4411

OLGA COSTA (1913 - 1993) Obra: Vendedora de frutas, 1951 Ă“leo sobre tela, 195 X 245 cm Museo de Arte Moderno, INBA, CNCA

Guerrero

port_4411_2012-2013.indd 1

NOMBRE DEL ALUMNO (A) ESCUELA

GRUPO

POBLACIÓN ENTIDAD FEDERATIVA

Este libro de texto ha sido elaborado por el Gobierno de la República y se entrega en forma gratuita a los niños de las escuelas primarias del país.

Los juicios y opiniones de los maestros, de los padres y de los alumnos son muy importantes para mejorar la calidad de este libro. Sus comentarios pueden ser enviados a la siguiente dirección:

COMISIÓN NACIONAL DE LIBROS DE TEXTOS GRATUITOS Rafael Checa núm. 2 col. Huerta del Carmen C.P. 01000, México, D.F.

Las obras de arte que ilustran las cubiertas de los libros de texto gratuitos son representativas de las grandes etapas del arte mexicano. Constituyen un valioso respaldo educativo y son motivo de orgullo nacional.

Libro de texto en lengua tlapaneca, Guerrero.

Elaborado en la Dirección General de Educación Indígena de la Subsecretaría de Educación Básica y Normal de la Secretaría de Educación Pública Autores Leonor Martínez, Benigno N. Morán, Fabían Morán, Federico Rodríguez y Elpidio Zúñiga Diseño Gian Calvi y Emma Morales Ilustración Bruno González, Luis F. Guerrero, Fernando Prieto, Laura Rubio y Verónica Y. Zenteno Diseño de Portada Comisión Nacional de Libros de Texto Gratuitos, con la colaboración de Luis Almeida Ilustración de Portada “Vendedora de frutas”, Olga Costa (1913-1993) Óleo sobre tela, 1951,195 x 245 cm.

Museo de Arte Moderno, INBA, CNCA Reproducción autorizada por el Instituto Nacional de Bellas Artes y Literatura Fotografia de Portada Javier Hinojosa D.R. © Ilustración de Portada: Olga Costa/INBA D.R. © Secretaría de Educación Pública, 1994 Argentina No. 28 Col. Centro, C. P. 06029 México, D.F.

ISBN 968-29-7675-8 978-968-29-7675-9 Quinta 1999 Décima cuarta reimpresión 2009 Décimareimpresión cuarta reimpresión Primera edición 1995 1995 2009 Décima quinta reimpresión 2011 sexta reimpresión 2012 Décima octava reimpresión 2013 Sexta reimpresión 2000 Séptima reimpresión 200 Impreso en México Octava Impresoreimpresión en México 2003 Novena reimpresión 2004 Décima reimpresión 2005 Décima primera reimpresión 2006 Décima tercera reimpresión 2008 Impreso en México

PL_4411_2012.indd pl4411-08.indd 1 PL_4411_2013.indd 1

30/11/11 12:10 10/24/08 12:23:16 PM 20/07/12 13:31

4411 pags 1-32

6

2/10/05, 4:30 PM

Ajngáa Mè'phàà Lengua tlapaneca Guerrero

Segundo grado

4411 pags 1-32

3

Ejercicios

2/10/05, 4:30 PM

PRESENTACIÓN

E

ste libro de texto está dirigido a las niñas y los niños indígenas que cursan la educación primaria, tiene el propósito de favorecer el

aprendizaje de la lectura y la escritura de la lengua indígena que se habla en su comunidad.

Se espera que este libro sea utilizado en forma creativa, tanto por el profesorado como por las niñas y los niños, en este ciclo escolar y los ubsecuentes, para dar respuesta a los problemas particulares que se presenten en el desarrollo de la expresión escrita y la comprensión lectora.

En el libro se encuentran diferentes textos, algunos hablan del entorno físico de los alumnos, objetos y cosas que hay en la comunidad, y otros se refieren al entorno social y cultural, pues relatan las costumbres, fiestas y leyendas de la región.

Su elaboración estuvo a cargo de profesores indígenas bilingües con experiencia en la enseñanza de su lengua materna, así como con un profundo conocimiento de la cultura de sus comunidades. Para la redacción, los autores consideraron el enfoque comunicativo propuesto en el Plan y Programas de Estudio para la Educación Primaria 1993.

Este libro de texto podrá ser enriquecido a partir de las observaciones y consideraciones que profesores, padres de familia, comunidades y organizaciones civiles indígenas realicen acerca del lenguaje utilizado, los contenidos, las ilustraciones, el formato y la presentación.

4411 pags 1-32

5

9/4/06, 10:57 AM

Kixnáxè Ìyìì rí ajngáa mè’phàà, gi’dòo jùmà rí mune gajmàa èjèn lákiin

jngó màmàñúu mùraxnuu jamí mutháan ajngúu mè’phàà rí nuthiin. Rí mune gajmàa ajngúu gi’doo numuu màmàñúu numurí tsi’ne ngiyuu rí nuthan mijnii ikhaa jngó nafru’un jami iwaá mbaa rí nàmàñuu.

