OLGA COSTA (1913 - 1993) Obra: Vendedora de frutas, 1951 Ă“leo sobre tela, 195 X 245 cm Museo de Arte Moderno, INBA, CNCA
Guerrero
port_4411_2012-2013.indd 1
NOMBRE DEL ALUMNO (A) ESCUELA
GRUPO
POBLACIÓN ENTIDAD FEDERATIVA
Este libro de texto ha sido elaborado por el Gobierno de la República y se entrega en forma gratuita a los niños de las escuelas primarias del país. Los juicios y opiniones de los maestros, de los padres y de los alumnos son muy importantes para mejorar la calidad de este libro. Sus comentarios pueden ser enviados a la siguiente dirección:
COMISIÓN NACIONAL DE LIBROS DE TEXTOS GRATUITOS Rafael Checa núm. 2 col. Huerta del Carmen C.P. 01000, México, D.F.
Las obras de arte que ilustran las cubiertas de los libros de texto gratuitos son representativas de las grandes etapas del arte mexicano. Constituyen un valioso respaldo educativo y son motivo de orgullo nacional.
Libro de texto en lengua tlapaneca, Guerrero. Elaborado en la Dirección General de Educación Indígena de la Subsecretaría de Educación Básica y Normal de la Secretaría de Educación Pública Autores Leonor Martínez, Benigno N. Morán, Fabían Morán, Federico Rodríguez y Elpidio Zúñiga Diseño Gian Calvi y Emma Morales Ilustración Bruno González, Luis F. Guerrero, Fernando Prieto, Laura Rubio y Verónica Y. Zenteno Diseño de Portada Comisión Nacional de Libros de Texto Gratuitos, con la colaboración de Luis Almeida Ilustración de Portada “Vendedora de frutas”, Olga Costa (1913-1993) Óleo sobre tela, 1951,195 x 245 cm. Museo de Arte Moderno, INBA, CNCA Reproducción autorizada por el Instituto Nacional de Bellas Artes y Literatura Fotografia de Portada Javier Hinojosa D.R. © Ilustración de Portada: Olga Costa/INBA D.R. © Secretaría de Educación Pública, 1994 Argentina No. 28 Col. Centro, C. P. 06029 México, D.F.
ISBN 968-29-7675-8 978-968-29-7675-9 Quinta 1999 Décima cuarta reimpresión 2009 Décimareimpresión cuarta reimpresión Primera edición 1995 1995 2009 Décima quinta reimpresión 2011 sexta reimpresión 2012 Décima octava reimpresión 2013 Sexta reimpresión 2000 Séptima reimpresión 200 Impreso en México Octava Impresoreimpresión en México 2003 Novena reimpresión 2004 Décima reimpresión 2005 Décima primera reimpresión 2006 Décima tercera reimpresión 2008 Impreso en México
PL_4411_2012.indd pl4411-08.indd 1 PL_4411_2013.indd 1
30/11/11 12:10 10/24/08 12:23:16 PM 20/07/12 13:31
4411 pags 1-32
6
2/10/05, 4:30 PM
Ajngáa Mè'phàà Lengua tlapaneca Guerrero
Segundo grado
4411 pags 1-32
3
Ejercicios
2/10/05, 4:30 PM
PRESENTACIÓN
E
ste libro de texto está dirigido a las niñas y los niños indígenas que cursan la educación primaria, tiene el propósito de favorecer el
aprendizaje de la lectura y la escritura de la lengua indígena que se habla en su comunidad. Se espera que este libro sea utilizado en forma creativa, tanto por el profesorado como por las niñas y los niños, en este ciclo escolar y los ubsecuentes, para dar respuesta a los problemas particulares que se presenten en el desarrollo de la expresión escrita y la comprensión lectora. En el libro se encuentran diferentes textos, algunos hablan del entorno físico de los alumnos, objetos y cosas que hay en la comunidad, y otros se refieren al entorno social y cultural, pues relatan las costumbres, fiestas y leyendas de la región. Su elaboración estuvo a cargo de profesores indígenas bilingües con experiencia en la enseñanza de su lengua materna, así como con un profundo conocimiento de la cultura de sus comunidades. Para la redacción, los autores consideraron el enfoque comunicativo propuesto en el Plan y Programas de Estudio para la Educación Primaria 1993. Este libro de texto podrá ser enriquecido a partir de las observaciones y consideraciones que profesores, padres de familia, comunidades y organizaciones civiles indígenas realicen acerca del lenguaje utilizado, los contenidos, las ilustraciones, el formato y la presentación.
