Ta VU _ Ausstellungskonzept Mandarinhaus, Hué, Vietnam

!"#!$%&'(")'&*$'(+&+)$'+,$'"('&-.+'/'01 20'3-4'2056

A$,8B#'$C$3$#&,

5

56

55

2

6

<

=

6

5>

52

1

@

2

5

5

2

50

5

6

?

>

2

6

&-'.+'7'!"#!$%&'(")'8&9,'(+&+)$'+,$'7'20:01:2056';'</5<

A$,8B#'$C$3$#&,

8DEFGHIJEGFK'LMNOP/EPQE'RNDPST'5U6' 5>00'Q'2=00'MM'

portable info sheet, relating EG'TVGWJNTP'JGDEPDE' JN:'2?0'Q'110'MM

8MNOP/EPQE'RNDPST'5U5>' 5>00'Q'2=00'MM

Square Showcases 1–3, set obliquely along the space’s central axis, at some distance from one another.'

5>00'Q'5>00'Q'<00'MM'YC'Q'Z'Q'*[

3GGH'LMNOP'RNDPST'5U6' 5>00'Q'2=00'MM'\

)PTEGFNELGD'LDXGFMNELGD'HLTRSNK

)PXFPTVMPDE'RGLDE'XIFDLEIFP

&-'.+'7'!"#!$%&'(")'8&9,'(+&+)$'+,$'7'20:01:2056';'50/5<

A$,8B#'$C$3$#&,

&-'.+'7'!"#!$%&'(")'8&9,'(+&+)$'+,$'7'20:01:2056';'55/5<

A$,8B#'$C$3$#&,

&-'.+'7'!"#!$%&'(")'8&9,'(+&+)$'+,$'7'20:01:2056';'52/5<

A$,8B#'$C$3$#&,

&-'.+'7'!"#!$%&'(")'8&9,'(+&+)$'+,$'7'20:01:2056';'56/5<

A$,8B#'$C$3$#&,

&-'.+'7'!"#!$%&'(")'8&9,'(+&+)$'+,$'7'20:01:2056';'5>/5<

A$,8B#'$C$3$#&,

&-'.+'7'!"#!$%&'(")'8&9,'(+&+)$'+,$'7'20:01:2056';'51/5<

A$,8B#'$C$3$#&,

&-'.+'7'!"#!$%&'(")'8&9,'(+&+)$'+,$'7'20:01:2056';'5?/5<

A$,8B#'$C$3$#&,

&-'.+'7'!"#!$%&'(")'8&9,'(+&+)$'+,$'7'20:01:2056';'5=/5<

A$,8B#'$C$3$#&,

&-'.+'7'!"#!$%&'(")'8&9,'(+&+)$'+,$'7'20:01:2056';'5@/5<

%-#$C'A$,8B# )PMLDHPF'GX'EVP'JSGTP]IR'NE'EVP' ^GEEGM'GX'EVP'RNDPS *PNHSLDP

%LJEIFPT

Neutral background color, to „separate“ EVP'JGSGIFXISS'RNDPST'XFGM'EVP'HPSLJNEP' JGSGIFT'NDH'GFDNMPDET'GX'EVP'' FPTEGFPH'WNSST: !GRK

!NRELGDT'NDH'JGRKFLOVE'LDXGFMNELGD

!SGTP]IR'GX'N'HPENLS'GX'ND'G^_PJE'XFGM'EVP' HRMA (one not on display in Ta Vu), which is JSGTPSK'FPSNEPH'EG'GF'TGMPVGW'FPRFPTPDENEL] `P'GX'EVP'EVPMNELJ'JGDEPDE'GX'EVP'RNDPS: &VLT'JSGTP]IR'XGFOP'N'MPDENS'SLDa'EG'EVP' JGDEPDE'GX'EVP'TVGWJNTPT'LD'&N'.I'NDH'VPDJP' EG'EVP'JGSSPJELGD'GD'TVGW'NE'EVP'*3)-:' &VPK'EVPFPXGFP'FPLDXGFJP'EVP'XIDJELGD'GX' EVP'&N'.I'PQVL^LELGD'NT'ND'bNRRPELcPFd'XGF' EVP'*)3-:'8E'VNT'NSTG'EVP'`PFK'LMRGFENDE' XIDJELGD'GX'RFG`LHLDO'N'XFNMPWGFa'EG'EVP' PQVL^LELGD: &-'.+'7'!"#!$%&'(")'8&9,'(+&+)$'+,$'7'20:01:2056';'5</5<

ỂN Antiquities LÃ M · EX HI B I TI ON B ảo tàng cổ vật cung đình Huế · Hue Museum ofTRI Royal

ẤN TƯỢNG VÀ B Á U VẬT HOÀNG C UNG – Ẩm thực c ung đì nh Huế I MPRESSI ONS AND TREASU RES FROM THE I MPERI AL CI TY

incl. a fine selection of unique royal tableware

B ảo tàng cổ vật cung đình Huế · Hue Museum of Royal Antiquities

VẺ TRÁ NG L Ệ VÀ Q UY ỀN UY SPL END OR AND MI G HT

VÌ S Ự AN TOÀN VÀ VẺ VANG C ỦA ĐẤNG Q UÂ N VƯƠNG FOR THE PROTECTI ON AND G L ORY OF THE D I VI NE RU L ER

Đại nội q ua các thời kỳ T he Citadel and its historical predecessors

Ảnh hưởng của thuyết Phong Thủy đến vị trí của Kinh thành I nfl uence of Feng S hui and g eomancy on the Citadel ’ s l ocation

Kinh thành Huế: Được khởi dựng b ởi vua Gia L ong, vị vua đầu tiên của triều Nguy ễn xưng vương. 18 0 2 Hué Citadel : cons truction beg ins by order of G ia L ong , the f irs t N g uyen to declare hims elf emperor. 18 0 2

Cồn H ến là Tả Thanh L ong canh giữ ở b ên đông.

The “ G reen D rag on” is let H en s tands g uard to the eas t.

