4475

Tercer grado Lengua popoluca, Veracruz

EL HUAPANGO, 4.04 X 5.79 m.

Pintado por niños huastecos Comunidad: Tanute, Aquismón, San Luis Potosí.

Nundajîyi' Lengua popoluca Veracruz

Tercer grado

Nundajîyi'

Veracruz

port 4475-11.indd 1

5/28/11 1:29:11 AM

NOMBRE DEL ALUMNO (A) ESCUELA

GRUPO

POBLACIÓN ENTIDAD FEDERATIVA

Este libro de texto ha sido elaborado por el Gobierno de la República y se entrega en forma gratuita a los niños de las escuelas primarias del país.

Los juicios y opiniones de los maestros, de los padres y de los alumnos son muy importantes para mejorar la calidad de este libro. Sus comentarios pueden ser enviados a la siguiente dirección:

COMISIÓN NACIONAL DE LIBROS DE TEXTOS GRATUITOS Rafael Checa núm. 2 col. Huerta del Carmen C.P. 01000, México, D.F.

Las obras de arte que ilustran las cubiertas de los libros de texto gratuitos son representativas de las grandes etapas del arte mexicano. Constituyen un valioso respaldo educativo y son motivo de orgullo nacional.

Libro de texto en lengua popoluca, Veracruz.

Elaborado en la Dirección General de Educación Indígena de la Subsecretaría de Educación Básica de la Secretaría de Educación Pública Autor Maurilia García Reyes Colaboradores Pedro Lázaro Pablo, Esteban Martínez López, Julio Sánchez Márquez, Guillermo Gutiérrez Hernández, Ramón Pascual Gutiérrez, Simón Pascual Gutiérrez y Ana Martínez Gutiérrez Diseño José Bernechea Iturriaga Ilustración Edmundo Santamaría, Alberto Flandes, Mónica Méndez y José Bernechea Iturriaga Fotografía Archivo Iconográfico de la Dirección General de Educación Indígena Diseño de Portada Comisión Nacional de los Libros de Texto Gratuitos, con la colaboración de Luis Almeida llustración de Portada “El huapango”, 4.04 x 5.79 m.

Pintado por niños huastecos de la comunidad Tanute , Aquismón, San Luis Potosí.

Valentín Martínez Santos, Susana Cruz Cipriano, Cecilia Martínez Santos, Martha Priciliano Echevarría, Edgar E. de la Rosa Feliciano, Valeriano Pérez Cesárea, Margarita Lorenzo Modesto, Rosalino Santiago Bernardino, Jeremías Santos Rosendo, Guadalupe Gabino Epifanía, Margarita Alberto Martínez, Gaudencio Venicio Alvarado, Inocenta Matínez Santos, Leticia Reyes García, Rocío Hernández Nicolás, Ana Lidia Martínez Crúz, Cidronio Santiago Santos, Aurora Martínez Alberto, Lorenzo Modesto Carmelo y Gabriela Gapino Santiago D.R. © Colorín colorado. El arte de los niños indios . México. 1993 Reproducción autorizada por el Fideicomiso para la Salud de los Niños Indígenas de México, A.C. D.R. © Secretaría de Educación Pública, 1999 Argentina No. 28 Col. Centro, C.P. 06029 Mexico, D.F. ISBN 978-970-18-3815-0 Primera edición 1999 Décima tercera reimpresión 2013 Impreso en México

pl 4475-11.indd 1

5/28/11 1:31:49 AM

4475 POPOLUCA 1-51.indd 2

11/11/06 1:02:02 PM

NundajĂŽyi' Lengua popoluca Veracruz

Tercer grado

4475 POPOLUCA 1-51.indd 3

11/11/06 1:02:04 PM

PRESENTACIÓN Este libro de texto está dirigido a las niñas y los niños indígenas que cursan la educación primaria, tiene el propósito de favorecer el aprendizaje de la lectura y la escritura de la lengua indígena que se habla en su comunidad.

Se espera que este libro sea utilizado en forma creativa, tanto por el profesorado como por las niñas y los niños, en este ciclo escolar y los subsecuentes, para dar respuesta a los problemas particulares que se presenten en el desarrollo de la expresión escrita y la comprensión lectora.

En el libro se encuentran diferentes textos, algunos hablan del entorno físico de los alumnos, objetos y cosas que hay en la comunidad, y otros se refieren al entorno social y cultural, pues relatan las costumbres, fiestas y leyendas de la región.

Su elaboración estuvo a cargo de profesores indígenas bilingües con experiencia en la enseñanza de su lengua materna así como con profundo conocimiento de la cultura de sus comunidades. Para la redacción, los autores consideran el enfoque comunicativo propuesto en el Plan y Programas de Estudio para la Educación Primaria 1993.

Este libro de texto podrá ser enriquecido a partir de las observaciones y consideraciones que profesores, padres de familia, comunidades y organizaciones civiles indígenas realicen acerca del lenguaje utilizado, los contenidos, las ilustraciones, el formato y la presentación.

4475 POPOLUCA 1-51.indd 5

11/11/06 1:02:05 PM

NA WIÑKEJTAAJI’ Yî’p taù kuyujkuyto’oday watjîîsnîkne’ iga’ je’m jaychîxtyam i woñtyam kuyujyajpa’ab wî’ayajiñ i may yaj i jay yaj i ñunda’ jîîyiimîyaj ju’bam i jîyyajpa’ i attebetyaj.

Je’m akkuyujuykî’îwiñyaj i je’m tsîxtyam,i pîkyajpa’ yî’p kuyujkuyto’oday iga’ i chi’iyajpa’iùtsooùiyaj je’m ta’ùkajîîxiyaj na wiñkejyajtapa’ab jesîk na wattabam je’m jaayi’ i je’m ma’yo’oyi’.

Yî’p kuyujkuyto’odayjoom tam pa’tpa’ ju’ptaùkej jaayiyaj. Weeñi i jîykimyajpa’ tyityam ity tan attebet, juutypî’k ta itytya’, tan siùyaj i taù wiñîk aùmaatyiyaj.

Yî’p kuyujkuyto’oday i watyaj je’m akkuyujuykî’îwiñyaj wî’ayajpa’ab iù kjyaj n u n d a j î î y i i m î ya j i j e e m p î ’k t y i m i ixpîkyajpa’ab je ‘m attebet i ityi idyo’oyiyaj nunda jîyyajpa’ab. Je’m watwadoy kî’îwinyaj i watyaj juutypîgam nîmpa’ je’m to’o d a y ta n’î y î y p a’a b j u u t y p î ’k tanaùkejayyajpa je’m akkuyujkî’îwiñyaj 1993.

Yî’p kuyujkuyto’oday wî’ab taù wî wat jesîk je’m akkuyujuykî’îwiñyaj, jaatuùyaj, attebet yaj i aùjago’oyiyaj i a’makputyajpa’ jutytyam wî’ane’ i jutyam dya’ i nîmyajiñ juutypî’k taù wîîtsakpa’.

4475 POPOLUCA 1-51.indd 7

11/11/06 1:02:05 PM

Ve ra cr uz

México

4475 POPOLUCA 1-51.indd 8

11/11/06 1:02:10 PM

Golfo de MĂŠxico

Hueyapan de Ocampo

San Pedro Soteapan

Acayucan

4475 POPOLUCA 1-51.indd 9

11/11/06 1:02:13 PM

ÐC9>8: AZXX^ c

E{\^cV

&

M^lVc ^ ^injbb nV_

'

NddmV`jn iVc ij¼bb e ` iV lVieV¼

'%

(

?jine ¼` lZ¼\V `jhV_cZ¼ iVc i `ddb

'-

)

IVc i `` be ¼` iVc `Z_VninVe (+

&'

* CjjX]in^º CVmnj`b ¼ )) +

IV l ¼ YnViV¼b^ c ¼ *'

, @jbjc nddmV_^¼

+%

-

NddmV_^¼ ijb^ lVi`jn

.

6nnV_ iV `j¼iVbeV¼VW

,+

&%

?j¼jih`ddb iVc cVmnj`b »

-)

&&

6c^bVi ^innV_l ¼W iVc ViiZWZi

.'

pl 4475-10.indd 4475 POPOLUCA2 1-51.indd 10

+-

11/30/09 11/11/06 4:21:48 1:02:16 PM PM

12

Aytsoyyaj

100

13

Juuty ta itytya’

108

14

Wîîty kupuj kî’îwiñyaj

116

15

Sîù, tîkxi’ i eechi’

124

16

Tyityam yooxakuy wattab tan attebet

132

17

Tyityam tam pîkpa’iga tan yooyaka’aba

140

18

Nas Î’bo’y kuy

148

19

Je’m mayma’yo’ykuy i je’m kukakpîîki’

156

20

Juutypî’g ta watne’

164

21

Tyi’iga’ ta mîmneta’mpa’

172

22

Juutypi’g tanaùjakpa’ ka’akuyyaj

180

23

Juutypî’g tso’yîyoyñîîmpa aytsoymî’

188

4475 POPOLUCA 1-51.indd 11

11/11/06 1:02:18 PM

1

Lección 1

Xiwan i ityu’mîkyaj

Î ch an nîîyi’ Xiwan, îchtyam a tukuten tîwîtam, anaitytyim an jatunweewej, je’ tsaamim iñîîyi Biityuj, a’n aapchoomo’ tsaami’amtyjm je iñîîyi’ Pipaña. Anaitytyim mosten a’n aachwîdyay, tum i ñ î î y i Maxi’, tum Xebaxtyi, tum Xipi’, tum Xaatu’ i tum Xixkuj. An jaatuù iñîîyi Xiiluj a’naapa’ i ñî î yi’ Xana’; ich anaity wîsten an ja’yuk tum iñîîyi Ali’ i tum inîîyi’ Peetu’.

A’naapa’ ini’ty tukuten i yomtî îwî, tum iñ î îyi’ Tyuñaj i tum i ñ î î y i ’ Tyula’.

A’naapa’ i yomtîwîtam ityyaj tu’ma’ùeeymî’, jesîk miñyajpa’ a jo’oyajtya’, tsam a maymaytyam iga anamiñay tyamtab an Xaajatam. Oypa’ anamiñaytyamtab an yo’otyityam, am mî îchkuytyam i a’naapa’ namiña’ytyabtyim i kupîkkî’ i jetskuy i i dyelan.

12

4475 POPOLUCA 1-51.indd 12

11/11/06 1:02:20 PM

13

4475 POPOLUCA 1-51.indd 13

11/11/06 1:02:22 PM

Kumun aùmatta’amî’ tyi’am i niktîîytya’ jutyim im maytya’. ¿Ju’tsaù i ja’yuk tam ini ity Xiwan?

¿Ju’tsaù i aachwidyay ini ity?

Jayka’amî tyi’am ini k tîîytya’ jutyimm im maytya’.

14

4475 POPOLUCA 1-51.indd 14

11/11/06 1:02:23 PM

Jaypuutî’ je’m nundanîîyiyaj jayñeyajwî’pi’g kun yî’p jaayi’ (X) Xana’

Kuwatnaasî’ tyityam i xaaja’ inimiñpa’ je’m Xiwan i chîîtsî’.

Nundanîîyi’. Nîîyi’ tak ka’maytyapa’ab, ak ka’mayajtabtyim animatyaj, Nî’îyaj i attebetyaj.

15

4475 POPOLUCA 1-51.indd 15

11/11/06 1:02:24 PM

Je’m ma’yo’oyi’ ”Xiwan i ityu’mîyaj” Ku’amyaajî’ jem nîîyiyaj i pîkyaajî’iga’ in watpa’ joom aùimaatyiyaj.

1.-

Xiwan nîkpa’ kamjom.

2,3,4,5.-

Jay ka’amî je’m jîîtyiyukmî’ juchix naspa’ixî’ je’m watwado’oyi’, siga’ sîîb, Nasuùwîîmî’ u mi’ñño’oyi’.

1.- Wîdyay Biityuj toypa’ i koobak,

sî’îb

2.- Xana’ oy añchaaki’ kamjom, 3.- Pipaña ikkwikpanam i pjyu’.

4,- Xebaxtyi oy yooxaaji’.

5.- Maxj’ kîppo’oba’.

Juchixwatwadoy ñîîmpa’. Yî’p taùmada’ypa’ juchix naspaixî’ siga’ sî’îb, nasum u naspanam.

16

4475 POPOLUCA 1-51.indd 16

11/11/06 1:02:25 PM

Kutî’îyî’îyî’ yî’pyaj aùmaatyiyaj.

Wîsten yoomtîwîtam, tum an t s î î t s î’, i tum dya je’ an ts î îts î, nî’îyî’îyî’ i je’.

Tyi je’ tyi je’, mikkîtsa’aypa’ iùkubaktîk i dya’ i’ñ ixpa’,

17

4475 POPOLUCA 1-51.indd 17

11/11/06 1:02:27 PM

Jayka’amî’ je’m jîîtyiyukmîyaj. jutypî’g ta nîmpa’ jesîk watyiyaj.

Pî îxiñ yoomo’ t s î î x i’ chomo’ aachi’

pîxiñyaj

Jîîixki’imi’ tum aùmaatyi i jay ka’ami’ naxwiñ, aktsu kuumî’ yî’împîk.

Tum jaama’ Xiwan oy kooyatuuji’

Tum i watyi’. Yî’pyaj ta nî’îyîy yajpa’ iga dya tumtyi wî’ab tan nî’îyî’y i tan jay jesîk ta nîmto’oba ja’yaù u tyum.

18

4475 POPOLUCA 1-51.indd 18

11/11/06 1:02:27 PM

Jîîtkunu’ukî’ jutyim i wî aùtsoùpa’ yî’p aùmaatyi’.

Xiwan i jatuùwewej i ñ î î y i ’

Xiwan i jatuù i ñîîyi’

Juxej Biityuj Petu’ Xiiluj Maxi’ Xipi’

Xiwan i aapa’ i ñîîyi’

Tyula’ Tyuña’ Xana’

Jayka’amî tukuten aùmatyi juuty tum: naspa’ixi’, juuty naspanam i juuty nasne’um.

1.

2.

3.

19

4475 POPOLUCA 1-51.indd 19

11/11/06 1:02:28 PM

2

Lecci贸n 2

20

4475 POPOLUCA 1-51.indd 20

11/11/06 1:02:32 PM

Yooxakuy tan tu’mmîpîk taù watpa’.

Xiwan nîkpa’ i yooxpa’t i jatuù iga’ nîkpa’ ñiipi’.

Iñipyajpa’ mok, sîk chiipiñ, kapel tsootso’, samñi’ i xikma’. Wiñtyi i kujoksayyajpa jutyim ñipñiboyyajpa’; jesîk yajum pî’îmîytyabam Xiwan iga’ i pa’añiñam je’m îkxi’ i je’m chipiñpak iganam i jaatuù mojpam i wixki’m je’m manîksamñikoobak, okmî’ i kutîîppam je’m sîk i ñipyajpa’ab, jesîk yajum i ñipyaj je’m sîk, je’m chiipiñ, je’m îkxi’ i je’m manîksamñikoobakyaj jesîk i wattyajpam je’m naskuumi’ jutyim i ñipyajpa’ je’m kapel i je’m tsootso’. Oypa’ Xiwan so’psne’ebam, dyam i yooxpa’ttooba’ i jaatuù, nî’maytyabam iga’ wî tan yooxaj, jesîk jeempî’ggam tatumiñwatta’mpa’; je’am tumiñmî’ tan juypa’ taù wi’kuy, tam pu’ktuuku’ i tyitya’mam tatogo’yaytya’,

21

4475 POPOLUCA 1-51.indd 21

11/11/06 1:02:35 PM

Jîiykupujta’amî tyi’am iniktîîytya’ jutyim immaytya’, wa’akî’ iga mikjîytya’iñ.

Jaypuutî’ tyityam i ñipyajpa Xiwan kun i jaatuù.

