Warande informatief
ugo dehaes / kwaad bloed Grafted
woensdag 6 november de Warande
2
3
De dans als een sobere love song
'Grafted', de nieuwe choreografie van Ugo Dehaes, betekent 'geĂŤnt'. Want in zijn dansvoorstelling zien we vijf koppels onafscheidelijk worden, 'zoals een orgaan dat in een nieuw lijf genaaid is of een tak die op een vreemde stam is geĂŤnt'. Ook het leven van Ugo Dehaes leest als het verhaal van een stroeve tak die langzaam omgebogen wordt tot een lenig lijf.
4
meisjes van vijf jaar, ’s avonds tussen leeftijdsgenoten. 'Redelijk gênant vond ik dat, met al die ouders die me langs de zijlijn becommentarieerden', zegt hij daarover.
De choreograaf Ugo Dehaes legde een bijzonder parcours af. Op negenjarige leeftijd (in 1986) volgde hij een jaar ballet, maar Billy Elliot-gewijs had hij schrik dat zijn vrienden dat te weten zouden komen. Die schrik maakte dat hij al na een jaar stopte. Het zag er dus niet bepaald naar uit dat Ugo Dehaes danser, laat staan choreograaf zou worden.
Datzelfde jaar volgde hij nog een cursus dansgeschiedenis bij de danscritica Katie Verstockt, samen met zes uur per weekend hedendaagse dans bij de choreograaf David Hernandez. In de lokale academie ging hij in de voormiddag ook nog eens naar de theaterles en in de zomer volgde hij een aantal dansworkshops in Duitsland.
Toch bleef dans een constante in zijn ambities en dromen. Toen men hem op het einde van het middelbaar vroeg wat hij het volgende jaar zou doen, sloeg de twijfel toe: er was beslist dat hij burgerlijk ingenieur zou studeren maar hij kreeg steeds meer het gevoel dat die wereld hem niet fascineerde. Toen zijn broer hem meenam naar het dansfestival Klapstuk in Leuven, wist hij dat hij een meer artistieke richting uit wilde.
Dehaes verkocht zelfs zijn gitaar om alle lessen te kunnen betalen, maar het loonde. De volgende auditie in P.A.R.T.S. was een succes: hij was geslaagd. In de dansschool voelt hij dat dit de richting is die hij wil inslaan maar - ironie - na anderhalf jaar (in 1998) had hij de kans om auditie te doen bij Damaged Goods, het dansgezelschap van de Amerikaans-Belgische choreografe Meg Stuart. Hij greep de kans en kreeg plots de aanbieding om er te beginnen, bij een professioneel dansgezelschap. Dilemma: hij had zo lang gewerkt om binnen te geraken bij P.A.R.T.S. en dan krijg je halverwege de opleiding ‘an offer you can't refuse’. Maar Dehaes had hard getraind om te kunnen dansen, niet per se om een opleiding
Zijn ouders steunden hem in zijn keuze en dus nam Ugo Dehaes deel aan de audities in P.A.R.T.S., de dansschool van Anne Teresa De Keersmaeker in Brussel. Maar met slechts een jaar ballet in de spieren was hij onvoldoende getraind en halverwege de auditie moest hij opgeven. Een zware ontgoocheling maar waar een wil is, is een weg. Dehaes nam een sabbatjaar om zichzelf tot het uiterste te trainen. Op slechts een jaar tijd doorliep hij daarop alle niveaus van het ballet: ’s ochtends stond hij tussen 5
Zoals de vogel gebekt is...
aan P.A.R.T.S. te kunnen volgen. Dus greep hij de kans en liet de schoolbanken achter zich om in een professioneel gezelschap te dansen.
Dehaes heeft doorheen de jaren een eigen stijl uitgebouwd. Dankzij talloze workshops, de P.A.R.T.S.-opleiding en zijn danservaring bij Meg Stuart heeft hij heel wat verschillende dansstijlen achter de rug. Toch is er naar eigen zeggen geen enkele die hem vandaag meer beïnvloedt dan de ander. “De een zegt het zus, de ander zo. In het begin probeerde ik alles braaf op te volgen maar op de duur had ik het gevoel dat ik tot een monster uitgroeide: ik kon niet meer normaal over straat lopen. Moest ik mijn rug zo houden en mijn schouders zo? Ik verkrampte. Maar dat is deel van het proces: je moet als jonge danser tot op een punt komen waar je zegt: “Stop! Ik doe het op mijn manier.” En daar begint je eigen bewegingstaal.”