4411 pags 1-32
5
9/4/06, 10:57 AM
Kixnáxè Ìyìì rí ajngáa mè’phàà, gi’dòo jùmà rí mune gajmàa èjèn lákiin
jngó màmàñúu mùraxnuu jamí mutháan ajngúu mè’phàà rí nuthiin. Rí mune gajmàa ajngúu gi’doo numuu màmàñúu numurí tsi’ne ngiyuu rí nuthan mijnii ikhaa jngó nafru’un jami iwaá mbaa rí nàmàñuu. Iyìì’ ríìge’ ninè xàbò àngia’ló’ tsí nusgúun èjèn jamí nàmànúu ajngúu méphàà gàjmáa xúgii rí majan. Iyii’rìgè’ nìgùma xó nakhúu rí nìgè’è munè gajmàa ginii nakhi tsigo rí akhòskìñú gùwà’nitsú èkhò skhíñú i guètsò tsigo, ikhaa jngó xugíi rí rígà màjmàló’ na’khò minaa’gàjmga xó rí nda’yoo munè gàjmga èjèn, ikhaa rìgè’ nixnuu tsinuu jùmà rí na’than uwan rí nirígà rí màgùma nuxii rí munè gàjmàa rí ginii. Iyìì r’ìgè’ nixnáxè jngó ma’gá ra’ne mújuun má xu’khuèn; xó a’ga’ ràmàñúu tsí lakiin na rí màjmanè tsigo xùgè’, ma’ga ra’ne xó gàná’yoo rí ndayonè ná aúun rí munè gàjmàa ajngúun èjèn. Rí muthan xàbò tsí nusgáa ndíne i’yonè, anuú èjèn, xuajen jamí xúgiin gu’wá ñajon’, maphú magi’doo numuu lu’khuèn jngó ma’ne majan’ ìyii’ ríìgèl. Maphú nàyà makhuu-xó’ xàbò tsí nusgáa, tsí nàyàxií gu’wá nisgáa, tsí nuthan ñajúun tsí nàyàxuún tsí nusgáa jamí anuú èjèn, numurí ninii rí májan’ nìñàjmii jamí nithin rí ndi’yóo ìyii’ mè’phàà rí nìgùma ginii, ikha ñajun ni’ne majan’ rí gi’doo ìyìì’ rîgè’.
4411 pags 1-32
7
9/4/06, 11:00 AM
4411 pags 1-32
8
2/10/05, 4:30 PM
ÍNDICE
4411 pags 1-32
Ikhúún’
11
À nguìn’
37
Gitsiin
65
Gu’wá jùma
77
Xuajianló’
89
Ñajuanló’
103
Iya javá mbi’ yaló’
113
Xùkû, ixè gàjmàá iná
122
9
2/10/05, 4:30 PM
4411 pags 1-32
10
2/10/05, 4:30 PM
Ikhúún’ Ñajun Mè’phàà
11 4411 pags 1-32
11
2/10/05, 4:30 PM
Maphú nànìgù’ màñajon.
12 4411 pags 1-32
12
2/10/05, 4:30 PM
Kothon Timbá Ikhúún’
13 4411 pags 1-32
13
2/10/05, 4:30 PM
14 4411 pags 1-32
14
2/10/05, 4:30 PM
Maphú nànìgù’ mùwán, numuu rí xkua’nii màxáyà nandii i’thán náné’.
15 4411 pags 1-32
15
2/10/05, 4:30 PM
Rí mbi’i ndàyòò nguáthà rí rígà jamí nàmbáyúu náné’.
16 4411 pags 1-32
16
2/10/05, 4:31 PM
Rí mbo’on ndàyòò gòn’ gajmíí à’guàán.
17 4411 pags 1-32
17
2/10/05, 4:31 PM
Gò’guà gú’tsínló’
Gu’gua ra ma
18 4411 pags 1-32
18
2/10/05, 4:31 PM
Watsáló’ tátà 19 4411 pags 1-32
19
2/10/05, 4:31 PM
20 4411 pags 1-32
Nàdxauun rí na’thán má’én tátà nikhìì. 20
2/10/05, 4:31 PM
Nàmìndúún gìsian.
21 4411 pags 1-32
21
2/10/05, 4:31 PM
Natsuún náné’.
22 4411 pags 1-32
22
2/10/05, 4:31 PM
Na’dè’ táté’.
23 4411 pags 1-32
23
2/10/05, 4:32 PM
Na’jiáàan náné’ rí mòphóxò’.
24 4411 pags 1-32
24
2/10/05, 4:32 PM
Xkawè’ enè xùkú ná nape’tsoxò’.
Kha’o ná nape’tsoxò’.
25 4411 pags 1-32
25
2/10/05, 4:32 PM
Kha’o go’ó’, jngó xáwithíin xùkú tsí nunè nandii.
26 4411 pags 1-32
26
2/10/05, 4:32 PM
Nithánxò’ xáne gúñàwàn mijnáxò’.
27 4411 pags 1-32
27
2/10/05, 4:32 PM
Gi’maa mbàyà thana. 28 4411 pags 1-32
28
2/10/05, 4:32 PM
Gu’duùuló’ ixè.
29 4411 pags 1-32
29
2/10/05, 4:32 PM
è
Xú’dìíló’ ix
à.
