Lengua Zoque San Miguel Chimalapa, Oaxaca. Primer grado

portada 4398.indd 1

Lengua zoque de San Miguel Chimalapa, Oaxaca

Primer grado

Oaxaca

Lengua zoque San Miguel Chimalapa, Oaxaca Primer grado

Bin angmaykuy toto angpønjo'

OLGA COSTA (1913 - 1993) Obra: Vendedora de frutas, 1951 Óleo sobre tela, 195 X 245 cm Museo de Arte Moderno, INBA, CNCA

Bin angmaykuy toto angpønjo'

11/7/07 1:07:51 PM

NOMBRE DEL ALUMNO (A) ESCUELA

GRUPO

POBLACIÓN ENTIDAD FEDERATIVA

Este libro de texto ha sido elaborado por el Gobierno de la República y se entrega en forma gratuita a los niños de las escuelas primarias del país.

Los juicios y opiniones de los maestros, de los padres y de los alumnos son muy importantes para mejorar la calidad de este libro. Sus comentarios pueden ser enviados a la siguiente dirección:

COMISIÓN NACIONAL DE LIBROS DE TEXTOS GRATUITOS Rafael Checa núm. 2 col. Huerta del Carmen C.P. 01000, México, D.F.

Las obras de arte que ilustran las cubiertas de los libros de texto gratuitos son representativas de las grandes etapas del arte mexicano. Constituyen un valioso respaldo educativo y son motivo de orgullo nacional.

4398 pags 1-32

1

13/2/05, 14:07

4398 pags 1-32

2

13/2/05, 14:07

Bin angmaykuy toto angpønjo' Lengua zoque San Miguel Chimalapa, Oaxaca Primer grado

4398 pags 1-32

3

13/2/05, 14:07

Libro de texto en lengua zoque de San Miguel Chimalapa, Oaxaca.

Elaborado en la Dirección General de Educación Indígena de la Subsecretaría de Educación Básica de la Secretaría de Educación Pública.

Autor Enrique Cruz Lorenzo

Colaboradores Elidio Jiménez Gutiérrez, Raúl Sánchez Domínguez, Cuauhtémoc Martínez Gutiérrez, Adelaido Jiménez Cruz, Andrés Cruz Pérez, Gelasio Sánchez Morales, Evodio Miguel Cruz y Aristeo Cruz Sánchez.

Fotografía e Ilustración Archivo Iconográfico de la Dirección General de Educación Indígena y Jaime García.

Diseño de Portada Comisión Nacional de Libros de Texto Gratuitos, con la colaboración de Luis Almeida

Ilustración de Portada “Vendedora de frutas”, Olga Costa (1913-1993) Óleo sobre tela, 1951, 195 x 245 cm.

Museo de Arte Moderno, INBA, CNCA Reproducción autorizada por el Instituto Nacional de Bellas Artes y Literatura

Fotografía de Portada Javier Hinojosa

D.R. © Ilustración de Portada, Olga Costa/INBA D.R. © Secretaría de Educación Pública, 1994 Argentina No. 28 Col. Centro. C.P. 06029 México, D.F.

ISBN

Obra General 968-29-7403-8 Parte 1 968-29-7404-6

Primera reimpresión 2003 Segunda reimpresión 2006 Tercera reimpresión 2008 Impreso en México

pl_4398.indd 1

11/7/07 4:32:20 PM

PRESENTACIÓN E

l libro de texto en lengua indígena, esta pensado para que los niños dominen la lectura y escritura en su lengua materna.

La enseñanza a partir del lenguaje del educando garantiza el aprendizaje, debido a que se facilita la comunicación y como resultado se obtiene la comprensión y un mayor aprovechamiento escolar.

El libro está elaborado por profesores indígenas con experiencia frente a grupo y conocimientos profundos de su lengua y cultura.

La elaboración se hizo a partir del enfoque pedagógico que recomienda el Programa Nacional para la Educación Primaria 1993, de esta manera se cuenta con materiales actualizados que dan respuesta a las necesidades de aprendizaje de los educandos acorde a los avances del conocimiento educativo, propósito del Acuerdo Nacional para la Modernización de la Educación Básica.

Este libro es una respuesta para ser enriquecida en forma permanente; con los resultados que se obtengan de la aplicación en el presente ciclo escolar, se realizarán las adecuaciones necesarias correspondiendo a las necesidades de aprendizaje y a las perspectivas lingüísticas y culturales del niño.

Los comentarios de los profesores, padres de familia, comunidades y organizaciones civiles, indígenas serán de gran valor para su actualización.

Agradecemos a los profesores bilingües, supervisores escolares, jefes de zona de supervisión y padres de familia por su entusiasmo y participación en la revisión de la primera redacción del libro en lengua indígena, cuyas recomendaciones enriquecieron los contenidos temáticos.

4398 pags 1-32

5

13/2/05, 14:08

4398 pags 1-32

6

13/2/05, 14:08

Okmangkuy Bi angmaykuy toto angpønjo, tsøki winjok amintø, bi unedøkaygo’ øy jowanxukpa y jayoxukpa biy angpøn tsamejo. Bi angmaykuy une iy angpønjo muxoba, dexe nømoba tsame iy yøktø’øba.

Bi angmaykuy toto tsøkø muxobak angpøng pøng, yoxampø unedøkay jønang, øy muxpa bi tsame y bi jejkuy pøngdøkay øyti.

Yø toto tsøki ney dexe junan tumødøkay angmaykuy toto 1993, dexe øn angitampa yejaama’ xeje angmaykuy toto en tedampa muxoxukpago’ bi unedøkay.

Yø angmaykuy toto, yø tum winjok jae nømoba øn yak wøjødamø jemji jaama’, øn amadampa wøjø nøkoba bit yoxkuyjo yø’ amintø, øn yak wøjtsøktampa, muxoyxukpago’ angpønjo unedøkay.

Bi tsame muxobadøkay øyti, jaatong døkay øyti, kumkuy øyti, øn matonjadampa yak wøjødampago’ yø’ toto.

Yøxkomtsøkpa angpøng muxobak pøngdøkay, ankimobadøkay, jaatongdøkay øy nømø iy joixø yø jae toto angpøng tsamøjo bi winjok amintø.

4398 pags 1-32

7

13/2/05, 14:08

PUEBLA

GUERRERO

4398 pags 1-32

8

13/2/05, 14:08

GOLFO DE MÉXICO

VERACRUZ

TABASCO

OAXACA

Sta. María Chimalapa San Miguel Chimalapa

Cieneguilla Santa Inés Benito Juárez

Emiliano Zapata

GOLFO DE TEHUANTEPEC

OCEANO PACÍFICO

4398 pags 1-32

9

13/2/05, 14:08

CHIAPAS

10 4398 pags 1-32

10

13/2/05, 14:08

ÍNDICE

1

Bi tøk øy koyumidøkay

13

2

Bi kumkuy

57

3

Bi tsamkuy

103

4

Biy tsøkidøkay

151

11 4398 pags 1-32

11

13/2/05, 14:08

12 4398 pags 1-32

12

13/2/05, 14:08

1

Bi tøk øy koyumidøkay.

Yø’ dø tøkjo jøjpa yø pøng biy mø’ jønang y biy manakdøkay.

13 4398 pags 1-32

13

13/2/05, 14:08

4398 pags 1-32

14

13/2/05, 14:08

4398 pags 1-32

15

13/2/05, 14:09

Tøk øy koyumi manakdøkay jønang.

Yø’ tøkjo jømji yoxukpa, manakdøkay y awindøkay bi jaatong yoxpa kuyjo.

Bi mama ane tsanpa, øy pønøkpa yujkuyjo bi jaatong.

16 4398 pags 1-32

16

13/2/05, 14:09

Bi tatbida jepa’.

Bi yooma’ paata takpa.

Tí nømøy tsøkø bi tatbida.

Tí nømøy tsøkø bi yooma’.

Chik jay’une køpi kapnøkpa.

Chik yom’une petpa angkøjo.

Tí nømøy tsøkø chik yom’une.

Tí nømøy tsøkø bi chik yom’une.

