Firetusenmetershøgde.Bombesiktet låsttilmålet
Pasientaneerrastlause.Vandrarframogtilbakeiavdelinga,setsegned,reiserseg,hentarsegendaein koppkaffi.Einmannmedsovesveisdrikkmjølk rettfråkartongen,gårrundtiberresokkelesten.Ein annanharvorevakenheilenatta,tørikkjesleppeseg innisøvnen.Pasientanemedvrangførestillinganesine, galskapen,deitilbakevendandeønskaomådøy.
Bilalberomåfågåutogtasegeinrøyk.Ei hovenstripeersynlegrundthalsen.Eglåseroppdøra tilbiljardrommet,slepperhanutpårøykebalkongen.
Følgermedhanfråinnsida,serhanstireutpåsjukehusparken,haldesegfastidenglødandesigaretten someilivbøye.Detharregnaidagevis,mørketvarer lengerforkvardag,ogomeitparvekergårsola underhorisontenogblirborteitomånadar.Bilaltrekkeroppglidelåsenpåhettejakka,forsvinnnesteninne ijoggedressen.Såspedogung,egkunnemestvore morahans.Iprotestmotåblilagtinnpåtvangog athangongpågongberrefårmidlertidigopphaldsløyve,nektarhanåete.Vilhellerdøyavsvoltennåbli sendttilbaketilheimlandet.Hanstumparsigaretteni oskebegeretogknakkarpåglaset.
Uteitv-stuapiskarregnetmotdeistorevindaugsflatene.DeternestenurådåsjåvrakplassenvedHåkøya påandresidaavsundet.Idagerdet12.november,årsdagenforsenkingaavskipet.Påomtrentdette tidspunktetsamladeibritiskeflystyrkanesegnordi SverigeetteråhaflyddheilenattafråSkottland.Dei vissteatdettevareinavdeisistesjansaneførmørketidahindradeiinyeangrep.Dadeisettekursenut motkysten,vardeioverraskaoveråikkjemøtepå eiteinastejagarflypåvegen.Tyskaranepåflybasenpå Bardufosshaddemisforståttretningadeiraogtrudde deivarpåvegaustovertilSovjetunionen.Søndagmorgon,opphaldogklarvêr,rosasolstrålarskeinpådei kvitefjelltoppane.Tirpitzmåhaverkatotaltubeskytta derholågbadaidetkaldevinterlysetunderdei.Farfarogeinkompisvarpåvegheimfråfestdensame morgonen.Deihøyrdemotordurenoversegogstoppa syklaneivegkanten.KjenteigjenRoyalAirForcepå ringmerkaundervengjene,skjøntemedeingongkva deivaruteetter.Deifølgdeflyamedblikketførdei heivsegpåsyklaneogtråkkaheimover.Farfar,som fylteattendensistevinterenkrigenvarte,varseinare medpåådemontereskipet,skarseggjennompanseret romforrom.Noharhannestensluttaåfortelje.Ligg isjukesengautanåresponderepåcellegifta.
Hannesnakkarmedsegsjølvisofaenmenshopeikerutavvindauget.Hoharhåretoppieinpalme,og påbordetframforhenneliggeitbrettmedregnbogefargasminkeogeinhalvetenmuffins.Egsetmegned vedsidaavhenne,kjennerluktaavmjølkogsukker. Homumlarutydeleg,egfårberremedmegenkeltord oghalvesetningar:hestar,død,kakaomedkrem.
Frånattrapportenhennar:
Pas.bleiaktivtskjerma
fråmidnattogharvandrapåeigeromheilenatta. Ingensøvn,trassfleireforsøkpååfåhennetilålegge seg.Roperogsyng,blirirritabelvedkorrigering.Blei vedeitttilfellehaldenfastetteråhaslåtteinipersonalet.Fekktilbodomroande,menspyttatablettaneut pågolvetogkastavatniansiktetpåunderteikna.Tok imot25mgSobrilkl.06.15ettersterkoppfordring. Litenelleringeneffekt.
Hotarmegihandaoglegghovudetpåskuldrami. Kroppenhennarskjelvetterårevismedtungmedisinering.Viserutpåtreaiskogensomvaiarfråside tilside,deikviteskumtoppanepåvatnet.Hopeiker utavvindaugetigjen.Egfortelhenneathoharfingerenomtrentpåvraketavdetstørsteslagskipeti verda.Atakkuratdennemorgonengjekkflyalarmen utanstans,ogdetvarfulltkaosombord.Deivasstette dørenebleistengt,ogmannskapetsprangforåfinne plassanesine,rettakikkertsiktaoppmotdødsfuglane somkomseglandeutoverfjorden.Tåkeanleggetsom skulleskjuleskipet,verkaikkje,ogdeibritiskeLancasteranevarlangtutanforrekkevidde.