Jîykupuuji’. Jesîk wattab tum jîykupuuji’ dya jexpî’ktyim ta jîyku’mpa’. Tanakki’mpa’ taù kî’ pa taù wa’kpa iga takjîytya’iñ.

22

4475 POPOLUCA 1-51.indd 22

11/11/06 1:02:36 PM

Tsabats kujîîtî’ yî’b aùmaatyiyaj juty nîmyajpa’ i iwatpa’ab, i tsus kujîîtî’ juty nîmpa’ tyi i watpa.

1.- Je’m chiiku’ i ku’tpa’ mok.

2.- Je’p wooñi’ i ku’tpa’ tsootso’.

3.- Peetu’ i ñippa xikma’.

4.- A’n aapchoomo’ i ñippa’ samñi’.

5.- Pe’m yomtam i tyukyajpa’ kapel.

Jayka’amî’ mich tyityam iññipta’mpa iù kaamjom.

l iwatpa’. Yî’p iùtsoùpa’. je’m akkuaga’yo’oyiyaj ¿I je’? ¿tyi? ¿ityam?

Tyi iwatpa’. Ta nî’îyîya’ypa tyi sîb i wat u tyi nîmpa’ di je’.

23

4475 POPOLUCA 1-51.indd 23

11/11/06 1:02:37 PM

Akka’psyaajî’ yî’pyaj aùmatyiyaj ityajwî’pîg naxwiñ kun yî’p jaayiyaj ts ty.

tsaakî’

kaa

u’

ootso’ Kaj

ay

Ku yaa

îîyî’ i’

po’o

i’

uuki’

Jîîtkunu’ukî’ yîpyaj aùmatyiyaj juty i wî aùtsoùpa’.

Xiwan nîkpa i yooxpa’t i Xiwan ku’n i jatuù nîkyajpa’ Xiwan i panpa’ je’m Je’m kapel ñiptab Xiiluj ipî’mî’ypa i Xiiluj iwixki’mpa’

samñimanîkkoobak chi’piñpak ñiipiyaj jaymanîk jaatuù naskuumiyukmî’

Nî’îyakuy. Yîp aùmaatyi’ ta nî’îyî’ypa taîch, animatyaj, kuyyaj, tyityiù kej.

24

4475 POPOLUCA 1-51.indd 24

11/11/06 1:02:38 PM

KUJA’DAÙMAATYI’

Tuum pokpok, teeñ paaki’aùkoobak, peka’ i pîtket tum pak, jesîk tsam nachi’itya paaki’, jesmîtyi’ yajkuyoja’ayi i pîk iga pu’k jem pak i pu’ujom.

Kuja’daùmaatyi’.

Yî’p ta yooxpa’tpa’ iga ta wî tootma’yiñ.

25

4475 POPOLUCA 1-51.indd 25

11/11/06 1:02:40 PM

Maayî’ je’m aùmaatyi jayñewî’pîg naxwiñ.

Xiwan ikkua’k i jaatuù ¿Tyi’iga’ ta yooxata’mpa’? i jaatuù iùtsoù iga ta yooxata’mpa’ iga jeempî’gam tanamatspaaktamtab. Jesîk Xiwan ikkua’kgag i jaatuù ¿Juchix nîkpa anajuy am pu’ktuuku’? ikkua’ktyim i jaatuù ¿juuty nîkpa’ anajuyju’yo’y?, i jaatuù iùtsoù; ta nîkpa’ joymî i mananîkpa’ kaapñî’îù.

Okmî’ mi immay je’m aùmatyiyaj, jaypuutî’ je’m akkuago’yiyaj.

¿?. Yî’pyaj jo’otyiyaj tam pîkpa’ jesîk tan jayputpa akkuago’yiyaj.

26

4475 POPOLUCA 1-51.indd 26

11/11/06 1:02:41 PM

Jîîtkunu’ukî’ yî’p aùmaatyiyaj juty i wî aùtsoùpa’ je’m watñaxyaj.

Xiwan ityukpa’

Kapel ñiptab

Xiwan ju’ya’ytya’ i

Aùtsooùi’ yî’p akkua’go’oyiyaj

¿juutypî’g nawattab je’m jîykupuuji? ¿Tyi je’ je’m nî’îyakuy?

¿Tyi i ñîîyi’ je’m ta yooxpatpa’ab iga’ ta wî tootma’yiñ?

27

4475 POPOLUCA 1-51.indd 27

11/11/06 1:02:42 PM

3

Lección 3

Juutypî’g we’gaùkusajne’ tan tîkkom Xiwan iùmatpa’ jutypî’g we’gankusajne’ i tyikom; je’ nîmpa’ iga’ ini’ityyaj tum wîdyaytyîk. Je’m i tyîk suyatneksneyaj i kuywîki’ iùta’nneyaj. Jojmî’ tsam wî aùta’njakne’ juty moùyajpa’, aùta’njaknetyim juty wi’kkuywatyajpa i juty wî’kyajpa.

28

4475 POPOLUCA 1-51.indd 28

11/11/06 1:02:43 PM

Iùmatpatyim Xiwan iga i aachwîdyay xipikî’îm dya jeexkom ju’uts je’ i tyîkkîmyaj. I aachwîdyay i tyîk dya aùta’njakne’, jemtyim ityyaj i che’esyaj, jemtyim wi’kkuy watyajpa, jemtyim wi’kyajpa.

Xiwan nîmpa’ iga aùmadayñeta je’m kuyujkuytyîkkî’îm, iga dya wî iga’ jemtyim ta moùta’mpa’, ta wi’kta’mpa’ i ta wi’kkuywatta’mpa’.

Xiwan nîmpa’ iga’ iùmadayñe’ i jaatuù iga wiñîkjaama’ jeextyim idyîk i tyîkyaj, ju’uts i aachwîdyay Xipi’ i tyîkyaj. Tum jaama’ je’m Xiwan i jaatuù i matoù iga’ nîm je’m akkuyujuykî’î wiñ iga’ dya wî’ iga jemtyjm tawatwadoytya’mpa’, wî iga tanaùta’njakne’iñ tan tîk.

29

4475 POPOLUCA 1-51.indd 29

11/11/06 1:02:45 PM

Kumun aùmatta’amî’ tyi’am iniktîîytya’ jutyim im maytya’. ¿Ju’uts Xiwan i tyîk? ¿Ju’uts i aachwîdyay Xipi’ i tyîk? ¿I iùmadayñe Xiwan iga’ wî tanaùta’njak tan tîk?

Jaypuutî tyi’am iniùmatta’, je’m jîîtyiyukmî’ tîkyukmîpi’g ityyaj.

30

4475 POPOLUCA 1-51.indd 30

11/11/06 1:02:47 PM

Sî’îb mich aùmatî’ i jay ka’amî ju’uts iñ tyîk.

Jayka’amî’ je’p tîkyukmî’.

Kuwatnaasî’ naxwiñ iñ tyîk.

Aùmado’oyi. Tanaùmatpa ju’uts tum animat, ta îch, tyi’am nasne’, ju’uts koom je’m naxyukmî’.

31

4475 POPOLUCA 1-51.indd 31

11/11/06 1:02:47 PM

Kukaakî’ juuty nîmpa jîî, akka’amî’ dya’.

Juty nîmpa dya’, akka’mî’ jîî.

Xiwan dya aùta’njakne’ ityîk.

Xiwan aùta’njakne’ i tyîk.

Wîdyay Xipi’ aùta’njakne’ i tyîk.

Mjch dya wî iñ tyîk.

Îch an tîk dya suyatneksne’.

Baltyu’ i tyîk chapa’.

Liipij mîj i tyîk.

Nuuma’. Yî’p ta nî’ma’ypa’ tyi’am wînîmpa’.

Anyaami’. Yî’p tanî’ma’ypa’ tyi’am mîgo’oyi’.

32

4475 POPOLUCA 1-51.indd 32

11/11/06 1:02:48 PM

Tsabats jîîtî juuty nîmpa’ tyi sî’b i watyaj.

Getyu’ sî’b iwat i tyîk.

Pe’m kooya’ iwatpa’ i pe’eñi’.

Je’m jon i watpa i xeket.

Je’m piiyu’aapa’ i watpa i xeket.

Tum nîts i je’npa’ i jos.

Kutî’îyî’yî’ yî’p aùmaatyi’.

Îch a xutyu’, Îch a wî, an tîk ananîkpa’ an tuuñiyukmî’. [ ]

33

4475 POPOLUCA 1-51.indd 33

11/11/06 1:02:50 PM

Tukyaayî’ yî’p mooyayaj i akka’myaajî’, juty togoypa je’m aùmaatyi’.

Tse’es

Kuyyukmî’

Pe’eñi’ naxyukmî’

xeket

1.- Îch anaity an tse’es, 2.- Piyuyaj moùyajpa 3.- Je’m jon oy i wat i 4.- Tum kooya’ sî’ b i wat i 5.- Tan chimpayaj moùyajpa’ - Jayka’amî tyi je’ je’m nî’ îyakuy:

34

4475 POPOLUCA 1-51.indd 34

11/11/06 1:02:51 PM

Aùmaatî’ ju’ustkoom yî’p kuwiñ i jayka’amî jîîtyiyukmî’.

Kukaakî’ juuty nîmpa’ jîî, akka’amî dya’ i juuty nîmpa dya’ akka’amî’ jîî.

1. Mich nîkpa’ mi chiiùi’,

2. Îch dya a kawajî’y,

3. Tyuumax i tyîùpa’ kîîpi’.

Waatî’ maktasten nî’îyakuy.

35

4475 POPOLUCA 1-51.indd 35

11/11/06 1:02:52 PM

4

Lecci贸n 4

36

4475 POPOLUCA 1-51.indd 36

11/11/06 1:02:56 PM

Xiiluj iùkeja’ypa’ i manîk Xiwan ju’ptam yooxakuy iwatpa. Xiwan agui wî Kupîgo’ypa’, i kupîkpa’ tyiyyam aùkejaytap. I joodo’ùam jutypî’g nakse’edo’ypa’, jutypî’g ñippa’, jutypî’g kutsetso’ypa’; i jodoùtyim jutypî’g kawaj tsempa’ i jutypî’k so’ktîùpa’.

I jaatuù i ñî’mayñe’ iga’ wî iga’ i kuyujka’aba’ yî’pyaj watwado’oyiyaj iga’ odoy ya’achaiñ jesîk pîîxi’ñam.

Xiwan i aapa’ i ñîîyi’ Xana’. Xana’ iùkeja’ypatyim i yommanîk Ali’, jutypî’g watwado’ypa’.Ali’ i joodo’ùam jutypî’g tîk petpa’, jutypî’g añtyojpa’. Ijoodoùtyim jutypî’g iku’ixpa’ i ja’yuk jesîk i aapa’ nîkne’eba Kamjom. Dyanami Kuyujkane’ jutypî’g sîksospa’, jutypî’g mo’ospa’, jutypî’g piichsospa’ i jutypî’g tse’etse’oypa’.

Xana’ nîmpa’ iga’ jutypa’m ja’amoypa’ iñîk Ali’, jeempî’gtyim iùkeja’ypa’ininîk tyityam dyanam i joodoù. Xana’ iñî’ma’ypa’ i yommanîk Ali’ iga’ i wî Kuyujka’iñ je’m watwado’oyiyaj, iga’ odoy ja’acha’iñ jesîk yoomo’am.

37

4475 POPOLUCA 1-51.indd 37

11/11/06 1:03:00 PM

Kumun aùmatta’amî tyi’am iùkutî’îyîytya’ jutyim immaytya’. ¿Tyi iùkeja’ypa’ Xiiluj i jaymanîk? ¿Tyitya’mam i joo doù i wat Xiwan? ¿Xana’ tyi iùkeja’ypa iyommanîk?

Naxwiñ ityyaj mosten watwado’oyi’ kun je’am akka’psyaajî je’m aùmaatyi’ ityyajwî’b wiñtyiyaj.

Ali aùkî’îm.

Xiwan Kamjom.

Tum chimpa’ jîmñoom.

Tum pîîxiñ nîkpa’ .

Ali’ tsa’apyukmî’.

ñippa’

wokpa’

Petpa’

añtyojpa’

tuuji’

Watwado’oyi’. Taù mada’ypa’ tyii sî’b taù wat i juchix naspa’ixî’.

38

4475 POPOLUCA 1-51.indd 38

11/11/06 1:03:01 PM

Sî’b mich jayka’amî tyityam miùkejayñetaa iñ tyîkkî’îm.

39

4475 POPOLUCA 1-51.indd 39

11/11/06 1:03:02 PM

Je’m ma’yo’oyi “TAN TÎKKÎLMPÎ’K TA* KEJAYTYA”, topyaajî’ je’m watwado’yiyaj i jayka’amî jîîtyi’yukmî’.

Jaychixtyam i watyajpa’b nakse’edo’ypa’ woñtyam iwatyajpa’b añtyojpa’

Sî’îb kun je’m watwado’oyi iñjayput wiñtyi’ jayka’amî tuùgak joom aùmatyiyaj.

Tyuumax nakse’edo’ypa’.

40

4475 POPOLUCA 1-51.indd 40

11/11/06 1:03:03 PM

Jay ka’amî’ je’m jîîtyiyukmî’ juchix naspa’ixî’ jem watwado’oyi’. siga’ sî’îb, nasuùwîmî’ u miñño’oyi’.

-Tum chimpa’ iku’t maayi’, nasuùwîmî’.

-Xañtyaaku’ nîkpa’ kî’îbaaji’.

-An yoomtîîwî’ añtyojpa’.

-Tuum wooñi’ityuk mooya’.

-An aapa’ mo’ospanam.

-An jaatuù ñippa’ wîstîkmî’.

Jayka’amî’ xuxuttîko’myaj yî’pyaj aùmaatyiyaj.

KAWAJYAJ KAJTSAYJA’YUK, KAAMA’, SO’K, KUTSETS.

Kunusjaayi’. Yî’m je’m aùmaatyiyaj tan jaychukumpa’ sîùwiñ kuyajpa’ naxwiñ, tan jaychukumpatyim, naxwiñ, kuyajpa’ sîùwiñ aùnaymî kuyajpa’ aùwîkî’ i aùwîkî kuyajpa’ aùnaymî’.

41

4475 POPOLUCA 1-51.indd 41

11/11/06 1:03:04 PM

A’mkoñwî’îyî’ naxwiñ tyityam sîb i watyaj ityyawî’b naxwiñ i jaayî’ jiityi yukmî’.

42

4475 POPOLUCA 1-51.indd 42

11/11/06 1:03:06 PM

Kujîîtkeetî’ juty i wî aùtsoùpa’ yî’p akkuaga’yo’yi’.

Xiwan aùkejaytya’ iga a) echiñ b) yooxa’iñ c) chi’ùiñ Xiiluj iùkeja’y i manîk iga’ a) yooxa’iñ b) nu’miñ c) Kuy ki’miñ

Naxwiñ ity mosten watwado’oyi, sî’îb naspaixî’.

Mich waatî’ jesîk nasum.

a) Etspa’ b) Wejpa’ c) Chiùpa’ d) moùpa’ e) Wi’kpa’

43

4475 POPOLUCA 1-51.indd 43

11/11/06 1:03:07 PM

5

Lección 5

Nuuchtyi’ naxyukmî Yî’p attebet iñî’îyaka’ Nuuchtyi’, iga’ wiñîk sojkuyujidyîk. Je’am sojyukmîyaj agui’idyîk nayka’myajpa’ nuuchtyi’. Je’m nuuchtyi’, tsus i ayaj i tsabatstam i mooya’. Je’eyukmî’, je’m tan t î w î ta m mojnu’ukiyaj yî’p naxyukmî’ ikñî’îyakayaj Nuuchtyi’ Naxyukmî’.

