‌ستده‌كه‌وێت له‌ده‌ره‌و‌ه له‌هه‌ندێك ناوچ ه ئهو رێژه‌ی ه كه‌مده‌بێته‌و‌ه بۆ ی ی دانیشتووان ئاو له ،%48له‌به‌غداد زۆرب ه خواردنه‌وه‌یان له‌ماڵه‌كاندا بۆ دابینكراوه، ی ههندێك سهرچاوه 10ل �ه %بۆ ب�هاڵم به‌پێ ی ی به‌غدا بێبه‌شن له‌تۆڕ ی دانیشتووان له %25 ی ئاو ی ئاو ،كه‌پشتده‌به‌ستن به‌كڕین گشتی ی زۆر. له‌ته‌نكه‌ره‌كان به‌پاره‌یه‌ك له‌هه‌ندێك شوێن ئاو ته‌نیا ئێواران هه‌یه، ی ی نایاسای ههندێك گوندیش ئاو به‌شێو‌ه ی گشتییه‌و‌ه ده‌رده‌هێنن ،هه‌روه‌ها ی ئاو له‌تۆڕ ی ی مااڵنیش له‌ده‌ره‌و‌ه كه‌متر له %8 به‌غداد سه‌رچاوه‌ی ئاوه‌كه‌یان خاوێن نییه. ی ی پیس ب���ووه هۆ ئ���او ی كولێرا ی په‌تا باڵوبوونه‌و‌ه ی 2008دا ی ئاب له‌مانگ ل��ه 9پ��ارێ��زگ��ا ،ه �ه‌روه‌ه��ا ی ی پ��ی��س س��ه‌رچ��اوه ئ���او ی ی چه‌ندان په‌تا باڵوبوونه‌و‌ه تر بووه له‌عێراقدا. كاره‌با ی 2010دا ی دووه‌م�� ێ مانگ له‌س ی كاره‌با له‌عێراق له%2 به‌رهه‌م ی راپۆرتێك ك ه كه‌مبووه‌وه ،به‌پێ ی 2010باڵوبووهوه، ی ته‌مموز له‌مانگ ئه‌وه‌ش یهكهم دابه‌زین بوو لهنێوان ی ی یه‌ك همو دووه‌م��دا ،له‌دوا ێ مانگ س ی كاره‌با 2004هوه ،به‌اڵم به‌رهه‌مهێنان ی 2010به‌رزترین ی حوزه‌یران له‌مانگ ی ی بهخۆیهوه بین ی به‌رهه‌مهێنان ئاست كه 6721میگاواته. ی ی كاره‌با ی سه‌رچاوه‌یه‌ك له‌وه‌زاره‌ت به‌پێ ی ی دووه‌م ێ مانگ ی س عێراقییه‌وه ،به‌رهه‌م ی ی داواك��اری�� 2010ته‌نیا ل���ه %66 هاوواڵتیان دابینده‌كات ،ئه‌وه‌ش ی یهكهم ێ مانگ ب ه به‌راورد به‌س كه‌مبووه‌ته‌و‌ه ك ه ل �ه%71ه. ی عێراق ههندێك ن��اوچ � ه ی 24كاتژمێردا ل �هم��اوه ت�هن��ی��ا چ���وار كاتژمێر ی نیشتمانیان ك��اره‌ب��ا هه‌یه ،ب �هو هۆیهشهوه ی پشتیان به‌موه‌لید‌ه گه‌ڕه‌كه‌كان به‌ستووه. ی پێویستیی ه سه‌ره‌كییه‌كان ژیان ی ی رێكخراو ی راپۆرتێك به‌پێ ی ن �هت �هوه یه‌كگرتووه‌كان ل��ه %23 ی رۆژان��هی��ان ته‌نیا ی عێراق داه��ات� خهڵك ی WFP ی رێكخراو $2.20ه ،دواراپ��ۆرت � ی 2008 ی دووه‌م�� ی تشرین یش ك ه له‌مانگ
باڵوبووه‌ته‌و‌ه ئاماژه بهوه ده‌دات ك ه له%3.1 ی كه‌ده‌كات ه 930ه �ه‌زار كه‌س ی عێراق ماڵ خۆراكی پارێزراو یان جێگیریان نیی هو برسین‌و ی مردنیان لێده‌كرێت له‌برساندا، مه‌ترسی ی 2005ئهو رێژه‌ی ه ئ�ه‌وه‌ش له‌كاتێكدا ساڵ له %15.4بوو. هه‌روه‌ها WFPئاماژه به‌وه‌شده‌دات 6.4 ی پارێزراو ی خواردن ی عێراق ملیۆن هاوواڵتی ی یان جێگیریان نابێت ،ئه‌گه‌ر به‌شه‌خۆراك مانگانه‌یان پێنه‌درێت ،كه‌مانگان ه له‌الیه‌ن ی ی دانیشتووان حكومه‌ته‌و‌ه ده‌درێت به‌له %90 عێراق. خهڵك ی عێراق خاوه‌ن ی چین؟ ی ئه‌مساڵ1.3 ، ی دووه‌م � ی كانوون تا مانگ ی به‌شداریییانكردوو‌ه ی عێراق ملیۆن هاوواڵتی ی ماڵهوه(نۆرماڵ) ،هه‌روه‌ها ی ته‌له‌فۆن له‌هێڵ ی مۆبایل ی هێڵ 19.5ملیۆن ب�ه‌ش��دارب��وو ی به‌عسدا ی رژێم تۆماركراوه .به‌اڵم له‌سه‌رده‌م ی ماڵهوه ی ته‌له‌فۆن ی هێڵ ی به‌شداربووان رێژ‌ه ی ی هێڵ 833ه���ه‌زارو هیچ به‌شداربوویه‌ك مۆبایلیش نه‌بووه. ی IHSES ی راپۆرتێك ه��ه‌روه‌ه��ا به‌پێ ی ئامێر‌ه ی خاوه‌ندارێتی ی ،2007رێژ‌ه له‌ساڵ ی ی رۆژان ه بۆ هه‌ر ماڵێك ی ژیان پێویسته‌كان ی ب �هم شێوه‌یه‌یه :ل���ه %95.2ماڵ عێراق ی هه‌یه ،له%93.5 ی ره‌نگاوڕه‌نگ ته‌له‌فزیۆن ی هه‌یه ،ل���ه %88.9ماڵ م��اڵ چێشتلێنه‌ر ی ه �هی �ه ،ل�����ه %53.6ماڵ س���اردك���هرهوه ی هه‌یه، ی هه‌یه ،له %43ماڵ جلشۆر وزه‌به‌خش ی هه‌یه ،له%7.4 ل��ه %25.3ماڵ ئۆتۆمبێل ی هه‌یه .هه‌روه‌ها ی تایبه‌ت ماڵ كۆمپیوته‌ر ی 1.6ملیۆن به‌شداربوون ی هه‌یه، ی ئینته‌رنێت هێڵ ب � ه ب����ه‌راورد ب���ه4600 ی ی هێڵ به‌شداربوون ئینته‌رنیت له‌پێش ی عێراقدا. ئازادكردن ی سهرچاوه :سایت ی سی. ی ب ب
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)47چوارشه‌ممه2010/9/1 ،
4
i n f o @ d e s t u r. n e t
رووداوی هه‌فته
ناڕه‌زاییه‌كی گهوره ی كادیرانی یه‌كێتی به‌ڕێوه‌یه سه‌ركردایه‌تی حیزبه‌كه له‌سه‌ره‌و ه له‌چۆنیه‌تی دانانی لێپرسراوی مه‌ڵبه‌نده‌كان رێككه‌وتوون ،به‌اڵم له‌خواره‌و ه ناڕه‌زایی‌و گرفت دروستبووه
بورهان قادر‌و شۆڕش خالید ك �هم��ك��ردن �هوهی مهڵبهندو كۆمیته‌كان، ن����اڕه‌زای����ی ك���ادی���ران���ی ئ���هو ح��ی��زب �هی له‌ئۆرگانه‌كانی خواره‌وه زیاتركردووه ،چونكه به‌هۆی كه‌مكرنه‌وه‌ی مهڵبهندو كۆمیته‌كانه‌وه چهندین كادیری ئهو حیزبه به‌ناچاری دهبێت ده‌ستبه‌رداری پۆسته‌كانیان بن .كوتالیه‌تیش له‌چه‌ند ناوچه‌یه‌ك بووه‌ته بنه‌مای دانانی كه‌سه‌كان له‌پۆسته‌كانی خواره‌وه‌دا. دانانی لێپرسراوه تازه‌كان بۆ مه‌ڵبه‌نده‌كان، نیگه‌رانی‌‌و ناڕه‌زایی الی به‌شێك له‌لێپرسراوانی پێشووی مه‌ڵبه‌نده‌كان دروستكردووه به‌وه‌ی كه‌ئه‌وان پێشتر به‌هه‌ڵبژاردن دانراون ،به‌اڵم ئێستا دوورده‌خرێنه‌وه له‌پۆسته‌كانیان. سه‌ركردایه‌تی حیزبه‌كه خۆیان له‌سه‌ره‌وه رێككه‌وتوون له‌چۆنیه‌تی دانان‌و جێكردنه‌وه‌ی به‌رپرسانی مه‌ڵبه‌نده‌كان ،به‌اڵم له‌خواره‌وه ب �هه��ۆی ك �هم��ك��ردن �هوهی مه‌ڵبه‌نده‌كان له‌ئێستاوه گله‌یی‌و ناڕه‌زایی ده‌ستیپێكردووه، كوتله‌و كوتله‌كاریش بۆ وه‌رگرتنی پۆستی
به‌رپرسی كۆمیته‌كان‌و پۆستی به‌رپرسی به‌شی مه‌ڵبه‌نده‌كان له‌چه‌ند رۆژی رابردوودا زیاتر بووه. یه‌كێتی له‌كۆنگره‌ی سێدا بڕیاریدا مهڵبهندو كۆمیته‌كانی له‌پارێزگاو قهزاو ناحییه‌كانی كه‌مبكاته‌وه ،ب��هاڵم كه‌مكردنه‌وه‌ی ئهو مهڵبهندو كۆمیتانه ناڕه‌زایی له‌زۆرێك له‌قه‌زاو ناحییه‌كاندا به‌دوای خۆیدا هێناوه. ئاسۆ مامه‌ند ئه‌ندامی یه‌ده‌گی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتی ،ده‌ڵێت ناڕه‌زایی‌و گله‌یی هه‌یه ،به‌اڵم وتی "ناڕه‌زاییه‌كه به‌و شێوه‌یه نییه ،ره‌نگه تاك تاكه هه‌ندێ هه‌ڤاڵ هه‌بێت ناڕازیبێت ،ب��هاڵم ئ��هوهی من بیستبێتم له‌كۆبوونه‌وه‌كانی مه‌كته‌بی رێكخستن هه‌موویان په‌رۆشی نوێبوونه‌وه‌ی یه‌كێتی نیشتمانین". بهپێی زانیارییه‌كانی ده‌ستوور له‌ژێره‌وه واس��ت�هو واس��ت �هك��اری‌و كوتالیه‌تی له‌نێو مهڵبهندو كۆمیته‌كاندا ده‌ستیپێكردووه، بهجۆرێك ه �هر لێپرسراوی كۆمیته‌یه‌ك ده‌یه‌وێت له‌پۆسته‌كه‌ی بمێنێته‌وه .به‌اڵم
ل���هس���هرهوه هیچ ب�هرپ��رس��ێ��ك نایه‌وێت ناڕه‌زاییه‌تی‌و گله‌ییه‌كه‌ی ده‌ربخات. سه‌رچاوه‌یه‌ك له‌رێكخستنه‌كانی مه‌ڵبه‌ندی 2ی كه‌ركوكی یه‌كێتی ،به‌ده‌ستووری وت "لێپرسراوی كۆمیته‌كان‌و كادیرانی ئهو مه‌ڵبه‌ندانه‌ی هه‌ڵده‌وه‌شێنه‌وه ،ههریهكهو خ���ۆی ل �ه‌ب �هرپ��رس��ێ��ك��ی م �ه‌ڵ��ب �هن��دهك��ان نزیكده‌كاته‌وه بۆ ئهوهی پۆستی لێپرسراوی كۆمیته‌ی پێبدرێت". هه‌روه‌ها وتی "له‌سه‌ره‌وه‌ش باڵێكی یه‌كێتی ده‌یه‌وێت كوتله‌كه‌ی خۆی زۆرترین پۆست وه‌رب��گ��رێ�تو پشتگیری باڵه‌كه‌ی خۆیان ده‌كه‌ن". ههرچهنده به‌رپرسانی یه‌كێتی رایانگه‌یاند موچه‌ی هیچكام له‌و به‌رپرسانه نابڕدرێت كه له‌پۆسته‌كانیان نامێنن ،به‌اڵم سه‌رچاوه‌كه‌ی ده‌ستوور ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا كه‌سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتی ترسی له‌نیگه‌رانی‌و توڕه‌بوونی كادیره‌كانی هه‌یه .ئ�ه‌وان�هی بێبه‌شده‌بن له‌پۆسته‌كانیان. سه‌رچاوه‌كه وتی "ئه‌وانه‌ی تائێستا به‌رپرسی
كۆمیته ب��وون ،قبوڵناكه‌ن ببنه كارگێڕی كۆمیته ،دهیانهوێت وه‌كو خۆیان بمێننه‌وه، ئ��ه‌وه‌ش ناكرێت ،بۆیه ن��اڕه‌زای��ی گ �هوره به‌ڕێوه‌یه". هه‌رێمی كه‌مال ئاغا به‌رپرسی مه‌ڵبه‌ندی موسڵی یه‌كێتی به‌ده‌ستووری وت "ئێمه ن��اچ��اری��ن ك��ارگ��ێ��ڕی ئ��هو مه‌ڵبه‌ندانه‌ی ك�هه�ه‌ڵ��ده‌وه‌ش��ێ��ن�هوه بكه‌ینه به‌رپرسی كۆمیته‌كان به‌هۆی شاره‌زایی‌و لێهاتوویان، به‌رپرسی كۆمیته‌كانیش ئه‌گه‌ر له‌ئۆرگانه‌كانی خ��واره‌وه جێگه‌یان نه‌بێته‌وه ده‌یانبه‌ینه مه‌ڵبه‌نده‌كان". هه‌رێم وتی "چاالكی‌و دڵسۆزی كه‌سه‌كان ده‌بێته بنه‌مای دانانی كه‌سه‌كان بۆ به‌رپرسی كۆمیته‌كان ،هیچ شتێكی تر نییه". وت��ی��ش��ی "ه��ی��چ ترسێكمان ل���هوه نییه له‌ڕێكخستنه‌وه‌كاندا كادیرانمان زوویربن، چونكه جێگه‌ی هه‌موویان ده‌كه‌ینه‌وه". بهپێی ئهو خۆڕێكخستنه‌وه‌یه‌ی یه‌كێتی، بڕیاردراوه لێپرسراوی مه‌ڵبه‌ندی پارێزگاكان ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی‌‌و مه‌ڵبه‌ندی قهزاو ناحیه‌كانیش ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی بن .به‌و هۆیهشهوه زۆربه‌ی لێپرسراوی مه‌ڵبه‌نده‌كان پۆسته‌كانیان لێوه‌رده‌گیرێته‌وه. له‌ئێستادا ئاسۆ مامه‌ند ب��ۆ مه‌ڵبه‌ندی ههولێرو هه‌رێمی كه‌مال ئاغا بۆ مه‌ڵبه‌ندی م��وس �ڵ‌و س �ه‌ع��دی پ��ی��ره ب��ۆ مه‌ڵبه‌ندی دهۆك ،هێرۆخانیش له‌مه‌ڵبه‌ندی سلێمانی ده‌مێنێته‌وه ،ره‌فعه‌ت عه‌بدوڵاڵ له‌مه‌ڵبه‌ندی كه‌ركوك ده‌مێنێته‌وه ،فریاد ره‌واندوزیش ك��راوه به‌لێپرسراوی مه‌ڵبه‌ندی به‌غداد. له‌گه‌رمیانیش مه‌حمود سه‌نگاوی دانراوه. له‌قه‌زاكانیشدا ئارێز عه‌بدوڵاڵ له‌مه‌ڵبه‌ندی س����ۆران ،وهس��ت��ا ره‌س���وڵ له‌مه‌ڵبه‌ندی چ �هم��چ �هم��اڵ ،ح��هم��هی ح �هم �ه سه‌عید له‌مه‌ڵبه‌ندی ش����اره‌زوورو ش���ااڵوی عهلی ع �هس��ك �هری مه‌ڵبه‌ندی ك��ۆی�ه دان����راون، له‌مه‌ڵبه‌ندی راپه‌ڕینیش محهمهد وه‌تمان دانراوه. سه‌عدی ئهحمهد پیره ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیو به‌رپرسی مه‌ڵبه‌ندی دهۆك ،وتی "به‌بڕیاری كۆنگره‌یه‌‌و ههموو سه‌ركردایه‌تی
مه‌ڵبه‌نده‌كانیش ده‌گۆڕدرێ ،له‌دوای كۆنگره بڕیاره‌كانی پێشوو نامینێن ،له‌كۆنگر‌ه بڕیاری كه‌مكردنه‌وه‌ی مه‌ڵبه‌نده‌كان دراوه كه‌به‌رزترین دهس�ه‌اڵت�ه ئێمه‌ش ه�هر ئهو بڕیاره‌مان جێبه‌جێكردووه". ب��ه‌ده‌ر له‌نیگه‌رانی كادیرانی خ���واره‌وه، ت��ێ��ك �ه‌اڵوك��ردن‌و ك �هم��ك��ردن �هوهی ژم��ارهی م�ه‌ڵ��ب�هن��دهك��ان ،ن��اڕه‌زای��ی الی به‌شێك ل�ه‌ب�هرپ��رس��ان��ی پ��ێ��ش��ووی مه‌ڵبه‌نده‌كان دروستكردووه. لێپرسراوێكی مه‌ڵبه‌ندی یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان له‌سنووری هه‌ولێر به‌ده‌ستووری راگه‌یاند "ئێمه له‌چه‌ند ساڵی رابردوودا كه به‌هه‌ڵبژاردن بووینه‌ته لێپرسراوی مه‌ڵبه‌ند، ئێستاش مه‌كته‌بی سیاسی به‌بێ ئهوهی پرس به‌ئێمه‌‌و لێپرسراوی كۆمیته‌كان بكه‌ن‌و گ��وێ ل��ه‌ڕاو پێشنیازه‌كانمان وه‌رگ��رێ��ت، ژم��ارهی مه‌ڵبه‌نده‌كانی كه‌مكردووه‌ته‌وه‌‌و به‌بێ هه‌ڵبژاردن كه‌سی تریان كردووه‌ته لێپرسراوی ئهو مه‌ڵبه‌ندانه". ئێستا ژم���ارهی مه‌ڵبه‌نده‌كانی یه‌كێتی له‌نزیكه‌ی 33مه‌ڵبه‌نده‌وه بۆ 14مه‌ڵبه‌ند ك���هم���ك���راوه‌ت���هوه ،ل��ق �هك��ان �ی مه‌كته‌بی كۆمه‌اڵیه‌تیش بڕیاره تێكه‌ڵ به‌باره‌گاكانی مه‌ڵبه‌نده‌كان بكرێن. ئاسۆ مامه‌ند به‌رپرسی مه‌ڵبه‌ندی هه‌ولێری یه‌كێتی دان��ب��ه‌وه‌داده‌ن��ێ��ت ك �هن��اڕه‌زای��ی له‌نێو كادیران‌و به‌رپرسانی مه‌ڵبه‌نده‌كاندا دروستبووه ،به‌اڵم وتی "ناڕه‌زاییه‌كه به‌و شێوه‌یه نییه ،ره‌نگه ت��اك تاكه هه‌ندێ هه‌ڤاڵ هه‌بێت ناڕازیبێت ،ب �هاڵم ئ�هوهی من بیستبێتم له‌كۆبوونه‌وه‌كانی مه‌كته‌بی رێكخستن هه‌موویان په‌رۆشی نوێبوونه‌وه‌ی یه‌كێتی نیشتمانین‌و زۆربه‌یان پشتیوانیان له‌و بڕیاره كردووه". له‌مه‌ڵبه‌نده‌كاندا بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی ئهو ناڕه‌زایه‌تییه بهپێی زانیارییه‌كانی ده‌ستوور، هه‌وڵدراوه رێژه‌ی ئه‌ندام به‌ش زیادبكرێن‌و بڕیاره به‌شێك له‌كارگێڕ مه‌ڵبه‌نده‌كان‌و لێپرسراوی كۆمیته‌كان له‌به‌شه‌كان جێ بكرێنه‌وه ،به‌هه‌مان ئیمتیازاته‌وه.
هه‌رێمی كوردستان ده‌كه‌وێته سهر نه‌خشه‌ی سه‌رچاوه‌كانی وزه‌ی جیهان ی نێوان ههولێرو به‌غدادی ئاڵۆزتر كرد ی دۆسیی ه هه‌ڵپه‌سێردراوه‌كان ی سروشت ی گاز هه‌نارده‌كردن ئه‌رسه‌الن ره‌حمان له‌هه‌ولێر وه‌زاره‌ت��ی نه‌وتی عێراق رێككه‌وتنی نێوان حكومه‌تی ههرێمو كۆمپانیای ئاڕ .ده‌بلیو. ئی ( )RWEئه‌ڵمانی ره‌ت��ك��رده‌وه‌و ئهو رێككه‌وتنه‌ی ب �ه نایاسایی له‌قه‌ڵه‌مدا، كه‌هه‌فته‌ی پێشوو بۆ ن��اردن �ه‌ده‌ره‌وه‌ی گاز واژۆكرا .ئه‌وه‌ش گرژییه‌كانی نێوان ههولێرو به‌غدای هێنده‌ی تر ئاڵۆزتركرد. به‌گوێره‌ی ئهو رێككه‌وتنه‌ی له‌چه‌ند رۆژی راب�����ردوودا ل �هن��ێ��وان حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان‌و ئهو كۆمپانیا ئه‌ڵمانییه‌دا واژۆكرا، گازی سروشتی هه‌رێمی كوردستان له‌رێگه‌ی هێڵی ستراتیژی نابۆكۆوه ره‌وان�هی دهرهوه ده‌كرێت. به‌گوێره‌ی ئهو رێككه‌وتنه ئهو كۆمپانیایه ئ��ه‌رك��ی بنیاتنانی ژێ��رخ��ان��ی س �ه‌ره‌ك��ی وه‌به‌رهێنان‌و هه‌نارده‌كردنی گازی سروشتی ده‌گرێته ئه‌ستۆ. عاسم جیهاد وته‌بێژی وه‌زاره‌تی نه‌وتی عێراق له‌به‌یاننامه‌یه‌كدا رایگه‌یاند ،ته‌نها وه‌زاره‌تی نه‌وتی عێراق‌و كۆمپانیای به‌بازاڕكردنی نه‌وتی عێراق ناسراو به "سۆمۆ" مافی ئهوهی هه‌یه نه‌وت هه‌نارده بكات‌و وه‌به‌رهێنان له‌كه‌رته‌كانی نه‌وت‌و گازدا بكات. وتی "هه‌ر جۆره رێككه‌وتنێك له‌و داڕشته یاساییه چووه دهرهوه ،كارێكی نایاسایی‌و پووچه". به‌گوێره‌ی ئ �هو به‌یاننامه‌یه‌ی كۆمپانییا ئه‌ڵمانییه‌كه ده‌ری��ك��ردووه ،وه‌زی��ری سامانه سروشتییه‌كانی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان دكتۆر ئاشتی هه‌ورامی وتویه‌تی "له‌ساڵێكدا هه‌رێمی كوردستان توانای هه‌نارده‌كردنی 20 ملیار مه‌تر سێجا گازی سروشتی هه‌یه بۆ
ئه‌وروپا". هێڵی گازگوێزه‌ره‌وه‌ی نابۆكۆ سااڵنه له‌تواناییدا هه‌یه 31ملیار مه‌تر سێجا گازی سروشتی له‌ناوچه‌كانی ده‌ریای قه‌زوینه‌وه بگوازێـته‌وه بۆ ئه‌وروپا بۆ ئهوهی واڵتانی ئه‌وروپا كه‌متر پشت به‌گازی روسیا ببه‌ستن. ئهو كۆمپانیا ئه‌ڵمانییه یه‌كێكه له‌كۆمپانیا به‌شداره‌كانی پڕۆژه‌ی نابۆكۆ كه‌بڕی تێچوونی 7.9ملیار یۆرۆیه وات�ه ( 10.05ملیار دۆالر). ئامانجی سه‌ره‌كی ئهو پڕۆژه‌یه ئه‌وه‌یه واڵتانی ئه‌وروپا كه‌متر پشت به‌روسیا ببه‌ستن له به‌ده‌ستهێنانی سه‌رچاوه‌ی سه‌ره‌كی وزه‌دا. له‌شه‌شی ئایاری رابردوودا حسێن شه‌هرستانی وه‌زیری نه‌وتی حكومه‌تی عێراق رایگه‌یاند، هه‌ردوو الیهنی حكومه‌تی ههرێمو حكومه‌تی به‌غداد لهسهر چاره‌سه‌ری كێشه‌ی سهرچاوه سروشتییه‌كان‌و كیڵگه‌كانی نه‌وت رێككه‌وتوون‌و به‌رهه‌م‌و داهاتی نه‌وتی هه‌رێمی كوردستان ده‌گه‌ڕێتـه‌وه بۆ حكومه‌تی ناوه‌ندی ،به‌اڵم تائێستا ئهو رێككه‌وتنه ته‌نیا وه‌كو مه‌ره‌كه‌بی سهر كاغه‌ز ماوه‌ته‌وه وهك ئهوهی ئاژانسی رۆیته‌رز وه‌سفیكردووه. به‌گوێره‌ی ماده‌كانی 115و 121ی ده‌ستووری عێراقی فیدراڵ سامانی نه‌وت له‌ده‌سه‌اڵتی حه‌سری حكومه‌تی ن��اوهن��ددا نییه ،به‌ڵكو ل�هدهس�ه‌اڵت��ی هه‌رێمه‌كاندایه‌و به‌گوێره‌ی یاسایه‌ك هه‌رێمه‌كان ده‌توانن كاری لهسهر بكه‌ن. حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان به‌گوێره‌ی یاساییه‌ك كه له 2007له‌په‌رله‌مانی كوردستان ده‌رچ���ووه ك��ارده‌ك��ات‌و كێشه‌ی سه‌ره‌كی ئه‌مڕۆی عێراق له‌وه‌دا خۆی ده‌بینێته‌وه كه له‌عێراقدا تائێستا یاسایه‌كی پێشكه‌وتوو بۆ
رێكخستنی بواری نه‌وت له‌ئارادا نییه. له‌هه‌رێمی كوردستاندا به‌شێوه‌یه‌كی فه‌رمی له‌یه‌كی حوزه‌یرانی ساڵی رابردوودا له‌رێگه‌ی هیڵی نه‌وت گوێزه‌ره‌وه‌ی جیهانی توركییه‌وه نه‌وتی كوردستان ره‌وانه‌ی دهرهوه كرا. كێشه‌كانی نێوان ههولێرو به‌غداد تا ئێستا ل���ه‌رووی چ��اره‌س �ه‌رك��ردن��ی ئ��هو كێشانه‌ی په‌یوه‌ندییان به‌داهاتی نه‌وته‌وه هه‌یه وهك خۆیان به‌چارسه‌ر نه‌كراوی ماونهتهوه. له‌یه‌كه‌م ك��اردان��ه‌وه‌دا به‌رپرسێكی بااڵی حكومه‌تی هه‌رێم رایگه‌یاند ،وه‌زاره‌تی نه‌وتی عێراقی فیدڕاڵ وهك پیشه‌ی هه‌میشه‌ییان له‌جیاتی ده‌ستخۆشی‌و هه‌ماهه‌نگی كردن لهگهڵ حكومه‌تی هه‌رێم،ره‌تیانكرده‌وه كه‌ئه‌م گرێبه‌سته یاسایی بێتو له‌به‌رنبه‌ردا حكومه‌تی ههرێملهپهیڕهوكردنی سیاسه‌تی سه‌ركه‌وتووی
په‌ره‌پێدانی نه‌وت‌و گاز له‌هه‌رێمی كوردستان ب �ه‌رده‌وام��ده‌ب��ێ��ت ،ئه‌ویش به‌پشتبه‌ستن به‌ده‌ستووری هه‌میشه‌یی عێراقی فیدراڵ كه‌زۆرینه‌ی عێراقیه‌كان ده‌نگیان بۆ داوهلهگهڵ یاسای نه‌وت‌و گازی هه‌رێمی كوردستان. ف���ه‌الح م��س��ت�ه‌ف��ا س���ه‌رۆك���ی ف �ه‌رم��ان��گ �هی پ �هی��وه‌ن��دی��ی �هك��ان��ی دهرهوهی حكومه‌ت له‌لێدوانێكدا كه له‌سایتی حكومه‌تی هه‌رێم ب�ڵاوك��راوه‌ت �هوه ،ده‌ڵێت "ئێمه چ��اوه‌ڕوان��ی رێ��ن��م��ای��ی ل��ه‌وه‌زاره‌ت��ێ��ك��ی ب��ێ ب��ه‌ره��همو س �ه‌رن �هك �هوت��ووی وهك وه‌زاره‌ت����ی نه‌وتی عێراق ناكه‌ین ،ئهو وه‌زاره‌ته‌ی له‌چه‌ند ساڵی رابردوو به‌ملیاره‌ها دۆالری له‌موڵكی گه‌النی عێراق به‌فیڕۆدا بێ ئهوهی بتوانێ بچوكترین خزمه‌تگوزاری پێشكه‌ش به‌بواری وزه به‌كه‌رتی كارهباو سووته‌مه‌نیه‌وه بكات له‌عێراق".
ف���ه‌الح مستهفا وت��ی "ئێمه ل �هس �هر ئهو سیاسه‌ته سه‌ركه‌وتووه‌ی حكومه‌تی هه‌رێم به‌رده‌وامده‌بین .چیتر پشت به‌ناوه‌ند نابه‌ستین جگه له‌وه‌ش هه‌رێمی كوردستان بێنینه سهر نه‌خشه‌ی دابینكردنی وزه له‌جیهان". له‌درێژه‌ی لێدوانه‌كه‌ی ف�ه‌الح مستهفا وتی "ئێمه ده‌پرسین تائێستا ه�ه‌ردوو وه‌زاره‌ت��ی كارهباو نه‌وتی عێراق له‌سایه‌ی ئهو سیاسه‌ته چه‌وته‌ی گرتوویانه‌ته به‌ر چ به‌رهه‌مێكیان ههبووه بۆ گه‌النی عێراق؟ " ئ��هو ب �هرپ��رس �هی حكومه‌تی ه �ه‌رێ��م له‌و بڕوایه‌دایه تانه‌كانی وه‌زاره‌تی نه‌وتی عێراق له‌گرێبه‌سته‌كانی هه‌رێمی كوردستان "ته‌نها بۆ شاردنه‌وه‌ی شكسته‌كانی خۆیان‌و راگرتنی ره‌وڕه‌وه‌ی پێشووه‌چوون‌و سه‌ركه‌وتنه‌كانی هه‌رێمه له‌هه‌موو رووێكه‌وه". ههموو گفتوگۆكانی نێوان ههولێرو به‌غداد له‌مه‌ڕ دۆسیه‌ی نه‌وت به‌ئاكام نه‌گه‌یشتوون، حكومه‌تی هه‌رێم خوازیاری په‌ره‌سه‌ندكردنی یاسای نه‌وت‌و گازه له‌په‌رله‌مانی عێراق ،تا به‌و هۆیهوه ناكۆكییه‌كان به‌الیه‌كدا بخرێن. فه‌الح مستهفا ده‌ڵێت ئه‌وان جه‌خت لهسهر گرنگی بوونی یاسای ن �ه‌وت‌و گ��ازی عێراق دهك�هن�هوه بۆ چاره‌سه‌ركردنی ههموو ئهو گرفته ته‌كنیكیانه‌ی دێنه رێی په‌ره‌پێدان‌و هه‌نارده‌كردنی ن �ه‌وت‌و گ��از لهههرێمهكان. مستهفا رای��گ �هی��ان��د ح��ك��وم�هت��ی ه�ه‌رێ��م پابه‌ندبوونی خۆی نیشانداوه بۆ گه‌ڕاندنه‌وه‌ی داهاتی نه‌وت‌و گاز بۆ گه‌نجینه‌ی حكومه‌تی ف��ی��دڕاڵ‌و داب�ه‌ش��ك��ردن��ی ب �هس �هر سه‌رجه‌م ناوچه‌كانی عێراق به‌شێوه‌یه‌كی یه‌كسان‌و به‌بێ جیاوازی. سهرچاوه :سوود له‌رۆیته‌رو فرانس پرێس وه‌رگیراوه.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)47چوارشه‌ممه2010/9/1 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
لۆکاڵ
7
تا 2015كێشه ی كه‌مئاوی له‌كه‌ركوك چاره‌سه‌ر ناكرێت ده‌ستوور به‌شێك له‌ورده‌كاری شكستهێنانی پرۆژه‌كانی ئاوی كه‌ركوك باڵوده‌كاته‌وه
ئازاد زه‌نگه‌نه له‌كه‌ركوك ل�هس��اڵ��ی 2003هوه ب�هرپ��رس��ان��ی ش��اری ك �ه‌رك��وك ل �هس �هرهت��ای ه�هم��وو ساڵێكدا به‌ڵێنی دروستكردنی پرۆژه‌ی گه‌وره‌ی ئاو دهدهن له‌شاره‌كه‌دا ،به‌اڵم دوای 7ساڵ له‌تێپه‌ڕبوون تائێستا هیچ پرۆژه‌یه‌كی ئاو له‌شاره‌كه‌دا دیارنییه. به‌رپرسانی شاری كه‌ركوك راشكاوانه ده‌ڵێن ئه‌گه‌ری هه‌یه زیاتر له 5ساڵی تریش كێشه‌ی كه‌مئاوی شاره‌كه چاره‌سه‌رنه‌كرێت، به‌و پێیه‌ش تا ساڵی 2015ئهو شاره كێشه‌ی ئاوی دهبێت ،له‌ئێستاشدا هیچ پرۆژه‌یه‌كی دڵخۆشكه‌ر له‌شاره‌كه‌دا بوونی نییه. عه‌بدولقادر محهمهد به‌ڕێوه‌به‌ری تۆڕی
ئاوی كه‌ركوك له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور ده‌ڵێت ئه‌گه‌ر بمانه‌وێت گرفتی كه‌مئاوی كه‌ركوك چاره‌سه‌ربكه‌ین ،دهبێت 5ساڵ سه‌رقاڵی ئه‌نجامدانی پرۆژه‌بین .ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوكیش ده‌ڵێت ده‌ستی سیاسیو حیزبی ناهێڵێت كێشه‌ی ئاو له‌كه‌ركوك چاره‌سه‌ربكرێت. ل�هدوای ساڵی 2003هوه تائێستا به‌ده‌یان جار به‌رپرسانی ش��اری كه‌ركوك هه‌واڵی دڵخۆشكه‌ر له‌ڕووی دروستكردنی پرۆژه‌ی ئاوی گ �ه‌وره‌وه له‌ده‌زگا راگه‌یاندنه‌كانه‌وه به‌گوێی هاوواڵتیانی شاره‌كه‌دا ده‌چرپێنن، به‌اڵم تائێستا جگه له‌دروستكردنی چه‌ند بیرێكی ئیرتیوازی ،هیچ پرۆژه‌یه‌كی ئاو له‌شاره‌كه‌دا جێبه‌جێنه‌كراوه.
له‌ساڵه‌كانی 2006هوه تا 2009سه‌ره‌تای ههموو ساڵێك ،ب��اس له‌ده‌ستپێكردنی پرۆژه‌ی ئاوی گهوره ده‌كرێت ،به‌اڵم تائێستا ئهو پرۆژانه هیچی لێ شین نه‌بووه‌‌و هیچ پرۆژه‌یه‌كیش دیار نییه. عه‌بدولقادر محهمهد وتی «له‌سه‌رده‌می پۆڵ بریمه‌رو نیگرۆپۆنتیه‌وه تائێستا به‌غداد ساڵ به‌ساڵ پرۆژه‌ی ئاوی كه‌ركوك دواده‌خات، ،2006،2007،2008،2009 له‌ساڵه‌كانی هه‌روه‌ها ئه‌مساڵیش داوای پرۆژه‌ی ئاوی پردێمان كردووه ،به‌اڵم حكومه‌تی ناوه‌ندو وه‌زاره‌ت����ی س �ه‌رچ��اوه ئاوییه‌كان رێگره ل �ه‌ب �ه‌رده‌م ئه‌نجامدانی پ���رۆژه‌ی ئ��او بۆ كه‌ركوك». ههرچهنده له‌ساڵی 2008وه‌زاره‌تی سهرچاوه
ئاوییه‌كانی حكومه‌تی ناوه‌ندی له‌به‌غداد داوایان له‌تۆڕی ئاوی كه‌ركوك كرد ،له‌قه‌زای پ��ردی تۆڕێكی ف��راوان��ی ئ��او بۆ كه‌ركوك دروستبكه‌ن ،به‌اڵم دوای ئهوهی زه‌وی بۆ دابینده‌كرێت‌و دیزاین ده‌كرێت ،حكومه‌تی ناوه‌ندی پرۆژه‌كه راده‌گرێت. عه‌بدولقادر محهمهد ئاماژه ب�هوه ده‌دات زه‌وییه‌كیان به‌بڕی نزیكه‌ی 100سه‌د هه‌زار ملیۆن دیناری عێراقی له‌جوتیارێك كڕی، ههموو ئه‌ندازیارو كارمه‌نده‌كانیان ماوه‌یه‌كی زۆر س �ه‌رق��اڵ �ی ئ��ام��اده‌ك��ردن �ی دی��زای �ن‌و شێوازی پرۆژه‌كه بوون ،پاش ئاماده‌كردنی زه‌وی بۆ پرۆژه‌كه‌و دیزاینه‌كه‌ی وه‌زاره‌تی سه‌رچاوه‌ئاوییه‌كانی به‌غداد ئهو پرۆژه‌یان ره‌تكردووه‌ته‌وه. ئهو ده‌ڵێت ئاگاداریانكردنه‌وه كه له‌ساڵی 2009دا پرۆژه‌یه‌كی گ��هوره ت��ری ئ��او بۆ كه‌ركوك ده‌كرێت ،به‌اڵم وتی «دیسانه‌وه فریویانداین‌و پرۆژه‌كه‌یان بۆ نه‌كردن». به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه‌ی ئ��اوی كه‌ركوك وتی «بڕیاره له‌ساڵی 2010پرۆژه‌ی ئاوی كه‌ركوك بكه‌وێته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه، كه‌نزیكه‌ی 80ملیار دی��ن��اری ده‌وێ��ت، ئه‌گه‌ریش له‌ئه‌مساڵدا پرۆژه‌كه ئه‌نجامبدرێت بۆ ساڵی 2015تێكڕایی شاری كه‌ركوك له‌قه‌یرانی كه‌مئاوی رزگاریده‌بێت». له‌كه‌ركوك ئێستا ته‌نها پ��رۆژه‌ی كه‌یوان هه‌یه ،ئه‌وه‌ش به‌شی ته‌واوی هاوواڵتیانی شاره‌كه ناكات. دڵشاد پیرۆت ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای ك �ه‌رك��وك‌و ئه‌ندامی لیژنه‌ی پ��رۆژه‌ك��ان له‌لێدوانێكدا بۆ دهس��ت��وور وت��ی «ته‌نها پ���رۆژه‌ی ئ��اوی ك �هی��وان هه‌یه كه‌شاری كه‌ركوك سوودمه‌نده لێی ،به‌اڵم ئهو پرۆژه‌یه له‌توانایدا نییه ئ��اوی ههموو كه‌ركوك چاره‌سه‌ربكات ،بۆیه بڕیاره له‌ئاینده‌یه‌كی نزیكدا پرۆژه‌ی ئاوی پردێ بكه‌وێته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه». جگه له‌قسه‌كردن لهسهر دروستكردنی پ����رۆژه‌ی ئ���اوی پ����ردێ ،ق��س�ه ل�هس�هر دروستكردنی پ��رۆژه‌ی ئاوی كه‌ركوكیش
ده‌كرێت. پیرۆت وتی «بهم پرۆژانه شاری كه‌ركوك له‌قه‌یرانی نه‌بوونی ئاو ده‌ربازی دهبێت ،بۆ ئهو مه‌به‌سته‌ش له‌پاره‌ی داهاتی نه‌وت، كه‌ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ شاری كه‌ركوك به‌ده‌ر له‌بودجه‌ی ئاسایی خ��ۆی ،ئه‌نجومه‌نی پ��ارێ��زگ��ا ب���ڕی 25م��ل��ی��ار دی��ن��اری بۆ ته‌رخانكردووه ،به‌اڵم تائێستا ده‌ستنه‌كراوه به‌ئه‌نجامدانی پرۆژه‌كه ،به‌ڵكو له‌قۆناغی راگه‌یاندنی پرۆژه‌كاندایه بۆ به‌ڵێنده‌رو كۆمپانیاكان». دڵشاد پیرۆت ده‌ڵێت به‌غداد چه‌ند ساڵێكه سته‌م له‌كه‌ركوك‌و كه‌ركوكییه‌كان ده‌كات ل �هو ب��ڕی��ارهی كه‌تایبه‌ته ب�هت�ه‌واوك��اری پرۆژه‌كان‌و جێبه‌جێكردنی پرۆژه‌ی گرنگ‌و ستراتیژیو ئهو داهاته‌ی بهپێی ئهو بڕیاره ده‌درێت به‌پارێزگاكان. ئهو وتی «لهماوهی پێنچ ساڵی رابردوودا وه‌زاره‌تی سهرچاوه ئاوییه‌كان ته‌نها یه‌ك پ��رۆژه‌ی ئاویان بۆ ئه‌نجامداوین ئه‌ویش له‌سنووری ق�ه‌زای حه‌ویجه‌یه به‌بودجه‌ی 23ملیار دینار». پیرۆت ئ��ام��اژه ب��هوه ده‌دات كه‌ده‌ستی سیاسیو حیزبی هه‌یه له‌چاره‌سه‌رنه‌كردنی كێشه‌ی كه‌مئاوی له‌پارێزگای كه‌ركوك. ئهو وتی «وه‌زیره‌كانی ئێستای حكومه‌تی ناوه‌ندی زیاتر بایه‌خ به‌و ناوچانه‌ده‌ده‌ن كه‌ژماره‌ی هه‌وادارانی حیزبه‌كه‌ی خۆیان تیادا زۆره ،ئه‌مه‌ش هۆكارێكی گرنگه بۆ چاره‌سه‌رنه‌كردنی كێشه‌ی كه‌مئاوی كه‌ركوك لهماوهی چه‌ند ساڵی رابردوودا». به‌وته‌ی دڵشاد پیرۆت بۆ چاره‌سه‌ركردنی ق �هی��ران��ی ئ��او ب��ی��ری��ان له‌لێدانی چه‌ند بیرێكی ئیرتیوازی ك��ردووه‌ت��هوهو وتی «به‌دروستكردنی لقی دووی ئاوی كه‌یوان به‌دڵنیاییه‌وه كێشه‌ی ئاو له‌شاری كه‌ركوك بۆ چه‌ند ساڵێكی درێ��ژ چاره‌سه‌رده‌بێت له‌هه‌موو گه‌ڕه‌كه‌كانی شاردا». ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا كه به‌نیازن له‌گه‌ڕه‌كه ئاواره‌نیشنه‌كان ،به‌تایبه‌ت له‌په‌نجا عه‌لی‌و فه‌یله‌ق چه‌ند بیرێكی ئیرتیوازی لێ بده‌ن.
ملمالنێی گۆڕان‌و یه‌كێتی ،ده‌رگای سه‌نته‌رێكی گه‌نجان داده‌خات ی لێپرسراوی بۆ دانه‌نراوه ،تائێستا نه‌كراوه‌ته‌وه سه‌نته‌ره‌ك ه دوو ساڵ ه كاره‌كانی ته‌واوبووه ،به‌اڵم به‌هۆی ئهوه كامه‌ران كه‌ریم ـ شاره‌زوور گه‌نجانی وارم��اوه ده‌ڵێن یه‌كێتی نیشتمانی پشتگیری كه‌سێك دهك���ات ب��ۆ به‌رپرسی سه‌نته‌ری گه‌نجانی شه‌هید(مه‌حمودی مامه ع��ه‌زه) ،ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانیش پشتگیری كه‌سێكیتر دهك �هن ،بۆیه به‌هۆی ئ �هو ملمالنێیه‌وه دووس��اڵ �ه ئ �هو سه‌نته‌ره نه‌كراوه‌ته‌وه. ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانیو به‌رپرسی پێشووی مه‌ڵبه‌ندی ش����اره‌زووری یه‌كێتی ره‌تیده‌كه‌نه‌وه كه نه‌كردنه‌وه‌ی سه‌نته‌ره‌كه په‌یوه‌ندی به‌بوونی ملمالنێوه هه‌بێت لهسهر دانانی كه‌سێك بۆ به‌رپرسی ئهو سه‌نته‌ره. گه‌نجان داواده‌ك�هن ملمالنێی سیاسی تێكه‌ڵ به‌سه‌نته‌ر‌و بنكه‌كانی گه‌نجان نه‌كرێت‌و
ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانیو مه‌ڵبه‌ندی یه‌كێتی ههریهكهو كاندیدێكیان بۆ پۆستی لێپرسراوی سه‌نه‌ته‌رێكی گه‌نجان هه‌یه!