17 4398 pags 1-32

17

13/2/05, 14:09

Lochu y biy awindøkay

18 4398 pags 1-32

18

13/2/05, 14:09

Jayø biy nøjidøkay.

aju’

ane

ákxi

ay

axux

awa’

19 4398 pags 1-32

19

13/2/05, 14:09

Jayø yam tsøktajak tsame.

ane

awa’

Bi yooma’ nømøy _____ tsøkø.

aju

ákxi

Bi _____ mok wixpa.

axux

najak

Chik yom’une _____ maøba.

20 4398 pags 1-32

20

13/2/05, 14:09

kotsonkuy.

Bi pøngdøkay nømøy tøk tsøkxukø, awin angpakxukpa, iy xøjø tsøkxukpago’, ya jayø tukpa bi tøk.

21 4398 pags 1-32

21

13/2/05, 14:09

Tsøkø junang bim tøk.

Jayø junang bim tøk.

22 4398 pags 1-32

22

13/2/05, 14:09

Jebe chik une øy winakadøkay tsamxukpa. Tí biy nømxukpa.

23 4398 pags 1-32

23

13/2/05, 14:09

ukum

kuma’

une

uxu

mupe

puj

Yaktanø bi jaye tsame yam jaytaja.

24 4398 pags 1-32

24

13/2/05, 14:09

Jomoxtukuy.

Ay angikpa, ya dø kuy okox mix oton’øpa, ya nømon tsame, mix yanwakpa bit, yakti yan nømø, jomoxtukø iwø døx.

Tsunxukpa bi kuydøkay dø amaxukpa nømøn jøyø, tsokoy

tøkøxukpa

bi

kumkuyjodøkay.

25 4398 pags 1-32

25

13/2/05, 14:09

Jomoxtukuy tsøkø.

ukum

kuma’

mupe

une 26 4398 pags 1-32

26

13/2/05, 14:09

27 4398 pags 1-32

27

13/2/05, 14:09

Yaktane bi tsame, jayja bi u.

___k___m

___x___

___ne

k___ma’

m___pe

p___j

n___’

x___wi

k__r__

28 4398 pags 1-32

28

13/2/05, 14:09

imunix

iki

inø

niwi

jiya’

winu

Jaytanø bi tsame nøntiwø.

29 4398 pags 1-32

29

13/2/05, 14:10

Xuyu notskuy.

Nøkodama gajan, minodama yøjøn, ten witudama tsønkøtaktama.

Tsiø, tsiø, tsiø tsi bi xuyu notskuy, øm tsipa bit, jømji pin’oxukpa.

30 4398 pags 1-32

30

13/2/05, 14:10

imunix

iki

inø

niwi

jiya’

winu

xitsi

tsin

pixtøk

31 4398 pags 1-32

31

13/2/05, 14:10

Bi jayniwi.

Tum jayniwi nømøy tsamtøkawø biy manakdøkay.

Nømø øy nømjayø uwi tenxukø tun aka gaji pøkxupa bi pøngdøkay, unedøkay, yooma’døkay.

Nømoba yak tukø døm winja’.

Jowane bi tsame, tsøkø ti biy nømpa.

32 4398 pags 1-32

32

13/2/05, 14:10

omokuy koke mok mojo

okox

oma

Jayø bi tsame øy nøkpaji.

33 4398 pags 33-64

33

13/2/05, 14:24

Bi kotsøk.

Tum kotsøk tej’awø jaama’ tsotpaji. Køjøkan pøtpa bi pajak, an’aka patømpa tum wøti kuy

okox,

gaja

nøkpay

tsinxukø

pøngdøkay.

Yajijo jak mooso kejpa.

34 4398 pags 33-64

34

13/2/05, 14:24

bi

Bi kuy okox komi.

Bi mok pak jaatø.

Bi koke wakxin.

Bi omokuy wøjpa.

35 4398 pags 33-64

35

13/2/05, 14:24

Yaktane bi tsame.

Metsan jaatø ______

kuy okox

nukpa,

_____ tsøkpa bi køpi.

omokuy

Bi ______ jak tsoke.

koke

Jak tukø dø ______.

mok pak

Bi yooma’ _______

oma

pokøwikpa.

36 4398 pags 33-64

36

13/2/05, 14:24

nøts

mø’a

køak

tøk

xøk

møng

Jayø bi tsame øy nøkpaji.

37 4398 pags 33-64

37

13/2/05, 14:24

Bi nøts jøjpa tsamkuyjo.

Jamajo wanakpa mø’adøkay.

Xøk xoxø bin tsøtsø.

Dø tøk jak tukø.

38 4398 pags 33-64

38

13/2/05, 14:25

Bi yaku chik mø’a.

Tum pøng tunjo, øy patø tum ckik mø’a, tum kuy mixtu jønang wøjø wit awing axukø, wanakxukø øy nø’ ukxuki chik pajak aka, øy ixukø tum ap kajang nømøy køxø tum nøts, angjøkxukø ya nø’ ukxukam wøjøk poe wituxukø.

Tsøko ti biy pøkjayø bi chik mø’a.

39 4398 pags 33-64

39

13/2/05, 14:25

Jayø bi tsame øy nøkpaji.

tøk

nøts

xøk

køak

40 4398 pags 33-64

40

13/2/05, 14:25

e’ un

e

eken

we k

a

jepe

uy tk pe an

Jayø bi tsame tsøki jepe køtøkjø.

41 4398 pags 33-64

41

13/2/05, 14:25

Nømpa bi yooma’ bi eken jak tukø gaji øy tsøkpa bi ane nønti bit bi køpi ya tuknø bi ane jømbi tøoba bi eken nøkpago’ øy y o x u k ø b i p ø n g d ø k a y yujkuyjo.

42 4398 pags 33-64

42

13/2/05, 14:25

Yakyanø y jayø bi e.

n,

k, j,

p, n,

43 4398 pags 33-64

43

13/2/05, 14:25

Jayø bi e tanpago’ bi tsame.

__k__n

un__

an__

p__tkuy

j__p__

w__ka

44 4398 pags 33-64

44

13/2/05, 14:25

Møtsi wane.

Døx bi a, døx bi a, xaminwitudan.

Mix bi e, mix bi e, tsønkøtaktan.

De’ bi i, de’ bi i, tsankuy tokxtan.

Døxja’ bi o, døxja’ bi o, mankuy pakødan.

Nenja’ bi u, nenja’ bi u kopak pintan.

Ga’døkay bi ø, ga’døkay bi ø’ yukpoytan.

45 4398 pags 33-64

45

13/2/05, 14:26

Tim anikpa døm kopakjo jayø.

metsan tatsøk metsan witøm

46 4398 pags 33-64

46

13/2/05, 14:26

Nø’ kuk dø tej’awø ya døx bit ya xøjøxukø døx winjok jayø jomoxtukø iwø døx.

Nax kopak kuk dø tej’awø ya dø jaama’, ya dø xepe, en yak takxpa bi matsa’døkay ya tsujixta.

Jaama’ kuk dø tej’awø ya nømo øn yak takxø døx dø winjo y kukjo jemji øyti, ya nømon takxø.

47 4398 pags 33-64

47

13/2/05, 14:26

yaktanø bi tsame.

2 xoki

pøng

metsang

xempe

yoya

kumkuy

48 4398 pags 33-64

48

13/2/05, 14:26

nu’ Tsoa bi jayø biy nøji jønang. tsa’

nø’

nu’

49 4398 pags 33-64

49

13/2/05, 14:26

nu’

nø’

tsa’

yooma’

awa’

kuma’

tsoja’

tsima’

paata’

50 4398 pags 33-64

50

13/2/05, 14:26

Oktsame tun angmøt tsame junang amaba pøndøkay. nu’

nø’,

yooma’

tsima’ tsa’

51 4398 pags 33-64

51

13/2/05, 14:26

Pøng jøjpa biy tøkjø.

Bi pøng jøjpa biy tøkjo, biy mø’ jønang, biy manakdøkay.

Ga’døkay

nøpøkxukpa,

køpitsømxukpa.

tsakømø

tøkjo.

Tumpon

jømji

yoxukpa, Yaki

tijxukø

kumkuyjo, gaji øy tsøkxukø eyak yoxkuy.