Iyìì’ ríìge’ ninè xàbò àngia’ló’ tsí nusgúun èjèn jamí nàmànúu ajngúu méphàà gàjmáa xúgii rí majan.

Iyii’rìgè’ nìgùma xó nakhúu rí nìgè’è munè gajmàa ginii nakhi tsigo rí akhòskìñú gùwà’nitsú èkhò skhíñú i guètsò tsigo, ikhaa jngó xugíi rí rígà màjmàló’ na’khò minaa’gàjmga xó rí nda’yoo munè gàjmga èjèn, ikhaa rìgè’ nixnuu tsinuu jùmà rí na’than uwan rí nirígà rí màgùma nuxii rí munè gàjmàa rí ginii.

Iyìì r’ìgè’ nixnáxè jngó ma’gá ra’ne mújuun má xu’khuèn; xó a’ga’ ràmàñúu tsí lakiin na rí màjmanè tsigo xùgè’, ma’ga ra’ne xó gàná’yoo rí ndayonè ná aúun rí munè gàjmàa ajngúun èjèn.

Rí muthan xàbò tsí nusgáa ndíne i’yonè, anuú èjèn, xuajen jamí xúgiin gu’wá ñajon’, maphú magi’doo numuu lu’khuèn jngó ma’ne majan’ ìyii’ ríìgèl.

Maphú nàyà makhuu-xó’ xàbò tsí nusgáa, tsí nàyàxií gu’wá nisgáa, tsí nuthan ñajúun tsí nàyàxuún tsí nusgáa jamí anuú èjèn, numurí ninii rí májan’ nìñàjmii jamí nithin rí ndi’yóo ìyii’ mè’phàà rí nìgùma ginii, ikha ñajun ni’ne majan’ rí gi’doo ìyìì’ rîgè’.

4411 pags 1-32

7

9/4/06, 11:00 AM

4411 pags 1-32

8

2/10/05, 4:30 PM

ÍNDICE

4411 pags 1-32

Ikhúún’

11

À nguìn’

37

Gitsiin

65

Gu’wá jùma

77

Xuajianló’

89

Ñajuanló’

103

Iya javá mbi’ yaló’

113

Xùkû, ixè gàjmàá iná

122

9

2/10/05, 4:30 PM

4411 pags 1-32

10

2/10/05, 4:30 PM

Ikhúún’ Ñajun Mè’phàà

11 4411 pags 1-32

11

2/10/05, 4:30 PM

Maphú nànìgù’ màñajon.

12 4411 pags 1-32

12

2/10/05, 4:30 PM

Kothon Timbá Ikhúún’

13 4411 pags 1-32

13

2/10/05, 4:30 PM

14 4411 pags 1-32

14

2/10/05, 4:30 PM

Maphú nànìgù’ mùwán, numuu rí xkua’nii màxáyà nandii i’thán náné’.

15 4411 pags 1-32

15

2/10/05, 4:30 PM

Rí mbi’i ndàyòò nguáthà rí rígà jamí nàmbáyúu náné’.

16 4411 pags 1-32

16

2/10/05, 4:31 PM

Rí mbo’on ndàyòò gòn’ gajmíí à’guàán.

17 4411 pags 1-32

17

2/10/05, 4:31 PM

Gò’guà gú’tsínló’

Gu’gua ra ma

18 4411 pags 1-32

18

2/10/05, 4:31 PM

Watsáló’ tátà 19 4411 pags 1-32

19

2/10/05, 4:31 PM

20 4411 pags 1-32

Nàdxauun rí na’thán má’én tátà nikhìì.

20

2/10/05, 4:31 PM

Nàmìndúún gìsian.

21 4411 pags 1-32

21

2/10/05, 4:31 PM

Natsuún náné’.

22 4411 pags 1-32

22

2/10/05, 4:31 PM

Na’dè’ táté’.

23 4411 pags 1-32

23

2/10/05, 4:32 PM

Na’jiáàan náné’ rí mòphóxò’.

24 4411 pags 1-32

24

2/10/05, 4:32 PM

Xkawè’ enè xùkú ná nape’tsoxò’.

Kha’o ná nape’tsoxò’.

25 4411 pags 1-32

25

2/10/05, 4:32 PM

Kha’o go’ó’, jngó xáwithíin xùkú tsí nunè nandii.

26 4411 pags 1-32

26

2/10/05, 4:32 PM

Nithánxò’ xáne gúñàwàn mijnáxò’.

27 4411 pags 1-32

27

2/10/05, 4:32 PM

Gi’maa mbàyà thana.

28 4411 pags 1-32

28

2/10/05, 4:32 PM

Gu’duùuló’ ixè.

29 4411 pags 1-32

29

2/10/05, 4:32 PM

è

Xú’dìíló’ ix

à.

’ júb ó l à h k ì s t ú x jamí

30 4411 pags 1-32

30

2/10/05, 4:33 PM

Xáne ikujma náko’ thiyáá.