Yî’p tîgaùjuj tampa’tpa’ naxwiñ nasjaaka’yukmî’, i kobakgane’ kaapñîù.

44

4475 POPOLUCA 1-51.indd 44

11/11/06 1:03:09 PM

Jutyim kuyajpa’ yî’p tîgaùjuj: sîùwiñ kuyajne’ juty tsukumpa’ Baltyu’ ityîgaùjuj; naxwiñ i aùjamtîguîyma kuyajne’ Kanamutnaxyukmî’ i aùjaamki’imi’ kuyajne’juty tsukumpa’ Weeche’tîgaùjuj. Tan tîwîtam ityyajwî’îb yî’p tîgaùjuj, nunda’ jîyyajpatyim.

Yî’îm itytyim tum kuyujkuytyîk juty akkuyujuyyajpa’ mosten akkuyujuykî’îwiñyaj; je’eyukmî naktîyyajtab kun tsîxtyam.

45

4475 POPOLUCA 1-51.indd 45

11/11/06 1:03:11 PM

Kumun aùmatta’amî tyi’am iùkutî’îyîytya’ jutyim immayiya’.

¿Ju’utskoom Nuuchtyinaxyukmî’?

¿Tyi’iga’ akka’maytyaa Nuuchtyinaxyukmî’?

Xutyu’ waatî’ jutyim immay. Jayka’amî, naxwiñ.

46

4475 POPOLUCA 1-51.indd 46

11/11/06 1:03:12 PM

Yî’p Nuuchtyinaxyukmî’. Akka’ma’ayî’ iñîîyiyaj je’m ityuùyaj, tan nundajîîyiimî’.

’

47

4475 POPOLUCA 1-51.indd 47

11/11/06 1:03:14 PM

Sî’îb mich watùaasî’ iñ attebet u iñ ñaxyukmî’.

Jaykunu’ga’ayî’ juptam tîgaùjuj i pî’tsneyaj.

Aka’maayî’. Juuty sîùwiñ, naxwiñ, aùjaammiñi’ i aùjaamtîguîymî’.

Jîîtkunu’ukî’ je’m aùmaatyi juuty i wî aùtsoùpa’.

- An tîk - Tum mooya’ - Pe’m piyu’aapa’ - Je’p tsu’ukiñ - Am pu’ktuuku’

tsabats Ku’ayñe’ tsuus joomî’ a’axi’.

Ju’uts. Yî’p ta nî’î yîya’ypa ju’utsyaj je’m tyityiùkejyaj i meex ta îch.

48

4475 POPOLUCA 1-51.indd 48

11/11/06 1:03:15 PM

Aùtsooùî yî’p akkuaga’ yo’oyi yaj ityajwi’b naxwiñ.

1.- ¿Juutypîg iñîîyi’ iñ attebet?

2.- ¿Juuty i kobakgane’ iñ attebet?

3.- ¿I’ iñîîyi’ iñ attebet i aùjago’oyi’?

4.- ¿I iñîîyi’ je’m aùjago’oyi’ itywî’pî’g ko bakkî’îm?

Akkîtsa’ya’ayi’ yî’p aùmaatyi’ jayñewîb tyuuki’ i ñaka yukmî’ i jay ka’amî’ jîîtyiyukmî’.

Kuyujkuytyîk

Tantîwîtam

j So

et b te At Nuuchtyi’mooya’

Kaapñî’ù

49

4475 POPOLUCA 1-51.indd 49

11/11/06 1:03:16 PM

Aùmaatî’ tyi nasne’ i akka’ps sî’ je’m aùmatyi’ juuty togoypa’.

¿Iñjoodoùam iga’ xiwan i pak i kawaj?

Dya’. ¿Jutsaj mi pak?

50

4475 POPOLUCA 1-51.indd 50

11/11/06 1:03:17 PM

Naxwiñ ityyaj maktasten aùmatyiyaj. Tsabats kujîîtkeetî’ juuty nîmpa’ iga’ ju’utsyaj je’m tyityiùkejyaj.

1.- An chimpa’ chikiñ.

2.- Pe’m meeme’ pu’uch.

3.- Yî’p tî’pxi’ yagats.

4.- Pe’m kawaj yîk.

Aùtsoonî’ yî’p akkuago’oyiyaj. ¿Tyi’iga’ akka’maytya’ Nuchtyjnaxyukmî?

¿Ju’p tigaùjuj i pî’tsne’ sîùwiñ?

¿Ju’p tîgaùjuj i pî’tsne’ aùjaamiiñi’?

51

4475 POPOLUCA 1-51.indd 51

11/11/06 1:03:18 PM

6

Lección 6

Taù wî’îdyata’miñ ni’ Nuuchtyinaxyukmî’ nas tum pakus, juuty chiùyajpa’, tse’etse’oyyajpa’, kawajaknî’kyajpa’ xixaknî’kyajpa’. Yî’pyîaj tan tîwîtam tsam i wî’îdyayajpa’ je’m pakus, dya’ ikuko’mayyajpa’ puuchi’ ni animatka’i’, Jemtyim i pîkyajpa’ iga i ukyajpa, wiñtyi’ ikyumyajpa’.

52

4475 POPOLUCA 52-101 52

10/18/06 1:43:57 PM

Je’m akkuyujuy kî’îwiñyaj, inijîyñeyaj je’m i chîxtyam iga wî taù wî’îdyayaj ityumpîy nî’îyaji dya wî taù kuko’ma’y puuchi’, animatka’i’. Iñî’ma’yñeyajtyim je’m i chîxtyam iga jutyim ityyaj nî’ixkuyyaj, nî’îtuùyaj,

muutîyaj, dya wî tanakkuka’ayaj ku’yaùjuj, siga’ tan jesnîmpa’ wî’ab iga’ kutîtsa’ypa’ i dyam juuty ta nî’îpîgta’mpa.

Je’eyukmî’ tan tîwîtam yî’împî’g tîganeyaj jîîxipîgneyaj juutypîk iwî’îdyayajpa i ñî’aùjujyaj.

Weeñi’ i tyajneyajtyim i muutîyaj; iñibayñeyaj samñiyaj iga’ pagaganeiñ je’m i ñî’.

53

4475 POPOLUCA 52-101 53

10/18/06 1:43:59 PM

Kumun aùmatta’amî’ tyi’an iniktîîytya’ juty immaytya’.

¿Tyi iga’ wî taù wî’îdya nî?

¿Tyj iga dya wî tan tîùdîùka’ ku’yaùjuj?

Jaykunu’ukî’ yîîtyiyukmî’ tyi’am iniùmatta.

54

4475 POPOLUCA 52-101 54

10/18/06 1:44:00 PM

A’makpuutîyaj je’m kuwiñyaj i jaykunu’ukî. naxwiñ ju’utskoomyaj. Jaykunu’ukîtyim siga’ wî’ane’, siga’ dya’ jesîk tyi wîab taù wat.

Kuwiñ aùmado’oyi’. Jesîk taù watpa’ tum kuwiñ aùmado’oyi, tan jîykî’mpa’ ju’uts koom i tyityam ity.

55

4475 POPOLUCA 52-101 55

10/18/06 1:44:01 PM

Kîîùî juuty wî’ane’ i kujîîtseetî’ juuty aya wîane’.

Xutyu’ jay ka’amî’ iga mich tyi mi ñîmpa’ iga juutypî’g taù wî’îdyaab nî’ i ku’yaùjuj.

56

4475 POPOLUCA 52-101 56

10/18/06 1:44:02 PM

Maayî’ yî’p ixpîgo’oyi’ i jay ka’amî’ naxwiñ tyi’iga nîmpa’ jempî’g.

Niî’ dyapîg iñ ukpa’b tsaakî’ iga’ po’yiñ.

Ixpîgo’oyi’. Yî’p tanajîypa’, ta wiñnajîypa’ i ta chi’iba’ wîbî’g jîîixi’.

57

4475 POPOLUCA 52-101 57

10/18/06 1:44:04 PM

Maayî’ yî’p aùmaatyiyaj i kujîîkeetî’ tyi’am sî’b i watwadoyyaj.

A’n aapa’ Tse’etse’oypa pakus, Îch achiùpa’ mutkî’îm.

A’n achwîdyay i ñippa’ samñi’ mutkî’îm.

Tyeekuj kun Peetu’ pu’nyajpa’.

Madya’ i ukpa’ nî’.

Maayî’ yî’p aùmaatyi’ i jîîkunu’ukî jutyim i wî aùtsoùpa’ je’m i kuwiñ.

N* Jesîk a tsamne’eba’ tsam a pagag.

Jesîk akyumtab a jo’ogaab.

Jesîk dya a tsamne’eba’ i dya a jo’ogaab, wî’ab a’n uk. nî’ Nî’a ùtsaama’ nî’jooko’

58

4475 POPOLUCA 52-101 58

10/18/06 1:44:05 PM

Jayka’amî’ je’m jîîtyiyukmîyaj jesane’um siga’ dya jesane’ jayka’amî’ mîgo’oyi’.

Taù kuko’ma’ypa’ puuchi’ nî.

Taù wî’îdya’iñ nî’.

Tan tîùdîùka’iñ ku’yanjuj.

Tan tsoobîy tektega’yiñ nî’.

Tan ñibiñ ku’yanjuj.

Mîj waatî’ tum kuwiñnajî’yo’oyi iga taù wî’îdyaiñ nî’ i kuyya’ùjuj. Ne’kska’amî jutyim ixtyab.

Kuwiñnajî’yooyi’. Yî’p najî’yo’oyi ne’kska’mtaab juuty ixtyab, wadaytyab i watñax tyi’am tak joodo’ùoytyo’oba’.

59

4475 POPOLUCA 52-101 59

10/18/06 1:44:06 PM

7

Lecci贸n 7

60

4475 POPOLUCA 52-101 60

10/18/06 1:44:08 PM

Kumun yooxaji’ Je’m kumun yooxaji’, yî’îm Nuchtyi’naxyukmî’, nakumunwattap, jesîk itypa’ yoxakuymî’, jutyim i xunpa’ iga’ i tyumpîy yooxpa’do’yyajiñ, jesîk aùjago’oyi’ kunaso’ypa’ i je’am i we’kpa’ je’m yooxakuy. Iga’ pa iwe’kpa’ je’m yooxakuy i watpa’ waatyi’ xutyu’ aùtu’umaaji. Jesîk tum tumtyi xutyu’ aùtu’umaaji’ i watyajpa je’m yooxakuy.

I’am dya nîkpa’ kumunyooxaji’, tu’maytyab jiixi’ tyiinawattab. Je’m jîîxi’ nawattab jesîk aùjago’oyi’ i watpa’ tum aùtu’umaji’; jesîk je’m dyapîk nîkpa’ kumunyooxaji’, mo’tstaab i tyumiñyojpa’ iga’ dya kupîgo’y. Yî’împîga’m nawatyajtab, je’m dyapî’g kupîgoyajpa.

Siga’ iñ attebet jeexkomtyim, mich jesîk mi mîja’ùam i mi tyî’kspam je’m kumunyooxaji’, kupîgo’oyîtyim, jesîk dya tyii iññaska’aba’.

61

4475 POPOLUCA 52-101 61

10/18/06 1:44:11 PM

Kumun aùmatta’amî’ tyiam immaytya’. ¿Juutypî’g nawattab je’m kumunyooxaji’ Nuuchtyinaxyukmî?

¿Tyii nawattab je’m dyapî’g kumunyooxab?

Jayka’amî’ jîîyiyukmî tyityam naspa’ixî’ jutyim immay wiñtyi’.

Kumunaùmaatyi’. Yî’p aùmaatyi’ wî’ab taù wat ta wîsten i ta waatyi’.

62

4475 POPOLUCA 52-101 62

10/18/06 1:44:12 PM

Aùmaatî’ i jaykaamî’ tyityam kumunyooxaakuy wattab iñ tyîgaùjom i tyi nawattab dyapî’g kupîgo’yyajpa’.

Jaypuutî’ je’m aùmatyiyaj dyapîk iniktîîypa’.

Jayka’amî naxwiñ.

63

4475 POPOLUCA 52-101 63

10/18/06 1:44:13 PM

Maayî’ tyii nasne’ i akka’ma’ayî’ iñîîyi’ yîp aùmaatyi’.

Madya’. ¿Iñ’ joodoùam iga matsta Xiwan i jaatuù?

¡Dya’! ¿Tyi iga matsta?

Iga dya oy kumun yooxaaji’

¿I sî’îb juuty na itytya?

Pajneetaa Xutyutîkoom

¡Ay weyaù!

64

4475 POPOLUCA 52-101 64

10/18/06 1:44:15 PM

Sî’îb mich akkuyaajî’ yîb aùmaatyi’ tan joodoùa’iñ tyityamnam i ñaska’ Xiwan i jaatuù.

Jaypuutî’ je’m aùmaatyiyaj akkuago’oyiyajpîg i je’m ta nîyîypa’ab jutsane’ tanaùjaam.

Aùmatyi’. lty aùmaatyiyaj ta maymaywatpa’ab, ta tsîkxikpa’ab, ta tsîkjoypa’ab, ta tsîgaùkîîùpa’ab i ta tsîgaùya’kpa’ab.

Tan jîîyi’ waùpa’ tyi’am sî’b tanaù mat.

Tanaùjaam: Yî’p taù keja’ypa’ ju’uts tanaùjaam, ju’uts maymayaaji’, aùya’aki , aùtî’aakaaji’.

65

4475 POPOLUCA 52-101 65

10/18/06 1:44:16 PM

Nîîmî i jayka’amî tyi’iga’ wî taù kumun yooxab.

Maayî’ yî’b aùmaatyi’ i jaamtsîîiyî’.

Mich mawîskupîgo’oyî’ je’m kumun yooxakuymî’ jesîk mi wî nî’maytya’.

Dya xaajatyim.

66

4475 POPOLUCA 52-101 66

10/18/06 1:44:17 PM

Jayjaypuutî’ uxtyam tyityam iù kuyujka’.

¿Tyii tano wattab siga’ dya taù kupîkpa’ anjago’oyi’?

67

4475 POPOLUCA 52-101 67

10/18/06 1:44:18 PM

8

Lección 8 Yooxaji’ tumiñwatkuy

Y î ’î m Nuuchñaxyukmî, tsaam ja’yaù yooxakuy iga’ tumiñwatyajpa’ tan tîwîtam.

Y î’î m tsaam mokñipyajpa’, jesîk tsamum i mokyaj i îksyajpam, okmî, i ma’yyajpam iga jeempî’gam tumiññayajpa’. Weeñi’ iktsamyajpa xix, jesîk akstsa’moyyajpam, je’m yoomxixyaj ityobayyajpam i ñunnî’, okmî’ i ma’yayyajpam, yî’împ+’gam weñi’ namatspaakyajtaab.

68

4475 POPOLUCA 52-101 68

10/18/06 1:44:21 PM

Agui’ iñipyajpatyim je’m ayyaj wîbî’g taùku’t, ju’uts: tsîîpî’, chipiñchîîpi’, peetsa’ i epasu’t; ñiptaptyim poop i tsabats sebulliñ, tîmyaj ju’uts kaachyaatyi’ papaya’, kuypaasuù, naspaasuù, samñi’, pi’chkuy i kîjyaj, ju’uts mîn i piixi’. Yî’pyaj ayyaj, tîmyaj i kîjyaj, ma’yyajtaab, kapñî’ù. Yî’pta’mam yooxakuy nawattab yî’îm Nuuchñaxyukmî’ iga’ tumiñwatyajpa’. Yî’îm yomtam, tsîxtyam i pîxiñtyam waga’ yooxayajpa’.

69

4475 POPOLUCA 52-101 69

10/18/06 1:44:24 PM

Jîykupujta’amî’ je’m akkuago’oyiyaj ityyajwîb naxwiñ. Wa’akî iga mîk jîytyaiñ. ¿Tyityam ñiptaab Nuuchtyinaxyukmî? ¿Tyi ini watyajpa’ je’m i ñipñibo’oyiyaj jesîk tsamum?