گه‌نجانی شاره‌ك ه خۆیان به‌رپرسێك بۆ ئهو سه‌نته‌ره دابنێن. لوقمان فاتح گه‌نجێكی ناحییه‌ی وارماوایه ملمالنێی سیاسی به‌هۆكاری نه‌كردنه‌وه‌ی ئ �هو سه‌نته‌ره دان���ا ،ئ �هو وت �ی «س�هرهت��ا دڵخۆش بووین به‌كردنه‌وه‌ی ئهو سه‌نته‌ره له‌ناحییه‌كه‌ماندا‌و پێمانوابوو شوێنێكه هه‌موومان سوودمه‌ند ده‌بووین لێی ،به‌اڵم هه‌ر زوو ئاره‌زووه‌كانمان بوو به‌خه‌ون». س �هن��ت �هری گ�هن��ج��ان��ی ن��اح��ی��ی�هی وارم����اوا شه‌هید (مه‌حمودی مامه ع�ه‌زه) ،دوو ساڵ له‌مه‌وبه‌ر كاره‌كانی ته‌واو بوو ،به‌اڵم تائێستا نه‌كراوه‌ته‌وه ،نیگه‌رانییه‌كی تری گه‌نجانیش ئه‌وه‌یه تائێستا نازانرێت سه‌نته‌ره‌كه سهر به چ وه‌زاره‌ت‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كه. ئ���اری مستهفا مامۆستایه‌كی وارم��اوای��ه ك����ردن����هوهی ئ���هو ش��ێ��وه س �هن��ت �هران �هی به‌پێویستزانی ،داواشیكرد ئه‌وانه‌ی وه‌كو به‌رپرسی ئهو سه‌نته‌ره داده‌نرێن ،ته‌نها مه‌رج ئه‌وه‌بێت شیاوبێت بۆ ئهو پۆسته. ئهو وتی «به‌اڵم ئهم سه‌نته‌رانه له‌به‌رئه‌وه‌ی سهرهتا به‌ملمالنێی ده‌ستپێده‌كه‌ن ،بۆیه رۆشنبیران‌و گه‌نجان بێزاربوون له‌و جۆره مامه‌ڵه‌یه‌و كه‌متر رووی تێده‌ك هنو به‌شوێنی خۆیانی نازانن». ئهو سه‌نته‌ره له‌ساڵی 2008لهسهر بودجه‌ی وه‌به‌رهێنان‌و به‌بڕی یه‌ك ملیار‌و دوو سه‌دو په‌نجا ملیۆن دینار دروستكراو ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانی سه‌رپه‌رشتیده‌كرد. دوو ك��هس ه���ه‌وڵ ب��ۆ وه‌رگ��رت��ن��ی پۆستی ب�هرپ��رس��ی سه‌نته‌ره‌كه دهدهن ،به‌وته‌ی گه‌نجانی ناحیه‌كه‌و ئهو دوو كه‌سه‌ش له‌به‌ر ملمالنێی سیاسی یه‌كالیی نه‌بووه‌ته‌وه كامیان بكرێنه به‌رپرسی سه‌نته‌ره‌كه. سامان ره‌وف یه‌كێكه له‌و گه‌نجانه‌ی هه‌وڵی ئهوهی داوه ببێته به‌رپرسی ئهو سه‌نته‌ره، ب�هدهس��ت��ووری وت «نزیكه‌ی 500واژووی گه‌نجانی ناحییه‌كه‌م الیه بۆ ئ �هوهی ببمه
لێپرسراوی ئهو سه‌نته‌ره«. چه‌ند گه‌نجێكی ناحیه‌كه ده‌ڵێن به‌هۆی ئهوه ی سامان له‌الیه‌ن به‌رپرسی پێشووی مه‌ڵبه‌ندی ش������اره‌زووره‌وه پشتگیریده‌كرا ،ل�هالی�هن ئه‌نجومه‌نی پارێزگاوه ره‌تكراوه‌ته‌وه بكرێته به‌رپرسی ئهو سه‌نته‌ره. سامان وتی «سهرهتا ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانی باش به‌رگریان لێده‌كردم ،به‌اڵم دواتر كه‌نه‌بووم به‌گۆڕان كه‌وتنه دژایه‌تیكردنم‌و رازی نه‌بوون ببم به‌لێپرسراوی ئهو سه‌نته‌ره ،چونكه به‌پرۆژه‌و سه‌نته‌ری خۆیانیان ده‌زانی». به‌اڵم بهپێی زانیارییه‌كانی ده‌ستوور‌و چه‌ند گه‌نجێكی ناوچه‌كه ،ئهحمهد ق�ه‌ده‌ف�هری به‌رپرسی پێشووی مه‌ڵبه‌ندی ش���اره‌زوور پشتگیری سامانی كردووهو بۆیه ئه‌نجومه‌نی پارێزگا ره‌تیانكردووه‌ته‌وه. ئهحمهد ق��ه‌ده‌ف��هری ب�هرپ��رس�ی پێشووی مه‌ڵبه‌ندی ش��اره‌زووری یه‌كێتی ،وتی «ئێمه دوورو نزیك ته‌داخوالتمان نه‌كردووه ،كاتی خۆی سامان نزیك هی 500ئیمزای هێنا كه‌قبوڵیان بوو وهك لێپرسراوی سه‌نته‌ر ،ئێمه‌ش رامانوابوو ئ���ه‌وه‌ن���ده
گه‌نجه قبوڵیان بێت شتێكی باشه». یه‌كێكیتر له‌و گه‌نجانه‌ی پشتگیری لێده‌كرێت ببێته لێپرسراوی سه‌نته‌ره ،ناوی نه‌وشیروان ع�هزی��زه‌و ده‌رچ���ووی زانكۆیه ،ئه‌نجومه‌نی پارێزگای پشتگیری لێده‌كه‌ن. نه‌وشیروان وتی «به‌رپرسانی ئیداری ناوچه‌كه ره‌زامه‌ندبوون به‌وه‌ی من ببمه لێپرسراوی ئهو سه‌نته‌ره«. هه‌روه‌ها وتی «من سهر به‌هیچ ره‌وت‌و كیانێكی سیاسی نیم ،ب��هاڵم بۆچی هه‌وڵه‌كانمان ئهنجامی نهبوو ئه‌مه پرسیارێكه الی ئێمه دروستبووه«. به‌رپرسانی ئیداری ناوچه‌كه ره‌تیده‌كه‌نه‌وه نه‌كردنه‌وه‌ی سه‌نته‌ره‌كه به‌هۆی ملمالنێی سیاسییهوه بێت. شاخه‌وان ره‌وف ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانی ره‌تیكرده‌وه ،ئه‌نجومه‌نی پارێزكاری سلێمانی دژایه‌تی سامان ره‌ئوفیان كردبێت له‌وه‌رگرتنی لێپرسراویه‌تی سه‌نته‌ره‌كه ،وتی «ت���هن���ه���ا
مه‌به‌ست له‌دانانی نه‌وشیروان عه‌زیز ئه‌وه‌بووه ك��ه‌ده‌رچ��ووی كۆلێژه‌و هیج ئینتیمایه‌ك ی سیاسی بۆ هیچ گروپ‌و حیزبێك نییه ،ئێمه‌ش به‌هه‌ماهه‌نگی لهگهڵ ش��اره‌وان��یو ناحییه‌ی وارماوا ره‌زامه‌ندبووین به‌دانانی نه‌وشیروان». فازڵ عومه‌ر به‌ڕێوه‌به‌ری ناحییه‌ی وارماوا ،وتی «ئێمه نووسراومان كردووه بۆ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی رۆشنبیری سلێمانی چاوه‌ڕوانی وه‌اڵمی ئه‌وانین بۆ كردنه‌وه‌ی سه‌نته‌ره‌كه ،به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ملمالنێی حیزبی هۆكاری نه‌كردنه‌وه‌ی ئهو سه‌نته‌ره نییه». عه‌باس عه‌بدولڕزاق به‌ڕێوه‌به‌ری وه‌زاره‌ت �ی رۆشنبیری له‌سلێمانی ،وت��ی «ل �هالی �هن خۆمانه‌وه به‌نووسراو س��ه‌رووی خۆمانمان ئاگاداركردووه‌ته‌وه ،به‌اڵم به‌شێوه‌ی فه‌رمی ئهو سه‌نته‌ره‌ی وارم��اوام��ان وه‌رنه‌گرتووه، به‌اڵم ئه‌گه‌ر رۆشنبیران‌و گه‌نجانی وارم��اوه سه‌نته‌ره‌كه وه‌ربگرن ،ئێمه یارمه‌تیان ده‌ده‌ین بهپێی توانا».
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)47چوارشه‌ممه2010/9/1 ،
6
i n f o @ d e s t u r. n e t
لۆکاڵ
چاوه‌ڕێی هه‌نگوینی هه‌ورامان مه‌بن ی 300كیلۆ زیاتر هه‌نگوینم فرۆشتووه ،به‌اڵم ئه‌مساڵ هیچ به‌رهه‌مێكم نییه هه‌نگه‌وانێك :ساڵ ی پار نزیكه مه‌عاز فه‌رحان ه�هن��گ�ه‌وان��ان�ی ن��اوچ��هی ه���ه‌ورام���ان ده‌ڵێن ئه‌مساڵ به‌هۆی بارانی زۆری به‌هارو نه‌بوون ی شیله‌ی گوڵه‌وه ،به‌رهه‌می هه‌نگوینی ناوچه‌كه به‌رێژه‌یه‌كی به‌رچاو كه‌میكردووه. جگه له‌نه‌بوونی به‌رهه‌مه‌كانیان ئه‌مساڵ رێژه‌یه‌كی زۆری هه‌نگ له‌و ناوچه‌یه له‌ناوچوون، له‌چه‌ند گوندێكی ئ�هو ده‌ڤ���ه‌ره‌دا هه‌نگه‌كان ب�ه‌ره�هم�هك��ان��ی��ان ب�ه‌ش��ی خ��ۆش��ی��ان ن��اك��ات، بۆیه خاوه‌نه‌كانیان شیله‌ی شه‌كریان بۆ دروستكردوون. ئهحمهد كه‌ریم له‌ساڵی 1996هوه خه‌ریكی به‌خێوكردنی هه‌نگه له‌هه‌ورامانداو ههموو ساڵێك له‌سه‌ره‌تای مانگی دوودا هه‌نگه‌كانی ده‌بات بۆ نێو شاخه‌كانی هه‌ورامان ،وتی “ 35سندوقی هه‌نگم هه‌یه ،به‌اڵم ئه‌مساڵ پوره‌یان نه‌داوه”. ئهحمهد وتی “هیچ ساڵێك به‌و شێوه‌یه نه‌بووه، پار زۆر باش بوو به‌الیه‌نی كه‌مه‌وه 120كیلۆ هه‌نگوینم ههبووه ،ئه‌مساڵ هیچم نییه“. ئهو ده‌ڵێت كه له‌مانگی دووه‌وه هه‌ستیان بهوه كردووه كه‌ئه‌مساڵ هه‌نگوینیان نابێت ،چونكه شیله زۆر كه‌مبووه .وتی “بۆ ئهوهی هه‌نگه‌كانم به‌یه‌كجاری نه‌فه‌وتێن تائێستا سێ فه‌رده شه‌كرم پ��ێ��داون ،به‌دڵنیاییه‌وه ئه‌مساڵ شاخه‌كانی هه‌ورامان بێ هه‌نگوین ده‌بن”. هه‌نگوینی چیاكانی ه��ه‌ورام��ان به‌یه‌كێك له‌باشترین هه‌نگوینی ناوچه‌كانی كوردستان
ده‌ژمێردرێت‌و سااڵنه رێژه‌یه‌كی زۆر به‌رهه‌م ی هه‌نگوین ل�هه�ه‌ورام��ان��دا به‌رهه‌مده‌هێنرێت‌و له‌بازاڕه‌كانی كوردستاندا ده‌فرۆشرێت. ئامارێكی وردو دروس���ت له‌به‌رده‌ستدانییه ك�ه‌رێ��ژه‌ی به‌رهه‌می هه‌نگ له‌هه‌وراماندا بۆ ئه‌مساڵ بخاته‌ڕوو ،لێپرسراوانی كشتوكاڵی ناوچه‌كه‌ش رایده‌گه‌یه‌نن له %50رێژه‌ی به‌رهه‌می هه‌نگوین له‌چاو سااڵنی رابردوودا كه‌میكردووه. ههموو ساڵێك هه‌نگه‌وانه‌كانی ناوچه‌ی هه‌ورامان له‌سه‌ره‌تای مانگی دووه زۆربه‌ی هه‌نگه‌كانیان ده‌ب �هن بۆ نێو چیاكانی ه�ه‌ورام��ان ،له‌مانگی نۆدا هه‌نگوین له‌پوره هه‌نگه‌كان ده‌رده‌هێنن‌و له‌بازاڕه‌كاندا ده‌یفرۆشن. هه‌ر پوره هه‌نگێك له‌هه‌وراماندا به‌الیه‌نی كه‌مه‌وه له‌سااڵنی رابردوودا چوار كیلۆ به‌رهه‌می ههبووه، ب�هاڵم ئه‌مساڵ به‌هۆی نه‌بوونی شیله‌‌وه ئهو هه‌نگوینه‌ی هه‌نگه‌كان به‌رهه‌میده‌هێنن ،به‌ته‌نها به‌شی خۆراكی هه‌نگه‌كه خۆی ده‌كات .له‌چه‌ند گوندێكیشدا تهنانهت به‌شی خۆشیان ناكات. ئه‌مین قادر له‌شه‌سته‌كانی سه‌ده‌ی رابردووه‌وه خه‌ریكی هه‌نگ به‌خێوكردنه ،له‌بیره‌وه‌ری ئهودا هیچ ساڵێك هه‌ورامان به‌قه‌د ئه‌مساڵ بێ هه‌نگوین نه‌بووه. ئه‌مین كه 40هه‌نگی هه‌یه ،وتی “له‌شه‌سته‌كانه‌وه یهكهم ساڵه به‌رهه‌ممان نه‌بێت”. ساڵی پ��ار ئه‌مین نزیكه‌ی 300كیلۆ زیاتر هه‌نگوینی فرۆشتووه‌و 50كیلۆشی به‌دیاری داوه ،ب�ه‌خ�ه‌ڵ��ك ،ب���هاڵم ئه‌مساڵ زۆرب���هی
هه‌نگه‌كانی م��ردوون‌و هیچ هه‌نگوینی نییه. وتی “هاتنی نه‌خۆشیی بۆ سهر هه‌نگه‌كانی بێزاریكردوون”. ئه‌نوه‌ر جه‌عفه‌ر له‌گوندی ده‌گاشێخانی سهر به‌ناحیه‌ی بیاره وتی “نزیكه‌ی بیست هه‌نگم ههبووه كه‌به‌رهه‌مێكی باشیان ههبووه ،به‌اڵم نازانم بۆ واخه‌ریكه هه‌موویان ده‌مرن”.
تائێستا به‌خێوكردنی هه‌نگ وهك پرۆژه‌یه‌كی ئابووری گرنگ سه‌یرنه‌كراوه ،ته‌نها جوتیاران‌و گوندنشینان وهك به‌رهه‌مێكی الوه‌كی خۆیان‌و له‌پێناو بژێوی ژیاندا په‌نایان بۆ بردووه. له‌سااڵنی رابردوودا وه‌زاره‌تی كشتوكاڵ بڕیاریدا په‌ره به به‌رهه‌می هه‌نگوین بدات‌و هه‌نارده‌ی واڵت��ان �ی تریشی ب��ك��ات ،ب���هاڵم هه‌وڵه‌كان
نه‌یانتوانی هه‌نگوینی ه�ه‌ورام��ان له‌فه‌وتان بپارێزن. هه‌نگه‌وانه‌كانی ن��اوچ�هی ه �ه‌ورام��ان گله‌یی ل���ه‌وه‌زاره‌ت���ی كشتوكاڵ دهك����هن ،ده‌ڵێن نه‌یانتوانیوه ئ��اوڕ ل �هئ �ه‌وان‌و هه‌نگه‌كانیان بده‌نه‌وه .ورده‌ورده خه‌ریكه ههموو هه‌نگه‌كانیان له‌ده‌ستده‌ده‌ن. ئ���هن���وه‌ر وت���ی “ئ���هو ئ��ام��ێ �رو ده‌رم���ان���هی كه‌وه‌ریده‌گرین به‌پاره‌یه ،ئه‌مساڵیش ئهو ده‌رده هاتووه ناتوانن هه‌نگه‌كانمان له‌فه‌وتان رزگاربكه‌ن‌و هیچیان نه‌كردووه“. عه‌ره‌ب ئه‌مین لێپرسراوی هۆبه‌ی هه‌نگ له‌بنكه‌ی كشتوكاڵی خورماڵ وتی “هۆكاری سروشتی كاریگهری زۆری��ان هه‌یه بۆ كه‌مبوونه‌وه‌ی هه‌نگوین له‌ناوچه‌ی ه�ه‌ورام��ان��دا كه‌ئه‌ویش به‌هۆی نه‌بوونی به‌روبوومی رووه‌كی له‌هاویندا كه‌ده‌بێته هۆی نه‌بوونی شیله‌ی گواڵن”. عه‌ره‌ب زۆری پوره‌دانی هه‌نگ به‌شتێكی خراپ ده‌زان��ێ��ت بۆ كه‌مبوونه‌وه‌ی هه‌نگوین ،وتی “هه‌نگه‌وانه‌كانیش شاره‌زاییه‌كی زانستیان نییهو پوره‌ی زۆر به‌هه‌نگه‌كانیان دروستده‌كه‌ن”. سااڵنی پێشوو بهپێی وت�هی ع �ه‌ره‌ب ئه‌گه‌ر سه‌رژمێرییه‌ك بكرایه ره‌نگه نزیكه‌ی سێ هه‌زار زیاتر پوره هه‌نگ هه‌بوایه ،به‌اڵم وتی “ئێستا ئهو رێژه‌یه زۆر كه‌مبووه‌ته‌وه‌‌و ره‌نگه هه‌زارپوره هه‌نگ هه‌بن له‌ناوچه‌كه‌دا”. ئ���هو وت���ی “ب��ه‌ره��هم��ی ه�هن��گ��وی��ن ل���ه%50 كه‌میكردووه”.
ئه‌مساڵ هه‌نگێکی زۆر فه‌وتان
هه‌زاران په‌نابه‌ری ئێرانی له‌كوردستاندا له‌ژیانێكی كوله‌مه‌رگیدان 7000په‌نابه‌ری ئێرانی له‌كوردستاندا ده‌ژین ،به‌اڵم رۆژان ه رووبهڕووی كێشه‌ی مادی‌و مه‌عنه‌وی ده‌بنه‌وه محهمهد نه‌جیب له‌سلێمانی هه‌زاران خێزانی په‌نابه‌ری رۆژهه‌اڵتی كوردستان به‌هۆی توشبوون به‌نه‌خۆشی‌و كه‌می داهاتی رۆژانه‌و رایی نه‌بوونی كاره‌كانیان له‌ده‌زگاكانی كوردستاندا،ژیانێكی كوله‌مه‌رگی به‌سه‌رده‌به‌ن. ئهو په‌نابه‌رانه گله‌یی ده‌كه‌ن لهوهی حكومه‌ت كارئاسانیان بۆ ناكات ،تهنانهت جگه‌له‌وه‌ی وه‌كو په‌نابه‌ر مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا ناكات ،یارمه‌تیشیان نادات بۆ دابینکردنی شوێنی نیشته‌جێبوون‌و بردنه‌ده‌ره‌وه‌ی ئهو نه‌خۆشانه‌یان كه‌چاره‌سه‌ریان ل��ه‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت�ه .حكومه‌تیش ده‌ڵێت ئه‌وان خه‌ڵكی ئێره نین. بهپێی ئامارێكی نافه‌رمی له‌هه‌ردوو پارێزگای سلێمانیو هه‌ولێردا نزیكه‌ی 7000هه‌زار په‌نابه‌ری ئێرانی هه‌یه ،له‌سلێمانی نزیكه‌ی 1200خێزانی په‌نابه‌ر كه‌نزیكه‌ی 3500كه‌س ده‌بن نیشته‌جێن، له‌هه‌ولێریش زیاد له 1200خێزانی لێیه. گهورهترین كێشه‌ی ئهو په‌نابه‌رانه له‌ئێستادا نه‌بوونی شوێنی نیشته‌جێبوون‌و داهاتی رۆژانه‌یه، بهجۆرێك زۆرینه‌یان له‌سلێمانی‌و هه‌ولێر كرێچین‌و مانگانه كرێی خانووه‌كانیشیان پێنادرێت. جه‌عفه‌ر محه‌مه‌دی ئه‌نجومه‌نی په‌نابه‌رانی سیاسی رۆژهه‌اڵتی كوردستان به‌ده‌ستووری وت “په‌نابه‌ران گیروگرفتی زۆریان هه‌یه له‌هه‌موو روویه‌كه‌وه ،بۆیه په‌نابه‌رمان هه‌یه له‌نه‌بوونیدا 6 مانگه كرێی خانووه‌كه‌ی نه‌داوه”. هه‌روه‌ها وتی كێشه‌ی نه‌خۆشی درێژخایه‌نمان هه‌یه ،خێزانه‌كان نه‌یانتوانیوه نه‌خۆشه‌كانیان ببه‌ن ب��ۆ دك��ت��ۆر‌و چ��اره‌س�هری��ان��ب��ك�هنو وتی “تائێستاش لهماڵهوه به‌و ده‌رده‌وه ده‌ناڵێنن، یان هه‌یه ناتوانێت به‌ته‌واوه‌تی ژیانی خۆی به‌ڕێكات”. زۆرب �هی خێزانه په‌نابه‌ره‌كانی ئێران ،به‌هۆی
بۆ سهرۆكی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان
له‌دایكی منداڵێكی تووشبوو به‌ئۆتیزم
كێشه‌ی سیاسییهوه هاتوونه‌ته كوردستان‌و مافی په‌نابه‌ریان پێدراوه ،به‌اڵم دهبێت شه‌ش مانگ جارێك به‌خۆیان‌و كه‌فیله‌وه سه‌ردانی پاسپۆرت‌و مانه‌وه بكه‌ن. ئه‌نجومه‌نی پ�هن��اب�هران ئ��ام��اژه ب �ه‌وه‌ده‌ك��ات كه‌سه‌ردانی سه‌رجه‌م الیه‌نه به‌رپرسه‌كانیان كردووه ،بۆ ئهوهی النیكه‌م نه‌خۆشه‌كانیان بۆ چاره‌سه‌ربكه‌ن ،به‌اڵم وتی ئه‌وان بێ وه‌اڵمبوون. جه‌عفه‌ر ئ��ام��اژه‌ی ب���ه‌وه‌دا ك �ه 42نه‌خۆشیان له‌سلێمانی هه‌یه كه‌حكومه‌ت به‌ڵێنی پێداوین بۆ ئهوهی چاره‌سه‌رییان بۆ بكات ،به‌اڵم وتی “پاشئه‌وه‌ی كهیسی پزیشكیمان بۆ كردوون‌و هاتووه‌ته پای كرداره‌وه ،ئهو ههموو ماندووبوونه به‌و مه‌سه‌له‌یه‌وه كه‌ده‌بوو 5له‌و نه‌خۆشانه ره‌وانه‌ی دهرهوه بكرانایه ،به‌اڵم هیچ نه‌كرا”
له‌ماده‌كانی 14و15و 16نهتهوه یه‌كگرتووه‌كاندا هاتووه ،كه‌هه‌ر په‌نابه‌رێك له‌واڵتی یهكهم چووه واڵتی دووه‌م ،دهبێت ئهو واڵته شوێنی نیشته‌جێ بوون‌و ژیانیان بۆ دابینبكات .به‌اڵم په‌نابه‌ر ئێرانییه‌كان له‌كوردستاندا هیچ یارمه‌تییه‌كی ئه‌وتۆ نه‌دراون. ئه‌نجومه‌نی په‌نابه‌ران ده‌ڵێت بهداخهوه تائێستا حكومه‌تی هه‌رێم هیچ هه‌نگاوێكی جدی نه‌ناوه، كه‌یارمه‌تی م��ادی‌و چاره‌سه‌ركردنی نه‌خۆش‌و شوێنی نیشته‌جێبوونمان بۆ دابینبكات. جه‌مشید كه‌ریم كه‌بۆ ماوه‌ی 13ساڵه په‌نابه‌ره لهكوردستان ،خاوه‌نی منداڵێكی ته‌مه‌ن 9ساڵی نه‌خۆشه وتی “منداڵه‌كه‌م له 3ساڵییه‌وه هه‌ردوو چاوی ئاوی سپی هینا ،بۆیه تائێستا 5جار نه‌شته‌رگه‌ری كراوه ،به‌اڵم ئێستا چاوێكی بینینی
حکومه‌ت :ئه‌وان هاوواڵتی ئێره نین تا شتیان بۆ بکه‌ین
نه‌ماوه”. هه‌روه‌ها وتی “ئه‌وه‌یتریان له %30بینینی ماوه، كه‌تائێستا نزیك به‌ساڵكه به‌ڵێندراوه كه‌بنێرێته دهرهوه له‌الیه‌ن یوئێنه‌وه ،به‌اڵم هیچ وه‌اڵمێك نییه ،بۆیه بێده‌رتان ماوینه‌ته‌وه”. ئ��هو ده‌ڵێت “ژی��ان��ی په‌نابه‌رێتی ئه‌وپه‌ڕی ناخۆشییه ،له‌به‌رئه‌وه تۆ خه‌ڵكی ئهم واڵته نیت ،بۆیه بۆت نییه هیچ شتێك بكڕیت‌و بیكه‌یت به‌ناوی خۆته‌وه ئیتر ماڵ بێت یان تۆتۆمۆبێل، ئه‌مه ئه‌گه‌ر پاره‌ت هه‌بێت ئه‌وه‌ت بۆ ناكرێت، ئه‌گه‌ر نه‌شتبێت دهبێت كرێكاری بكه‌یت ،بۆیه ژیانی په‌نابه‌ریه‌تی ئه‌وپه‌ر نه‌گبه‌تییه”. جه‌مشید هیچ ئۆمێدێكی به به‌ڵێنه‌كانی حكومه‌تی هه‌رێم نه‌ماوه‌و ده‌ڵێت حكومه‌تی هه‌رێم تائێستا هیچ هاوكارییه‌كی نه‌كردووین. تائێستا په‌نابه‌رانی ئێرانی لهكوردستان چه‌ند جارێك ناڕه‌زاییان ده‌ربڕیوه ،كه‌دواناڕه‌زاییان ل���ه 8/21ئه‌مساڵدا ب��وو ل �ه‌ب �ه‌رده‌م باره‌گای نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كان ،له‌شاری هه‌ولێر كه‌داوای به‌په‌له‌چاره‌سه‌ركردنی ئ �هو نه‌خۆشییانه‌ی كه‌درێژخایه‌ن‌و دابینكردنی ئیمكانیه‌تی مادی بۆ په‌نابه‌ران ده‌كرد. فاروق شه‌ریعه‌تی كه‌ماوه‌ی 14ساڵه په‌نابه‌ره خاوه‌نی منداڵێك‌و پیشه‌ی ئاسنگه‌رییه ئاماژه‌ی ب�ه‌وه‌دا تا ئه‌وكاته‌ی پێشمه‌رگه بووه ،ژیانی باشتربوو تا ئهم ژیانه‌ی ئێستای. ئهو وتی “چونكه گوێت له‌ژیانی ناوشار نهبوو ك �ه‌وات لێ دهك��ات بێزاربیت له‌ژیان ،چونكه كرێچیم‌و خێزانم نه‌خۆشه‌‌و ئه‌مه‌ش باری ژیانمی زیاتر قورسكردو‌وه”. فاروق ئه‌وه‌شی نه‌شارده‌وه وتی “سه‌ره‌ڕای ئهو ههموو نه‌هامه‌تی‌و نه‌بوونیه ،پاسپۆرت‌و مانه‌وه، هه‌رجارێك بیانوویه‌كت لێ ده‌گرن بۆ هێنانی كه‌سێك كه‌فیلیت بكات”. ف���اروق ده‌ڵ��ێ��ت رێ��گ��ری��ش��ان ل �هك��ارك��ردن بۆ
منداڵێكی ئۆتیزمی ته‌مه‌ن ی��ازده ساڵ، به‌ڕێزتان له‌هه‌موو كه‌سێك باشتر ده‌زانن له‌منداڵه بێچاره‌كانیان غافڵ بكه‌ن ؟!! لهم واڵت�هدا موعاناتی دایكانێك كه‌منداڵی ل��ه‌پ��ه‌روه‌رده‌وه به‌بیانووی ئ��هوهی گوایه 24س �ه‌ع��ات �ه ب���هم گ �ه‌رم��ای �ه ح��ه‌ف��ازه‌ی ئۆتیزمیان هه‌بێت واتای چییه ،سه‌رله‌به‌ری له‌و بڕیاره‌ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زی��ران��دا كه‌بۆ له‌پێ بێتو ش��ه‌وان به‌حه‌ب بخه‌وێنرێت‌و واڵتی عێراق به‌كوردستانیشه‌وه ،بێ بنكه‌ی م��ۆڵ�هت��پ��ێ��دان��ی دای��ك��ان��ێ ت �ه‌رخ��ان��ك��راوه خواردنی ورده‌شووشه له‌برنج جیانه‌كاته‌وه‌و پێشكه‌وتووی راهێنان‌و شیاندنی ده‌روونیه ،كه‌فه‌رمانبه‌رن‌و منداڵی (شه‌له‌ل ده‌م��اخ‌و بێسڵكردنه‌وه دهس��ت به‌ناو ئاو و ئاگردا بێ كارمه‌ندو پسپۆڕی شاره‌زایه له‌بواری تاالسیماو مه‌نغۆلیان) هه‌یه ناوی (ئۆتیزم) بكات‌و له‌ئاكامی خۆفڕێدانه‌وه به‌و حاڵه‌یه‌وه ئۆتیزمدا ،بێ كه‌ره‌سه‌و گه‌مه‌و ئامڕازی مه‌شق نه‌هێنراوه .بۆیه مۆڵه‌تیان راگ��رت��وون ،تا ئێستا چهندین جومگه‌و ئێسك له‌گیانیدا پێدانیانه ،بێ ژووری ئۆكسجین‌و بێ فڕنی هه‌مووان ده‌زانن هه‌ریه‌ك لهم نه‌خۆشیانه‌ی سه‌قه‌ت بووبێت ،ددانێكی ساغ له‌ده‌میدا نانه‌گه‌نمه‌شامی‌و بێ راوێ��ژك��اری ده‌روون��ی كه له‌بڕیاره‌كه‌دا ناویان هاتووه به‌شێوازی نه‌مابێت‌و ته‌نیا زیندانیكراوی ناو ماڵهوه ج��ی��اواز م��وع��ان��ات‌و گرفتی قورسیان بۆ بێت ،گه‌ر من وهك دایكی بچم بۆ ده‌وام‌و ئۆتیزم‌و بێ‌و بێ ....تاد. تو ویژدانی خۆتان .زیندانیكردنی منداڵێكی دایكانیان هه‌یه ،به‌اڵم گه‌ر له‌ئه‌نجومه‌ن یا بێ سه‌رپه‌رشت لهماڵهوه جێیبهێڵم ،جه‌نابی ئۆتیزم له‌ناو چواردیواری ماڵهوه چ بارێكی وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی راوێژكاری ده‌روونیتان به‌ڕێوه‌به‌ری پ �ه‌روه‌رده بۆ ته‌نیا سه‌عاتێك قورسه بۆ دایكه‌كه‌ی ،دابڕانیان له‌دنیا چ الی�ه ،ده‌توانن لێیان بپرسن ،ئهو منداڵه ده‌توانێت چاودێری بكات؟! دڵنیام له‌سه‌عاتی رێگه‌یه‌كی نازانستییه بۆ ژیانی خێزان‌و ئۆتیزمانه‌ی ك��وردس��ت��ان ك�ه ل�ه‌راپ��ۆرت��ی دووه‌م���دا دنیای له‌به‌رچاو ره‌ش دهبێت، ده‌وروب����هر ،ئ �هی به‌حه‌قی كێ ره‌وای���ه له لیژنه‌كانی ده‌روون �یو هه‌میشه‌یی وه‌زاره‌تی بۆیه داوا له‌به‌ڕێزتان دهك�هم نووسراوێكی (وه‌زاره‌ت���ی پ���ه‌روه‌رده‌وه) مۆڵه‌ت نادرێته ته‌ندروستیدا به (له100%شكسته) ته‌شخیس (ال��ح��اق) ب �هو ب��ڕی��اره‌ت��ان �هوه بنێرنه الی ئ�هو چه‌ند دایكه‌ی كه‌هه‌موو ئه‌ركه‌كانی كراون ،له‌هه‌ر سێ نه‌خۆشییه‌كه‌ی تر زیاتر وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌و ناوی ئهو ئۆتیزمانه‌ش له‌سه‌ره‌وه باسمكردن كه‌وتووه‌ته ئه‌ستۆی پێویستیان به‌چاودێری دایكیان هه‌یه یان زیادبكرێن كه بهپێی بڕیاری لیژنه‌كانی پزیشكی پێویستیان به‌چاودێری به‌رده‌وامه تا خۆیان‌و ناتوانن بۆ ی�هك له‌حز‌ه چاویان نا؟
دروستده‌كرێت‌و وتی “ئه‌گه‌ر رۆژێك كارنه‌كه‌یت، ئه‌وا نیمه بیخۆم ،له‌هه‌ر واڵتێك په‌نابه‌ر بیت ههموو مافێكت هه‌یه له‌و واڵته ،به‌اڵم لێره هیچ یارمه‌تیه‌كمان ناده‌ن له‌كاتێكدا كوردین” ساالر مه‌حمود سهرۆكی لیژنه‌ی مافی مرۆڤ له‌په‌رله‌مانی كوردستان پێیوایه ئهو په‌نابه‌رانه ههموو مافێكیان بهسهر هه‌رێمی كوردستانه‌وه هه‌یه ،بۆیه داوایكرد په‌نابه‌ران داواكارییه‌كانیان بگه‌یه‌ننه په‌رله‌مان‌و لیژنه‌كه‌یان بۆ ئهوهی به‌دواداچوونی بۆ بكه‌ن. بهپێی جاڕنامه‌ی گه‌ردوونی مافه‌كانی مرۆڤ له‌دوای چه‌ند ساڵێك دهبێت ره‌گه‌زنامه‌ی باری شارستانێتی به‌په‌نابه‌ران بدرێت‌و مه‌مه‌ڵه‌كردنیان به‌ئاسانی له‌واڵتدا بۆ بكرێت. ساالر وتی “راسته ئه‌وان تائێستا به‌فه‌رمی هیچ شتێكی وای��ان نه‌خستووه‌ته به‌رده‌می ئێمه، به‌اڵم به‌ئه‌ركی خۆمانی ده‌زانین به‌دواداچوون بۆ كێشه‌یه‌كی ئینسانی له‌و شێوه‌یه بكهین”. جه‌عفه‌ر موحه‌مه‌دی ئه‌نجومه‌نی په‌نابه‌رانی سیاسی رۆژهه‌اڵتی كوردستان وتی “به‌رپرسانی حكومه‌تی هه‌ریم ده‌ڵێن هه‌ر چوار پارچه‌كه‌ی كوردستان یه‌كه بۆ ئێمه ،به‌اڵم بهداخهوه ئهوه ته‌نها دروشم بووه”. بڕیاره په‌نابه‌رانی ئێرانی ،دوای جه‌ژن لهسهر داوای س��ه‌رج��هم پ��هن��اب��هران مانگرتنێكی سه‌رتاسه‌ری رابگه‌یه‌نن ،ئه‌گه‌ر داخوازییه‌كانیان جێبه‌جێ نه‌كرێت. محهمهد قه‌ره‌داخی سكرتێری ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران وتی “په‌نابه‌ر ههندێك مافی خۆی هه‌یه ،به‌اڵم ئه‌وان هاوواڵتی ئێره نین كه‌حكومه‌ت شتیان بۆ بكات”. ه �ه‌روه‌ه��ا وت �ی “ئ���ه‌وان زی��ات��ر په‌یوه‌ندییان ب���ه‌وه‌زاره‌ت���ی ن��اوخ��ۆوه ه �هی �ه ،چونكه هه‌ر پ�هن��اب�ه‌رێ��ك دێ��ت�ه ئ��هم واڵت���هوه په‌یوه‌ندی به‌وه‌زارتی ناوخۆوه هه‌یه”.
دایكه‌كانیان مۆڵه‌تیان پێ بدرێن. گه‌ر وه‌اڵم نه‌درێینه‌وه منداڵه ئۆتیزمه‌كان ده‌هێنینه ناو ساحه‌ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانه‌وه تا له‌نزیكه‌وه حاڵیان ببینن .خوهه‌ندێك له‌به‌رپرسانی ب��ااڵی ك��وردس��ت��ان منداڵی خاوه‌ن پێداویستی تایبه‌تتان هه‌یه گه‌رچی لهكوردستان داتان نه‌ناون ،بویه لێره‌دا داوا له‌سه‌روكی حكومه‌تی هه‌رێم ده‌كه‌ین كه‌وێڕای ئهوهی وهك كه‌سوكاری مندااڵنی ئوتیزم داوای چوونه دهرهوهی منداڵه‌كانمان نه‌كردووه بو راهێنانه‌وه‌یان له‌ده‌ره‌وه‌ی كوردستان ،بۆیه باشتر وایه سه‌نته‌رێكی پێشكه‌وتوو بو هه‌مان مه‌به‌ست له‌ناو كوردستان دامه‌زرێنن كه‌تێیدا ژووری ئوكسجین‌و ناندینی تایبه‌ت به‌و خۆراكانه‌ی بۆ منداڵی ئۆتیزم ته‌ندروستین دابنرێت. په‌روین خدر ئیبراهیم دایكی پشتیوان
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)47چوارشه‌ممه2010/9/1 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
سیاسه‌ت
9
“یه‌كێتی له‌هه‌ولێر میوان نییه” ی هه‌ولێری یه‌كێت ی بۆ ده‌ستوور ئاسۆ مامه‌ند به‌رپرس ی مه‌ڵبه‌ند سازدانی :بورهان قادر ئاسۆ مامه‌ند به‌رپرسی مه‌ڵبه‌ندی سێی ههولێرو ئه‌ندامی یه‌ده‌گی مه‌كته‌بی سیاس ی یه‌كێتی له‌چاوپێكه‌وتنێكی ده‌ستووردا ئاماژه بهوه ده‌دات یه‌كێتییه‌كان پێیانخۆشه كه‌په‌یوه‌ندیان لهگهڵ گۆڕاندا ئاساییبێته‌وه ،ده‌ڵێت ئهو په‌یوه‌ندییه‌ش كارناكاته سهر رێككه‌وتننامه‌ی ستراتیژی نێوان یهكێتیو پارتی. ئاسۆ مامه‌ند ده‌ڵێت تائێستا پارتی به‌فه‌رمی به‌یه‌كێتی نه‌وتووه كه‌كۆسره‌ت ره‌سوڵ به‌جێگری سهرۆكی هه‌رێم قبوڵناكه‌ن ،یه‌كێتیش عه‌دنان موفتی بۆ ئهو پۆسته ده‌ستنیشاننه‌كردووه .وتی كه‌نازانێت ئایا كۆسره‌ت ره‌سوڵ دهبێتهوه به‌جێگری سهرۆكی هه‌رێم یان نا.
ی دهس��ت��وور :ئهو هۆكاران ه چیبوون كه‌ئێوه گه‌یانده ئهو قه‌ناعه‌ته‌ی كه‌بڕیاری ئهوه بده‌ن ژمارهی مه‌ڵبه‌نده‌كان به‌شێوه‌یه‌كی وا به‌رچاو كه‌مبكه‌نه‌وه؟ ی ئاسۆ مامه‌ند :پێش كۆنگره به‌رنامه‌یه‌ك ی مه‌ڵبه‌نده‌كان ل �هو ج��ۆره ههبوو ك �ه‌ژم��اره ی مه‌ڵبه‌نده‌كان كه‌مبكه‌ینه‌وه ،چونكه رێ��ژه زۆربوو ،بهداخهوه ههندێك له‌مه‌ڵبه‌نده‌كانیش ی وه‌كو پێویست ی دانیشتووان‌و سنووره‌ك ه ئاست نهبوو ،چونكه هه‌ندێ شوێن پێویست نهبوو كه‌مه‌ڵبه‌ندی تیادابێت ،دی��اره له‌كۆنگره‌ش بڕیاره‌كه درا‌و جێبه‌جێكرا. ی مه‌ڵبه‌نده‌كاندا ده‌ستوور :به‌اڵم له‌كه‌مكردنه‌وه ی ی كه‌ئه‌و كه‌سانه ی دروستبووه بهوه ناڕه‌زای ی كه‌پێشتر به‌هه‌ڵبژاردن بوونه‌ت ه لێپرسراو مه‌ڵبه‌ند ،ب �هاڵم ئێستا ئ �ه‌وان الدراون ،ئهو ی كه‌بوونه‌ت ه لێپرسراوی مه‌ڵبه‌ندیش كه‌سانه به‌بڕیار دانراون نه‌وه‌كو به‌هه‌ڵبژاردن؟ ئ��اس��ۆ م��ام �هن��د :ه���هر حیزبێك كه‌كۆنگر‌ه ی ێ ك��ۆم��ی��ت �ه ێ س�����هر ل����هن����و ده‌ب����هس����ت���� ی سه‌ركردایه‌تی هه‌ڵده‌بژێرێته‌وه‌‌و به‌رنامه ی 2006هه‌ڵبژاردن ی هه‌یه ،دواتر له‌ساڵ تازه بۆ مه‌ڵبه‌نده‌كان كراون ،بۆ ناڕه‌زاییه‌كه‌ش به‌و ێ هه‌ڤاڵ شێوه‌ی ه نییه ،ره‌نگه تاك تاك ه هه‌ند ی من بیستبێتم هه‌بێت ناڕازیبێت ،به‌اڵم ئهوه ی رێكخستن ی م�هك��ت�ه‌ب� ل �هك��ۆب��وون �ه‌وه‌ك��ان � ی ی یه‌كێت ی نوێبوونه‌و‌ه هه‌موویان پ�ه‌رۆش� نیشتمانین‌و زۆربه‌یان پشتیوانیان له‌و بڕیاره كردووه. دهس��ت��وور :ئ�هگ�هر ب��اس ل�هن��اوخ��ۆی هه‌ولێر ی ئ��ی��داری�هوه ،پێشتر زۆرج��ار بكهین ل���ه‌روو گوێمان لێده‌بوو كه‌ئێوه به‌شدارنین‌و وه‌كو میوان وان ،واته لێپرسراوه ئیدارییه‌كانی ناو هه‌ولێر ی هه‌مووی پارتیه‌و یه‌كێتی په‌راوێزخراوه ،ئه ئێستا چۆنه؟ ی ئ��اس��ۆ م��ام �هن��د :ئێم ه رێ��ك��ك�هوت��ن��ن��ام�ه ستراتیژیمان ههیهو له‌حكومه‌ت شه‌ریكین، ی هه‌ولێر به‌اڵم خۆتان ده‌زانن واقیعی ئیداره ره‌ن��گ� ه ئ �هو ب��راده‌ران�� ه ب��ن ك�هس�هر به‌پارتی دیموكراتی كوردستانن ،ب�هاڵم مانای ئهوه
نیی ه ئیتر ئێم ه میوان بین له‌و شاره ،پێموای ه زۆر موته‌فاهمین. ی ی له‌ئه‌دا ده‌ستوور :ئێستا ئێوه وه‌كو یه‌كێت ئیشكردنی پارتی له‌هه‌ولێر رازین یان نا؟ ئاسۆ مامه‌ند :ئێم ه هه‌ر شتێكمان هه‌بێت ی ستراتیژیمان هه‌یه ،ئه‌گه‌ر شتێك رێككه‌وتن ی خ��ۆم��ان لهگهڵ هه‌بێت ل�هك��ۆب��وون�ه‌وه‌ك��ان� ی ده‌كه‌ین. ی راسته‌وخۆ باس پارت ی ده‌ستوور :ئه‌گه‌ر بچوكترین یه‌كه‌ی ئیداره ی ی بنه‌ڕه‌ت هه‌ولێر بۆ نمون ه قوتابخانه‌یه‌ك ب��اس بكهین ،له‌هه‌ولێر هیچ ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�هری ی ب���ن���ه‌ڕه‌ت���ی ه���هی���ه ی��ان ق��وت��اب��خ��ان �هی �هك � ێ من یه‌كێتیم‌و مامۆستایه‌ك كه به‌ئاشكرا بڵ به‌ڕێوه‌به‌ری قوتابخانه‌ش بێت؟ ئاسۆ مامه‌ند :پێموایه به‌و وردیه نا ،به‌اڵم ێ به‌ڕێوه‌به‌ری قوتابخانه هه‌ی ه پێموایه به‌ڵ ی حكومه‌ت هه‌ی ه یه‌كێتیه ،تهنانهت به‌رنامه ی ه�هن��دێ له‌قایمقامی ق�ه‌زاك��ان�ی سنوور ی نیشتیمانی‌‌و ههولێرو دهۆك سهر به‌یه‌كێت له‌سلێمانیش پارتی بن. ی ده‌ستوور :به‌اڵم ئه‌ندام‌و دۆست‌و الیه‌نگران ئێوه له‌هه‌ولێر ب �ه‌رده‌وام گله‌یی ئهوه ده‌كه‌ن، ی له‌هه‌ولێر په‌راوێزخراون؟ كه‌ئه‌وان وه‌كو یه‌كێتـ ی ئ��اس��ۆ م��ام �هن��د :ئ��اخ��ر ره‌ن��گ �ه ئ�هن��دام��ان� ی ی دهسهاڵتی یه‌كێت پارتیش لهژێر سنوور ی ی كوردستان ،وات�ه ئهو ناوچانه نیشتمان ی كه‌یه‌كه ئیدارییه‌كان زیاتر لهژێر دهسهاڵت یه‌كێتی بێت ،ئهو گله‌ییانه‌یان هه‌بێت ،وه‌كو وتم هه‌ندێ گله‌یی هه‌یه ،به‌اڵم به‌و شێوه‌ی ه نییه كه‌كار بكاته سهر په‌یوه‌ندی نێوان ئێمه‌‌و ی كوردستان. ی دیموكرات پارت دهس����ت����وور :ئ��ێ��س��ت��ا پ �هی��وه‌ن��دی��ت��ان ل �هگ �ه‌ڵ بزووتنهوهی گۆڕاندا چۆنه؟ ی ئاسۆ مامه‌ند :ئێمه وه‌كو یه‌كێتی نیشتمان كوردستان پێمانخۆشه په‌یوه‌ندیمان لهگهڵ ههموو الیه‌نێك باش بێت ،چونكه هه‌ر جۆره ی په‌یوه‌ندی‌‌و ته‌بایی‌و یه‌كده‌نگیه‌ك له‌به‌رژه‌وه‌ند میلله‌ته‌كه‌مان‌و ئهو ده‌ستكه‌وتانه‌یه كه‌ئه‌مڕۆ ی ب�هدهس��ت��ه��ات��وون ،ئ�ه‌وان��ی��ش وهك���و الیه‌نێك سیاسی ،پێمانخۆشه په‌یوه‌ندیمان باش بێت.