31 4411 pags 1-32

31

2/10/05, 4:33 PM

Xuajiun’

Gumbàáá Go’óo thana

po

u as

n

Co

32 4411 pags 1-32

32

2/10/05, 4:33 PM

è ’ è r yà

ju n è j È

Ná nànègajmàà

33 4411 pags 33-64

33

28/1/05, 02:43

Nàtháán jamí nagúxnúu mbi’yu’.

34 4411 pags 33-64

34

28/1/05, 02:43

Kuitsúun i’thán ìyù’ mè’phàà.

35 4411 pags 33-64

35

28/1/05, 02:43

Na'ne gúní Na’ne gúní go’óo nánà numuu natsikháa agu mà’niì guma mèkhò gajmíì ìjìin jmàáà àjmbaà

36 4411 pags 33-64

36

28/1/05, 02:43

Kothon Riajmà Ànguìn’

37 4411 pags 33-64

37

28/1/05, 02:43

Adà na’tsíin inuu agú.

Nánà jayáa adà.

38 4411 pags 33-64

38

28/1/05, 02:44

Àga na’khò ixí.

Tátà naxpi’thá ixè.

39 4411 pags 33-64

39

28/1/05, 02:44

ama

àbò’

mbàxtá

adà

xaná

40 4411 pags 33-64

40

28/1/05, 02:44

Àga na’khò ixí.

Rìgàà mbáa àbò’.

Bráka ama.

Adà na’tsíin.

41 4411 pags 33-64

41

28/1/05, 02:44

Rè’e mi’xá Maphú mitsaan rè’è mi’xá rigà, mà’gá gáyà mbóó màxnàà.

Tsímáá’ gá’nìi àkuìn’ xí màtrìgú-nè.

42 4411 pags 33-64

42

28/1/05, 02:44

Ttsínà’ a’wá Ñajun’ ii, ñajun’ ii gù’nègajmàà xúge’ rá, tsínà’ ii, tsínà’ ii gù’nègajmàà xúgè’ rá.

43 4411 pags 33-64

43

28/1/05, 02:44

Rígà inúu ixè.

Rígu ìfìí inuu tsíxnda.

Naxíñà’ iya xàbò.

44 4411 pags 33-64

44

28/1/05, 02:45

Díne ñajuun-ne thiyáá rá Tsínà’ a’wá ñajun’ nàtsín gàjmí’ tsìjní tsí’ tsí’ tsí’ tsí’.

Tsáa ñajun’ rá.

45 4411 pags 33-64

45

28/1/05, 02:45

ida

ixè

idu

itsò itsí tsìjní 46 4411 pags 33-64

46

28/1/05, 02:45

Trámúú xtédè èjèn nagóó xuajen.

47 4411 pags 33-64

47

28/1/05, 02:45

Xedè na’phò è’èn.

48 4411 pags 33-64

48

28/1/05, 02:45

Ix

èk

af

é.

Rígàrè’èmañà’.

Wíjèixèndxáamarixàá.

49 4411 pags 33-64

49

28/1/05, 02:46

Ix

èk

af

é.

Rígàrè’èmañà’.

Wíjèixèndxáamarixàá.

49 4411 pags 33-64

49

28/1/05, 02:46

Xó Nigi'nuu Mbá mbi’i nika-lò’, júbà ágá’ñíìi xidì’ gàjmí mbáa xùwín’, ikhíin ningujuíin àgaxaná ruxke’…

50 4411 pags 33-64

50

28/1/05, 02:46

Àkhà’ Maphú mbàà rí máján e’ne àkhà’ xtáa mikhuíí jùbà’ ná juwaló’, xí ndawàà màxájuwaló’ tsùdùù numbaa.

Nàgùma gu’wá gá’kho.

Adà nañajon.

51 4411 pags 33-64

51

28/1/05, 02:46

Rígà rúna na Miwiin.

Jngrígú rùbú ná ñaúun ixè randuun.

Dxá’gú naxkúún rundú.

52 4411 pags 33-64

52

28/1/05, 02:46

Ajngáa rí naxgró’oo ràjuàn’ló’.

Rùdú’ nagùu rùbú rudu.

Ndàà jùmù’ chókho idxù’ nújndú inu’ jamí mbóó ñaún’.

Díne ñajuun-nè thiyáá rá.

4411 pags 33-64

53

53 28/1/05, 02:46

rúna júdú

júbà

gu’wá rùbú

54 4411 pags 33-64

54

28/1/05, 02:46

Maphú mbà’ò ixè.

Na’thóo kuwa xàbò.

55 4411 pags 33-64

55

28/1/05, 02:47

Dxá’gú na’ne mixtí.

Nàgùwíin yàjà’ nánà idxùù dxá’gú.

Tátà na’sngóo àdée mà’ne xtátsòn mogò.

56 4411 pags 33-64

56

28/1/05, 02:47

Xuajen ná xtáá-lò’ Najmàà ixè kafé, xí tsíthon wapha, tisúu-nè maphú nàtsìjmúú-nè ñò’on, na’wàáan tsáá rí thaon.