52 4398 pags 33-64

52

13/2/05, 14:26

ya tum

axa

aaxa

pixixi

piixi

pukø

puupu

53 4398 pags 33-64

53

13/2/05, 14:26

Yaktanø bi jayø

mooso

p__xi

peene

m__so

jaama’

n__k__

54 4398 pags 33-64

54

13/2/05, 14:26

øøkø

ø

ø

øy tsøkpa.

piixi

nuuku

økø

j__ma’

__ kø

p__ne

55 4398 pags 33-64

55

13/2/05, 14:26

Bi nipa’ Bi aaxa yawa mok køxpa, yujkuy jokukjo tej’awe, yetsø bi yujkuy øy koyumi biy nu’ jønang.

56 4398 pags 33-64

56

13/2/05, 14:26

2

Bi kumkuy.

Jemji døxja’ jejtampa tum kumkuyjo.

57 4398 pags 33-64

57

13/2/05, 14:27

4398 pags 33-64

58

13/2/05, 14:27

4398 pags 33-64

59

13/2/05, 14:27

Bi kumkuy.

Bin kumkuyjo jømji dø jøjtampa gaji, tøji maxantøk, angmaykuy tøk, tundøkay, bi tøk yøjøkaja.

60 4398 pags 33-64

60

13/2/05, 14:27

Maxantøkjo øy koxøaxukpa bi komaxan, møjmø pøng yak koyøtsoba

Juxtixa pøngdøkay jømji jaama’ yanwakoxukpa.

Unedøkay yoxukpa angmaykuy tøkjo.

Yø’ tøkjo tej’awø bi nax iy totodøkay.

61 4398 pags 33-64

61

13/2/05, 14:27

Tsøkø junang bim kumkuy.

62 4398 pags 33-64

62

13/2/05, 14:27

ku

xi

mok

m

pi kø

kix

kajang

aw

pojok

a

koya

tuki

u’

Jopiwø metsan tsame y jayø køjø.

63 4398 pags 33-64

63

13/2/05, 14:27

Yaktanø bi tsame yay jayxukø.

___tøkøyø bin yoya.

Bin awin ___ køxpa.

___ tønpa bi pøng.

Bi___wikpa nøjo.

Bi___jejpa nøjo.

Wakax køxpa bi__.

kumu’

tuki

pojok

kajang

mokxi

køpi

64 4398 pags 33-64

64

13/2/05, 14:27

Nømø junang tsøkømø bi kumkuy.

65 4398 pags 65-96

65

13/2/05, 14:28

66 4398 pags 65-96

66

13/2/05, 14:28

Antsoa bi tsame y tsøkø bim kumkuy.

Junang øy nøji bim kumkuy.

Tigo dexe øy nøji.

Jayø junang tsøkømø.

67 4398 pags 65-96

67

13/2/05, 14:28

Juxtixadøkay nømøy yoxukø tunjo.

Bi wakxi juxtixa yøkjopoyøba bi pøngdøkay.

Nømø tiyanjak juxtixa tøji døm kumkuyjo.

68 4398 pags 65-96

68

13/2/05, 14:28

Bi matumu øy wøjankukaba awindøkay xøaxukpa go’.

Bi apøngdøkay øy møtsxukpa iwø yak pøtoba bi matumu.

Bi wakxi chikxadøkay øy ixtenxukpa bi xøng uwi tukxinømøgø’.

69 4398 pags 65-96

69

13/2/05, 14:28

Nømø tiy tsøkpa bi Kukjo pøng.

Ôy xemxukpa bi xempe minxukpago’ maxangtøkjo bi yooma’døkay.

Bi weka øy pujxukpa tomexukpago’ bi pøngdøkay øy tsame motonxukø.

70 4398 pags 65-96

70

13/2/05, 14:29

Jayø bi tsame øy tsøkpa.

________jejpa________.

Bi_______møtsøba_______jønang.

Ap_______nømøy_______køxø.

71 4398 pags 65-96

71

13/2/05, 14:29

Jopiwø bi nøjidøkay jayø køjø.

majkuy mea mixtu mokxi mupe mø’a

72 4398 pags 65-96

72

13/2/05, 14:29

Junang øy tsøkxukpa bi xøn.

Bi xønmaxan tsøkømpa jak tukø, junang ney gaxe minpa awindøkay eyajokampøk kumkuyjo’, bi komaxan øy pøkwikxukpa kumkuyjo.

73 4398 pags 65-96

73

13/2/05, 14:29

Nenja tøk’anjø waja kojam

antene,

wøjø

tsokoydøkay

ixø

pakxukpa

ya

angjøkxukø.

Nax

nipi

angitampa

t s a m k u y kotsøkdøkay, pøngdøkay kotoytan

ney

Jayø tum wane.

74 74

yan yoxukpa

poan.

4398 pags 65-96

y

13/2/05, 14:29

nax

Bi pøng mok nipa’,

Bi jaate kuy notspa.

Bi tøk tsøkpak pøng yoxpa.

Bi pøng mø’a møtspa tsamkuyjo.

Bi yooma’ ane tsangpa.

Bi pøng xuwi takpa.

75

4398 pags 65-96

75

13/2/05, 14:29

Yooma’ paata’ takpa.

Bin kumkuyjo bi pøngdøkay øy yoxpa mømjø

yoxkuy.

Teji

eya

matsøkpa,

eyadøkay paata’ takpa ney gaxe teji matsoba, anmayoba y wakax ixtenpa.

76 4398 pags 65-96

76

13/2/05, 14:29

Ama y nømø junang øy tsøkxukpa bi paata’.

77 4398 pags 65-96

77

13/2/05, 14:29

Jayø eyak yoxkuy øm ixampø.

78 4398 pags 65-96

78

13/2/05, 14:29

tán pa

ne’

pa pixtøk

ux

Jayø bi tsame øy tsøkpa køjø.

i

pow

pu

y

u etk

kø

piy

pøk

oj

p

79 4398 pags 65-96

79

13/2/05, 14:29

Yaktanø bi tsame nømøy tsøkø.

Ap__________jungpa biy_______.

Bi_________kømaøpa nu’ køxi bi____.

Bi__________y bi_______tsokpa chik pajak aka.

80 4398 pags 65-96

80

13/2/05, 14:29

Jøxtsame metsan møtsi.

Bi mokxi møtspa, kokø nukpa.

Angnamtsu yuktenpak pøng, yoxkuy pakpa yøjkaja.

Nu’ wojpa ya waxo.

Wøjøk pøngdøkay yak

kotenopa

t s a p j ø

bi

b i y

yoxkuyjo.

81 4398 pags 65-96

81

13/2/05, 14:29

Apøng tsampa.

Bi apøngdøkay øy muxukpa ti biy tsamxukpa, pitsko nenja teji ke muxtamø ti biy nømxukpa.

Ga’døkay øy muxukpa junang de mintamø yø nax kopakjo.

Ney gaxe ga’døkay de anmaytampa junang de jejtampa. Apøngdøkay bi ankimtanpa, juxtixa tsøkxukpa ya jemji teke ga’ tøkjo.

82 4398 pags 65-96

82

13/2/05, 14:29

Bi tatbida.

Bi tatbida tsampa junang øm jejpa, jejokmanpa bi atspøndøkay kømatongø un nømjayø yan tsame.

83 4398 pags 65-96

83

13/2/05, 14:29

Jayø bi tsame døm tatbida oktsamjayø.

84 4398 pags 65-96

84

13/2/05, 14:29

Apøngdøkay tsame. kotena bi manakdøkay øy wikpaji winpøkwakja biy ixokuy um tuntsiwø eyajonan.

Jayø tuan pøji tsame. winpøkwakø

wikpajø

tuntsiwø

85 4398 pags 65-96

85

13/2/05, 14:29

g

an

jaama’

j ka

tsoja

jøy

ø jepe k

a aj

tsajin ’

jia

womja

n

Jayø bi tsame bi tsøkidøkay anji.

86 4398 pags 65-96

86

13/2/05, 14:29

Yakø tane bi tsame tejiwanpø jønang.

jaama’

Bi jaama’ moso taxpa kukjama.

jepe

jia’

yø tøm jømji køxoba jak pajakwøjpa.

jonen

jøyø

jak tsøkømpa bi jøyø.

najak

87 4398 pags 65-96

87

13/2/05, 14:29

mokxi

mokxidøkay

patánux

patánuxdøkay

koya

koyadøkay

ane

anedøkay

88 4398 pags 65-96

88

13/2/05, 14:29

Jaytanø køjøk tsamedøkay.

najak

jepedøkay

jepe

powidøkay 89 4398 pags 65-96

89

13/2/05, 14:30

Bi tøk’anjøk yom’une.