1 B/N

Cồn Dã V iên là H ữu B ạch H ổ b ảo vệ K inh thành ở phía nam.

The “ W hite Tig er” is let Da V ien g uards the Citadel to its s outh.

Kim Long: Nơi đặt thủ phủ của chú a Nguy ễn.

163 6-168 7

2

K im Long : the N g uyen f amily’ s f irs t capital.

163 6– 168 7

3

B/ N

Phú X uâ n 1 : The N g uyen s ettle in w hat w as to become the hub of their f uture realm. 168 7 – 17 12

Phú Xuân 2 : Phẫn lõ i của H uế được mở rộng dưới thời Tâ y S ơn. 17 3 8 -18 0 1 Phú X uâ n 2 : H ué ’ s nucleus ex pands under the Tay S on D ynas ty. 17 3 8 – 18 0 1 Một phần của la b àn phong thủy Trung Quốc

Bản vẽ đầu tiên của Đại Nội, vào năm 1 8 7 6 / 1 8 7 7

L a b àn cho b iết các trục hướng tốt để xâ y dựng một kinh thành.

B ản vẽ địa lý toàn cảnh đầu tiên của K inh thành được khởi thảo b ởi một q uản lý xâ y dựng người Pháp. Tuy nhiên, khi vẽ đến phần H oàng thành, ông đã phải vẽ theo lời kể của người địa phương – do lú c b ấy giờ người nước ngoài không được phép vào khu vực này .

A: V ị trí của Điện Thá i H ò a · BCDE : S ơ đồ của H oàng thành · ab cd: S ơ đồ của K inh thành · A’ B’ : K inh thà nh nằm trên trục hướng tốt là B ắc-Tâ y B ắc và Nam-Đông Nam

S ai só t do y ếu tố lịch sử là không thể tránh khỏi.

1 Phu V ăn L â u và Nghênh L ương Đì nh · Phu V ăn L â u and ( to the rear) N g hê nh L ương Đì nh. Pav ilions , w here imperial decrees w ere pos ted; and the imperial landing s tag e on the Perf ume R iv er

Part of a g eomantic compass from China First pl an of the Citadel from 1 8 7 6 / 1 8 7 7

2 Đại nội trước chiến tranh Đông Dương và chiến tranh V iệt Nam, khoảng năm 193 2/193 3 · The Citadel bef ore the I ndochina W ar and the V ietnam W ar, probably in 193 2/193 3 3

Phú Xuân 1 : Nơi nhà Nguy ễn đó ng đô, sau này trở thành kinh đô của triều đại này . 168 7 -17 12

Nú i N g ự B ì nh là tiền án, án ngữ những thế lực nguy hại.

M ount Ngu B inh s erv es as a s pirit s creen, k eeping f orces of ev il at bay.

The compas s s how s aus picious ax es f or the cons truction of a capital city.

A French cons truction manag er made this f irs t g raphic s urv ey of the Citadel. W hen it came to the I mperial City how ev er, he had to depend on w hat the locals told him — f or no f oreig ners w ere allow ed ins ide it at the time.

Q uan Tượng Đài. Đài q uan sát thiên văn · Q uan Tượng Đà i, the R oyal O bs erv atory, s tands at the s outhw es t corner of the Citadel.

A. L ocation of Thai H oa, the Throne Palace, als o k now n as the Palace of S upreme H armony · B CD E: O utline of the I mperial City · ab cd: O utline of the Citadel · A’ B ’ : The Citadel’ s propitious orientation to the north-northw es t and s ouths outheas t ax es

H is torical errors cannot be ruled out. © B ulletin des amis du V ieux H ué , 193 3 . Nouvelle Association des Amis du V ieux H ué – J ean Cousso, Pháp / France

1 – Ảnh / Photographer: Pierre Dieulef ils. © B ộ sưu tập cá nhâ n / Private Collection, Pháp / France 2 – © Nouvelle Association des Amis du V ieux H ué – J ean Cousso, Pháp / France

© B ulletin des amis du V ieux H ué , 1914 . Nouvelle Association des Amis du V ieux H ué – J ean Cousso, Pháp / France

Dành riêng cho V ua. R es erv ed f or the E mperor

3 – Nguồn không xác định / S ource unknow n

Từ năm 1 8 0 2 đến 1 9 4 5 , Huế là kinh đô của nước Việt

Kinh thành là nơi tập trung quan lại triều đình. B ên trong

From 1 8 0 2 to 1 9 4 5 , Hué was the capital of the united Viet-

The Citadel was home to the staff of the royal court. At its

Nam thống nhất dưới triều Nguyễn. Kinh thành Huế, tọa

Kinh thành là Hoàng Thành, được bao bọc bởi hệ thống

namese realm under the Nguyen D ynasty. The most visible

heart was the actual I mperial City Hoang Thanh, enclosed

lạc bên dòng sông Hương, là biểu tượng vĩ đại và quyền

tường thành dài 2 ,4 km. Tại đây, nhà vua ban các chỉ dụ về

and potent emblem of imperial power was the Citadel on the

by a 2 .4 km wall. Here, the emperor and his mandarins con-

uy nhất của sức mạnh vương triều. Nó là sự kết hợp hài

nhiều lĩnh vực khác nhau sau khi làm việc với quần thần.

banks of the Perfume River. This combined the splendor of an

vened in their offices to pass resolutions. W ithin the I mperi-

hòa giữa vẻ tráng lệ của một kinh đô phong kiến phương

B ên trong Hoàng Thành là tòa thành hình vuông thứ ba –

oriental feudal capital with the might of an occidental mili-

al City stood a third quadrate, 1 .2 km in circumference: the

Đông và chất hùng vĩ của một pháo đài quân sự phương

Tử Cấm Thành với chu vi 1 ,2 km. Đây là khu vực được bảo

tary fortress. The densely built ensemble comprised palaces,

Forbidden Purple City Tu Cam Thanh. This was the strictly

Tây. Kinh thành Huế là một tổng thể kiến trúc tầng tầng

vệ nghiêm ngặt dành riêng cho hoàng tộc. Trấn B ình Đài

pavilions, pagodas, temples, gateways, and towers.

private sphere of the imperial family. A separate bastion at

lớp lớp bao gồm nhiều cung điện, đền, đài, chùa, cổng và

ở phía đông nam Kinh thành, và một pháo đài khác – Trấn

tháp…

Hải Thành ở ven biển có chức năng tăng cường phòng

Năm 1 8 0 2 , Kinh thành Huế được vua G ia Long cho xây

thủ cho khu vực này.