’ júb ó l à h k ì s t ú x jamí
30 4411 pags 1-32
30
2/10/05, 4:33 PM
Xáne ikujma náko’ thiyáá. 31 4411 pags 1-32
31
2/10/05, 4:33 PM
Xuajiun’
Gumbàáá Go’óo thana
po
u as
n
Co
32 4411 pags 1-32
32
2/10/05, 4:33 PM
è ’ è r yà
ju n è j È
Ná nànègajmàà
33 4411 pags 33-64
33
28/1/05, 02:43
Nàtháán jamí nagúxnúu mbi’yu’.
34 4411 pags 33-64
34
28/1/05, 02:43
Kuitsúun i’thán ìyù’ mè’phàà.
35 4411 pags 33-64
35
28/1/05, 02:43
Na'ne gúní Na’ne gúní go’óo nánà numuu natsikháa agu mà’niì guma mèkhò gajmíì ìjìin jmàáà àjmbaà
36 4411 pags 33-64
36
28/1/05, 02:43
Kothon Riajmà Ànguìn’
37 4411 pags 33-64
37
28/1/05, 02:43
Adà na’tsíin inuu agú. Nánà jayáa adà.
38 4411 pags 33-64
38
28/1/05, 02:44
Àga na’khò ixí.
Tátà naxpi’thá ixè. 39 4411 pags 33-64
39
28/1/05, 02:44
ama
àbò’
mbàxtá
adà
xaná
40 4411 pags 33-64
40
28/1/05, 02:44
Àga na’khò ixí.
Rìgàà mbáa àbò’. Bráka ama.
Adà na’tsíin. 41 4411 pags 33-64
41
28/1/05, 02:44
Rè’e mi’xá Maphú mitsaan rè’è mi’xá rigà, mà’gá gáyà mbóó màxnàà. Tsímáá’ gá’nìi àkuìn’ xí màtrìgú-nè.
42 4411 pags 33-64
42
28/1/05, 02:44
Ttsínà’ a’wá Ñajun’ ii, ñajun’ ii gù’nègajmàà xúge’ rá, tsínà’ ii, tsínà’ ii gù’nègajmàà xúgè’ rá.
43 4411 pags 33-64
43
28/1/05, 02:44
Rígà inúu ixè.
Rígu ìfìí inuu tsíxnda.
Naxíñà’ iya xàbò.
44 4411 pags 33-64
44
28/1/05, 02:45
Díne ñajuun-ne thiyáá rá Tsínà’ a’wá ñajun’ nàtsín gàjmí’ tsìjní tsí’ tsí’ tsí’ tsí’. Tsáa ñajun’ rá.
45 4411 pags 33-64
45
28/1/05, 02:45
ida
ixè
idu
itsò itsí tsìjní 46 4411 pags 33-64
46
28/1/05, 02:45
Trámúú xtédè èjèn nagóó xuajen. 47 4411 pags 33-64
47
28/1/05, 02:45
Xedè na’phò è’èn.
48 4411 pags 33-64
48
28/1/05, 02:45
Ix
èk
af
é.
Rígàrè’èmañà’.
Wíjèixèndxáamarixàá.
49 4411 pags 33-64
49
28/1/05, 02:46
Ix
èk
af
é.
Rígàrè’èmañà’.
Wíjèixèndxáamarixàá.
49 4411 pags 33-64
49
28/1/05, 02:46
Xó Nigi'nuu Mbá mbi’i nika-lò’, júbà ágá’ñíìi xidì’ gàjmí mbáa xùwín’, ikhíin ningujuíin àgaxaná ruxke’…
50 4411 pags 33-64
50
28/1/05, 02:46
Àkhà’ Maphú mbàà rí máján e’ne àkhà’ xtáa mikhuíí jùbà’ ná juwaló’, xí ndawàà màxájuwaló’ tsùdùù numbaa.
Nàgùma gu’wá gá’kho.
Adà nañajon.
51 4411 pags 33-64
51
28/1/05, 02:46
Rígà rúna na Miwiin.
Jngrígú rùbú ná ñaúun ixè randuun.
Dxá’gú naxkúún rundú. 52 4411 pags 33-64
52
28/1/05, 02:46
Ajngáa rí naxgró’oo ràjuàn’ló’.
Rùdú’ nagùu rùbú rudu.
Ndàà jùmù’ chókho idxù’ nújndú inu’ jamí mbóó ñaún’.
Díne ñajuun-nè thiyáá rá. 4411 pags 33-64
53
53 28/1/05, 02:46
rúna júdú
júbà
gu’wá rùbú
54 4411 pags 33-64
54
28/1/05, 02:46
Maphú mbà’ò ixè.
Na’thóo kuwa xàbò. 55 4411 pags 33-64
55
28/1/05, 02:47
Dxá’gú na’ne mixtí.
Nàgùwíin yàjà’ nánà idxùù dxá’gú.