«Detgjekktolvminuttfrådenførstebombatrefte, tilskipetvelta»,seiereg.«Nærmaretusenmann omkom.Vrakrestanesomharborasegnedoverimudderetisnartåttiår,flytavogtilopptiloverflataog skylinnoverlandsomundervassruinar.Eiuniformslue,eitrasjoneringskortpåtobakk,eitleggbein.»
Hostikkfingerenimuffinsenogserpåmeg.
«SkalvidratilSyden?»
Eghiveinvassenagurksomliggbakarstipasientkjøleskapet,ogsetframfrukostenpåbenken.Kokteegg, ferdigoppskorebrød,påleggieingongspakkar,mjølk, juiceogyoghurt.DokterFalklåserseginniavdelinga.
Hanstappareikrølleteskjortenedibuksa,eisvak luktavalkoholblirhengandeigjenilufta.Hanharbegyntåovernattepåkontoretigjen.Iførrevekehadde hanmedsegeintrillekoffertdahankompåjobb.Vi hareingjensidigavtale:Ibytemotsovetablettanehan skrivuttilmeg,heldegstilleomathanbrukerarbeidsplassensomhybel.Hanrundarhjørnetiaviskroken ogforsvinninnpåmorgonmøtet.Eikvinneiberre undertøykjemstyrtandeutavrommetsittmedJohn rettbakseg.Hangriphenneiarmen.
«Au,sleppmeg.EgskulleberrehelsepåT.»
Hoserpåmegoggliser.
«Duerskjermaogskalhalderommetditt»,seier Johnmedlåg,strengstemme.
Holerertandeidethanførerhennetilbakepårommet.
Nokreavpasientaneomfamnarvanvitetnårdet sivilisertekrakelerer.Deislepperlausgalskapennår
viendeleghartattoverkontrollen.Trærtrusapå hovudet,søvmedskiskoisenga,rivnedgardinaog kjemsyngandeutistuaklissnaken.Egmisunnerkorleisdeilarsegfalleigjenogigjen,stolerpåatnokon stårklartilåtadeiimot.
«Deiharokkupertheilehusetmitt.»Katharinasiti lenestoleniaviskrokenmeddeilangebeinatrektopp undersegogtobakkspakkenifanget.«Husnøkkelen erborte,egtrurleilegheitablirbruktsomhovudkvarterforsalavnarkotika.»
Egsleppereiklypefiskefôrnediakvariet.Raudeog blåsmåfiskstimarmotdeitynneflakasomsøkkmot botnen.Matenerbortepåeitblunk,deterikkjenok tilalle.
«T,egsnakkartildeg»,seierKatharinaogfuktar sigarettpapiret.
«Eghøyrerdeg»,svareregogsetmegpåeinkrakk. «Kanskjepsykiatritenestakansjekkeleilegheitafor degmensduerher?»
Deiraudekrøllenehennarhengitjukkeflokarnedoverryggen,påhovudetharhosolbrillermedspegelglas.Einkanframleissjåsporettereifalmadronning, eidiva.Overskuldraberhoeilitaveskeavkalveskinnderhooppbevarerrøyk,mobilognotatbøker.
«Egvilikkjehadeikommunaleparasittaneinni husetmitt.Eglygikkje.Allesparepenganemineer
borte.Egkanikkjedratilbakedit,detskjønnerdu vel?»
Deternestensåegskulleønskehohadderett,at husethennarvarokkupert,ateivrangførestillingomsidervistesegåveresann.
«Kanskjeerdetpsykiatriensomharsendtutspionarpåmegigjen,detvilleikkjeforbausameg.»
«Vidrivikkjemedslikt,Katharina,detveitdu. Detteereitsjukehus.»
«Prøvdegikkje»,seierhoogsetaugaimeg.«Eger ikkjeinærleikenavåverepsykotisk.»
Homarsjerermotrøykerommet,eitfotografiligg igjenistolen,detsameovereksponertebildetavsonen somhoalltidbermedseg,derhansitpåeinplaststol medeidigerskålmedisframforseg.Dahovarung, jobbahosomomreisandeskodespelariEuropaogblei gravidmedeinmarokkanskprins.Hostakkavfråteaterkompanietsitt,tokferjaoverGibraltarogoppheldt segeinheilsommarihusethansiTanger.