I t was in Phu X uan — the South since the 1 6

the seat of Nguyen rule over parts of th

century —

that Emperor G ia L ong

the northeastern limit of the Citadel and another on the coast reinforced these defenses.

began building the Citadel in 1 8 0 2 . Feng Shui principles

The entire ensemble was inaugurated in 1 8 3 2 , after Emperor

dựng ở Phú X uân – là thủ phủ xứ Đàng Trong – nơi các

Vua Minh Mạng hoàn thành việc xây dựng Kinh thành Huế

ordained its propitious orientation to the north-northwest

Minh Mang had completed it to his own design. A total of

chúa Nguyễn cai trị từ thế kỷ thứ 1 6 . D ựa trên thuyết phong

vào năm 1 8 3 2 . Có tổng cộng đến 3 0 nghìn dân phu và

and south-southeast axes. Towering opposite is Mount Ngu

thirty thousand laborers and soldiers worked on it over the

thủy, Kinh thành tọa lạc theo hướng B ắc- Tây B ắc và Nam-

lính tráng đã lao động ròng rã nhiều năm liền để hoàn tất

B inh, a shield against malevolent spirits. The waters of the

years. Termite infestation and typhoons soon wreaked hav-

Đông Nam. Tiền án của Kinh thành là ngọn Ngự B ình sừng

công trình này. Tuy nhiên, các yếu tố xâm hại tự nhiên và

Perfume River afford wealth, health, and fertility. The “ G reen

oc with the buildings; repairs and remodeling were required.

sững, như bức bình phong thiên nhiên bảo vệ Kinh thành

thiên tai nhanh chóng tàn phá chúng, đòi hỏi phải tu sửa

D ragon” and “ W hite Tiger” islets to the right and left serve

Military action by the French in 1 8 8 5 and during the I ndo-

khỏi những tà khí; D òng sông Hương bao bọc phía trước

và phục dựng. Chiến tranh với Pháp năm 1 8 8 5 và chiến

as watchful guardians. Here, for the first time in Southeast

china W ar in 1 9 4 7 also caused serious damage. Virtual an-

bồi đắp thêm cho sự thịnh vượng, an khang và sung túc;

tranh Đông D ương năm 1 9 4 7 cũng đã gây ra nhiều hủy

Asia, spirituality in the far-eastern tradition was merged with

nihilation followed then in 1 9 6 8 , with the Tet Offensive and

Cồn Hến và cồn D ã Viên được xem là Thanh Long và B ạch

hoại nghiêm trọng. Tiếp sau đó là sự tàn phá to lớn bởi

the tangible facts of European fortification. An enceinte over

the Americans’ counter-attack. Of the forty buildings in the

Hổ bảo vệ hai bên trái phải. Kinh Thành Huế là công trình

cuộc nổi dậy Tết Mậu Thân 1 9 6 8 và cuộc phản công của

1 0 km in length, composed of ramparts, moats, massive walls,

Forbidden Purple City, only five survived —

đầu tiên tại Đông Nam Á có sự giao hòa giữa ý nghĩa triết

Mỹ. Trong số 4 0 công trình kiến trúc của Tử Cấm Thành,

and six bastions on each of its sides encompassed the Citadel

Mandarin House you are standing in now. W hat remains

lý của truyền thống châu Á với kiến trúc phòng thủ của

chỉ còn sót lại 5 , trong số đó có Tả Vu – nơi quý vị đang

Kinh Thanh.

of the Citadel —

and of the Royal Tombs and Hué ’s other

châu  u. Kinh thành được bảo vệ bởi hệ thống thành lũy

đứng. Những gì còn sót lại của Kinh thành Huế, các lăng

imperial sites —

was designated protected U NESCO W orld

dài hơn 1 0 km, gồm nhiều lớp thành, hào và 6 pháo đài ở

vua và các di tích lịch sử khác của Huế đã được UNESCO

Heritage in 1 9 9 3 , and is continually under restoration.

mỗi phía.

công nhận là D i sản Văn hóa Thế giới vào năm 1 9 9 3 và đang không ngừng được bảo tồn.D i sản Văn hóa Thế giới vào năm 1 9 9 3 và đang được liên tục trùng tu.

among them the

K IẾN TRÚ C VÀ C HỨC NĂNG ARCHI TECTU RE AND FU NCTI ON

THIÊN MỆNH VÀ PHẨM G IÁ , TẾ TỰ VÀ D I D ƯỠNG TINH THẦN FOR D U TY AND D I G NI TY , W ORSHI P AND CONTEMPL ATI ON 47 48

1

10

45

2

46 9

18

38 29

17

39 13 31

49

32

11

28

16 15

44 41

24

20

7 5

25

12

21

41

26

27

14 6

7

30

3

8

22

23

42

23

43

41

50

40

4

19 36

4

33

34

1 The S outh ( M eridian) G ate s een f rom the E s planade of D eep B ow s . B ef ore 190 9

1 – Ảnh / Photographer: Pierre Dieulef ils.

B ef ore 190 9. © B ộ V ăn hó a ( Pháp) / Ministè re de la Culture · Médiathè q ue de l’architecture et du patrimoine · dif f usion RMN, Pháp / France

2 Mái đì nh nơi các vị vua thường đứng để q uan sát các đợt diễn tập q uâ n sự.

Năm 18 8 8 /18 91

2 The pav ilion s hades emperors f rom the s un during f iring practice. 18 8 8 /18 91

2 – Ảnh / Photographer: Trung tá / Commander Trumelet-Fab er. © Musée Guimet, Paris, Pháp / France

37

3

3

Điện K iến Trung, được xâ y dựng thời vua K hải Định.