ی ی ئیشكردن ده‌ستوور :خوێندنه‌وه‌ت بۆ ئه‌دا ی گ���ۆڕان‌و مامه‌ڵه‌ی ئ���ه‌وان وهك��و الیه‌نێك ئۆپۆزیسیۆن له‌به‌رانبه‌ر ده‌سه‌اڵتدا چۆنه؟ ئ��اس��ۆ م��ام�هن��د :ب �ه ته‌ئكید ئۆپۆزبسیۆن ی ه��ه‌ب��ێ��ت ،ب���اش���ه ،ب�����هاڵم ل���هچ���وارچ���ێ���وه ب��ه‌رژه‌وه‌ن��ده بااڵكانی میلله‌ته‌كه‌مان بێت، م���ن ن��اڵ��ێ��م ك �هم��وك��وڕی��م��ان ن��ی��ی �ه ،ب���هاڵم هه‌وڵبده‌ین ئ�هو كه‌موكوڕیانه له‌ناوخۆمان چاره‌سه‌ربكه‌ین ،ئه‌گه‌ر ئۆپۆزسیۆنیش هه‌بێت ی ئهو كه‌موكوڕیان ه ئێم ه بۆ چاره‌سه‌ركردن ی لێده‌كه‌ین. پشتیوان ی ی پرسیاره‌كه ده‌ستوور :وه‌اڵم منت نه‌دایه‌وه ،وتم پێتوای ه م��ام �ه‌ڵ �هی ب��زووت��ن �هوهی گ������ۆڕان ل���هگ���ه‌ڵ ئ �هو
به‌فه‌رمی نه‌پارتی داوای ئهوهی كردووه كه‌كاك كۆسره‌ت نه‌بێته جێگری سهرۆكی هه‌رێم ،نه كاك عه‌دنان موفتیش ده‌ستنیشانكراوه بۆ ئهو پۆسته ی ئێستا وه‌كو هێزێكی ئۆپۆزیسیۆن؟ واقیعه ئاسۆ مامه‌ند :وه‌كو باسمكرد ره‌نگه گله‌ییمان ی كه‌هه‌ندێكجار ههندێك هه‌بووبێت ل���هوه
ی م��ام �ه‌ڵ �هی ئ����ه‌وان ،ره‌ن��گ � ه ل��ه‌ب��ه‌رژه‌وه‌ن��د ی ی ده‌ستكه‌وته‌كان میلله‌ته‌كه‌مان‌و له‌به‌رژه‌وه‌ند ی ئه‌وان ئه‌مڕۆ وا نه‌بووبێت ،به‌اڵم هه‌ر شتێك ی كه‌موكوڕییه‌كان بۆ به‌رژه‌وه‌ندی چاككردن شتێكی ئاساییه. ی ده‌ستوور :ئێستا باس له‌یه‌كنزیكبووونه‌وه گ���ۆڕان‌و یه‌كێتی دهك���رێ ،پێتانـوای ه ئهو ی ئێوه‌‌و نزیكبوونه‌وه‌ی ه كارناكات ه سهر په‌یوه‌ند پارتی؟ ئاسۆ مامه‌ند :وهك��و وت��م ئێم ه پێمانخۆش ه له‌هه‌موو الیه‌نه سیاسییه‌كان نزیكبینه‌وه، ب���ۆی��� ه زۆر ب���هئ���اس���ای���ی ده‌ب��ی��ن��ی��ن كه‌په‌یوه‌ندیه‌كانمان لهگهڵ گۆڕاندا باشبێت ،ب�هاڵم به‌بۆچوونی من ئ�هو په‌یوه‌ندییه كارناكات ه سهر
ی رێككه‌وتنی ستراتیژی ئێم ه لهگهڵ پارت دیموكراتی كوردستان. ی دهس��ت��وور :ئ �هی رات چیی ه لهسهر ئ �هوه ی ی به‌شێك له‌ده‌نگه‌كان ی رۆیشتن كه به‌هۆ ی ی ب��ۆ گ�����ۆڕان ،ی�هك��ێ��ت�ی ك��ورس� یه‌كێـت ی ئێستا ی هێناوه ،بۆیه یه‌كێت ی له‌پارت كه‌متر ی لهگهڵ بۆ به‌رده‌وامبوونی رێككه‌وتننامه ی ته‌نازول ی ب���ه‌رده‌وام له‌به‌رانبه‌ر پارت پارت ده‌كات؟ ی وا هه‌بێت، ئاسۆ مامه‌ند :پێموانیی ه شت هیچ جۆره ته‌نازولێكیش نییه ،به‌اڵم هه‌ندێجار ی له‌به‌ر به‌رژه‌وه‌ندی میلله‌ته‌ك ه ئه‌گه‌ر الیه‌ن ی ی تیابێت بۆ به‌رژه‌وه‌ند ی ته‌نازوالتیش حیزب میلله‌ته‌كه‌مان‌و ئهو ده‌ستكه‌وتانه ،ئهوه زۆر ئاساییه ،ب �هاڵم من هیچ ج��ۆره ته‌نازولێك ی ل�هالی�هن یه‌كێتیه‌وه نابینم ،چونكه ئ �هوه تائێستا ده‌یبینین وهك��و ی �هك له‌حكومه‌ت ی ئێم ه ش �هری��ك��ی��ن ،ن���ازان���م ت���هن���ازول���هك���ه له‌كوێدایه. ده‌ستوور :ئێستا باس له‌وه‌ده‌كرێت كهدكتۆر ی حكومه‌ت ده‌بێ‌‌و به‌رهه‌م ساڵێكیتر سه‌رۆك ی داهاتوو ئهو پۆسته دهبێتهوه دوو ساڵه‌كه ی پارتی ،ئه‌وه‌تا چه‌ند راسته‌‌و گفتوگۆ ه له‌و باره‌یه‌وه كراوه؟
ئاسۆ مامه‌ند :له‌هیچ الی��� هكو ل �هه �ه‌ردوو ی شتی وان �هك��راوه، ی باس ی سیاس مه‌كته‌ب تائێستاش به‌شێویه‌كی وادیارنییه ،له‌وباریه‌و‌ه ی لێنازانم. ی تر من هیچ ی ی سه‌رۆك ی جێگر ده‌ستوور :تائێستا پۆست هه‌رێم یه‌كالنه‌بووه‌ته‌وه ،رات��ان چییه لهسهر ی نییه ك�هك��ۆس��ره‌ت ی ك�ه‌پ��ارت��ی راز ئ���هوه ی ره‌س���وڵ جێگر ب��ێ��ت ،ه �ه‌رب��ۆی �ه‌ش یه‌كێت ی ده‌ستنیشانكردووه بۆ ئهو عه‌دنان موفت پۆسته؟ ئ��اس��ۆ م��ام �هن��د :م��ن ن���ازان���م ،ئ���هوه له‌ئێو‌ه ی ده‌بیستم ،هیچ شتێكی له‌و جۆره نییه ،پارت ی ئ �هوهی ن �هك��ردووه كه‌كاك ی داوا به‌فه‌رم كۆسره‌ت قبوڵ ناكات ،ن ه به‌فه‌رمیش تائێستا كاك عه‌دنان ده‌ستنیشانكرابێت بۆ ئهو پۆسته، شتێك ه لهنێوان مه‌كته‌بی سیاسی هه‌ردووال داده‌نرێت. ده‌ستوور :به‌اڵم بۆ كه‌س دانه‌نراوه‌‌و ئه‌گه‌ر ئهو پۆست ه هی ئێوه‌یه بۆ كه‌سێك دانانێن؟ ئاسۆ مامه‌ند :راسته دانه‌نراوه ،به‌اڵم تائێستا ی به‌فه‌رمی نه‌یوتوه كه‌بڵێن فالنمان پارت ی قبوڵه‌‌و فالنمان قبوڵ نییه ،ههموو سه‌رقاڵ ته‌شكیلی حكومه‌تی ع��ێ��راق��ن ،پێشموای ه ی ی مام جه‌الل‌و كاك مه‌سعود‌و مه‌كته‌ب جه‌ناب ی هه‌ردووال ئهوه یه‌كالبكه‌نه‌وه. سیاس دهس��ت��وور :پێتوایه كۆسره‌ت ره‌س��ول ببێتهوه ی سهرۆكی هه‌رێم؟ به‌جێگر ئاسۆ مامه‌ند :نازانم. ی ی دیداره‌كه ی باڵوبوونه‌و‌ه دهس��ت��وور :دوا ی فهرد ،مام جه‌الل روونكردنه‌وه‌یه‌كیدا قانیع ی تا چه‌ند راسته كه‌ئه‌و لێدوانه لهسهر داوا پارتیو مه‌سعود بارزانی بێت؟ ی ئهو پرسیاره‌ت ئاسۆ مامه‌ند :ناتوانم وه‌اڵم ب��ده‌م��هوه ،ب���هاڵم ئ �هو ق��س��ان�هی م��ام ج �ه‌الل ی خۆیهتیو هیچ جۆره كاریگ هر‌ییه‌ك قه‌ناعه‌ت نه‌بووه. ی كه‌مام جه‌الل ی سه‌باره‌ت بهوه ده‌ستوور :ئه ی من یه‌كجار قانیعی ف��ه‌ردم بینیوه، ده‌ڵ � ی ده‌ڵێن ی پارت ی ئێستا راگه‌یاندنكاران كه‌چ چۆن مام جه‌الل ئهو قسان ه ده‌كات ئهو 17 ده‌وڵه‌ت به‌هاوڕێیه‌تی لهگهڵ قانیعی فهرد گه‌ڕاوه‌‌و كه‌سێكی نزیكی ئهوه؟ ی ئهو ورده‌كاریان ه ئاسۆ مامه‌ند :من ئاگادار نیم. ئاسۆ مامه‌ند. ی 1965دوبز. له‌دایكبوو ی ی یه‌كێت 1980په‌یوه‌ندی به‌رێكخستنه‌كان ی كردووه. نیشتمان ی ی نیشتمان ی یه‌كێت 1982بووه‌ت ه پێشمه‌رگ ه كوردستان. ی سیاسیو ی مه‌كته‌ب ی یه‌ده‌گ ئێستا ئه‌ندام ی ی یه‌كێت ی هه‌ولێر ی مه‌ڵبه‌ندی سێ لێپرسراو ی كوردستانه. نیشتمان
گۆڕان وه‌اڵم ی پارتیو نێچیرڤان بارزان ی ناداته‌وه ی نێچیرڤان بارزانی‌‌و پارت ی بداته‌وه به‌شێك له‌سه‌ركرده‌كان ی گۆڕان داواده‌كه‌ن بزووتنه‌وه‌كه‌یان وه‌اڵم ی توند بورهان قادر ب��ێ��دهن��گ�ی ب��زووت��ن �هوهی گ����ۆڕان ل�ه‌ب�هران��ب�هر پارتیدا ،سه‌ركرده‌كانی بزووتنه‌وه‌كه بۆ دوو ب �ه‌ره داب �ه‌ش��دهك��ات ،كه‌گروپێكیان داواده‌ك���هن خ��ۆی��ان ل �ه‌ش �هڕی میدیایی ل �هگ �ه‌ڵ پارتی بپارێزن ،گروپه‌كه‌ی تریش پێیانوایه كه‌بێده‌نگی له‌به‌رانبه‌ر هێرشه‌كانی پ��ارت�ی ،ده‌بێته‌هۆی ته‌كینه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ر له‌گۆڕان. دوای باڵ‌وبوونه‌وه‌ی دیدارێكی رۆژنامه‌وانی نێچیرڤان ب��ارزان�ی جێگری سهرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان ،كه‌وتبووی بهداخهوه گ��ۆڕان ئهو هه‌له‌ی له‌ده‌ستدا كه‌هه‌ڵسوكه‌وت بكات وهك ئۆپۆزیسیۆنێكی ماقوڵ ،ئێستا سه‌ركردایه‌تی گۆڕان خۆیان له‌وه‌اڵمدانه‌وه‌ی ئ���هو ق��س�هی�ه ب����ه‌دوورده‌گ����رن ،له‌هه‌مانكاتدا بووه‌ته بابه‌ت‌و مشتومڕێكی ناوخۆیی له‌ناو سه‌ركرده‌كانی گۆڕاندا به‌وه‌ی كه‌رای دژ یه‌ك دروستبووه لهسهر وه‌اڵ‌مدانه‌وه. س����ه‌رچ����اوه‌ی����هك ل���ه‌ب���زووت���ن���ه‌وی گ����ۆڕان به‌ده‌ستووری راگه‌یاند “ئێستا له‌ناو گۆڕاندا په‌رته‌وازه‌ییه‌ك به‌دیده‌كرێ ب �هوهی له‌هه‌ندێ بابه‌تی چاره‌نووسسازدا نازانن چ لێدوانێك بده‌ن، هه‌ندێكجاریش لێدوانی هه‌ندێ هه‌ڵسووڕاو
ب�هت��ای��ب�هت ئ��ه‌وان��هی ك �ه لهئاستی ب���ه‌رزدان سه‌ركردایه‌تی بزووتنه‌وه‌كه دڵگرانده‌كه‌ن”. س �ه‌رچ��اوه‌ك �ه ده‌ڵ��ێ��ت ل �هگ �ه‌ڵ ئ���هوهی گ��ۆڕان ب��ڕی��اری��داوه ك���ه‌وه‌اڵم���ی نێچیرڤان ب��ارزان �ی نه‌داته‌وه ،به‌اڵم ههندێك له‌سه‌ركرده‌و هه‌ڵسوڕاوه بااڵكانی بزووتنه‌وه‌كه لهگهڵ ئه‌وه‌ن كه له‌ئاست قسه‌ی له‌وجۆره بێده‌نگ نه‌بن ،ده‌ڵێن بێدهنگی ل��هو قسه‌یه قبوڵكردنی ئ �هوهی �ه ك �هگ��ۆڕان بزووتنه‌وه‌یه‌كی نامه‌عقوله. سه‌رچاوه‌كه ده‌ڵێت ره‌وتێك ده‌ڵێن هه‌ر ئهو بێده‌نگیه بوو وایكرد كه‌یه‌كێتی ئاوای به‌سه‌ربێت ،ئه‌وان پێیانخۆشه كه‌یه‌كێتیش لهسهر هه‌ندێ بابه‌ت له‌به‌رانبه‌ر پارتی بێده‌نگ نه‌بن ،وتی “ئه‌وانه ئهو كه‌سانه‌ن كه له‌ناو یه‌كێتی بوون ،ترسیان له‌وه هه‌یه كه له‌داهاتوودا گۆڕانیش ئه‌گه‌ر بێده‌نگ بێت ،وه‌كو یه‌كێتی لێبێت”. س �ه‌رچ��اوه‌ك �ه ئ��ام��اژه‌ی ب���ه‌وه‌دا ره‌وت���ی دووه‌م كه‌داوای بێدهنگی ده‌كه‌ن ،مه‌به‌ستیان ئهوه نییه له‌هه‌موو كات‌و بابه‌تێك بێده‌نگبن ،به‌ڵكو ده‌ڵێن با هه‌وڵبدرێت په‌یوه‌ندی سیاسی لهگهڵ پارتی هه‌بێت‌و سیاسه‌تیان لهگهڵ بكرێت ،پێویستیش ناكات لهسهر ههموو شتێك وه‌اڵمبدرێنه‌وه، وت �ی “ئه‌مانه ئ �هو كه‌سانه‌ن كه‌زیاتر نوخبه رۆشنبیریه‌كه‌ن‌و زۆر ناچنه ن��او ملمالنێی
گۆڕان لهگهڵ یهكێتیو پارتی“. چ �هن��د ئ �هن��دام��ێ��ك �ی ف��راك��س��ی��ۆن �ی گ���ۆڕان له‌په‌رله‌مان ئاماده‌نه‌بوون له‌وباره‌یه‌وه قسه‌بكه‌ن، ب�ه‌پ��اس��اوی ئ���هوهی پرسه‌كه زی��ات��ر په‌یوه‌ندی به‌بزووتنه‌وه‌ی گۆڕانه‌وه هه‌یه. س���ه‌رچ���اوه‌ی���هك���ی ن��زی��ك ل�ه‌ل��ی��س��ت�ی گ���ۆڕان ل�ه‌پ�ه‌رل�هم��ان�ی ك��وردس��ت��ان ل�ه‌ل��ێ��دوان��ێ��ك��دا بۆ ده‌ستوور ده‌ڵێت فراكسیۆنه‌كه نایه‌وێ كاتی خۆی بۆ بابه‌تێك ته‌رخانبكات كه‌بۆنی كاری ی پهرلهمانهوه حیزبی لێبێت ،ده‌یانه‌وێ به‌كار خه‌ریك بێت ،وتی “چونكه ئه‌وان ده‌ڵێن كاری ئێمه په‌رله‌مانه نه‌وه‌كو رێكخستن‌و سیاسه‌ت، دواتریش تا له‌داهاتوودا بۆ ناو بزووتنهوهی گۆڕان‌و بۆ ده‌ره‌وه‌ش بیسه‌لمێنن كه‌ئه‌ندامانی په‌رله‌مانی گ���ۆڕان ك��اری��ان��ك��ردووه ،ئه‌مه‌ش چه‌كێكه بۆ كۆبوونه‌وه‌كانی ناو بزووتنهوهی گۆڕان”. محهمهد تۆفیق ره‌حیم وته‌بێژی بزووتنهوهی گۆڕان وتی “بڕۆن پرسیار له‌نێچیرڤان بارزانی بكه‌ن ،دواتر من ئهو دی��داره‌م نه‌خوێندووه‌ته‌وه، بۆیه ناتوانم قسه‌ی لهسهر بكه‌م”. رێبین ره‌سول چاودێری سیاسی ده‌ڵێت گۆڕان خیتابێكی ئاڵۆز‌و ناڕۆشنیان هه‌یه به‌رانبه‌ر دۆست‌و نه‌یاره‌كانیان ،بۆیه قسه‌كانی نێچیرڤان
ب��ارزان �ی به‌شێكیان واقیعین ،وت��ی “گ��ۆڕان هه‌ندێكجار به‌شێوه‌یه‌كی عاتفیانه مامه‌ڵ ه دهك����ات ،له‌كاتێكدا پێویسته ئۆپۆزیسیۆن ب �ه‌ش��ێ��وه‌ی �هك �ی م �هن��ت��ق��ی��ان �ه م��ام �ه‌ڵ �ه‌ب��ك��ات لهگهڵ ب��ارودۆخ �ی سیاسیدا ،گ��ۆڕان ئێستا قسه‌یه‌كده‌كات دوای هه‌فته‌یه‌ك واز له‌و قسه‌یه دێنێت”. رێ��ب��ی��ن ڕه‌س�����وڵ ده‌ڵ���ێ���ت گ�����ۆڕان ل�هك��ات�ی تیرۆركردنی سه‌رده‌شتدا وا هاته ناو گۆڕه‌پانه‌كه كه‌خۆی كرده خاوه‌نی بابه‌ته‌كه ،به‌اڵم دوای ئهوهی كه‌سه‌رۆكی هه‌رێم هه‌ڕه‌شه‌یكرد ،گۆڕان خ��ۆی ل�هم�هس�ه‌ل�هك�ه ك��ێ��ش��ای�هوه ،وت��ی “ل �هو قۆناغه‌ی كه‌پێویست بوو ،گۆڕان ئاماده‌نه‌بوو به‌رپرسیاریه‌تی ئۆپۆزیسیۆن هه‌ڵبگرێت”. ب�ه‌پ��ێ�ی ئ���هو زان��ی��اری��ان �هی دهس���ت دهس��ت��وور كه‌وتوون ،بێدهنگی گ��ۆڕان له‌به‌رانبه‌ر هێرشه میدیاییه‌كانی پارتیدا بۆ ئ �هوه دهگهڕێتهوه ك �هس �ه‌رك��رده‌ك��ان �ی ب��زووت��ن �ه‌وه‌ك �ه ده‌ی��ان�ه‌وێ��ـ��ت په‌یوه‌ندییه‌كی ئاساییان لهگهڵ پارتیدا هه‌بێت. س �ه‌رچ��اوه‌ی �هك �ی ئ���اگ���ادار ل�ه‌ل��ێ��دوان��ێ��ك��دا بۆ دهس��ت��وور وت �ی “گ���ۆڕان ده‌ی �ه‌وێ��ت له‌ڕێگ هی نێچیرڤان بارزانیه‌وه په‌یوه‌ندی لهگهڵ پارتیدا دروستبكات ،هه‌ر بۆیه‌ش ئه‌گه‌ر ئهو قسه‌یه نێچیرڤان ب��ارزان �ی نه‌بوایه ،به‌ڵكو مه‌سعود
بارزانی یان هه‌ر به‌رپرسێكی دیكه‌ی پارتی لهئاستی مه‌كته‌بی سیاسی ب��وای�ه ،گ��ۆڕان وه‌اڵمی ده‌دایه‌وه”. سه‌رچاوه‌كه ده‌ڵێت وه‌اڵمنه‌دانه‌و‌هی نێچیرڤان بارزانی چه‌ند هۆكارێكی هه‌یه ،له‌وانه :پێشتر نێچیرڤان بارزانی چه‌ند جارێك موجامه‌له‌ی گ��ۆڕان �ی ك�����ردووه ،ه���ه‌روه‌ه���ا زی��ات��ر ل�هگ�ه‌ڵ یه‌كێتی ناكۆكه‌‌و به‌تایبه‌ت لهسهر چۆنیه‌تی داب �ه‌ش��ك��ردن �ی دهس������ه‌اڵت ،ج��گ �ه ل���ه‌وان���ه‌ش س�ه‌رك��رده‌ك��ان�ی گ���ۆڕان پێیانوایه مامه‌ڵ هی سیاسی لهگهڵ ئهو سه‌ركه‌وتووتره ،به‌تایبه‌ت كه‌ئه‌و ئێستا داوای ریفۆرم‌و چاكسازی له‌ناو پارتیدا ده‌كات. ب���هاڵم رێبین ره‌س���ول ده‌ڵ��ێ��ت گ���ۆڕان له‌پاش تیرۆركردنی س�هردهش��ت عوسمان خیتابێكی كه‌مێك هێمن له‌به‌رانبه‌ر پارتی په‌یڕه‌وده‌كه‌ن، وت���ی “ئ���هم���ه‌ش س��ی��اس�هت��ێ��ك�ی ح�هك��ی��م��ان��هو زیره‌كانه‌ی گۆڕانه ،كه‌ده‌یه‌وێت په‌یوه‌نییه‌كانی خۆی ئاساییبكاته‌وه ،بۆیه پێموایه ئه‌گه‌ر ئهو قسه‌یه هه‌ر به‌رپرسێكی پارتی یان مه‌سعود بارزانی بیكردایه ،گۆڕان وه‌اڵمیان نه‌ده‌دایه‌وه‌‌و ده‌ی��ان�ه‌وێ ئهو دۆخ�ه بپارێزن ،چونكه ئێستا باس له‌دانیشتنی سهرۆكی ههرێمو نه‌وشیروان مستهفا ده‌كرێ”.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)47چوارشه‌ممه2010/9/1 ،
8
i n f o @ d e s t u r. n e t
سیاسه‌ت
“پارت ی گۆڕانكاری ئه‌وتۆی نه‌كردووه ،ته‌نها ئاڵوگۆڕ كراوه” ی ناوه‌ندی‌و به‌رپرس ی لق ی سێی كه‌ركوك ی پارت ی بۆ ده‌ستوور سه‌اڵح ده‌لۆ ئه‌ندامی كۆمیته
شۆڕش خالید‌و ئازاد زه‌نگنه س �ه‌اڵح ده‌ل��ۆ به‌رپرسی لقی كه‌ركوكی پارتی دیموكراتی كوردستان، له‌چاوپێكه‌وتنێكی دهس��ت��ووردا ،ئاماژه ب���ه‌وه‌ده‌دات كه‌یه‌كێتی‌‌و پارتی له‌كه‌ركوك كۆكن‌و كێشه‌و ناكۆكیان نییه ،له‌كاتێكدا سێ لیژنه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای شاره‌كه به‌هۆی ناكۆكی نێوان ئهو دوو حیزبه‌وه چه‌ند ساڵه بێ سه‌رۆك ماونهتهوه. ده‌ل��ۆ ده‌ڵێت به‌ربه‌ستی بنه‌ڕه‌تی ل�ه‌ب�ه‌رده‌م پێشكه‌وتن‌و ئه‌نجامدانی خزمه‌تگوزاری زیاتر بۆ شاری كه‌ركوك‌و چاره‌سه‌ری گرفته‌كان حكومه‌تی فیدراڵه.
دهس��ت��وور :ب��ارودۆخ �ی كه‌ركوك به‌پێچه‌وانه‌ی شاره‌كانی دیكه‌و ه ی ج���ی���اوازه ،خ�ه‌ڵ��ك�ی زۆر چ��او ل�هدهس��ت�ی حیزبه زی��ات��ر ،ب �هاڵم تائێستا حیزبه‌كان نه‌یانتوانیوه داوای كه‌ركوكییه‌كان جێبه‌جێبكه‌ن پێتوایه هۆكاره‌كه‌ی چی بێت؟ ی سه‌اڵح ده‌لۆ :بێگومان بارودۆخ ك���ه‌رك���وك ب��ه ب�����ه‌راورد ل �هگ �ه ڵ ش���اره‌ك���ان���ی دی���ك���هی ع��ێ��راق��دا ی تایبه‌تمه‌ندی خۆی هه‌یه ،كێشه ی كه‌ركوك زۆر كۆنه ،ئه‌گه‌ر ته‌ماشا ی م��ێ��ژوو بكهین ه �هر له‌سه‌ره‌تا دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی عێراقهوه، بهتایبهتی دوای ده‌ركردنی نه‌وت ئ��هو سامانه سروشتییه زۆره، رژێمه یه‌ك له‌دوایه‌كه‌كانی عێراق به‌رژێمی دیكتاتۆری سه‌دامیشه‌و ه كه‌زیاتر ل �ه 30ساڵ حوكمڕانیان كرد ،ئه‌وه‌نده‌ی به‌ته‌نگ زیادكردن‌و ده‌رك���ردن���ی ن����ه‌وت‌و ف��رۆش��ت �ن‌و به‌فیڕۆدانی داه��ات �هك �هی ب��وون، ئه‌وه‌نده به‌ته‌نگ ئاوه‌دانكردنه‌وه‌و په‌ره‌پێدانی ش��اره‌ك�هوه نه‌بوون، ب �ه‌درێ��ژای �ی م��ێ��ژوو دانیشتووان ه ره‌س �هن �هك �هی غ���ه‌دری لێكراوه، ل���ه‌ڕووی ئ��اوه‌دان��ك��ردن �ه‌وه‌ش �هو ه به‌دواكه‌وتوویی ماوه‌ته‌وه ،ئه‌گه‌ر
ئه‌نجام ی هه‌ڵبژاردن نابێت بكرێته پێوه‌ری جهماوهری حیزبی
ته‌ماشابكه‌یت ئ��اوه‌دان��ك��ردن �هو ه ك��راوه ل��ه‌رووی شه‌قام‌و پ��ردهوه، ب���هاڵم ب �هه��ۆی زۆری بارستایی داڕووخ��ان�ی شاره‌كه پێوه‌ی دیار ی نییه ،حیزبه‌كان له‌خه‌می كێشه ش��اره‌ك�هنو پاڵپشتی داواكاریی ه ی ره‌واك���ان���ی خ �ه‌ڵ��ك �ی خ��ۆڕاگ��ر ك�ه‌رك��وك��ن ،بهپێی ت��وان��ا ب �ه‌ده‌م داواك��اری��ی �هك��ان��ی��ان �هوه ده‌ڕۆن‌و پاڵپشتی ئیداره‌ی شاریش ده‌كه‌ن له‌چوارچێوه‌ی به‌رنامه‌كانی خۆیاندا بۆ خزمه‌تی شاره‌كه . دهس���ت���وور :پ���اش ح���هوت س��ا ڵ هێشتا ئ��ه‌وان��هی گ��ه‌ڕاون��هت��هو ه خۆیان به‌ئاواره ده‌زانن ،نه‌توانراو ه ئاواره‌یی له‌ده‌روونی كه‌ركوكییه‌كان ب��س��ڕدرێ��ت��هوه ،ت���اوان���ی ئ�هم� ه له‌ئه‌ستۆی كێیه؟ ی س��ه‌اڵح ده‌ل���ۆ :بێگومان گرفت ی ئ���اواره زۆره ههرچهنده هه‌وڵ زۆر دراوه‌‌و ئیمكانیه‌تیش خراوه‌ت ه ی به‌رده‌ست ،به‌اڵم دی��اره له‌ئاست ی زۆری ئاواره‌كان نه‌بووه ،گرفت ی گ �ه‌وره‌ش یاسایه‌‌و دهبێت به‌پێ ی ی��اس��او ل��هچ��وارچ��ێ��وه‌ی م��اده 140ی دهس��ت��ووری��دا گرفته‌كان چاره‌سه‌ربكرێن ،ئه‌مه‌ش زیاتر ی ئۆباڵی ده‌كه‌وێته ئه‌ستۆی ده‌وڵه‌ت فیدراڵی ع��ێ��راق ،له‌هه‌مانكاتدا الیهنی كوردیش دهبێت له‌مه‌ودوا جیدیتر هه‌وڵی بۆ ب��ده‌ن‌و زیاتر هه‌ست به‌لێپرسراویه‌تی بكرێت به‌رانبه‌ر ئهم پرسه. ی دهس��ت��وور :به‌رپرسانی ش��ار كه‌ركوك هه‌ر شتێك هه‌بێت ده‌ڵێن كاری حكومه‌تی ناوه‌ندییه ،به‌اڵم كورد له‌حكومه‌تی ناوه‌ندی چهندین ی پۆستی گرنگی هه‌یه ،ئایا بۆچ ئه‌وان ئاگادارناكه‌نه‌وه؟ یان ئه‌وان كه‌مته‌رخه‌مبوون لهم باره‌یه‌وه؟ بۆ نمونه كێشه‌ی گه‌ڕانه‌وه‌ی خانوو ه داگیركراوه‌كانی ئ��اواره‌ك��ان ،یا كێشه‌ی كاره‌با؟ ی سه‌اڵح ده‌لۆ :بێگومان به‌ربه‌ست بنه‌ڕه‌تی ل �ه‌ب �ه‌رده‌م پێشكه‌وتن‌و ئه‌نجامدانی خزمه‌تگوزاری زیاتر
ی بۆ ش��اری ك�ه‌رك��وك‌و چاره‌سه‌ر گرفته‌كان حكومه‌تی فیدراڵه، راسته له‌حكومه‌تی ناوه‌ند به‌شداره، ب���هاڵم ه �هم��وو شتێك نییه ،بۆ ی نمونه كێشه‌ی كاره‌با كێشه‌یه‌ك گشتییه‌‌و ت��هواوی گه‌النی عێراق ی پێوه‌ی ده‌ناڵێنن ،ئهوه ده‌وڵه‌ت فیدراڵه كه‌مته‌رخه‌مه‌‌و دهبێت خه‌ڵكی ئهوه بزانێت. دهس���ت���وور :خ �ه‌ڵ��ك �ی ك��ه‌رك��وك وایده‌بینن ت��اوان�هك�هی یهكێتیو ی پارتین ،ئه‌مه‌ش راستییه‌كی زۆر تێدایه ،بۆچوونی به‌ڕێزتان چییه؟ س��ه‌اڵح ده‌ل���ۆ :ت��ۆ باسی ت��اوان دهك���هی���ت ،پێموانییه پ��ارت��یو یه‌كێتی هیچ تاوانێكیان ده‌رهه‌ق به‌خه‌ڵكی كه‌ركوك ئه‌نجامدابێت، ئ��هگ��هر ت��هم��اش��ای ح��ی��زب�هك��ان بهتایبهتی یهكێتیو پارتی بكه‌یت، قوربانییه‌كی یه‌كجار زۆریان له‌پێناو ك�ه‌رك��وك��دا به‌خشیوه ،ئێستاش ی به‌هه‌مان شێوه‌‌و نه‌فه‌س داكۆك ی لێده‌كه‌ن ،ئهم راستییه‌ش خهڵك تێكۆشه‌ری كه‌ركوك باش ده‌یزانن. دهس��ت��وور :ده‌وت��رێ��ت به‌شێك ی له‌هۆكاره‌كه‌ی په‌یوه‌ندی به‌كێشه نێوان حیزبه‌كان خۆیانه‌وه هه‌یه، ی به‌تایبه‌ت پارتیو یه‌كێتی ،به‌هۆ ی ئ���هوهی رای���ان ل�هس�هر چۆنیه‌ت خ��زم �هت��گ��وزاری��ی �هك��ان‌و شوێنی ئه‌نجامدانی جیاوازه؟ س����ه‌اڵح ده‌ل����ۆ :ئ���هم ب��ۆچ��وون � ه دووره ل��ه‌راس��ت��ی��ی��هوه ،هیچ ی پ��رۆژه‌و خزمه‌تگوزارییه‌ك به‌هۆ پارتیو یه‌كیتیه‌وه دوان �ه‌خ��راوه، ی ه�����ه‌ردوو ح��ی��زب‌و حیزبه‌كان دی��ك��ه‌ش ب��ۆی��ان نییه رێگربن له‌به‌رده‌م پێشكه‌شكردنی پرۆژ ه خزمه‌تگوزارییه‌كاندا ،به‌پێچه‌وانه‌و ه ی پێویسته پاڵپشتی ئ��ی��داره ش���ار ب��ی��ن ب��ۆ گ �هی��ان��دن �ی ك��ار ه خزمه‌تگوزارییه‌كان. ده‌ستوور :پارتیو یه‌كێتی ته‌نیا ب��ه‌ڕووك��ه‌ش ك��ۆك��ن ل�هك�ه‌رك��وك، ێ تائیستا سێ لیژنه‌ی ئه‌نجومه‌ن ب سه‌رۆكه به‌هۆی ئهو ناكۆكییه‌وه، دوو ئاسایشی ه �هر م���اوه ،دوو سیستمی خ��وێ��ن��دن ه��ه‌رم��اوه، له‌كاتێكدا ئێستا حكومه‌ت یه‌ك ئیداره‌یه له‌هه‌رێم؟ دهس��ت��وور :پارتیو یه‌كێتی هیچ ی ناكۆكییه‌كیان نییه لهسهر بار كه‌ركوك‌و نه لهسهر شتی دیكه، ی هیچ شتێكیش ب �هه �ه‌ڵ��واس��راو نامێنێته‌وه له‌نێوانماندا ،یه‌ك په‌روه‌رده‌یی كوردیش له‌كه‌ركوك هه‌یه ئێستا. ی دهس��ت��وور :یه‌كێك ل�هو هه‌اڵنه رووبهڕووی یهكێتیو پارتی بووه‌و ه لهم شاره ئه‌وه‌بوو ههریهكهو بۆ ی خۆی پشتگیری یه‌ك دوو حیزب ت��ورك��م��ان��یو ع��ه‌ره‌ب��ی دهك���رد، ی له‌كاتێكدا ئهو حیزبانه نوێنه‌ر راسته‌قینه‌ی ع���ه‌ره‌ب‌و توركمان ن��ه‌ب��وون‌و رێ��ژه‌ی �هك �ی زۆر كه‌م خه‌ڵكیان له‌گه‌ڵدا بوو ،به‌و شێواز ه مامه‌ڵه‌یه ده‌چنه‌وه؟ س �ه‌اڵح ده‌ل��ۆ :مه‌سه‌له‌ی حیزب‌و الیه‌نه سیاسییه ب��را توركمان‌و ی عه‌ره‌به‌كان ده‌كه‌وێته چوارچێوه پ �هی��وه‌ن��دی ح��ی��زب��ی �هوه ،حیزب ه په‌یوه‌ندیان نیشتمانپه‌روه‌ره‌كان ل �هگ �ه‌ڵ ه���ه‌ردوو الم��ان��دا باشه، ئه‌وه‌ش دهگهڕێتهوه بۆ بۆچوون‌و به‌رنامه‌ی حیزبه‌كان كه له‌پێناو برایه‌تی‌‌و پێكه‌وه‌ژیاندا تێده‌كۆشن.