Egernysgjerrigpåkvasomstårideismå,innbundnenotatbøkenehennar.Oftesithobøygdoverei bokmedeinpennsomgårutanstans.Kanskjeskriv honedtaptedraumar.Ærlegeskildringaravpersonalet.Ellerkanskjeertekstanemeintsomeimotvekt tildenstadigveksandejournalenhennar,einmåteå balansereutverdapå.Hovernaromdeismåbøkene somgull.Katharinastikkhovudetutavrøykerommet.
«Meldfråtilstatsministeren,PST!Psykiatriengjer folksjuke,tvingarmenneskeinnigalskapengjennom sabotasjeogovervaking.Detereinnasjonalskandale!»
Eggårrasktforbitv-stuaoggirhennefotografieti døropninga.
«Katharina!Dufårikkjelovåståheruteogrope.»
Horøskarbildetutavhandamiogblåsersigarettrøykeniansiktetpåmeg.
«Neivel.SågimegeinVival,da.»
Eitgråtthalvlysliggsomeitdraumeaktigslørover fjella.EgstårikorridorenutanforbadettilHanne, stemmahennarblandarsegmedlydenavrennande vatn.Egbankarpåogspøromhovilkommeogete frukost,opnardørapågløtt.Hotrekkerdentilseg medeitsmellogvriromlåsen,snakkarendahøgare tilsegsjølv.Eglarhennevereifredoggårborttil vindauget.Ideteinehjørneterglasetforsøktknust,og dethardannasegeitmønsterisprekkanesomminneromeinspiralgalakse,rugleteunderfingertuppane mine.
VedsørspissenavHåkøyaliggdetmajestetiskeskipetnakentogsårbartogventarpåangrepet.Høgt påhimmelenkjemflyaiposisjon.Egsjekkarklokka påalarmtelefonen.Der:09.41.Lukenepåundersida avflyetopnarseg,ogdenførstejordskjelvbombablir sleppt,seksmeterlang,femtonntung,utviklaspesifiktforåboreseggjennompanserogristemåletsitt sundtfråinnsida.Eiettereiblirdeiløystut,snur segiluftamedspissenned,rotererrundtsegsjølvpå grunnavdeiskråstiltehalefinnane.Fartenaukartil bombenebrytlydmuren,dettareithalvtminuttfør
deitrefferbakken.Søyleravjord,vatnogslamstår oppfråvassflata,einvanvitiglydljomarpåallekantar.Mestepartenavmannskapetutepådekkersjanselause.Deisomikkjeblirdrepneumiddelbart,ventar idetlengstepåinstruksfråkapteinenførdeitilslutt hopparutidetiskaldevatnet,griptakitorpedonettet, prøveråhaldesegflytande.Medaugafulleavoljesøl greiernokreavdeiåbergeseginnmotland,høyrer ropatilkameratanesomforsvinnbakdei.
Mangeavdeioverlevandefortaldeatskrikafrå kamerataneheimsøktedeiseinareilivet.Mareritta slepptealdritaket.
Egflyttarmegfråvindaugetforågiplasstilreinhaldarensomjobbarsegrutinertnedoverkorridoren,sveiperstongamedfasterørsler,hareineigen teknikkforåskiftetilreinmoppmedfoten.Avdelinga ersomeitminiatyrsamfunn,eiverdiverda.Mjølkedusefargarpåveggane,måleriavblomstrarogkatterogeinsamehus.Grønplantarsomingenhugsarå vatne,skinnmøblarsomerletteåtørkeav,dørermed smekklås.Eitsystemsomseier:Viheldalltidut,vi stengeraldri,vigirikkjeopp.Eghøyrerheimeher.Eg fårfunksjonnårpasientanegåristykke.Nåregblir ståandeutanåvikemensdeikjennergolvetgiretter underseg,nårdeispyttarmegiansiktetogkallarmeg hore.
HannekjemutfråbadetiberreT-skjorteogtruse. Dokkahennarertilgrisamedtannkrem,deneine skuldraerbøygdbakover.
«Kvahelddupåmed,Hanne?Kom,vimåfinne kledetildeg,dukanikkjegårundtherhalvnaken.»
Hoskyvdokkainniarmanemine,eiluktavmint stikkinasen.Tannkremenklinersegutovergenseren min.Holerdettannlausesmiletsittogsetkursenmot kjøkkenet.