Tátà na’sngóo àdée mà’ne xtátsòn mogò. 56 4411 pags 33-64
56
28/1/05, 02:47
Xuajen ná xtáá-lò’ Najmàà ixè kafé, xí tsíthon wapha, tisúu-nè maphú nàtsìjmúú-nè ñò’on, na’wàáan tsáá rí thaon. Ikhaa jngó anù’ gàjmàá rùdú’ nuthan rí màgàtaa-ne mùjndoo. 57 4411 pags 33-64
57
28/1/05, 02:47
Gìsian Tsína a'wá Ñajun’ aa, ñajun’ aa gù’nègajmàà xúge’ rá. Tsina aa, tsina aa gu’negajmaa xúge’rá. Ñajun’ ii, najun’ ii gù’nègajmàà xúge’ rá. Tsina ii, tsina ii gu’negajmaa xúge’rá.
58 4411 pags 33-64
58
28/1/05, 02:47
Ñajun’ uu, ñajun’ uu gù’nègajmàà xúge’ rá. Tsina uu, tsina uu gu’negajmaa xúge’rá. Ñajun’ oo, ñajun’ oo gù’nègajmàà xúge’ rá. Tsina oo, tsina oo gu’nègajmàà xúgè’rá. Ñajun’ ee, najun’ ee gù’nègajmàà xúgè’ rá. Tsina ee, tsina ee gu’nègajmàà xúgè’rá.
59 4411 pags 33-64
59
28/1/05, 02:47
Kuíjè ’ndu rà’khà. Mbá gu’wá noxè’.
60 4411 pags 33-64
Àñà’ na’khò yà’ò. 60
Xti’thii dxá’gú ì’khàa.
28/1/05, 02:47
Xàbò natsuájon riya gajmíí xedè. Xómá’ nánà na’du ixí gajmíí ìjìin.
61 4411 pags 33-64
61
28/1/05, 02:48
xì’ñú B__tò.
Xiñu’ Ju__nà.
àmu’ Ju__n
62 4411 pags 33-64
62
28/1/05, 02:48
rùdú’ Chab__
Anù’ Pep__
nìñú’ L__pè.
63 4411 pags 33-64
63
28/1/05, 02:48
64 4411 pags 33-64
64
28/1/05, 02:48
Kothon RiatsĂşu Gitsiin
65 4411 pags 65-96
65
28/1/05, 03:01
Kothon RiatsĂşu Gitsiin
65 4411 pags 65-96
65
28/1/05, 03:01
Dine ñajuun-nè
Manà’ tsùdà’xò’, mi’xá awánxò’, nguáná mbijuàáàan’xò’ jamí nguáná nújndáàan’xò’. Tsáa ñajuanxò’ rá. 66 4411 pags 65-96
66
28/1/05, 03:01
Adà jagò ixè mìgù’ guma. Nuxkamijná ìjín-gò’ò.
Ngamí màmiga ñaúun ixè. Ngamí mòthón ñuu. 67 4411 pags 65-96
67
28/1/05, 03:01
Nuna èjèn ná ñañuu. Wíxà’ xáná. Na’bààn inúu ixè e’ne gíná.
Mbáa gàá’. 68 4411 pags 65-96
68
28/1/05, 03:01
Rí naxngró’oo ràjuàn’ló’
Guma gúkú gati gòmè, gòmè gati guma gúkú, gúkú guma gati gòmè, gati gòmè guma gùkù. 69 4411 pags 65-96
69
28/1/05, 03:01
70 4411 pags 65-96
70
28/1/05, 03:02
Maxnúu ru’wa Xá’nii ithan buanuu: xí naniñùú’ xedè jamí nùndxà’wà xtángidi, ikhaa rú’khuèn ñajuun tsinu rí maxnúu ru’wa. Xkua’nii nduyáá xàbò rí nonè xùkú. 71 4411 pags 65-96
71
28/1/05, 03:02
Nùndxákuun buanuu.
‘gi nánà naxtígúùu tsùù idxùù.
72 4411 pags 65-96
Èjèn nutsíin rixàá. 72
28/1/05, 03:02
gàn
mi’x
ò’
á
xáñ
á
ràxà ìnà’
xílè
á
m
gú
gòmè
níma
ñee
mogò
nàthàn
ñò’òn
73 4411 pags 65-96
73
28/1/05, 03:02
Wíjè xùwán rauun gu’wáá
Tráma xúrto rauun daan.
Tráma xúbà gàjmàá xuàá.
xúbà
xùwán
xúrtò
74 4411 pags 65-96
74
28/1/05, 03:02
Xkua’nii ènè mújún’ ri màtsíin jmàá.
75 4411 pags 65-96
75
28/1/05, 03:02
Nugíxè èjèn rixòò gu’wá ná nunègajmàà. 76 4411 pags 65-96
76
28/1/05, 03:03
Kothon Riakhò Gu’wá jùmà go’o
xàbekha
77 4411 pags 65-96
77
28/1/05, 03:03
78 4411 pags 65-96
78
28/1/05, 03:03
Rr
Jj
ràmbò
júbà
rigu
Kk
KH kh
kúràà
rakhá
jambàà rà’khà
kotón rè’è jiáma
rundú
jòbo
késò
àkhà’
kuwa
nakhú
ìyìì’ na’thán ajngáa 79 4411 pags 65-96
79
28/1/05, 03:03
Nayaxè àkhà’ ná trigìin èjèn nùtsìjmúú xkàmíjndi.