Døx øn wanpa dø tøk’anjøk yom’une’ en son døm kumkuyjo y pitsønjo døx mix øn tøpa mosa yom’une’, døx bim koyumi.

Um nømø kø jø, um nømø kø nøti si pitsønjo mix øn tøpa si pitsønjo døx mix øn tøpa mosa yom’une’, døx bim koyumi.

Tok’anjo døn kumkuy donde popa gue moso jøyø y pitsonjo døx mix øn tøpa mosa yom’une, døx bim koyumi.

Axta gaja gue tsamkuyjo patømpa gue tok’anjøk yom’une’ komo tum angnamtsuk jøyø komo tum angnamtsuk jøyø.

90 4398 pags 65-96

90

13/2/05, 14:30

Jayø tum wane bim kumkuy øyti.

91 4398 pags 65-96

91

13/2/05, 14:30

Jayø bi tsame øy tsøkpaji.

Tøk

tinay

tøk

taxi

tøxi

tukjør

tuki

køjøtøn

petkuy

tønkuy

92 4398 pags 65-96

92

13/2/05, 14:30

Jopiwø bi tsame y jayø.

Tøjøk yetse tum pøng, gaxe okmangø biy____________øy pøjajø__________ bi nea y nax muji, ney gaxe_________________ bi nax,________________peene jemjiyok bi ____________________øy pøba biy xøkjo. tok

tinay petkuy

tøxi taxi

93 4398 pags 65-96

93

13/2/05, 14:30

Yake tane bi

ay

ku

ma

’

jøp

kojom

aka

mupe

pa

jak

om

pu

j

petpa

94 4398 pags 65-96

94

13/2/05, 14:30

ayø nøntiwø. iki

puu

pu

i kom

pukø

bi

tøk pojok

y

ku omokuy

95 4398 pags 65-96

95

13/2/05, 14:30

Kotsonkuy.

Mejme jayam bi kotsonkuy iy tsøkpa øy minxuko

ney

jaatongdøkay,

nømxukpa

dexe tukpa ya jaye tum yoxkuy. Dey ye jaama’ tsekembanam, øy muxukpa ke dexe jemji yoxkuy tsøkømpa.

96 4398 pags 65-96

96

13/2/05, 14:30

Nømø ti kotsonkuy øm tsøktøba.

Junang øm tsøkpa tum kotsonkuy døm angmayduyjo.

97 4398 pags 97-128

97

13/2/05, 14:31

Kotsonkuy Øn wøjtampa jømji bi pøngdøkay nøkxukpago’ joji, kotsong’oxukø maxantøkjo, øy nimanyojxukpa.

98 4398 pags 97-128

98

13/2/05, 14:31

Tsøko tum jayø pønkuy.

99 4398 pags 97-128

99

13/2/05, 14:31

Um jukutøk patsø

Tung wøjtsøktan

okmanpa bi jukutøk

pøngdøkay.

køngpa bi tsamkuy.

Bi putsputs jope

Um wøtamø bi

tum xuyujo.

tsamkuy, dexe ya takam tuj.

100 4398 pags 97-128

100

13/2/05, 14:31

Bi kumkuy.

Bi apøng winjo jøjokmangø yøji kawam. Ga’ tsøkoyø

yø

kumkuy.

Nømxukpa

øy

yøkjowitøyø, gaxe øy juyø yø nax øn jejtampaji.

Deguinjo møjmø nax øn angitampa mayø pøtøy mini bi amintø, møxøyø nøki.

101 4398 pags 97-128

101

13/2/05, 14:31

Tsøkø junang okmangpa bi tsame.

Tsøkø junang okwakpa.

Jayø ti biy nømpa.

102 4398 pags 97-128

102

13/2/05, 14:31

3

Bi tsamkuy.

Ixtentan

bi

tsamkuy,

bi

pajakdøkay,

neydexe anmaldøkay.

103 4398 pags 97-128

103

13/2/05, 14:31

4398 pags 97-128

104

13/2/05, 14:32

4398 pags 97-128

105

13/2/05, 14:32

Bi tsamkuy.

Jemji nenja ixtentan bi tsamkuy un wøtamø bi kuydøkay, dexe tøtspa bi nø’, xukpa bi kujangdøkay.

Nenti ju’ in yoxtaman mikpak amintø, ney dexe ney manakdøkay.

106 4398 pags 97-128

106

13/2/05, 14:32

Tsøkø junang bi tsamkuy bim kumkuyjo.

Jayø tiyø teji gaji

107 4398 pags 97-128

107

13/2/05, 14:32

tsiji

tsawi

tsoja

tsøk tsikwi nøts

kajtsay tsin

tsima’

Yaktanø bi tsame øy tsøkpa tsin

nøts

Bi tsin møjmø yonpa

Kotsøkjo witpa bi nøts.

Yooma jømpa kajtsayjo.

Popo bi tsoja.

tuxkuy pøji.

Komi tsima’ juyø.

Pajak tsikwi.

Wøjpa bi tsawi.

Ane køxpa bi tsuk.

108 4398 pags 97-128

108

13/2/05, 14:32

Oktsame junang bi tsame y jayø

kotsøk Bi kotsøk møjmø kømang’ø øy ang’ikpa, potsoba øm wikpa

tsamø

109 4398 pags 97-128

109

13/2/05, 14:32

køjap apøng.

Nømxukpa bi apøngdøkay teji tum koyumi øy ixtempa bi møa, kajang wakaxdøkay, ga’ yaytø øm yakaba biy manakdøkay, yam yøktø bit im pakpa ga’ ap yonøk pøng, øm nukpa pønøkpa tsamkuyjonang, degaji øm tsømwikpa.

110 4398 pags 97-128

110

13/2/05, 14:32

Yonøk apøng.

Bi kotsøkdøkay teji biy koyumi, ga’ wikpa bi møyøjønang, dexe kotsøk aka yøtspa, øy amapa iyanja pøkpa ney dexe pankuktsu yetspa kotsøkjo.

Degaji ney ga ixtenopa bi chik pajak uy møtsixukø bi pøndøkay kuyjok anmaldøkay gaji tsinxukpa.

111 4398 pags 97-128

111

13/2/05, 14:32

tsuki

kajang

tsapatskajang

tsawi

tsapats mø’a

kuyoya

tsika

tøtsø

tsajin

tsa’ puupu

tsawa

koke

112 4398 pags 97-128

112

13/2/05, 14:32

wonja

weku

powi

wixi

xowa

maktukumkum

ux’okox

putaka

kakwe

nuuku

weni

tsinu weni 113

4398 pags 97-128

113

13/2/05, 14:33

Tøkjok yoya.

Bi tøkjo teji yoya, wakax, jaypiyu tøømxukpa øn køxtampago’, yø døkay wikxukpa kumkuy aka ya yajøxukø.

114 4398 pags 97-128

114

13/2/05, 14:33

Kuyjok yoya.

Kuyjok yoya døkay tøji køn ixtentamø, jejxukpago’ møjmø amintø xukxukpa yan ixtentama bi.

115 4398 pags 97-128

115

13/2/05, 14:33

noa inø

nø’

ane

nu’

niwi’

une

eken

Yakwanakø najakdøkay bi jayøjo Bi__________________Kenpa ekenjo. ixtentan bi______________uy xukego’. komi_________________øy ang’ikpa bin tsetse Øx tsapje wikpa__________________.

Metsexukpa___________________døkay.

Ap__________________________tijø yujkuyjo biy koyumimjønang.

Tunjo jak kojtso___________________ Jowa___________________ya pøtin.

116 4398 pags 97-128

116

13/2/05, 14:33

117 4398 pags 97-128

117

13/2/05, 14:33

Ixtentan bi tsamkuy takpa go’

bi

tuj,

dexe

de

niptampa yujkuyjo.

Um

yakjinøyø

bi

nø’

wøkpajakjo, gaji nøpøktampa in uktampa.