Ikhaa jngó anù’ gàjmàá rùdú’ nuthan rí màgàtaa-ne mùjndoo.

57 4411 pags 33-64

57

28/1/05, 02:47

Gìsian Tsína a'wá Ñajun’ aa, ñajun’ aa gù’nègajmàà xúge’ rá.

Tsina aa, tsina aa gu’negajmaa xúge’rá. Ñajun’ ii, najun’ ii gù’nègajmàà xúge’ rá.

Tsina ii, tsina ii gu’negajmaa xúge’rá.

58 4411 pags 33-64

58

28/1/05, 02:47

Ñajun’ uu, ñajun’ uu gù’nègajmàà xúge’ rá.

Tsina uu, tsina uu gu’negajmaa xúge’rá. Ñajun’ oo, ñajun’ oo gù’nègajmàà xúge’ rá.

Tsina oo, tsina oo gu’nègajmàà xúgè’rá. Ñajun’ ee, najun’ ee gù’nègajmàà xúgè’ rá.

Tsina ee, tsina ee gu’nègajmàà xúgè’rá.

59 4411 pags 33-64

59

28/1/05, 02:47

Kuíjè ’ndu rà’khà.

Mbá gu’wá noxè’.

60 4411 pags 33-64

Àñà’ na’khò yà’ò.

60

Xti’thii dxá’gú ì’khàa.

28/1/05, 02:47

Xàbò natsuájon riya gajmíí xedè.

Xómá’ nánà na’du ixí gajmíí ìjìin.

61 4411 pags 33-64

61

28/1/05, 02:48

xì’ñú B__tò.

Xiñu’ Ju__nà.

àmu’ Ju__n

62 4411 pags 33-64

62

28/1/05, 02:48

rùdú’ Chab__

Anù’ Pep__

nìñú’ L__pè.

63 4411 pags 33-64

63

28/1/05, 02:48

64 4411 pags 33-64

64

28/1/05, 02:48

Kothon RiatsĂşu Gitsiin

65 4411 pags 65-96

65

28/1/05, 03:01

Kothon RiatsĂşu Gitsiin

65 4411 pags 65-96

65

28/1/05, 03:01

Dine ñajuun-nè

Manà’ tsùdà’xò’, mi’xá awánxò’, nguáná mbijuàáàan’xò’ jamí nguáná nújndáàan’xò’.

Tsáa ñajuanxò’ rá.

66 4411 pags 65-96

66

28/1/05, 03:01

Adà jagò ixè mìgù’ guma.

Nuxkamijná ìjín-gò’ò.

Ngamí màmiga ñaúun ixè.

Ngamí mòthón ñuu.

67 4411 pags 65-96

67

28/1/05, 03:01

Nuna èjèn ná ñañuu.

Wíxà’ xáná.

Na’bààn inúu ixè e’ne gíná.

Mbáa gàá’.

68 4411 pags 65-96

68

28/1/05, 03:01

Rí naxngró’oo ràjuàn’ló’

Guma gúkú gati gòmè, gòmè gati guma gúkú, gúkú guma gati gòmè, gati gòmè guma gùkù.

69 4411 pags 65-96

69

28/1/05, 03:01

70 4411 pags 65-96

70

28/1/05, 03:02

Maxnúu ru’wa Xá’nii ithan buanuu: xí naniñùú’ xedè jamí nùndxà’wà xtángidi, ikhaa rú’khuèn ñajuun tsinu rí maxnúu ru’wa.

Xkua’nii nduyáá xàbò rí nonè xùkú.

71 4411 pags 65-96

71

28/1/05, 03:02

Nùndxákuun buanuu.

‘gi nánà naxtígúùu tsùù idxùù.

72 4411 pags 65-96

Èjèn nutsíin rixàá.

72

28/1/05, 03:02

gàn

mi’x

ò’

á

xáñ

á

ràxà ìnà’

xílè

á

m

gú

gòmè

níma

ñee

mogò

nàthàn

ñò’òn

73 4411 pags 65-96

73

28/1/05, 03:02

Wíjè xùwán rauun gu’wáá

Tráma xúrto rauun daan.

Tráma xúbà gàjmàá xuàá.

xúbà

xùwán

xúrtò

74 4411 pags 65-96

74

28/1/05, 03:02

Xkua’nii ènè mújún’ ri màtsíin jmàá.

75 4411 pags 65-96

75

28/1/05, 03:02

Nugíxè èjèn rixòò gu’wá ná nunègajmàà.

76 4411 pags 65-96

76

28/1/05, 03:03

Kothon Riakhò Gu’wá jùmà go’o

xàbekha

77 4411 pags 65-96

77

28/1/05, 03:03

78 4411 pags 65-96

78

28/1/05, 03:03

Rr

Jj

ràmbò

júbà

rigu

Kk

KH kh

kúràà

rakhá

jambàà rà’khà

kotón rè’è jiáma

rundú

jòbo

késò

àkhà’

kuwa

nakhú

ìyìì’ na’thán ajngáa 79 4411 pags 65-96

79

28/1/05, 03:03

Nayaxè àkhà’ ná trigìin èjèn nùtsìjmúú xkàmíjndi.