Nu hij erop terugkijkt, is Dehaes nog steeds blij dat hij die keuze destijds heeft gemaakt. Zelf zegt hij daarover: “Dat een erkend choreograaf je vraagt om bij zijn of haar compagnie te komen, is voor een jonge danser ontzettend belangrijk. Enerzijds is het een stukje erkenning, anderzijds geeft het je de kans om eindelijk financieel op eigen benen te staan. Je wil als jonge danser niet eeuwig afhankelijk blijven van je ouders of van studiebeurzen. Toen Meg Stuart me vroeg, kon ik eindelijk tegen mijn omgeving zeggen: ik ben danser. Daarvoor vertelde ik altijd dat ik ‘aan dans deed’. Maar plots werd het menens en was dansen niet alleen mijn leven maar ook mijn job.”
Wat die eigen bewegingstaal dan precies was, werd pas goed duidelijk in zijn dansvoorstelling ‘Women’, die in 2011 geselecteerd werd voor het Theaterfestival 2011. Het Theaterfestival selecteert jaarlijks de meest belangwekkende voorstellingen van het afgelopen dans- en theaterseizoen. Dat Dehaes na jaren stilte met zijn comeback meteen geselecteerd werd, was een hart onder de riem. ‘Women’ was namelijk ook de eerste voorstelling waar Ugo Dehaes zelf niet in mee danste. Zijn
Al beseft hij dat hij heel wat techniek mist omdat hij niet de hele opleiding heeft doorlopen. Jaren later, in 2000, ging Ugo Dehaes pas echt op de eigen benen staan: hij richtte samen met de danseres en choreografe Charlotte Vanden Eynde de vzw Kwaad bloed op. Nu hadden ze hun eigen, kleine compagnie. Ze maakten samen de voorstelling ‘lijfstof’. Ondertussen gaan de twee hun eigen weg maar ze sluiten niet uit dat ze nog eens samen een voorstelling maken. 6
7
8
teweeg kon brengen. Wanneer iemand zeer luid en jachtig ademde en daarna plots de adem inhield, dan stokte doorgaans ook de ademhaling van het publiek. Precies wat Dehaes met ‘Women’ wilde bereiken, namelijk dat het publiek in zekere mate ervaart wat de dansers ervaren.
voorlaatste voorstelling, ‘Couplelike’ uit 2006, danste hij samen met de danseres Keren Levi. Hij was naar eigen zeggen bekaf na meer dan honderd opvoeringen, dus wilde hij graag iets voor anderen creëren. Dehaes mag dan voor de dans gekozen hebben, de wetenschapper is nooit veraf. Hij bereidt zijn creaties voor met een bijna mathematische precisie. Evengoed zoekt hij ook de zachtere wetenschappen op, zoals bij ‘Women’: daarvoor riep hij onder meer de hulp in van de Nederlandse psycholoog en emeritus hoogleraar Nico Frijda. Niet meteen iemand die je als raadgever voor een dansvoorstelling zou verwachten, maar bij het nadenken over ‘Women’ raakte Dehaes gefascineerd door de vraag hoe hij zoveel mogelijk emotie bij de toeschouwers kon losmaken. En Frijda had niet toevallig een boek over emoties geschreven waarin hij bijvoorbeeld uitzocht hoe het komt dat we in het Westen treurigheid met muziek in mineur associëren, terwijl mensen in het Oosten dat niet doen.
In die zin is de hoofdrol in de voorstelling Women niet weggelegd voor de vrouw, zoals de titel suggereert, maar voor zoiets ontastbaar en onzichtbaar als de ademhaling.
Grafted Ugo Dehaes gaat in zijn werk op zoek naar de mens achter de danser. Het liefst werkt hij daarvoor samen met grotere groepen: in ‘Women’ was dat met acht vrouwelijke dansers, in ‘Girls’ met acht meisjes en in ‘Grafted’ brengt de choreograaf nu vijf danskoppels samen. De twee dansers van elk duo werken al jaren samen. Meer nog, de meesten van hen zijn in het echte leven ook al lang samen als koppel. In ‘Grafted’ ('geënt') worden ze onafscheidelijk dankzij de choreografie, 'zoals een orgaan dat in een nieuw lijf genaaid is of een tak die op een vreemde stam is geënt'.
Dehaes vroeg zich af of er ook zo’n systeem voor beweging bestond: als bepaalde muzieknoten met verdriet werden geassocieerd, waren er dan ook bepaalde bewegingen die ons ontroerden? Dehaes merkte al snel dat ademhaling zeer veel 9
stille choreografie boeiend houdt. Hij legt de nadruk op het bovenlichaam, zodat de handen de motor van elke beweging worden. De koppels draaien rond elkaars as, tillen op, stoten af, slaan, zalven en maken van elkaars lichaam nu eens een vat vol emotie, dan weer een hulpstuk.
Dehaes observeerde hiervoor maandenlang hoe mensen in een relatie met elkaar omgaan. De unieke manier waarop ze met elkaar communiceerden en de ander aanraakten, inspireerde hem tot een voorstelling. “Ze koesteren een bepaald soort intimiteit die moeilijk te vatten, laat staan te reproduceren is.” Daarom werkt hij ook met de koppels zelf op de scène: wat hen als koppel zo uniek maakt, kan enkel tussen hen, op het moment zelf ontstaan.