Năm 193 0 4

Nội thất Thế Tổ Miếu.

Năm 1925 5

Càn Thành Cung, nơi ở của nhà vua. Năm 1925

35 2

1

5

1 Cửa Ngọ Môn nhì n từ S â n Đại Triều Nghi. Trước năm 190 9

3 E mperor K hai D inh’ s creation: K ien Trung Palace. 193 0

3 , 4 , 5 – Nouvelle Association des Amis du V ieux H ué – J ean Cousso, Pháp / France

4 I nterior of The To Mieu Palace. 1925 5 M ain entrance to the Can Thanh Palace — the emperor’ s priv ate liv ing q uarters . 1925

B/ N

Hoàng thành và Tử Cấm Thành được gọi

The I mperial City and the Forbidden Purple

chung là Đại Nội. Ở đây có thể nhận ra có

City together comprise what is known as the

6 khu vực được chia rõ ràng và mỗi khu vực

I nner City D ai Noi. Six districts are in evidence

có một chức năng riêng.

here, each with a different function.

Nghi lễ và Khánh tiết. Cửa Ngọ Môn – một công trì nh gồm nền đài ở dưới và L ầu Ngũ Phụng ở trên – chỉ dành riêng cho vua và cận thần. Từ vị trí này , nhà vua ngự khán các b uổi duy ệt b inh và lễ Truy ền lô xướng danh các sĩ tử đỗ đạt. Nơi này đã được B ảo Đại, vị vua cuối cù ng của triều Nguy ễn chọn làm nơi tuy ên chiếu thoái vị. Công trì nh kiến trú c tráng lệ và vĩ đại nhất trong H oàng thành là Điện Thái H ò a – b iểu trưng của q uy ền lực hoàng gia. Các nghi lễ q uan trọng như lễ đăng q uang, lễ mừng thọ đều được tổ chức ở đâ y , cũng như các lễ đó n tiếp sứ b ộ ngoại giao hay lễ đại triều diễn ra thường kỳ hai lần một tháng. Diện mạo có được như ngày nay của hai công trì nh này là nhờ sự kiến thiết của vua Minh Mạng.

Ceremonies and Receptions. The M eridian G ate or Ngo Mon — a s q uat f ortif ied s tructure crow ned by the Fiv e Phoenix Pav ilion — w as res erv ed f or the emperor and his clos es t entourag e. From here, the ruler mus tered his parading troops and ov ers aw the proclamation of candidates f or s tate of f ice. The las t emperor, B ao D ai, chos e to announce his abdication f rom this G ate. The larg es t and mos t opulent building in the I mperial City is the Palace of S upreme H armony, Thai H oa Palace.

This w as the hub of imperial pow er. Ceremonies s uch as coronations or royal birthdays w ere held here, as w ell as ambas s adorial talk s and, tw ice each lunar month, a g reat as s embly. The current appearance of both building s is attributed to E mperor M inh M ang .

Hoàng Thái hậu và Thái Hoàng Thái hậu. K hu vực phía tâ y b ắc là nơi dành cho H oàng Thái hậu và Thái H oàng Thái hậu. X ung q uanh các chính cung là các trà đì nh để thưởng trà và đàm luận, ngoài ra cò n có am Phước Thọ và các kho châ u b áu riêng của họ.

Queen Mothers and Grandmothers. The northw es t w as res erv ed f or the q ueen mothers and their mothers .

Clus tered about their main res idences w ere s alons f or tea and conv ers ation, as w ell as the B lis s and L ong ev ity Pag oda, and their priv ate treas ury.

Biệt dinh và triều kiến. Phía sau Điện Thái H ò a là Đại Cung Môn, cánh cổng dẫn vào Tử Cấm Thành. S au khi đi q ua khoảng sâ n có hai tò a nhà Tả V u, H ữu V u hai b ên, ta đến được Điện Cần Chánh, nơi tổ chức lễ thường triều. Đâ y là nơi sâ u nhất trong Tử Cấm Thành mà các triều thần có thể được vào. X a hơn nữa là nơi ở của vua – Điện Càn Thành và tiếp đó là Cung K hôn Thái – nơi ở của đệ nhất hoàng phi. X ung q uanh là các công trì nh dành cho các hoàng tử, công chú a, các tù y tù ng, ngự y , nhạc công, vũ công và các phi tần đủ cấp b ậc cũng như các công trì nh khác như nhà b ếp hoàng cung, hồ cá và ngự hoa viên.

Private Life and Audiences. B ehind Thai H oa Palace lay the Dai Cung Mon, the main door to the Forbidden Purple City. A f ter cros s ing a s q uare f lank ed by tw o mandarin hous es , one reached Can Chanh Palace, the v enue f or of f icial audiences . This w as as f ar as authoriz ed v is itors could g o in the f orbidden z one. B eyond it lay the emperor’ s res idence, Can Thanh Palace, f ollow ed

by K hon Thai Palace, the home of the f irs t q ueen. Clus tered around thes e, among the k itchens , f is hponds , and g ardens of the court, w ere building s f or v arious rank s of concubine, f or princes and princes s es , s ecretaries and pers onal phys icians , mus icians and dancers .

Công việc và Tài chính. Ở khu vực phía đông là các nhà xưởng của hoàng gia. Tập H iền V iện là nơi các q uan lại họp b àn để chỉnh sửa và sao chép các tấu văn.

Nơi đâ y cò n có Nha Ngâ n khố cũ và nhà kho là công trì nh duy nhất được xâ y theo kiểu Pháp cò n só t lại.

Work and Finance. I n the eas tern s ector lay imperial manuf actories and w ork s hops . M andarins g athered in the Tap H ien V ien to edit and copy imperial reports . O ne building in the French s tyle has s urv iv ed: the f ormer treas ury and depot.