Ná trigìin èjèn nùtsìjmúú xkamíjndi, nayaxè àkhà’.

80 4411 pags 65-96

80

28/1/05, 03:03

Tikulú Xùkú tsígè’ nandxa’wá mbro’on, xtáà ná mbaa mika, na’khùúùn tsìjní mi àbò’.

Xí nandxa’wéè rixàá, na’théèn rí rígà nandii.

Xùkú tsiawii ñajuùn.

81 4411 pags 65-96

81

28/1/05, 03:03

Naka júbà.

Nakha júbà.

Ixè riñuu.

ajuàn’ 82 4411 pags 65-96

82

Riñuu xtuájen.

ajuàn’.

28/1/05, 03:04

rà’khà

kúràà

rúna

jòbo

83 4411 pags 65-96

83

28/1/05, 03:04

Nàkà tua’án xtíin tsiama.

84 4411 pags 65-96

84

28/1/05, 03:04

Ajmúu Xuajen Mbò Mixíí, xí nawán rígà xkujndu, Àrìgá xawi ajuàn’ gàjmaàá guáyò, Asndo mà’bààn aúun àkuìin numbaa ídò rí màmìdá xkadxu mbàà.

Asndo mà’bààn aúun àkuìin numbaa ídò rí màmìdá xkadxu mbàà.

Idxàà’, xuajiun’, árathoo iná tsiama ídò rí màbàa wíyuu xkundu, Numuu rí mikhuíí ndiyámá’ tsinu Rí ni’tháán jmàá ñaúun Anà’ló’.

Xí rí mbáa xàbò siàn’ nandoo gájmáá’ Jmàá nakhúù masngotigòò’ inuu mbayaa’ Tiaxè’ xuajiun’ áá nímì’, ná mikhuíí À’diáa’ tsí nijaniáa’ mambáyáa’. À’diáa’ tsí nijaniáa’ mambáyáa’.

85 4411 pags 65-96

85

28/1/05, 03:04

86 4411 pags 65-96

86

28/1/05, 03:04

Gu’wá Xuajianló’

87 4411 pags 65-96

87

28/1/05, 03:04

Álá. Álá mikhu álá àkhà’ álá gòn’ álá à’guàán álá ajngó’ mè’phàà ri phú mitsaan rálò.

88 4411 pags 65-96

88

28/1/05, 03:05

Kothon Tiwitsu Xuajianló’

89 4411 pags 65-96

89

28/1/05, 03:05

Wáxè gúwan thaon.

90 4411 pags 65-96

90

28/1/05, 03:05

Wapha iwájùun gìsian ná rixòò gu’wá dxákuun.

91 4411 pags 65-96

91

28/1/05, 03:05

Wáxè-má’ kúràà ná mutsín xedè.

92 4411 pags 65-96

92

28/1/05, 03:05

Nánà jayá xuàá gate yaja.

93 4411 pags 65-96

93

28/1/05, 03:05

iya yaja xkuíyà

yatsò 94 4411 pags 65-96

94

28/1/05, 03:06

Xgàyà’

Atiaxìí xgaya’ wijè thungaa majiùùn júbà ídò rí nayaxè àkhà’ jamí naxnúu ru’wa.

Xí màtàtsriyà’ àdée ñawáan’ ná wíjìì, mèkhò ríguíì-ne, numuu rí àbò’ iya ñajuùn

95 4411 pags 65-96

95

28/1/05, 03:06

96 4411 pags 65-96

96

28/1/05, 03:06

Trigà itha ná watrígú yàà.

Thiin tsùùn aphuu àgaxaná wíjè ná xtuun ixè.

Nimbáxìi mbáa míxtùùn, mbáa mbàxtá, mbáa bìyú, mbáa xtuájen, jamí mbáa tsijní.

4411 pags 97-144

97

28/1/05, 03:10

Itsí ndawaa Xuajen rí trigà ná júbàá, guá’dáà itsí ndawaa mbá jañii ná nawàà ìkà rauun mbañúù.

Mbámbá xuajen i’yoo xáne iñajon jùbà’ ná xtáa.

Jamí xú’kuèn-má’ mangaa mbámbáa ijmuu rí rígà inuu mbayuu.

a

98 4411 pags 97-144

98

28/1/05, 03:10

mbá matha

àjmà itha

atsú yàà

akhò xtiya witsu wíxà’ 4411 pags 97-144

99

mbáa xùwán

àjmìi tumá

atsúun yàá’

akhùun tostoon

witsuun wà’xa 28/1/05, 03:10

99

Yùwà’ Xùkú tsígè’ na’khò gànò’ ná xaxtu.

Nawi’thín ìjìin ná pátsi jamí namagùù’ wá.

Xo xtílà skunii ja’niì.

100 4411 pags 97-144

100

28/1/05, 03:10

Xá’nii igùma gúwan thaon.

Rí ginii, na’gàa majan.

Rí riajmùù nawa’no-nè, nawatiángáá ñùwìín-nè, asndo gá’ne nundu.