ی دهس��ت��وور :ئ �هو گۆڕانكارییانه پارتی له‌كه‌ركوك ده‌ستیپێكردوو ه چۆنه؟ ده‌تانه‌وێت گۆڕانكارییه‌كان له‌چییه‌وه ده‌ستپێبكه‌ن؟ س �ه‌اڵح ده‌ل��ۆ :گۆڕانكاری ئه‌وتۆ ن����هك����راوه ،ئ���هگ���هر م�ه‌ب�هس��ت��ت ێ گواستنه‌وه‌‌و ئ��اڵ��ۆگ��ۆڕی هه‌ند ی ب �هرپ��رس �ی ل���ق‌و مه‌كته‌به‌كان ی پارتیمان بێت ،ئهوه له‌چوارچێوه به‌رنامه‌یه‌كی ئاساییدا هاتووه‌‌و زۆر زۆریش ئاساییه ،به‌رده‌وامیش ده‌ب��ێ��ت ن �هك ته‌نیا له‌كه‌ركوك، به‌ڵكو له‌گشت شوێنه‌كان. دهس��ت��وور :دهن��گ��ۆی ئ��هوه هه‌ی ه لهگهڵ ده‌ستبه‌كاربوونی به‌ڕێزتان ی چ��هن��د ك��ارگ��ێ��رێ��ك‌و ب �هرپ��رس � ناوچه‌یه‌ك بگۆڕن ئهوه چۆنه؟ سه‌اڵح ده‌لۆ :ئهوه زیاتر له‌مانگێك ه ده‌ستبه‌كار بووم‌و كه‌سم نه‌گۆڕیوه، ب �ه‌رن��ام �هی ل��هو ج���ۆره‌ش ئێستا نییه ،له‌هه‌مانكاتدا وهك��و وتم گۆڕین‌و گواستنه‌وه بهپێی پێویست به‌رده‌وامه‌و ئاساییه. دهس���ت���وور :خ �ه‌ڵ��ك �ی ك��ه‌رك��وك ی ئ��هو ره‌خ��ن �هی �هی له‌به‌رپرسان پ���ارت���ی ه���ه‌ب���وو ل���ه‌ش���اره‌ك���هدا ی كه‌ده‌رگایان كراوه‌نه‌بوو ب�ه‌ڕوو ج�هم��اوه‌ردا ،ده‌وت��را جه‌ماوه‌رتان فه‌رامۆشكردووه ،ده‌تانه‌وێت چۆن جه‌ماوه‌ر ئاشتبكه‌نه‌وه؟ سه‌اڵح ده‌لۆ :جهماوهری پارتیمان هه‌میشه وهك خێزانێك وای��ه، ئ �هگ �هر ت��وڕه‌ش��ب��ن پرسێكی ناو ی ماڵییه‌‌و درێ��ژه ناكێشێت ،پارت ی ه���ه‌رده‌م خ��اوهن �ی جه‌ماوه‌رێك گ���هوره ب��ووه ك�ه به‌قه‌ناعه‌ته‌و ه ل��������ه‌ده‌وری ك���ۆب���وون���هت���هوهو پشتیوانیان لێكردووه ،ئه‌مه‌ش یه‌كێك له‌نهێنییه‌كانی مانه‌وه‌ی ئهم حیزبه‌یه به‌و هێزه گه‌وره‌یه. ی ده‌ستوور :لهگهڵ ده‌ستبه‌كاربوون
پارتیو یه‌كێتی هیچ ناكۆكییه‌كیان نییه لهسهر باری كه‌ركوك به‌ڕێزتان ،ناڕه‌زاییه‌كان له‌كه‌ركوك بۆ ئاو و كارهباو خزمه‌تگوزاریی ه سه‌ره‌تاییه‌كان زیادیكردووه ،ترست نییه ل���هوهی ئ �هو پ�لان�هی وهك��و پارتی داتانناوه سه‌ركه‌وتوو نه‌بێت، چونكه ناڕه‌زایی خه‌ڵكی كه‌ركوك ئیستا زیاتر هه‌ستی پێده‌كرێت‌و رووه‌و ته‌قینه‌وه ده‌چێت؟ سه‌اڵح ده‌لۆ :داواكارییه‌ڕه‌واكانی خه‌ڵكی خۆڕاگری كه‌ركوك زۆر له‌جێیه ،ب �هاڵم من له‌سه‌ره‌تادا ه �هن��دێ ب��اس�ی ك �ه‌رك��وك��م ك��رد‌و ج����هم����اوه‌ر خ���ۆی���ان ده‌زان�����ن، ن��ه پ���ارت���یو ن��ه ی �هك��ێ��ت��یو نه حیزبه‌كانی دیكه‌ش به‌رپرس نین
جه‌ماوه‌ر ی پارتی ئه‌گه‌ر توڕه‌شبن پرسێكی ناو ماڵییه‌‌و درێژه ناكێشێت له‌مه‌سه‌له‌ی خزمه‌تگوزاری ،به‌ڵكو ه��اوده‌ن��گ��ی��ن ل �هگ �ه‌ڵ ج �هم��اوه‌ر‌و پاڵپشتی ئه‌نجومه‌ن‌و ئیداره‌ی شار ده‌كه‌ین بۆ پێشكه‌شكردنی خزمه‌تگوزاری زیاتر ،ترسم لهسهر سه‌رنه‌كه‌وتنی پالنه‌كانی خۆمان نییه ،راسته لهماوهی راب��ردوودا شار هه‌ندێ به‌گه‌رمی هاتنه سهر شه‌قام ،ئه‌میش زیاتر سه‌باره‌ت به‌كاره‌با بوو ،كه‌شتێكی گشتی عێراقه‌‌و پێویسته هه‌وڵی جیدی ب��ۆ چ��اره‌س��ه‌رك��ردن��ی ب��درێ �تو خه‌ڵكیش مافی خۆیه‌تی ئهو جۆره داواكارییانه بكه‌ن. دهس��ت��وور :ب���ه‌ڕای ئێوه بۆچی له‌كه‌ركوك جه‌ماوه‌ریه‌تی پارتی پاشه‌كشه‌ی كردووه یان گه‌شه‌ی نه‌كردووه؟ كێشه‌كان چین؟ س������ه‌اڵح ده‌ل�������ۆ :ئ��هن��ج��ام��ی هه‌ڵبژاردن نابێت بكرێته پێوه‌ری ج �هم��اوه‌ری حیزبی ،جهماوهری ئێمه پ��اش�هك��ش�هی ن��هك��ردووه، بهپێچهوانهوه ئ �هوهی ده‌بینرێت له‌هه‌ڵكشاندایه. ده‌ستوور :نێچیرڤان بارزانی ماوه‌ی ساڵێكه بانگه‌شه‌ی ریفۆرم ده‌كات، ب �هاڵم خه‌ڵكی چ��اوه‌ڕێ�ی زیاتری دهك���رد ل���هوهی ك��را ب��ۆ ئه‌مه‌ش دوو ب��ۆچ��وون ه �هی �ه ،ههندێك ده‌ڵێن پارتی ترسی هه‌یه لهوهی به‌رپرسانی بگۆڕێت ،هه‌ندێكیش ده‌ڵێن په‌یوه‌ندی ب��ه‌وه‌وه هه‌یه جۆرێك له‌ملمالنێی نێوان مه‌سرور‌و نێچیرڤان رێ��گ �هی ن���ه‌داوه ئهو ریفۆرمه بكرێت كه‌بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌كرد؟ سه‌اڵح ده‌ل��ۆ :پارتیمان هه‌میشه هه‌وڵی نوێبوونه‌وه‌‌و چاكسازی داوه ،جه‌نابی ك��اك نێچیرڤان ب���ارزان���ی���ش ل���هچ���وارچ���ێ���وه‌ی به‌رنامه‌كانی پارتیماندا ئاماژه‌ی بۆ ك��ردووه ،گۆڕینی به‌رپرسان وهك پێشوو باسمكرد الی پارتی ئاساییه ،به‌رپرسان كادیری حیزبن له‌هه‌ر شوێنێك به‌رژه‌وه‌ندی بزانێت ل�ه‌وێ ئه‌ركیان پێده‌سپێردرێت، هیچ ج��ۆره ملمالنێیه‌ك لهنێوان ك��اك نێچیرڤان‌و ك��اك مه‌سرور بارزانیدا نییه دڵنیاش كه‌نابێت. ده‌ستوور :رایه‌ك هه‌یه ده‌وترێت نێچیرڤان ب��ارزان �ی ده‌ستكراوه نه‌بووه له‌چۆنیه‌تی ئه‌نجامدانی ئهو گۆڕانكارییانه؟ س����ه‌اڵح ده‌ل����ۆ :ج �هن��اب �ی ك��اك نێچیرڤان ب��ارزان �ی هیچ كاتێك كێشه‌ی دهسهاڵتی نه‌بووه‌‌و ههموو ك��ات��ێ �ك‌و ئێستاش دهس��ه‌اڵت��ی ته‌واوی هه‌یه.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)47چوارشه‌ممه2010/9/1 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
پشو و 11
یادگار ستار :ئه‌وروپا وه‌كو سه‌ربازی ی جاران وایه فێری ههموو شتێكت ده‌كات
ده‌ستوور ی گۆرانیبێژ كه‌ساڵ ی 1977 یادگار ستار له‌سلێمان ی له‌دایكبووه ،لهم چاوپێكه‌وتن ه ی ده‌ستووردا ده‌ڵێت ئه‌وروپا وه‌كو سه‌ربازیی ی ههموو شتێكت ده‌كات، ج��اران وای�ه ،فێر پێشیوای ه هونه‌ری ئه‌مڕۆ بووه‌ت ه بازرگانیكردن‌و به‌و هۆیهوه هونه‌رمه‌ند‌ه باشه‌كان شاراونه‌ته‌وه. ده‌ستوور :ته‌مه‌نی منداڵیت چۆن به‌سه‌ربردووه؟ یادگار ستار :هه‌ندێجار منداڵێكی زۆر هێمن‌و له‌سه‌رخۆبووم ،ههندێك كاتیش منداڵێكی زۆر بزێو بووم‌و حه‌زم له‌یاری بووه ،زۆربه‌ی منداڵیشم له‌گه‌ڕه‌كی خه‌بات به‌سه‌ربردووه. دهس��ت��وور :به‌منداڵی ش��ه‌ڕت ك���ردووه یان لێیانداویت؟ یادگار ستار :شه‌ڕمكردووه‌و له‌منداڵم داوهو لێشیانداوم ،به‌اڵم سه‌ریان نه‌شكاندووم. ده‌ستوور :سه‌ره‌تای كاری هونه‌ریت دهگهڕێتهوه بۆ چ ساڵێك؟ یادگار ستار :له‌منداڵییه‌و‌ه به‌هره‌ی گۆرانیوتنم هه‌بووه‌و كه‌سوكاریشم هانده‌رم بوون ،له‌ساڵی 1994دا ده‌ستمكرد به‌گۆرانیوتن‌و یهكهم گۆرانیم بۆ ته‌له‌فزیۆن ی گه‌لی كوردستان تۆماركرد به‌ناوی ئه‌ی شۆخه‌كه‌ی به‌ختیاری. ی گۆرانیی ده‌ستوور :بۆ هه‌ر لهسهرهتاوه شێواز شادت هه‌ڵبژارد؟ یادگار ستار :له‌به‌رئه‌وه‌ی ده‌نگی من زیاتر شیاو‌ه بۆ ئهوهی لهسهر ڕیتمی خێرا گۆرانی بڵێم ،به‌اڵم له‌به‌رنامه‌مدای ه گۆرانیی خاویش بڵێم. ده‌ستوور :تاچه‌ند شاره‌زاییت له‌مه‌قامدا هه‌یه؟ یادگار ستار :شاره‌زایی ت�ه‌واوم نییه ،به‌اڵم ده‌توانم بیانڵێم ،له‌به‌رئه‌وه‌ی مۆزیكژه‌نیش
نیم ،ئه‌وه‌ش گرفت ه بۆ من ،به‌اڵم هه‌وڵده‌ده‌م ئامێرێكی میوزیك فێربم ،چونك ه گۆرانیبێژ ئه‌گه‌ر شاره‌زایی له‌ئامێرێكی مۆزیكدا هه‌بێت باشتره. ده‌ستوور :باس ی كاره‌كان ی ئهم دواییه‌ت بكه؟ ی سه‌فه‌ربكه‌م بۆ یادگار ستار :پێش ئ�هوه ی واڵت ،س ێ گۆرانیم تۆماركرد ،دواتر دهرهوه دووان له‌و گۆرانیانه‌م له‌سویدو دانیمارك كلیپكرد. ی خۆت؟ ده‌ستوور :چۆن ده‌ڕوانیت ه داهاتوو ی��ادگ��ار ستار :كاره‌كانم به‌ئاسانی نایه‌ت ب �هدهس��ت �هوه ،ب���هاڵم ت��ا م��اب��م ك��ۆڵ��ن��اد‌هم‌و به‌رده‌وامده‌بم له‌كاركردن به‌كوالیتی ی به‌رزو جوان. ده‌ستوور :ساڵی چه‌ند رووتكرد‌ه هه‌نده‌ران‌و ئێستا له‌چ واڵتێك ژیان به‌سه‌رده‌به‌یت؟ یادگار ستار :له‌ساڵی 2007روومكرد‌ه واڵتی سویدو ئێستا له‌شاری ستۆكهۆڵم ده‌ژیم. دهس���ت���وور :ت��اچ�هن��د س���وودت له‌فۆلكلۆر وه‌رگرتووه؟ یادگار ستار :به‌شێوه‌یه‌كی زۆرباش سوودم له‌فۆلكلۆر وه‌رگرتووه‌و پاڵپشتێكی گهوره بووه بۆ گۆرانییه‌كانم‌و هونه‌ری فۆلكلۆر هه‌وێنی گۆرانیی كوردییه. ده‌ستوور :كاتێك كه‌گۆرانیده‌ڵێیت هه‌ست به‌چیده‌كه‌یت؟ یادگار ستار :ههندێك كات ده‌چم ه ناخی ئهو گۆرانییه‌ی كه‌ده‌یڵێم‌و زۆركات به‌دڵ بۆ خۆمی ده‌ڵێم. ده‌ستوور :وه‌رزش ده‌كه‌یت؟ یادگار ستار( :به‌پێكه‌نینه‌وه) چه‌ند رۆژێك رامكرد به‌اڵم دوایی نه‌متوانی ،پێویست ه ههموو مرۆڤێك وه‌رزشبكات ،بهتایبهتی گۆرانیبێژ، به‌اڵم من تۆزێك رێكببوومه‌وه ،به‌اڵم له‌وه‌ته‌ی
هاتوومه‌ته‌وه ،قه‌ڵه‌و بووم. ده‌ستوور :حه‌زت له‌چ خواردنێكه؟ یادگار ستار :ح�ه‌زم له‌كه‌باب‌و سه‌روپێیه‌و ح �ه‌زم له‌هه‌ر شتێك بێت ،فریایده‌كه‌وم‌و ده‌گه‌م ه سه‌ری ،تا به‌گه‌رمی بیخۆم. ده‌ستوور :راتچیی ه به‌رانبه‌ر به‌هونه‌رمه‌نده میللییه‌كانی ئه‌مڕۆ؟ یادگار ستار :رێزو خۆشه‌ویستیم بۆ ههموو ئهو هونه‌رمه‌ندان ه هه‌یه، هه‌ندێكیان زۆرب���اش‌و دی��ارن‌و كاره‌كانیان جوانه ،من داواكارم ئهو كه‌سه‌ی كه‌ده‌یه‌وێت پێیبڵێن هونه‌رمه‌ندی میللی ،دهبێت بهمانای وش ه هه‌ڵگری ئهو ناوه بێت .رێ��زم هه‌ی ه هونه‌ری ئه‌مڕۆ هه‌مووی بووه به‌بازرگانیكردن ،نه‌ك خزمه‌تكردنی هونه‌ر ،ك ه بهداخهوه ب �هو هۆیهشهوه هونه‌رمه‌ند‌ه باشه‌كانیش ده‌ش��ارێ��ن �هوه، ب �هه��ۆی چه‌ند كه‌سێكه‌و‌ه كه‌هیوادارم ئهوه نه‌مێنێت. ده‌ستوور :تاچه‌ند شاره‌زاییت له‌دروستكردنی خ��واردن��دا هه‌یه؟ یادگار ستار :لهكوردستان هیچ شتێكم نه‌ده‌زانی ،به‌اڵم له‌وێ فێری دروستكردنی ههموو خواردنێك بووم وهك ب��رن�ج‌و شله‌و مریشك ،ئه‌وروپا ی وهك��و سه‌ربازی ج�����اران وای���ه، ف��ێ��ری ه�هم��وو ش���ت���ێ���ك���ت ده‌كات. دهس�����ت�����وور: حه‌زت له‌چ جۆره جلوبه‌رگێكه؟ یادگار ستار :حه‌زم ی ك�����وردی‌و ل���ه‌ق���ات��� چاك هتو پانتۆڵه. ده‌ستوور :جوانترین شت الی تۆ چییه؟ یادگار ستار :جوانترین شت ل �هالی من وه‌فایه، ئ �ه‌وك �هس �هی ك �ه‌وه‌ف��ای ن�ه‌ب��وو ،الی من مانای نییه ،چونك ه ههموو خ���ۆش���ه‌وی���س���ت���یو ڕێ��زێ��ك ل �هس �هر وه‌ف��ا دروستده‌بێت.
نازێ عه‌زیزی جێژوانی چۆڵه موحسین یاسین خانمه هونه‌رمه‌ندی رۆژه �ه‌اڵت��ی كوردستان (ن��ازێ عه‌زیزی) كه‌ئێستا له‌شاری هه‌ولێر نیشته‌جێیه ،سه‌رقاڵی كلیپكردنی گۆرانیی جێژوانی چۆڵه. نازێ له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور وتی له‌چه‌ند رۆژی پێشوودا كاری كلیپكردنی گۆرانیی جێژوانی چۆڵ كۆتاییهاتووه، كه‌تێكستی میدیا مه‌عروفی‌و ئاوازی خۆیهتیو بژار
ته‌رازوو
( 22ئه‌یلول 22 -ت .یه‌که‌م)
ئه‌گه‌ر ده‌ته‌وێت جیهان بگۆڕیت، پێویسته له‌خۆته‌و‌ه ده‌ستپێبكه‌یت. پێویستت به‌وه‌ی ه كه‌ئامانجه‌كانت ی دیاریبكه‌یت ،ئه‌گه‌ر نا، به‌ڕوون ی ناتوانی به‌دییانبهێنی .لهماوه ئهم هه‌فته‌یه‌دا كه‌سێك ده‌ناسیت كه‌زۆرێك له‌ژیانت ده‌گۆڕێت.
دوپشک
دیالن كاری میوزیكی بۆ كردووهو یه‌كێكه له‌گۆرانییه‌كانی ئه‌لبومی (ئ���اوازی دڵته‌نگی) ،كه‌هێشتا باڵونه‌كراوه‌ته‌وه. هه‌روه‌ها وتی محهمهد جه‌میل كاری ده‌رهێنانی بۆ كلیپه‌كه ئه‌نجامداوه. ئاشكراشیكرد به‌نیازه گۆرانییه‌كه بكاته دیاریی جه‌ژنی ره‌مه‌زان‌و پێشكه‌شی بینه‌رانی بكات.
( 23ت .یه‌که‌م 21 -ت .دووه‌م)
ی گه‌ر ده‌ت �ه‌وێ ههندێك گۆڕانكار له‌ڕووخسار‌و قژتدا بكه‌یت ،ئه‌وا كاتێكی گونجاوه‌‌و له‌الیه‌ن ههموو ی ی پێشواز ده‌وروبه‌ره‌كه‌ته‌و‌ه به‌باش ی سۆزداریت به‌ره‌و لێده‌كرێ .الیه‌ن پێشچوونی باش به‌خۆو‌ه ده‌بینێ‌‌و ی ژیانێكی نوێ ده‌رده‌كه‌وێت. ئاسۆ
که‌وان
( 22ت .یه‌که‌م 20 -ک .یه‌که‌م)
ئ��هم هه‌فته‌یه ه�ه‌ف��ت�هی یه‌كتر بینینه‌كانه‌‌و ژمارهیهكی زۆر خهڵك ده‌ناسیت ،ك ه له‌وانه‌ی ه هه‌ندێكیان ی زۆر نزیكت .هه‌ندێكیش ببنه هاوڕێ ی له‌وانه دهیانهوێت بێنه ناو ژیان ی تایبه‌تیته‌وه .ههرچهنده ئه‌زموونێك نامۆ دهبێت ،به‌اڵم پێویستناكات ی بیته‌وه. به‌ره‌نگار
گیسک
سه‌تڵ
( 21ک .یه‌که‌م 19 -ک .دووه‌م)
( 20ک .دووه‌م 18 -شوبات)
كه‌سێكی نزیكت ئیره‌ییت پێده‌بات، ئه‌مه‌ش لهماوهی ئهم هه‌فته‌یه‌دا ی بۆت روونده‌بێته‌وه .به‌شێوه‌یه‌ك ناخۆش كارت تێده‌كات‌و تهنانهت ناتوانی ئهو كاریگه‌ریی ه بشاریته‌وه. ل �هگ �ه‌ڵ خ��ۆت راس��ت��گ��ۆب �ه ،بۆت ێ باشه له‌ژیانتدا. ده‌رده‌كه‌وێـت ك
كه‌سێك ب�هك��ارێ��ك له‌كاره‌كانت سه‌رسامده‌بێت‌و ئ��ه‌وه‌ش دهبێت ه ی ئ��هوهی زۆر دڵخۆش بیت. ه��ۆ ی چه‌ند رۆژێكدا گرفتێكت لهماوه دێت ه ب���ه‌رده‌م ،كه‌سه‌رقاڵده‌بیت به‌چاره‌سه‌ركردنییه‌وه .هه‌وڵه‌كانت ی ی ره‌زام��هن��دی�� ده‌ب��ێ��ت��ه م��ای��ه ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت.
نه‌هه‌نگ
( 19شوبات 20 -ئازار)
خۆت ب��ه‌دوور بگره له‌ده‌مه‌قاڵه‌‌و مشتومڕه‌كان ،چونكه ته‌نیا یه‌ك دان ه له‌وانه به‌و ئاڕاسته‌یه‌دا ناڕوات، كه‌تۆ پێتخۆشه .كاته‌كانی ئهم ی ی پالن هه‌فته‌یه به‌كاربهێنه بۆ دانان درێ��ژخ��ای�هن ل �ه‌ب��ارهی ك��اره‌ك�هتو ژیانی تایبه‌تیته‌وه.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)47چوارشه‌ممه2010/9/1 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
10پشوو
هه‌ولێر چوار مانگ سه‌رقاڵی شانۆ دهبێت ژه‌نیار ناوه‌ڕاستی مانگی داهاتوو هه‌ولێر وه‌رزێكی شانۆی ی بهخۆیهوه ده‌بێنێت ،كه‌شانۆكارانی سلێمانیو كه‌ركوك‌و دهۆكیش به‌شداریی تێدا ده‌كه‌ن. هیوا سوعاد به‌ڕێوه‌به‌ری شانۆی هه‌ولێر له‌لێدوانێكیدا به‌ده‌ستووری وت “وه‌رزێكی شانۆیی له 15مانگی ئه‌یلول دهس��ت��پ��ێ��دهك��ات‌و ت��ا كۆتایی ئه‌مساڵ به‌رده‌وامده‌بێت”. وتیشی “له‌و وه‌رزه‌دا جگه له‌به‌رهه‌می شانۆكارانی سلێمانیو كه‌ركوك‌و دهۆك 17 ،به‌رهه‌می شانۆیی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی شانۆی هه‌ولێر پێشكه‌شده‌كرێت”. روونیشیكرده‌وه “مه‌به‌ست لهم وه‌رزه شانۆییه، هه‌وڵێكی دیكه‌یه بۆ ئاشتكردنه‌وه‌ی بینه‌ران به‌شانۆ”.
ماڵی مێرووله‌كان له‌ئیسپانیایه ژه‌نیار كورته فیلمی ماڵی مێرووله‌كان له‌ده‌رهێنانی شاخه‌وان عه‌بدوڵاڵ ،به‌شداری له‌به‌شی پێشبڕكێی خولی ئه‌مساڵی فێستیڤاڵی گرانادای ئیسپانی دهك��ات‌و ده‌بێته نوێنه‌ری هه‌رێمی كوردستان. شاخه‌وان عه‌بدوڵاڵ بۆ ده‌ستوور وتی “هه‌ریه‌ك له‌كورته فیلمه‌كانی شاری مێرووله‌كان‌و ماسیی سوور له‌ده‌رهێنانی هه‌وراز محه‌مه‌د‌و باران له‌ده‌رهێنانی هاوڕێ به‌هجه‌ت ،به‌ناوی هه‌رێمی كوردستان به‌شداری له‌به‌شی پێشبڕكێی فێستیڤاڵی گرانادای ئیسپانی ده‌كه‌ین”. ئه‌وه‌شی وت “ئ �هم فێستیڤاڵه ل �ه 23تا 31ی تشرینی یهكهم به به‌شداریی 130فیلم له‌شاری گرانادای ئیسپاینا به‌ڕێوه‌ده‌چێت”. ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا م��اوه‌ی فیلمه‌كه‌ی 10خوله‌كه‌و باس له‌ده‌سه‌اڵت دهك��ات ،بهتایبهتی ئهو ده‌سه‌اڵته‌ی له‌الیه‌ن پیاوه‌وه به‌رانبه‌ر به‌مێینه به‌كارده‌هێنرێت.
ئاری محهمهد :ئاوازێكم براوه
هه‌لور به‌لوره‌ی ناسلی كلیپده‌كرێت
ره‌وه‌ند ج هواد
ره‌وه‌ند جه‌واد ۆرانیبێژان لۆكه‌و ده‌شنێ‌‌و ناسل ی گ محهمهد جه‌میلی ده‌رهێنه‌ر ،چه‌ندان كلیپی بۆ گۆرانییه‌كی مندااڵنه كلیپكردووه‌و گۆرانیی هه‌لور به‌لوره‌ی ناسلی كه دروستكردووه، ئێستا له‌قۆناغی مۆنتاژدایه. بۆ شانیاو ده‌شنێ‌‌و ناسلی‌‌و میرا كلیپم محهمهد جه‌میل بۆ ده‌ستوور وتی “تائێستا مێكی هونه‌رمه‌ند نازێ عه‌زیزین”. ه تۆماركردووه‌و ئێستا سه‌رقاڵی كلیپكردنی به‌ره نجامده‌ده‌ین‌و هه‌روه‌ها كلیپێكیش كلیپێك بۆ هه‌ڵۆ محهمهد ئه �ر هی ژیانی ئاواره‌كانی ئه‌سیوبیا وتیشی دوات� ی ئه‌سیوبی تۆمارده‌كه‌ین له‌بار بۆ گۆرانیبێژێك لور به‌لوره‌ی ناسلی ئه‌نجامداوه‌و لهكوردستان .شدا كاری ده‌رهێنانی بۆ كلیپی هه ئاماژه‌ی بهوه ئێستا له‌قۆناغی مۆنتاژدایه.
كاوڕ
( 21مارس 20 -نیسان)
ی بچوك‌و ورد ههندێك گۆڕانكاری ی ی ده‌روون ی زۆر له‌ماڵه‌كه‌تدا سوود ی دهبێت بۆت .هه‌وڵی ره‌واندنه‌وه ت��رس‌و دڵ �ه‌ڕاوك��ێ رۆژانه‌ییه‌كانت ده‌ده‌ی��ت .به‌چوونه دهرهوه لهگهڵ ی هاوڕێیه‌كتدا كامه‌رانده‌بیت .رۆژ خۆشه‌ویستیت شه‌ممه‌یه.
گا
( 21نیسان 20 -ئایار)
كاته‌كانت به‌خۆشی به‌سه‌ربه‌ره‌و بڕۆ ی دڵت پێیخۆشه. بۆ ئهو شوێن ه تێكه‌اڵوییه‌كانت لهگهڵ خه‌ڵكدا زیاتر ی خۆشه‌ویستییه‌و‌ه بكه‌‌و له‌الیه‌ن ی خۆتدا چاو بۆ كه‌سێك له‌ئاست بێت بگێڕه .بۆچوونه‌كانت بۆ ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت بخه‌ڕوو.
دووانه
ئار ی محهمهد ی له‌الیه‌ن هه‌ڤاڵ هونه‌رمه‌ند ئاشكرایكرد ك ه به‌ب ێ ئهوه ی پرسشێخانییه‌و‌ه ئاوازێك ی براوه، ی پێبكرێت. ئار ی محهمهد وت ئاوازێك ی من ی هه‌ڤاڵ شێخانی لهسهر ك��ردووه ،به‌ب ێكار ی بۆ ب هرهه‌مێك ی ئاینی ئ �هوه ی ئاماژه ب هناو ی من بكات. وت��ی��ش� ی دی���ارد هونه‌رمه‌ندان ی ن هی���هك��� ی ن�اش��ی��ری��ن� ه الی بزانێت ئهو ئاواز‌هوێ‌‌و هه‌ڤاڵ شێخان ی دهبێت ه ی منه. ئاشكراشیكرد شێخانییه‌و‌ه كر كهپهیوهندی ی به‌هه‌ڤاڵ نكوڵ ی ك��ردووه‌ودووه ،ب هاڵم هه‌ڤاڵ شێخانی زیره‌ك حه‌مه‌ئ ه وتوویه‌ت ی ئ��اوازه‌ك� ه هی مینه.
( 21ئایار 20 -حوزه‌یران)
ئ��ێ��س��ت��ا ه���هس���ت ب �هت �هن��ی��ای��ی دهك �هی �تو ب��ڕوات��وای�ه كه‌به‌رانبه‌ر به‌ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت به‌رپرسیارێتیت ی كه‌وتووه‌ت ه سهر شان .هه‌فته‌یه‌ك خ��ۆش ب �هس �هر ده‌ب��هی��ت لهگهڵ خێزانه‌كه‌تدا .به‌گشتی مێشكت كۆنتڕۆڵی هه‌ست‌و سۆزت ده‌كات.
قرژاڵ
( 21حوزه‌یران 22 -ته‌موز)
كه‌سێك ل�ه‌ب��ازن�هی هاوڕێكانتدا ی چ���اوی ل��هس��ه‌رت��هو ژم��ارهی �هك � دیكه‌شیان بهم ه ده‌زان���ن ،به‌اڵم ی ئهوهی نیی ه هیچ كه‌سێكیان نیاز كه‌بۆت ئاشكرابكات .به‌اڵم پێویست ه تۆ هه‌وڵبده‌یت بیدۆزیته‌وه .وریاب ه ی له‌وانه نییه ههموو كه‌س ئه‌مه پێخۆشبێت.
شێر
( 22ته‌موز 22 -ئاب)
ی ی فه‌نتازیایه‌ك له‌نێو ج��هرگ��ه رۆمانسیانه‌دایت .ب��اری داراییت به‌ره‌و جێگیربوونه‌و‌ه چووه‌‌و ئه‌مه‌ش ی هه‌ی ه لهسهر ی ئه‌رێن كاریگهری ی مێشكت .باش دۆخ �ی س��ۆزداری� ی بۆ ژیانت له‌بیرت بێت ئهو پالنه ی ی وا به‌ئاسان داڕشتبوو ،ناتوان بیگۆڕیت.
فه‌ریک
( 22ئاب 22 -ئه‌یلول)
ئ����هم ه �ه‌ف��ت �هی �ه گ���ون���ج���اوه بۆ ی ههندێك به‌خت‌و به‌ده‌ستهێنان ی ی داراییدا ده‌توان چانس .له‌بوار ی گ���هوره بكه‌یت ،ئه‌گه‌ر قازانج ب �ه‌ب��اش �ی ب��ی��ر ل��ه‌ب��ارودۆخ��هك��ان بكه‌یته‌وه .ب �هاڵم پێویستده‌كات س �ه‌رك��ێ��ش��ی �ی زۆر ن��هك��هی��تو دیبلۆماسییان ه كاربكه‌یت.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)47چوارشه‌ممه2010/9/1 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
پهروهرده 13
قوتابخان ه ی گه‌ڕۆك بۆ قه‌ره‌جه‌كان ده‌كرێته‌وه فه‌رمان چۆمانی وه‌زاره‌ت�����ی پ�����ه‌روه‌رده ،ره‌زام���هن���دی ل���هس���هر ك����ردن����هوهی ق��وت��اب��خ��ان �ه ی گ��ه‌ڕۆك بۆ ق�ه‌ره‌ج�هك��ان ده‌رده‌ب��ڕێ �تو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كانی به‌نووسراوێك پهروهرده ئاگادارده‌كاته‌وه ،به‌ڕێوه‌به‌ری پ���ه‌روه‌رده‌ی سلێمانی ده‌ڵێت له‌كاتی ده‌وامدا ئهو پرۆژه‌یه ده‌ستپێده‌كرێت. كه‌مال نوری به‌ڕێوه‌به‌ری پ��ه‌روه‌رده‌ی سلێمانی تایبه‌ت به‌ده‌ستووری راگه‌یاند
“مامۆستایه‌كی ئاماده‌یی پیشه‌سازی ناوی هانایه‌و له‌ئه‌وروپا ژی��اوه ،ساڵ ی راب����ردوو ه �هم��ان ه �ه‌وڵ��ی��دا ،ب��هاڵم بێ ئه‌نجامبوو ،چونكه ئهو كه‌لوپه‌النه‌ی پێویست ب��وون توانای دابینكردنیمان ن��ه‌ب��وو ،ئه‌مساڵیش ل���ه‌پ���ه‌روه‌رده‌ی مه‌ڵبه‌ندی سلێمانی هه‌وڵمان بۆ داو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی په‌روه‌رده‌و وه‌زاره‌تیش ره‌زامه‌ندی له‌سه‌ردا”. كه‌مال ن��وری ب�هدهس��ت��ووری وت “ئهو مامۆستایه س �ه‌ردان �ی ئ �هو ناوچانه‌ی
سلێمانی كرد كه‌قه‌ره‌جه‌كانی لێده‌ژین‌و ژم��اره‌ك��ان��ی وه‌رگ���رت���ن‌و شوێنه‌كه ی دیاریكردن ،ئێمه‌ش وهك پ��ه‌روه‌رده‌ی سلێمانی ئهو شتانه‌ی كه‌پێویستن بۆمان جێبه‌جێكردن”. شوێنی ئ �هو قوتابخانانه له‌گه‌ڕه‌كی چ��وارچ��راو چ�هن��د گه‌ڕه‌كێكی ش��اری س��ل��ێ��م��ان �ی ده‌ب���ێ���ت ،ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���هری پ �ه‌روه‌رده‌ی سلێمانی وتی “ههرچهنده تائێستا پرۆژه‌كه به‌ته‌واوی نه‌كه‌وتووه‌ته بواری پراكتیكی ،به‌اڵم له‌كاتی ده‌وامدا
ته‌واوده‌بێت‌و شوێنه‌كانیش كه‌دیاریكراون گه‌ڕه‌كی چوارچراو گه‌ڕه‌كی خ��واروو ی سلێمانییه”. ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��هری پ�����ه‌روه‌رده‌ی سلێمانی پێیوایه سه‌ركه‌وتنی پرۆژه‌كه په‌یوه‌ندی به‌پابه‌ندبوونی قه‌ره‌جه‌كانه‌وه هه‌یه، وتی “چونكه سهرهتا ئه‌وان وایانده‌زانی شتێكی رۆتینییه ،نه‌ده‌چوونه ژێر باره‌وه‌و دوای چه‌ند كۆبوونه‌وه‌یه‌ك ،تێگه‌یشتن بۆ رۆشنبیركردن‌و خوێنده‌واركردنی ئه‌وانه‌و له‌زۆر واڵتانی دنیادا ههیهو خوێنده‌وارن،
پێیان باشبوو ،ل �ه‌داه��ات��وودا ره‌نگه بتوانین به‌باشی جێبه‌جێی بكهین”. ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رای�هت�ی پ����ه‌روه‌رده‌ی گشتی سلێمانی به‌نووسراوی 481له -8-10 2010په‌روه‌رده‌كانی سنووری سلێمانی ئ��اگ��ادارك��ردووه‌ت �هوه له‌كردنه‌وه‌ی ئهو قوتابخانه‌یه گه‌ڕۆكه بۆ قه‌ره‌جه‌كان. بهپێی نووسراوه‌كه‌ی وه‌زاره‌تی پهروهرده بۆ ساڵی خوێندنی 2010بۆ 2011هه‌لی فێربوون بۆ 76منداڵ‌و 145فێرخوازی گهوره دابینده‌كرێت.
پۆشاکه چینییه‌كه به“دوو شۆردن تێكده‌چێت” ی قوتابیان نیگه‌رانده‌كات ی قوتابخانه‌كان ،كه‌سوكار ی یه‌كپۆش ی جلوبه‌رگ ی نرخ گران كاروخ نامیق ك�هس��وك��اری قوتابیان ده‌ڵ��ێ��ن جلوبه‌رگی یه‌كپۆشی قوتابیان كه له‌الیه‌ن كۆمپانیایه‌كی چینییه‌وه دابینكراوه ،نرخه‌كه‌ی گرانه‌و شێوازی دوورینیان پێناشیرینه‌و ده‌ڵێن به “یه‌ك دوو شۆردن تێكده‌چێت”.
ساڵی 2007به‌ڕێوه‌به‌رێتی پ����ه‌روه‌رده‌ی سلێمانی ك �هم��ك��ردن �هوهی �هك �ی ئه‌نجامدا ب��ۆ دابینكردنی جلوبه‌رگی یه‌كپۆشی بۆ قوتابخانه‌كانی پارێزگای سلێمانی ،بۆ ئهو مه‌به‌سته چه‌ند كۆمپانیایه‌كی توركی‌‌و چینی‌‌و ئه‌ندۆنیزی به‌شداری ئهو كێبڕكێیه‌یان كرد، دواتر كۆمپانیایه‌كی چینی كێبڕكێكه‌ی برده‌وه. ب����ه‌ڕێ����وه‌ب����هری س���هن���ت���هری ی �هك��پ��ۆش �ی
پرۆژه‌كه‌مان بۆ ده‌رچوو”. ئهو كۆمپانیایه پۆشاكی پۆلی یه‌كی سه‌ره‌تایی تا پۆلی دوانزه‌ی ئاماده‌یی بۆ قوتابخانه‌كانی پارێزگای سلێمانی دابینده‌كات ،هه‌روه‌ها له‌واڵتی چینه‌وه پۆشاكه‌كان ده‌هێنێت. له‌سه‌نته‌ری یه‌كپۆشی نرخی قاتی پۆلی یه‌كی سه‌ره‌تایی تاشه‌شه‌می سه‌ره‌تایی به 28هه‌زار دیناره‌‌و له‌پۆلی حه‌وته‌وه تا پۆلی دوانزه به
خوێندكاره وت �ی “ناچارین دهبێت ئهو پۆشاكه بكڕین كه له‌قوتابخانه‌كانیانه‌و‌ه داوای��ان له‌قوتابیه‌كانمان ك��ردووه ،ئیتر نرخه‌كه‌ی به‌هه‌ر چه‌ندێك بێت ،دهبێت بیكڕین ،له‌به‌رئه‌وه‌ی ئهو جۆره پۆشاكه ته‌نیا له‌یه‌ك شوێن ده‌ستده‌كه‌وێت”. ته‌نیا شوێنێك كه‌جلوبه‌رگی یه‌كپۆشی قوتابخانه‌كانی لێده‌ستده‌كه‌وێت ،سه‌نته‌ری
به‌ڕێوه‌به‌ری سه‌نته‌ری یه‌کپۆشی :ده‌ستێک ده‌یه‌وێت ئهو بابه‌ته بوروژێنێت فۆتۆ :کاروخ نامیق گ��ران��ی ن��رخ��ی ج��ل��وب��هرگ��ی یه‌كپۆشی له‌قوتابخانه‌كان هاوواڵتیان نیگه‌رانده‌كات‌و به‌ڕێوه‌به‌ری سه‌نته‌ری یه‌كپۆشیش پێیواییه نرخی جلوبه‌رگه‌كانیان گران نین ،به‌ڵكو ئهوه ده‌ستێكه ده‌یه‌وێت ئهو بابه‌ته بوروژێنێت.
چینییه، كه‌بازرگانێكی قوتابخانه‌كان وتی “به‌شداری ئهو كێبڕكێیه‌مان كرد ك ه له‌الیه‌ن په‌روه‌رده‌ی سلێمانییه‌و‌ه رێكخرابوو، نمونه‌ی جلوبه‌رگه‌كانمان پێشكه‌شكرد‌و دوای تاقیكردنه‌وه ،نمونه‌كانی ئێمه‌یان به‌دڵبوو و
36شه‌ش هه‌زار دیناره. نرخی ئ �هو قاتانه كه‌سوكاری قوتابیانی نیگه‌رانكردووه ،بهتایبهتی ئه‌وانه‌ی چه‌ند منداڵێكیان له‌قوتابخانه‌یه. ب��وره��ان ئهحمهد 37س��اڵ ب��اوك��ی سێ
یه‌كپۆشی قوتابخانه‌كانه كه‌ده‌كه‌وێته شاڕێی سالم ،لهگهڵ نزیكبوونه‌وه‌ی واده ی كردنه‌وه‌ی ده‌رگای قوتابخانه‌كان ،به‌رده‌وام ئهو سه‌نته‌ره جمه‌ی دێت له‌دیك‌و باوك‌و كه‌سوكاری قوتابیان تا شه‌وانێكی دره‌نگ
هاتوچۆی ئهو سه‌نته‌ره ده‌كه‌ن بۆ كڕینی جلوبه‌رگی قوتابخانه بۆ قوتابیه‌كانیان. نه‌شمیل عهلی 35ساڵ لهگهڵ كۆمه‌ڵێك ژن �ی ت��ری ه��اوڕێ �ی هاتبوون ب��ۆ كڕینی جلوبه‌رگی قوتابیه‌كانیان ،ره‌خنه‌ی له‌نرخی پۆشاكه‌كان گ��رت‌و به‌گرانی زان��ی وتی “نرخه‌كانیان زۆر گرانه”. نه‌شمیل ب���هدهس���ت���ووری وت “ج���ۆری قوماشه‌كه‌ی باش نییهو به‌دووجار شۆردن تێكده‌چێت ،هه‌روه‌ها شێوازی دوورینه‌كه‌ی زۆر ناشیرینه‌‌و دیزاینه‌كه‌ی جوان نییه”. له‌به‌رانبه‌ر گله‌یی دایك‌و باوكی قوتابیان له‌گرانی نرخی پۆشاكه‌كان ،به‌ڕێوه‌به‌ری سه‌نته‌ره‌كه به‌ده‌ستووری راگه‌یاند “ئهو جالنه‌ی ئێمه ،ناتوانی له‌بازاڕدا به‌و نرخه بیدۆزیته‌وه”. هه‌روه‌ها وتی “من هه‌ست ناكه‌م نرخی پۆشاكه‌كانمان گرانبێت‌و خهڵك گله‌یی ه�ه‌ب��ێ��ت ،ب���هاڵم الی���هن ه�هی�ه ئ��هو شته ده‌وروژێنێت بهتایبهتی قوماش فرۆشه‌كانی ب��ازاڕ‌و ئه‌وانه‌ی خۆیان به‌ركابه‌ری ئێمه ده‌زان��ن ئهو بابه‌ته ده‌وروژێ��ن�ن‌و به‌هه‌ق‌و ناهه‌ق په‌المارمان دهدهن”. راشیگه‌یاند ئه‌وان لهگهڵ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پ���ه‌روه‌رده‌ی پارێزگای سلێمانی لهسهر ئهو نرخه رێككه‌وتوون وتی“له‌خۆمانه‌وه نرخه‌كانمان دیاری نه‌كردووه”. ههموو قاتێكی یه‌كپۆشی له‌چوار پارچه پێكهاتووه ،چاكه‌تێك بۆ ههموو پارچه‌كان، بۆ كوڕه‌كان پانتۆڵه‌‌و بۆ كچه‌كان ته‌نوره‌یه، بۆ سه‌ره‌تاییه‌كان عه‌زییه‌ی شه‌یاله‌یه، هه‌مووشیان كراسیان له‌گه‌ڵدایه لهگهڵ پارچه كانزاییه‌ك كه لۆگۆی وه‌زاره‌ت��ی په‌روه‌رده‌ی به‌سه‌ره‌وه‌یه. به‌ڕێوه‌به‌ری سه‌نته‌ری یه‌كپۆشی ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا ئهو دایك‌و باوكانه‌ی الی ئه‌وان جلوبه‌رگی منداڵه‌كانیان دهك���ڕن ئهو پرۆژه‌یه‌یان به‌دڵه ،چونكه پێشتر ده‌بوایه بچونایه له‌بازاڕ قوماشیان بكڕیایه‌‌و دواتر سه‌ره‌یان الی به‌رگدروو بگرتایه.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)47چوارشه‌ممه2010/9/1 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
12گه‌نجان
دڵم هه‌ر ئهو دڵه‌ی جارانه هیچكات خۆشه‌ویستی یهكهم بیرناچێته‌وه فه‌رمان چۆمانی ئه‌وانه‌ی له‌ژیاندا چه‌ند جارێك خۆشه‌ویستیان كردووه، ده‌ڵێن هیچ كات خۆشه‌ویستی یه‌كه‌میان بیرناچێته‌وه، دڵی ئه‌وان ئێستاش بۆ خۆشه‌ویستی یهكهم لێده‌دات. ئهو كه‌سانه هه‌میشه به‌ئاواتی خۆشه‌ویسته‌كه‌یانه‌وه ده‌ژی���ن‌و ده‌ڵێن ته‌نها بیرهاتنه‌وه‌ی خۆشه‌ویستی یه‌كه‌میان ،ده‌مێك دڵخۆش‌و ده‌مێك ئازاریان ده‌دات. ئهحمهد خدر ته‌مه‌نی زیاتره له 65ساڵه‌و له‌كۆتاییه‌كانی ت�هم�هن��ی��دای�ه ،ئ��هو رۆژه‌ی ه�هرگ��ی��ز بیرناچێته‌وه كه‌خۆشه‌ویسته‌كه‌یان به‌زۆر به‌ژن به‌ژن دا به‌پیاوێكی تر ،دوای ئهوهی 8ساڵ خۆشه‌ویستی یه‌كتربوون. ئهحمهد وتی "خۆزگه من تائێستاش ژنم نه‌هێنایه ،به‌اڵم ته‌نها ئهو بۆ من بوایه" .هه‌روه‌ها وتی "هێنده چاوم له‌دووی بوو ئێستاش یه‌ك ده‌قه له‌بیرمناچێت" .به‌اڵم ئهحمهد رۆژانه نزا بۆ خۆشه‌ویسته‌كه‌ی ده‌كات ،چونكه ئێستا له‌ژیاندا نه‌ماوه ،ب�هاڵم له‌خه‌یاڵی ئه‌حمه‌ددا زیندووه. ئهوهی بۆ ئهحمهد قورستر بوو ئه‌وه‌یه له‌ژیانیدا ته‌نها یه‌كجار خۆشه‌ویستی ك��ردووه‌‌و بۆشی نه‌بووه ،به‌اڵم بۆ س��واره‌ی ته‌مه‌ن 25ساڵ تۆزێك ئ��ازاری یهكهم خۆشه‌ویستیی كه‌متره ،چونكه ئهو خۆشه‌ویستبی تری كردووه. سواره وتی "ئه‌وكاته‌ی له‌ئاماده‌یی ده‌مخوێند بۆ یهكهمجار خۆشه‌ویستیبم كرد ،به‌اڵم خۆشه‌ویستییه‌كه‌مان دوو ساڵی خایا‌ندو كه له‌ئاماده‌یی ته‌واوبووین ،وازم��ان له‌یه‌كتر هێنا ،له‌زانكۆش كچێكیترم خۆشویست ،به‌اڵم تائێستاش ئهوهی یه‌كه‌مجارم بیرنه‌چووه‌ته‌وه‌و لهگهڵ یادگارییه‌كانی ده‌ژیم". شێركۆ ت�هم�هن 27س��اڵ�هو ده‌رچ���ووی په‌یمانگای مامۆستایانه ،له‌ته‌مه‌نیدا چوار جار خۆشه‌ویستیی ك�����ردووه ،ب���هاڵم ی��هك��هم خ��ۆش�ه‌وی��س��ت��ی ههرگیز بیرناچێته‌وه‌و ئێستاش به‌ئاواتی گه‌ڕانه‌وه‌یه بۆ الی‌‌و دان به‌هه‌ڵه‌ی خۆیدا ده‌نێت". شێركۆ وتی "من له‌وكاته‌دا له‌ته‌مه‌نێكی هه‌رزه‌كاریدا ده‌ژیام ،زۆر له‌خۆبایی بووم بۆیه وازم لێهێنا ،به‌اڵم ته‌مه‌نا ده‌كه‌م بگه‌ڕێینه‌وه الی یه‌كتر". په‌شیمانی شێركۆ بۆ خۆشه‌ویسته‌كه‌ی به‌جۆرێكه تینی بۆ هێناوه سه‌ردانی بكات‌و داوای لێبووردنی لێ بكات. ئهو وتی "ئاماده‌م ژیانی هاوسه‌ری له‌گه‌ڵدا دروستبكه‌م،
ئه‌گه‌ر قبوڵم بكاته‌وه". كچانیش هاوشانی كوڕان ته‌نها یهكهم خۆشه‌ویست ناوده‌نێن خۆشه‌ویستی راسته‌قینه ،ههندێك پێیانوایه خۆشه‌ویستی دووه‌م زیاتر بۆ پڕكردنه‌وه‌ی جێگه‌ی خۆشه‌ویستی راسته‌قینه‌یانه. شۆخان ناوی خ��وازراوی كچه خوێندكاری زانكۆیهو ته‌مه‌نی 21ساڵه ،تائێستا چه‌ند جارێك تووشی خۆشه‌ویستی بووه ،له‌به‌رئه‌وه‌ی كچێكی دیاربووه، ب�هاڵم ئهو ته‌نها ئهو خۆشه‌ویستییه‌ی بیرماوه كه له‌پۆلی یه‌كه‌می ناوه‌ندی بوو. شۆخان وتی "هه‌میشه لهگهڵ یادگارییه‌كانی ئهو خۆشه‌ویستییه ده‌ژیم ،چونكه به‌شێك له‌هۆكاره‌كانی ئهو دابڕانه خۆم بووم". ك�����اروان م��ح �هم �ه‌د ت���وێ���ژه‌ری ك��ۆم �ه‌اڵی �هت �ی وت �ی "له‌بیرنه‌چوونه‌وه‌ی یهكهم خۆشه‌ویستی دهگهڕێتهوه بۆ پاكیه‌تی ئه‌وكاته‌ی كه‌مرۆڤ خۆشه‌ویستی تێدا ده‌كات ،به‌اڵم دواتر كه‌ترسی له‌خۆشه‌ویستی ده‌شكێت‌و ل �ه‌دووه‌م‌و سێیه‌م خۆشه‌ویستی كاڵده‌بێته‌وه‌و بیری نامێنێت". مه‌ریوان عهلی توێژه‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی پێیوایه ههموو شت له‌ژیانی مرۆڤدا ته‌نها یهكهمجار گرنگی تایبه‌تی خۆی هه‌یه .بۆیه مرۆڤه‌كان زیاتر چێژ له‌یه‌كه‌م خۆشه‌ویستیان ده‌بینن. مه‌ریوان وتی "له‌به‌رئه‌وه‌ی مه‌سه‌له‌ی خۆشه‌ویستی زی��ات��ر پ �هی��وه‌ن��دی ب��ه‌دڵ��هوه ه �هی �هو خۆشه‌ویستی ئاوێته‌یه‌كه لهگهڵ دڵ‌و رۆحدا ،بۆیه یهكهم خۆشه‌ویست له‌دڵ‌و رۆحدا ناسڕێته‌وه ،به‌اڵم به‌هۆی ئهوهی زۆرجار خۆشه‌ویستیی دووه‌م په‌رچه‌كرداری شكستهێنانی خۆشه‌ویستیی یه‌كه‌مه ،بۆیه كوڕه‌كه ی��ان كچه‌كه ئه‌وه‌نده گرنگی به‌و خۆشه‌ویستییه نادات چونكه به‌رۆح خۆشی ناوێت". رووخۆش كچێكی ده‌رچووی زانكۆیهو ته‌مه‌ن 25ساڵه، به‌شه‌رمه‌وه ئ�هوهی دركاند كه‌دووجار خۆشه‌ویستی كردووهو هه‌ردوو جاره‌كه‌ش شكتیهێناوه. یهكهم خۆشه‌ویستیی رووخ��ۆش له‌قۆناغی ئاماده‌یی بوو ،بڕواناكات ههرگیز بیریبچێته‌وه‌و وتی "ئێستاش له‌ناو یادگارییه‌كانیدا ده‌ژی �م‌و سه‌رجه‌م دیارییه‌كانم پاراستووه‌و هه‌ركاتێك به‌ته‌نیا لهماڵهوه گه‌شتێك به‌ناو دیاری‌‌و نامه‌كان ده‌كه‌م‌و ده‌چمه‌وه ته‌مه‌نێك‌و ژیانێكیتر، تا بێزارده‌بم ده‌گریم بۆ ئهو رۆژانه".