Bi kuy øn wøtampa bit, winxan

tsakømpa

bi

tsamkuy.

Bi nax un niptamø jemji amintø, ya tøma bi mok yan yak okjejtama bit

Tundøkay nipaxwaktan bi kuydøkay paxneye tun kuk

118 4398 pags 97-128

118

13/2/05, 14:33

Jøxtsøkø metsan jomoxtukuy Okmanpa bi tuj juuba bi møøyø. øm yukpoypa bit tøkøba øm tøkjo Tsunxukpa bi kuydøkay dø amaxukpa bi nømøn jøyø tsokoy tøkøxukpa, bi kumkuyjodøkay Øm nipa’ bi yujkuyjo poba jemjiyok, tøkjo jemji køxoba jomoxtukø iwø døx

119 4398 pags 97-128

119

13/2/05, 14:33

Tsapats kajan tsampa.

Bi tsapats kajang øy patø tun juyønø, øy nømjayø nøki ixtan bin tøk jak tukø, gaji teji køxkuy para tum amintø. Bi juyønø øy oknøkøyø, wituwø yay patam biy mø’, ap tsapats kajan iy otong’eyø iy niwayø, bi yooma’ une tsake bi apkajang øyti, bi juyønø apu tuke gaxe kawe.

120 4398 pags 97-128

120

13/2/05, 14:33

Tsøkø bi kajang y bi juyønø

Tsøkø ti biy pøkjaba

Jayø junang okwakpa

121 4398 pags 97-128

121

13/2/05, 14:33

Junang tøjiyxukø komi

wejpa

tsapats

jeyjeywejpa

pøji

pajak

kinkin

tam

jowa

woywoy

tsuxpa

wakxin

pøji

komi ajtan

anxukux

kupi

køpøji

xaxa

wanin

waka

jatø

pøji

122 4398 pags 97-128

122

13/2/05, 14:33

yooma’

jø yø

ay

way

yoya

ko nixuy

pi

yo

j

ya

Jayø bi tsame øy tsøkpa.

Teji møjmø jøyø.

Jak tukø bi nixuy.

Bi koya øy køxukpa.

yooma’ane tsanpa.

123 4398 pags 97-128

123

13/2/05, 14:33

Jayø maktaxan tsame.

yujkuy

tsønkuy

petkuy

tsinkuy

tønkuy

majkuy

jømkuy

pøngkuy

124 4398 pags 97-128

124

13/2/05, 14:33

Kukjaama’

Kukjaama’ yoxtampa tøkjo. tsuji’

Tsuji’ monpa jemji pøng.

125 4398 pags 97-128

125

13/2/05, 14:33

jojo

jiya’

ayjøyø

xujay

tsajinkuy

taxi

moke

iki

patánux

piixi

møng

tuna

126 4398 pags 97-128

126

13/2/05, 14:33

maxankuy

tsin

øøkø

tsøkx

tsikwi

naktemang

koka

pataja’

jamang

xoj 127

4398 pags 97-128

127

13/2/05, 14:34

popo

yøk

tsapats tsuxpa

putsput

køwø bi tsoja popo.

køwø bi jøyø tsapats.

køwø bi winu yøk.

køwø bi ay tsuxpa.

køwø bi patanux putsputs.

128 4398 pags 97-128

128

13/2/05, 14:34

Bi kuydøkay.

Nømxukpa bi kuydøkay, jøyø poxukø tuman bi naxjønan, okmanxukø jejokmae tuman bi pøng jønang, jejxukø nøjo, yaki ya tukø, degaji jemjik pøng muxoyø ke teempa iy ixtenxukø.

Deguinjo yaki mayø ya tuko, øy muxukø øxta øy maøxukpam.

129 4398 pags 129-160

129

13/2/05, 14:35

Jowane bi tsame.

Bin jaatong møjmø mok øy nipø amintøk Ya mok nipø bin jaatong.

Amintøk de jøyø tuktamø.

Ya de jøyø tuktamø yø amintø.

Xøk maedamø yø’ jaama’.

Ya de xøk maedamø yø’ amintø.

Ga’ yooma tijø jøytijø. ya tijø jeytijø bi yooma’.

Xøng’anemø tøjøk maxantøkjo.

Ya xøng’anemø tøjøk maxantøkjo.

130 4398 pags 129-160

130

13/2/05, 14:35

yan ixpøkø jøytijø.

yampa tijø paokjø.

Nøti tijø mejiku.

yaknøkmuxøyankejo 131

4398 pags 129-160

131

13/2/05, 14:35

Jayø bi tsame øm nømpaji nøti.

Tøjøk de tijø tsamkuyjo.

Wøkpajak møjmø joa’.

Bi kotsøkjo takpa bi tuj.

Ya minø bi muxobak pøngdøkay.

Yay nimanwakxukø bi maxantøk.

132 4398 pags 129-160

132

13/2/05, 14:35

mixtu

tøxi

xuyu xøk

i kx

axa

o

m xitsi

xe

xoa

wa

a

kix

m pe

xix

nxn

xoki

Jayø bi tsame øy tsøkpa Bi yooma’døkay øy pøxukpa

Jemji xenjo iy pønøkxukpa etsxukpa go’.

Wipka chik pajak aka iy tsømwikpa biy tøk.

Jak pajak y jemji køxoba

Tøømpo xoxpa go’ bi xøk

øy pejaxukpa bi xøk xoxe

Jak pøng wøkpa tun aka

Wikpa tsuji y kukjaama’ mompa.

Nejo wikxukpa xoxpa tsapats tukpa.

Tejixukpa putsputsjo

Yooma’ y jaate’ iy angikpa

Møjmø yaje jejpa neytumø

133 4398 pags 129-160

133

13/2/05, 14:35

Bi wakxi xepe.

Bi wakxi xepe minpa, bi wakxi xepe nøkpa, bi une monpa, øy jamokuyjo biy mama.

134 4398 pags 129-160

134

13/2/05, 14:35

Jak tukø bi tsamkuy ixtenpampa bit.

Ya tukø bi tsamkuy yan ixtentama bi.

135 4398 pags 129-160

135

13/2/05, 14:35

Ixtentam bi tsamkuy Ya wøjø yak xuktamø bi tsamkuy, ga’døkay de tsidampa je’, tuj.

Yan ixtentama bi ya takan bi tuj, ya tenam mokdøkay.

Nempa apønjdøkay ga’ wenu iy ixtenxuko deguinjonan.

Bi une yak nømø tigo’ xukpa bi tsamkuy.

136 4398 pags 129-160

136

13/2/05, 14:35

Jayø junang okwakø.

137 4398 pags 129-160

137

13/2/05, 14:35

Tsøkø maktaxan pøng bi tsame

138 4398 pags 129-160

138

13/2/05, 14:35

way winu

weka

wo

wa wi

niwi

we wonja

wowo awa’

weni

powi

kixawa

Jayø bi ap tsawi øy nøji wa

wi

way

winu

wo

we

wonja

weka

139 4398 pags 129-160

139

13/2/05, 14:35

Antsoa bi ontsøk’ okuy Bi tsawi iy nøji wa møjmø apuqm, pøk yojpam.

Nøytsi bi ap tsawi tuan tsame.

Ok tsawi wi iy nøji wi wikpa neytumø nøyti manak.

Jayø bi tsame yay angitø.

Chik tsawi iy nøji wø, wakxingnam, angjøkpay kuy wite.

Jayetuan tsame

140 4398 pags 129-160

140

13/2/05, 14:35

Kotsøk

tsajumi

tsamkuy

jøng

tsawowo

tun

141 4398 pags 129-160

141

13/2/05, 14:35

Bi tsamkuy jak maxø Bin kumkuy angtome teji kotsøk, gay nø tsawowo, tsamkuy.

Bi tundøkay yøjøn kajan nukoy-xukpa, aptsa’døkay woynøxukø jemji amadampa junang tsonxuko.

142 4398 pags 129-160

142

13/2/05, 14:35

Kuyjok yoya.

Bi kumkuyjo teji xøjø anmaldøkay.

Jejxukpa: kajang, mø’a, kuyoya, axa, kuymixtu,juyønø, piyu, nu, yoya, koke.