Rí riatsúu, nawatsuwáá-nè’.

Rí riakhùù, nàrigu daan madíí nagò’-nè.

Rí witsuu, najrá’áan naga’ánè, à’khuèn nate panélà.

Rí majon, xí mámbà panélà, máján-má’ xú’khuèn rá.

101 4411 pags 97-144

101

28/1/05, 03:10

Ñajon Èjèn nàmàñúú ñajon numuu ikaa inìì naga’nuù, nànguá ìkuíjìin xúgìí anùúù ikhaa jngó júwà’ mújúùn.

102 4411 pags 97-144

102

28/1/05, 03:10

Kothon Timajon Ñajuanló’

103 4411 pags 97-144

103

28/1/05, 03:11

Ataxúdìin’ gu'wáá tsina a'wá. krò’oo

rùbú jòbo adà àbò’

Brákoo

béxoo

júbà

ràmbò

àdo

104 4411 pags 97-144

104

28/1/05, 03:11

Gachúún ejen nonè Kúràà ná wa’du ixè kafé jmàá ixè ndxáama.

Jngrígú ndxáamuu ixè ndxáama.

Nothon diin jmàá chídè.

Dxáma nàgùxìi ndúdììn.

105 4411 pags 97-144

105

28/1/05, 03:11

Ajngóo mbáa dxáama Mbá mi’tsú nìkà mbáa dxáma gàjmàá dxíyòò ná júbà.

Juyèè chídè nigóò, mbáko nixínà’ mbáa nithon cháadoo, ìmbàà nixíyàà bèmà gàjmàá chárpè.

106 4411 pags 97-144

106

28/1/05, 03:11

b).- Dxáma ríguu xtángidi nàkà gáñajon jayá ama gàjmàá chídè.

a).- Dxá’gú jayá chálà nambáyùu rùdúu.

4411 pags 97-144

107

28/1/05, 03:11

107

bìyú

duun

dxá’gú

chídè cháda béxoo dxá’an daan 108 4411 pags 97-144

108

28/1/05, 03:11

diin ndxáama

yaja xdúdààn

rùbú

gòjòn

yàà xkòdè’ duun

láxà

ndúdììn

rguídi

rà’khà 109

4411 pags 97-144

109

28/1/05, 03:12

ñùù

ñùù

Ñò’òn na’khùù ____________ Gakhuáa ___________ aúun xúrtò.

yoo yoo

Nàkà ___________________rìjmàá.

Gídà’ __________________ rakháá. iñuu iñuu Rígà ___________ xtòò.

110 4411 pags 97-144

Wá’wíi ___________xùwán.

110

28/1/05, 03:12

___ aan ___ éxxo

b

___ áda

b

d

dx ch

___ iin

d

___ á’an

___ ìyú

111 4411 pags 97-144

111

28/1/05, 03:12

112 4411 pags 97-144

112

28/1/05, 03:12

Kothon Tijuan Iya jaya mbi’yaló’

113 4411 pags 97-144

113

28/1/05, 03:12

Aúun pátsí ì’khà iya kha’o ndayá adà lájuíin jmàá anùù.

114 4411 pags 97-144

114

28/1/05, 03:12

Ná Patséndíí, maphú rígà itsí rauun matha.

Nafrigu e’tsén ná Sndàwìí.

115 4411 pags 97-144

115

28/1/05, 03:12

________xkawè’ xùwán _______ ________xàbò kàmaa júbà. ________dxá’gú tsí rígu daan idxùù.

Xàbò na’thóo__________ pátsí

lájuíin

xapa

nafíyò

116 4411 pags 97-144

116

28/1/05, 03:13

smídíi

xa _____a

xtí_____a

x___í___í

ì____ ìí

tsù’t ____ún

it_____ í

______ eká

_____ amba

117 4411 pags 97-144

117

28/1/05, 03:13

Iya

Gakhè ixnúu ru’wa.

Nafrigu e’tsén.

Nàtù xìi yùù’.

118 4411 pags 97-144

118

28/1/05, 03:13

Dxáma lájuíin naro’óo aphuu xtángidi rà’khá mà’ga ná pátsi.

119 4411 pags 97-144

119

28/1/05, 03:13

ò 120 4411 pags 97-144

120

28/1/05, 03:13

á dx

d

o

rà

xe

à

kh

u

bí

xì

da

ná

gá

121

ú

e

ù

rí

í

kh

a

ñò

n u u

xú ì

xa

toon

yú

dè

ná

wí

ya

bò

yoo

ts

wa

tsò

4411 pags 97-144

è

e

xì

na dxá

yo

an

á ch

ú

è

jè

yu

xà

ch

i

mà a

ó

ña

xì

jngo th

òn

á

yú

xò

xoo bè u g wè

é

jon gà

ò

má

bé

rè xè

o à

28/1/05, 03:13

bà 121

è

Xùkú, ixè gàjmàá iná.

Júwà’ xùkú ná xanáá, ná gu’wáá jamí ná aúun iya.

Tikhuun tsí júwà’ aúun iñá.