هونه‌رمه‌ندێك‌و سه‌ركرده‌یه‌ك ،خۆشه‌ویستیی كامیان هه‌ڵده‌بژێریت؟ الوان ده‌ڵێن بێزاربوون له‌سیاسه‌ت له‌هونه‌ر نزیكیانده‌كاته‌وه
ئاراز محهمهد گه‌نجان بێزاربوونیان له‌سیاسه‌ت‌و حه‌زنه‌كردن له‌وبواره له‌خۆشه‌ویستی س������ه‌رك������رده س���ی���اس���ی���ی���هك���ان دووریانده‌خاته‌وه ،به‌اڵم خۆشه‌ویستییان ب��ۆ ب���واری ه��ون �هر ،له‌هونه‌رمه‌ندان نزیكیانده‌كاته‌وه. هه‌ردوو بواری سیاسیو هونه‌ری به‌ڕای زۆربه‌ی شاره‌زایانی ده‌روونی‌و توێژه‌رانی كۆمه‌اڵیه‌تی ،زۆرترین كاریگه‌ریان لهسهر ره‌فتار‌و هه‌ڵسوكه‌وتی الوان كردووه، الوان��ی كوردستانیش ده‌ڵێن هونه‌ر زیاتر كاریگهری لهسهر دروستكردوون‌و له‌سیاسه‌ت دووریخستوونه‌ته‌وه. له‌كۆمه‌ڵگای كوردیدا ه �ه‌ردوو الیهنی ژیانی كۆمه‌اڵیه‌تی كه‌بواری (هونهرو سیاسه‌ت)ن ،كاریگهری لهسهر ره‌فتاری الوان ههیهو له‌ڕێگه‌ی نوێنه‌رو وته‌بێژو واعیزه‌كانیانه‌وه ئ���ه‌دای خۆیانیان كردووهو شوێنه‌واریان به‌هه‌ڵسوكه‌وتی الوانه‌وه ده‌بینرێت. الوان��ی كوردستان له‌ئێستادا ده‌ڵێن له‌خۆشه‌ویستی ب��ۆ س �ه‌رك��رده‌ی �هكو هونه‌رمه‌ندێك ب��ێ دوودڵ���ی ئ��هوهی دووه‌میان هه‌ڵده‌بژێرین. خه‌نده عومه‌ر خوێندكار له‌زانكۆی سلێمانی الی واب���وو گه‌نجان زیاتر هونه‌رمه‌ندانیان ك��ردووه به‌ڕێبه‌ر بۆ خۆیان ،چونكه گه‌نجان بایه‌خ ناده‌ن به‌بواری سیاسه‌ت‌و سه‌ركرده‌كان. ئ �هو وت �ی «ه��ۆك��اری ئه‌مه ب��ۆ ئ�هوه
دهگهڕێتهوه ،كه‌سه‌ركرده سیاسییه‌كان گرنگییان نه‌داوه به‌الوان وه‌كو چینێك ی ك��ۆم�ه‌ڵ��گ��ا ،ت��ا گ�هن��ج��ان متمانه‌یان پێبكه‌ن». ژینه كه‌خوێندكارێكی ت��ری زانكۆی سلێمانییه ،ب��ۆچ��وون �ی وای���ه ئ�هو خ��ۆش��ه‌وی��س��ت��ی��ی��هی گ��هن��ج��ان بۆ هونه‌رمه‌ندان‌و بایه‌خپێدانیان به‌هونه‌ر هه‌یانه ،زیاتر ده‌كه‌وێته سهر شانی هونه‌رمه‌نده‌كه خۆی. ئهو ده‌ڵێت كه‌گه‌نجان دووركه‌وتوونه‌ته‌وه ل �هس��ی��اس �هت ،ب��ۆی �ه وت��ی «چونكه ه��ون��ه‌رم��هن��دی وا ه��هی��ه ب��ۆ خ��ۆی پاشكۆی به‌رنامه‌و پڕۆگرامی حیزبێكی سیاسییه‌و نابێت به‌جێگای متمانه‌ی الوان ،به‌اڵم هونه‌رمه‌ند هه‌یه بێالیه‌نی
خۆی پاراستووه‌و الوانیش زیاتر گرنگی پێده‌ده‌ن». له‌كوردستاندا به‌هۆی ئ �هو ملمالنێ سیاسییه‌ی له‌سااڵنی دوای راپه‌ڕینه‌وه دروستبووه‌‌و تائێستاش ئهو ملمالنێیه له‌وپه‌ڕی توندیدایه ،گه‌نجان به‌تایبه‌ت ئ��ه‌وان��هی ب��هن��هوهی دوای راپ �هڕی��ن ناوده‌برێن ،رقیان له‌بواری سیاسه‌ت ده‌بێته‌وه‌‌و خۆیان لێی به‌دوورده‌گرن، ئ���ه‌وان ح��ه‌ز به‌ژیانێكی ته‌رفیهی‌و هونه‌ری ده‌كه‌ن دوور له‌رق‌و كینه. بۆیه گه‌نجان ده‌ڵێن خۆشه‌ویستی بۆ هونه‌ر خۆشه‌ویستی بۆ هونه‌رمه‌ند له‌سه‌ركرده‌یه‌كی سیاسی زیاتركردووه. عومه‌ر عهلی كارمه‌ندی ته‌له‌فزیۆنه، پێیوایه ئه‌وانه‌شی سیاسییه‌كانیان
گه‌نجانی دوای راپه‌ڕین گوێ به‌سیاسه‌ت ناده‌ن
خۆشده‌وێت زیاتر به‌هۆی خراپی باری سه‌الم هۆكاری دووره‌په‌رێزی گه‌نجانی ئابوورییه‌وه‌یه‌‌و وتی «ره‌نگه كه‌سێك له‌سیاسه‌ت بۆ ئ �هوه گ �ه‌ڕان��دهوه ك ه ب �هه��ۆی خ��راپ �ی ب��اری ئ��اب��ووری��ی�هوه تائێستا سیاسییه‌كان نه‌یانتوانیوه ناچاربێت زیاتر په‌نا بۆ كایه‌ی سیاسی ب�هج��وان�ی رۆڵ��ی خ��ۆی��ان بگێڕن ،چ به‌رێت ،به‌اڵم ئه‌وانه‌ی الیهنی ئابوورییان له‌بواری ناوخۆدا بێت یان له‌ده‌ره‌وه‌دا‌و باشه ،مه‌یلیان به‌الی هونه‌ردا زیاتره» .وت���ی «ب �ه‌ب��اش �ی ئ��ام��ان��ج�ی خ��ۆی��ان س �ه‌رب �هس��ت ساڵحی رۆژن��ام �هن��ووس نه‌پێكاوه». له‌گه‌رمیان بۆچوونێكی ت��ری ههیهو تائێستا رێ��ژه‌ی به‌شداریكردنی گه‌نج ده‌ڵێت ئهو گهندهڵیو په‌راوێزخستنه‌ی له‌سیاسه‌ت‌و پۆسته‌بااڵكانی حكومه‌تدا كه له‌كایه‌ی سیاسییدا هه‌یه ،زیاتر لهئاستی داخوازییه‌كانی گه‌نجان نییه، له‌بواری هونه‌ردا گه‌نجان هه‌وڵده‌ده‌ن ئه‌گه‌رچی به‌شێك له‌گه‌نجان هه‌ر خۆیان خ��ۆی��ان ب���دۆزن���هوهو وت��ی «ل �هگ �ه‌ڵ له‌بواری سیاسه‌ت به‌دوورده‌گرن ،به‌اڵم ئه‌وه‌شدا كه‌پتی سێكسی هۆكارێكیتر تائێستاش رێگریكردنی به‌ته‌مه‌نه‌كان بووه ،بۆ ئهوهی الوان روو له‌هونه‌رو بۆ گه‌نجان له‌به‌شداریكردنی سیاسه‌تدا تاموچێژه‌كانی بكه‌ن ،جا هه‌ر له‌بینینی بهپێی پێویست نییه. وێنه‌ی س�هر گۆڤارێكه‌وه بێت ،یان مامۆستا هونه‌ر حه‌سه‌ن ده‌رچ��ووی پارچه ڤیدیۆو فیلمێكی سینه‌ماییه‌وه» .بواری شانۆ وه‌كو كه‌سێكی ئه‌كادیمی سه‌ربه‌ست پێیوایه هونه‌ر له‌كوردستاندا له‌بواری هونه‌ردا ،وتی «هیچ تاكێك له‌ئاستێكی پ��ێ��ش��ك�هوت��وودا نییهو له‌كۆمه‌ڵگای ئێمه دوور له‌سیاسه‌ت نهیتوانیوه ئه‌ركی سه‌رشانی خۆی نییهو بهجۆرێك له‌جۆره‌كان په‌یوه‌ندی به‌ئه‌نجامبگه‌یه‌نێت ،بۆیه ئه‌وانه‌ی به‌سیاسه‌ته‌وه ه�هی�ه .ب��هاڵم الیه‌نه س��ه‌رك��رده‌ك��ان ه �ه‌ڵ��ده‌ب��ژێ��رن زیاتر هونه‌رییه‌كه زی��ات��ر ل���هالی گه‌نجان ده‌گ��ه‌ڕێ��ت��هوه ب��ۆ ب �ێ پشكی الوان خۆشه‌ویستتره ،چونكه هونه‌ر وه‌كو له‌كایه‌ی سیاسیدا. سیاسه‌ت له‌واڵتی ئێمه‌دا نه‌بووه‌ته هۆی س���ه‌الم ف��هت��اح پ��س��پ��ۆڕی سیاسیو گهندهڵیو نایه‌كسانی». ده‌رچووی زانسته سیاسییه‌كان ده‌ڵێت ،ئ �هو پێیوایه یه‌كێك له‌هۆكاره‌كانی ه���ه‌ردوو ب���واری سیاسیو ه��ون�ه‌ری‌‌و خۆشه‌ویستی گ�هن��ج��ان ب��ۆ ه��ون�هر، كاره‌كته‌ره‌كانیان ،كاریگه‌رییان لهسهر ئه‌وه‌یه گه‌نجان‌و هونه‌رمه‌ندان خاڵی گه‌نجان ده‌ب��ێ��ت ،ب��هاڵم وت��ی «ئ�هو هاوبه‌شیان هه‌یه. ه��ون�ه‌رم�هن��دان�هی كه‌به‌ستایلی نوێ به‌اڵم ئهو وتی «سیاسه‌ت تائێستاش كارده‌كه‌ن ،كاریگهری نێگه‌تیڤیان هه‌یه توانیویه‌تی رێبه‌ڕێكی باش بێت بۆ لهسهر گه‌نجان». زۆرێك له‌گه‌نجان».
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)47چوارشه‌ممه2010/9/1 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
ئۆپۆزیسیۆن 15
“یهكێتیو پارت ی ته‌نها قۆرخكردنی دهسهاڵت كۆیكردوونه‌ته‌وه” دكتۆر موسه‌نا ئه‌مین ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی یه‌كگرتووی ئیسالمی بۆ ده‌ستوور سازدانی :محهمهد نه‌جیب دكتۆر موسه‌نا ئه‌مین ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی یه‌كگرتووی ئیسالمی پێیوای ه تا ئه‌ندازه‌یه‌كی باش ئۆپۆزیسیۆن كارابووه ،ههندێك دۆسییه‌ی گرنگ‌و زیندووی جواڵنده‌وه ،به‌اڵم ده‌ڵێت شێوازی به‌ڕێوه‌چوونی ئیداریی كوردستان ئهو شه‌فافیه‌ته‌ی كه‌پێویسته تیایدا نییه. ئاماژه به‌وه‌شده‌كات كه‌هه‌اڵدروستكردن‌و فشارخستنه سهر حكومه‌ت‌و زانیاری باسكردن‌و قڕه‌كردن له‌په‌رله‌مان ،ئامرازێكی دیموكراسین بۆ به‌جێهێنانی مه‌به‌سته‌كان‌و وتی “ئه‌ركی ئۆپۆزیسیۆنیش ئهوه نییه كه‌گوێ له‌جه‌نابی حكومه‌ت بگرێت تاوه‌كو رێگه‌ی پێبدات داكۆكی له‌مافه‌كانی خهڵك بكات”.
ده‌ستوور :بۆچی تائێستا له‌كوردستاندا دی��م��وك��راس�یو گ��ۆڕی��ن �هوهی ئاشتیانه‌ی دهسهاڵت بواری پینه‌دراوه؟ د .م��وس�هن��ا ئ�هم��ی��ن :ل �ه‌ب �ه‌رئ �هوهی له‌كوردستاندا به‌شێوازێكی راسته‌وخۆ یه‌كگرتنی ئ�هو دوو حیزبه وای��ك��ردووه، كه‌ئه‌و مه‌سه‌له‌یه ببێته شتێكی موسته‌حیل لهم قۆناغه‌دا ،له‌و رووهوه پێمانوایه ئهو رێككه‌وتنه ستراتیژیه‌ی نێوان ئهو دوو حیزبه ،خزمه‌ت به‌جواڵندنه‌وه‌‌و بوژاندنه‌وه‌ی ژیانی سیاسیی كوردستان ناكات ،بۆیه دهبێت ته‌واو ببێت بۆ ئهوهی نه‌ك رێككه‌ون ل�هس�هر خ��واردن��ی سامانی كوردستان، به‌ڵكو رێككه‌ون لهسهر جێبه‌جێكردنی پرۆژه‌یه‌كی سیاسی گهوره ،ئه‌وان پێكه‌وه‌ن كه‌ده‌سه‌اڵت قۆرخبكه‌ن ،ئه‌گه‌رنا پرۆژه‌ی سیاسیو فیكری‌و مێژوویی و دوارۆژی��ان یه‌ك نییه ،هه‌روه‌ها پرۆژه‌یه‌كی سیاسی ك��ۆی ن �هك��ردوون �هت �هوه ك��ه‌ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دی خه‌ڵكی تێدابێت ،به‌ڵكو ته‌نها پرۆژه‌یه‌كی سیاسی كۆی كردوونه‌ته‌وه كه‌به‌رژه‌وه‌ندی قۆرخكردنی دهسهاڵتی بۆ ئهو دوو حیزبه تێدایه. دهس���ت���وور :ل��ێ��ره‌دا ده‌ب��ێ��ت ك��اری ئۆپۆزیسیۆن چی بێت؟ د .موسه‌نا ئه‌مین :به‌ڵێ لێره كاری ئۆپۆزیسیۆن دهبێت هه‌وڵدان‌و خه‌باتكردن بێت بۆ دروستكردنی فه‌زایه‌كی ته‌ندروستی سیاسی كه‌گۆڕینه‌وه‌ی ئاشتیانه‌ی دهسهاڵت شتێكی مومكین بێت ،بۆ ههموو حیزبه سیاسییه‌كان ،ئه‌وانه‌ی ده‌توانن زۆرینه به‌ده‌ستبهێنن. دهس���ت���وور :رای ب �ه‌ڕێ��زت��ان لهسهر چۆنیه‌تی ئ���ه‌دای ك���اری ئۆپۆزیسیۆن له‌په‌رله‌ماندا چییه؟ تێبینی‌و سه‌رنجت چییه لهسهر مامه‌ڵه‌‌و هه‌ڵسوكه‌وتی سێ قه‌واره ئۆپۆزیسیۆنه‌كه‌ی په‌رله‌مان؟ د .م��وس �هن��ا ئ �هم��ی��ن :پ��ێ��م��وای�ه تا ئه‌ندازه‌یه‌ك ئۆپۆزیسیۆن كارابووه ،ههندێك دۆسییه‌ی گرنگ‌و زی��ن��دووی ج��واڵن��دهوه، ب���هاڵم ش��ێ��وازی ب �ه‌ڕێ��وه‌چ��وون��ی ئ��ی��داری كوردستان ئهو شه‌فافیه‌ته‌ی كه‌پێویسته، تێیدا نییه ،هه‌روه‌ها ده‌سه‌اڵتێكی دادوه‌ری به‌هێزی تێدا نییه ،بۆیه ده‌رئه‌نجام تۆ شته‌كان ده‌وروژێنیت ،ب�هاڵم هه‌ندێكجار ده‌گ��هن��ه بنبه‌ست ،ل �ه‌ب �ه‌رئ �هوه خ��ودی وروژاندنه‌كه‌و كاركردن له‌سه‌ریان بهتایبهتی ل�هس�هر كۆمه‌ڵێك دۆس��ی��ی�هی هه‌ستیار وهك شه‌فافیه‌ت‌و گهندهڵیو كه‌موكورتی ده‌زگاكان ،كارێكی باشه‌‌و گرنگه بۆ ئهم قۆناغه ،به‌اڵم كاری ستراتیژیو دوورخایه‌ن ئ�هوهی�ه كه‌ئۆپۆزیسیۆن له‌كوردستاندا فه‌زایه‌ك دروستبكات كه‌ئه‌مه‌ش به‌هاوكاری ده‌سه‌اڵتیش ده‌كرێت ،هه‌روه‌ها به‌هاوكاری بوونی سیستمێك‌و فه‌زایه‌ك ده‌كرێت كه‌ئه‌م شته‌ی تێیدا موكین بێت ،بۆیه ئه‌گه‌ر ئۆپۆزیسیۆن زیاتر كارابن ،ئهم بارودۆخه وا ده‌شڵه‌قێنن كه‌بتوانن له‌ئاینده‌دا رێكیخه‌نه‌وه به‌و شێوه‌یه‌ی كه له‌به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵكی كوردستاندا بێت. دهس��ت��وور :ده‌وت��رێ��ت هێشتا ئ �ه‌وان به‌ڕوونی به‌رنامه‌و پالنی ستراتیژییان بۆ هیچ نه‌خستوه‌ته‌ڕوو ،جگه له‌هه‌ندێك شه‌ڕ له‌میدیاو له‌په‌رله‌مان هیچی ئه‌وتۆ دیار نییه؟ د .موسه‌نا ئه‌مین :پێموانییه ئهوه وابێت ،له‌به‌رئه‌وه شه‌ڕی میدیاش شتێكی
گرنگه ،بۆیه ه �ه‌اڵدروس��ت��ك��ردن لهسهر مه‌سه‌له‌یه‌ك خالێكی گرنگه ،ئه‌مه راسته به‌هاوكاری میدیاكان ئهم كاره وا ده‌كات كه‌كۆمه‌ڵێك مه‌سائیل بچنه‌وه شوێنی خ��ۆی��ان ،ب��ۆی �ه نابێت ب �هك �هم سه‌یری ئ �هو ش���ه‌ڕه‌ی میدیا‌و ئ �هو ه��ه‌اڵو قڕه‌یه بكرێت ك ه له‌په‌رله‌ماندا یان له‌میدیاكاندا دروستده‌كرێت ،چونكه به‌بێ بوونی ئهوه، شه‌فافیه‌ت‌و جواڵندن له‌ناو ژیانی سیاسی نابێت ،خه‌ڵكی له‌ئاست مه‌سه‌له‌كاندا ب �ه‌رچ��او روون ن��اب��ن ،ه�ه‌اڵدروس��ت��ك��ردن‌و فشارخستنه س �هر حكومه‌ت‌و زان��ی��اری باسكردن و قڕه‌كردن له‌په‌رله‌ماندا ،ئه‌وانه خۆیان شتن‌و ئامرازێكی دیموكراسین بۆ به‌جێهێنانی مه‌به‌سته‌كان. ده‌ستوور :ئۆپۆزیسیۆن ده‌ڵێت دهسهاڵت رێگریان لێده‌كات لهوهی ك��ارو به‌رنامه‌و پ��رۆژه‌ی خۆیان له‌په‌رله‌ماندا ته‌رحبكه‌ن ،ئایا ئهوه
خهڵك جێبه‌جێبكات ،بۆیه هه‌بوونی ئۆپۆزیسیۆن نابێت په‌یوه‌ست بێت به‌وه‌ی كه‌حكومه‌ت رێگه‌ی پێبدات بۆ كاركردن، له‌به‌ر ئهوه دهبێت خۆی جێ پێی خۆی هه‌ڵكه‌نێت‌و سه‌نگه‌ری بپارێزێت. دهس��ت��وور :ل�هم نێوه‌نده‌دا ب �ه‌ڕای تۆ ئۆپۆزیسیۆن چ میكانیزمێكیتر ده‌گرنه‌به‌ر؟ ئایا شه‌ڕی میدیایی كافییه دوای شه‌ڕی په‌رله‌مانیی لهسهر مافی خهڵك؟ د .موسه‌نا ئه‌مین :من هێشتا ره‌خنه‌م هه‌یه له‌شه‌ڕی میدیا ،شه‌ڕی میدیاش تا راده‌ی���هك ئۆپۆزیسیۆن نایكات ،به‌ڵكو ههندێك رۆژنامه‌نووسی ب �ه‌وی��ژدان‌و ئازا ده‌ی��ك �هن ،كه‌هه‌ندێكجار خوێنی خۆیان ده‌كه‌نه كاسه‌وه ،ئ �هوهی ئ �ه‌وان ده‌یكه‌ن ئۆپۆزیسیۆن له‌ناو په‌رله‌مان ئهو كاره‌ی ئه‌نجامنه‌داوه ،ههرچهنده ته‌واوكارییه‌ك هه‌یه لهنێوان میدیا‌و په‌رله‌مانتاران ،چونكه هه‌ندێكجار زانیارییه‌ك رۆژنامه‌نووسێك ده‌ستیده‌كه‌وێت له‌بوارێكدا په‌رله‌مانتارێك زۆرج���ار مومكین نییه ده‌ستیبكه‌وێت، به‌اڵم ئ�هوهی كه‌پێویسته په‌رله‌مانتارانی ئۆپۆزیسیۆن بیكه‌ن جگه له‌شه‌ڕی میدیا، ده‌توانن بایكۆتی ههندێك له‌دانیشتنه‌كان بكه‌ن ی��ان لێپێچینه‌وه لهگهڵ سهرۆكی پ �ه‌رل �هم��ان��دا ب��ك �هن كاتێك ل�ه‌الئ��ی��ح�ه ده‌رده‌چ���ێ���ت، ی��ا ده‌ت��وان��ن ن��اڕه‌زای��ی ده‌رب��ڕن‌و له‌مه‌له‌فه‌كانی وه‌زی��ره‌ك��ان بپێچنه‌وه، ی��ان داوای كێشانه‌وه‌ی متمانه بكه‌ن له‌وه‌زیرێك له‌كاتێكدا كه‌تێوه‌ده‌گلێت
شه‌ڕی میدیا تا راده‌یه‌ک ئۆپۆزیسیۆن نایكات، به‌ڵكو ههندێك رۆژنامه‌نووسی به‌ویژدان‌و ئازا ده‌یكه‌ن كه‌هه‌ندێكجار خوێنی خۆیان ده‌كه‌نه كاسه‌وه گۆڕان سه‌رده‌مێك شه‌ریكی ئهم بارودۆخ ه گه‌نده‌ڵه بوون ،بۆیه له‌ئێمه باشتر زانیاری‌و داتاو خه‌ڵكیان هه‌یه له‌نێو حیزبه‌كانی تردا ،به‌اڵم ئێمه خه‌تمائیلمان له‌ناو حیزبی تردا نییه
به‌سه بۆ ئهوهی بڵێن ئۆپۆزیسیۆنین؟ د .موسه‌نا ئه‌مین :بێگومان حكومه‌ت نایه‌وێت گ��وێ له‌ئۆپۆزیسیۆن بگرێت‌و هه‌وڵیشده‌دات رێگری بكات ،چونكه حكومه‌ت پالن‌و به‌رنامه‌ی خۆی هه‌یه ،به‌رژه‌وه‌ندیه‌كی جیاوازی هه‌یه له‌ئۆپۆزیسیۆن ،هه‌روه‌ها له‌بارودۆخێكی سیاسی جیاوازدایه ،به‌اڵم ئه‌ركی ئۆپۆزیسیۆن ئ �هوه نییه كه‌گوێ له‌جه‌نابی حكومه‌ت بگرێت تاوه‌كو رێگه‌ی پێبدات داكۆكی له‌مافه‌كانی خهڵك بكات، به‌ڵكو دهبێت بیكاته هه‌اڵ لهسهر مافه‌كانی خهڵكو سه‌ختترین ش��ێ��وازی ئاشتیانه بگرێته‌به‌ر بۆ ئهوهی بتوانێت داخوازییه‌كانی
له‌گه‌نده‌ڵیدا ،بۆیه ههموو ئه‌مانه شێوازی یاسای ناو په‌رله‌مانن ،بۆ ئهوهی كه‌حكومه‌ت ببرێته ژێر پرسیاری جدیه‌وه ،فشار بخرێته سه‌ری. دهس��ت��وور :ده‌وت��رێ��ت ئۆپۆزیسیۆن ی قه‌یرانێك هاتوون له‌شێوازی دووچ���ار ك���ارك���ردن‌و م��ام �ه‌ڵ �هی��ان��دا ،ب�هج��ۆرێ��ك ئێستا دهس �ه‌اڵت به‌و شێوه‌یه په‌رله‌مان ی ده‌یه‌وێت ،ئایا لێردا ئاڕاسته‌ده‌كات كه‌خۆ ئیشی ئۆپۆزیسیۆن چی به‌سه‌ردێت؟ د .موسه‌نا ئه‌مین :من پێم وا نیی ه ئۆپۆزیسیۆن تووشی ق�هی��ران بووبێت، به‌ڵكو بهپێچهوانهوه ئۆپۆزیسیۆن خزمه‌تی
باشی ك���ردهوه به‌حكومه‌ت ،وهك��و ئهو دامه‌زراوه‌یه كه‌خزمه‌تی خهڵك ده‌كات ،نه‌ك وهك حیزبی دهس �ه‌اڵت ،بۆی ه تاراده‌یه‌ك وایكرده‌و‌ه كه‌ده‌سه‌اڵت بكه‌وێته‌و‌ه خۆی له‌ئه‌نجامدانی كاره‌كانی ،بۆیه دهسهاڵت ده‌ب��ێ��ت به‌نرخاندنه‌وه ته‌ماشای رۆڵ��ی ئۆپۆزیسیۆن بكات ،چونك ه ئۆپۆزیسیۆن له‌رۆڵی خۆیدایه‌‌و ده‌سه‌اڵتیش به‌هه‌مان شێوه رۆڵی خۆی جێبه‌جێده‌كات .چونك ه خهڵك چه‌ند رێ��ز له‌حكومه‌ت ده‌گرێت، به‌هه‌مان شێوه‌ش رێ��ز له‌ئۆپۆزیسیۆن ده‌گرێت ،بۆیه كورسییه‌كانی ئۆپۆزیسیۆنیش به‌ڵگه‌ن لهسهر ئ �هوهی كه‌جه‌ماوه‌رێكی زۆر چ��اوه‌ڕوان��ی هه‌ی ه لێیان ،چونك ه به‌رپرسیاره‌تی خستووه‌ت ه ئه‌ستۆیان، بۆیه ئه‌مان ه ل��ه‌رووی ئه‌خالقه‌و‌ه دهبێت وه‌فاداربن به‌رانبه‌ر ئهو به‌رپرسیار‌ێتییه، له‌رووی سیاسییهوه دهبێت سه‌ركه‌وتوو بن له‌جێبه‌جێكردنی ئهو به‌رپرسیاره‌یه‌تییه، بۆیه دهس�ه‌اڵت‌و ئۆپۆزیسیۆن ته‌واوكه‌ری یه‌كترین‌و بهیهكهوه جوانن. دهس��ت��وور :هیچ جیاوازییه‌كی ئه‌وتۆ لهنێوان سێ ق��ه‌واره ئۆپۆزیسیۆنه‌كه‌د‌ا به‌دیناكرێت ل���ه‌ڕووی ڕوان��گ �هو دیدیان ب��ۆ ب��واره‌ك��ان��ی س��ی��اس �ی ،ئ���اب���ووری، كۆمه‌اڵیه‌تی ،ئایا ئه‌مه په‌یوه‌ندی به‌الوازی ئۆپۆزیسیۆنه‌و‌ه هه‌یه ،یان دهیانهوێت یه‌ك بۆچوونیان بۆ مه‌سه‌له‌كان هه‌بێت؟ د .موسه‌نا ئه‌مین :ئۆپۆزیسیۆن م�هس�ه‌ل�هك��ان��ی��ان ه��اوب �ه‌ش��ن كه‌بریتین له‌به‌رگریكردن له‌مافه سه‌ره‌تاییه‌كانی خ �ه‌ڵ��ك��ی ك���وردس���ت���ان ،ئ��هم��ه ك���اری ئۆپۆزیسیۆنه ،ئهم كاره‌ش كارێكی هاوبه‌ش ه لهنێوان حیزبه‌كانی ئۆپۆزیسیۆندا ،ئهم ه وای��ك��ردووه ده‌نگه‌كانیان یه‌كبن ،چونك ه ئێمه كۆمه‌ڵێك دۆسییه‌ی هه‌ر‌ه سه‌ره‌تایمان هه‌ی ه كه له‌ئه‌لفوبێی دیموكراسیدای ه هێشتا له‌كوردستاندا جێگیر نه‌بووه ،ئیتر لهسهر چ بنه‌مایه‌ك ئۆپۆزیسیۆن دابه‌شبن بۆ چه‌ند رای �هك ،بۆی ه دهبێت ئۆپۆزیسیۆن لهسهر ئهو دۆسیان ه یه‌ك ده‌نگبن ،له‌به‌ر ئهوه ئێمه هێشتا نه‌چوینه‌ت ه ئاستی ئهوهی كه‌گوزارشت له‌ئایدۆلۆژیا‌و پرۆژه‌یه‌كی جیاواز بكات. ده‌ستوور :به‌اڵم جه‌ماوه‌ر تێڕوانینان ب��ۆ س��ێ ق��ه‌واره‌ك�� ه به‌مجۆره‌یه ،گ��ۆڕان ئۆپۆزیسیۆنێكی ت��وڕه‌ی��ه ،یه‌كگرتوو به‌میانڕه‌و و به‌كۆمه‌ڵیش ده‌وترێت به‌باش ده‌ڵێن باش‌و به‌خراپ ده‌ڵێن خراپ ،ئهم سێ شێوازه‌ی ئۆپۆزیسیۆن له‌كاركردنیاندا بوار بۆ دهسهاڵت ناهێڵێته‌و‌ه به‌ئاره‌زووی خ��ۆی په‌رله‌مان ئاراسته‌بكات؟ چونك ه ئۆپۆزیسیۆن دابه‌شبوون؟ د .م��وس �هن��ا ئ �هم��ی��ن :پ��ێ��م وانیی ه ئۆپۆزیسیۆن تائێستا له‌شتێكی جه‌وهه‌ری‌و سه‌ره‌كیدا دابه‌شبووبێت ،بهم شێوه‌یه، ب���هاڵم ش��ێ��وازی ده‌رب���ڕی���ن له‌شته‌كان هه‌ندێكجار م���وزای���ه‌ده‌‌و چ �ه‌واش �هك��اری پ��ێ��وه‌دی��اره ب��ۆ ئ����هوهی بیسه‌لمێنێت كه‌رابه‌ری ئۆپۆزیسیۆنه ،توندترین پێگه‌ی ئۆپۆزیسیۆنی هه‌یه ،هه‌ندێكجار ئهو حیزب ه له‌بابه‌تگیری‌و روانگه‌یه‌كی ترهوهو پێگه‌یه‌كی جیاوازه‌وه بۆ ئهو مه‌سه‌له‌ی ه قسه‌ده‌كات، هه‌ندێكجار بۆچوونی یه‌كێك له‌ئه‌ندامانی ئهو فراكسیۆنه‌ی ه وا ده‌كات سیمای گشتی‌و شێوازی حیزبه‌كه ده‌شێوێنێت ،بۆی ه مه‌رج نیی ه گوزارشت له‌رای گشتی ئه‌ندامانی ئهو فراكسیۆنه بكات له‌ناو په‌رله‌ماندا ،شێوازی ده‌ستبردنی هه‌ر حیزبێك بۆ دۆسییه‌یه‌ك وه‌كو ئۆپۆزیسیۆن گوزارشت له‌كلتوور‌و پێگه‌ی سیاسی ئ��هو حیزب ه دهك���ات، دهك��رێ��ت بوترێت بۆ فشاردروستكردن ده‌نگهه‌ڵبڕین‌و تا ئه‌ندازه‌یه‌ك جیاوازه له‌ناوپه‌رله‌ماندا ،بۆی ه مه‌رجیش نیی ه ئهو حیزبه‌ی كه‌ده‌نگی هه‌ڵبڕیوه‌‌و هه‌اڵی ناوه‌ته‌وه ئهو ئۆپۆزیسیۆنێكی به‌هێزبێت، ههرچهنده ئهو تێڕوانین ه له‌ناو جه‌ماوه‌ر به‌و شێوه‌یه دروستده‌بێت ،چونكه هه‌ندێكجار ئ �هو دۆسییانه‌ی ك�ه ل�هن��او په‌رله‌ماندا باسده‌كرێن ریشه‌یه‌كی تری ل��ه‌ده‌ره‌وه‌ی په‌رله‌مان هه‌یه ،كهپهیوهندی به‌كۆی ژیانی
شه‌ڕی میدیا شتێكی گرنگه ،بۆیه هه‌اڵدروستكردن لهسهر مه‌سه‌له‌یه‌ك خاڵێكی گرنگه سیاسی كوردستانه‌وه هه‌یه ،كه له‌ده‌ره‌وه‌ی رواڵه‌ته‌كانی ئهو مه‌سه‌له‌یه‌ی كه‌ده‌خرێت ه به‌ر میدیاكان. ی ئ �هوه دهس��ت��وور :زۆرج���ار ره‌خ��ن � ه له‌یه‌كگرتوو و كۆمه‌ڵ ده‌گیرێت تا گۆڕان نه‌یه‌ته قسه لهسهر مه‌سه‌له‌كان ئه‌وان ی بێده‌نگده‌بن ،یانی ههموو ئهو بابه‌تان ه كه‌هێنراو‌نه‌ته ب �هر ب��اس‌و ب��ووه‌ت�ه هه‌اڵ گۆڕان كردوویه‌تی ،ئهم ه به‌ڕای به‌ڕێزتان په‌یوه‌ندی به‌چییه‌وه هه‌یه؟ د .موسه‌نا ئه‌مین :ئ �هو بیرۆكه‌ی ه راست نیی ه كه‌ده‌وترێت یه‌كگرتوو و كۆمه ڵ بوونه‌ته پاشكۆی گ��ۆڕان ،هه‌ر له‌یه‌كه‌م رۆژی هه‌ڵبژاردنی سهرۆكی پهرلهمانهوه ئێم ه وتمان باسه‌رۆكی په‌رله‌مان ركابه‌رێكی هه‌بێت ،به‌اڵم برایانی گۆڕان رازی نه‌بوون، بۆیه هه‌ر له‌و رۆژه‌وه ئێمه هه‌ڵوێستمان جیاوازه له‌برایانی گ��ۆڕان ،رازی��ش نابین كه‌پاشكۆی ك �هس بین ،ب��هاڵم ل��ه‌رووی ئ �ه‌خ�لاق��ی �هوه رێ��گ �ه ب �ه‌خ��ۆم��ان ن��اده‌ی��ن كه‌قه‌زیه‌یه‌ك عه‌داله‌ت‌و حه‌ق بێت بهرگری لێنه‌كه‌ین ،ئه‌مه ئه‌خالقیاتی سیاسیو ج��ۆری بیركردنه‌وه‌یه ،ب �هاڵم ب��راده‌ران��ی گ���ۆڕان ژم���ارهی دهن��گ��ی��ان‌و ئه‌زموونی پێشوویان له‌گ ه ڵ حكومه‌تی ههرێمو كه‌ین‌و به‌ینه‌كان باشتر له‌ئێمه ده‌زان��ن ،چونك ه سه‌رده‌مێك ههبووه شه‌ریكی ئهم بارودۆخ ه گه‌نده‌ڵ ه بوون لهكوردستان ،بۆیه له‌ئێم ه باشتر ده‌زان���ن ئ �هم كه‌ینه‌‌و بینه چۆن به‌ڕێوه‌ده‌چێت ،ئ�ه‌وان ههندێك زانیاری‌و داتاو خه‌ڵكیان هه‌یه له‌نێو حیزبه‌كانی تردا، به‌اڵم ئێمه خه‌تمائیلمان له‌ناو حیزبی تردا نییه ،بۆی ه زانیاری باشتری ده‌ستده‌كه‌وێت‌و له‌شته‌كان زیاتر به‌رچاو رۆشنه ،ره‌نگ ه هه‌ندێكجار ده‌ستپێشخه‌ری بكات ،بۆی ه ئه‌گه‌ر ئێم ه زانیمان ئهو ده‌ستپێشخه‌ریه‌ی گۆڕان شتێكی جوانه له‌گه‌ڵی ده‌بین ،ئه‌گه‌ر زانیمان ئه‌وه‌نیی ه له‌گه‌ڵی نابین ،بۆی ه نابێت گرفتی ئۆپۆزیسیۆن ئهوه بێت كه‌كێ رابه‌ری ئۆپۆزیسیۆنه ،هه‌روه‌ها نابێت ببێت ه ده‌زگایه‌كی ناوزڕاندن ،بۆی ه ئه‌گه‌ر حكومه‌ت شتی جوانیكرد ،ئه‌وا پێویسته پێی بڵێیت ده‌ستتخۆش بێت ،ل �ه‌ب �هر ئ��هوه ك��اری ئۆپۆزیسیۆن بریتی ه له‌باشكردنی ژیانی خهڵك ،نه‌ك كاری ناوزڕاندن‌و شه‌ڕفرۆشتن به‌حكومه‌ت ب �ه‌ح � هق‌و ب �هن��اح �ه‌ق ،بۆی ه به‌شێوازی تایبه‌تی خۆمان ئۆپۆزیسیۆن ده‌كه‌ین. به‌كورتی د .موسه‌نا ئه‌مین قادر له‌ساڵی 1970دا له‌هه‌ڵه‌بجه له‌دایكبووه. ماسته‌رو دكتۆرا له‌عه‌قیده‌‌و فه‌لسه‌فه‌ی ئیسالمی. دبلۆمی بااڵ‌و ماسته‌ر له‌زانسته سیاسییه‌كان. ئ �هن��دام��ی س �ه‌رك��ردای �هت��ی یه‌كگرتووی ئیسالمی‌و مامۆستای زانكۆی سلێمانی. پسپۆڕ له‌سه‌نته‌ری نێوده‌وڵه‌تی میانڕه‌وی‌و به‌رپرسی لقی كوردستانی یه‌كێتی جیهانی زانایانی موسڵمان.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)47چوارشه‌ممه2010/9/1 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
14تایبه‌ت
"ئه‌گه‌ری هێرشێكی ئاسمانی دوو رۆژه بۆ سهر ئێران به‌هێزه" جان بۆڵتۆن نوێنه‌ری پێشووی ئه‌مریكا له‌رێكخراوی نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتوه‌كان بۆ كه‌ناڵی عه‌ره‌بیی "روسیا الیوم" هیوای سه‌لیمی جان بۆڵتۆن نوێنه‌ری پێشووی ئه‌مریكا له‌رێكخراوی نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتوه‌كان ده‌ڵێت حكومه‌ته‌كه‌ی ئۆباما گه‌یشتووه‌ته ئهو بڕوایه‌ی كه‌ئێران ته‌نها یه‌ك ساڵی پێویسته بۆ دروستكردنی چه‌كی ئه‌تۆمی ،بۆیه ئهو پێشبینیده‌كات ئه‌مریكا هێرشێكی ئاسمانی دوو رۆژه بۆسه‌ر دامهزراوه ئه‌تۆمییه‌كانی ئێران بكات. پ���رس���ی���ار :رای ئ���ێ���وه س���ه‌ب���اره‌ت به‌ده‌ستبه‌كاربوونی وێستگه‌ی ئه‌تۆمیی بوشه‌هر چییه؟ جان بۆڵتۆن :ده‌ستبه‌كاربوونی وێستگه‌ی ئه‌تۆمیی بوشه‌هر سه‌ركه‌وتنێكی گهوره بۆ ئێران له‌ئاراسته‌ی ده‌سڕاگه‌یشتن به‌بۆمبی ئه‌تۆمییه .له‌به‌رئه‌وه‌ی كه‌ئه‌گه‌ری ئهوه له‌ئارادایه كه‌وێستگه‌ی ئه‌تۆمی بوشه‌هر له‌به‌رنامه‌ی دروستكردنی بۆمبی ئه‌تۆمیدا رۆڵبگێڕێ .پێده‌چێ پلۆتۆنیۆم به‌جێماو له‌سووته‌مه‌نی به‌كارهاتوو له‌دروستكردنی چه‌كی ئه‌تۆمیدا به‌كاربێ ،یان ئێران پیتاندنی یۆرانیۆم ب��ه‌راده‌ی پێویستی بۆمبێك به‌رهه‌مبێنێ ،به‌تایبه‌ت دوای ئهوهی كه‌ئێران رایگه‌یاند ده‌یه‌وێ 12تا 20وێستگه‌ی نوێ دروستبكات. پرسیار :ده‌ستبه‌كاربوونی وێستگه‌ی ئه‌تۆمیی بوشه‌هر له‌پانتایی نێوده‌وڵه‌تی چ ئه‌نجامێكی لێده‌كه‌وێته‌وه؟ جان بۆڵتۆن :ده‌ستبه‌كاربوونی وێستگه‌ی ئه‌تۆمیی بوشه‌هر ،ئێران وهك واڵتێكی خاوه‌ن ئه‌تۆم به‌هێزده‌كا‌و ده‌سڕاگه‌یشتنی ئێران به‌چه‌كی ئه‌تۆمی ئاسانده‌كات و توانا ئه‌تۆمییه‌كانی ئێران رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست تووشی وێرانی ده‌كات. پرسیار :به‌اڵم ئێران وتوویه‌تی كه‌به‌رنامه ئه‌تۆمییه‌كه‌ی ئاشتیخوازانه‌یه؟ ج��ان بۆڵتۆن :ئێران قسه‌ی واده‌ك��او زۆرك �هس��ی دیكه‌ش هاوشێوه‌ی ئێران ل�هم��ب��اره‌وه ق��س�ه‌ده‌ك�هن .ب��هاڵم ئێران به‌درێژایی 20ساڵی رابردوو‌و به‌شێویه‌كی به‌رده‌وام درۆی لهگهڵ ئاژانسی نێوده‌وڵه‌تی وزه‌ی ئه‌تۆمی ك��ردووه‌‌و زانیارییه‌كانی لهم رێكخراوه ش��اردووه‌ت �هوه ،تهنانهت چهندین بینای به‌مه‌به‌ستی شاردنه‌وه‌ی شوێنه‌واره‌كانی چه‌كی ئه‌تۆمی رووخاند. ئێران تا ئ�هم ساته‌ش زانیارییه‌كانی له‌ئاژانس ده‌شارێته‌وه ،هه‌ر بۆیه ئێران جێگه‌ی بڕوا نییه. پرسیار :ئێران رایگه‌یاندووه كه‌سه‌رجه‌می بڕیاره‌كانی ئاژانسی نیۆده‌وڵه‌تی وزه‌ی ئه‌تۆمی جێبه‌جێكردووه .ب �ه‌رای ئێوه روانینی دراوسێكانی ئێران بۆ مه‌سه‌له‌ی ده‌ستبه‌كاربوونی وێستگه‌ی بوشه‌هر چۆن ده‌بێ؟ جان بۆڵتۆن :ئێران به‌شێوه‌ی پێویست هاوكاری ئاژانسی نه‌كرد‌و ئه‌مه بابه‌تێكه كه‌سه‌رۆكی پێشووی ئاژانسیش قسه‌ی له‌سه‌ركرد ،رایگه‌یاند كه له‌و بڕوایه‌دایه كه‌ئێران كه‌متر له‌ساڵێك چه‌كی ئه‌تۆمی به‌رهه‌مدێنێ .ئهم واده‌یه له‌پێشبینییه‌كانی حكومه‌تی ئێستای ئه‌مریكا كه‌متره. پرسیار :سه‌ره‌ڕای ئابڵوقه‌كان؟ ج��ان ب��ۆڵ��ت��ۆن :ب �ه‌ڵ��ێ ،ل �ه‌ب �ه‌رئ �هوهی كه‌ئابڵوقه‌كان ك��اری��گ�هری��ی��ان نییه. واڵتانێكی وهك روسیا‌و چین‌و فه‌نزه‌وێال به‌ئابڵوقه‌كانی ئ�هم��ری��ك�او یه‌كێتی ئه‌وروپا پابه‌ندنین‌و ته‌نیا وه‌اڵمده‌ره‌وه‌ی ئابڵوقه‌كانی ئه‌نجومه‌نی ئاسایشن .ئهم
واڵتانه پێوه‌ندییه‌كی ئابووری باشیان لهگهڵ ئێراندا هه‌یه .هه‌ر بۆیه راموایه كه‌ده‌ستبه‌كاربوونی وێستگه‌ی ئه‌تۆمیی بوشه‌هر به‌و مانایه دێت كه‌ئێران توانی كارێك بكا ك �هس �ه‌دام حسێن‌و سوریا نه‌یانتوانی .ئێرانێك كه‌بڕیاری له‌ناوبردنی ئیسرائیلی داوهو دوژم��ن��ی واڵت��ان��ی عه‌ره‌بیشه. پرسیار :ئ��ێ��ران هه‌ست به‌مه‌ترسی دهك���ات ل��ه‌ب��ه‌رئ��هوهی كه‌سوپای ئه‌مریكا له‌نزیك سنووره‌كانی ئێراندا جێگیربوون؟ ج��ان بۆڵتۆن :حكومه‌تی ئێران
پرسیار :ب �هاڵم روسیا یارمه‌تی ئێران بۆ دروستكردنی بۆمبی ئه‌تۆمی ناكات‌و وێستگه‌ی بوشه‌هریش مه‌ترسیدار نییه؟ ج����ان ب���ۆڵ���ت���ۆن :ج����ی����اوازی ن��ێ��وان كه‌ڵكوه‌رگرتنی ئاشتیخوازانه‌‌و سه‌ربازی ل�ه‌وزه‌ی ئه‌تۆمیدا هێڵێكی زۆر ناسكه. ل���ه‌وب���ڕوای���ه‌دام ك��ه‌روس��ی��ا هه‌ستی به‌مه‌ترسییه‌كانی وێستگه‌ی بوشه‌هر ك��ردب��وو ،ه�هر بۆیه بۆ سااڵنێكی زۆر ده‌ستبه‌رداری ببوو .روسیا له‌به‌رئه‌وه دهس��ت��ی ب��ۆ ئ �هم ك��اره ب��رد ت��ا ل�ه 20 وێستگه‌كه‌ی داهاتووشدا قازانجبكات. له‌پاڵنه‌ره ئابوورییه‌كانی رووسیا تێده‌گه‌م‌و زیاتر له‌ملیارێك دۆالر بۆ هه‌ریه‌ك لهم وێستگانه م��ان��اداره .بڕوابه‌خۆبوون‌و زانیاری زیاتر له‌به‌رمهێنانی سووته‌مه‌نی ئه‌تۆمی تواناكانی ئێران به‌هێزده‌كات‌و ئهم م �هس �ه‌ل �هی �ه بۆ روس�����ی�����اش‌و ب����ۆ ه���هم���وو واڵتانی جیهان
ده‌ستبه‌كاربوونی وێستگه‌ی ئه‌تۆمیی بوشه‌هر به‌و مانایه دێت كه‌ئێران توانی كارێك بكا كه‌سه‌دام حسێن‌و سوریا نه‌یانتوانی
خودی حكومه‌تی ئۆباماش دانبه‌وه‌داده‌نێت كه‌ئێران بۆ ده‌سڕاگه‌یشتن به‌چه‌كی ئه‌تۆمی ته‌نیا ساڵێكی پێویسته ده‌بێ كڕنۆشبه‌رێت‌و سوپاسی ئه‌مریكا بكا بۆ ئهوهی كه‌كۆتایی به‌دوو دهسهاڵت هێنا كه‌هه‌ردووكیان هه‌ڕه‌شه‌بوون بۆسه‌ر ئێران ،یانی تاڵیبان له‌ئه‌فغانستان‌و سه‌دام له‌عێراق. پرسیار :پێتوایه یارمه‌تی رووسیا بۆ ده‌ستبه‌كاربوونی بوشه‌هر بتوانێ ترسی واڵتانی ناوچه‌كه بڕه‌وێنێته‌وه؟ جان بۆڵتۆن :به‌هیچ شێوه‌یه‌ك باوه‌ڕم به‌مه نییه .ئه‌گه‌ر لهگهڵ واڵتانی عه‌ره‌بی ناوچه‌كه قسه بكه‌ی ،بۆت ئاشكراده‌بێ ك �ه ب����ه‌راده‌ی ئیسرائیل له‌به‌رنامه ئه‌تۆمییه‌كانی ئێران ده‌ترسن .بوونی چین‌و رووسیا ئهم ترسه ناڕه‌وێنێته‌وه.