Jayka’amî je’m aùmatyiyaj ityu’mîyajpî’k Tîm

Animat

Aùtu’mmî’, aùmaatyiyaj. Yî’p ta jîîxichiiba’ iga’ tan jîyki’mpa’ ju’uts tîm: saamñi, tsootso’ siga animatyaji xix, chim pa’.

70

4475 POPOLUCA 52-101 70

10/18/06 1:44:24 PM

Aùtsooùî’ yî’p akkuagayo’oyiyaj i jayka’amî’ jîîtyiyukmî.

¿Tyi i tyumiñwatyajpa’ tan tîwîtam ityajwîb Nuuchtyitîgaùjuj?

¿Tyi iniwatyajpa’ je’m mok, jesîk tsamyajum?

¿Tyi i animat iktsamyajpatyim weeñi?

¿Tyi je’ je’m jîîykupuuji’?

71

4475 POPOLUCA 52-101 71

10/18/06 1:44:25 PM

Maayî’ yî’p aùmatyi’.

Chuunaj oy kaapñî’îù, oy ma’ymayo’oyi’. nîmpa’ iga ininîk makna mî’kxi’ tsîîpi’, wîsnamakna’ jeepe’ katsuchipiñ. Tiixia oytyim je’oy ima’y maknamosten naspaasuù i maknatukuten mî’kxi’ chi’piñchîîpî’. Peetu’ i îks maktasten kuxtyat i mok, tum tum kuxtyat i cha’kxñi’ mosten makna’. Nîmpa Peetu’ iga je’ dya’ i ma’ychîîba i îkxi’ je’m îkxjuyyajpa’ab tîgaùjom; je’ nîmpa’ iga’ nîkpa’ i ma’y kaapñî’îù, jemîgun tsam wî yojaytyab.

Marga’ i ma’y tum ko’où mîn.

Jayka’amî’ l yil yam i tyîm chi’o’ypa’ kuyuykmî’ i tyilyam chi’oypa’ naskukî’îm.

72

4475 POPOLUCA 52-101 72

10/18/06 1:44:26 PM

Chuunaj, Tyiixia i Peetu’ i jodoùayajto’oba’ ju’tsaù tumiñayaj mi ima’ymayo’yyaj. Yooxpa’tyaajî je’eyaj dya wîayajpa’.

Chuunaj i ma’y makna mîkxi’ tsîîpi’ a $ 3.00 i choowa’ ¿ ju’tsaù tumiñ i puda’y? $ Chuunaj i ma’ytyim wîsnamakna jeepe’ katsuchiipiñ a $ 2.00 i choowa’ ¿ ju’tsaù i tyumiñ i puda’y? $ Sî’îb chuunaj i joodoùatto’ba’ ¿jutsaù i tyumiñ tu’m? $ Tyiixia i may maknamosten naspaasuù a $ 4.00 i choowa’ tum tum ¿ jutsaù i tyumiñ i puda’y? $ Tyiixia i ma’ytyim maknatukuten mî’kxi’ chipiñ c h î î p î ’ a $ 2.00 i choowa’ tum tum mî’kxi’. ¿ ju’tsaù i tyumiñ i puda’y?

S î’î b Tyiixia i joodoùato’oba’ ¿ ju’tsaù i tyumiñ tu’m? $

73

4475 POPOLUCA 52-101 73

10/18/06 1:44:26 PM

Peetu’ i joodoùato’oba ju’tsan i tyumiñ putpa’ siga i maypa’ 400 ki’pxi’ îkxi’ a $ 1.30 i choowa. ¿Jutsaù i tyumiñ putpa’? $

Akka’amî’ je’m aùtojmookioom je’m jaayi’ juuty i wî aùtsoùpa’ je’m aùmaatyi’.

Chuunaj i ma’y [

]

a] tukuten mîk xi’ tsî î p î ’ b]makna mîkxi’ tsîîpî’ c]tum mîkxi’ tsî îpî’ Tyiixia i may [

]

a] maknamosten naspaasuù b] makna naspaasuù c] wîsten naspaasuù Peetu’ i ma’ypa’ [

]

a] 4 ki’pxi îkxi’ b] 40 ki’pxi îkxi’ c] 400 ki’pxi îkxi’ Marga’ i ma’y [

]

a] tum kuxtyat m î n b] tum ko’où mîn c] tum tanajti’ m î n

74

4475 POPOLUCA 52-101 74

10/18/06 1:44:26 PM

Akka’mî’ tum ✓ juuty wî nîmpa’ je’m aùmaatyi, juuty dya wî nîmpa’ akka’mî’ x.

Nuuchtyinaxyukmî’: Ñiptab mok

Aktsamtab chimpa’

Ñiptab sootyi’

Nipta b epasu’t

Ñipta b tsîîpi’

Patsaytyab je’m îkxi’

maytyab je’m îkxi’

75

4475 POPOLUCA 52-101 75

10/18/06 1:44:27 PM

9

Lección 9

Ayyaj taù ku’tampa’ab Xena’ nîkpa’ kamjom. Tsam iñipne’ Je’m ayyaj wîbî’g taù ku’tta’. Agui’ iùipne’ nunda tsîîpî’, iñipnetyim chipinchîîpî, kaxtyisîk, ko’opi’ i kuy pasuù, lya’ak nayñeyaj je’m pooptsî îpî i je’m kumuùkatsîîpî’.

Tsaam kînnpa’ taù ku’tyaj yîpyaj ayyaj. Je’eyukmî Xena’ aguj i kuwîwatpa’ dya i chakpa’ iga i mo’oguî’yya’yiñ animatyaj, ju’uts tsu’ukiñyaj, tsu’uñiyaj i aawoyaj.

76

4475 POPOLUCA 52-101 76

10/18/06 1:44:28 PM

Dyatyim i chakpa’ iga’ kupî’makedyiñ, tumtum jaama’ i jokspa’. Agui’ ikwîputnetyim je’m katsuchipiñ i xuxutsebulliñyaj; tsaam tyityiùkej ini jtyi i kamjom. Oypa’ Xena’ ta nî’ma’ypa’ iga tan ñibiñ je’m ayyaj ku’utyiyajpî’k, jesîk dya ta wi’kkuy ya’achatampa’. Îchtyam aññipnita’ tukuten pejtak, oypa’ an tugaytya’mpa’ i ay; i aùku’daytyampa’ i ja’axi’. Je’m pejtak i ay wîtyim tah ku’t, nîmyajpa iga’ icho’yî’ypa’ je’m pa’agka’akuy. Wî iga’ tanñipne’eba’ je’m pejtak.

77

4475 POPOLUCA 52-101 77

10/18/06 1:44:30 PM

Wadayyaajî i kwiñ je’m wi’kuyaj ityyajwî’b juuty immay wiñtyi.

Jayka’amî’ juutypîk wî’kuywatnîîmpa’ iñ tyîkkî’îm i tyityam i wi’kkuy wattaab.

78

4475 POPOLUCA 52-101 78

10/18/06 1:44:31 PM

Tsabatskujîîtkeetî”, i watwadoypa’ixî’ i tsuuskujîîtkeetî’ tyi sî’b i wat.

Xena’ i mujpa iñiipiyaj.

Je’m tsu’ukiñ i ku’tpa’ ay. Ñola’ i ñipne’ pejtak, Îch aùku’tpa’ tsamantsîîpî’.

Juuty immay wiñtyi’ kujîîkeetî’ je’m aùmaatyiyaj jayñeyajwî’b kuù ts, ty i watyaajî’ tuùgak aùmaatyiyaj.

1 - Tsaam poypa’ saawa’.

2.-

3.-

4.-

5.-

79

4475 POPOLUCA 52-101 79

10/18/06 1:44:31 PM

Nî’îyî’îyî’ yî’p aùmaatyiyaj tyii je’.

Dya’ aju’chaù dya’ a mîj oypa a tsabats. oypa a tsuus, dya’pîg jaaya’ wejpa aku’t. [ ]

Wiñtyi’ a tsuus okmî a tsabats dya’ a ju’chaù a ku’tpa jon. [ ]

80

4475 POPOLUCA 52-101 80

10/18/06 1:44:33 PM

Maayî’ yî’p jîîxiaùmaatyiyaj.

Tsuus jîmñi’ Tsuus j î mñom tum woñi’ nîkpa’ juupa’ nî’ jonyaj aùsusyajpa’.

Tum woñi’ ininîkpa’ i ko’où yî’p kukeeja’, nîkpa’ i tyuk pi’chkuy, tsootso’ i maatsa.

Jîîxi’aùmaatyi’. Yî’p jîîxi’ tsaam ta wîî aùmada’ypa, wîabam tan nîm iga’ nuuma’ jesaneum.

81

4475 POPOLUCA 52-101 81

10/18/06 1:44:34 PM

Jîîxki’imî juutypî’g inikka’pspa’ yî’b aùmaatyiyaj.

Odoy pîga’ayî’ ju’uts jayñe wiñtyi’. jîmñom tum

nîkpa’

juupa’ jonyaj Tum

ininîkpa’

i

y î ’p’ nîkpa’ ,

i

Iùseetyi’. Aùmaatyiyaj dyapîk wî nanîgayyajtaab.

82

4475 POPOLUCA 52-101 82

10/18/06 1:44:34 PM

Jayka’amî’ maktasten aùmaatyi’ kun ts i maktasten kun ty.

Waatî’ tum xutyu’ jîîxi’aùmaatyi’.

83

4475 POPOLUCA 52-101 83

10/18/06 1:44:36 PM

10

Lección 10

Ju’utskoom tan naxyukmî Yî’îm tan naxyukmî’ dya tsaam piiji’ab, iga’ ityyajnam ku’yaùjuj, je’eyukmî’ sujoypanam saawa’. Siga tan tîùdîùkayajpa’ ityumpîy ku’yaùjuj, jesîk nuuma’ tsaam piiji’abam.

Je’eyukmî dya wî tan tîùdîùkayaj ku’yaùjuj, je’enam tapagagchi’yajpa’. Tsaam suksugaptyim jesîk kuyajaùtoomim aamtyîy i jesîk tsukumaùto’omabam meex jo’omamtyîy.

84

4475 POPOLUCA 52-101 84

10/18/06 1:44:37 PM

Kujaamsaù tsam wî poypa’ tsaapsaawa’, agui’ pijpatyim jaama’ jesîgam tsaam wî nîktapu’uñityam nî’îtuùjomyaj, tsaam tî’îbanî împatyim i sutypiùnîîmpatyjm.

Jesîk nu’kpam kutujkî’ tsaam tu’udabam, y î ’ î m je’exî’ ki’myajpa’ nî’, tsam komyajpa’ pakusyaj i ityumpîy nî’îtuùyaj. Tsaam pîmityim sujo’ypa’ wîtysaawa’, oypa’ ixujakpakpa’ tîkyaj, ikkutîù patyim kuyyaj, i tsaam i pakpatyim mokgaùjuj; jesîgam tan tîwîtam aùya’kyajpa’ iga dyam wîputyajpa’ i mokyaj. Tsaam kusudaap je’m wîtysaawa’.

85

4475 POPOLUCA 52-101 85

10/18/06 1:44:39 PM

Aùmaatî’ ju’utskoom jutyim immay wiñtyi’.

Xutyuwaatî’ je’m ma’yo’oyi’ ”JU’UTSKOOM TAN NAXYUKMΔ.

86

4475 POPOLUCA 52-101 86

10/18/06 1:44:40 PM

Maayî’ pîîmi’ je’m iñ jaayi’ iñ xutyuwatwî’pî’g i jayka’amî’ je’m aùmaatyiyaj miù wejayyajwî’pî’g iñ jîîxi’.

Je’m aùmaatyiyaj iñ jayputwî’b, jaykaamî’ naxwiñ jubam nîkpa’ wiñtyi i jubam okmî’.

87

4475 POPOLUCA 52-101 87

10/18/06 1:44:41 PM

Waatî tum najî’yo’oyi iga’ ju’utsko’maap.

Juutypîgam iùwat je’m najî’yo’oyi’ ju’utsko’maab, jayka’amî jutyp,îg miniwîdyataab.

Najî’yo’oyi . Wîab tanaùmat jîîyiimî’ u jaayiimî’, tyi’am takjoodoùoy tyo’oba’.

88

4475 POPOLUCA 52-101 88

10/18/06 1:44:41 PM

Watî’ tum akjoodoùoykuyjaayi, juty iñ jîyki’mpa ju’utsko’maab.

Kumun watta’amî’ yî’p yooxakuy. Kunus kujîîta’amî’ jutsane’ biityi’ tum tum jaama.

JUTSANE’EBA IITYI’

DOM. LUN. MAR. MIER. JUE. VIER. SAB.

Akjoodoùoykuyjaayi’. Ñoko’ aùmaatyi’ tanjayka’mpa’ tan tsakpa’ u taù kutsatpa’, jesîk dya wîab tanaùmat weeñi’.

89

4475 POPOLUCA 52-101 89

10/18/06 1:44:42 PM

Watki’imî’ tum animataùmaatyi, juuty iñjîyki’mpa’ jutsaneb iityi’.

Animataùmaatyi. Yî’p aùmaatyi’ tankeja’ypa’ wîbî’k jîîxi’. Je’m animatyaj aùmatyajpa ju’uts ta îchtyam.

90

4475 POPOLUCA 52-101 90

10/18/06 1:44:44 PM

Jayka’amî’ je’m aùtojmookijomyaj je’m jaayi’ i wî aù tsoùyajpa’ab je’m aùmaatyiyaj. [

]Ju’b aùmaatyi tan jaypa’ wiñtyi’ a) Saawa b) Kuy c) piiji’

[

] Ju’b aùmaatyi tan jaypa’ okmî’ a) Kutujkî’ b) Ki’mpa’ c) Suksuk

[

] Je’m najî’yo’oyi wîab taù wat a] jîîyimî’ u jaayiimî’ b)tsootyiimî’ c] aùwejiimî’ [

] Jesîk tsaam piiji’ a) ta sawsujpa’ b) tanaù so’otsatab c) tanakujîîmtab.

Aùtsooùî’ yî’p akkuaga’yo’oyiyaj. l ,-¿ Tyi i ñîîyi’ je’m tan jaychakpa’ab u taù kutsatpa jesîk dya wîab tanaùmat weñi’?

2.-¿ Tyi i ñîîyi’ je’m taùkeja’ypa’ w î b î g jîîxi’ i jem animatyaj aùmatyajpa’ ju’uts ta îchtayam?.

91

4475 POPOLUCA 52-101 91

10/18/06 1:44:44 PM

11

Lección 11

Animat ityyajwi’b tan attebet Y î ’î m ta’n attebet ity ja’yaù animatyaj, ity je’m i wî wattyajpa’b i je’m dyapî’g i i wî wattayajpa’b, ity tsootyipî’gyaj i ity maanxujpî’gyaj.

Tsaam aùpîkneyaj je’m animatyaj dyapî’g i wî wattyajpa’, ju’uts je’m: chiikuyaj, aaskaaùyaj i tsukyaj; yî’pyaj animatyaj ta ku’dayyajpa’ tam mok kamjompî’g. Ity tyim paaju’ kooya’, tsañ, patskaaù, jîmñimisi’, mî’a’, tukchî’ch, chiiji’ uutsu’, ku’ùki’ nîts, ujchi’, mokyooya’, kooya’ ju nîîyi’, uxpiñ, paachi’, kakui’, kapulinsiyuj, ja’yaù animat ityyaj yî’m ta’n attebet.

92

4475 POPOLUCA 52-101 92

10/18/06 1:44:46 PM

Ityaj animatyaj wî taù ku’tyajpa’b, ju’uts mî’a, jun î îyi’, nîts, kooya’, mok yooya’ i tuùgag. Ityim ta wasyajpa’b, ju’uts tsañ; ity ta tîpyajpa’ab, ju’uts kakui’, kapulinsiyuj i tsu’ukiñ.