Xó-má’ ixè gàjmàá iná, rigà-nè ná júbà, ná xanáá, ná xaxtu jamí rixàá.

122 4411 pags 97-144

122

28/1/05, 03:14

Kothon Timigiñu Rígà iná rí na’phò xàbò, rígà yà’ò, rè’è, rígà rí naxná xndúu, jmáa gòjòn lamí rí thanaa.

123 4411 pags 97-144

123

28/1/05, 03:14

A tri'ñàa Dine tima thiya rá.

Náá júwà’ xukú thiya rá.

124 4411 pags 97-144

124

28/1/05, 03:14

Náá rígà ixèjmàá iná thiya rá.

Díne ináà riga thiya rá.

125 4411 pags 97-144

125

28/1/05, 03:14

nuxmí na’xmí _______ gò’ò

_______ à’gò nàkà nagóó

_______ xàbò

_______ xàbò adà èjèn

Nagáñúú _______ Nagáyuu _______ 126 4411 pags 97-144

126

28/1/05, 03:14

ràtsídà’

tsídà’

tsí’ne ru’wa na’ne ru’wa

màjiàn’

Rà

____ májiàn’

nakha

Tsí

____ kha

mba’a

____ mbá’a

nagáyuu

____ gáyuu 127

4411 pags 97-144

127

28/1/05, 03:14

Ìndìí’ gàjmàá tsòtoon Xá’nii nigí’nuu tsòtoon gàjmàá mbáa ìndìí’: Mbáa adà nìkà gáñàùún tsòtoon júbà. Ikhíin nìgànú ìndìí’ nìkà jayáa mbáa tsòtoon. À’khuèn nì’khàa adà gu’wáá, ni’thúùn tátà rí ndawàà mbáa tsòtoon. Niji’náa tátà.

128 4411 pags 97-144

128

28/1/05, 03:14

À’khuèn nikà tátà jayóo ajuàn’ nìkà gá’yáàa tsùtiin ná júbà, ikhíin nixkamàaà ìndòó tisùù tsòtoon tráma inuu itsí. À’khueen nithangàa tátà gu’wáá, niganúu ni’thúùn nánà rí ìndìí ni’khùù tsòtoon. Ído niguwáan, táxpáthiìn-má’ adà. Nikà gá’yáàaà ìndìi’ maxíyàà.

Xóchitl Bruno Mendoza Quinto Grado Mbá’duun, Mañuwìín, gro.

129 4411 pags 97-144

129

28/1/05, 03:15

Aratháán ná inuu ìyàà’.

Dí e’ne xùkú tsígè’.

Dí i’théèn jùmàà’ ján.

130 4411 pags 97-144

130

28/1/05, 03:15

131 4411 pags 97-144

131

28/1/05, 03:15

Atasngájmúú jambàà tsínà’ a’wá màguwáàan’.

132 4411 pags 97-144

waxtú ixí xedè mbàxtá tsí’bu 132

ida ixè xábí guma badu

ama cháda majan wíxà’ 28/1/05, 03:15

Gi’maa mùràxìin-ló’ buanuu.

Ràmáján’ mùradíin ñò’òn.

Ràmáján mù’xnáá dxájaló.

Gi’maa mù’nè mbàà xtíin tsiama.

133 4411 pags 97-144

133

28/1/05, 03:15

Nánà nàkà xaxtíí

Nánà jagò amuu gate gànò’.

Nána narigu gano’.

Nánà na’khò gànò’.

134 4411 pags 97-144

134

28/1/05, 03:15

Tsáa ìgùmaa aúun xndú thiyáá ján. tsù’tsún

àga

gúgò

wáyò

mbàxtá rundú badu

xùwán xàbò

ngò’tsè 135

4411 pags 97-144

135

28/1/05, 03:16

Atha’ yáàa kambòò ìgè ná mà’ga gíkhùù rigu.

136 4411 pags 97-144

136

28/1/05, 03:16

Ì’khà gàjmàá mágá Mànèlò’ mbá ajngóo Ì’khà gàjmàá mágá mùdxawíínló’.

Nákhí wajiúú mbi’i xtáa ì’khà ná xaná mèdò, tsí’yoò díne ñajuun rí máján mbayá mbi’yuù, ìndòó nàkà ra’ndíì ná waba jùbà’, À’khò nixkamaà xndú ndatsún ná na’ndiì, ikhaa juun ni’khuiì, ídò nìkàaà aúun iñá ná xtáà, à’khò ndi’yoò rí maphú ndatsún tsùdùù ne’ne mágá rí ni’khuìì.

Rú’khuèn kajngó ndatsíìn asndo xúgè’.

Ikháa jngó xúgè’, ní’khuìì mágá, ìndòó gangì’ i’khùúùn.

Xá’nii nigí’nuu xùkú tsí mbi’yuu ì’khà.

137 4411 pags 97-144

137

28/1/05, 03:16

Atha’yáàa xáne garatsín rìgè’ ná mbá siéntò mbáskíñu gùwà’èkhò.