مه‌ترسیداره. پرسیار :ئێران له‌دوای وێستگه‌ی بوشه‌هر چی ده‌كات؟ جان بۆڵتۆن :له‌و ب��ڕوای �ه‌دام كه‌ئێران به‌راده‌یه‌كی زۆر له‌به‌رهه‌مهێنانی بۆمبی ئ�هت��ۆم��ی ن��زی��ك��ب��ووه‌ت �هوه .پێتاندنی ب �ه‌رده‌وام��ی یۆرانیۆم‌و به‌رهه‌مهێنانی سووته‌مه‌نی ئه‌تۆمی بووه‌ته هۆكاری توانایی ئێران له‌بواری ئه‌تۆمی‌و ئه‌مه‌ش زۆر مه‌ترسیداره. پرسیار :س��ارك��وزی س��ه‌رۆك كۆماری فه‌ڕه‌نسا رایگه‌یاند كه‌ئه‌گه‌ر ئێران پابه‌ندی بڕیاره نێوده‌وڵه‌تییه‌كان بێ، له‌ده‌ستبه‌كاربوونی بوشه‌هر پشتیوانی
ده‌كات .رای ئێوه له‌مباره‌وه چییه؟ جان بۆڵتۆن :ئێوه ده‌ڵێن كه‌حكومه‌ته‌كه‌ی ب���ۆش‌و ئۆباما ه��ه‌ردووك��ی��ان تووشی هه‌ڵه‌بوون .تائه‌و كاته‌ی ئێران پابه‌ندی بڕیاره‌كانی ئاژانسی نێوده‌وڵه‌تی وزه‌ی ئه‌تۆمی ب��ێ ،هیچ ن��اره‌زای��ی�هك بوونی نییه .به‌اڵم من له‌داهاتوو نیگه‌رانم ،له‌و كاته‌ی كه‌ئێران پشكێنه‌رانی ئاژانسی نێوده‌وڵه‌تی وزه‌ی ئه‌تۆم له‌بوشه‌هر ده‌رب���ك���ات‌و س��ووت �هم �هن��ی ئ�هت��ۆم�یو پلۆتۆنیۆم به‌رهه‌مبێنێ‌و 40تا 60بۆمبی ئه‌تۆمی دروستبكات. به‌ڵگه‌ی ئهم راستییه پێشبینییه‌كانی وه‌زاره‌ت����ی وزه‌ی ئه‌مریكایه‌‌و وه‌ه��م نییه .ئه‌مه ههموو رووداوه‌ك���ه نییه، ه���ه‌روه‌ك ئ���هوهی ك �هك��ۆری��ای ب��اك��وور ئ�هن��ج��ام��ی��داو پشكێنه‌رانی ئاژانسی ده‌رك��رد .ئه‌گه‌ر هاوكارییه‌كانی ئێران‌و ك��ۆری��ا له‌دروستكردنی مووشه‌كه‌كان ببینین ،كهواته به‌رده‌می ئێران بۆ ئهم مه‌به‌سته ك��راوه‌ی�ه .ئه‌مه مه‌ترسیداره كه‌ئه‌و واڵتانه‌ی كه‌بیانه‌وێ ببنه هێزێكی ئه‌تۆمی له‌رێككه‌وتننامه‌ی رێگه‌گرتن ل�ه‌ب�ڵاوب��وون�هوهی چه‌كه ئه‌تۆمییه‌كان كه‌ڵكی خراپ وه‌ربگرن .ده‌ستبه‌كاربوونی بوشه‌هر‌و هه‌وڵدان بۆ دروستكردنی 20 وێستگه‌ی دیكه رێگه‌ی ئێران دهكاتهوه، به‌شێوه‌یه‌ك كه‌پێشووتر سه‌دام‌و به‌شار ئه‌سه‌د نه‌یانتوانی بهم ئاواته بگه‌ن. پرسیار :باشترین رێگه بۆ چاره‌سه‌ركردنی ئهم كێشه‌یه چییه؟ ج��ان بۆڵتۆن :ل�هو ب��ڕوای �ه‌دام كه‌ته‌نیا رێگه بۆ چاره‌سه‌ركردنی ئهم كێشه‌یه له‌ناوبردنی دام���ه‌زراوه ئه‌تۆمییه‌كانی ئێران‌و گۆڕینی حكومه‌تی ئێرانه .ئه‌مه ته‌نیا رێگه چ��ارهی درێژماوه‌یه .نازانم ئهم شته رووده‌دا یان نا .له‌و بڕوایه‌دام كه‌ئه‌نجامی ئهم ره‌وته كه‌زۆر مه‌ترسیداره ئێران له‌چه‌كی ئه‌تۆمی نزیكده‌كاته‌وه. پرسیار :ئێوه پێشنیازی هێرشی سه‌ربازی بۆسه‌ر ئێران ده‌كه‌ن؟ جان بۆڵتۆن :به‌ڵێ ،لهم ب��ارودۆخ�هدا تهنانهت خ��ودی حكومه‌تی ئۆباماش دانبه‌وه‌داده‌نێت كه‌ئێران بۆ ده‌سڕاگه‌یشتن به‌چه‌كی ئه‌تۆمی ته‌نیا ساڵێكی پێویسته، به‌اڵم ئه‌گه‌ر هاوكارییه‌كانی ئێران‌و كۆریای باكوور له‌به‌رچاوبگرین ،كاتێكی كه‌متریشی ده‌وێ .سه‌باره‌ت به‌ئه‌نجامه‌كانی ئهم هێرشه سه‌ربازییه ده‌بێ بڵێم كه‌ئه‌گه‌ر ئیسرائیل هێرشبكاته سهر ئێران ،ئێران حیزبوڵاڵ بۆ جه‌نگی ئیسرائیل ده‌نێرێ. بهم هۆكاره ساده‌یه ئیسرائیل هێرشی سه‌ربازی بۆ سهر ئێرانی پێ باش نییه. به‌اڵم ده‌بێ بزانین كه‌ئه‌مه ته‌نیا الیه‌نێكی مه‌سه‌له‌كه‌یه ،سه‌باره‌ت به‌كاردانه‌وه‌ی واڵت�ه عه‌ره‌بیه‌كانیش پێویسته بوترێ ك �هئ �ه‌وان به‌ئاشكرا د‌ژای �هت��ی دهك �هن، به‌اڵم له‌ژێره‌وه هێرشی سه‌ربازی بۆ سهر ئێرانیان پێ باشه. پرسیار :ئێوه سه‌باره‌ت به‌حكومه‌ته‌كان قسه‌تان كرد ،به‌اڵم كاردانه‌وه‌ی خهڵك چی ده‌بێ؟ جان بۆڵتۆن :سه‌رنجتان بۆ ئهوه راده‌كێشم كه‌هێرشی سه‌ربازی ئیسرائیل بۆ سهر دامهزراوه ئه‌تۆمییه‌كانی سوریا ،بێدهنگی واڵتانی عه‌ره‌بی لێكه‌وته‌وه .له‌به‌رئه‌وه‌ی كه‌واڵتانی عه‌ره‌بی به‌باشی ده‌یانزانی ك���ه‌دام���ه‌زراوه ئه‌تۆمییه‌كانی سوریا
به‌رنامه‌یه‌كی هاوبه‌شی ئێران‌و سوریا بوو. واڵتانی عه‌ره‌بی نایانه‌وێ ئێرانیش وهك سوریا ده‌ستی به‌چه‌كی ئه‌تۆمی بگات. ئه‌گه‌ر ئیسرائیل هێرشبكاته سهر ئێران، ئهم هێرشه به‌ره‌وڕووی دژایه‌تی واڵتانی عه‌ره‌بی دهبێتهوه ،به‌اڵم به‌كرده‌وه هیچ ناكه‌ن ،له‌به‌رئه‌وه‌ی كه‌ئه‌وان ئێرانێكی ئه‌تۆمی ته‌حه‌مول ناكه‌ن. پرسیار :هێرش بۆ سهر سوریا جیاواز بوو ،له‌به‌رئه‌وه‌ی كه‌جه‌نگی لێنه‌كه‌وته‌وه، به‌اڵم ئێران هه‌ڕه‌شه‌ده‌كات كه‌شه‌ڕێكی به‌رباڵو له‌ناوچه‌كه‌دا ده‌نێته‌وه؟ ج���ان ب��ۆڵ��ت��ۆن :ح��ك��وم �هت��ی ئ��ێ��ران حكومه‌تێكی ناعه‌قاڵنییه‌‌و كاردانه‌وه‌كانی ئاشكرانین ،به‌اڵم له‌وبڕوایه‌دام كه‌ئه‌وان ك���اردان���هوهی���هك���ی وان��ی��ش��ان ن���اده‌ن كه‌راسته‌وخۆ به‌ره‌وڕووی ئه‌مریكا ببنه‌وه، له‌به‌رئه‌وه‌ی كه‌ئێران نیگه‌رانی هاتنی ئه‌مریكا به‌شێوه‌یه‌كی به‌رباڵو بۆ كه‌نداوه، هه‌روه‌ها له‌داهاتووی ده‌سه‌اڵته‌كه‌شیان ده‌ترسن .ئهنجامی هێرشی سه‌ربازی بۆ سهر ئێران هێرشكردن بۆ سهر ئیسرائیله‌‌و ئه‌مه‌ش بابه‌تێكی گرنگه بۆ حكومه‌تی ئیسرائیل. پرسیار :ئه‌نجامه ئابوورییه‌كانی ئهم جه‌نگه چۆن لێكده‌ده‌یته‌وه؟ ئه‌گه‌ر ئێران هورمز ببه‌ستێ نرخی ن�هوت له‌هه‌شتا دۆالره‌وه ده‌بێته 400یا 500دۆالر؟ جان بۆڵتۆن :خۆری به‌یانی ئهو رۆژه هه‌ڵنایه‌ت كه‌ئێران هورمز ببه‌ستێ ،ئه‌گه‌ر ئهم كاره‌ش بكا له 2یا 3رۆژدا هێزی ده‌ریایی‌و ئاسمانی ئێران له‌ناوده‌چێ. ئ �هگ �هر ئ��ێ��ران ئ��هو ك���اره ب��ك��ا ،ده‌ب��ێ ئه‌نجامه‌كانیشی قبوڵ بكا ،بۆ نمونه به‌رهه‌مهێنانی نه‌وتی واڵتانی عه‌ره‌بی زیادده‌كا‌و بازاڕه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان نه‌وتی خۆیان له‌رێگه‌ی واڵتانی عه‌ره‌بییه‌وه دابینده‌كه‌ن .هیچ كه‌س خوازیاری جه‌نگ نییه ،به‌اڵم هیچ كه‌سیش نایه‌وێ ئێران چه‌كی ئه‌تۆمی هه‌بێ. پرسیار :له‌ئه‌گه‌ری هاتنه‌ئارای جه‌نگێكی له‌و شێوه ،ئاڵوگۆڕی هێز له‌هاوكێش ه سیاسییه‌كان ده‌بینن؟ جان بۆڵتۆن :ده‌مه‌وێ شه‌فاف بم ،له‌و بڕوایه‌دام كه‌جه‌نگ روونادات ،به‌اڵم ته‌نیا یه‌ك هێرشی سه‌ربازی ده‌بێ كه‌پێده‌چێ ئاسمانی ب��ێ ،دوو رۆژی پێده‌چێ تا دامهزراوه ئه‌تۆمییه‌كانی ئێران له‌ناوبچن. گ��ۆڕان��ی هێز له‌ناوچه‌ك ه ئ �هو كاته‌ی ه كه‌ئێران بۆمبی ئه‌تۆم به‌رهه‌مبێنێ، واڵتانی سعودییه‌‌و میسر‌و توركیاش بهم ئاراسته‌دا بڕۆن .له‌ماوه‌یه‌كی كورتی 5 تا 10ساڵ رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستێكمان ده‌بێ كه‌چه‌ندان واڵت بۆمبی ئه‌تۆمییان دهبێتو ئهم بارودۆخ ه زۆر مه‌ترسیدار ده‌بێ.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)47چوارشه‌ممه2010/9/1 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
کۆمێنت 17
مه‌نیپله‌یشنی دهسهاڵتدارانی كورد
ئاری ئه‌بوبه‌كر له‌كورتترین Manipulation پێناسه‌یدا به‌واتای داپۆشینی كردارێك ب�هك��ردارێ��ك��ی ت��رو خۆگێلكردن له‌هۆو ئاڕاسته بنه‌ڕه‌تییه‌كه‌و رێ��گ��اچ��ارهی، بهپێچهوانهوه به‌كردارێكیترو له‌رێگه‌یه‌كی تره‌وه ئاراستهی كرداری یهكهم به‌توله‌ڕێدا ده‌برێت. زیاده‌ڕۆیی نییه گه‌ر بڵێین دهسهاڵتی كوردی بهپێی ته‌مه‌نی خۆی ،یه‌كێكه له‌و ده‌سه‌اڵته ده‌گمه‌نانه‌ی دونیا كه‌خاوه‌نی به‌كارهێنانی زۆرت��ری��ن مه‌نیپله‌یشنی سیاسییه ،تائێستاو له‌ته‌مه‌نی ئهم دهس���ه‌اڵت���ه س��ی��اس��ی��ی�ه خ��ۆم��اڵ��ی��ی�هی ك���ورددا ،كه‌مترین ج��ار رێككه‌وتووه، ك �هدهس �ه‌اڵت��داران��ی ه�ه‌رێ��م (ب �هه �ه‌ردوو س �ه‌رۆك��ای �هت��ی ه��ه‌رێ��م‌و ح��ك��وم�هت�هوه)
كه‌بابه‌تییانه له‌كێشه‌كان ب��ڕوان �ن‌و هه‌وڵی چاره‌سه‌رێكی بنه‌ڕه‌تی ب��دهن، بهپێچهوانهوه لهگهڵ رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌یه‌ك، ل�هگ�ه‌ڵ ه �هر كێشه‌و گرفتێك ،لهگهڵ پێشهاتی هه‌ر ئه‌گه‌رێك ،دهسهاڵتدارانی هه‌رێمی كوردستان هۆكارو چاره‌سه‌ری كێشه‌كانی ب �هئ��اوه‌ژوو وه‌اڵم��داوه‌ت��هوه، بهجۆرێك كه‌مه‌نیپله‌یشن له‌الی دهسهاڵتی كوردی بووه‌ته فه‌لسه‌فه‌یه‌ك بۆ خۆڵكردنه چاوی خهڵكو دونیای دهرهوه. باسی میدیای ئازاد بكرێت ،دهسهاڵتی كوردی به‌ده‌ستی ده‌ره‌كی‌و موخابه‌راتی واڵت��ان وه‌اڵم���ده‌دات���هوه ،رێپێوان دژی ت��ی��رۆری رۆژن��ام �هن��ووس��ان سازبكرێت، دهس����ه‌اڵت به‌ده‌ستێكی ده‌زان��ێ��ت بۆ شێواندنی ئ��ارام��ی ك��وردس��ت��ان‌و الیه‌نه سیاسییه‌كانی هاوخه‌باتی خ��ۆی پێ تاوانبارده‌كات ،پێیان بوترێت ده‌ستوور تێمه‌په‌ڕێنن له‌دیكتاتۆرێك رزگارمانبووه با كه‌سیتر نه‌بێته دیكتاتۆر به‌سه‌رمانه‌وه، دهس�ه‌اڵت‌و سهرۆكی هه‌رێم وته‌نی نا بۆ ده‌ستوور به "چقڵی چاو" وه‌اڵمده‌ده‌نه‌وه. ب��اس��ی پ�����رۆژه‌و ی��اس��ای��ان ل �هگ �ه‌ڵ بكه‌یت ،به‌موزایه‌ده‌ی سیاسی الیه‌نێك ی��ان چ�هن��د الیه‌نێك وه‌اڵم���دهدهن���هوه، قسه لهسهر گه‌نده‌ڵی بكرێت یان باسی ب��ێ��دادی ه��اوواڵت��ی��ان بكرێت ،ب�ه‌پ��رۆژه ئیفلیجه‌كان وه‌اڵم���دهدهن���هوه .دی��اره ئهم ج��اره‌و له‌تازه‌ترینیان كه‌مه‌سه‌له‌ی ئاشكرابوونی فرۆشتنی نه‌وته به‌ره‌ش‌و قاچاخ ،دهسهاڵتی سیاسی وهك پیشه‌ی هه‌میشه‌یی‌و له‌مه‌نیپله‌یشنێكی ت��ازه‌و لهسهر شێوازی سااڵنی پێشووی ،به‌هه‌مان ش��ێ��وه ،ئ��اش��ك��راب��وون‌و ق��س �هك��ردن له به‌قاچاخبردنی نه‌وتی كوردستان بۆ ئێران
له‌الیه‌ن چه‌ند حیزبێكه‌وه ،به‌ده‌ستێك ده‌زان���ن ك �ه‌ده‌ی �ه‌وێ��ت سومعه‌ی هه‌رێم بشكێنێت‌و به‌شیواندنی سومعه‌ی ههرێمو گه‌وره‌كردنی كێشه‌كه زی��اد له‌قه‌باره‌ی خ��ۆی ن��اوزه‌ن��دده‌ك��ات ،ی��ان له‌به‌رانبه‌ر وه‌زیری نه‌وتی عێراقی ،لێدوانی نهتهوهیی رووك�� هش‌و سۆزئامێزانه دهدهن به‌وه‌ی كه‌وه‌زیری نه‌وتی عێراق دژی نه‌ته‌وه‌ی ك��ورده ،كه‌دێته سهر مافه‌كانی كوردو چاره‌نووسی ناوچه ناكۆكه‌كانی وهك كه‌ركوك‌و خانه‌قین‌و هتد ،ئه‌وا بێدهنگی هه‌ڵده‌بژێرن‌و ده‌بێژن هه‌رئه‌وه‌نده‌مان له‌ده‌ستدێت. ئایا ناكرێت له‌بری وتاری سۆزئامێزو ن�هت�هوهی�یو قسه لهسهر گه‌وره‌كردنی كێشه‌كه‌و قاچاخچێتیكردن به‌نه‌وته‌وه، له‌بری به‌الڕێدابردنی ئه‌سڵی مه‌سه‌له‌كه، كه‌فرۆشتنی نه‌وته به‌قاچاخ ،حكومه‌تی ه��ه‌رێ��م ب��ی��ر ل���هوه ب��ك��ات �هوه كه‌رێگه له‌فرۆشتتنی قاچاخی نه‌وت بگرێت؟ پێم وای��ه زۆر به‌ئاسانی ده‌كرێت كه‌هۆكارو چاره‌سه‌ر بۆ كێشه‌ی فرۆشتنی قاچاخی نه‌وت بدۆزرێته‌وه ،ئه‌گه‌ر كه‌مێك له‌خۆبوردیی گیرفان ئاماده‌بێت ،به‌اڵم بهداخهوه به‌هه‌ڵوێسته‌كانی دهسهاڵتدارانی هه‌رێمدا وا دیاره ،ئامه‌ده‌ن ههموو شتێك بكه‌ن له‌پێناوی گیرفان‌و دهس �ه‌اڵت��دا، ئه‌گه‌ر نا هه‌ر زوو خۆیان له‌و لێدوانی به‌توله‌ڕێدابردن ده‌پ��اراس�تو ده‌كه‌وتنه خۆ بۆ رێگه‌گرتن له‌قاچاخچییه‌كانی ن����ه‌وت‌و س��ازش��ن �هك��ردن ل �هس �هر مافه نه‌ته‌وایه‌تییه‌كانی ك��وردو ناوچه‌كانی ماده‌ی .١٤٠ Arei1976@hotmail.com
كاریگه‌رییه‌كان ی كشانهوه ی هێزه‌كان ی سوپای ئه‌مریكا لهسهر توركیا ئا :محهمهد عهلی كه‌مال دوای ئ���هوهی ب���اراك ئ��ۆب��ام��ای س�ه‌رۆك� ی ئه‌مریكا وهك بردنه‌سه‌ری ئهو به‌ڵێنه‌ی كه له‌هه‌ڵمه‌ته‌كانی هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكایه‌تی واڵت��هك��هی��دا داب����وی‌‌و پ��ێ��ش دوو هه‌فته ل�هو واده‌ی���هی ب��ۆی دیاریكرابوو ،ژم��ارهی هێزه‌كانی سوپای واڵته‌كه‌ی بۆ كه‌متر له 50هه‌زار سه‌رباز له‌خاكی عێراقدا دابه‌زاند‌و سه‌ربازه‌كانی ك��ش��ان��دهوه ،ئ �هم پرۆسه‌یه كاریگهری لهسهر هه‌ریه‌ك له‌واڵتانی ناوچه‌كه‌‌و دراوسێكانی عێراق دهبێت به‌تایبه‌ت ئه‌وانه‌ی سنوورێكی زۆریان لهگهڵ ئهم واڵته‌دا ههیهو به‌تایبه‌تیتریش واڵتی توركیا كه‌هاوپه‌یمانی ئه‌مریكایه. له‌و چوارچێوه‌یه‌شدا توركیا پارێزگاری به‌رانبه‌ر هه‌ندێ خاڵ‌و بابه‌ت هه‌یه كه‌ڕاسته‌وخۆ ی��ان ن��اڕاس��ت �هوخ��ۆ ك��اری��گ�هری��ی��ان لهسهر سیاسه‌تی ناوخۆو دهرهوهی ئهو واڵته‌دا هه‌یه. له‌هه‌موویشی گرنگتر كشانه‌وه‌ی هێزه‌كانی ئه‌مریكا به‌واتای نه‌مانی ئهو مه‌رجه‌عه دێت كه‌هه‌موو كات‌و بۆ هه‌ر كێشه‌یه‌ك توركیا بیویستایه ده‌گه‌ڕایه‌وه الی‌‌و له‌پله‌ی یه‌كدا بوو ،به‌اڵم بهكشانهوهی هێزه شه‌ڕكه‌ره‌كان له‌كۆتایی مانگی ئابدا‌و كشانه‌وه‌ی ته‌واوی هێزه ئه‌مریكییه‌كان له‌كۆتایی ساڵی 2011دا توركیا ئهم مه‌رجه‌عه‌ی نامێنێت .له‌دوای ئه‌وه‌ش وهك له‌وتاری مامۆستایه‌كی به‌شی په‌یوه‌ندییه نێوده‌وڵه‌تییه‌كانی زانكۆی (18ی مارتی چه‌ناككاله)ی توركیدا هاتووه، پێكدادانی توند‌و به‌رده‌وامی پێكهاته‌كانی عێراق و دروستنه‌بوونی حكومه‌تێكی هاوبه‌ش، ئه‌گه‌ره‌كانی ئهم پێكدادانانه به‌هێزترده‌كات. هه‌روه‌ك بهپێی لێكۆڵینه‌وه‌كه ئهو ئاڵۆزییه‌ی له‌نێو پێكهاته جۆراوجۆره‌كانی عێراقدا ههیهو حساباتی سیاسی هه‌ر الیه‌نێكی دیاریكراو و دابه‌شبوونی دیمۆگرافی ئهو واڵته خه‌مه‌كانی توركیا سه‌باره‌ت به‌داهاتووی عێراق زیاتر‌و زیاتر دهك��ات .ره‌خنه‌یه‌كی دیكه‌ش كه‌ئه‌و باسی لێوه‌ده‌كات‌و له‌ئیداره‌ی ئۆباما گیراوه بریتییه له‌نه‌بوونی پالنێك بۆ دوای كشانه‌وه‌ی هێزه‌كانیان له‌ساڵی 2011دا س�ه‌ب��اره‌ت به‌عێراق .چونكه به‌بڕوای ئه‌وان ههرچهنده ئامانجی ئهو سه‌ربازانه روونه كه له‌كۆتایی
ئهو ساڵه‌دا ده‌كشێنه‌وه ،به‌اڵم بارودۆخی ئهو ناوچانه‌ی ئهو سه‌ربازانه جێی ده‌هێڵن هێشتا نادیاره‌‌و نازانرێ چی لێدێ .له‌به‌ر ئهوهی ئه‌وان پێیانوایه په‌یوه‌ندیی هه‌ریه‌ك له‌هه‌رێمی كوردی باكووری عێراق‌و توركمانه‌كان‌و گروپه شیعه‌كان به‌ئێرانه‌وه له‌الیه‌ك‌و كاریگه‌رییه‌كانی سوریاو لوبنان لهسهر كاروباره‌كانی نێوخۆی عێراق‌و له‌الیه‌كی ترهوهو په‌یوه‌ندی پاكستان به‌قاعیده‌‌و گروپه‌كانی دیكه‌وه رێگه نادات عێراق به‌یه‌كگرتوویی‌و یه‌كپارچه‌یی بمێنێته‌وه. ئ���هو ش���اره‌زای���ه ب���اس ل���ه‌وه‌ده‌ك���ات به‌مه‌به‌ستی جێگیركردنی بارودۆخی عێراق‌و پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی ئه‌مریكا بۆ رێگه‌گرتن له‌ڕوودانی پێكدادان ،سه‌ره‌تاكانیان بۆ چهندین ساڵ به‌ر له‌ئێستا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‌و ه �ه‌روه‌ك چه‌ند دامه‌زراوه‌یه‌كی ئه‌مریكیش ئاماژه‌یان بۆ ك��ردووه ،پێویسته مۆدێلێكی نوێ له‌هاریكاریی گشتگیر لهنێوان عێراق‌و واڵتان ی ناوچه‌كه‌دا بهێنرێته ئ��ارا‌و كاری بۆ بكرێت .ئهو مامۆستایه‌ی په‌یوه‌ندییه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان له‌توركیا س �ه‌ب��اره‌ت بهكشانهوهی هێزه‌كانی ئه‌مریكا له‌عێراق وته‌یه‌كی ساڵی 2007ی هێنری كێسنجه‌ری وه‌زی��ری پێشووتری ئه‌مریكا ده‌گوازێته‌وه كه‌دژی ئهو كشانه‌وه‌یه‌‌و ئهو قه‌یرانه‌ی دوای كشانه‌وه‌ی ئهو هێزانه به‌زۆر قوڵتر ده‌زانێت‌و پێیوایه كاریگه‌رییه‌كانی زۆر به‌رفراوان ده‌بن‌و ئه‌گه‌ری كشانی له‌که‌نداوه‌وه تا ئه‌ندۆنیزیا هه‌یه .هه‌روه‌ك باس له‌گرنگی رۆڵی توركیا ل�هم دۆخ�ه‌ش��دا دهك��ات .س�ه‌ب��اره‌ت ب�هوهی كه‌توركیا دوای كشانه‌وه‌ی هێزه‌كانی ئه‌مریكا له‌عێراق پێویسته چ میكانیزمێك له‌سیاسه‌ت بگرێته‌به‌ر تا به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی له‌ناوچه‌كه‌دا پ��ارێ��زراوب��ن‌و سیاسه‌ته‌كانی دهرهوهی سه‌ركه‌وتوو بن ،ئهو شاره‌زایه له‌په‌یوه‌ندییه نێو ده‌وڵه‌تییه‌كان رایوایه له‌كاتێكدا واڵته‌كه‌ی حه‌ز به‌په‌ره‌پێدانی په‌یوه‌ندیی دۆستایه‌تی لهگهڵ واڵتاندا ده‌ک��ات ،ناكرێت له‌هه‌مان كاتدا به‌شێك بێت یان الیه‌نگری كێشه‌یه‌ك بێت له‌خۆرهه‌اڵتی ن��اوه‌ڕاس��ت��دا .به‌بڕوای ئ��هو ئ �هگ �هر توركیا بیه‌وێت له‌پرۆسه‌ی كشانه‌وه‌ی ئه‌مریكادا رۆڵی گ�ه‌وره‌‌و دیاری ب��هر ب��ك�ه‌وێ��ت ،پێویسته الی �هن �ه به‌هێز‌و الوازه‌ك��ان �ی خ��ۆی دیاریبكات ی��ان راستتر
بڵێین حسابی ورد بۆ ئهو هه‌نگاوانه بكات كه له‌سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌یدا ده‌ینێت .له‌نمونه‌ی ئ���هوهی كه‌ئه‌گه‌ر ب��زووت��ن �هوهی حه‌ماسی فه‌ڵه‌ستین به‌ڕێكخراوێكی تیرۆریستی نه‌زانێت كه له‌هه‌مان كاتدا ره‌خنه‌یه‌كی ئه‌مریكاشه له‌توركیا ،ئه‌وا دهبێت وریا بێت به‌رانبه‌ر به‌و كارتانه‌ی سه‌باره‌ت به‌په‌كه‌كه ده‌خرێنه به‌رده‌می .هه‌روه‌ك پێویسته به‌و رێككه‌وتننانه‌دا بچێته‌وه كه لهگهڵ ئێراندا هه‌یه‌تی‌‌و په‌یوه‌ندییه‌كانی لهگهڵ ئیسرائیلدا باشتربكاته‌وه‌‌و بیگه‌یه‌نێته ئهو ئاسته‌ی به‌ها نێوده‌وڵه‌تییه‌كان دایانناوه .به‌بڕوای ئهو نووسه‌ره توركیا له‌به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی تیرۆردا هاوكاره لهگهڵ ئهمریكاو هاوپه‌یمانیه‌تی، به‌واتایه‌كی دیكه ته‌نها واڵت �ه كه‌خاوه‌نی دیموكراسی بێت له‌ناوچه‌كه‌دا .ه �ه‌روه‌ك ههڵوێستی له‌باره‌ی به‌رنامه‌ی ناوه‌كییه‌وه ئه‌وه‌یه كه له‌بواری ئاشتیدا به‌كاربهێنرێت. ئهوهی كه‌هه‌یه ئه‌وه‌یه سه‌باره‌ت به به‌رنامه ناوه‌كییه‌كه‌ی ئیسرائیل لێپێچینه‌وه ده‌كات‌و هاوكات ره‌خنه له‌سیاسه‌ته‌كانی خۆرئاوا ل�ه‌ب��ارهی به‌رنامه ناوه‌كییه‌كه‌ی ئێرانه‌وه ده‌گرێت .ئه‌وه‌شی له‌مه‌وه ده‌ستمانده‌كه‌وێت ئ �هوهی �ه كه‌سیاسه‌تی دهرهوهی توركیا له‌خزمه‌تی به‌رژه‌وه‌ندییه نه‌ته‌وه‌ییه‌كانیدا نییه .له‌به‌ر ئ �هوه پێیوایه نابێت توركیا په‌یوه‌ندیی به‌هه‌ر ب �ه‌ره‌و پێشچوونێكه‌وه بپچڕێت كه له‌عێراقدا رووده‌دات .چونكه ئهم به‌ره‌وپێشچوونانه هه‌م بۆ سیاسه‌تی ناوخۆو هه‌م بۆ سه‌نگی توركیا له‌ناوچه‌كه‌دا زۆر گرنگن .هه‌ر به‌ره‌و پێشچوونێكی ناوخۆی عێراق جا پۆزه‌نیف بێت ی��ان نێگه‌تیف په‌یوه‌ندیی ت�هواوی به‌توركیا‌و سه‌قامگیری ناوچه‌كه‌وه هه‌یه .توركیا پێویسته وه‌اڵمی ئ��هو پ��رس��ی��اران�ه ب��دات��هوه ك �ه له‌قۆناغی كشانه‌وه‌ی ئهمریكاو قۆناغی دوای ئه‌وه‌شدا كام دامه‌زراوانه‌ی له‌عێراق بهێڵێته‌وه‌‌و لهگهڵ كام الیه‌ندا په‌یوه‌ندی دبلۆماسی‌و لهگهڵ كام الیه‌ندا په‌یوه‌ندی نافه‌رمی هه‌بێت ،پێویسته ئه‌وه‌شی له‌به‌رچاوبێت كه چی پێویسته بكرێت بۆ ئهوهی خاكی عێراق به‌یه‌كگرتووی‌و یه‌كپارچه‌ی بمێنێته‌وه‌‌و ك��ام له‌واڵتانی هه‌رێمه‌كه زۆرترین كاریگه‌ریی لهسهر عێراق هه‌یه.