Tôn vinh và Tưởng niệm. Triệu Miếu và Thái Miếu ở phía đông nam của H oàng thành là nơi thờ cú ng tổ tiên các vua nhà Nguy ễn. Chính họ là những người đã viết nên lịch sử của xứ Đàng Trong của V iệt Nam trong nhiều thế kỷ và dập tắt cuộc khởi nghĩa Tâ y S ơn. Tọa lạc ở phía tâ y nam là Thế Miếu, nơi thờ cú ng vua Gia L ong và những vị vua kế nghiệp. H ưng Miếu là nơi thờ riêng song thâ n của vua Gia L ong.

Honor and Commemoration. The Trieu Mieu and Thai Mieu temples in the s outheas t of the I mperial City s erv ed the w ors hip of the ances tors of the N g uyen emperors . I t w as they w ho had s haped the his tory of s outhern V ietnam f or centuries , and conf ronted the Tay S on U prising. I n the s outhw es t one f inds the main temple, The Mieu. H ere, of f ering s w ere made to the f irs t emperor G ia L ong and his s ucces s ors . The H ung Mieu Temple w as dedicated to the parents of G ia L ong .

Giáo dục và Tiêu khiển. Các vườn hoa trang trí được trồng q uanh H oàng thành đến tận phía b ắc của thành. Đâ y là nơi các hoàng tử vui chơi và cũng là nơi họ được dạy các q uan điểm phương Tâ y . Đó cũng là nơi các vua và hoàng thái hậu thường hay thưởng ngoạn.

Education and Recreation. O rnamental g ardens rounded of f the I mperial City at its northern limit. This w as w here the princes played and, in later years , w ere taug ht to v iew the w orld throug h w es tern eyes . The emperors and q ueen mothers lik ew is e made us e of the ex tens iv e g rounds .

Lưu ý: S ơ đồ này được thiết kế để giú p du khách hiểu cuộc sống H oàng Cung và cấu trú c triều đì nh.

Do dựa trên các nguồn dữ liệu khác nhau nên không thể đảm b ảo độ chính xác tuy ệt đối cho sơ đồ này .

Please note: This plan is des ig ned to g iv e v is itors a s ens e of lif e in the I mperial City and of the s tructure of the royal court.

I t is bas ed on at times contradictory s ources and abs olute accuracy theref ore cannot be g uaranteed.

15 Nhật Thành Lâu. Một tò a 3 0 Vườn Thiệu Phương. Nơi nhà vua nghỉ ngơi, thư giản · tháp để ngắm cảnh đẹp · The emperor’ s priv ate g arden A belv edere — link ed to his retreat and 2 Cầu Trung Đạo. L ối đi dành 16 Viện Dưỡng Tâm. Nơi nghỉ s tudy ( 16) , and the library ( 28 ) cho nhà vua · The B ridg e of ngơi và học hành của vua · G olden W aters , f or the emperThe emperor’ s pers onal retreat 3 1 Đông Kinh. Ngôi nhà được vua Thành Thái cho xâ y · or’ s ex clus iv e us e and s tudy A building in the Tonk in s tyle, 17 Nơi ở của các b à phi · 3 Đại Triều Nghi. S â n Chầu · commis s ioned by E mperor E s planade of D eep B ow s Concubines ’ res idence Thanh Thai 18 Tinh Quan Đường. Tò a 4 Điện Thái Hòa. Nơi thiết Điện Phụng Tiên. Ngôi 3 2 Đại Triều · Palace of S upreme nhà của các vũ công · Court miếu làm lễ giỗ hàng năm H armony dancers ’ hous e. của các vua, chỉ dành cho 5 Đại Cung Môn. Cổng chính 19 Phòng Cơ Mật. Phò ng làm các b à · E x tra temple f or the vào Tử Cấm Thành · M ain việc của H ội đồng Cơ mật · us e of royal w omen during entrance to the Forbidden Chamber of the Priv y Council the annual commemoration Purple City of each emperor’ s death.

20 Phòng Lưu trữ q uốc gia · 6 Điện Cần Chánh. Nơi thiết Chamber of the S tate A rchiv es 3 3 Hưng Tổ Miếu. Ngôi miếu thường triều · Palace f or thờ song thâ n của vua Gia 21 Dưỡng Chánh Đường. of f icial audiences w ith the L ong · Temple dedicated to Nơi ở của các hoàng tử · emperor the parents of E mperor G ia Princes ’ res idence.

L ong 7 Tả Vu và Hữu Vu. Tò a nhà 22 Cẩn Tín Ty. Cơ q uan chuy ên dành cho các q uan trước khi về việc văn thư, sổ sách; giữ 3 4 Thế Tổ Miếu. Ngôi miếu vào hầu nhà vua ở điện Cần chính thờ vua Gia L ong và gì n, thu phát vật phẩm · Chánh · M andarin hous es on các hậu duệ · M ain temple O f f ices of the emperor’ s prithe lef t and the rig ht dedicated to G ia L ong and v ate s ecretaries and the his s ucces s ors 8 Điện Càn Thành. Nơi ở của Q ueen M other vua · The emperor’ s res idence 23 Thái Y Viện. Nơi chữa b ệnh 3 5 Hiển Lâm Các. Nơi thờ các vị công thần của nhà của ngự y cho người trong 9 Điện Khôn Thái. Nơi ở của Nguy ễn · Place of w ors hip cung · Practice rooms of phyH oàng Q uý Phi · The f irs t of the Famous S ouls s icians to the royal court q ueen’ s res idence 3 6 Triệu Miếu. Ngôi miếu thờ 10 Điện Kiến Trung. Một ngôi 24 Thị Vệ Trực Phòng. Thị ông Nguy ễn K im, tổ tiên của V ệ X ứ. Nơi làm việc của các điện theo phong cách châ u nhà Nguy ễn · M ain temple q uan thị vệ · Chamber of the  u được xâ y dựng dưới thời f or w ors hip of the N g uyen military mandarins vua K hải Định · A E uropeanD ynas ty’ s ances tors s tyle palace built under K hai 25 Thái Y Viện. Nơi làm việc D inh f or s olo audiences 3 7 Thái Miếu. Ngôi miếu thờ của các ngự y của vua · 9 vị chua Nguy ễn · Temple 11 Võ Hiển Điện. Nhà làm việc O f f ice of the emperor’ s dedicated to the nine N g uyen pers onal phys ician của vị q uan cấp cao thời lords w ho helped es tablis h Nguy ễn · O f f ice of the hig h26 Thượng Thiện Đường. the D ynas ty rank ing mandarins Nhà b ếp hoàng gia · 3 8 Cung Diên Thọ. Nơi ở của 12 Văn Minh Điện. Nhà làm The imperial k itchens Thái hậu. The Q ueen M other’ s việc của vị q uan cấp cao 27 Duyệt Thị Đường. Nhà hát res idence thời Nguy ễn · O f f ice of the của hoàng gia · R oyal theater hig h-rank ing mandarins 3 9 Nơi trực canh của thái giám, 28 Thái Bình Lâu. Nơi nhà vua ở giữa Tử Cấm Thành và khu 13 Điện Trinh Minh. Nơi ở của nghỉ ngơi, đọc sách · R oyal vực của Thái hậu · E unuchs ’ các phi nhất phẩm và nhị library s entry pos t betw een the phẩm · R es idence of the Phi, Forbidden Purple City and concubines of f irs t and s econd 29 Đoan Trang Viện. Nơi ở của các phi tần chưa được the Q ueen M other’ s q uarters rank phâ n cấp · R es idence of 14 Điện Quang Minh. Nơi concubines w ithout rank ở của H oàng Thái Tử · The Crow n Prince’ s res idence 1 Ngọ Môn. Cổng chính vào H oàng Thành · S outh ( M eridian) G ate