Ná trigìin èjèn nùtsìjmúú xkamíjndi, nayaxè àkhà’.
80 4411 pags 65-96
80
28/1/05, 03:03
Tikulú Xùkú tsígè’ nandxa’wá mbro’on, xtáà ná mbaa mika, na’khùúùn tsìjní mi àbò’. Xí nandxa’wéè rixàá, na’théèn rí rígà nandii. Xùkú tsiawii ñajuùn. 81 4411 pags 65-96
81
28/1/05, 03:03
Naka júbà.
Nakha júbà.
Ixè riñuu.
ajuàn’ 82 4411 pags 65-96
82
Riñuu xtuájen.
ajuàn’. 28/1/05, 03:04
rà’khà
kúràà
rúna
jòbo
83 4411 pags 65-96
83
28/1/05, 03:04
Nàkà tua’án xtíin tsiama.
84 4411 pags 65-96
84
28/1/05, 03:04
Ajmúu Xuajen Mbò Mixíí, xí nawán rígà xkujndu, Àrìgá xawi ajuàn’ gàjmaàá guáyò, Asndo mà’bààn aúun àkuìin numbaa ídò rí màmìdá xkadxu mbàà. Asndo mà’bààn aúun àkuìin numbaa ídò rí màmìdá xkadxu mbàà. Idxàà’, xuajiun’, árathoo iná tsiama ídò rí màbàa wíyuu xkundu, Numuu rí mikhuíí ndiyámá’ tsinu Rí ni’tháán jmàá ñaúun Anà’ló’. Xí rí mbáa xàbò siàn’ nandoo gájmáá’ Jmàá nakhúù masngotigòò’ inuu mbayaa’ Tiaxè’ xuajiun’ áá nímì’, ná mikhuíí À’diáa’ tsí nijaniáa’ mambáyáa’. À’diáa’ tsí nijaniáa’ mambáyáa’.
85 4411 pags 65-96
85
28/1/05, 03:04
86 4411 pags 65-96
86
28/1/05, 03:04
Gu’wá Xuajianló’
87 4411 pags 65-96
87
28/1/05, 03:04
Álá. Álá mikhu álá àkhà’ álá gòn’ álá à’guàán álá ajngó’ mè’phàà ri phú mitsaan rálò. 88 4411 pags 65-96
88
28/1/05, 03:05
Kothon Tiwitsu Xuajianló’
89 4411 pags 65-96
89
28/1/05, 03:05
Wáxè gúwan thaon.
90 4411 pags 65-96
90
28/1/05, 03:05
Wapha iwájùun gìsian ná rixòò gu’wá dxákuun. 91 4411 pags 65-96
91
28/1/05, 03:05
Wáxè-má’ kúràà ná mutsín xedè. 92 4411 pags 65-96
92
28/1/05, 03:05
Nánà jayá xuàá gate yaja. 93 4411 pags 65-96
93
28/1/05, 03:05
iya yaja xkuíyà
yatsò 94 4411 pags 65-96
94
28/1/05, 03:06
Xgàyà’
Atiaxìí xgaya’ wijè thungaa majiùùn júbà ídò rí nayaxè àkhà’ jamí naxnúu ru’wa. Xí màtàtsriyà’ àdée ñawáan’ ná wíjìì, mèkhò ríguíì-ne, numuu rí àbò’ iya ñajuùn
95 4411 pags 65-96
95
28/1/05, 03:06
96 4411 pags 65-96
96
28/1/05, 03:06
Trigà itha ná watrígú yàà.
Thiin tsùùn aphuu àgaxaná wíjè ná xtuun ixè.
Nimbáxìi mbáa míxtùùn, mbáa mbàxtá, mbáa bìyú, mbáa xtuájen, jamí mbáa tsijní. 4411 pags 97-144
97
28/1/05, 03:10
Itsí ndawaa Xuajen rí trigà ná júbàá, guá’dáà itsí ndawaa mbá jañii ná nawàà ìkà rauun mbañúù. Mbámbá xuajen i’yoo xáne iñajon jùbà’ ná xtáa. Jamí xú’kuèn-má’ mangaa mbámbáa ijmuu rí rígà inuu mbayuu.
a
98 4411 pags 97-144
98
28/1/05, 03:10
mbá matha
àjmà itha
atsú yàà
akhò xtiya witsu wíxà’ 4411 pags 97-144
99
mbáa xùwán
àjmìi tumá
atsúun yàá’
akhùun tostoon
witsuun wà’xa 28/1/05, 03:10
99
Yùwà’ Xùkú tsígè’ na’khò gànò’ ná xaxtu. Nawi’thín ìjìin ná pátsi jamí namagùù’ wá. Xo xtílà skunii ja’niì.