Waatyityim jonyaj ityaj yî’îm ta’n aatebet ju’uts: tajpi’, koskos, ju’ù, tseeje’, pichu’ xapaña’, pokpok, moyjon, kaatsa, ku’uku’, waknî’, katskats’ peepe’, a’kxi’, ja’yaù jonyaj ity. Ityaj je’m jonyaj wîappîg taù ku’tyaj, ju’uts: ku’uku, xapaña’ i tuùgag.

93

4475 POPOLUCA 52-101 93

10/18/06 1:44:48 PM

Jutyim immay, kupiiùî . tum animat iùkusunîywî’pîg, nî’îyîîyî uxaù i okmî’ aùjo’okî’ iga’ miñî’îyîayyajiñ iñ tyîwîtam.

Jutyim immay jaypuutî naxwiñ ityumpîy je’m animat i ñîîyiyaj.

94

4475 POPOLUCA 52-101 94

10/18/06 1:44:50 PM

Jayputyaajî’ je’m animatyaj i ñîîyiyaj juutypi’ga’m mi wa’ga’ypa’ naxwiñ.

Jajtakwîtyyajpa’ab Najîîkyajtapa’ab Kekyajpa’ab

Jayka’amayyaajî’ tuùgag animatyaj i ñîîyiyaj i’ñ ixpîkpa’ab.

Oypa’ tanaùtu’umawatyajpa’ tumtyiaùjoom tyityiùkej juuts: animat, pîxiñtyam, kuyyaj i tuùgak.

95

4475 POPOLUCA 52-101 95

10/18/06 1:44:51 PM

Watpuutî’ je’m animatyaj ini’tywî’b iñ tyîkkî’îm.

Jîîxki’imî tum aùmaatyi kun yî’p nî’îyaakaaji’ TUM POOP KOOYA’.

Nî’îyaakaaji’. Takjoodoùaab tyi’am tam maypa’.

96

4475 POPOLUCA 52-101 96

10/18/06 1:44:51 PM

M î î chi’waañi’ Xutyutsu’ukiñ Xutyustu’ukiñ ki’psoypa’ab ju’tsaù aù ki’pxi’ îch aù ki’pxi’ tum, wîsten, tukuten, maktasten.

97

4475 POPOLUCA 52-101 97

10/18/06 1:44:53 PM

Akkua’akî iî jaatuù ju’pîkyaj animatyaj dyam jaya’ ityyaj. Jayka’amî naxwiñ je’m akkua’go’oyi’.

Jayka’amî naxwiñ tyi’iga dyam jaya’ ityyaj je’m animatyaj

Akkua’go’oyi’. Yî’împî’gam tanjoodoùab tyi’am dya tan joodoù.

98

4475 POPOLUCA 52-101 98

10/18/06 1:44:53 PM

Kumun jîyputta’amî i jaykamta’amî iga’a odoy kutogo’yayiñ je’m jîmñi’ animatyaj.

Kumun watta’amî’ tum wajñax najî’yo’oyi’ iga togoyajpa’ ixî’ je’m animatyaj.

99

4475 POPOLUCA 52-101 99

10/18/06 1:44:54 PM

12

Lección 12

Aytsoy yaj Y î ’ î m Yagats Luumuj weeñi’ pîxiñtyam i weeñi’ yomtam i tyîguîyku’mayñeyaj je’m aytsoyñiipiyaj. lni’ityyaj je’m i kaamayaj juuty ñipñiboyyajpa’.

Jemun i ñipyajpa’ je’m aytsoyyaj. Ikupjùyajpatyim tum jaama’ iga nîkyajpa i ku’amyaj kuyñaakayaj, tyiichîkyaj i pakyaj. Jesîk seetyajpam ikupiùyajpam ju’ptam ka’akuyyaj’ i cho’yî’ypa’ je’m tsoyyaj. An tsîîtsî’ Maliyaj aùmadayñe’ iga nanchiññaaka’, pataùay i samñiñaaka’ i cho’yî’ypa’ je’m paaji’ i je’m nî’piñtyiñ.

100

4475 POPOLUCA 52-101 100

10/18/06 1:44:55 PM

Je’m aakuyñaaka i kuytyîmnaaka’ i cho’yî’ypa’ pakko’chi’ i soùko’chi’; je’m yaatyi’ay pîktaab pa je’m sa’wî’yi’. Je’m koowaaji dyapî’g teeñpa’ iñî’îpiñ, satsaytyaab je’m cho’tcho’day. An tsîîtsî’ tsaam i joodoù i cho’yî’yo’y. Jesîk weeñi’ mîmne’ba’ je’am nîkpa’ i me’tsta’. Îch aññixpîgpamtyim tum tum aytsoyyaj. Wî iga taù kuyujka’aba jutypîg ta tso’yî’yo’ypa’, i tyityam i aychoyyaj tan tso’yî’yoyka’aba’. Jesîk ta ich siga ta mîmne’eba’ dya ta ya’achaab.

101

4475 POPOLUCA 52-101 101

10/18/06 1:44:57 PM

Ma’yayyaajî’ iñ tyîwîtam ju’b ka’akuy mi matsneum.

Îch a mats j î’îksukxi’…

Jayka’amî’ tyityam i choy impîk iga mini tso’yîytyaa [siga aytsoyyaj u je’m ma’ytyapa’b tsoytîkkî’îm.

Ma’yo’yî’. Tanaùmatpa’ tyi tan naskane’ u tyi nasne.

102

4475 POPOLUCA 102-151 102

10/18/06 1:47:14 PM

Kumun aùmatta’amî iga tyi’iga’ wî tan tso’yîykayay ayyaj.

Jayka’mta’amî naxwiñ tyiam iniùmatta’.

103

4475 POPOLUCA 102-151 103

10/18/06 1:47:15 PM

Jutyim immay wiñtyi’, topyaajî’ je’m aychoyyaj i ñîyiyaj i jayka’myaajî’ jîîtyiyukmî’.

Kupiiùî tukuten aychoyyaj i’ñ ixpîkpa’aab i jayka’amî tyityam i ka’akuyyaj i cho’yîyyajpa’.

104

4475 POPOLUCA 102-151 104

10/18/06 1:47:16 PM

Watî’tum jîypa’ada’oyi kun tum tso’yîyoykî’îwiñ ity wîbpî’k iñ attebet.

Tyi jaama’:

Juuty’:

Tyi akkuaktaab:

Jîypado’y kî’î wiñ:

Jîy pa’ttapa’ab:

Akkua’go’oyi’ 1: ¿

?

Akkua’go’oyi’ 2:

¿

?

Akkua’go’oyi’ 3:

¿

?

Akkua’go’oyi’ 4:

¿

?

Jîypa’do’oyi’. Taù watpa’ akkuago’oyiyaj tyi’am tan joodoùato’oba’.

105

4475 POPOLUCA 102-151 105

10/18/06 1:47:17 PM

Yî’p jaayi’ kusupanaùjoom, ku’amyaajî’ yî’pyaj aùmaatyiyaj i kujîîtseetî’. PUJKI’ PATA*, YAATYI , AAKUY, KUYTYÎM, PAAKI’.

Y A A T Y I’ P

A S M Y X A A

K T I E T J A

U B X A Ù B K

Y T Y D J L Ù P S A K U J B D K I N I’ M T

î Ñ T Y H Ù O

M O I’ K J U P

106

4475 POPOLUCA 102-151 106

10/18/06 1:47:18 PM

Jayka’amî’ tyityam iñ jaamtsî’y yî’îm iga’ iùkuyujka’.

Aùtsooùî’ yî’p akkuaga’yo’oyiyaj.

¿ Tyi i ñ î î y i ’juuty tanaùmatpa tyi tan naskane’ u tyi nasne’?

¿ Tyi i ñ î î y i juuty taù watpa’ akkuago’oyi yaj tyi’am tan joodoùato’oba’?

107

4475 POPOLUCA 102-151 107

10/18/06 1:47:19 PM

13

Lección 13

Juuty ta itytya’ Ta îchtyam ta itytya’ naxwiñ di je’m tan nasjaakayukmî’. Iù mattyajpa’ tsamityampî’g iga ta idyaùkusajneeta’ yî’îmje’exi’, iga wiñîk, tsukum tum aùaaji’ je’m attebet, jutyim i dyidyîgyaj je’m tan tsaamiyaj.

Jes î k tsukum je’m aùaaji’, agui’ kupo’yayyaj yî’îm je’exî, je’yukmî’ moj tîgaajiyaj tan tîwîtam jutyim iùja’amo’yiyaj dyam i imo’oguîyyajpa’.

Y î’î m p î g a m moj ityiyaj xuxuty attebetyaj.

108

4475 POPOLUCA 102-151 108

10/18/06 1:47:22 PM

S î’î b tan joodoùam jutytyam ityyaj tan tîwîtam nundajîyyajpa’b.

Tan joodoù iga ity je’m attebet iñîîyi’ Yagats Lumuj, nîmyajpa iga’ tsaam wîkom, agui’ aùpîkneyajum.

Ityyajtyim waatyi’ xuxuty attebetyaj jutyim tîganeyaj tan tîwîtam, ju’uts je’m i ñî îyiyaj: Su’uùasyukmî’, Joom Attebet, Kaaù Lumuj, Joom Naxyukmî’, Koopá·Naxyukmî, Pi’chkuy Naxyukmî’, Kootsîk Caxtyu’, Kuytyim kî’î m, Nuchtyinaxyukmî’ i tuùgagyaj.

Tsaam y î’î m jeexî’ idyaùkusajneyaj tan tîwîtam.

109

4475 POPOLUCA 102-151 109

10/18/06 1:47:25 PM

Aùmaatî’ tyityam ity juuly immay wiñtyi’.

Xutyujaypuutî’ tyi’am immay “JUUTY TA ITYTYA”.

110

4475 POPOLUCA 102-151 110

10/18/06 1:47:26 PM

Watî’ tum nasjaaka’ jutyim ta itytya’ akka’amî’ kukmî iñ tyîgaùjuj. Okmî’ watîtyim ju’btam tîgaùjuj i kupîtseetneyaj.

111

4475 POPOLUCA 102-151 111

10/18/06 1:47:27 PM

Akkuago’oyî i jayka’amî’ jîîtyiyukmî’ ju’utsidyîk wiñîk in attebet.

Aùjîîsaakî’ i watpuutî’ ju’utsidyîk wiñîk iñ attebet.

112

4475 POPOLUCA 102-151 112

10/18/06 1:47:28 PM

Aùmaatî’ jutytyam kakne’ iñ attebet.

Juutypî’ga’m iniùmat waatî’ tukuten aùmaatyi’ nasuùwî’îmî’ i tukuten mi’ño’oyi’. nasuùwî î mî’ 1.2.3.-

mi’ño’oyi’ 1.2.3.-

113

4475 POPOLUCA 102-151 113

10/18/06 1:47:29 PM

Jayka’amî’ xutyutîkomyaj yî’pyaj aùmaatyiyaj: NAXWIÑ, WIÑÎK, JE’EXÎ’, NAXYUKMÎ’, TSAAMI’ KOOTSÎK, KOOPA’, JE’EYUKMÎ’.

N

Ñ

J K J

Y

T

K

M

A’

Î’ Î

¿ Juutypî’g taù watpa’ tum kunusjaayi’ ?

114

4475 POPOLUCA 102-151 114

10/18/06 1:47:29 PM

Akka’ma’ayî’ tum yî’p  juuty wî nîmpa’ je’m aùmaatyi, y kunuskujîîtî x juuty dya wî nîmpa’.

Ta îch ta itytya’ sîùwiñ nasjaakayukmî’.

Ta idyaùkusajneta’ iga tsukum tum aùaaji’, Jesîk tsukum je’m aùaaji’ tan tîwîtam sî’ùayaj.

Tîgayaj tan tîwîtam jutyim iùjaamo’oyiyaj dyam i imoguîyyajpa’, Ta idyaùkusajneta’ iga tsukum tum sîù, Tan joodoù jutytyam ityyaj tan tîwîtam nundajîyyajpa’ab, Ityyajtyim mîjtampî’k attebet.

115

4475 POPOLUCA 102-151 115

10/18/06 1:47:30 PM

14

Lección 14

Wîîty kupujkîîwiñyaj Je’m aamtyîy 1900 je’m nundajîyi’ pîxiñtyam moj wiityiyaj iga’ n î’î y î’yayyataiñ jutyim kuyajpa’ i ñasyaj.

Y î’î m Yagats Lumuj, nîyîytyaa je’m p î îxiñ iñîîyi’ Xiwan Metsa’, iga’ je’am na wiñkejta’iñ. Okmî’ dya i i’amaùta’ayayaj, tsukum je’m a’ùaaji’ i kobagaa je’m Lariuj C. Salas. Yagats Lumuj tî gu îyku’myaj, Dyuñatuj Paxcuaj Juxi Paxcuaj, Chiikuj Metsa’, Lawuteriuj Metsa’ i tuùgagyaj. Yî’p a’ùaaji’ dya tyii i wîtsak, ja’yaù tan tîwîtam pajyajtaa.

Okmî nas jayaù aamtyîy dyatyim tyii, je’m aamtyîy 1927 Yagats Lumuj i wa’kyajgag i ñas, dyatyim tyi chi’iyajtaa.

Tuùgag aamtyîy nî’yîytyaa Lawu Metsa’ iga’ je’am nawiñkejtaiñ iga’ iùaateùkaiñ je’m nas, Yagats Lumuj.

116

4475 POPOLUCA 102-151 116

10/18/06 1:47:34 PM

Maùkujtîgaùjuj nî’îyîytyaa Maxi’ Laxi’ Metsa’, Koopa’naxyukmî’ nîyîytyaa Xepe’ Metsa’ i Joom Naxyukmî’ nîyîytyaa Tyuumax Paxcuaj.

Yî’p n î ’î y î’yjyaj i watyaj je’m wîty pîxiñtyam i kobagayajwî’b je’m aùaajjyaj, iñî îyiyaj Milexiuj Ramix i Xilbi’ Paablu’.

117

4475 POPOLUCA 102-151 117

10/18/06 1:47:36 PM

Watta’amî’ tum jîykupuuji’ tyi’am immaytya’ “Waîîy kupujkî’îwiñyaj”

¿ Tyi je’ je’m jîykupuuji ?

118

4475 POPOLUCA 102-151 118

10/18/06 1:47:38 PM

Okmî’ iga’ immay je’m “Wîîty kupujoykî’îwiñyaj akka’ps yaaji’ yî’pyaj aùmaatyiyaj kun je’m nundanîîyiyaj, attebet nîîyiyaj i pîxiñnîîiyiyaj.

1.- Lawu’ Metsa’ nî’îyîytyaa 2.-

.

nî’îyîytyaa Maùkujtîgaùjuj,

3.- Koopanaxyukm î nî’îyîytyaa 4.- Tyuumax Paxcuaj nî’îyîytyaa

. .

Jayputyaajî’ Je’m pîîxiñtyam i ñundanîîyiyaj ityajwî’b jutyim immay wiñtyi’.

¿ Juutypî’g taù watpa’ je’m nundanîîyiyaj ?

119

4475 POPOLUCA 102-151 119

10/18/06 1:47:39 PM

Kumun aùmatta’amî tyityam i watyaj je’m wîîty kupujkî’îwiñyaj.

La defensa de la tierra

Jayka’amî’ naxwiñ je’m pîxiñnîîyiyaj nîkpa’b wiñtyi’ i nîkpa’b okmî’.

120

4475 POPOLUCA 102-151 120

10/18/06 1:47:40 PM

Akkua’go’oyî’ siga’ ityim idyîk tuùgag wîîty pîîxiñ, dyapî’k miñpa’ i ñîîyi’ juuty immay wiñtyi, i tyityam i wat.