Pålintøyrommeterdetberrestorestorleikarigjenav sjukehusskjortene,trøyarekkmegnedtillåret.Egskyl tannkremsøletavgenserenoghivdenimaskinenpå vaskerommetføreggårforåhenteposten.Påvegen passereregJohn,somspelersjakkmedBilaliaviskroken.Deiharnærmastidentisketreningsbukserpå seg,hårettilJohnstårsomeikrusete,svartskykring hovudet.Bilalgårberrbeintikvitejoggesko,lissene hanserlåstinniverdiskapet.Hanharsameuttrykk heiletida,somommuskulatureniansiktetharhengt segopp.Kanskjeegburdetattmedsokkanesomblei igjenetterMikael,deiliggframleisiskuffapåsoverommet.Eglåsermegutavavdelinga.Vedtrappai underetasjensjekkaregatbeltesengastårpåplass,at lakenetliggoverslikdetskal,sjølvomalleveitkva somskjulersegunderdet.Korridorenerfolketom,og deisværevindaugapåbeggesidergjerdeniskaldpå denneårstida.Denstrekkerseggjennomheilesjukehuset,mangehundremeterfrånordtilsør,bindanleggetsamansomeigigantiskryggrad.Einastemåtenå sjåsjukehusetisinheilskappåerfrålufta.DaStortingetvedtokåbyggeeitstatsasylinord,varplasseringaenkelåbestemme.Denvestvendeskråningapå baksidaavTromsøyamedskogogviltveksandeugras
påallekantarvareitperfektområdeforåreiseeit monumentoveratstorsamfunnetsatsapåavvika,dei forstyrra.Skogenbleiryddaogpasientanedeltinni
grupperetterkjønnoggradenavuro.Behandlingala vektpåarbeidsomterapeutiskverkemiddel,ogdei dyrkaeignegrønsakerpådettilhøyrandegardsanlegget.Deisomville,fekkbetaltitobakk.Imidten avsjukehuskroppenliggfellesområdetsomeitbankandehjarte:administrasjonen,kantina,festsalenog kapellet.
Egblirståandevedeiavdeigamleutgangsdørene ikorridoren.Detbrunetreverketerfulltavhakkog skadar.Påsametidsomsjukehusetbegynteåtaform isluttenavfemtiåra,heldtdemonteringaavvraket etterTirpitzframpåandresidaavsundet.Somtoomvendeprosessarbleieikjempeplukkafråkvarandre menseiannabreiddesegutilandskapet.Tokolossar medsameblodiårene.Ifleireårhaddefarfarogdei andregutanejobbamedåhoggeoppskroget,skjere lauspanserplaterogmaskindelar,sortereutkablarav koparogmessing.Detsomvarigodstand,bleiselt ellerbruktomigjen,restenbleikastaellerdumpapå havet.Treverketfråskipsdekkableifraktadenkorte vegenovervatnet.Solidestykkeavteakbleibruktsom listverkrundtvindaugaikorridorenidetnyesjukehuset,tildøreneinntilbiblioteket,kapellet,ihovudinngangenoguttilrøykebalkongenpåavdelingavår. Idagerskipetnestenheiltbortepåhavbotnen,mens sjukehuseterverna.
Tomenngårforbipåvegenmedhettenetrektgodt overhovudet.Deterurådåavgjerekvensomertilsett,ogkvensomerpasient.Egmerkarmedeittkor egfrysiberredentynnesjukehusskjorta.Egstryk handflataoverteakdøra,denernestenmjukmothuda mi.Mannskapetombordgjekkovernøyaktigdesse
treborda.Iårevisvardeieindelavkrigen,eindel avverdshistoria.Detersånært,såsvimlande.Eglar tungaglioverkarmen,synestegkankjennesmakenav saltsjøvatn.
Meldingfråpappa: Farfarharfåttfeber,mogleginfeksjon.Ventarpåmeirinfo. Såkortogsaklegitonen, someittelegram.
«Erdetikkjeberrepasientarsomskalgåmedsånne sjukehusklede?»BlikkettilBilalergranskandederhan stårframformeg.Egfølermegavkleddidenaltfor storeskjorta.
«Egsøltepågenserenmin.»
«Finstdetnokokriserøyk?»spørhan.«Egfårikkje pengarførimorgon.»
EghentarhaneitparLuckyStrikefråkontoretsom personaletharkjøptforpantepengar.Borteitv-stua harHannetrektstolenheiltframtilskjermen.Hohar eiskålmedkjeksifanget,puttareinnyinnimunnen førhoharsvelgtdenførre.JohnsitvedsidaavElisabethisofaenogviserhennenokopåmobilenmens hanstrammarbicepsen.Hobrestilatterogbøyer hovudetbakover,seierhanklerfullafro.Sjølvom hoberreharjobbahernokremånadar,hardeifunne tonensomgamlekjente.Deternokoirriterandelyst ogukomplisertoverdeibegge.