فایه‌ق سه‌عید
جيهانبينی پهروهرده
faiekk@hotmail.com
گه‌شه‌سه‌ندن‌و هاوسه‌نگبوون له‌الی پیاژێ ته‌نها هه‌ر پیاژێ نییه كه‌باسی قۆناغه‌كانی گه‌شه‌سه‌ندنی مندااڵنی ك��ردووه ،به‌ڵكو زۆرێكی دیكه‌ش ئهم كاره‌یان ك��ردووه .هه‌ر زانایه‌و بهجۆرێك ئهو قۆناغانه‌یان دابه‌شكردووه كه لهگهڵ ئهو تیۆرییانه‌دا بگونجێت كه‌ئه‌وان پشتیان پێبه‌ستوون‌و جیاوازی ئهم دابه‌شكردنانه‌ش كه‌م نین .هه‌ر له‌ژان ژاك رۆسۆوه تا ده‌گاته ئێریك ئێریكسۆن ،ته‌مه‌نی مندااڵنیان بهسهر چهندین قۆناغی گه‌شه‌سه‌ندندا دابه‌شكردووه .ئهم دابه‌شكردنه له‌یه‌كێكه‌وه بۆ یه‌كێكی دیكه جیاوازی هه‌یه .له‌كاتێكدا پیاژێ گه‌شه‌سه‌ندنی منداڵی بهسهر چوار قۆناغدا دابه‌شكردووه ،ئێریك ئێریكسۆنی ئه‌مریكی له‌هه‌شت قۆناغدا وێنای كردووه. تیۆرییه‌كه‌ی پیاژێ باس له‌گه‌شه‌سه‌ندنی مندااڵن ده‌كات له‌ساتی له‌دایكبوونییه‌وه تا پێ ده‌خاته قۆناغی كۆمه‌ڵبینیه‌وه، به‌شێوه‌یه‌كی دی باسی ل �هو ساته وه‌خته كه‌منداڵ هێشتا نه‌زمان‌و نه‌پێی گرتووه‌و گیرۆده‌ی دی��ارده‌ی خودبینیه تا ئهو كاته‌ی له‌بیركردنه‌وه‌ی ئه‌بستراكت تێده‌گات‌و مامه‌ڵه لهگهڵ ئهو جۆره بیركردنه‌وانه‌دا ده‌كات‌و پێ ده‌نێته قۆناغی كۆمه‌ڵبینیه‌وه. ده‌بێ ئه‌وه‌ش یاداشتبكه‌ین كه‌پیاژێ پێداگیری لهسهر ئه‌وه‌ش ده‌كات كه‌سنووری نێوان قۆناغه‌كان شتێكی نه‌گۆڕ نییه ،به‌ڵكو له‌منداڵێكه‌وه بۆ منداڵێكی دیكه جیاوازی هه‌یه .به‌شێوه‌یه‌كی دی له‌وانه‌یه قۆناغێك له‌قۆناغه‌كان له‌الی منداڵێكی دیاریكراو دوو ساڵ بخایه‌نێت ،به‌اڵم له‌الی منداڵێكی دیكه چوار ساڵ بخایه‌نێت. ئهوهی به‌الی پیاژێوه گرنگه ئه‌وه‌یه ههموو مندااڵن زوو یا دره‌نگ به‌هه‌مان قۆناغدا تێپه‌ڕده‌بن‌و له‌هه‌موو قۆناغێكیشدا خاوه‌نی ستروكتوری بنه‌ڕه‌تی خۆیانن ،ئیدی مه‌عریفی بێت یا نا. ههموو جارێك كه‌پیاژێ ده‌چووه ئه‌مریكا ئهو پرسیاره‌ی لێده‌كرا كه‌ئه‌گه‌ر قۆناغه‌كانی گه‌شه‌سه‌ندن به‌و شێوه‌یه بێتو منداڵه‌كان ئهو قۆناغانه له‌ته‌مه‌نێكی دیاریكراودا تێپه‌ڕێنن ،ئایا ده‌توانرێ په‌له له‌بڕینی ئهو قۆناغانه‌دا بكرێت؟ ئایا پێویست بهوه ده‌كات منداڵ به‌هه‌موو قۆناغه‌كاندا تێپه‌ڕببێت؟ ئایا ده‌توانین تۆزێك په‌له له‌بڕینی ئهو قۆناغانه‌دا بكهین؟ ئهم پرسیاره كه‌پیاژێ ناوی پرسیاری ئه‌مریكی لێنابوو ،وه‌اڵمه‌كه‌ی له‌الی پیاژێ به‌ڵێ بوو. پیاژێ ئه‌وه‌شی راگه‌یاند كه‌ئه‌و گریمانه‌یه‌كی ههیهو تائێستاش نهیتوانیوه بیسه‌لمێنێت ،ئه‌ویش ئه‌مه‌یه :به‌ئه‌گه‌ری زۆر ده‌بێ كاتێكی گونجاو بۆ ئۆرگانیزه‌كردنی ئۆپه‌راسیۆنه‌كانی ناو مێشك هه‌بێت. چوار جۆر یا چوار قۆناغی بیركردنه‌وه بهسهر هه‌ر چوار قۆناغه‌كانی گه‌شه‌سه‌ندنه‌وه زاڵ��ه ،ب �هاڵم ل��ه‌رووی ته‌مه‌نه‌وه قۆناغه‌كانی گه‌شه‌سه‌ندنه‌و قۆناغه‌كانی پرۆسه‌ی بیركردنه‌وه ده‌ق��اوده‌ق یه‌كناگرنه‌وه ،چونكه له‌كاتێكدا یه‌كه‌مین قۆناغی گه‌شه‌سه‌ندنی منداڵ له‌دوای له‌دایكبوونیه‌وه ده‌ستپێده‌كات ،یهكهم قۆناغی بیركردنه‌وه له‌نزیكه‌ی 1.5-2ساڵیه‌وه ده‌ستپێده‌كات. چۆن سنووری قۆناغه‌كانی گه‌شه‌سه‌ندن تێكه‌ل به‌یه‌ك ده‌بن، ئاواش قۆناغه‌كانی بیركردنه‌وه تێكه‌ڵ به‌یك ده‌بن .بۆ نمونه بیركردنه‌وه‌ی راسته‌وخۆ یا به‌رجه‌سته‌كراو كه به‌قۆناغی دووه‌می پرۆسه‌ی بیركردنه‌وه‌ی داده‌نرێت ،وه‌كو چه‌ترێك وایه كه‌مرۆڤ ده‌توانێت دوو واقیعی منداڵی تێدا بخوێنێتهوه ،واقیعی بیركردنه‌وه‌ی پێش لۆژیك‌و واقیعی بیركردنه‌وه‌ی فۆرمئامێز. لهم پرۆسه درێژخایه‌نه‌دا (هاوسه‌نگبوون) وهك چه‌مكێكی زۆر گرنگی تیۆرییه‌كه‌ی پیاژێ ،رۆڵێكی سه‌ره‌كی له‌كه‌مكردنه‌وه یا له‌ناوبردنی ناكۆكی نێوان بیروبۆچوونه ناكۆكه‌كاندا ده‌گێڕێت‌و مندااڵن‌و ه�ه‌رزه‌ك��اران ده‌گه‌یه‌نێته ئاستێكی به‌رزتر كه‌تیایدا هه‌ست به‌گه‌شه‌كردنی ستروكتوره مه‌عریفییه‌كانی خۆیان ده‌كه‌ن. مه‌به‌ست له‌پرۆسه‌ی هاوسه‌نگبوونیش بوونی هاوسه‌نگیه لهنێوان بیروبۆچوونه‌كانی منداڵدا .واته منداڵ له‌كاتی گه‌شه‌سه‌ندندا كۆمه‌ڵێك زانیاری جۆراوجۆر په‌یداده‌كات یا ده‌ستی پێڕاده‌گات كه‌به‌هۆیانه‌وه ده‌توانێت جۆره هاوسه‌نگییه‌ك له‌بۆچوونه‌كانیدا دروستبكات یا ناكۆكی لهنێوان بیروبۆچوونه‌كانی خۆیدا نه‌هێڵێت . بۆ به‌رجه‌سته‌بوونی هاوسه‌نگبوونیش منداڵ پێویستی بهوه هه‌یه كه‌ده‌ستی به‌زانیاری‌و زانستی دروست بگات .ژان پیاژێ قه‌ناعه‌تی به‌ئه‌نجامی لێكۆڵینه‌وه‌كانی كالپه‌رێد ههبوو كه‌ئاماژه‌ی بهوه دابوو ههموو پێداویستیه‌كی منداڵ نیشانه‌ی نوقسانیه‌كه كه له‌هاوسه‌نگبووندا بوونی هه‌یه .پیاژێ پێداویستییهكانی منداڵ به‌هه‌ردوو پرۆسه‌ی ئه‌سیمیالسیۆن‌و ئه‌كۆمۆداسیونه‌وه ده‌به‌ستێته‌وه‌و پێی وایه ههموو پێداویستیه‌ك دوو مه‌به‌ستی س�ه‌ره‌ك��ی له‌پشته‌وه‌یه :یه‌كه‌میان بریتیه له‌گونجاندنی یا ئه‌سیمیلیزه‌كردنی جیهانی دهرهوه لهگهڵ ئهو ستروكتورانه‌ی كه‌تا ئهو ساته وه‌خته له‌الی منداڵ بوونیان هه‌یه .دووه‌میشیان بریتیه له‌دووباره گونجاندنی ئهو ستروكتورانه لهگهڵ گۆڕانگارییه‌كانی رابردوودا ،واته ئه‌كۆمۆدیزه‌كردنی لهگهڵ ئۆبژێكته ده‌ره‌كییه‌كاندا. پیاژێ پێداگیری لهسهر ئه‌وه‌ش ده‌كات كه‌به‌هۆی ئه‌سیمیلیزه‌كردنی ئۆبژێكته‌كانه‌وه ،بیركردنه‌وه‌و ك��رداره‌ك��ان به‌ئه‌كۆمۆداسیۆن ناچارده‌كرێن ،واته ناچارده‌كرێن كه‌دووباره خۆیان لهگهڵ ههموو گۆڕانكارییه‌كی ده‌ره‌كی بگونجێنن. پیاژێ پێی وایه تا ئهم پروسه‌یه (هاوسه‌نگبوون) ئه‌كتیڤترو گۆڕاوتر بێت ،ئهوه جێگیرترو سه‌قامگیرتر دهبێت .هه‌ر لهم بواره‌شدا زۆر پێویسته كه‌جیاوازی لهنێوان دوو روانگه‌ی ته‌واكه‌ری یه‌كتر بۆ پرۆسه‌ی هاوسه‌نگبوون بكهین :یه‌كه‌میان ئه‌وه‌یه كه‌ئێمه هه‌ر لهسهرهتاوه ده‌بێ جیاوازی لهنێوان ئهو ستروكتورانه‌دا بكهین كه‌بڕیار لهسهر داڕشتنی حاڵه‌ته‌كانی هاوسه‌نگبوون دهدهن. دووه‌میشیان بریتیه له‌و پێداچوونه‌وه وه‌زیفیه‌ی كه‌به‌رپرسه له‌گۆڕان یا گواستنه‌وه له‌حاڵه‌تێكه‌وه بۆ حاڵه‌تێكیتر.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)47چوارشه‌ممه2010/9/1 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
16کۆمێنت
پرۆژه‌نامه‌یه‌ك بۆ دامه‌زراندنی ئه‌نجومه‌نی ئازادیی ئه‌دیبانی كورد
پێشنیازی :ماجید نوری دوای ئ���هوهی له‌هه‌شته‌مین كۆنگره‌ی یه‌كێتی ن��ووس�هران��ی ك���ورددا به‌نده‌ش ه �هر وهك چه‌ند ئ�ه‌دی�بو نووسه‌رێكی ن��او ك��ۆن��گ��ره‌ك�ه ب��ێ ه��ان��دان��ی هێزو الیه‌نه‌كانی دووره دنیای ئه‌ده‌ب ،هه‌ستمان به‌تاكگه‌رایی‌و سه‌ربه‌خۆیی خۆمان كردو له‌شه‌ش كاتژمێردا شه‌فافانه لیستێكمان ب��هن��اوی(ئ��ازادی)ی��هوه ب��ۆ خۆپااڵوتن پێكهێنا ،ئه‌مه‌شمان له‌په‌رۆشییه‌وه بوو بۆ وه‌دیهێنانی ئ���ازادی‌و سه‌ربه‌خۆیی ئه‌دیبانه ،ب�هو مه‌به‌سته‌ی نووسه‌رانی كورد مه‌عریفه‌یه‌كی داهێنه‌رانه‌ی جیاواز ل �هو زان��ی��اری‌و راس��پ��ارده‌و رێنوێنیانه به‌رهه‌مبێنن كه‌حیزبه‌كانی كوردستان به‌شێوازی سیاسیانه‌ی خۆیان بۆ ههموو بواره‌كانی ژیان هه‌یانه‌و به‌رهه‌میانهێناوه. ب��هاڵم دوات��ر له‌كۆی 147ئه‌ندامی كۆنگره ،نزیكه‌ی 88ئه‌ندامیان به‌ئاگایانه یان بێئاگایانه به‌سیناریۆی پشت كه‌والیس رازی كرابوون‌و سنووری ئازادیی خۆیان ته‌سك‌و تروسك كرده‌وه‌و له‌الیه‌ن ده‌سته‌ی راسپێردراوی نووسینگه‌كانی رێكخراوه دیموكراتی‌و جه‌ماوه‌رییه‌كانه‌وه (لیستی
داخراو)یان پێ په‌سه‌ندكردبوون ،به‌دڵ‌و ح�هزی كه‌سانی دووره دنیای ره‌نگینی ئ �ه‌ده‌ب خه‌تمی س��ووری كۆنگره‌یان پێ لێدابوون. مه‌خابن بۆ زۆرب �هی نووسه‌رانی ناو هۆڵی كۆنگره كه‌ده‌نگیان بهم به‌رنامه حیزبییه‌دا ،كه‌سه‌د ده‌رس �ه‌د به‌رنامه‌كه گوزارشتی له‌ده‌سه‌اڵتی كادیره حیزبییه ناوه‌نجییه‌كان ده‌كردو ئه‌دیبانی بێالیه‌نی ن��او كۆنگره‌ش ت��ا كۆتایی كۆنگره‌كه نه‌یانده‌زانی ن��اوی پاڵێوراوانی لیسته داخراوه‌كه‌ی ته‌بایی كێن؟! له‌بنه‌ڕه‌ته‌وه جه‌مسه‌ری بێده‌نگكار له‌و كۆنگره‌یه‌دا كادیره ناوه‌نجییه حیزبییه‌كان بوون‌و بێده‌نگكراویش سه‌رجه‌م نووسه‌ران، كۆمه‌ڵێك ك��ادی��ری حیزبی ناوه‌نجی رژێنرابوونه ناو هۆڵی كۆنگره‌وه ،زۆربه‌یان (گ �هر هه‌مووشیان نه‌بێت) له‌ڕێی ئهو ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه ئ��اش��ك��راو راسته‌وخۆیه‌ی ن��او لقه‌كانی ن��ووس �هران �هوه نه‌هاتبونه كۆنگره‌كه‌وه كه‌پێشتر بۆ هه‌ڵبژاردنی نوێنه‌رانی شه‌رعی نووسه‌ران له‌لقه‌كانی نووسه‌راندا كرابوون ،به‌ڵكو وهك قارچك ئ��اس��ا ب�ه‌ب��روس��ك�هی چ�هن��د ئه‌ندامێكی ناوه‌نجیانه‌ی حیزبه‌وه‌و هه‌ر له‌ناو هۆڵی كۆنگره‌كه هه‌ڵتۆقیبوون‌و كۆمه‌ڵێك ئامێری كۆنترۆڵیان بۆ بێده‌نگكردن به‌ده‌سته‌وه‌بوو، بۆ نمونه هه‌رله‌وێدا به‌ڵێنیان به‌هه‌ندێك ئه‌ندامی (لیستی ئازادی)دا گوایه ناویان ده‌خه‌نه سهر (لیستی ته‌بایی) ،ئهم لیسته‌ی دواییان سێ مانگ بوو له‌الیه‌ن كادیره ناوه‌نجییه‌كانی هه‌ردوو حیزبه‌وه كار بۆ سه‌رخستنیان ده‌كرا ،ئه‌وه‌بوو له‌ناو هۆڵی كۆنگره‌دا هه‌وڵێكی زۆر درا تا منیش له‌لیستی ئازادی بێمه ده‌ره‌وه‌و لهبهرانبهردا (جێگۆڕكێی ناو) به‌براده‌رێكی لیستی ته‌بایی بكه‌ن كه‌قوڕبه‌سه‌ره پێش دوو مانگ فه‌الكه‌تی دنیای كردبوو تا به‌یه‌ده‌گ دایاننابوو ،منیش پێم وتن "ئامڕازی ته‌شكیلكردنی لیست ل�هالی ئێوه‌وه بۆ كه‌له‌پچه‌كردنی ئازادی نووسه‌رانه ،ئه‌مه‌ش زه‌نگێكی مه‌ترسیداره ،دوات��ر زڕڕه‌ی زه‌نگه‌كه ده‌په‌ڕێته‌وه بۆ ناو ههموو چین‌و
توێژه‌كانی كۆمه‌ڵگه ،خۆ نووسه‌ران له‌ته كومباری ژووره‌كانتان نین تا بۆ رازاندنه‌و‌ه ئهم ژوورو ئهو ژووریان پێبكرێت ،لێمان بگه‌ڕێن با وهك ن��ووس�هران��ی ت��ری ناو لیستی ئازادی خاوه‌نی ئیراده‌ی خۆم بم، چونكه ئه‌مه كۆنگره‌یه‌كی حیزبی نییه" هه‌مان ته‌كلیفیان له‌چه‌ند نووسه‌رێكی ت��ری��ش ك���ردب���وو ،ئ��ێ��س��ت��ا ل�هت��رس��ی وه‌زی��ف�ه ل�هدهس��ت��دان ،ی��ان لێره‌و له‌وێ ته‌همیشكردنیان هه‌ر ناوێرن باسیشی بكه‌ن ،تهنانهت ئه‌وانه‌ی به‌توندیش بۆ ناو ده‌رهێنانی خۆیان له‌لیستی ئازادی
ئهو واقیعه‌ی به‌ناو ئهو كۆنگره‌یه‌دا تێپه‌ڕی‌و رۆی ،وهك واقیعێكی تاڵ پێویستییه‌كی مێژوویی بۆ ئێستامان دروستكردووه بۆ ئهوهی رێكخراوی نووسه‌ران لهم شه‌رعیه‌ته‌ی كه‌كۆنگره‌یه‌كی ناشه‌رعی پێیدان رزگاربكرێت،
ئاگاداركردنه‌وه‌یان پێدرابوو ،دوایه‌مین دانیشتن دوورو نزیك نه‌یانوێرا به‌الی هۆڵه‌كه‌شدا بێنه‌وه ،ئ �هوهی له‌هه‌مووی له‌و هه‌شته‌مین كۆنگره‌یه‌ی نووسه‌راندا كاریكاتێرانه‌ترو ته‌نزئامێزتر بوو ،ئهو دوو براده‌ره نووسه‌ره‌ی كورمانجی سه‌رووبوون كه له‌لیستی ئازادیدا له‌گه‌ڵماندا بوون‌و دژ به‌لیستی داخراو هاوڕای ئه‌ندامانی تری لقی نووسه‌رانی دهۆك بوون ،زۆربه‌یان
له‌پێناوی سه‌ربه‌خۆبوون‌و دیموكراتییه‌تا گڕیان دهك���ردهوه كه‌چی ل��ه‌دوا ساتدا به‌چه‌ند ده‌قیقه‌یه‌ك هه‌ردووكیان بردرانه دهرهوهی هۆڵ‌و ئێستاش نه‌مانزانی چییان پێ وت��راو نه‌وترا ،هه‌ركه گه‌ڕانه‌وه ناو هۆڵ یه‌كێكیان ره‌نگی سپی هه‌ڵگه‌ڕابوو، بانگم ده‌كردن به‌خه‌مێكه‌وه لێیان روانیم‌و دووركه‌وتنه‌وه ،دواتر ته‌له‌فونم بۆ كردن‌و وتم "سه‌یدا با دوور نه‌بین له‌یه‌كتر ،ئه‌مه‌تا كه‌مێكیتر له‌الیه‌ن كاك حه‌مه‌سه‌عیده‌وه لیسته‌كه‌مان ب��ۆ ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن ته‌قدیم ده‌كرێت ".له‌ناو مۆبایله‌وه به‌چرپه‌وه وتی "برا له‌راهی خودێ ناومان بسڕنه‌وه با له‌مه زیاتر گرفتمان بۆ دروستنه‌بێتن، ل��ق رازی نیینه له‌سه‌رخۆپااڵوتنمان له‌لیستی م���وع���اڕه‌زه‌دا" دروستبوونی سه‌رتاپا ئهم واقیعه پڕگرفته‌ی ناو هۆڵی كۆنگره رێك پێچه‌وانه‌ی په‌یامی به‌ڕێز سهرۆكی هه‌رێم بوو كه‌تێیدا جه‌خت لهسهر ئازادی ده‌كرایه‌وه ،ته‌واو پێچه‌وانه‌ی ئهو خوتبه‌یه‌ش بوو كه‌مه‌ال به‌ختیار به‌ناوی به‌ڕێز سه‌رۆك كۆماره‌وه له 26ده‌قیقه‌دا خوێندییه‌وه‌و له‌په‌ره‌گرافێكی زێڕیندا وتی "ئهو ئازادییه‌ی نووسه‌ران هه‌یانبووه سیاسیه‌كانیش نییانه" سه‌دو هه‌شتا پله‌ش پێچه‌وانه‌ی لێدوانه‌كانی ئهو ئێواره خوانه‌ی سهرۆكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران بوو كه‌ته‌نیا ل�هس�هر س�هك��ۆی ب�ه‌رن��ام�هك�هی جه‌مال حوسێنه‌وه ئازادییه‌كانی به‌ڕێزیشیان مژده‌به‌خش بوون. ئهو واقیعه‌ی به‌ناو ئهو كۆنگره‌یه‌دا ت��ێ��پ�ه‌ڕی‌و رۆی ،وهك واقیعێكی تاڵ پێویستییه‌كی مێژوویی بۆ ئێستامان دروس��ت��ك��ردووه ب��ۆ ئ���هوهی رێكخراوی نووسه‌ران لهم شه‌رعیه‌ته‌ی كه‌كۆنگره‌یه‌كی ناشه‌رعی پێیدان رزگاربكرێت ،هه‌روه‌ها بۆ ره‌تكردنه‌وه‌ی هه‌ر ده‌سته‌یه‌كیش كه به‌ته‌زكیه‌و لیستی داخ��راو داده‌مه‌زرێن، به‌زووترین كات پێویسته ئه‌نجومه‌نێكی ئه‌ده‌بی دابمه‌زرێت‌و میكانیزمێكی نوێ بۆ ئازادی رێكخراوه‌یی دابنرێت ،هه‌ر ئه‌دیب‌و ن��ووس�ه‌رێ��ك گ �هر بیه‌وێت به‌جیاوازی بیروبۆچوونیه‌وه ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی مه‌نزڵ‌و
بۆندی موقه‌ده‌سی حیزبیه‌كانه‌وه ئازادانه خۆی رێكبخاته‌وه با به‌ناوی (ئه‌نجومه‌نی ئازادیی ئه‌دیبانی كورد) یا هه‌ر ناوێكی ت��ری شایسته ك �ه ب�ه‌ب��اش��ی داده‌ن��ێ��ن له‌ئه‌نجومه‌نێكدا كۆببنه‌وه. باشتره بۆ ئهو نووسه‌ره به‌ڕێزانه‌ی پێوه‌ندی بهیهكهوه دهك��هن ،كه‌سانێك ب��ن ل�����ه‌ده‌ره‌وه‌ی دهس��ه‌اڵت��ی سیاسیو وه‌زیفی خۆیان‌و له‌ناو ئه‌نجومه‌نه‌كه‌دا بۆ ده‌سه‌به‌ركردنی مافه‌كانی خۆیان وهك كهسایهتی ئه‌دیب به‌ئازادانه هه‌ڵسوڕێن‌و خ��ۆی��ان ل��ه‌ب��ه‌ژن‌و ب���ااڵی هیچ حیزب‌و كه‌سایه‌تییه‌كی سیاسی كورتتر نه‌بینن، وا هه‌ستده‌كه‌م ئهو یه‌كێتی نووسه‌رانه‌ی ك��ورد كه‌ئێستا به‌لیسته داخ��راوه‌ك �هی یهكێتیو پارتیو به‌هاوكێشه مۆده‌باوه‌كه‌ی ت���ه‌وازن‌و ت �ه‌واف��ق سه‌پێنراوه ،ته‌نیا شه‌رعیه‌تی ئهو دوو حیزبه‌یان له‌پشته، ئیتر ل���ه‌رووی ئ���ازادی‌و پره‌نسیپه‌كانی مافی ئازادانه‌ی بیرو رای مرۆڤه‌وه هیچ شه‌رعیه‌تێكی دیكه‌ی ره‌وایان نییه. له‌پێناوی دامه‌زراندنی ئه‌نجومه‌نی ئازادیی ئه‌دیبانی كورددا وهك خه‌مخۆرێك ئهم پێشنیازه بۆ ئه‌دیبان‌و نووسه‌ران پێشكه‌شده‌كه‌م به‌تایبه‌ت بۆ ئه‌وانه‌ی ئه‌دیبی گه‌نجن‌و رۆحی به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی ده‌رگ��او لیست‌و به‌رنامه داخراوه‌كانیان تێدایه ،باشتروایه پێوه‌ندی به‌یه‌كتره‌وه بكه‌ن ت��ا له‌كۆبوونه‌وه‌یه‌كی ف��راوان��دا به‌یاسایی (كارنامه‌یه‌كی رێكخراوه‌یی ئه‌ده‌بی) دابڕێژن ،دواتریش بۆ سازدانی كۆنگره‌ی دام�ه‌زران��دن��ی ئه‌نجوومه‌نه‌كه كاتێكی گونجاو ته‌رخانبكه‌ن. ئومێدم وایه هێشتا كه‌سانی خاوه‌ن ویست‌و ئیراده‌ی سه‌ربه‌خۆ له‌ناو ئه‌دیبانی نه‌ته‌وه‌كه‌مدا مابن ،بۆیه داوا له‌به‌ڕێز سهرۆكی هه‌رێمی كوردستان‌و ده‌زگاكانی پاراستنی مافی مرۆڤ ده‌كه‌مه‌وه ،مافی ئازادی‌و دیموكراتیانه‌ی به‌شداربووانی ئهم پرۆسه‌یه بپارێزن‌و رێگه به‌هیچ كه‌س‌و الیه‌نێك نه‌ده‌ن لهسهر كارو وه‌زیفه‌و ژیان، گرفت‌و گێچه‌ڵ بۆ ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نه‌كه دروستبكه‌ن.
قانعی فهرد ...كه‌‌لێنێكی بچوك بۆ هێرشێكی گهوره هیدایه‌‌ت مهال عهلی چاوپێكه‌‌وتنی (قانعی فهرد) لهگهڵ گۆڤاری (لڤین) قسه‌‌وباسی زۆری ب��هدوای خۆیدا هێنا ،دهسهاڵتدارانی كوردستان به‌‌گشتی‌و پارتی دیموكراتی كوردستان بهتایبهتی هه‌‌رچی له‌‌توانایاندا ههبوو خستیانه‌‌كار، ب��هرپ��رس‌و نووسه‌‌ره‌‌كانیان ه��هر كه‌‌سه‌‌و بهپێی مه‌‌وقعیه‌‌تی خۆی وتاریان نووسی‌و لێدوانیاندا ،هه‌‌ڕه‌‌شه‌‌كراو ده‌‌سته‌‌و گروپ بۆ وه راگه‌‌یه‌‌ندرا ،مه‌‌الی مزگه‌‌وت‌و تۆڵه‌‌كردنه سه‌‌ندیكاو وه‌‌زیرو سهرۆكی ههرێمو عێراق ههڵوێستی خۆیان ئاشكراكرد ،تهنانهت ئهم وشه سنووری بڕی‌و چهندین كهسایهتی ره سیاسیو حیزب‌و الیهنی پارچه‌‌كانیتری كوردستان روون��ك��ردن��هوهو به‌‌یانامه‌‌یان ته سهر چونكه هێرش كراوه باڵوكرده‌‌وه، پیرۆزییه‌‌كان‌و سیمبۆله نه‌‌ته‌‌وه‌‌ییه‌‌كان. ده‌‌سه‌اڵتدارنی كوردستان ئهم جاره‌‌یان سیمبۆله له‌‌سه‌‌نگه‌‌ری ب��هرگ��ری��ك��ردن له ن��هت��هوهی��ی��هك��ان ،ه��ات��ه ن���او شه‌‌ڕێكی ن��اڕاس��ت��هوخ��ۆوه ،رووب��ه‌‌ڕب��وون��هوهی ئهم جاره‌‌ی نێوان گۆڤاری (لڤین) و (پارتی) لهسهر چاوپێكه‌‌وتنێكی (قانعی فهرد) ئهو وه كه‌‌ده‌‌سه‌اڵتدارانی ته‌‌قلیده‌‌ی تۆختركرده كوردستان چهندین ج��اره بۆ سه‌‌ركوتی ئ���ازادی سیاسیو رۆژن��ام��هگ��هری ئ��ازاد به‌‌كاریانهێناوه ،به‌اڵم ئهم جاره‌‌یان به‌‌فۆڕم‌و شێوازێكی تایبه‌‌ته‌‌وه. ئ��اش��ك��رای��ه ب���ۆ ه���هم���وو الی�����هك كه‌‌بزووتنه‌‌وه‌‌ی كوردایه‌‌تی به‌‌توندی باوه‌‌شی به (موقه‌‌ده‌‌سات ،سیمبۆل ه نه‌‌ته‌‌وه‌‌ییه‌‌كان) و دهیان په‌‌یكه‌‌ر‌ی لهم جۆرانه‌‌دا كردووه، م��وق��هدهس��ات‌و سیمبۆلی نهتهوهیی بۆ بزووتنهوهی كوردایه‌‌تی بهمانای درێژه‌‌دان ب��هدهس�ه‌اڵت‌و پاراستنی هاوكێشه‌‌ی هێز لهنێوان خهڵكو بزووتنه‌‌وه‌‌كه‌‌یاندا. به‌اڵم ئهم جاره‌‌یان شه‌‌ڕێك كه لهژێر ناوی
هێرش بۆ سهر (سیمبۆله نه‌‌ته‌‌وه‌‌ییه‌‌كاندا) بێجگه له‌‌سیناریۆیه‌‌كی به‌‌رپاكرا ،هیچ نهبوو وه ژمارهیهكی زۆر كه به‌‌داخه داتاشراو ، له‌‌نووسه‌‌ران‌و رۆشنبیرانی ئازادیخوازیش كه وه �ه ن��او ئ��هم ش���ه‌‌ڕه خۆبه‌‌خۆ چ��وون� (پارتی) ته‌‌وای زه‌‌مینه‌‌و پێداویستییهكانی شه‌‌ڕه‌‌كه‌‌ی ئاماده‌‌كردبوو ،ئهو لێكدانهوهی ئهم جاره وهك ههموو جارێك پێیوابوو بۆ بهرگری له‌‌ئازادی دهبێت موقه‌‌ده‌‌ساته‌‌كان تێكبشێنین‌و به‌‌ده‌‌رنه‌‌بن له‌‌ره‌‌خنه ،ئهو یه لهم رووبه‌‌ڕبوونه‌‌وه‌‌یه‌‌دا هۆو لێكدانه‌‌وه‌‌یه ئامانجه‌‌كان تێكه‌اڵوده‌‌كات‌و جێگاكانیان ده‌‌گۆڕێته‌‌وه. گه‌‌وره‌‌كردنه‌‌وه‌‌و به‌‌خه‌‌‌رجدانی توانایه‌‌كی گ���ه‌‌وره‌‌ی راگ��هی��ان��دن‌و ب��هرپ��هچ��دان��هوهی چاوپێكه‌‌وتنی (قانعی ف��ه‌‌رد) له‌‌گۆڤاری (ل��ڤ��ی��ن)دا ل��هالی��هن پ��ارت��یو یهكێتیو نگاوێكه نووسه‌‌ره‌‌كانیان ،له‌‌شێوه‌‌دا هه بۆ بهرگری له‌سیمبۆله نه‌‌ته‌‌وه‌‌ییه‌‌كان، به‌اڵم له‌‌ناوه‌‌ڕۆكدا وه‌اڵم به‌‌مه‌‌سه‌‌له‌‌یه‌‌كی
بهرگری له‌‌موقه‌‌ده‌‌سات‌و دروستكردنی سیمبۆل‌و فه‌‌رزكردنی بهسهر خهڵكو كردنی به‌‌هێڵی سور گهورهترین سه‌‌ركوت‌و پانترین هێڵی سنوورداركردنی ئازادیه
دیاریكراویتر ده‌‌داته‌‌وه. تیرۆركردنی (س��هردهش��ت عوسمان) فه‌‌زای كۆمهڵگای كوردستانی بۆ بهرگری ل��هئ��ازادی بیروڕاو ئ��ازادی رۆژنامه‌‌گه‌‌ری ب��رده قۆناغێكی ت��ازه‌‌وه ،ئاستی به‌‌رزی ناڕه‌‌زایه‌‌تییه‌‌كان بهجۆرێك گه‌‌رم‌و گوڕبوو، تهنانهت كاریگهری لهسهر زیندووكردنه‌‌وه‌‌ی كهیسی (سۆرانی مامه حه‌‌مه‌‌یش) دانابوو، بۆ یهكهمجار بوو دهسهاڵتدارانی كوردستان یه به‌‌گشتی‌و پارتی بهتایبهتی بهم شێوه جهماوهری ن��اڕازی بۆ بهرگری له‌‌ئازادی رووبهڕووی خۆیان ببینهوه ،یهكهم جاربوو لهكوردستان سنووری رووب��ه‌‌ڕب��وون��هوهو ش��هڕی نێوان حیزبه‌كان جێگای خۆی چۆڵبكات‌و بیدات به‌‌رووبه‌‌ڕبوونه‌‌وه‌‌ی نێوان دهسهاڵتو خهڵك. كه پ��ارت��ی دی��م��وك��رات��ی ك��وردس��ت��ان (س���هردهش���ت ع��وس��م��ان) ل��هس��ن��ووری دهسهاڵتی ئهودا رفێندراو دواتر تیرۆركرا، لهم رفاندن‌و تیرۆره ئاشكرایه‌‌دا ده‌‌زگاو هه‌‌یبه‌‌تی دهس �ه‌اڵت��هك��هی��ان ك��هوت��ه ژێر پرسیارهوه ،پارتی بوو به‌جه‌‌مسه‌‌رێكی ئهو كێشمه‌‌كێشه‌‌ی كه‌‌كۆمه‌‌ڵگای كوردستانی لهنێوان ئ��ازادی��خ��وازان‌و سه‌‌ركوتگه‌‌راندا دابه‌‌شكرد ،لهم رووهوه پارتی گوشارێكی وته س��هر لهئاستی ناوخۆو گ��ه‌‌وره‌‌ی كه لهئاستی ده‌‌ره‌‌وه‌‌دا. پ��ارت��ی ل��هس��هرهت��ا بڕێك بێده‌‌نگی‌و دوات���ر ههندێك ب��هرگ��ری‌و له‌‌كۆتایشدا یه بۆ پاشه‌‌كشێ پێویستی به‌‌هێرش هه وه ناڕه‌‌زایه‌‌تییه‌‌ی پێكردنی ئهو بزووتنه كه له‌‌ئه‌‌نجامی تیرۆركردنی (سه‌‌رده‌‌شت ئاشكرایه چونكه عوسمان)دا هاته‌‌ئاراوه، ل��هم رووب��ه‌‌ڕب��وون��هوهی��هدا دهبێت الیه‌‌ك بیباته‌‌وه‌‌‌و الیه‌‌ك بیدۆڕێنێت‌و یه‌‌كسانبوون بوونی نییه ،پارتی ت��هواوی تواناكانی خۆی خستووه‌ته‌‌كار بۆ ئهوهی میكانیزم‌و زه‌‌مینه‌‌ی ناڕه‌‌زایه‌‌تی خهڵك لهدژی رفاندن‌و
تیرۆری (سه‌‌رده‌‌شت عوسمان) بگۆڕێت، پارتی ب��هم هه‌‌نگاوه‌‌ی ئێستای توانی نیشانه‌‌یه‌‌كی باشی ئامانجه‌‌كه‌‌ی خۆی بپێكێت ،وهك دهبینین به‌‌ره‌‌ی ئازادیخوازی‌و یه‌‌كسانیخوازی نهیتوانیوه وهك سهرهتا درێژه بهپێی به‌‌رنامه‌‌كی تۆكمه‌‌و داڕێژراو به‌‌كاره‌‌كانی خۆیان ب��دهن ،سه‌‌رشه‌‌قام‌و ن��اوهن��دهك��ان ب��هج��ۆرێ��ك چ��ۆڵ��ك��راون، كه‌‌مپینه‌‌كان‌و هه‌‌ڵسوڕانه‌‌كانی دهرهوهی واڵت بهجۆرێك بێدهنگی پێوه دی��اره، راگه‌‌یاندنه‌‌كان ب��ه‌‌دواداچ��وون‌و وروژاندنی ئهم كه‌‌یسه‌‌ی بهجۆرێك په‌‌راوێزخستوه، بۆیه لهبهرانبهردا به‌‌ره‌‌ی دهسهاڵتو پارتی خۆیان بۆ هێرش ئاماده‌‌كردو چاوپێكه‌‌وتنی كرده كه‌‌لێن‌و بهرگری (قانعی فه‌‌ردیان) له‌‌پیرۆزییه‌‌كان‌و سیمبۆل ه نه‌‌ته‌‌وه‌‌ییه‌‌كانیان �رده په‌‌رچه‌‌می ئهم هێرش‌و په‌‌الماره، ك� پارتیو دهسهاڵت دهیانهوێت (سه‌‌رده‌‌شت عوسمان) له‌‌بیری كۆمه‌‌ڵگا به‌‌رنه‌‌وه. ئ���هوهی ئێستا پ��ارت��ی دیموكراتی كوردستان‌و هاوكاره‌‌كانی ئهنجامی دهدهن، هێرشه ب��ۆ س��هر ئ����ازادی‌و پاشه‌‌كشێ پێكردنی یه‌‌كجاری به‌‌ناڕه‌‌زه‌‌یه‌‌تییه‌‌كانی دوای تیرۆركردنی (سه‌‌رده‌‌شت عوسمان) پێموایه نده من له‌‌به‌‌رگێكی جیاوازدا ،هه‌‌رچه ب��هرگ��ری له‌‌موقه‌‌ده‌‌سات‌و دروستكردنی سیمبۆل‌و فه‌‌رزكردنی بهسهر خهڵكو كردنی
به‌‌هێڵی سور گهورهترین سه‌‌ركوت‌و پانترین هێڵی سنوورداركردنی ئازادیه ،به‌اڵم دهبێت ههموو شتێك وهك خۆی ببینین‌و وهك خۆی شیكردنه‌‌وه‌‌ی بۆ بكهین. وه تێ بگات بۆ ئهوهی هه‌‌ركه‌‌سێك له بچوكه بۆ كه (قانعی ف��ه‌‌رد) كه‌‌لێنێكی وره ،با بڕوات‌و كتێبی (پێنج هێرشێكی گه كاتژمێر لهگهڵ برایم ئهحمهد)دا بخوێنێتهوه، كه (برایم ئهحمهد) پاشان ده‌‌زانێت ئهوهی وتویانه زۆریان جیاوازی و (قانعی فهرد) به (مستهفا نییه ،ئهوهی (برایم ئهحمهد) ئیهانه بارزانی) ده‌‌یڵێت وهك سوكایه‌‌تی‌و ههرگیز (قانعی فهرد) نه‌‌وتویه‌‌تی نه‌‌باسی وتنه كردووه ،كهواته لهسهر ئهو چاوپێكه ته نه‌‌هاته پێشه‌‌وه. بۆ ئهم واقیعه (پێنچ كاتژمێر لهگهڵ برایم ئهحمهد) چاوپێكه‌‌وتنێكی (برایم ئه‌‌حمه‌‌ده) كهدكتۆر (حوسێن محهمهد ع��هزی��ز) له‌‌گه‌‌ڵیدا ئه‌‌نجامیداوه‌‌و سیوپێنج پرسیاری ئاراستهی ناوبراو كردووه. ب��ۆ وهس��ت��ان��هوه ب��هران��ب��هر هێرش‌و به‌‌رته‌‌سكردنه‌‌وه‌‌ی ئ��ازای بیروڕاو ئازادی رۆژن���ام���هگ���هری ل��هك��وردس��ت��ان ب���هرهی ئ��ازادی��خ��وازو ن��ووس��ه‌‌ران‌و رۆشنبیرانی قه‌‌ڵه‌‌م ئازاد ،هیچ رێگایه‌‌كیان له‌‌به‌‌رده‌‌مدا وه بۆ به‌‌ڕێخستنی بێجگه له‌گه‌‌ڕانه نییه ناڕه‌‌زایه‌‌تی به‌‌رده‌‌وام‌و سه‌‌راسه‌‌ری.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)47چوارشه‌ممه2010/9/1 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
فه‌ر هه‌نگ 19
ئ�������������ه‌ده‌ب�������������ی�������������ات‌و ئ���������ای���������دۆل���������ۆژی���������ا ئیگڵتۆن و :ئازاد به‌هین فرێدریك ئینگڵس له‌كتێبی “لۆدویك فوێرباخ‌و كۆتایی فه‌لسه‌فه‌ی كالسیكی ئ��ه‌ڵ��م��ان��ی”دا ده‌ڵ����ێ ،ه��ون��هر زۆر ده‌وڵه‌مه‌نتره له‌تیۆری ئابووری‌و سیاسی له‌به‌ر ئهوهی كه‌متر به‌شێوه‌ی ئایدۆلۆژی بێ خه‌وش ده‌نوێندرێ .لێره‌دا پێویسته واتای دروستی “ئایدۆلۆژی” له‌روانگه‌ی ماركسیزمه‌وه بزانین .ئایدۆلۆژی له‌پله‌ی یه‌كه‌مدا ،كۆمه‌ڵێك له‌ئایینه‌كان نییه، به‌ڵكو رێی ژیانی مرۆڤه‌كان‌و رۆڵی ئه‌وان له‌كۆمه‌ڵگای چینایه‌تیدا دیاریده‌كات. ئایدۆلۆژی ،به‌هاو ئایدیاو بیرو خه‌یاڵێك ب��ۆ ق��ب��واڵن��دن��ی رۆڵ���ی ك��ۆم�ه‌اڵی�هت��ی مرۆڤه‌كان به‌خودی ئه‌وان ده‌خاته‌ڕوو و ب �هم��ج��ۆره ،زان��س��ت��ی راسته‌قینه س��ه‌ب��اره‌ت ب�هك��ۆم�ه‌ڵ��گ��ا ،ه��هر وهك گشتێك ،به‌ده‌ستنایه .لهم روانگه‌وه شیعری “واڵت��ی وێ��ران” ،به‌رهه‌مێكی ئایدیۆلۆژیكه ،ئهم شیعره نیشانه‌ی مرۆڤێكه ك�ه‌ده‌ی�ه‌وێ به‌شێوه‌گه‌لێكی پێچه‌وانه‌ی تێگه‌یشتنی (به‌رواڵه‌ت) دروستی كۆمهڵگای خۆی ،شێوه‌گه‌لێك ك�ه له‌لێكدانه‌وه‌ی كۆتاییدا پ��ووچ‌و درۆینه‌ن واتا به‌ئه‌زموونه‌كانی ببه‌خشێ. ههموو هونه‌ره‌كان پێوه‌ندیان به‌بیرێكی ئایدۆلۆژیك یان به‌رداشتێكی ئایدۆلۆژیك له‌جیهانه‌وه هه‌یه .هونه‌رێك كه به‌ته‌واوی به‌تاڵ بێ له‌ناوه‌ڕۆكی ئایدۆلۆژیك، پۆلخانۆف وته‌نی ،هه‌ر بوونی نییه. ب��هاڵم ئ��ام��اژه‌ی ئینگڵس ب��اس له‌وه ده‌كات كه‌پێوه‌ندی هونهرو ئایدۆلۆژیك ئاڵۆزتره له‌و پێوه‌ندییه‌ی كه لهنێوان تیۆری سیاسیو ماف (كه‌كاردانه‌وه‌ی راسته‌وخۆی به‌رژه‌وه‌ندی چینێكی زاڵه) و ئایدۆلۆژیدا هه‌یه .كهواته پرسه‌كه ئه‌وه‌یه كه “پێوه‌ندی هونهرو ئایدۆلۆژی چۆنه؟” ئه‌مه پرسیارێكی ساده‌و ساكار نییه. ده‌كرێ به‌دوو شێوه‌ی پاوانی به‌ره‌وڕووی ئهم پرسیاره ببینهوه .یهكهم ئه‌وه‌یه كه‌هونه‌رو ئه‌ده‌بیات جیا له “ئایدۆلۆژی نوێندراو له‌چوارچێوه‌ی هونه‌ریدا” به‌شتێك نه‌زانین( .بهپێی ئهم بۆچوونه، به‌رهه‌مه ئه‌ده‌بییه‌كان ته‌نیا گه‌اڵڵه‌یه‌كن
له‌ئایدۆلۆژییه‌كانی سه‌رده‌می خۆیان. ئ��ه‌وان زیندانی “شیعری درۆی��ن�ه“ی سه‌رده‌می خۆیانن‌و ناتوانن لێی ده‌رباز بن‌و به‌حه‌قیقه‌ته‌كان بگه‌ن). ئه‌مه به‌رهه‌می ئهو ره‌خنه ماركسیسیتییه گشتییه‌یه كه‌به‌رهه‌می ئه‌ده‌بی به‌ته‌واوی ه���ه‌روه‌ك ك���اردان���هوهی ئایدۆلۆژییه زاڵه‌كان له‌به‌رچاوده‌گرێ .له‌ئاكامدا ناتوانێ ئهم خاڵه باسبكات كه‌بۆچی ئ �ه‌ده‌ب��ی��ات ،ل���هك���رده‌وه‌دا ،ئ �ه‌وه‌ن��ده له‌به‌رانبه‌ر پره‌نسیپه ئایدۆلۆژیكییه‌كانی سه‌رده‌می خۆیدا ده‌وه‌ستێ. ج��ۆری دووه‌م���ی ئ�هوهی�ه كه لهنێوان ئ��ای��دۆل��ۆژی‌و ه��ون �هری ب�هران��ب�هر یان ناكۆكییه‌كه‌ی ب �ه‌ش��ێ��وه‌ی به‌شێك له‌پێناسه‌ی هونه‌ر ده‌ربێنین .له‌روانگه‌ی “ئێرنێست ف��ی��ش��ر”هوه (له‌كتێبی ه��ون �هر ل �ه‌ب �هران��ب �هر ئ��ای��دۆل��ۆژی”دا هونه‌ری ره‌سه‌نایه‌تی هه‌میشه بانتره ئایدۆلۆژی له‌سنووردارییه‌تییه‌كانی سه‌رده‌می خۆی‌و ده‌مانباته ناو واقعیه‌ت گه‌لێكه‌وه كه‌ئایدۆلۆژییه‌كانیانمان لێ ده‌شارێته‌وه. هه‌ر دووی ئهم لێكه‌وتنانه له‌روانگه‌ی
ئایدا له‌ئاوێنه‌دا
م��ن �هوه زۆر س���اده‌و س��اك��ارن .لوئی ئه‌لتێرسێر بیرمه‌ندی فه‌ڕه‌نسایی پێوه‌ندی نێوان ه��ون�هرو ئایدۆلۆژی به‌شێوه‌یه‌كی جوانتر (هه‌ر چه‌ند نه به‌ته‌واوی) شیكردووه‌ته‌وه .ئهو ده‌ڵی ناكرێ هونه‌ر تا ئاستی ئایدۆلۆژی بێنینه خ��وارێ ،هونه‌ر پێوه‌ندییه‌كی ت��ا راده‌ی���هك تایبه‌تی هه‌یه لهگهڵ ئایدۆلۆژی .ئایدۆلۆژی بیرو خه‌یاڵێكی ته‌ماوی نیشانده‌دا كه‌مرۆڤه‌كان بهپێی ئهو و له‌ودا جیهانی راسته‌قینه ئه‌زموون ده‌كه‌ن .هونه‌ریش وه‌ها ئه‌زموونێكمان پێ نیشانده‌دا .سه‌ره‌ڕای ئهوه ،هونه‌ر زۆرتر نیشانده‌ری ژیانه له‌هه‌لومه‌رجێكی تایبه‌تیدا تا لێكدانهوهی عه‌قاڵنی ئهو هه‌لومه‌رجه .س���ه‌ره‌ڕای ئ��هوه ،كاری هونه‌ر ل�هك��اردان�هوهی ئه‌كتیڤیی ئهم ئه‌زموونانه كه‌مێك بانتر ده‌ڕوات .هونه‌ر س���ه‌ره‌ڕای ئ��هوهی كه له‌چوارچێوه‌ی ئایدۆلۆژیدا ده‌گونجێ ،هه‌وڵده‌دا كه‌لێی دووركه‌وێته‌وه‌و به‌خاڵێك بگات كه‌ئێمه بتوانین هه‌ست به‌ئایدۆلۆژی بنیاتنه‌ری بكه‌ین‌و لێی تێبگه‌ین .هه‌ر بۆیه هونه‌ر ئ �هو زانسته‌ی ك�هئ��ای��دۆل��ۆژی لێمان
چاوه‌كانیشت نهێنیی ئاگره. ئه‌وینیشت سه‌ركه‌وتنی مرۆڤه له‌و كاته‌دا كه‌به‌ره‌و شه‌ڕی چاره‌نووسیی تاو ده‌دا. باوه‌شیشت ئهوهندووسكه شوێنێكه بۆ ژیان ئهحمهد شاملوو ئهوهندووسكه شوێن بۆ مردن‌و و :عه‌تا جه‌مالی راكردن له‌شار كه به‌هه‌زار ئه‌نگوسته‌وه لێوه‌كانت نه‌گریسانه به‌ناسكیی شیعر پاكیی ئاسمان تۆمه‌تبار ده‌كات شه‌هوانیترین ماچه‌كان ده‌كات‌ه شه‌رمێكی وه‌ها ......... كه‌گیاندارانی ئهو شكه‌تیش به‌ر‌ی ده‌بن كێو به‌یه‌كه‌م به‌رده‌كانی ده‌ست پێده‌كاو بۆ ئهوهی پێی ببنه ئینسان. مرۆڤیش به‌یه‌كه‌م ئازار. هه‌ر دوو گۆنات به‌ندییه‌كی سته‌مكار بوو له‌ناخمدا به‌دوو شه‌قڵی ته‌ریبه‌وه كه به‌زڕه‌ی زنجیره‌كه‌ی رانه‌ده‌هات كه‌فیزی تۆ ئاراست‌ه ده‌كه‌ن‌و من به‌یه‌كه‌مین نیگای تۆ ده‌ستمپێكرد چاره‌نووسی من ......... كه‌شه‌وگارم له‌كۆڵ ناوه باهۆزه‌كان بێ ئهوهی ته‌یار بووبێتم له‌سه‌مای مه‌زنی تۆدا به‌چاوه‌ڕوانی سبه‌ینێ‌و له‌بۆ شان‌و شاباشی تۆ كچێنییه‌كی سه‌ربه‌رزم له‌بلویرێك ده‌تووڕێنن‌و له‌قه‌حبه‌خانه‌ی دانوستان گۆرانیی ده‌ماره‌كانت سه‌ربه‌مۆر هێناوه‌ته‌وه. تاوی تاهه‌تا هه‌ڵدێنن. ههرگیز كه‌س هێنده قێزه‌ون رووی له‌كوشتنی خۆی نه‌نا كه‌من لێگه‌ڕێ وا له‌خه‌و رابم ژیام! كه‌گشت كۆاڵنه‌كانی شار .....