Jayka’amî’ naxwiñ siga mich iùkusu’nîypa’ iù wîîty kupujkî’wiñaa jesîk mimîjaùam i tyityam iù watpa’.

121

4475 POPOLUCA 102-151 121

10/18/06 1:47:41 PM

Aùjîîsaakî i jayka’amî juuty mich sî’bam iùkupujo’y.

Watnaaxi’. Yî’m taù watnaspa’ tyi’am naspaixî’.

122

4475 POPOLUCA 102-151 122

10/18/06 1:47:43 PM

Jîîtkunu’ukî’ je’m aùmaatyi’ juty i wî aùtsoùpa’.

1.- Je’m nundajîîyi’ pîxiñtyam moj i wa’kyai i ñas 2.- Yagats Lumuj nîîyîytya’ iga na wiñkejtajñ 3.- Je’m a’ùaaji’ i koobagaa 4.- Jayaù tan tîwîtam 5.- Jem nundajîîyi pîxiñtyam i wa’kyajgag i ñas.

6,- Tuùgag aamtyîy nî’yîytya tuùgag na wiñkejtaaji’.

7- Yî’p nî’îyaaji’ i watyaj je’m.

Milexiu Kun Xilbi’ Pajyajtaa.

Je’m aamtyîy 1900.

Xiwan Metsa’.

Lariuj C. Salas.

Je’m aamtyîy 1927 Lawu Metsa’.

123

4475 POPOLUCA 102-151 123

10/18/06 1:47:44 PM

15

Lección 15

Sîù tî’kxi’ i eechi’ Weeñi’ attebetyaj juuty nundajîyñîmpa’ ini ityyaj i xîùyaj, ju’uts je’m attebet Xutyiaapa’ nasîùaataab je’m taù maden jaatuù Juxej. Je’m Maùkujnaxyukmî’ nasî’ùaataab tam maden jaatuù Mikit. Yagats Lumuj nasîùaataab tum tum amtyîy iga’ akka’ataa je’m naskupujoykî’îwiñ iñîyi’ idyîk Miliano. Kuytyîmnasyukmî’ nasî’ùataptyim je’m tan jaatuù’ Juxej. Yî’pyaj attebetyaj jesîk sî’ùayajpa’ i etskayajpa’ je’m kowatîkxiyaj kuywîki’ chapa’tse’ esyu kmî’.

Xutyiaapanaxyukmî’ etskataab je’m Malintsin eechi’. Yagats Lumuj tsaam ityyaj koowa’ tîksyajpa’ab, ju’uts tum pîîxiñ iñîyi’ Asin tsaam wîab i tyî’ksoy i tsaam wîabtyim i nuñdajîîyiwan.

Meex i jaymanîk Peetu’ tsaam wîabtyim je’m koowatîkxj’. Weeñi’ woñtyamyaj sî’b i kuyujkayaj iga i etskayajpa’ koowatî’kxi’. Wîî iga tan kuyujkaaba yîp eechi’ iga odoy togo’yiñ.

124

4475 POPOLUCA 102-151 124

10/18/06 1:47:46 PM

125

4475 POPOLUCA 102-151 125

10/18/06 1:47:50 PM

Kumun aùmatta’amî’ ju’ptampîk sîù nawattab iù tyîgaùjoom.

Jayka’amî’ tyi’am iniùmatta’ jîîtyiyukmî.

126

4475 POPOLUCA 102-151 126

10/18/06 1:47:52 PM

Wada’ayî’ i kuwiñ iga’ juutypî’k na wattab je’m sîù iñ tyîgaùjoom.

127

4475 POPOLUCA 102-151 127

10/18/06 1:47:52 PM

Aùmaatî’ ju’p sîù iù kusunî’ypa’ i ju’p ma’yo’oyi’ na waataa.

Jayka’amî’ tyityam iniùmat.

128

4475 POPOLUCA 102-151 128

10/18/06 1:47:53 PM

Maayî’ yî’p ma’yo’yi’ i kujîîtkeetî’ je’m nîîyiyaj i je’m nunda nîîyiyaj.

Lipij kun Luusaj nîkyajpa’ sî’ùaajiyaj.

Lipij Kun Luusaj nîkyajpa’ sî’ùaajiyai Xutyj’apa’ attebet, Luusaj ikka’am i joom tsabats te’kxe’, ikka’m tyjm i ñantsaù i i joom kupîkkî’. Lipii j ka’m i joom nokkoy, i joom yo’otyi i i joom kubaktîk.

Tsaam maymayyaj iga’ nîkyajpa’ sî’ùaajiyaj.

Kun je’m aùmaatyi iù kujîîtketyajwî’b, watgaakî’ tungakyaj aùmaatyiyaj.

1.- Lipij etspa’ joym î’.

2.-

3.-

4.-

5.-

129

4475 POPOLUCA 102-151 129

10/18/06 1:47:54 PM

Jayka’amî’ ju’ptam tîkxi’ iñ ixpîkpa, si dya iñ ixpîkpa’ ni tum akkua’akî’ tum tî’ksoykî’îwiñ.

Wada’ayî’ je’m eechi’ i kuwiñ na wattapa’ab iñ attebet.

130

4475 POPOLUCA 102-151 130

10/18/06 1:47:55 PM

Waatî’ tum jaayi’ juuty iniùmatpa’ tyityam iù kuyujka’.

131

4475 POPOLUCA 102-151 131

10/18/06 1:47:55 PM

16

Lección 16

Tyityam yooxakuy wattab tan attebet Tan attebet, tsam ja’yaù yooxakuy wattab. Ity je’m ko’oùwattyajpa’ab, su’uùwattyajpa’ab, i wattyajpa’ab kî’ak, yemkuy, wi’kuyche’es, koñkoy; ityim te’kxwatyajpa’ab, tyityiùkey wattab tan attebet.

Ju’uts Xixkaj ko’où watpa’; je’ i watpa’ waatyi’ ko’où okmî’ i ma’ypam jemtyjm tîgaùjom u masan attebet.

Kata’ je’ su’uù watpa’, tsaam aùkj’maytyab su’uù iga tsaam wî’ab i wat, je’m su’uùyaj dya sa’myajpa jesîk sossoykatabam.

Pa je’ dyam ta’ùka’ i wat, ju’uts ta îch iga dya ta wî’aab, tan ta’ùka’ ixpa’ ju’uts je’ taù mada’ypa’ juutypî’g i watpa’. Xiimuj kî’ak watpa’, je’ i juypa’ juuñi’ i tyukupî’g, okmî’ i tsaam wî jakpa’, ijaga’ypa’ je’m i k î î y a j , iùtîîmkuyyaj i iñepteñkuyyaj. Jesîk i watum waatyi’ ityoppam aùsîîkmî, ixtyabam i juytyabam, oypa’ aùkimaytyaptyim.

132

4475 POPOLUCA 102-151 132

10/18/06 1:47:57 PM

Rami’ i watpa’ yemkuy, i watpa’ mijtam, wîpkîytyam i xutyutyam. Okmî’ i ma’ypam.

133

4475 POPOLUCA 102-151 133

10/18/06 1:48:00 PM

Kumun aùmattam tyityam i yooxakuy nawattab iñ attebet.

Jaykamta’amî j îîtyiyukmî’ tyi’am iniùmatta’.

134

4475 POPOLUCA 102-151 134

10/18/06 1:48:01 PM

Jayka’amî tyityam i yooxakuy nîmpa jutyim immay.

Jayka’amî tyityam i yooxakuy na wattab iñ attebet.

Yooxakuywatkuy. Weñi’ i watyajpa’ tyityiùkej ity ko’oùwatpa’b, yemkuywatpa’ab i tuùgak tyityiùkejyaj.

135

4475 POPOLUCA 102-151 135

10/18/06 1:48:02 PM

Je’m yooxakuy iñ jayka’mwîbpî’g, watyaajî’ tuùgag aùmatyiyaj.

1.- Juuben i watpa’ ko’où 2.-

3.-

4.-

5.-

6.-

Jutyim iù wattyaj je’m tuùgag aùmatyityaj, jayputtayaajî’ je’m watwatdo’oyiyaj naxwiñ.

136

4475 POPOLUCA 102-151 136

10/18/06 1:48:02 PM

Wattyaajî’ joom aùmatyiyaj kun je’m watwado’oyiyaj. Akka’amî juchix naspaixî’ sîga’ sî’îb u miño’oyi’.

1.- A’n aapa’ i tyojpa’ añ’ 2.-

s î ’î b mi’ño’oyi’

3.mi’ño’oyi’ 4.s î ’î b 5.s î’î b

Akka’mayyaajî’ yî’p aùmaatyiyaj. ju’uts je’m nî’îyiyaj.

1 . Je’p añi’ pu’uch 2.- Pe’m chimpa’ 3 , Yî’p kawaj 4.- Je’p yo’otyi’ 5.- Yî’p chiima’ ¿Tyi je’ je’m ju’uts ?

137

4475 POPOLUCA 102-151 137

10/18/06 1:48:03 PM

Jîyp a’atî’ tum wî’apîk i wat tyi’am kej iñ attebetpîk.

Tyii jaama’.

Juuty: Tyii akkuaktaab:

Jîypa’doykî’îwiñ:

Jîy pa’ttapa’ab:

Akkua’go’oyi’ 1.¿ Akkuago’oyi’ 2.¿

?

?

Akkuago’oyi’ 3,¿

?

Akkuago’oyi’ 4.¿

?

¿ Tyii je’ je’m jîypa’do’oyi’ ?

138

4475 POPOLUCA 102-151 138

10/18/06 1:48:04 PM

Jayka’amî je’m aùtojmookijom je’m jaayi’ i wî aùtsoùpa’ab je’m aùmaatyi’. [

] A’n attebet wattab a) ja’yaù yooxakuy b) tum yooxakuy c) dya juchaù yooxakuy [

] Je’m ko’où watpa’ab iùîîyi’. a) Xena’ b) Xixkaj c) Luusaj

[

] Je’m su’uù watpa’ab inîîyi’. a) Luusaj b) Xixkaj c) Kata’.

Watî’ tum aùmaatyi juuly inikka’mpa’ watwado’oyi’, tum juuty inika’mpa ju’uts i tum juchix naspaixi’.

1.-

2.-

3.-

139

4475 POPOLUCA 102-151 139

10/18/06 1:48:04 PM

17

Lección 17

Tyityam tam pikpa iga’ tan yooxaka’aba’ Jesîk wattab ko’où, wiñtyi’ nîkpa’ i tyîùta tutsay w î î t yj î î m ñ i’. Je’m tutsay yagatstam kunuk mosnatum ki’pxi’ i yagats, jesîk tîùne’ebam na nîktabam tîkkî’îm, je’mîgam akkî’tsaytyab i ñaaka’, okmî’ po’otab, jesîk po’one’bam kuje’baytyabam iga ko’oùwatkatabam. Jesîk wattab su’uùnas tî’ùaytyaab jayaù kîîpi’, je’m kî îpiyaj dya ju’btyiùkej; pîktaab panatskuy i tsî’k, okmî’ kutnamottabam je’m su’uùnas kun po’oy i n î ’, jesîk wî kutne’ebam mojpam i wattaa je’m su’uù. Jesîk wattab yemkuy tî’ùaytyab suyat iga jebmîm wattab.

Aùmattab i ga wiñîk wataabidyîk xapun; jesîk dya juuty tampa’atpa’ xapun iga’ tan juypa’, wiñîktampî’g i watyajpaidyîk i xapunyaj. I pîkyajpaidyîk je’m suyatkuuma’ tsaampî’k wî tsammneyajum i wî pu’uchyajam. Pîktabtyim je’m karta’ i kuyam. Wiñtyi’ chijchijko’tstab je’m suyat kuuma’ iga’ pudyiñ i chiñaù, okmî’ namottabam kun je’m kuyam. Wiñîktyim ñiptabidyîk pu’uki’ iga’ je’bmîm pu’ktukwatnîmpa’. takyajtabidyîk, tekxeyaj, nokkoyyaj, yootyiyaj i aùso’otsa’oy koy yaj.

140

4475 POPOLUCA 102-151 140

10/18/06 1:48:06 PM

141

4475 POPOLUCA 102-151 141

10/18/06 1:48:11 PM

Yammaayî’ juuty nîmpa’ “juutypî’g tam pîkpa’ tyityam ity tan naxyukmî”.

Aùmatta’amî kun iñ chîîxnatîîwî’, tyityam ity iga’ yooxakatab iñ ñaxyukmî’.

142

4475 POPOLUCA 102-151 142

10/18/06 1:48:12 PM

Jayka’amî tyityam iniùmatta’.

Jaykaamî’ juutypî’k watneyaj je’m tyityiùkej ityyajwî’b naxwiñ.

143

4475 POPOLUCA 102-151 143

10/18/06 1:48:13 PM

Akkuakta’amî’ tum tsaamipîg, siga je’m tyityiùkej pîkyajtapa’ab iga yooxakayajtab, tsaam ityñam u dyam. Jayka’amî tyi’am miñîmaytyamtaa.

Jayka’amî’ tyii wî’ab taù wat iga taù wî’îdyai’ñ tyityam ity tan naxyukmî’.

144

4475 POPOLUCA 102-151 144

10/18/06 1:48:13 PM

Mîjwaatî’ yî’pyaj kuwiñnajî’yo’oyi’ i ne’kska’amî’ jutyim ixtyaab.

i Odoy no’îtam yîîmñi’! i Taù wî’îdyata’miñ!

Tan ñipta’min ku’yaùjuj.

Dyam tan tîùdiùkayajpa’.

145

4475 POPOLUCA 102-151 145

10/18/06 1:48:15 PM

Ixpîgo’oyiyaj

I’am w î b î’g kuyyukmî’ nu’kpa’, wîîbî’g kumuuùka’ i kusuypa’.

I’am wî b î’g kuyyukmî’ nîkpa’ nu’uki’, wî skîy mujpa’.

146

4475 POPOLUCA 102-151 146

10/18/06 1:48:17 PM

Akka’amî’ jîî, juuty wî nîmpa’ je’m aùmaatyi’, akka’amî’ dya juuly dya wî nîmpa’.

1.- Jesîk wattab ko’oh wintyi’ sostaab je’m tutsay.

2.- Jes î k su’uùwatnî împa’ sostab kun panatsk î î p i ’i t s î’k.

3.- Sî ’î b wattaptyim xapun an attebet.

4.- Jesî k wattabidyîk xapun pîktaabidyîk suyatku’uma, wî kîùnewî’pî’k.

Jayka’amî’ tyi’iga nîmpa’ je’mpî’g, je’m xpîgo’oyi’ aùmaatyi, itywî’pî’g naxwiñ. “ I’am wî b î’g kuyyukmî’ nu’kpa’, wîbî’g kumuùka’ i kusuypa’. ”

147

4475 POPOLUCA 102-151 147

10/18/06 1:48:18 PM

18

Lección 18 Nas î’bo’ykuy

Jesîk tum kaama’ wî kuwîwatne’um î’btabam kun îum’ î’bo’ykuy i kun wîsten xix, Je’m xixyaj wiñtyi’ maanxujwatyyajtab, kapunyajtab iga jesî k dyam wî’ab i manîkwatyyaj, pîkyajtab na’ps nayooxayajtab.

148

4475 POPOLUCA 102-151 148

10/18/06 1:48:22 PM

Kaama’ î’byajtab iga pu’uxiù nas, jesîk je’m ñiipi’ tsam wî nayyajpa’ i dyatyim jobity ki’myajpa’ pîmyaj.

Ju’uts a’n aachi’ Peetu’ ini ity tum i î’bo’ykuy i wisten i xix, je’ iùmatpa’ iga wî tan î’b taù kaama’a, jesîk dya ta’ùka’ tan ñip tyi’am tan ñippa’ i dya tsaam kupî’maab. A’n aachi’ dya i tyeguet siga’ jaamkukmî î’bo’ypa’, iga je’ ikusu’nîypa’ i yooxaa.