Katharinaryddarogtørkarstøviaviskroken.Ho
nektaråtadenfastemedisinensinogharfåttavslag påådrapåhandletur.
«Katharina,kandublimedpårommetlitt?»spør eg.
«Egeropptatt.Kvagjelddet?»
«Vitardetikkjeherifellesmiljøet.»
Hobevegersegmotvilligiretningrommetmedvaskefillaihanda.Innanfordørastårradioenpåfull guffe,ogrommetflytoveravtinghoharsamlafrå avdelinga:aviserogvekeblad,teposar,serviettar,kulepennarogterningar.EggirhenneeiutskriftavskjermingsvedtaketfrådokterFalk,somfortelathomå halderommetvisshoblirforhektisk.Horivarketopp ibitarutanåleseførst.
«Detskriveterfullstendigugyldig»,seierho,«eg harikkjeinngåttnokonslikavtale.»
Egkorrigererhenneikkje,detvilberreføretil krangling.
«Dukanhellersjåpådesse»,seierhoogrekkermeg einbunkebildehotarutaveinkrølletekonvolutti veska.Farganeerblasse,menmotivatydelege:Eicampingsengogeitcampingbordmedmat,termosogei steikepanne.Eidameibikinimedeitbarnpåhofta.
«Erdetdusomerbabyenher?Såsøtduvar.»
«Egveitdet»,svarerhoogsmørsegiansiktetmed fuktkrem,brukervindaugsrefleksjonensomspegel.Eg blarmeggjennombilda.Deiliknarmineeignefamiliebildefråsommarferiaroghøgtider.Egseringenspor somkanhinteomeiframtidipsykiatrien.
«Dettemåveremoradi,da?Kvavardethoheitte igjen?Leverhoenda?»
«Herregud,korduspøroggrev»,seierhoogrøskar
bildafråmeg.«Kanduikkjeberresjåutanåviljeha svarpåaltmogleg,someinannanspion?»
Deterumoglegåvitenåreintråkkarfeilogseier nokogale,detersomeitstigespelmedstadignyereglar.Hosmørkremensomertilovers,utoverskotuppaneogtarpåsegsolbrillene.
«Nei,notrengegeinlitenpausefråarbeidet,eggår ogtarmegeinrøyk.»
Egstillermegframforhenneidøropninga. «Katharina,egvilatduskalhalderommetditt.Det erbestemtatduskalvereskjerma.»
«Dukanskjermedegsjølv.Duharfåttsparkenog kantafrirestenavdagen.Sleppmegut,egskalpå toalettet.»
Hobrytsegforbimegoggårutigangenoginnpå badetsitt.Egblirståandeigjeninnepårommet.På veggenrundtklesskapetharhoskriblasmåtekstarog feelgood-diktpårim.Isengaerdynarullainnmot veggen,detheileliknarmeireitarbeidsbordennein stadåkvile,medringpermarogrekkeravpapirstablar oppålakenet.Egblarforsiktigieiavdeiopnenotatbøkene.Denertettskrivenmedsmådagboktekstar, listerogskisser. …einhimmelskekstasedaegkomfor tredjegongidag…Nåregkjemheimigjen,skaleg inviterenaboenoverpåmiddag,hankanventeseglitt aveinkveld…Denpsykiatriskemedisinensomøydeleggnervaneogkjenslelivet,erendeleguteavkroppen. Egersunnogfrisk,egkjemALDRItilåtaeisprøyte meddendjevelgiftaigjen! Pånestesideharhoteikna eismilandesolmedtårersomrennoverteksten.
«Kanduskaffemegfemkonvoluttar?»Egskvetttil. Hostillersegframformegmedarmaneisida.Leppene
ermålaknallraude.«Egharfleirebrevegmåfåsendt avgardeidag.Kvahelddueigentlegpåmedherinne, forresten?Snikduitingamine?»
Honappartilsegbokasi.
«Egsnikikkje»,svarereg.«Menduharsåfrykteleg mangesakerherinne.Egsynestduskalryddelitt.»
«Dubestemmerikkjeovermeg.Hentmegkonvoluttarogeinkoppkaffi.Harikkjeeitmenneskerettpå privatliv,kanskje?Faen,duharhangeovermegsom einhaukiheiledag.Komdegutherifrå.»
Hodyttarmegoverdørstokkenogsmellerdøra igjenframfornasenpåmeg.