Jayja bi “,” bi tsamejo.

Yø kumkuyjo øy pønxukpa møjmø kuy okox: iki, ukum, anaxa patánux møn piixi winu.

143 4398 pags 129-160

143

13/2/05, 14:35

Nømø junang biy pøkjayø.

144 4398 pags 129-160

144

13/2/05, 14:35

metsan marzo 1995 Ye’ jama’ tijtamø bi muxoba jenan en witamø kumkuy aka, møjmø yoma ixtamo, tijtamø wøkpajakjo, en mintampak in ixtamø tunjo møjmø putsputs, nømtamø bin wik awinjønan, eyak jama minpan ixtamo in pintampa.

145 4398 pags 129-160

145

13/2/05, 14:35

Jayø bim tsøkø yøjama’

146 4398 pags 129-160

146

13/2/05, 14:35

Bi winjok jaama’ wantamø.

Bi tuanpøk jaama’ tijøn ixi bin tatbida.

Bi moxan jaama’ tijen ixe bin tatbida.

Bi kukjo jaama’ tijø køpi pøki.

Maktaxanpøk jaama’ tijøn ixtuki bin yome awindøkay.

Bi tujtan jaama’ tijen wakax yakøxoyø.

Bi wøxtuktam jaama’ de møtsøyø bin wit awin jønang.

147 4398 pags 129-160

147

13/2/05, 14:36

Døx in muxpa bin kumkuyjo jak tsamkuy.

Ney dexe teji møjmo kotsøk.

Bi wøkpajakjo jak koke.

Jamtsajo wikpa bi kajang.

Bin atsi mø’a yakawø.

Jayø bi “.” yay angitø.

Yujkuyjo yak tømapa bi mok.

Bi aaxa øy køxpa bi mok.

Ye amintø ya takø bi tuj.

Yaki ya xox ane køxø.

148 4398 pags 129-160

148

13/2/05, 14:36

Jaypiyu wanpa xønkø nømpam.

Bi nu’ wojpa neyiwe tomøba.

Bi tsømokuy wejpa i y n ø m p a oreytanøk.

Bi najak wejpa takpa bi tuj

149 4398 pags 129-160

149

13/2/05, 14:36

Jayø junang wanpa bi piyudøkay Bi mane’ nømpa

bi wakax nømpa ma-a-a-a

Bi chibo nømpa me-e-e-e

Bi najak nømpa wek-wek-wek

150 4398 pags 129-160

150

13/2/05, 14:36

4

Biy tsøkidøkay

Bi matumu øy koxøapa bi komaxan yø kumkuyjo. Jayam øy koxøaxukpa bi komaxan.

151 4398 pags 129-160

151

13/2/05, 14:36

Tsame junang tsøkømø tøk’anjø.

Deguinjo yøji ya kumkuy mayø, yø tum tsamkuy, yø komo tum okjejkuy tsøki ondeju’ minpa dø kotsøkuayødøkay, kankutsøkjó, jøytiwaydøkay, minpay okjejxukø yøji, nøkxukpago’ Chimalapiya, popo pøngdøkay gaji jøjpa, gaji bi nøkpay matsøkxukø y juyo-xukpa. Degaji ga amintø minam bi pøngdøkay kopainalapø. Degaji bi kumkuyjo jatedøkay maixukø bi komaxan ya tøjitø kopainala, tøjitøpa tum kumkuyjo øy nøji.

152 4398 pags 129-160

152

13/2/05, 14:36

Tøk’anjø. Yaki ya muxo ju’ patømpa. Degaji bi apøngdøkay maixpay minxukø y maixøja yako winøkoba. Minxuko makan ko metsan pøng, øy kapminxuko bi komaxan.

Naxminxukø tsamkuyjon, gaji mongxukø, ney gaji maixukpa.

Møjmø jama’ tungaxukø, yøtsxukø tum tsamkuyjo iy nøji sitio, xanganwakø. Gaji maixø tum pøng kø tomøxukpam.

Yøtsxukø tum chikpajakjo, gaji øy pakxukø bi møa metsødøkay tøk’anjø. øy ontsøkøxukø tiy møtsxukpa, antsongoxukø øy møtsxukpa tum kumkuy øy nøji tøk’anjø, øy pøkminxukpa tum komaxan, jøjtøba ga’ kumkuyjo. Dexe tsøkømø bi kumkuy.

153 4398 pags 129-160

153

13/2/05, 14:36

Angpøn pøng øy tsøki.

Bi angpøn pøndøkay winjo jejokmanxukø yø dø

naxjo,

pitsko

ga’døkay

øy

yak

pøkjaxukø muxokuydøk eyak pøngdøkay.

Gaxe powø iy kumkuydøkay.

154 4398 pags 129-160

154

13/2/05, 14:36

Bi

mok

nipkuy

jøxtsøkø

bi

øy

angpøn

pøndøkay, dexe dey jemji yoxopa.

Ney

dexe

ga’døkay

xuyu tsøkxukø.

Bi

winjok

angpøn

pøngdøkay

øy

jøxtsøkxukø bi mae’.

N e y

g a ’ døk a y

jøxtsøkoyø

bi

xepe

mae’.

155 4398 pags 129-160

155

13/2/05, 14:36

Nax nokojok pøngdøkay Bi nax nokojok pøngdøkay, winjo mok nipokmanxukø biy kumkuyujo, øy nipxukpaji, niwanøxukpa bi nax, yotsønømpa, nax øy koyumi øy tsøkjaxukpa uy kinkawø, tsønkøtakpa. Tum apøng winabay nøkø, nøkpay winxatswakø bi nax øy kopak, jøxpoypa bi nena’, uwi yøkjowitøyø ga’ yoxkuy.

156 4398 pags 129-160

156

13/2/05, 14:36

Xøng

møng

xøng

apøng tøngkuy

jøng

tuang

Jayø tujtan tsame.

Tøjøk_______________tsøkxukø bin tøkjo y ___________peene antun aka.

Tum ____________øy winxømpa bi _____________pøngdøkay.

Ap______________yowø bi xempe oy kopakjo.

Bi yujkuy møjmø________________pitsko Yam tokoyø.

157 4398 pags 129-160

157

13/2/05, 14:36

Jayø bi tsame øm tsøkjaba.

Bi apøng jepa’ biy tøkjo.

Tuang____________________________.

Xøng_____________________________.

Jøng_____________________________.

Kajang____________________________.

Ga’jønang_________________________.

158 4398 pags 129-160

158

13/2/05, 14:36

Angpøn pøngdøkay.

Bi angpøn pøngdøkay yøtsxukø yø naxjo møjmø jayam, okmangø bi tukxi gaja øy jejpaji winjo, dø bi yay tøxukø pitsømxukø gajan.

Møtsokmawø minxukø bi ayuuk pøngdøkay jønang ga’døkay jønang ga’døkay nukoyxukø jønjonang y bi ney tatbidadøkay øy møtsxukø tsamkuy jønang. Dexe yøtsxukø yøji.

159 4398 pags 129-160

159

13/2/05, 14:36

Veracruz

Chi

apa

s

Santa María Chimalapa

San Miguel Chimalapa

Mapa del territorio zoque de Oaxaca.

Nøx nax.

Ye

nax

jejtampaji

tatbidadøkay

pøtam

øy

juyxukø

møjmø

amintø

ney øy

juyxukan.

Deguinjo yøtspa mayø axta paokjø. Døy møxiwam, de niwaktamawø.

160 4398 pags 129-160

160

13/2/05, 14:36

Kotsøk.

Pilakomun ga’ nax maxan, gaji nøkxukpa deguinjoja’ ney tatbidadøkay øy tsøkjaxukø bi nax kopak, wejø go’ yak patømxukø.

Waynøji.

Waynøji møjmø amintø øy kowikxukø bi apøngdøkay’ gaji nøkpay tsøkjaxukø biy koyumi yak tøma biy mok niipidøkay.

161 4398 pags 161-208

161

13/2/05, 14:37

Nømø tí xøng øy tsøkxukpa junang y jutiya.

162 4398 pags 161-208

162

13/2/05, 14:37

Apøng tsampa.