138 4411 pags 97-144

138

28/1/05, 03:16

139 4411 pags 97-144

139

28/1/05, 03:16

Tátà nìkà àkuìín Mbá mi’tsú nìgí’nuu mbáa tátà ná nìkà ga’yoo xaxtuu.

Ikhíin nìgàtíyàà mbáa àñà’ nìwejè ná jambàà ìkèè, à’khuèn nithangàa ragáyuu tátà gu’wáá gà’thúun nánà, --- Araxnú’ ajuàn’ màxíyàà xùkú, phú mbàà àñà’ nagáyuu ìkà. --I’theèn.

140 4411 pags 97-144

140

28/1/05, 03:16

--- Rígà xuwi mò’pholó’ mbi’i xúgè’, À’khuèn nìkà nánà gàjmàá tátà tsùdùù àñà’. Jamí tá’yoo tátà mbáa àbò ejmbàa rìgàà mbayíí. À’khuèn nimínuu tátà nixpáthrìgàà, nimi’dá ajuàn’ niñaúùn, à’khuèn nìkèè ná gu’wá nonèthana xàbò.

Xkuánii nigí’nuu tátà tsí wabaa wá maguguaa mbáa xùku xáná tsí xtáa xanáá.

141 4411 pags 97-144

141

28/1/05, 03:16

Ata’yáà kambòò guàjin na mà’ga gíkhò iin chùkà’.

142 4411 pags 97-144

142

28/1/05, 03:16

Rindaa jmàá ajngó’ Nirígà mbá mi’tsú: nixnúu mìnda’kho rindaa nákhí wajiúú wámbìn xàbò. Nimbàà tánguanúu inuu numbaa. À’khuèn niwánbàa ajngáa rí rígà.

Ndàwàá nikujmàa mba’a inii ajngáa ikhaa-nè niwa’sngúún èjèn tsí lakiin, jngó xúgè’ rígà ajngáló’ rí nu’thán jamí nu’tháánló’.

Jngó xúgè’ rá, gí’maarí muraxnuu, ajngálo’rí ninguanúu.

Xú’khuèn-má’ mangaa, gi’maa rí mù’tháánló’rí nuthan àngiànló’, xó ajngáló mè’phàà.

Xúgè’ rá, gí’maa rí mbámbáa adà màmàñuu ma’tháán ajgóo. Ikhaa rí mbi’yuu mè’phàà.

143 4411 pags 97-144

143

28/1/05, 03:17

Xáne Gáràtsíin, Gitsín rígè’màràtsín gàjmàá ixè rí majon nijñúu.

Xá’nii gáthànè: Athada ta’án ixè màráka mbayíi jngó màthìyàá tsina, nguáthà i’thá-nè, jngó xkua’nii àkìxìín’ o mathangàán’.

Xkua’nii gáthànè asndo màgàtiñàá’ ná tsíluu àbò’.

Xí niidxà’nú’ ná: 1.- Géjuàn: aràdà' ikhíin asndo gánújngoo ìmbàà dxíyà mariñaá.

2.- Xede: akixiín'mbóó.

3.- Míxtùùn: ayu gí'tsíí tsìjní.

4.- Tsìjní: atangàán mbá majon, á rà'khá mìkhuàà' mixtùun.

5.- Rundú. akìxìín' mbóó.

6.- Ìndií': agàjnáàa' rixàá, náxáràtsíin, numuu rí ni'khuàà' ìndií'.

7.- Ixe: ayáà xàà', ara'thilín asndo gánújngoo ìmbàà.

8.- Mbàxtá: akìxìín mbá witsu.

9.- Iduu iya: ara'thìí asndo ágànú ìmbàà maíñàá'á rà'khá maxmátà'àa'.

10.- Bìyú: akìxìín' mbá' mijna gùwà'.

11.- Xàwí: atangàán asndo ná iduu iya.

12.- Xí nijrá'áán', jamí napíduun xóó tsina rí na'thán ixè, atangaán skidi asndo ná ìgànú rí na'píduun.

13.- Xí. mbájndi nijrá'áán' tsiluu àbò', jamí nimbá tsípíduun, nì'ngda-má' xú khuèn rá.

144 4411 pags 97-144

144

28/1/05, 03:17

NOMBRE DEL ALUMNO (A) ESCUELA

GRUPO

POBLACIÓN ENTIDAD FEDERATIVA

Este libro de texto ha sido elaborado por el Gobierno de la República y se entrega en forma gratuita a los niños de las escuelas primarias del país.

Los juicios y opiniones de los maestros, de los padres y de los alumnos son muy importantes para mejorar la calidad de este libro. Sus comentarios pueden ser enviados a la siguiente dirección:

COMISIÓN NACIONAL DE LIBROS DE TEXTOS GRATUITOS Rafael Checa núm. 2 col. Huerta del Carmen C.P. 01000, México, D.F.

Las obras de arte que ilustran las cubiertas de los libros de texto gratuitos son representativas de las grandes etapas del arte mexicano. Constituyen un valioso respaldo educativo y son motivo de orgullo nacional.