100 4411 pags 97-144
100
28/1/05, 03:10
Xá’nii igùma gúwan thaon. Rí ginii, na’gàa majan. Rí riajmùù nawa’no-nè, nawatiángáá ñùwìín-nè, asndo gá’ne nundu. Rí riatsúu, nawatsuwáá-nè’. Rí riakhùù, nàrigu daan madíí nagò’-nè. Rí witsuu, najrá’áan naga’ánè, à’khuèn nate panélà. Rí majon, xí mámbà panélà, máján-má’ xú’khuèn rá.
101 4411 pags 97-144
101
28/1/05, 03:10
Ñajon Èjèn nàmàñúú ñajon numuu ikaa inìì naga’nuù, nànguá ìkuíjìin xúgìí anùúù ikhaa jngó júwà’ mújúùn.
102 4411 pags 97-144
102
28/1/05, 03:10
Kothon Timajon Ñajuanló’
103 4411 pags 97-144
103
28/1/05, 03:11
Ataxúdìin’ gu'wáá tsina a'wá. krò’oo
rùbú jòbo adà àbò’
Brákoo
béxoo
júbà
ràmbò
àdo
104 4411 pags 97-144
104
28/1/05, 03:11
Gachúún ejen nonè Kúràà ná wa’du ixè kafé jmàá ixè ndxáama.
Jngrígú ndxáamuu ixè ndxáama. Nothon diin jmàá chídè.
Dxáma nàgùxìi ndúdììn. 105 4411 pags 97-144
105
28/1/05, 03:11
Ajngóo mbáa dxáama Mbá mi’tsú nìkà mbáa dxáma gàjmàá dxíyòò ná júbà. Juyèè chídè nigóò, mbáko nixínà’ mbáa nithon cháadoo, ìmbàà nixíyàà bèmà gàjmàá chárpè.
106 4411 pags 97-144
106
28/1/05, 03:11
b).- Dxáma ríguu xtángidi nàkà gáñajon jayá ama gàjmàá chídè.
a).- Dxá’gú jayá chálà nambáyùu rùdúu. 4411 pags 97-144
107
28/1/05, 03:11
107
bìyú
duun
dxá’gú
chídè cháda béxoo dxá’an daan 108 4411 pags 97-144
108
28/1/05, 03:11
diin ndxáama
yaja xdúdààn
rùbú
gòjòn
yàà xkòdè’ duun
láxà
ndúdììn
rguídi
rà’khà 109
4411 pags 97-144
109
28/1/05, 03:12
ñùù
ñùù
Ñò’òn na’khùù ____________ Gakhuáa ___________ aúun xúrtò.
yoo yoo
Nàkà ___________________rìjmàá. Gídà’ __________________ rakháá. iñuu iñuu Rígà ___________ xtòò. 110 4411 pags 97-144
Wá’wíi ___________xùwán. 110
28/1/05, 03:12
___ aan ___ éxxo
b
___ áda
b
d
dx ch
___ iin
d
___ á’an
___ ìyú
111 4411 pags 97-144
111
28/1/05, 03:12
112 4411 pags 97-144
112
28/1/05, 03:12
Kothon Tijuan Iya jaya mbi’yaló’
113 4411 pags 97-144
113
28/1/05, 03:12
Aúun pátsí ì’khà iya kha’o ndayá adà lájuíin jmàá anùù.
114 4411 pags 97-144
114
28/1/05, 03:12
Ná Patséndíí, maphú rígà itsí rauun matha.
Nafrigu e’tsén ná Sndàwìí.
115 4411 pags 97-144
115
28/1/05, 03:12
________xkawè’ xùwán _______ ________xàbò kàmaa júbà. ________dxá’gú tsí rígu daan idxùù. Xàbò na’thóo__________ pátsí
lájuíin
xapa
nafíyò
116 4411 pags 97-144
116
28/1/05, 03:13
smídíi
xa _____a
xtí_____a
x___í___í
ì____ ìí
tsù’t ____ún
it_____ í
______ eká
_____ amba
117 4411 pags 97-144
117
28/1/05, 03:13
Iya
Gakhè ixnúu ru’wa.
Nafrigu e’tsén.
Nàtù xìi yùù’.
118 4411 pags 97-144
118
28/1/05, 03:13
Dxáma lájuíin naro’óo aphuu xtángidi rà’khá mà’ga ná pátsi. 119 4411 pags 97-144
119
28/1/05, 03:13
ò 120 4411 pags 97-144
120
28/1/05, 03:13
á dx
d
o
rà
xe
à
kh
u
bí
xì
da
ná
gá
121
ú
e
ù
rí
í
kh
a
ñò
n u u
xú ì
xa
toon
yú
dè
ná
wí
ya
bò
yoo
ts
wa
tsò
4411 pags 97-144
è
e
xì
na dxá
yo
an
á ch
ú
è
jè
yu
xà
ch
i
mà a
ó
ña
xì
jngo th
òn
á
yú
xò
xoo bè u g wè
é
jon gà
ò
má
bé
rè xè
o à
28/1/05, 03:13
bà 121
è
Xùkú, ixè gàjmàá iná. Júwà’ xùkú ná xanáá, ná gu’wáá jamí ná aúun iya. Tikhuun tsí júwà’ aúun iñá. Xó-má’ ixè gàjmàá iná, rigà-nè ná júbà, ná xanáá, ná xaxtu jamí rixàá.