Yø jaama’ mix tsøkjapa døm koxøn, øm ixtenpago’ yø chikxa, yak nijamine dey win, yak

øy

wite

weje

tun,

nønti

ke

yak

jukwituoba de nenxawa uy tsonpa dey wikpaji.

163 4398 pags 161-208

163

13/2/05, 14:37

Chimalapiya.

Chimalapiya tijø bi winjok kumkuy, tsøkømø bi angpøn pøngdøkay nax, gaji jøjokmanxukø bi winjo yøtsxukø pøngdøkay. Møjmø jayxukø jejxukø gaji.

Pitsømxukø, okmangø bi jinøk putsi, wenu kanømø.

Bi chikxa.

Bi chikxa yoxpa kuyjo, minpa gajang nøkpa nøjo ya okeja, ya moa tøkjo, tiyati øy tsøkmøxpa.

Biy awindøkay øy amapa junang yoxpa bi atsi, ney gaxe tsøkxukpa ga’døkay, øy okwitøxukpa yujkuyjo.

164 4398 pags 161-208

164

13/2/05, 14:37

Tsøkø bi tøjiwø biy nøji.

chik yom’une

chikxa 165 4398 pags 161-208

165

13/2/05, 14:37

Yøji tijø tum kumkuy, yaje øy angiktijxukø bi wøkpajak.

Nømxukpa tome bi pøngdøkay Gaji maxantøk tsøkxukø.

yoxukpa.

Degaji nimanyojxukø deji køtakxukø.

Jayø bi tsame in jowane.

Deguinjo _________ jejtamø. _________ bi nø’ øn pøktampa.

Jømji nøkpay mok pøkø _________. _________ angmayø bim jaatong. _________ pøtø eyajong.

166 4398 pags 161-208

166

13/2/05, 14:37

Komaxan øy xøng.

Yø komaxan jømji amintø øy koxøaxukpa, bi atspøngdøkay møxjaxukpa biy matumu.

Bi xøng tsøkømpa tudujtan xepe kinan, moxan jaama’ jaypa bi xøng, bi matumudøkay øy kotenpa bi komaxan, yay pønøkja wøjø bi komaxan øy koxøn, nøyti pøkjaba biy manakdøkay.

167 4398 pags 161-208

167

13/2/05, 14:37

Xøng øtskuy.

Nøy jaatongdøkay øy koxøaxukpa mayø tum komaxan. Øtspay wikxukø itijo, maxantøk aka, nøts pøkwikxukpa, kake.

Makan pøng okwik’oba. Bi juxtixa øy wøjpa bi chikxadøkay øy ixtønpago’ Matumutøji yø komaxan.

168 4398 pags 161-208

168

13/2/05, 14:37

Tsøkø tum xøng øm muxpa.

Jayø junang tsøkømpa bi xøng.

169 4398 pags 161-208

169

13/2/05, 14:37

Komaxan ap Miguel.

Xomaxan korpus kristi.

Komaxan Eskipula.

Komaxan ap Bernardo.

Komaxan Juana de Arko.

Xemana komaxan.

Komaxan José.

Kawampe iy jaama’

170 4398 pags 161-208

170

13/2/05, 14:37

Surperpen.

Bi surpenpen komi.

Putsputs bi surpenpendøkay.

Tum pøng tsapats surpenpen nukpa.

Wakxi surpenpen kekpay wite.

171 4398 pags 161-208

171

13/2/05, 14:37

Bi surpenpen.

Tum surpenpen pexpexyakoba jøyøjo muje tujo wikpa, me wakxi une øy matonpa biy mama otowe, y tung’apa ponji, ponji.

172 4398 pags 161-208

172

13/2/05, 14:38

173 4398 pags 161-208

173

13/2/05, 14:38

Kawampø monkuy.

Døm kawam nøko tuman øm wøjabaji, nønti kem yak maixoyø øm witi. Øm kotenpa døm

manakdøkay,

øy

yoxpaji,

øy

wikxukpaji, øm ixtenxukpa. Døm pønøkpa øm yøk ukuydøkay.

174 4398 pags 161-208

174

13/2/05, 14:38

xøpu

jøyødøkay

yo’døkay

juki

tamnø’

tømdøkay

kuy ankax

oojo

omokuy

tam oojo 175

4398 pags 161-208

175

13/2/05, 14:38

Nømxukpa ney jaatongdøkay, pankuktsu wikpa bi kawampødøk.

Pitsønjo tej’eya iy tsonpa bi nenxawa, degaji toyøpa, øy yak nøpujpa iy win wøjøaba go’.

Matumu ya wøjø nøkø kanømøji, nømoba øy tsongø nenaxawa, neydexe bi atspøndøkay komaxan ixtenpa ya nøkø.

Yooma’ jomanakøyø biy une ya nømo øy jøxmøkxø anjon kanømø bi. Biy jaaya nøkøy kotsongoyø bit, teji køy koomø bi une, uy tsong’øgo’ bi nenaxawa.

176 4398 pags 161-208

176

13/2/05, 14:38

Tsøkø tum monkuy kawampø øyti.

Nømø tiyanja pønøkpa tum kawampø.

177 4398 pags 161-208

177

13/2/05, 14:38

Yom’une tsøkuy.

Døxja mintamø mix okpoynuktamø døm tøkjo, øm otowtukpa bi, døm yomanak tsioyam dey tsame, ney pøkxukøpa jay’une jønang. Mix øm muxpa jemji yøtspa biy amintø mø’ møtsapago’. Jay’une iy jaatong nimpa, øy jaxaketøpa bim yomanak.

Dey mix ti bim nømpa, nømopa øm pøktsongø bi neytsiokuy, pixko døxja øn komintamø.

178 4398 pags 161-208

178

13/2/05, 14:38

Bi apøngdøkay øy tsamjaxukpa bi “komaxan” yakø iy kotena bi awindøkay øy wikxukpaji, ney dexe yoxpaywitøji. Øy “winxatswakpa” biy kopak, yak pitsømø bi “nena”,øy wøjpa bi “komaxan” uy tsake neytumø.

Yø kumkuyjo mø’ “tsøknømpa” nøkpa bi jay’une’ øy jaatong, awin møtspa iy pønøkpa nø tum tsampøng. Bi yom’une’ jaatong “otoutukpa” øy muxpa bit, ke biy yomanak øy jayaba yoxpak pøng, ya mokoytuku.

Biy yomanak øy ontsøkøba naxe bi øy “otoutsiwam” bi jay’une’.

Dexe tsøkømpa tum yoma’tseke.

Tsøkø eyak tsame ama junong tsøki.

179 4398 pags 161-208

179

13/2/05, 14:38

døx

døxja’

Døx køxoba angnamtsu.

Doxja’ køxodampa angnamtsu.

Døx yo’ køxpa.

Døxja’ yo’ køxtampa.

Døxja’ pajakpø køxtamø.

Døxja pajakpø køxtamam.

180 4398 pags 161-208

180

13/2/05, 14:38

Yaktanø bi jayø

døx

døxja’

Døx yoxpa joji.

Doxja’ nøktampa waynøji.

Døx______________________________ Døxja’___________________________ Døx_____________________________ Døxja’___________________________ Døx_____________________________ Døxja’__________________________

181 4398 pags 161-208

181

13/2/05, 14:38

Yooma’ øy yote.

Bi yooma’ øy axa y biy tsepe kejpa windøkay jutøn dø mintamø. Bi axa yote, ney tsetsedøkay øy tsøkxukpa yøkwijdøk. Jemji iy tsøkpa biy yøkwij. ya yote juyø.

Pitsko axa y tsepe te’empa ney jejkuyja

182 4398 pags 161-208

182

13/2/05, 14:38

ney tum biy Yaki go’.

Chimalapa Nøji ke nøjøtøpa tsima taxø de lapa, jamatin ixpøkøji øy angtene ya ixkomuxin.

Chimalapa yawa y tsuxtsux de muk y yoxkuy wøkpajak øy nø’ surpenpendøkay yaktsinpa.

Bi nø nenpa powe pøtokuy tsøkpa bi koke nukpadøkay pøkxukpa gaji.

Teji øy wøjø nax tsapjø øy tsøkøpø møjmø wøjø øm pøwøk kumkuy 183 4398 pags 161-208

183

13/2/05, 14:38

Bi tøk’anjøk yom’une.