Jesîk a’ùu’ksane’eba i miñtyo’oba’ tuj ik teñpa’ iga’ î’bo’ypa’ î’kkîtsa’ya’ypa’ ixix je’m î’bo’ykuy wî’ab iga’ i matspa’ majîywiñ. A’n aachi nîmpa’ iga dyatyim wî tan ya’may tuj kuykukî’îm, wî’ab iga ta nakska’aba’ majîywiñ; je’eyukmî’ je’ dya i ya’mab tuj kuykukî’îm i ju’umîtyim i chakpa’ je’m i î’bo’ykuy.

149

4475 POPOLUCA 102-151 149

10/18/06 1:48:25 PM

Aùmatî’ kun iñ chîîxñatîîwî’ je’m ma’yo’oyi’ “Nas î’bo’ykuy”.

Aùtsooùî yî’p akkuaga’yo’oyiyaj.

1.-¿ Tyiimî’ nas î’bpa’iñ jaatuù?

2.-¿ Ju’tsaù jaamjom i’bo’ypa’ iñ jaatuù?

3.-¿ Tyi iñ yooxpa’da’ypa’ iñ jaatuù je’m jaamjomyaj?

150

4475 POPOLUCA 102-151 150

10/18/06 1:48:26 PM

Watnaasî’ kun iñ chîîxnatîwîtam je’m î’bo’y kuy yooxaaji’ iñ ñaxyukmîpîg nawattab, i naxwiñ waday i watñax.

¿Tyi je’ jem watnaaxi?

151

4475 POPOLUCA 102-151 151

10/18/06 1:48:27 PM

Maayî’ pîîmi’ yî’p ma’yo’oyi’, i jayka’ma’ayî’ iñîîyi’.

A’n aapchoomo’ nîk kaamjom i tyuk sîk, nîmpa’ siga’ je’epîyaab i chikpa’ usaù mok, iganam îch ampiùpa’ usaù pok. A’n aapchoomo’ i jaamno’t i waayi’, je’ iùjaam je’am i pîk i dya je’ i ñeeja’ pîk tuum po’obay aùmooñi’ maayi’. Okmî’ a’n aapchoomo’ a kutsat iga’ nîguiñ am pîga’y i waayi’, a nas tum tî kkî’î m i a was tum chimpa.

Jîîtkunuukî’ yî’b aùmaatyiyaj je’m jeexpîgtyim kuyajyajpa’.

pok sîk

nas

waayi’

was mok

nîk

maayi’

Je’m aùmaatyiyaj jeexpîktyim kuyajyajpa; tumtyi kuyaaji’ ininîkyajpa’.

152

4475 POPOLUCA 152-200 152

10/18/06 1:51:05 PM

Akka’psî’ yî’p ma’yo’oyi kun je’m aùmaatyiyaj ityyawi’b naxwiñ.

An jaatuù î’bo’ypa’ kun wîsten , an t î î w î ’ k î î p m î ’tspa’ kun i . nîkpa’ añchaaki’ kaamjom, juuty î’bo’ypa’ ixî’ i , Îch a tum makti’. kawaj kata’ xix jaymaanî k tsîgaùje’k

Je’m weñtyaùpî’k to’oday, waatî’ mosten xutyu’ ma’yo’oyi, juuty iñ jîyki’mpa’ yî’pyaj tyityiùkej.

153

4475 POPOLUCA 152-200 153

10/18/06 1:51:06 PM

Kubaktîk

Ko’où

Tsa’aapa’

Pok

Su’uù

154

4475 POPOLUCA 152-200 154

10/18/06 1:51:07 PM

Aùtsooùî’ yîp akkua’go’oyiyaj.

1.- ¿ Tyiim î ’ î’boyñî împa’iñ ñaxyukmî’?

2.- ¿ Wintyi’ tyi na watyajtaab je’m xixyaj naî’boyyajtapa’ab?

3.- ¿ Tyi iga’ î’byajtaab kaamayaj?

Jaayî’ jîîtyi yukmî’ aùwîkî’îmîpîk je’m aùmaatyiyaj jee pîktyim kuyayajpa’ab, kun je’m ityyajwî’îb aùnaymî’.

Kooya’ jaayi’ tîk mok ko’oxi’

155

4475 POPOLUCA 152-200 155

10/18/06 1:51:07 PM

19

Lección 19

Je’m ma’ymayo’ykuy i je’m kukakpîîki’ Weñi’ ma’mayoyyajpa’, tumiñyojayyajtab tyi’am i ma’yyajpa’. Tuùgagyaj sjga ma’ymayo’yyajpa’ i kukakpîkyajpa’ kun tyityiùkej. Ju’uts ta îchtyam siga tan juytyo’oba’ tyi’am ta togo’ya’y, siga dya ta tumiñî’y taù kukakpîkpa’ kun tyi’am tano itytya’.

Je’m miñyajpa’ab pu’ktuk ma’ayiyaj, pîgayyajtab puktuuku’ i na piyu’kukaktaa. Oypa’ ma’ytyab kaxtya’naañi’ siga dya ta tumi’ñî’y tan îkxkukakpa’ u siga’ ta sîguîy jesîk tan sîkkukakpa’. Îch jesîk dya a tumiñî’ypa’, siga’ aùku’tto’oba kaxtya’naañi’ am piyuka’npu’ kukakpa’. Oypa ma’ytyab tî’îpî’ a’n aapa’ i îkxi’ kukakpa’ tum u wîsten ki’pxiyaj. Wî tanaktsam animatyaj tîkkîmpî’k, ju’uts piyu’, paatu, tu’unuk, kawaj, chimpa’. Weñi’ i kusu’nî’ypa mañchimpa’, tanapiyu’ kukakpa. Sîga ta îch tanaktsamyajpa’ je’m animatyaj, i taù wî’îdyayajpa’, jesîk dya ta ya’achata’mpa’ siga dya ta tumiñîytya’mpa’, tana itytya’mpa tyiima’ taù kukakpîkpa’, tyitya’mam ta togoyaytya’. Meex tan ñibiñ tytyinkej, jesîk tsamyajum tan ñiipi’, wî’abtyim taù kukakpîk tyi’am ta togo’yaytya’.

156

4475 POPOLUCA 152-200 156

10/18/06 1:51:09 PM

157

4475 POPOLUCA 152-200 157

10/18/06 1:51:13 PM

Aùmaatî’ i jaykaamî’ tyi’ sî’b i watnîîmyaj.

158

4475 POPOLUCA 152-200 158

10/18/06 1:51:14 PM

Wada’ayî’i kuwiñyaj tyi’am nîmyajpa’ yîpyaj ma’yo’oyiyaj.

Malu’ i juytyo’oba tum xutyu chimpa’ i dya tumi’ñîy, i kukakpîkpa’ kun tum tyaka’.

Xupi’ i juypa’ tum ki’pxi’ sîk i yojpa’ kun mosten ki’pxi’ îkxi’.

159

4475 POPOLUCA 152-200 159

10/18/06 1:51:14 PM

Jayka’amî’ tyityam ma’ytyaab iñ attebet i juutypî’g yojyajtaab, siga tumiñmî’ u kukakpîkiimî’.

Aùtsooùî yîpyaj akkuago’oyiyaj. ¿ Juuty imma’ytya’mpa’ tyi’am inikwîputta’mpa’ u iniktsamta’mpa’?

¿ Juuty iñjuytya’mpa’ tyi’am mi tyogoyaytya’?

¿ Tyiimî’ iñ yojta’mpa’ iñjuyjuyo’oyityam?

160

4475 POPOLUCA 152-200 160

10/18/06 1:51:15 PM

Tîùkuytumiñ i to’odaytumiñ

5¢

10 ¢

20 ¢

50 ¢

$1

$2

$5

$ 10

$ 10

$ 20

$ 50

$ 100

$ 200

$ 500

161

4475 POPOLUCA 152-200 161

10/18/06 1:51:15 PM

Watî’ tyi’am mi wa’ga’ypa’ naxwiñ i jayka’amî i ñîîyiyaj ju’tsaù mi puda’ypa’ tum tum.

$ 50 + $10 =

$ 100 + $ 200 $ 20 -

$5

$500

- $200

$ 50

x $2

$200 ÷ $ 5

= =

=

=

=

162

4475 POPOLUCA 152-200 162

10/18/06 1:51:16 PM

kujîîtkeetî’ juuty i wî aùtsoùpa’ je’m aùmaatyi’.

1. Îch an juy tukuten kaxtya’naañi’ i aù kukak kun: a] îkxi’ b] chimpa’ c] tsootso’ 2.- Xepe’ i kukakpîk i tyekxe’ kun tum: a] xix b] piiyu’ c] ka’npu’ 3.- An ts î îts î’ i juy wîsna ki’pxi’ tî’îpî’ i yoj kun: a] tukunaki’pxi’ s î k b] chiipiñ c] pi’chkuy

Jîîkunu’ukî’ yî’p to’o daytumiñyaj juuty i wî aùtsoùpa’ i ñîîyiyaj. $100

mosna’ ips

$500

mosna makna’

$ 50

ips

163

4475 POPOLUCA 152-200 163

10/18/06 1:51:16 PM

20

Lección 20

Juutypîg ta watne’

Ta îch ta watneta’ juutypîg ta wi’kpa’, juutypî’g ta sawpîkpa’, juutypîg tsîgo’ypa’ tan nî’îpiñ, ju’utstampî’k pak tanaitytya’. Ju’uts jesîk ta wi’kpa’, taù wi’kkuy tîguîypa’ tan jîppom, naspa’ tan suskuyjom i nukpa’ je’m kuytyikjom. Okmî’ naspa’ tam pu’ujom i kuyajpa’ juuty ta witywidyo’ypa. Tan nî’îpiñ tsîgo’ypa’ juutykey ta îchjoom; tan nî’îpiñ mojpa tan anmajyukmî’, jemum mojpa’ puutyi’ iga nakussajtabam tan xi’iwiaùjoom, je’am tan xi’iwiyaj ininîkyajpa’ tan nî’îpiñ i tyumpîy tam mîjta’yaùjom. Ta îch tana ity mîjtampî’k xi’iwiyaj i waytyampî’k.

164

4475 POPOLUCA 152-200 164

10/18/06 1:51:26 PM

Yî’p wadwado’oyi’ i watyajpa’ab tan xi’iwiyaj, i ñ î î y i’ nî’îpiñ kusajo’ykuy Tana ityim juuty ta sawpîkpa; jesîk mojpa’ tam p î k saawa’, tîguîypa’taù kiñi’joom, naspa’ tan suskuyjom i nukpa’ tan sawpupusujoom.

Ta sawpîkpatyim tan jîpjoom, taù watpatyim wîsten sawpî îki’, wiùtyi tan jîîku’mpa, okmî’ tan toppa’.

Yî’p wadwado’oyi’ iñîîyi’, saupîgo’ykuy.

Tam pak jayaùtyim tana itytya’, ityyaj mîjtampî’k, ñokotampî’k, yagatstam, Ie’me’le’metampî’k, ju’utstaù kej pakyaj tana itytya’. Y î’î m p î’gam ta watneta’.

165

4475 POPOLUCA 152-200 165

10/18/06 1:51:33 PM

Kumun aùkejta’amî’ jutsane’ tam mîjtay.

Jayka’amî tum xutyu’aùmatyi, iga jutypîg tsîgo’ypa tam mîjtay. Akka’maayî’ je’m tî’îmî’ i jem tî’mjo’otyi’.

Tî’îmi’. [•] Yî’p tanakka’mpa’ jesîk kuyajpa tum jaayi’ i tsukumpa tuùgak, i jesîk nunda kuyajum je’m jaayi’. Tî’mjo’otyi’. [,] Yî’p i kutsakpa’ ñokotampî’k aùmatyiyaj.

166

4475 POPOLUCA 152-200 166

10/18/06 1:51:34 PM

Jayka’amî’ jîîtyiyukmîyaj tyityam tani’itytya’ tan yukwiñ, i juutypîg tsîgoyyajpa’.

Jayka’amî’ tyityam tana’itytya’ tan jojmî’ i juutypîg tsîgo’yyajpa.

167

4475 POPOLUCA 152-200 167

10/18/06 1:51:36 PM

Jayka’ma’ayî i ñîîyiyaj tyityam tana itytya tam mîjtay i yukwiñ.

168

4475 POPOLUCA 152-200 168

10/18/06 1:51:37 PM

Watyaajî’ tukuten watñas tyi’am mi wa’ga’ypa’ naxwiñ.

Wi’kkuykusajo’ykuy

Nî’îpiñkusajo’ykuy

Saupîgo’ykuy

169

4475 POPOLUCA 152-200 169

10/18/06 1:51:38 PM

Yî’p jaayi’kusupanaùjoom ku’amyaajî’ yîpyaj aùmaatyiyaj i kujîtseetyaajî’, KUTOOTYI’, TSOKOY, SUSKUY, ÎSKÎ, TU’UÑI’ MÎJPAK.

A T S O K O Y T

K S K U I S M U’

G O B U R X L U

Î S K Y M D X Î E N J Ù K P G Y A W P K A Ñ I’ S

I’ Y T O O T U K

A X K I S O W Y

170

4475 POPOLUCA 152-200 170

10/18/06 1:51:38 PM

Yî’p mîjtay, tsabatskîîùî’ juuty naspa’ tan nî’îpiñ, puuchkîîùî’ juuty naspa’ taù wi’i ki’ i tsuskîînî’ juuty naspa’ tan saawa’.

171

4475 POPOLUCA 152-200 171

10/18/06 1:51:40 PM

21

Lecci贸n 21

172

4475 POPOLUCA 152-200 172

10/18/06 1:51:44 PM

Tyi’iga ta mîmneta’mpa Oypa’ dya tan joodoù siga’ ta mîmneta’ u wî tanaùjaam, oypa’ tanaùjaam iga’ je’m kaakuyyaj i ya’ak kîtsa’ypa’. Ta mîmneta’mpa’ iga dya tanawî’îdyatamtaa, siga tsîxtyam dya chiùyajpa’ tum tum jaama wî’ab iga chikxmatsyajpa’, siga taù waga’ namoùyajpa chimpa’, piiyu’, yooya’, wî’ab jga ta matspa’ je’m pu’uchkaakuy; sjga ta’n ukta’mpa’ tsokonî’, ta matspa’ pu’utooya’, paaji’, î’î c h i ’ jesîk ta mîmneebam, i siga’ dya ta tumiñîytya’ dya tyiimî’ tana tso’yî’ytyamtaa, wî’ab iga ta ka’aba.

Je’eyukmî tana wî’îdyatamta’iñ, odoy ta’ù uguiñ tsooko’nî’, tsîxtyam chiùyajiñ tum tum jaama’, animattyaj moùyajiñ aùsîkmî; siga’ taù waga’ na moùpa’ chimpa’ wî’ab jga ta tsu’tspa’ je’m i pixtyîk, ta nî’îpiñtoppa’ i takkupu’ucha’yadb, je’etyim tan naska’aba’ siga taù waga’ na moùpa’ piyuyaj, je’eyaj naama’po’oyajpa’ i ta tsu’tsyajpatyim. Yooyayaj ñiwasjîyyajpa, sjga taù waga’ na ityyajpa’, ta tîguîykayajpa’ ñiwas tam puyjoom, siga dya jobity taù kajyajpa’ pu’kpa i ñîk tam puy jesîk dyam wî’ab taù witytya’, ta kuuxujam. Tana wî’dyatamta’iñ iga jesîk dya jespîy ta mîmneta’mpa’ siga taù ku’tpa’ tî m wiñtyi’ taù wî tse’eyajpa’, jesîk dya ta matspa’ pajityiñ.