122 4411 pags 97-144
122
28/1/05, 03:14
Kothon Timigiñu Rígà iná rí na’phò xàbò, rígà yà’ò, rè’è, rígà rí naxná xndúu, jmáa gòjòn lamí rí thanaa.
123 4411 pags 97-144
123
28/1/05, 03:14
A tri'ñàa Dine tima thiya rá.
Náá júwà’ xukú thiya rá.
124 4411 pags 97-144
124
28/1/05, 03:14
Náá rígà ixèjmàá iná thiya rá.
Díne ináà riga thiya rá.
125 4411 pags 97-144
125
28/1/05, 03:14
nuxmí na’xmí _______ gò’ò
_______ à’gò nàkà nagóó
_______ xàbò
_______ xàbò adà èjèn
Nagáñúú _______ Nagáyuu _______ 126 4411 pags 97-144
126
28/1/05, 03:14
ràtsídà’
tsídà’
tsí’ne ru’wa na’ne ru’wa
màjiàn’
Rà
____ májiàn’
nakha
Tsí
____ kha
mba’a
____ mbá’a
nagáyuu
____ gáyuu 127
4411 pags 97-144
127
28/1/05, 03:14
Ìndìí’ gàjmàá tsòtoon Xá’nii nigí’nuu tsòtoon gàjmàá mbáa ìndìí’: Mbáa adà nìkà gáñàùún tsòtoon júbà. Ikhíin nìgànú ìndìí’ nìkà jayáa mbáa tsòtoon. À’khuèn nì’khàa adà gu’wáá, ni’thúùn tátà rí ndawàà mbáa tsòtoon. Niji’náa tátà.
128 4411 pags 97-144
128
28/1/05, 03:14
À’khuèn nikà tátà jayóo ajuàn’ nìkà gá’yáàa tsùtiin ná júbà, ikhíin nixkamàaà ìndòó tisùù tsòtoon tráma inuu itsí. À’khueen nithangàa tátà gu’wáá, niganúu ni’thúùn nánà rí ìndìí ni’khùù tsòtoon. Ído niguwáan, táxpáthiìn-má’ adà. Nikà gá’yáàaà ìndìi’ maxíyàà. Xóchitl Bruno Mendoza Quinto Grado Mbá’duun, Mañuwìín, gro.
129 4411 pags 97-144
129
28/1/05, 03:15
Aratháán ná inuu ìyàà’. Dí e’ne xùkú tsígè’. Dí i’théèn jùmàà’ ján.
130 4411 pags 97-144
130
28/1/05, 03:15
131 4411 pags 97-144
131
28/1/05, 03:15
Atasngájmúú jambàà tsínà’ a’wá màguwáàan’.
132 4411 pags 97-144
waxtú ixí xedè mbàxtá tsí’bu 132
ida ixè xábí guma badu
ama cháda majan wíxà’ 28/1/05, 03:15
Gi’maa mùràxìin-ló’ buanuu. Ràmáján’ mùradíin ñò’òn.
Ràmáján mù’xnáá dxájaló.
Gi’maa mù’nè mbàà xtíin tsiama.
133 4411 pags 97-144
133
28/1/05, 03:15
Nánà nàkà xaxtíí
Nánà jagò amuu gate gànò’.
Nána narigu gano’.
Nánà na’khò gànò’.
134 4411 pags 97-144
134
28/1/05, 03:15
Tsáa ìgùmaa aúun xndú thiyáá ján. tsù’tsún
àga
gúgò
wáyò
mbàxtá rundú badu
xùwán xàbò
ngò’tsè 135
4411 pags 97-144
135
28/1/05, 03:16
Atha’ yáàa kambòò ìgè ná mà’ga gíkhùù rigu. 136 4411 pags 97-144
136
28/1/05, 03:16
Ì’khà gàjmàá mágá Mànèlò’ mbá ajngóo Ì’khà gàjmàá mágá mùdxawíínló’. Nákhí wajiúú mbi’i xtáa ì’khà ná xaná mèdò, tsí’yoò díne ñajuun rí máján mbayá mbi’yuù, ìndòó nàkà ra’ndíì ná waba jùbà’, À’khò nixkamaà xndú ndatsún ná na’ndiì, ikhaa juun ni’khuiì, ídò nìkàaà aúun iñá ná xtáà, à’khò ndi’yoò rí maphú ndatsún tsùdùù ne’ne mágá rí ni’khuìì. Rú’khuèn kajngó ndatsíìn asndo xúgè’. Ikháa jngó xúgè’, ní’khuìì mágá, ìndòó gangì’ i’khùúùn. Xá’nii nigí’nuu xùkú tsí mbi’yuu ì’khà.
137 4411 pags 97-144
137
28/1/05, 03:16
Atha’yáàa xáne garatsín rìgè’ ná mbá siéntò mbáskíñu gùwà’èkhò.