Doorheen de dans zijn zowel de invloed van klassiek ballet als van acrobatiek zichtbaar. Dat levert vaak sobere beelden op maar evengoed energieke, spectaculaire bewegingen. “Ze plakken zowat aan elkaar en zijn steeds op de een of andere manier met elkaar verbonden”, vertelt Dehaes. “Ik laat hen op nogal acrobatisch dansen, want dansers die zich verliezen in ingewikkelde passen, tonen zich oprechter aan een publiek.”
Attina Ronai en Jenna Jalonen, Evelyne Rosse en Miguel Almeida ampos de Texeira do Vale, Pawel Konior & Rita Vilhena, Louise Tanoto en Joke IngramDodd, zo heten de vijf koppels. Ze declameren niet de grote liefde, evenmin vervallen ze in sentiment. Dehaes waakt in zijn oeuvre over een pure, dansante aanpak. Met mathematische precisie laat hij de koppels in ‘Grafted’ dezelfde bewegingen uitvoeren. Tegelijkertijd krijgen ze de vrijheid om in de choreografie hun eigen accenten te leggen. “Ze belichamen Tolstojs beroemde openingszin van Anna Karenina: “Alle gelukkige gezinnen lijken op elkaar, elk ongelukkig gezin is ongelukkig op een eigen manier”.”
De voorstelling kan opgedeeld worden in drie grote stukken: ‘Grafted’ trapt af met de vier koppels die afwisselend rust vinden in een omhelzing en dan weer wild tekeer gaan. Ze laveren voortdurend tussen vertederende intimiteit en een anatomische verkenning van armen, benen, gezicht en buik. De koppels strelen en omhelzen elkaar maar doen de ander ook kruipen, hijgen, stikken. Ze balanceren, klampen zich vast, lopen weg en komen terug. De duo's mogen dan aan elkaar geënt zijn, il faut cultiver son jardin. Liefde is nu eenmaal een werkwoord. En dat
Die vrijheid loont in de voorstelling: spelplezier, humor, erotiek, een zucht als knipoog naar ‘Women’, het zit er allemaal in. Dehaes weet hoe je een
10
Morning after
mag je in het geval van Dehaes' dansvoorstelling best letterlijk nemen.
Met ‘Grafted’ zit Dehaes net als bij ‘Women’ en ‘Girls’ in de tribune en laat hij het podium aan de andere dansers over. Of hij het podium dan niet begint te missen? “Het is dubbel. Als maker in de tribune ervaar je meer stress dan als danser. Als danser ben je voornamelijk met jezelf bezig. Veel van wat er in de zaal gebeurt, gaat aan je voorbij. Maar als maker zit je juist tussen het publiek en ben je je van alles bewust. In het begin danste ik inderdaad mee in mijn eigen producties. Maar dat waren dan vooral kleinere voorstellingen, vaak duetten. Zodra je met meer mensen op het podium staat, wordt het moeilijker. Dus ben ik op een gegeven moment maar gestopt met mee dansen.” Dat overzicht is nu eenmaal nodig als je met een grote groep werkt.
“Ik zie vaak prachtige dingen op het podium gebeuren maar vaak mis ik het gevoel”, zegt Dehaes daarover. 'Ik wil momenten creëren dat je als toeschouwer ‘gepakt’ wordt. Zoals bepaalde liedjes binnen kunnen komen en meteen een emotie kunnen oproepen. Ik wil dat iedereen in de zaal kippenvel krijgt.” ‘Grafted’ is een wildzachte, een zoetzure love song.