4 0 Phủ Nội vụ. Nơi cất giữ những b ảo vật của hoàng cung · S tate treas ury, depot and counting hous e 4 1 X ưởng chế tác kim loại và gỗ của hoàng gia · I mperial iron and w ood manuf actories and w ork s hops 4 2 Tập Hiền Viện. Nơi các q uan họp b àn việc triều chính · M andarins g athered in the H ous e of L earned M en to deal w ith of f icial bus ines s 4 3 Thị Vệ Xứ. Nơi trực canh của các q uan võ · S entry pos t of the military mandarins 4 4 Chánh Mông Đường.

Nơi học tập của hoàng tử · The princes ’ s tudy 4 5 Cung Trường Sanh. K hu vực dành riêng cho Thái hậu, có đì nh, ao hồ, sơn viên... · The Q ueen M other’ s priv ate g rounds , w ith pav ilions , ponds , rock g arden, pag odas , and a theater 4 6 Vườn Cơ Hạ. K hu đất được tạo cảnh, có đồi và ao hồ · L ands caped g rounds w ith hillock s and ponds 4 7 Bình An Đường. Nhà dưỡng b ệnh b ên ngoài dành cho cung nữ. Chỉ có các vua và thái hậu được q ua đời trong Tử cấm thành · E x ternal death hous e f or w omen.

O nly emperors and q ueen mothers w ere permitted to die in the I mperial City.

4 8 Cửa Hòa Bình. Cửa phía sau H oàng Thành · N orth G ate 4 9 Cửa Chương Đức. Chỉ dành riêng cho các b à · W es t G ate — res erv ed f or w omen 5 0 Cửa Hiển Nhơn. Chỉ dành riêng cho các q uan · E as t G ate — res erv ed f or mandarins

CUỘC SỐNG TRONG HOÀNG THÀNH LIFE IN THE IMPERIAL CITY

MỌI VIỆC ĐỀU THEO QUY TẮC A TIME AND PLACE FOR EVERYTHING

Tất cả mọi người và mọi sự kiện đều chịu sự chi

All persons and procedures are subject to strict

phối khắt khe của hệ thống cấp bậc, lễ nghi và luật lệ

hierarchies, etiquette, and royal decree. The emperor is

hoàng gia. Hoàng đế là người có quyền lực tối thượng,

the supreme authority, the representative of heaven on earth.

thay trời trị dân. Về mặt gia đình, Hoàng Thái hậu là người

Etiquette maintains that the Queen Mother outranks him in

có quyền cao hơn nhà vua nhưng không đáng kể.

family matters — but she alone, and only slightly.

Quan lại là những phụ tá quan trọng nhất của nhà vua. Họ

Mandarins are the sovereign’s most important agents. They

đại diện cho nhà vua ở các bộ và tỉnh tùy theo vị trí và phẩm

represent him in the ministries and provinces to the extent

bậc được phong. Thái giám được chia thành lục đẳng, là

that the finer distinctions of their rank and grade allow. Eu-

người trông coi hậu cung của nhà vua. Vệ binh, quân lính

nuchs graded in six ranks watch over the monarch’s wives

và người hầu kiểm soát các lối ra vào của Tử Cấm thành.

and concubines. Guardsmen, soldiers, and servants control

Hậu cung do Hoàng Quý phi quản lý. Những người vợ

access to the Forbidden Purple City.

khác – có khi lên đến con số vài trăm – được chia thành

The female realm is under the rule of the emperor’s first wife.

tám cấp bậc thấp hơn. Thê thiếp của vua cũng sống ở hậu

Other wives — up to several hundred in number — occupy

cung tùy theo phẩm bậc của mình và phải luôn luôn hầu

one of eight lower echelons. Concubines of the emperor like-

chờ. Trong số đó, cung nữ được giao thực hiện các công

wise dwell in the harem according to rank and are always on

việc lặt vặt.

call. Among them, palace handmaids charged with simple

Quy định về trang phục trong Hoàng thành rất kỹ lưỡng.

errands and chores.

Mỗi đường kim mũi chỉ, từ đầu đến chân đều giúp phân

The dress code at court is scrupulous. Each stitch, from head

biệt thứ bậc của người mặc và tùy theo sự kiện quan trọng

to toe, distinguishes between orders of rank and ordinary

hay bình thường. Thực đơn cho nhà vua rất đa dạng về

and special occasions. Menus for the Emperor include a great

món ăn và được nhà bếp hoàng cung chuẩn bị.

variety of dishes. They are prepared in the imperial kitchens.