138 4411 pags 97-144
138
28/1/05, 03:16
139 4411 pags 97-144
139
28/1/05, 03:16
Tátà nìkà àkuìín Mbá mi’tsú nìgí’nuu mbáa tátà ná nìkà ga’yoo xaxtuu. Ikhíin nìgàtíyàà mbáa àñà’ nìwejè ná jambàà ìkèè, à’khuèn nithangàa ragáyuu tátà gu’wáá gà’thúun nánà, --- Araxnú’ ajuàn’ màxíyàà xùkú, phú mbàà àñà’ nagáyuu ìkà. --I’theèn.
140 4411 pags 97-144
140
28/1/05, 03:16
--- Rígà xuwi mò’pholó’ mbi’i xúgè’, À’khuèn nìkà nánà gàjmàá tátà tsùdùù àñà’. Jamí tá’yoo tátà mbáa àbò ejmbàa rìgàà mbayíí. À’khuèn nimínuu tátà nixpáthrìgàà, nimi’dá ajuàn’ niñaúùn, à’khuèn nìkèè ná gu’wá nonèthana xàbò. Xkuánii nigí’nuu tátà tsí wabaa wá maguguaa mbáa xùku xáná tsí xtáa xanáá.
141 4411 pags 97-144
141
28/1/05, 03:16
Ata’yáà kambòò guàjin na mà’ga gíkhò iin chùkà’.
142 4411 pags 97-144
142
28/1/05, 03:16
Rindaa jmàá ajngó’ Nirígà mbá mi’tsú: nixnúu mìnda’kho rindaa nákhí wajiúú wámbìn xàbò. Nimbàà tánguanúu inuu numbaa. À’khuèn niwánbàa ajngáa rí rígà. Ndàwàá nikujmàa mba’a inii ajngáa ikhaa-nè niwa’sngúún èjèn tsí lakiin, jngó xúgè’ rígà ajngáló’ rí nu’thán jamí nu’tháánló’. Jngó xúgè’ rá, gí’maarí muraxnuu, ajngálo’rí ninguanúu. Xú’khuèn-má’ mangaa, gi’maa rí mù’tháánló’rí nuthan àngiànló’, xó ajngáló mè’phàà. Xúgè’ rá, gí’maa rí mbámbáa adà màmàñuu ma’tháán ajgóo. Ikhaa rí mbi’yuu mè’phàà.
143 4411 pags 97-144
143
28/1/05, 03:17
Xáne Gáràtsíin, Gitsín rígè’màràtsín gàjmàá ixè rí majon nijñúu. Xá’nii gáthànè: Athada ta’án ixè màráka mbayíi jngó màthìyàá tsina, nguáthà i’thá-nè, jngó xkua’nii àkìxìín’ o mathangàán’. Xkua’nii gáthànè asndo màgàtiñàá’ ná tsíluu àbò’. Xí niidxà’nú’ ná: 1.- Géjuàn: aràdà' ikhíin asndo gánújngoo ìmbàà dxíyà mariñaá. 2.- Xede: akixiín'mbóó. 3.- Míxtùùn: ayu gí'tsíí tsìjní. 4.- Tsìjní: atangàán mbá majon, á rà'khá mìkhuàà' mixtùun. 5.- Rundú. akìxìín' mbóó. 6.- Ìndií': agàjnáàa' rixàá, náxáràtsíin, numuu rí ni'khuàà' ìndií'. 7.- Ixe: ayáà xàà', ara'thilín asndo gánújngoo ìmbàà. 8.- Mbàxtá: akìxìín mbá witsu. 9.- Iduu iya: ara'thìí asndo ágànú ìmbàà maíñàá'á rà'khá maxmátà'àa'. 10.- Bìyú: akìxìín' mbá' mijna gùwà'. 11.- Xàwí: atangàán asndo ná iduu iya. 12.- Xí nijrá'áán', jamí napíduun xóó tsina rí na'thán ixè, atangaán skidi asndo ná ìgànú rí na'píduun. 13.- Xí. mbájndi nijrá'áán' tsiluu àbò', jamí nimbá tsípíduun, nì'ngda-má' xú khuèn rá.
144 4411 pags 97-144
144
28/1/05, 03:17
NOMBRE DEL ALUMNO (A) ESCUELA
GRUPO
POBLACIÓN ENTIDAD FEDERATIVA
Este libro de texto ha sido elaborado por el Gobierno de la República y se entrega en forma gratuita a los niños de las escuelas primarias del país. Los juicios y opiniones de los maestros, de los padres y de los alumnos son muy importantes para mejorar la calidad de este libro. Sus comentarios pueden ser enviados a la siguiente dirección:
COMISIÓN NACIONAL DE LIBROS DE TEXTOS GRATUITOS Rafael Checa núm. 2 col. Huerta del Carmen C.P. 01000, México, D.F.
Las obras de arte que ilustran las cubiertas de los libros de texto gratuitos son representativas de las grandes etapas del arte mexicano. Constituyen un valioso respaldo educativo y son motivo de orgullo nacional.