ده‌شارێته‌وه نانێته به‌رده‌ستمان ،له‌به‌ر ئهوهی “ئالتۆسێر” وته‌نی زانست به‌واتا دروسته‌كه‌ی ،هه‌مان ناسینی زانستییه، بۆ نمونه له‌كتێبی كاپیتاڵدا سه‌باره‌ت به‌سه‌رمایه‌داری زۆرت��ر ده‌توانین شت فێربین تا “له‌ژیانی دژوار” به‌رهه‌می چارلێز دیكێنزدا .ج��ی��اوازی نێوان هونهرو زانست له‌وه‌دانییه كه‌ئه‌م دوو بابه‌ته لهگهڵ بابه‌تگه‌لێكی جۆراوجۆر سه‌روكاریان هه‌یه .به‌ڵكو جیاوازیان رێ��ك ل �ه‌وه‌دای �ه ك�هئ�ه‌وان به‌بابه‌تێكی تاكه‌وه به‌ره‌وڕووی شكڵه جۆراوجۆره‌كان ده‌بنه‌وه .زانست سه‌باره‌ت به‌دۆخێكی دیاریكراو ،زانستێكی عه‌قاڵنیمان پێ ده‌دا ،به‌اڵم هونه‌ر ده‌بێته هۆی ئهوه كه‌ئێمه ئهو دۆخ �ه ئه‌زموون بكه‌ین‌و لهم روانگه‌وه هاوشێوه‌ی ئایدۆلۆژیكه. س����ه‌ره‌ڕای ئ���هوه ،ن��اب �ێ ه��هر به‌مه قه‌تیسی بكه‌ینه‌وه .هونه‌ر ئه‌وه‌مان بۆ ده‌ڕه‌خسێنێ كه‌سروشتی ئهو ئایدۆلۆژییه “ببینین” و له‌ناسینی ت���هواوی ئهو (كه‌هه‌مان ناسینی زانستییه) به‌ره‌و پێش بڕۆین .ئهوهی كه‌هونه‌ر چۆن ئهم ك��اره ئه‌نجامده‌دا پرسێكه كه‌یه‌كێك
له‌هاوبیرانی ئالتێرسێر (پییه‌ر ماشێری) زۆرت��ر شیكردووه‌ته‌وه .ئهو له‌كتێبی “ل �هگ �ه‌ڕان ب���هدوای تیۆری خوڵقاوی ئابووری”دا ( )1966لهنێوان چیرۆك‌و ئهوهی كه‌خودی ئهو به‌وه‌هم ناوده‌بات (له‌به‌ر ئه‌وه‌یه كه له‌روانگه‌ی ئه‌وه‌وه ئایدۆلۆژی له‌پێویستدا وه‌ها شتێك نییه) جیاوازی داده‌نێ .وه‌هم (واته ئه‌زموونی ئایدۆلۆژیكی رۆژم���ه‌ڕه‌ی مرۆڤه‌كان) ماده‌ی یه‌كه‌مه كه‌نووسه‌ر كه‌ڵكی لێ وه‌رده‌گ��رێ ،به‌اڵم به‌كاركردن له‌سه‌ری ده‌یكا به‌شتێكیترو شكڵ‌و بیچیمێكی ت��ری پ��ێ��ده‌دا .هونه‌ر به‌دیاریكردنی ئایدۆلۆژی ،به‌بیچمپێدانی‌و به‌گونجاندنی رۆحی ئهو له‌چوارچێوه‌ی چیرۆكێكدا، ده‌توانێ له‌ئایدۆلۆژی دووركه‌وێته‌وه‌و له‌ئاكامدا سنووره‌كانی ئاشكرابكات. ب��ه‌ب��اوه‌ڕی ماشێری ،ه��ون�هر به‌وه‌ها كارێكه‌وه یارمه‌تیده‌دا تا له‌ده‌ست هاو ئایدۆلۆژی رزگاربین. ب���ه‌ب���اوه‌ڕی م��ن س�����ه‌ره‌ڕای ئ���هوهی كه‌راڤه‌كانی ئاڵتۆسێرو ماشێری له‌هه‌ندێ الوه ته‌ماوین ،ئهو پێوه‌ندییه‌ی كه‌ئه‌وان لهنێوان هونهرو ئایدۆلۆژی باسیده‌كه‌ن به‌جوانی دیاره. ئایدۆلۆژی بۆ هه‌ر دووی ئه‌وانه جیا له‌كۆمه‌ڵێك بێ شكڵی ئایدیاكان‌و وێنه‌ی هه‌ڵواسراو شتێك زیاتر نییه .ئهم كۆمه‌ڵه‌یه له‌هه‌موو كۆمه‌ڵگه‌یه‌كدا تان‌و پۆو رێكوپێكی ناوه‌كی تایبه‌تی خۆی ههیهو رێك به‌هۆی هه‌بوونی هه‌ر ئهو سیستمه رێژه‌ییه‌یه كه‌ده‌توانێ ببێته بابه‌تی لێكدانهوهی زانستی .ره‌خنه‌ی زانستی هه‌وڵده‌دا تا به‌رهه‌می ئه‌ده‌بی لهسهر بنه‌مای ساختی ئایدۆلۆژیكی خ��ۆی كه‌ئه‌نجامی ره‌چ��ان��ی هونه‌ری ئهوه ،باسبكات .ئهم چه‌شنه ره‌خنه‌یه هه‌وڵده‌دا ده‌ستی بهوه بگات كه‌هۆكاری هاوبه‌شی هونهرو ئایدۆلۆژییه‌و له‌هه‌مان كاتدا جیایی ئه‌وانه له‌یه‌كتر .ئه‌مه كارێكه كه له‌جوانترین نمونه‌كانی ره‌خنه‌ی ئه‌ده‌بی ئه‌نجامدراوه. لێكدانه‌وه‌یه‌ك كه‌لێنین له‌به‌رهه‌مه‌كانی تۆلستۆی كردوویه‌تی ،له‌راستیدا به‌خاڵی بزاڤی (ماشێری) ده‌ژمێردرێ .سه‌ره‌ڕای ئ���هوه ،گه‌یشتن ب �ه‌وه‌ه��ا ره‌خنه‌یه‌ك پێویستی بهوه هه‌یه كه‌به‌رهه‌می ئه‌ده‌بی هه‌ر وهك بینای رواڵه‌تی شیبكه‌ینه‌وه.
پێم بزانن. ده‌سته‌كانت ئاشه‌وایی‌و دۆستانێكن یاره‌ده‌ده‌ر بۆ وه‌ی دوژمن له‌یاد بچێت. ته‌وڵێت نه‌ینووكێكی‌بااڵ به‌رزه پرشنگدارو به‌رز، كه “حه‌وت خوشكان” لێی ده‌ڕوانن تا له‌جوانی خۆیان بگه‌ن. جووتێك باڵنده‌ی بێتاقه‌ت له‌سینه‌تدا ستران ده‌ڵین. هاوین له‌كام‌ه الوه دێت تا سی وشكاو تامی ئاو نۆشینتر بكات؟ تا بێ‌و بااڵت له‌ئاوێنه‌دا ده‌ركه‌وێ ته‌مه‌نێكی دوورو درێژ له‌بااڵی ئاوێن‌ه رامام من ئه‌ستێرك‌و من ده‌ریاكانیش گریاوم ئه‌ی په‌ریسای له‌قه‌اڵفه‌تی ئینساندا كه‌په‌یكه‌رت له‌ژیله‌مۆی درۆدا نه‌بێ ناسووتێ! لێره بوونت به‌هه‌شتێكه كه‌پاساو‌ه بۆ راكردنم له‌دۆزه‌خ، ده‌ریایه‌ك كه ،من له‌خۆیدا نوقم ده‌كات بۆ وه‌ی كه له‌هه‌موو درۆو تاوانه‌كان پاكببمه‌وه. سپێده‌ش به‌ده‌سته‌كا‌نت له‌خه‌و هه‌ڵده‌ستێت.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)47چوارشه‌ممه2010/9/1 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
18فه‌رهه‌نگ
ئا :سووسه‌ن ئه‌بووبه‌كر ی ی نه‌ریتی‌‌و فۆڕم ئه‌گه‌ر له‌روانگه‌یه‌ك ی باو و كالسیكه‌و‌ه ی سینه‌ما گێڕانهوه ی شه‌قامی مالهاله‌ند ی فیلم ته‌ماشا )Mulholland (Drive ی ده‌یڤید لینچ بكهین ،ته‌نها له‌ده‌رهێنان ده‌ستكه‌وتێك ك�ه‌ده‌م��ان بێت ئهوهی ه ی سه‌رمان لێ بشێوێت .لینچ وهك شێوه ی گێڕانهوه چیرۆك كالسیكی‌‌و لۆژیك ناگێڕێته‌وه‌و هه‌ڵبه‌ت پێرسۆنیفیكاسۆن ه ی كاره‌ك ه دژوارت��ر سه‌یرو سه‌مه‌ره‌كان ی ده‌كات .لهم فیلمه‌داو هه‌روه‌ها له‌فیلم ی شاڕێی ونبوودا نابێت به‌شوێن هێڵێك ی ی لۆژیك ی گێڕانه‌وه‌و پێوه‌ند دیاریكراو ی نێوان مرۆڤه‌كاندا بگه‌ڕێین ،له‌به‌ر ئهوه ت �ه‌واو بهپێچهوانهوه به‌وێنا كێشراوه. ی لینچ ی ت��رهوه ،به‌رهه‌مه‌كان له‌الیه‌ك ئاوێته‌یه‌ك ه له‌خه‌ون‌و راستی. ب��اس له‌سیمبولناسی فیلمه‌ك ه بكه‌م. ه��هر ب��ۆی� ه ب��اس له‌سیمبۆل‌و ره‌م��ز‌ه به‌كاربراوه‌كان ده‌كه‌م. ی م��ال��ه��ال �هن��د ج����اده ی����ان ش��ه‌ق��ام�� ( )Mulholland Driveتاریك‌و پڕ له‌نهێنییه .ئهم ه ره‌مزێك ه بۆ پێوان‌و ێ ی مرۆڤ ده‌یه‌و گوزه‌ركردن له‌و رێگایه ی پێیان بگات .ئهم بۆ گه‌یشتن به‌هیواكان ی ی خه‌ون و ئاره‌زووه‌كان شه‌قام ه نوێنه‌ر ی له‌خه‌یاڵ‌و خه‌ونه‌و‌ه ئێمه‌یه .ئهو شته ی سه‌ره‌تایی سه‌رچاوه‌یگرتووه .گرته فیلمه‌ك ه ل�ه‌ش�ه‌ق��ام��ی م��ال��ه��ال�هن��دهوه ده‌ستپێده‌كات ،وات ه فیلمێك دهبینین ی ی خه‌ونێك كه‌حه‌قیقه‌تێك ده‌رب����اره ی واقع‌و ێ بوونێك هه‌ستپێكراوه‌و دهك��ر ی واقیعدا پێی ی هه‌بێت‌و له‌جیهان ده‌ره‌ك بگه‌ین‌و هه‌ستی پێبكه‌ین .ب��هاڵم بۆ ی واقیعداو گه‌یشتن به‌و دونیای ه له‌جیهان ی كۆمه‌ڵكێك كۆسپ‌و بۆ هه‌ستپێكردن ی فیلمه‌كه‌دا ئهم له‌مپه‌ر هه‌یه ،له‌درێژه ی له‌مپه‌ران ه ده‌رده‌كه‌ون .پیاو‌ه ناشیرنه‌كه پشت دیواره‌كه ،سیمبۆلی ده‌جاڵ یان ی رێك ی ناشیرینییه .ئهو شته ئهو په‌ڕ ی پاكیزه‌بوون‌و پاكییه‌و خاڵی به‌رانبه‌ر ئ�هوه وهك شه‌یتان ،مرۆڤه‌كان به‌ره‌و ی ی لهراستیو پاك شوێنێك ده‌بات بهوه ی دووركه‌ونه‌وه .ره‌نگ ه ئهم ه هه‌مان روانگه ی شه‌یتان‌و ده‌جاڵ. ی بێت بۆ چیرۆك ئایین ی كه‌لێره‌دا لینچ وهك سیمبۆلێك كه‌ڵك لێوه‌رگرتووه. سندووقی ش��ی��ن( )Pandora box ده‌رگای چوون ه ناو ره‌شییه‌وه ،وێرانی‌‌و ی به‌ده‌ست هه‌مان ئهو گوناه ،كلیله‌كه پیاو‌ه ناشیرینه‌وه‌ی ه ك ه له‌پشت ده‌رگاك ه
مالهاله‌ند ()Mulholland شه‌قامی خه‌ون‌و ئاره‌زووه‌كان
ی وه‌ستاوه ،هه‌مان ئهو كلیل ه شینه ی ك ه له‌گرته‌یه‌كدا به‌ده‌ست بكوژه‌كان ی شین كامیالو‌ه ده‌یبینین ،ره‌نگ لێره‌دا سیمبۆلی گوناهه. ی دایان (سیمبۆلی گوناه قاوه‌خانه ی ریتا شتێك ویستن) له‌و شوێنه ی ی ناو به‌یاددێنێته‌وه ،به‌بینین ێ بگات به‌راستی، دایان ئهو ده‌یه‌و ی جگ ه له‌گوناه هیچ ئهو راستییه نییه كلووپی سیلنسیۆ ،سیمبۆلێك ه بۆ گه‌یشتن ب �ه‌راس��ت �ی .ل��هم ك��ل��ووپ�هدا ده‌ب��ی��س��ت��ی��ن ...":تاقمێك ن��ی��ی�ه.... ی ئۆركێسترایه‌ك نییه ....ئ �هو شته ده‌یبیستن لهسهر كاسێتێك تۆماركراوه‌و ی باڵوده‌بێته‌وه ".ئه‌مه‌ش ئاماژه‌ی ه بهوه ی راسته‌قین ه نییه. كه‌حه‌قیقه‌ت شتێك ی فه‌لسه‌فی، ئهم ه نه‌ك ته‌نها پاڕادۆكسێك ی ی خۆ به‌ڵكو ده‌روونناسیشه .ئ��هوه ده‌ناسێت ده‌ڕوات� ه كلووپی سیلینسیۆو ی ژیاو‌ه له‌خه‌ون‌و تێده‌گات ئهو ماوه‌یه ی له‌خه‌ودا بینیویه‌تی، رۆیادا بووه‌و ئهوه ی كردووه. ژیان ك��اوب��ۆی ،سیمبۆلی ل��ۆژی�ك‌و مه‌نتقه. ی ئ��ادام ی دروس���ت نیشان ئ��هو رێ��گ��ا ی ه��ۆل��ی��وود) ده‌دات‌و (ده‌ره���ێ���ن���هر ی پێده‌كات‌و ئ�هم پێشنیازه پێشنیاز ی ی له‌گه‌ڵدایه .لینچ ال جۆرێك هه‌ڕه‌شه ی وای ه لۆژیك هه‌مووكات جۆرێك هه‌ڕه‌شه ی له‌گه‌ڵه‌و هه‌ڕه‌شه‌ش ئامرازو كه‌ره‌سه ی عاقاڵنه‌یه .ههموو كات هه‌ڵبژاردنێك ی هه‌سته‌كان هێرش دێنن ئهم ه ئهو كاته عه‌قڵ‌و لێكدانهوهی ه كه‌ئاگادارمانده‌كاته‌و‌ه ی داهاتوو كه‌ره‌نگ ه له‌سه‌رنه‌كه‌وتنه‌كان بێن ه پێش .له‌دوایین میوانیدا ئ��ادام ی ده‌ڕوات ه له‌گرته‌یه‌كدا دهبینین كه‌كاوبۆ ی كه‌ئادام لهگهڵ دهرهوه .راست ئهو شوێنه ی نیی ه له‌ئه‌كته‌ر كامیلیا كه‌هیچ تواناییه‌ك
ب���وون���داو پێشتر له‌الیه‌ن كاوبۆیه‌و‌ه دوورخراوه‌ته‌و‌ه ی عاشقی‌و راب���واردن دهبێتو خه‌ریك ی ئێره‌یی بردنی ی ئ �هوه دهبێت به‌هۆ ی ئ �هم دیمه‌ن ه ی زانست دای��ان .مانا ی كامیالدا ساویلك ه روانین ه له‌هه‌ڵبژارن وهك ئه‌كته‌ر ،سۆزده‌ربڕین‌و تهنانهت ی عه‌شق ی سه‌یریش به‌ناو دیارده‌یه‌ك ی ی هه‌ی ه لهم هه‌ڵبژاردنه‌دا .ئهوه كاریگه‌ر كه‌لۆژیك به‌زه‌یی به‌عه‌شقدا دێته‌و‌ه له‌و ی خاڵ ه پاڕادۆكسانه‌ی ه ك ه له‌به‌رهه‌مه‌كان ی تردا لینچدا ده‌بیندرێ .له‌گرته‌یه‌ك ی دایان‌و ی ماڵ ی ده‌دات له‌ده‌رگا كاوبۆ ی لێ ده‌كات هه‌ستێ .به‌ئاگاهاتنه‌وه‌و داوا هه‌ستان ئاماژه‌ی ه به‌لۆژیكیبوون. ی ی دهرهوه ی ل����ه‌روو ئ���هو چ��ی��رۆك �ه فیلمه‌كه‌دا ده‌گ��ێ��ڕدرێ��ت�هوهو ره‌وای��هت ی ی سه‌رنه‌كه‌وتن ده‌كرێ ،ته‌نها گێڕانهوه ی ببێت ی دای���ان ب���هوه ژنێك ه ب �هن��او به‌ئه‌كته‌ر ،یان به‌ده‌ربڕێنێكیتر ره‌تبوون ی مالهاله‌ند ب���ه‌ره‌و ئاوات ه له‌شه‌قام ی نه‌هاتووه‌كانی‌‌و له‌هه‌مانكاتدا ب��ه‌د ی كامیال ی به‌رانبه‌ره‌كه سه‌ركه‌وتنه‌كان ی ی به‌شایسته ی سینه‌مادا .دایان خۆ له‌بوار ی سینه‌ما ئهوه ده‌بینێت ببێت به‌ئه‌ستێره (دووب���اره ده‌یڵێمه‌و‌ه ئهم ه خوازه‌یه‌و ی ی سه‌ركه‌وتنه‌و جۆر ئه‌ستێره‌بوون هێما ئه‌ستێره‌بوون گرنگ نییه) ،به‌اڵم كامیال
به‌همه‌ن موعته‌میدیان و :هێرش حسه‌ینی
د ه ن گ ی ف ی كه‌ی ش ه م ه ن د ه ف ه . . . . . .ر
گوێم له‌فیكه‌ی شه‌مه‌نده‌فه‌ره‌و تۆقاو و شڵه‌ژاو له‌خه‌و راده‌په‌ڕم‌و دیسان ئهو چیرۆكه ده‌نووسم به‌و هیوایه‌ی كه‌ئه‌م كه‌ڕه‌ته له‌جێیان هه‌ستنه‌پێ. هه‌ر دووكیانم ده‌ناسی .چوارساڵ هاوپۆل بووین ،له‌پۆلی یه‌كه‌مه‌وه. ب��ێ��دهن �گ‌و دووره‌پ����ه‌رێ����زو دای��م�ه پێكه‌وه‌بوون .ئه‌وه‌نده له‌یه‌كده‌چوون ده‌ت��وت یه‌ك كه‌سن ،وهك ئهوهی جمك بن .زۆرکات دوور له‌وانی دی، ته‌نیایی تایبه‌تی خۆیان ههبوو. نه‌ك بڵێی ترسنۆك یان خوێڕی بن، ئیراده‌ی پته‌و و قایمیان له‌دووره‌وه دیاربوو. ئ�هو رۆژه ل�هو س �هری حه‌وشه‌وه هاتنه الی من .ساردو بێ هه‌ست. خۆنووسێكیان دامێ كه‌ئێستا پێی ده‌نووسم .وتیان داوه‌ریان بم ،وتم باشه. "به‌یانی زوو ،قه‌راغ هێڵی ئاسن، هه‌ر ئهو جێگایه وا به‌رد له‌ژووره‌كانی
كه‌كه‌مترین توانایی هه‌ی ه سه‌ركه‌وتوو دهبێتو دهبێت به‌ئه‌ستێره .ك�ه‌وای� ه دای��ان ی ی شین ده‌رگ���ا به‌كلیلێك س��ن��دوق��ی Pandora ی گوناهی دهكاتهوه بۆ ئهوه ئ��ێ��ره‌ی��ی ب����ردن ئ���ه‌زم���وون ب��ك��ات ،كامیال به‌شێوه‌یه‌ك ی ه��هم ه����هم خ��ۆش��ه‌وی��س��ت�� ی به‌ره‌و ی دایان سه‌ركه‌وتنه‌كان م���هرگ ب����ردووه .ئ��هم مه‌رگ ه ی ل �ه‌خ �ه‌ون‌و رۆی���ادا رووده‌دات‌و گرته ی دای��ان لهسهر قه‌ره‌وێڵه‌ك ه خۆكوشتن ی پ��ی��ره‌ژن‌و پیره‌پیاوه‌ك ه ی ئ��هوه دوا ی ی ده‌روون��� ب �ه‌ش��ێ��وه‌ی �هك ك �ه‌ش��ێ��واو ی ئهم وته‌یه. پێوه‌دیار‌ه ده‌رخه‌ر ی ی روون���ه ،گێڕانهوه ك �ه‌وای � ه ئ���هوه ی خ��ه‌ون‌و ئ��ێ��ره‌ی��ی ب���ردن‌و ون��ب��وون � ی ی له‌شه‌قام ئاره‌زووه‌كانی ،ئهو شته م��ال��ه��ال �هن��د ی���ان رێ��گ��ای��هك ب���ه‌ره‌و ی له‌ناوچووه .به‌اڵم وهك ئاره‌زووه‌كان وتم ئهم ه رووكه‌شی فیلمه‌كه‌یه .به‌اڵم ی فیلمه‌ك ه ی شاراو‌ه یان ده‌روون مه‌به‌ست ی فیلمه‌ك ه ی بینه‌ر ی زه‌ین چییه؟ ناكۆك ل �هم رووه ده‌روون��ی��دا ده‌رده‌ك����ه‌وێ. س�هرهت��ا دهبێت سنوورێك لهنێوان مه‌جازو واقعدا دابنێین .كوێی فیلمه‌ك ه ی فه‌نتازیایی‌و كوێی واقعه؟ له‌سه‌ره‌تا ی ی ریتاو بێت فیلمه‌كه‌و‌ه تا ئهو شوێنه ده‌ڕۆن ه كلووپی سیلنسیۆ له‌خه‌یاڵداین. كه‌دایان له‌خه‌وهه‌ڵده‌ستێ‌‌و به‌ئاگادێته‌و‌ه ی كه‌دراوسێكه‌ی دوای��ن ئ �هو شتانه الیه‌تی ،ده‌یداته‌و‌ه پێیان‌و لێره‌دا واقع ده‌ستپێده‌كات ،به‌اڵم خ�ه‌ون‌و خه‌یاڵ ی دایاندای ه ی له‌نه‌ست كه‌ئاخێزگه‌كه ی تهنانهت لهراستیو واقعیشدا بوون ههیهو واز له‌دایان ناهێنێت. له‌راستییدا دایان‌و كامیال یه‌ك كه‌سن،
شه‌مه‌نده‌فه‌ر هه‌ڵده‌كه‌ن". ب��ڕی��ارم��ان ئ��ه‌وێ داو خۆنووس خه‌اڵتی داوه‌ری بوو .كاتێ گه‌یشتمێ ه��هر دووك��ی��ان ل���ه‌وێ ب���وون .تاو ت���ازه ه �ه‌اڵت��ب��وو .ب��ۆ ی �هك �هم جار دیتم ك��ه‌دوور له‌یه‌ك دانیشتوون‌و مه‌ودایان به‌ینه .ده‌بوو قازی ئهوه بم كه‌كامه‌یان دره‌نگتر لهسهر هێڵه ئاسنه‌كه هه‌ڵده‌ستێ ئ �هو كاته‌ی ش �هم �هن��ده‌ف �هر ده‌گ��ات��ێ .به‌ته‌ما نه‌بووم داوه‌ری وه‌ه��ا كێبڕكێیه‌ك بم .مابوومه‌وه ،حه‌په‌سابووم .ئهو دووانه به‌ڕێوه‌بوون كه لهسهر هێڵه ئاسنه‌كه درێ��ژ ب�ن‌و من چ��اوم لێ ده‌كردن. ه �هر ئ��ه‌وه‌ن��ده‌ی چ��او بقوچێنی، ق �ه‌وم��ا .ل����ه‌دووره‌وه به‌فیكه‌فیك شه‌مه‌نده‌فه‌رێكی ب��اری زل‌و زه‌الم وه‌دی����ارك����ه‌وت‌و ن��زی��ك‌و نزیكتر ب����ووه‌وه .هیچكامێكیان له‌جێی خۆیان جوڵه‌یان ن�هك��رد .فیكه‌ی شه‌مه‌نده‌فه‌ره‌كه گوێی كه‌ڕ ده‌كردو من لێیان ده‌پ��اڕام �هوه كه‌هه‌ستن. ل���هوه ده‌چ���وو دهن��گ��م نه‌بیستن.
ی دای��ان‌و دایان كامیال خ�ه‌ون‌و خه‌یاڵ ی ئ��هم كه‌سایه‌تییه‌یه. ی واق��ع� روو ی ئهم دوو ژنه‌و هێمۆسێكسواڵ بوون سێكسی ئ�هم دوو ژن� ه پێكه‌و‌ه جیا ی ی ب�هت�ه‌واو له‌الیه‌ن ه بینراوه‌ییه‌كان ی خوازه‌یی‌و سیمبۆلیكه .ئهم دوو رووه كه‌سایه‌تییه‌ك ه هه‌ر كامه‌یان الیه‌نێك له‌به‌رانبه‌ره‌كه‌یان ب �ه‌الو‌ه په‌سه‌نده‌و ی ون ده‌یپه‌ر‌ستێ‌‌و وهك دوو بنه‌ما بوو كه‌حه‌زده‌كه‌ن له‌جه‌سته‌یه‌كدا بن یه‌كتر له‌باوه‌ش ده‌گرن ،لێزبیه‌نه‌كان ی هیچكات بهم شێوه‌ی ه عاشقان ه هه‌ست خۆیان به‌رانبه‌ر به‌یه‌ك ده‌رن��اب��ڕن، به‌اڵم دایان به‌كامیال ده‌ڵێت عاشقی ئهوه .دای��ان‌و كامیال دوو جه‌سته‌ن به‌رۆحێكه‌وه‌و لینچ ئهم كه‌سایه‌تیی ه ی س�ه‌ره‌ك��ی�ه ،وات�� ه دای���ان ،كامیال له‌یه‌كجیاكردووه‌ته‌وه‌و ئهم ه زیاتر ی بینه‌ر. ی سه‌رلێشێواو ده‌بێ به‌هۆ ی ریتادا به‌شوێن بێتی‌‌و ریتا له‌كه‌سایه‌ت شوناسی خۆیاندا ده‌گ �ه‌ڕێ��ن ،به‌اڵم پاره‌و كلیله‌ك ه ده‌دۆزنه‌وه ،پاره‌و كلیل هه‌ردووكیان رێگا خۆشكه‌رن ،هه‌ڵبه‌ت رێگاخۆشكه‌ر به‌ره‌و له‌ناوچوون‌و گوناه. ی ئه‌گه‌ر دایان‌و كامیال یه‌ك كه‌سن ئه ێ كامیال بكوژێت؟ بۆ دای��ان ده‌ی��هو هۆكاره‌كه‌شی دهگهڕێتهوه بۆ نه‌ست‌و ی له‌الیه‌ن ئێره‌یی بردن ( ئهو گوناهه ی پشت دیواره‌كه‌و‌ه پیاو‌ه ناشیرینه‌كه ی سندوقی Pandoraهوه به‌هۆ پێشكه‌ش ب �ه‌دای��ان ك���راوه) ئه‌مه‌ش ی گه‌وره‌تر ی گوناهێك دهبێت به‌هۆ ی یان به‌ده‌ربڕێنێكیتر دهبێت به‌هۆ ی دای��ان كامیال بكوژێت .دایان ئ �هوه ی خ�هی��اڵ��ی كامیالی ه ك � ه ك�هس��ای�هت� ی ئهم كه‌سایه‌تیی ه واقع ه ی به‌بینی چاو ی (كامیال) هه‌ڵنایه‌ت‌و هه‌وڵی له‌ناوبردن ی ده‌دات ،هه‌ر چه‌ن له‌خه‌ودای ه خۆ ی كوشتبێت. ی واقع ده‌كوژێت بۆ ئهوه ی ك ه له‌الیه‌ن بێتی‌‌و ریتاو‌ه ئهو مه‌رگه پێشتر دۆزراوه‌ت �هوه له‌راستییدا ته‌نها خه‌یاڵه‌و به‌س. ی فیلمه‌ك ه ره‌خ��ن�هگ��رت��ن�ه به‌گشت له‌مرۆڤ‌و مه‌یل‌و حه‌ز‌ه شه‌یتانییه‌كانی. ی نیی ه ی هیچكات راز ئ��هو م��رۆڤ � ه ی خ��ۆی‌‌و هێرشده‌كات ه سهر ب �ه‌دۆخ � ه��ۆك��اره ن���اوه‌ك���یو ده‌ره‌ك��ی��ی �هك��ان ی ده‌روونناسیان هه‌یه) (كه‌بنه‌مایه‌ك ی ی له‌رێگایه‌كدا كه‌پێی ده‌وتر بۆ ئهوه شه‌قامی مالهاله‌ند ،هیچ نیی ه جگ ه لهم ی ی مرۆڤه‌كان بهوه قه‌یرانی ده‌روون�� كه‌خه‌ونه‌كانیان ب��ه‌دی ن�هه��ات��ووه. ئ�هم بابه‌ت ه پێشتر له‌شاڕێی ونبوو ی ده‌یڤید لینچ) ی ت��ر (به‌رهه‌مێك ی ت��ازه نیی ه دا باسیلێكراوه‌و شتێك ی لینچدا .شه‌قامی له‌به‌رهه‌مه‌كان ی ژیان ده‌دات ه به‌ر مالهاله‌ند فه‌لسه‌فه ی ئه‌مه‌ش له‌لینچ ره‌خنه‌و چ��اوه‌ڕوان � دهك���را .ب��ۆ تێگه‌یشتن له‌فیلمه‌ك ه ی ده‌ب��ێ لینچ‌و به‌رهه‌مه‌كانی‌‌و روانین ی ی لینچ بناسین .شه‌قام سوورئالیست ی خه‌ون‌و ئاره‌زووه‌كانه‌و مالهاله‌ند شه‌قام ی وه‌اڵم‌و پرسیاره‌و ی داخ��راو جه‌عزێك فیلمه‌ك ه هیچ نیی ه جگ ه لهم په‌یامه. نه‌مده‌توانی لێیان نزیكبمه‌وه .ده‌توت مۆته‌كه گرتوومی .هه‌ر كامێكیان له‌بن چاوه‌وه ئاگای له‌وی دی بوو و ئیمان‌و متمانه‌و بڕوای خۆی به‌وی دی دهن��وان��د .شه‌مه‌نده‌فه‌رتوندو به‌حوججه‌ت ن��زی��ك��ب��ووه‌وه ،وه‌ه��ا كه‌بن پێم له‌رییه‌وه‌و وهك چركه‌یه‌ك دره‌وش��ان��هوهی به‌رقی تیژی سهر شمشێرێك ،به‌سه‌ریاندا تێپه‌ڕی. كاتێ چاوم هه‌ڵێنابوو شه‌مه‌نده‌فه‌ر هێشتا ب�هس�هری��ان��دا ت��ێ��ده‌پ�ه‌ڕی‌و ده‌توت قه‌ت ته‌واو بوونی نییه. هه‌ر كاتێ خ�ه‌وم لێ دهك �ه‌وێ ئهو دووان����ه ده‌ب��ی��ن��م ك��ه ل��هو س��هری حه‌وشه‌وه دێن‌و خۆنووسێك دهدهن به‌من .من ده‌بمه داوه‌ری��ان .قه‌تار نزیكده‌بێته‌وه .ن��زی�ك‌و نزیكترو ده‌زانم پێش ئهوهی گوێم له‌فیكه‌ی بێ ،وه‌خه‌به‌ر دێم‌و ده‌ره‌تانی ئه‌وه‌م ده‌ب��ێ جارێكی دی ئ �هو چیرۆكه بنووسم .ئێستا ده‌ب��ێ بپاڕێمه‌وه ك�هئ�هو دووان���ه ل�هس�هر ئ �هو هێڵه ئاسنانه هه‌ستن ،به‌ڵكو ئه‌مجاره‌یان له‌جێیان هه‌ستنه‌پێ.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)47چوارشه‌ممه2010/9/1 ،
ی پێنجه‌م ـ به‌رامبه‌ر به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پهروهرده 0533184771 ی میران ـ نهۆم ی سالم ،ته‌الر ی كوردستان ،سلێمانی ـ شاڕێ هه‌رێم
ی سول ی تێلیگراف خاوه‌نی ئیمتیاز :كۆمپانیا
ره‌وه‌ند جه‌واد ئ����������اراس ك����ۆی����ی م����ی����وزی����ك����ژه‌ن ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی له‌پۆستی سهرۆكی گروپی میوزیكی نالی راگه‌یاندو ده‌ڵێت له‌سه‌فه‌ره‌كه‌یاندا ب��ۆ فه‌ڕه‌نسا گروپی م��ی��وزی��ك�ی ن��ال �ی چ��هن��دان خ��روق��ات��ی��ان ئه‌نجامداوه. ئ���اراس كۆیی ب��ۆ دهس��ت��وور وت��ی دوای ده‌ستبه‌كاربوونی گروپی نالی پێیانوتم به‌بێ هه‌ڵبژاردن تۆ سهرۆكی گروپه‌كه‌یت، دواتریش چه‌ندان كاری هونه‌ریمان ئه‌نجامدا. وتیشی كاتێك بودجه‌مان له‌حكومه‌ته‌وه بۆ بڕایه‌وه ،به‌شێك له‌ئه‌ندامان بودجه‌كه‌یان ده‌خوارد. ئ����اراس ك��ۆی �ی ده‌ڵ��ێ��ت س�ه‌ف��ی��ن ساڵح به‌ناشه‌رعی خۆی كردووه به‌سه‌رۆكی گروپی نالی‌‌و به به‌ڵگه من سهرۆكی گروپی نالیم، به‌اڵم له‌ناو گروپه‌كه كوتله‌و كوتله‌كاری دروستبوو. ئاراس ئه‌وه‌شی وت له‌ئێستاوه بڕیارمداوه واز له‌كاركردن له‌ناو گروپی میوزیكی نالی بهێنم‌و مافێكی زۆرم الی ئهو گروپه‌یه، ئه‌گه‌ر بۆم جیبه‌جێ نه‌كه‌ن ،رووب��ه‌ڕووی دادگایان ده‌كه‌مه‌وه. ناوبراو پێشیوابوو ئه‌گه‌ر نالیی شاعیر بمایه‌‌و بیزانیایه كه‌گروپێكی وایان به‌ناوی ئه‌وه‌وه دروستكردووه ،ئه‌وا لهسهر خۆی ده‌دا.
سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌ن :ئیدریس عومه‌ر info@destur.net - 0533187811
i n f o @ d e s t u r. n e t
جێگری سه‌رنووسه‌ر :وریا حه‌مه‌تاهیر سکرتێری نووسین :شۆڕش خالید به‌ڕێوه‌به‌ری هونه‌ریی :لوقمان عومه‌ر
31ی ئاب خیانه‌تێكی له‌بیرنه‌كراو دوێنێ 14س��اڵ بهسهر كاره‌سات ی 31ی ئابدا تێپه‌ڕی ،ڕووداوێ���ك كه به‌كاره‌سات‌و خیانه‌تێكی نیشتمانی گهوره له‌مێژووی ئێمه‌دا ناسرا ،كه تا هه‌نوكه كاره‌ساته‌كه له‌ڕووی زانستی‌‌و بابه‌تیه‌وه لێی نه‌كۆڵراوه‌ته‌وه ،له‌ڕووی یاساییشه‌وه نه‌كه‌وتووه‌ته خانه‌ی ئهو بابه‌تانه‌ی كه‌داواكاری گشتی بتوانێت له‌ئێستادا ده‌ستی بۆ به‌رێت ،پێناچێت به‌مزوانه‌ش بكه‌وێته ئهو خانه‌یه‌وه. 31ی ئاب له‌ژیانی ئێمه‌دا لهماوهی چوارده ساڵی راب��ردوودا جگه لهوهی له‌مینبه‌ری یهكێتیو هێزه نه‌یاره‌كانی پارتیه‌وه وهك چه‌كێكی كوشنده دژ به‌پارتی به‌كاردێت ،هه‌ندێكجاریش رۆشنبیران له‌دیدێكی ره‌خنه‌ییانه‌وه هه‌ڵیانسه‌نگاندووه ،له‌وه‌ش زیاتر كاری لهسهر نه‌كراوه .تهنانهت لهم سااڵنه‌ی دواییدا به‌هۆی رێككه‌وتنی ستراتیژی نێوان یهكێتیو پارتیه‌وه هێنده‌ی تر ی له‌و كاره‌ساته نیشتمانییه بێده‌نگ كرا ،به‌هۆی رێككه‌وتن لهسهر پاره‌و دهسهاڵت لهنێوان ئهو دوو حیزبه‌دا. ب �ه‌رای ئێمه ئێستا ئیتر كاتی ئهوه هاتووه31 ،ی ئاب له‌قاڵبی چه‌كێك دژ به‌پارتی بێته‌ده‌ر ،جگه له‌لێكۆڵینه‌وه ل��هه��ۆك��ارو ده‌ره‌ن��ج��ام��هك��ان��ی ئ�هو كاره‌ساته ،هه‌مووان هه‌وڵ بۆ ئهوه بده‌ن كه‌به‌رپرسیارانی ئهو خیانه‌ته مێژووییه ببه‌ینه به‌رده‌م یاسا ،به‌اڵم یاسایه‌كی دادپه‌روه‌رانه بۆ ئهوهی ئیتر یاسا حوكم بهسهر رووداوه‌كه‌دا بكات، بۆ ئ �هوهی 31ی ئاب كه‌خیانه‌تێكی نیشتمانی گه‌وره‌یه له‌ملمالنێی نێوان پارتیو نه‌یاره‌كانیدا بهێنرێته‌ده‌رێ. ئهوهی جێگای نیگه‌رانییه ،ههڵوێستی یهكێتیو خودی تاڵه‌بانییه له‌ئاست ئهم خیانه‌ته‌دا ،كه له‌راستیدا ئێمه هیچ دڵ��م��ان ب �ه به‌ده‌نگهاتنه‌كانی ئ���ه‌وان ل���ه‌ڕاب���ردوودا خ��ۆش نییه، ب�هاڵم له‌بێده‌نگییه‌كانی ئێستاشیان نیگه‌رانین ،چونكه واده‌رده‌ك��ه‌وێ��ت ئه‌وان به‌هۆی رێككه‌وتنی نێوانیانه‌وه ده‌ی��ان �ه‌وێ��ت رووداوه‌ك�����ه به‌ده‌ستی فه‌رامۆشی بسپێرن .كه‌بێگومان نه یهكێتیو نه تاڵه‌بانی حه‌قی ئه‌وه‌یان نییه بڕیاری لێخۆشبوون له‌كاره‌ساتێك بده‌ن‌و كه‌سیش ناتوانێـ ئهو حه‌قه به‌وان بدات ،كه به‌هۆیه‌وه هه‌زاران رۆڵه‌ی ئهم نیشتمانه بوون به‌قوربانی ،هه‌روه‌ها سومعه‌ی بزووتنهوهی رزگاریخوازی كوردی خسته‌ژێر پرسیارهوه. ب����ه‌رای ئ��ێ��م�ه ئ���هم ه�ه‌ڵ��وێ��س��ت�هی تاڵه‌بانی‌‌و یه‌كێتی ،ره‌ن��گ�ه هیچی كه‌متر نه‌بێت له‌خودی خیانه‌ته‌كه، چونكه پاڵپشتیكردن بۆ له‌بیركردن‌و ف �ه‌رام��ۆش��ك��ردن �ی ئ��هو ك��اره‌س��ات �هو ده‌ربازكردنی ئه‌نجامده‌رامی له‌ده‌ستی یاسا ،هێنده‌ی كاره‌ساته‌كه قورسه، ب �هت��ای��ب �هت ره‌ن��گ��ه لێكۆڵینه‌وه له‌هۆكاره‌كانی كاره‌ساته به‌و ئاكامه بگات یه‌كێتی یه‌كێك بێت له‌هۆكاری روودانی ئهو كاره‌ساته. ه���ه‌روه‌ه���ا ده‌ب��ێ��ت ئ����ه‌وه‌ش بڵێن ك��هك��اره‌س��ات��هك��ه خ��ی��ان��هت ب��وو له‌نیشتمان‌و میلله‌ت نه‌ك یه‌كێتی، ره‌نگه پارتی والێكیبداته‌وه تاكتیكێكی ش�ه‌ڕو له‌و قۆناغه‌دا بۆ ده‌ربازبوون ل�هدهس��ت یه‌كێتی ،ب��هاڵم به‌هه‌موو پێوانه‌و پێوه‌ره‌كان ئهوه خیانه‌تێكی مێژوویی گهوره بوو .بۆیه ئه‌گه‌ر ئێستا یه‌كێتی له‌به‌شه‌كه‌ی خۆی خۆش بێت، ئ �ه‌وا میلله‌ت له‌حه‌قی خ��ۆی خۆش نه‌بووه. پێداگری ئێمه ته‌نها بۆ ئ �هوه نییه ك �ه به‌سزاگه‌یانی ئه‌نجامده‌رانی‌‌و ق �ه‌ره‌ب��ووك��ردن �هوهی قوربانییه‌كانی كاره‌ساته‌كه ،دادپه‌روه‌ری بچه‌سپێت، ب �ه‌ڵ��ك��و ل����هوه گ��رن��گ��ت��ر رێگرتنه ل���ه‌دووب���اره‌ب���وون���هوهی خیانه‌تێكی هاوشێوه ،له‌حاڵه‌تی ناكۆكی نێوان هێزه سیاسییه‌كانی هه‌رێم ،به‌تایبه‌ت ئه‌وان هێشتا خاوه‌نی هێزی چه‌كدارن.