Døx øn wanpa dø tøk’anjøk yom’une øn son døm kumkuyjo y pitsønjo døx mix øn tøpa mosa yom’une, døx bim koyumi.

Um nømø kø jø, um nømø kø nøti si pitsønjo døx mix øn tøpa si pitsønjo døx mix øn tøpa mosa yom’une, døx bim koyumi.

Tøk’anjø døn kumkuy donde popa gue moso jøyø y pitsønjo døx mix øn tøpa mosa yom’une, døx bim koyumi.

Axta gaja gue tsamkuyjo patømpa gue tøk’anjøk yom’une komo tum angamtsuk jøyø domo tum angnantsuk jøyø 184 4398 pags 161-208

184

13/2/05, 14:38

Yøjama tijø bin awin tsamkuyjo.

Nøktampa joji jøytijø.

Yoxokmanxukø tøjøk muxobadøkay.

Juxtixa kotsonkuy tsøkpa wøxtøkji.

Yøynam nøktampan tsintama.

Jopiwø tsame joji, tøjøk,yøjama y jayø.

Bin jatong mine _________ paokjøng.

Døx nøkpa__________ yoxe yujkuyjo. ___________ nuxpa ane køxtamø.

Kokijdøkay xøaxukpa _____________. __________ minxukpa yoyadøkay.

185 4398 pags 161-208

185

13/2/05, 14:38

Neguikjok møtsi Yø møtsi øy møtsøxukpa metsan u tuang une’, tøji key tøngxukø tum konok kuy, øy wojaxukpa bi kuy øy tsokoy. Degaji jojipa tum wanin kuypit. Møtsøokmanxukpa biy wit awindøkay jønang.

Tenxukpa yaji, ya tome’.

186 4398 pags 161-208

186

13/2/05, 14:38

Nømø

eyak

møtsi

y

jayø

junang

møtsøxukpa.

187 4398 pags 161-208

187

13/2/05, 14:38

¿Ti bim nøji mix?

Ti biy nøji bi pøng tijø tøkjo. ¿Jutiya tijtamø kotsøkjo?

Jutiya nøktampa wøkpajakjo. ¿Tigo’ øm nøktøbam døm tøkjonang?

Tigo’ yam tsakømø tøkjo. ¿Iwø tijø tøjøk yujkuyjo.

Iwø yøtsø døm yujkuyjo.

188 4398 pags 161-208

188

13/2/05, 14:38

¿iwø iy axa dø’? ¿Tí jupipik tsøkxukø? ¿Junang øy tsøkxukø bi axa? ¿Jutiya øy juyxukø bi axa? ¿Ju’ øy maøxukpa bi axa? ¿Iwø jønang øy pøwø bi axa? ¿Tijønang tsøkxukø bi axa? ¿Tigp’ wakxin bi axa?

189 4398 pags 161-208

189

13/2/05, 14:38

Jowanø bi tsame.

¿Iwø tijø tøjøk maxantøkjo? ¿Tí biy koyukaxukpa yooma’døkay? ¿Junang øm yøtsø tøkjo? ¿Jutiya nøktampa xokijo? ¿Ju’ tej’awø bin kanka? ¿Iwø jønang yoxtampa joji? ¿Tíjønang dø køpi tøngtampa? ¿Tigo’ dø nøkpa yø jaama’?

190 4398 pags 161-208

190

13/2/05, 14:38

Apøng tsamøtsioba.

Bi angpøn tsame, øy tsamxukø nøy tatbida, nøy jaatong, ney dexe nenja øn tsamtampa.

Jayam yø tsame øn otontampa. Nømxukpa bi apøngdøkay bi ney tsame minø eyak kumkuyjon. Gajak kumkuyjo tsamxukpa tuman nønja jønang. Pitsko ney tsame un okjoødamø, tsamtan ney awin jønang, ney jaatong jønang, ga’døkay øy muxukpa.

191 4398 pags 161-208

191

13/2/05, 14:38

tsiji chiji

jay’une jalon

surpenpen susepe

nu’ wojpa

tsima chima

kajang ka’an

mono tsaxkuy

kuru kuymixtu

192 4398 pags 161-208

192

13/2/05, 14:38

Bi chiji wikpa tsamkuyjo.

Wøkpajakjo kekpa øy wite susepe.

Jalon angmaypa jøytijø.

Oko yomø ane’ tsøkpa.

Apu chima jake ajtan.

Iøgay nøjo wikpa.

Yakchimpa taxø tøguy.

193 4398 pags 161-208

193

13/2/05, 14:38

Tøk’anjø, moxan abril 1995.

Atsi Joji dø nøktampa mønøjø, pitsko ya nømo øn nøkø døm tøkjo, dø wituba gajan øn tsøktampa bi yoxkuy.

Bim yomanak.

Jayø tum kono tsame.

194 4398 pags 161-208

194

13/2/05, 14:38

Xokijo, maktaxan mayo 1995 Awin Øøm nøkpa bi joji jøytijø, mix juyja tum kanka, wøxtøkji nøkpan døm tøkjo.

Tsøkøta eyak kono toto.

195 4398 pags 161-208

195

13/2/05, 14:38

Jømji pøngdøkay.

Jømji bi pøndøkay, yampay yoja bi nø’, yakø pøtø bi juxtixa anji, gaji nømø øy pøktsongø bi jamatin.

Bi juxtixa

Jayø yøkjopoy okuy toto.

196 4398 pags 161-208

196

13/2/05, 14:38

Tsamxukpa.

Tøjøk tijøn ixi anaxa gaja tsamkuyjo - ap tsawidøkay xunø xukø kuy ankay køxi.

Ga’ tsawidøkay jutønmo minxukpa, døx nømpa- tsamkuyjon.

Nøti- ney gaji tomøjo ga’ jøjxukpa - tigo’ tsumuknømpa nowajonang jukoyxukpa.

Jayø eyak tsame y bi chik raya.

197 4398 pags 161-208

197

13/2/05, 14:38

Bi toto.

Tum toto in oktsidampa nøkpago’ yajø.

Jømji nøkpay octsioyø, biy tøkjo øy tsøxukpa, jayxukpa.

Bi jay’unedøkay øy toto tsixukpa biy yoma’døkay. Jømji nømpa totopit nømoba in nømø tun tsame yaki yay matoa.

198 4398 pags 161-208

198

13/2/05, 14:39

Ju’ øy oktsiøyø bi toto.

Iwø øy oktsi xukø bi toto.

Jaypa øm pønøkpa bi ttoto.

Toto pønøkpa jay’unedøkay.

Øy matonxukpa bi toto øy tsame.

199 4398 pags 161-208

199

13/2/05, 14:39

4398 pags 161-208

200

13/2/05, 14:39

4398 pags 161-208

201

13/2/05, 14:39

4398 pags 161-208

202

13/2/05, 14:39

4398 pags 161-208

203

13/2/05, 14:39

4398 pags 161-208

204

13/2/05, 14:39

4398 pags 161-208

205

13/2/05, 14:39

4398 pags 161-208

206

13/2/05, 14:39

4398 pags 161-208

207

13/2/05, 14:39

Lengua zoque de San Miguel Chimalapa, Oaxaca Primer grado Se imprimi贸 por encargo de la Comisi贸n Nacional de Libros de Texto Gratuitos, En los talleres de

4398 pags 161-208

208

13/2/05, 14:39

NOMBRE DEL ALUMNO (A) ESCUELA

GRUPO

POBLACIÓN ENTIDAD FEDERATIVA

Este libro de texto ha sido elaborado por el Gobierno de la República y se entrega en forma gratuita a los niños de las escuelas primarias del país.

Los juicios y opiniones de los maestros, de los padres y de los alumnos son muy importantes para mejorar la calidad de este libro. Sus comentarios pueden ser enviados a la siguiente dirección:

COMISIÓN NACIONAL DE LIBROS DE TEXTOS GRATUITOS Rafael Checa núm. 2 col. Huerta del Carmen C.P. 01000, México, D.F.

Las obras de arte que ilustran las cubiertas de los libros de texto gratuitos son representativas de las grandes etapas del arte mexicano. Constituyen un valioso respaldo educativo y son motivo de orgullo nacional.