Cuộc sống thường nhật được chia thành nhiều nhịp nhỏ,

Everyday life is divided into many small steps, carried out

diễn ra rất đúng giờ và chính xác từng li từng tí.

punctually and with painstaking precision. Each ceremony

Mỗi nghi lễ phải được tiến hành một cách kỹ lưỡng, tỉ mỉ để phản ánh đúng ý nghĩa của nó trong từng chi tiết. Mỗi người đóng một vai trò trong đó theo trình tự chặt chẽ về thời gian.

is meticulously composed so as to reflect its significance in every detail. Each person plays a part in line with a time-honored script.

Đại Cung Môn, cổng chính The Dai Cung Mon Gate, vào khu vực Tử Cấm Thành. main entrance to the ForbidNăm 1919/1926 den Purple City. 1919/1926

Ảnh / Photographer: René Têtard. © Archives Nationales d’Outre-Mer, Aix-en-Provence, Pháp / France

PHỤ NỮ TRONG CUNG THE LADIES OF THE COURT

MỘT CUỘC SỐNG HUYỄN MỘNG A PERFECTLY ILLUSIVE IDYLL

Hậu cung có đến hàng trăm phụ nữ sinh sống.

Hundreds of women inhabit the Imperial City. They

Họ có cung điện và người hầu hạ riêng song có thể bị nhà

have their own palaces and servants but may be summoned

vua triệu đến bất cứ lúc nào. Thế giới của họ bị cách biệt

at any moment by His Majesty. Their world is isolated and

1 4

2 5

6

3 7

8

và phân thứ bậc rõ ràng, dẫn đến sự đơn độc, thiếu thốn

hierarchically structured, which leads to intrigue, privation,

và chán nản.

and disappointments.

1 Nhị Giai Hữu Phi Hoàng Thị Cúc, vợ vua Khải Định, vào ngày 22/5/1922 tại lễ kỷ niệm ngày vua Gia Long trở lại Kinh đô

At the top of the “pyramid,” sustained by all creature comforts,

2 Thái hậu Từ Cung, vợ vua Khải Định cùng với các cung nữ

2 Queen Mother Tu Cung, the wife of Emperor Khai Dinh, with female servants in front of her residence

stands the ruler’s mother, the Queen Mother. It is her job to in-

3 Thái hậu Từ Cung đang đi dạo. Khoảng năm 1925

3 Tu Cung taking a stroll.

Circa 1925

nhà vua. Tuy nhiên, đứng đầu của hậu cung thực chất lại

struct female singers in the emperor’s service. De facto head

4 Thái hậu Từ Cung mặc lễ phục. Năm 1919/1923

4 Tu Cung in ceremonial dress. 1919/1923

là Hoàng Quý phi, người vợ chính của nhà vua và có phẩm

of the imperial court however is the Hoang Phi, the first and

bậc cao nhất trong tổng số chín phẩm bậc dành cho cung

highest-ranking among the total nine ranks of wife. Depend-

5 Sau khi vua Khải Định băng hà, vua Bảo Đại đăng quang, bà trở thành Hoàng Thái hậu Từ Cung.

5 After Khai Dinh’s death, his wife becomes Queen Mother Tu Cung and the last emperor, Bao Dai, takes the throne.

6 Các bà hoàng thường quan tâm đến việc giáo dục âm nhạc cho cung nữ.

6 The Queens often participate in the musical education of ladies of the court.

7 Hoàng hậu Nam Phương, vợ của vua Bảo Đại

7 Queen Nam Phuong, the wife of Emperor Bao Dai

8 Các cung nữ trẻ.

Năm 1919/1926

8 Young ladies of the court.

1919/1926

Ở hậu cung, hoàng thái hậu là người có quyền uy và cuộc sống vinh hoa nhất. Bà dạy bảo các ca kĩ trong việc hầu hạ

phi. Tùy vào mỗi đời vua, bà có thể được đến cả trăm thê

ing on the emperor, she may be followed by as many as one

thiếp khác nhau cung phụng.

hundred further wives.

Những người có phẩm bậc trung bình có cơ hội để trở

In the middle echelons one finds the higher-ranking concu-

thành phi tần có phẩm bậc cao hơn. Họ là những người

bines. Often raised in the mandarin milieu, they are familiar

đã quen với lễ nghi triều đình do thường được nuôi nấng

with customs of the court. They direct the harem and perform

trong môi trường quan lại. Họ quản lý hậu cung và thực

ceremonial rites. To feature on the eunuchs’ list from which the

hiện các nghi lễ. Mục tiêu chính của họ là làm sao được

emperor makes his nightly choice is a major goal. A woman

nổi bật trong danh sách được hầu vua mỗi đêm mà thái

who exerts her charms may attain the status of wife.

giám dâng lên để vua chọn. Những người được sủng ái sẽ có cơ hội được tấn phong thành phi tần.

The lowest echelon is that of servants often dismissed against their will. They clean the palaces, prepare tea and tobacco,

Những người hầu là người có phẩm bậc thấp nhất, có thể

comb and dress their mistresses, wield the fans and sing. They

bị trục xuất ra khỏi cung bất cứ lúc nào. Họ phải vệ sinh

decorate the shrines and prepare phials for sacrificial offer-

các cung điện, chuẩn bị trà và thuốc, chải tóc và mặc quần

ings. Tailoring and embroidering robes and taking care of

áo cho chủ nhân, hay phẩy quạt và ca hát. Họ trang hoàng

children also number among their tasks.

các điện thờ, chuẩn bị các ống đựng thuốc cho các lễ tế và đảm trách việc may vá, thêu thùa cũng như chăm sóc trẻ nhỏ.