173

4475 POPOLUCA 152-200 173

10/18/06 1:51:47 PM

Kumun aùmatta’amî’ ju’ptam ka’akuy matso’ypa’ iñ tyîgaùjoom.

Jayka’amî’ jîîtyiyukmîyaj tyityam iniùmatta’.

174

4475 POPOLUCA 152-200 174

10/18/06 1:51:49 PM

Watki’imî tum aùmaatyi’ iniùja’amo’oyi’ tyi’am naspa’ ixî’ naxwiñ.

¡ayy!

175

4475 POPOLUCA 152-200 175

10/18/06 1:51:53 PM

Maayî’ yî’p ma’yo’yi.

Xatpa toypa i tyîts Xatpa wejpa iga tsaam toypa i tyîts, nîmpa’ iga’ jesîk i mu’ya’ypa’ pagagnî’ sujkî’ypa’. Îchgag a n î mpa’ iga toypa’ iga’dya i che’eba, tsaam tu’udî’y, odoytyim i chaam ku’dyiñ je’m tsaam pa’aktampîk ni je’m tyityiùkej kamamtampî’k.

Jutyim immay jaypuutî’ je’m aùmaatyiyaj wî’apappîk tan tobay iùseetyi’, i jayka’ma’ayî’ jîîtyiyukmîyaj aùmatyiyaj

iùseetyiyaj

Iùseetyi’. Anmatyiyaj dyapîk wî na nîgayyajtaab.

176

4475 POPOLUCA 152-200 176

10/18/06 1:51:54 PM

Di je’m iùseetyi’ aùmaatyiyaj iñjaywî’pî’g wiñtyi’, waatî’ mosten jaayi’ akjodoùo’ykuy.

1.- Tsamm xikpa’ pe’m wooñi’.

2.3.4.5.-

Waatî’ mosten pî’îmîyo’oyi’ aùmaatyi.

1.- Odoy ku’utî’ pa’agpî’k.

2.3.4.5.-

Akjoodoùo’ykuy aùmaatyi’. Yî’p takjoodoùaab tyityiùkej.

Pî’îmîyo’yi’ aùmaatyi’. Yî’p tam pîkpa’ jesîk ta pî’îmîyo’ypa.

177

4475 POPOLUCA 152-200 177

10/18/06 1:51:55 PM

Watki’imî’ tum aùmaatyi’ i akka’maay’ iùîîyî’ iga mîmne’ tum animat iñ tyîkkîmpî’k.

178

4475 POPOLUCA 152-200 178

10/18/06 1:51:58 PM

Waatî’ tum xutyu’ jaayi’ tyityam iù kuyujka yî’îm.

Aùtsooùî yî’pyaj akkuago’oyiyaj.

1 ,- ¿ Tyi je’ je’m iùseetyi aùmaatyi’?

2.- ¿ Tyi tam mej je’m akjodoùo’ykuy aùmaatyi’?

3 .-¿ Tyi tam mej je’m pîîmîyo’ykuy aùmaatyi’?

179

4475 POPOLUCA 152-200 179

10/18/06 1:51:59 PM

22

Lección 22 Juutypî’g tanaùjakpa’ ka’akuyyaj

Siga’ tan sunpa’ iga’ wîaneiñ tanajaam, ta wî wiguiñ i dyatyim ta wîkwika’iñ, siga tsaam joyjoy ta wîkwikka’aba’ mojpa tsaam ta p î î ji’, wî’ab iga ta matspa’ je’m aùje’egaanmajka’akuy.

Dyatyim wî iga’ weeñi i ukyajpa’ oojo’ i iga’ jukyajpa, je’m ukyajpa’ab i matsyajpa’ je’m kaakuy i nîîyipî k tsokoysooxi’; i je’m jukyajpa’ab po’tsyajpa’ i xawpupusu’, meex i kutootyiyaj jooguî’ypa’ i wî’ab iga’ togoypa’ i jîî xiyaj, Yîpyaj weeñiyaj wîab iùjakyaj yî’p ka’akuyyaj iga’ i kamam watyajiñ i anmajyaj.

Je’m pa’akka’akuy îwabtyim tonaùjak; dya ta tsaam wikwîa’aba’, odoy tan tsaam ku’dyiñ wî’kkuy je’m tsaam chiñaùpî’kyaj, odoy ta tsaam pa’aknîguiñ odoy ta tsaam jo’oyxiña’iñ j odoy ta tsaam aùjeguîñ.

Wîaptyjm tanaùjak je’m tyiñpaaji; iga’ odoy ta machiñ, tanakyumiñ je’m nî’ tan ukpa’ab, je’m maayiyaj, tî’îpîyaj taù ku’tpaab wî sosneyajiñ, siga’ tan tsokoku’tpa’ ayyaj wî tse’eneyajiñ, tan tseiñ tah kî jesîk mojpan ta wi’iki’ i jesîk ta seetum iga’ oy ta wityiwidyo’oyi’. Puuchi’ ju’umî’ patsayñeyajiñ iga’ odoy po’oyajiñ j î î j î i ikutsîkyajpa’ taù wi’ kkuyyaj .

180

4475 POPOLUCA 152-200 180

10/18/06 1:52:00 PM

181

4475 POPOLUCA 152-200 181

10/18/06 1:52:06 PM

Kumuù aùkejta’amî’ juutypî’k tanaùjakpa’ ka’akuyyaj.

Tanakyumta’miñ nî’ tan ukpa’ab…

Iganam tuùgak iùkejyajpa ’, juutypî’k tanan jakpa’ ka’akuyyaj, mich wî kumatooùî’ i jayka’amî’ naxwiñ.

182

4475 POPOLUCA 152-200 182

10/18/06 1:52:08 PM

NAJÎYO’OYI’ ¡ MATUÙTAM !

Ityumpîy aapatam, akjoodoùayajtab, iga’ joym î ’ ju’boyñîîmpa’ je’m tso’yî’yo’ykuy t î k k î ’î m .

Nan î ktam immanîktam je’m joomnaynewî’byaj a je’m mosten amtyîyyaj.

Yî’b ju’bo’oyi’ iga aùjaktaab je’m jî’îksu’kxi’ ka’akuy.

¿ Tyi je’ tum najî’yo’oyi ?

183

4475 POPOLUCA 152-200 183

10/18/06 1:52:09 PM

Mîj waatî’ yî’p kuwiñnajîyo’oyiyaj i ne’kska’amî’ jutyim ixtyaab.

Akyuumî je’m nî’ i’ùuktampa’ab.

Aapatam, ju’ptam im manîktam, iga iùjaguiñ je’m ka’akuyyaj.

Watî’ mich tuùgak kuwiñnajî’yo’oyi’.

184

4475 POPOLUCA 152-200 184

10/18/06 1:52:10 PM

Aùmaatî’ iga’ iñ tyîkkî’îm, tyityam iù watta’mpa’ iga’ juutypî’g iniùjakta’mpa’ ka’akuyyaj.

Yajka’amî’ tyi’am iniùmat.

185

4475 POPOLUCA 152-200 185

10/18/06 1:52:11 PM

Jîîtkunu’ukî’ je’m nî’îyakuy kun je’m nîmpa’ab iga’ ju’uts, ju’ptam i wî aù tsoùpa’. nî’ jaatuù

tsabats

ku’ayñe’ pagag tu’udî’y aapa’

tsootyi’

tî’î p î’ tsî îxi’

wî’anmaj

oojo’ jîmpa’

wi’kkuy chiñaù

maayi’

tsantsan

186

4475 POPOLUCA 152-200 186

10/18/06 1:52:12 PM

Watî’ tum najî’yo’oyi’ i tum kuwiñnajî’yo’oyi’ iga juutypî’g tanaùjakyajpa’ ka’akuyyaj.

187

4475 POPOLUCA 152-200 187

10/18/06 1:52:12 PM

23

Lección 23

Juutypî’g tsoyîyo’yñîîmpa aytsoymî’ A’n attebet yo’nyajpa’ je’m pîmyaj, wîapappî’k tan tsoyîyoykayaj. Tum tso’yîyyoykî’îwiñ iùmatpa’ jutypî’k tso’yî’yo’ypa’, tyityam i cho’yî’ypa’ i tyityam i pîkpa’ iga i cho’yîyoyka’aba’: Ko’owaji’ (Tamchi’ch i tîkchiiñu’) Sostab ja’yaù tamchi’ch i ay kun usaù nî’, jesîk jokoxjam, wî tse’etabam je’m ko’owaji’ okmî’ aktîtstabam chokoymî je’m ko’owaji kun tum pu’ktuuku’ wî ku’a’yñewî’b, okmî’ wî tîkchiiñu kuji’tyabam je’m ko’owaji’.

188

4475 POPOLUCA 152-200 188

10/18/06 1:52:17 PM

Yî’p tso’yî’yo’oyi’ nawattab wiñtyi’ tum tum jaama’ tukunajaamjom; okmî’ na wattab tum jaama’ i tum jaama’ dya’; i yî’mpîgam uxtyam uxtyam pîspa’ i ñîk je’m ko’owaji’.

“Taapu” (Epasu’t) Ja’baytyab je’m epasu’t joomtuknewî’pî’k, okmî’ kumîksaytyabam je’m epasu’tja’api’ i je’m i ñî’ tu’mpa’ab, kuko’maytyaab jutyim ityyaj je’m taapu’, yîp nawattab tum tum jaama, jesîk je’m taapuyaj i ya’ak togoypa’ i ñîkyaj, i dyam i xunpa’ tuùgak tsoyyaj.

189

4475 POPOLUCA 152-200 189

10/18/06 1:52:21 PM

Watta’amî’ tum jîykupuuji, iga’ juutypî’g tso’yîyoyñîîmpa’. Wa’akî’ iga’ mik jîîytyaiñ.

Jayka’amî’ juutypîg tso’yîyo’yñîîmpa iñ tyîkkî’m, jesîk mi mîmneta’mpa’.

190

4475 POPOLUCA 152-200 190

10/18/06 1:52:22 PM

Jayka’amî’ tyityam i ka’akuyyaj i cho’yîyyajpa’ je’m tsoyyaj ityyajwîb naxwiñ.

Tamchi’ch i tîkchiiñu’

Epasu’t

Jayka’amî’ tuùgak tsoyyaj i’ñ ixpîkpa’ab i tyi i ka’akuy i cho’yî’ypa’.

191

4475 POPOLUCA 152-200 191

10/18/06 1:52:23 PM

Akkua’go’oyî’ tyii pîktaab jesîk tsoyîytyab jawaù i su’kxi’. Jayka’amî’ tyi’am mi ñî’maytyaa.

Jayka’amî’ je’m nî’îyî’yo’ykuy iga’ juutypî’k tanaka’mpa’ je’m tsoy.

Nî’îyî’yo’ykuy. Yî’p ta nî’ma’ypa’, juutypî’g tan akka’mpa, tsoyyaj u tyityiùkej.

192

4475 POPOLUCA 152-200 192

10/18/06 1:52:24 PM

Waatî maktasten aytsoy i jayka’ama’ayî’ naxwiñ tyi i ka’akuy i cho’yî’ypa’.

193

4475 POPOLUCA 152-200 193

10/18/06 1:52:24 PM

Tsuus kujîîtkeetî je’m nîîyiyaj ju’utsyaj di yî’p aùmaatyiyaj.

1.- Pataù i’ ay tu’ntu’n 2.- Tamchi’ch tam 3.- Epasu’t aùjejpa’ 4.- Paaki’ay tsusay 5.- Pi’chkuy kaatsu’ 6.- Tîkchiiñu’ pa’ag

Jayka’amî naxwiñ siga’ iù kusunîypa iñ cho’yi’yo’y u aya’. Nîîmî’ tyi’iga

194

4475 POPOLUCA 152-200 194

10/18/06 1:52:25 PM

Jîîtkunu’ukî’ juuty i wî aùtsoùpa’ jem aùmatyiyaj. a] Epasut i cho’yîypa’ b] Pataù i ay i cho’yî’ypa’ c] Aù attebet yo’nyajpa’ d] Tamchi’ch i tîkchiiñu’ i cho’yî’ypa’ e] Tum tso’yi’yo’ykî’îwiñ iùmatpa’ juutypî’k Pajityiñ ko’owaji’ Tso’yi’yo’ypa’ Taapu’ pîmyaj u aytsoy

Jayka’amî’ juutsyaj je’m nî’îyiyaj di yî’p aùmaatyiyaj.

1.- Nanchiññaaka

2.- Pe’m tsootso’

3.- Yî’p saamñiñaaka’

195

4475 POPOLUCA 152-200 195

10/18/06 1:52:26 PM

Jayka’amî naxwiñ tyityam iñ kusu’niya’y yîp kuyujkuy to’oday.

196

4475 POPOLUCA 152-200 196

10/18/06 1:52:27 PM

Jayka’ma’ayî yi,kîîxi je’m iñ akkuyujoykî’îwiñ.

197

4475 POPOLUCA 152-200 197

10/18/06 1:52:28 PM

Jaayi’ ta’ùkapî’k tanak tîîy.

Akkuyujoykî'îwiñyaj.

Katsuchiipiñ.

Kujaamsarù.

Kumunyooxaaji'.

Kutujkî'.

Kuyujkuytyîk.

Nî'aùtsaama'.

Nuuchtyinaxyukmî'.

Saawajom.

Suksukaùkî'.

Wi'kuyche'es.

Je’ m takkuyujyajpa’ab.

Je’m xutyu chiipiñ.

Jesîk tsaam pijpam jaama’, kutîtsayyajpam nî’îyaj, pîmyaj i tsaam piji’abam.

Jesîk taù waga’ wata’mpa’ tum yooxaaji’.

Jesîk i pîga’ypa iga tum tum jaama’ chijo’ypa’ tuj.

Tîkkî’î m juuty nîkpa’ ta kuyuuji’.

Jesîk tsamnee’ebam nî’ tsam pagagam.

Tum attebet i ñ î î y i ’.

Jes î k tsaam joyjoy poypa’ saawa’.

Jes î k tsaam joyjoy suksuk.

Juuty tan tuùpa’ tan chiima’ jesîk ta wî’kpam.

198

4475 POPOLUCA 152-200 198

10/18/06 1:52:29 PM

Jayka’amî’ naxwiñ je’m aùmaatyiyaj dyapî’k iniktîîyyaj. Nî’ma’ayî’ iñ akkuyujoy kî’îwiñ iga mi yooxpa’dyiñ im pat tyii nîmyajto’oba.

199

4475 POPOLUCA 152-200 199

10/18/06 1:52:30 PM

Lengua popoluca, Veracruz Tercer grado Se imprimi贸 por encargo de la Comisi贸n Nacional de Libros de Texto Gratuitos, en los talleres de Trazo Binario, S.A. de C.V., con domicilio en Calle Campesinos No. 223-E, Col. Granjas Esmeralda , C.P. 09810, M茅xico, D.F., el mes de Noviembre de 2004.

El tiraje fu茅 de 1,600 ejemplares

4475 POPOLUCA 152-200 200

10/18/06 1:52:30 PM

NOMBRE DEL ALUMNO (A) ESCUELA

GRUPO

POBLACIÓN ENTIDAD FEDERATIVA

Este libro de texto ha sido elaborado por el Gobierno de la República y se entrega en forma gratuita a los niños de las escuelas primarias del país.

Los juicios y opiniones de los maestros, de los padres y de los alumnos son muy importantes para mejorar la calidad de este libro. Sus comentarios pueden ser enviados a la siguiente dirección:

COMISIÓN NACIONAL DE LIBROS DE TEXTOS GRATUITOS Rafael Checa núm. 2 col. Huerta del Carmen C.P. 01000, México, D.F.

Las obras de arte que ilustran las cubiertas de los libros de texto gratuitos son representativas de las grandes etapas del arte mexicano. Constituyen un valioso respaldo educativo y son motivo de orgullo nacional.