En of hij nog steeds achter zijn keuze voor een leven in de dans staat? “Ja. Al vind ik het soms jammer dat de danswereld zo georganiseerd is. Je moet van alles vastleggen, subsidies aanvragen, dossiers schrijven en soms moet je zelfs een gezelschap vormen om in aanmerking te kunnen komen voor financiële steun. Dan kijk ik wel eens met enige jaloezie naar mijn vrienden die muziek zijn blijven maken. Gewoon lekker spelen en optreden waar en wanneer het kan. Neem alleen al het jammen. Lekker samen zitten en muziek maken,
11
gewoon zien wat er gebeurt. Ik heb genoeg dansvrienden maar we zullen niet snel ergens afspreken om wat te improviseren.” En toch. Als er een manier is om naar het leven en het lichaam te kijken, dan is dat voor Dehaes zonder twijfelen via de dans. “Mijn dansfascinatie is begonnen als fascinatie voor het lichaam als object. Hoe kun je een lichaam zo transformeren dat het er niet meer als een lichaam uitziet?” Van ‘Women’, waar vrouwen nog weinig vrouwelijk zijn tot ‘Grafted’, waar koppels twijfelen tussen tederheid en afstandelijkheid, Ugo Dehaes wil zijn dansers zo eerlijk mogelijk in beeld brengen. “Ik wil niet dat mensen denken ‘het zal weer een of ander hedendaags, conceptueel ding zijn waar ik niets van begrijp’. Neen, alles is helder, eenvoudig. Mijn dans heeft te maken met een zachtheid in het kijken.” Het is aan ons, toeschouwers, om die zachtheid over te nemen. Sarah Vankersschaever
12
13
‘Grafted’ op woensdag 6 november in de Warande. Het einde van de voorstelling is voorzien om 21.25 uur. Er is geen pauze. Na aanvang van de voorstelling wordt er geen publiek meer in de zaal toegelaten, tenzij bij eventuele pauzes. Het is verboden te fotograferen en geluids- of filmopnamen te maken. Gelieve je gsm uit te schakelen. choreografie: Ugo Dehaes creatie en dans: Evelyne Rossie & Miguel do Vale, Jenna Jalonen & Attila Ronai, Kayoko Minami & Dominique Godderis-Chouzenoux, Louise Tanoto & Jake Ingram-Dodd, Rita Vilhena & Pawel Konior muziek: Roeland Luyten video: Arne Lievens kostuum: Rebecca Flores ism. Eugenie Poste & Marie Messien foto’s: Joeri Thiry productie: kwaad bloed vzw co-productie: STUK Leuven, TAKT Dommelhof met de steun van: de Vlaamse Gemeenschap met dank aan: cc Berchem, cc Brugge, de Velinx, de Warande, C-mine, de Werft en de Pianofabriek met de hulp van: Kris Soret, Marleen Roels, Violette Melia, Bart Alders, Gratje Cornelissen, alle dansers die meededen aan de auditie en de technische ploeg van STUK www.kwaadbloed.com www.warande.be 14
CAFE
Voor en na de voorstelling kan je terecht in het café Barzoen om iets te eten of te drinken.
PARKEREN Je kan een korting krijgen op je parkeertarief als je je parkingticket van Vinci laat valideren aan de ticketbalie.
15
THEATER & dans wo 6/11: Theater Zuidpool - Phaedra - + gratis inleiding - theater vr 8/11: Het Gevolg - De Kus - theater vr 15/11: A two dogs company/Kris Verdonck - H,an incident + gratis inleiding - theater wo 20/11: TG Stan en Toneelhuis/Olympique Dramatique - creatie 2013 (werktitel) ) - theater wo 27/11: Ultima Vez/Wim Vandekeybus - What the body does not remember - + gratis inleiding - dans do 28/11: ’t Arsenaal - Kamer 411 - theater do 5/12: Toneelhuis/Bart Meuleman - Desperado - theater wo 11/12: Toneelhuis en Muziektheater Transparant/FC Bergman... - Van den vos - theater di 17 en wo 18/12: Suzanne Grotenhuis - Zwarte woud forever - theater do 19/12: Koninklijk Ballet Vlaanderen - The Return of Ulysses - dans di 7 en wo 8/1, vr 7, za 8 en zo 9/3: Het Gevolg - Petrus en den Doodendraad - gratis inleiding 7 en 8/1 en op 8/3 - theater za 11/1: Akram Khan Company - iTMOi - + gratis inleiding - dans di 14/1: Kaaiman - Metamorfosen - theater do 16/1: Jan Decorte/Bloet/Comp.Marius & Kaaitheater - Shylock - gratis inleiding - theater wo 29/1: KVS & Théâtre National - Thomas Gunzig, Manu Riche en Josse De Pauw - Raymond - theater wo 5/2: Hotel Modern en Arthur Sauer - De Grote Oorlog - gratis inleiding - theater wo 12/2: Raimund Hoghe - Pas de deux - + gratis inleiding - dans za 15/2: Thomas Ryckewaert - Genesis (I, II, III) - theater vr 21 en do 27/2: Het Gevolg - Matador - theater do 27/2: SKaGeN - Alles van Eva - theater wo 5, do 6, vr 7/3: Compagnie Cecilia - Ensor - theater wo 12/3: Het Zuidelijk Toneel - Julius Caesar - theater do 27/3: Theater Stap - Brilleman - theater za 29/3: Wayne McGregor/Random Dance - Atomos - + gratis inleiding - dans wo 23/4: Laika/Kunstz - Misdaad en straf - theater vr 25/4: Jan Martens/ICKAmsterdam - The dog days are over - + gratis inleiding - dans do 1 - zo 11/5: De Warande en Theater De Nwe Vorst (Tilburg) - Borderline (Nick Steur e.a.) - theater/performance vr 9/5: NTGent - Platonov - gratis inleiding - theater wo 11/6 - vr 13/6: UNM - the house that built us - theater