1 The wife of Emperor Khai Dinh, on the anniversary of the first emperor Gia Long’s march into Hué. 5.22.1922

1 – © Nouvelle Association des Amis du Vieux Hué – Jean Cousso, Pháp / France 2, 5 – © Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế / Hue Monuments Conservation Center, Huế / Hué, Việt Nam / Vietnam 3 – © Roger-Viollet / Parisienne de photographie, Paris, Pháp / France 4 – Nhiều tác giả / Anonymous. © Archives Nationales d’Outre-Mer, Aix-en-Provence, Pháp / France 6 – Ảnh / Photographer: Pierre Dieulefils. © Bộ sưu tập cá nhân / Private collection, Pháp / France 7 – Ảnh / Photographer: Albert Harlingue. © Roger-Viollet / Parisienne de photographie, Paris, Pháp / France 8 – Ảnh / Photographer: René Tetart. © Archives Nationales d’Outre-Mer, Aix-en-Provence, Pháp / France

THE NHÀ EMPEROR VUA THE THEEMPEROR EMPEROR

THIÊN TỬ SON OF HEAVEN

Nhà vua thay trời trị dân. Vua là nhà lập pháp, thẩm

The emperor is the representative of heaven on

phán tối cao, là cha mẹ của thần dân. Không có tầng lớp

earth. He is the legislator, supreme judge, the father and

quý tộc nào xen giữa đức vua và thần dân của mình. Những

mother of his subjects. No aristocracy stands between him

người đại diện của vua – các quan lại –được trọng dụng

and his people. His representatives the mandarins gain office

nhờ vào công trạng và đỗ đạt trong các kỳ thi chứ không

on merit: achievements and examinations are decisive, not

phải nhờ vào thân thế.

their social background.

Nhà vua được xem là người có thể giao cảm giữa trời và đất, vì thế vua phải thờ trời và tôn trọng tổ tiên. Sự hòa

2

6 7 10 11

1 Vua Duy Tân ngự giá.

Năm 1907 2 Vua Khải Định ngự giá.

Năm 1923

1 Emperor Duy Tan among members of the royal court.

1907

The monarch mediates between the heavenly and earthly

4 Cầu Trung Đạo, lối vào sân chầu Điện Thái Hòa.

Trước năm 1909

3 Parasol-bearers attend the rich and powerful at the royal court. 1919/1926

realms and thereby puts his faith in the cult of spirits and an-

5 Nghi vệ Tượng binh trước cổng Cơ Mật Viện

4 Path to the audience chamber. Before 1909

6 Nghi vệ Tượng binh trên cầu Kim Thủy trước cửa Ngọ Môn

5 Imperial elephants on their knees before the Co Mat

vua. Không ai ngoài nhà vua có thể thay mặt dân chúng

on his actions. No one but the emperor may entreat the earth

cúng tế trời đất cầu xin quốc thái dân an. Vua phải giữ cho

to share its fruits. As the representative of heaven he alone is

đất nước hòa bình, nhưng mặt khác cũng có quyền tuyên

authorized to celebrate victories and sign treaties. He must

bố chiến tranh. Với tư cách là thiên tử, chỉ có vua mới được

ensure the country remains at peace and to declare war is his

quyền ra lệnh tổ chức ăn mừng chiến thắng hay ký kết các

prerogative.

The sovereignty of heaven as personified by the emperor is

Quyền lực tối thượng của trời thông qua sự hiện thân của

due great respect and obedience. Etiquette requires that mul-

nhà vua đòi hỏi sự tôn kính và phục tùng tuyệt đối của

tiple deep bows be made in his presence. To turn one’s gaze

dân chúng. Lễ nghi bắt buộc mọi người phải cúi lạy nhiều

upon his sublime person is a grave offense. His power calls

lần khi vua xuất hiện. Nhìn chằm chằm vào dáng vẻ uy

for mystery. This is fostered by the palace hidden away at the

nghi của vua bị coi là một sự mạo phạm nghiêm trọng.

heart of the Forbidden Purple City, by his semi-seclusion and

Uy quyền của nhà vua tạo nên sự cách biệt. Nơi ở của vua

by whispered exchanges behind folding screens.

đáo và những tiếng thì thầm sau những bức màn che.

9

3 Đội Nghi trượng của triều đình. Năm 1919/1926

cestors. The harmony of his people and of all things depends

nằm khuất giữa Tử Cấm thành với những sinh hoạt kín

3 5

8

2 The next-to-last emperor, Khai Dinh, in his palanquin.

1923

hợp giữa thần dân và vạn vật tùy thuộc vào hành động của

hiệp ước.

1 4

7 Cửa Thể Nhơn (Cửa Ngăn) của Kinh thành Huế.

Năm 1888/1891

6 Imperial elephants in front of the southern gateway

8 Vua Đồng Khánh

7 The emperor’s exclusive gateway to the Citadel.

1888/1891

9 Vua Thành Thái.

Trước năm 1909

8 Emperor Dong Khanh in ceremonial dress

10 Vua Duy Tân 11 Vua Bảo Đại

9 Emperor Thanh Thai at a tender age. Before 1909 10 Still a child: Emperor Duy Than 11 The last emperor, Bao Dai

1, 5, 6, 10 – Ảnh / Photographer: Pierre Dieulefils. © Bộ sưu tập cá nhân / Private collection, Pháp / France 2 – Ảnh báo / Press photo Agence Meurice. © Gallica, Bibliothèque nationale de France, Paris, Pháp / France 3 – Ảnh / Photographer: René Têtard. © Archives Nationales d’Outre-Mer, Aix-en-Provence, Pháp / France 4 – Ảnh / Photographer: Pierre Dieulefils. © Bộ Văn hóa (Pháp) / Ministère de la Culture Médiathèque de l’architecture et du patrimoine · diffusion RMN, Paris, Pháp / France 7 – Ảnh / Photographer: Trung tá / Commander Trumelet-Faber. © Musée Guimet, Paris, Pháp / France 8 – Bác sĩ / Dr. Édouard Hocquard, Une campagne au Tonkin [Một chuyến đi đến Bắc Kỳ / A Campaign in Tonkin], 1892. © Gallica, Bibliothèque nationale de France, Paris, Pháp / France 9 – Bưu thiếp / Postcard. Photographer: Victor Fiévet. © Gallica, Bibliothèque nationale de France, Paris, Pháp / France 11 – © Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế / Hue Monuments Conservation Center, Huế / Hué, Việt Nam / Vietnam