978-986-04-7200-4
局長的話 截至104年底，台灣移工人數已達58萬餘人，來自 印尼、越南、菲律賓、泰國等地的移工，居處於工廠、 漁船、養護機構及台灣家庭，為我國產業經濟與長期 照護奉獻心力；另一方面，他們也利用休假閒暇走訪台 灣各地，透過文字、音樂或影像，實際記錄在台生活點 滴，表達對台灣的喜愛，移工與我們之間互動密切，都 形塑了台灣社會的一景。 高雄作為一個「移民城市」，陳菊市長非常關懷弱 勢，市府不僅成立人權委員會，定期透過討論平台促進 移工權益與生活照顧，更藉由一系列的文化推動，增進 社會大眾對彼此的理解。 因此，100年高雄市勞工博物館推出「跨國候鳥在 台灣－勞動力特展」，101年有大型的移工戲劇演出、 移工藝術工作坊等，這些多元展示獲得了廣大迴響，不 僅讓移工有發聲的管道，也促進大眾對移工有更深一層 的認識與尊重。 跨國勞動的生命紀事，其實你我並不陌生，從農村 遷往都市，從南部到北部，從台灣到歐美…我們與周遭 親友，都曾經歷離鄉打拼或求學的遷移歷程，這次勞工
002
局首度出版移工故事專書，探訪全台各地的移工心境， 從各異的社會文化背景出發，期望更多朋友一同來關心 移工人權議題，而透過本書，也可讓我們一窺不同的台 灣樣貌。
──高雄市政府勞工局局長
一○四年十二月
003
主任序 台灣在1989年公布了移工法令，這26年來有五十餘萬的 外籍移工在台灣工作、生活，這些移工改變了台灣的人口結 構。從國家政策來說，有系統性地引進外籍勞工不只是因為 本土的勞動市場缺工，更是基於國家的外交策略考量。從這 些東南亞國家或其他工業先進國引進了基層勞動力類型的勞 工，也引進了高技術類型的外籍勞工，引進這些多元類型外 籍勞工考量的面向，不只是我們需要哪類型的工人，更重要 的，是台灣人如何想像這些引進的外籍勞工他們的母國。 二○一五年一月二十九日，媒體報導在台北車站設置穆 斯林祈禱室，這是我國踏出友善穆斯林信仰移工的一步，繼 之而來的一連串友善移工的行動接連發酵，也讓國人不禁讚 嘆台灣對於人權的重視正在進步。 本專書由高雄市政府勞工局勞工教育生活中心籌劃，特 別對於在台灣工作來自於東南亞國家（越南、印尼、泰國、 菲律賓）的事業類移工、外籍家庭看護工、外籍漁工進行田 野調查，一方面參照既有資料的交叉驗證，再據此田野資料 所得，採用報導文學手法詮釋與描繪跨國移工在台勞動的生 命紀事。本專書從移工的真實勞動境況遭遇中挖掘他們的自 我認同與回憶，期待呈現這些為台灣打拚的移工在面對仲 介、雇主與法令的現實壓力外，也能彰顯來台工作對於移工
004
本身所帶來正面積極的人生際遇與意義。 有別於過往出版的有關東南亞移工的書籍，本專書接觸 了一些非常積極的東南亞移工，例如菲律賓的移工Mario，他 不但是一位工作認真的事業類移工，同時還是一位頗有名氣 的沙畫藝術工作者，工餘的時候經常從事沙畫的創作為推廣 沙畫的教學；還有泰國的事業類移工阿T，他深獲雇主的信 賴，同時也用他工餘的時間，利用他對電腦技術的知識，加 上他對觀光旅遊的熱愛，阿T專門針對泰國同鄉製作泰文的旅 遊網頁；還有一些從新住民的身分再投入到職場的新類型勞 工，過往都被忽略了，我們也特意地接觸採訪，期待社會大 眾也關注這些默默為台灣奉獻的「移工」…… 值得一提的是，本書採用了報導文學的手法來撰寫這些 東南亞移工的故事，同時運用空間觀察法的技巧增加對於移 工心情的剖析，提升了整本書的可讀性，讓關心東南亞移工 事務的公部門與一般民眾更能夠貼這些勞工朋友的心。
──高雄市政府勞工局勞工教育生活中心主任
一○四年十二月
005
目錄 局長的話 序 海上的人無畏風浪 乘風破浪向天討飯，豈料誤上毒船 ......................... 009 海上牢籠一十八月 .................................................. 019 世界無限廣，大海任我行 ........................................ 031 孤洋 ........................................................................ 041 經濟發展的幕後推手 我不是免洗器物，毫無價值 ................................... 053 人生是一個過程，那工作呢？ ................................. 063 打工渡假，快樂移工 .............................................. 073 服務教友，照亮自己的人生 ................................... 083 明星氣質的移工藝術家 ............................................... 093 風災背後的無名英雄 ............................................... 103 意外的火龍果 ......................................................... 111
來自異鄉的溫馨陪伴 病患牽紅線，越南移工成台灣媳婦 ........................ 121 我們照護老人，那誰願意來照護我們？ ................. 131 面朝鹽土背朝天 ................................................... 141 苦盡甘來的台灣旅程 ............................................. 151 既有熱情也有熱忱的男性看護工 ........................... 161 親如一家的雇傭關係 ............................................. 169 女人 ...................................................................... 177 透過閱讀，影響更多的生命 .................................. 187 生命中毋須血緣的連結 ......................................... 199
明星氣質的移工藝術家 Ang Artistang Dayuhang Manggagawa
「Mario很明星。」這是與我接觸之後，很多台灣友人給 我的第一個想到的評語。 我在竹科的科技公司裡當作業員，負責的是品管除錯的 工作。 在來台灣之前，我曾在菲律賓做過飯店的清潔服務人 員。其後透過表兄弟的介紹，知道台灣的科技工廠在找菲律 賓移工，勇於嘗試的我就過來應徵。
首位拿到街頭藝人執照的移工 我比較被人所知的另一個身分是沙畫藝術家。
094
其實在來台灣工作的這些年，我已經成為台灣第一位拿 到街頭藝人執照的移工。 這樣的身分有時候會讓我的朋友相當驚訝。 此外，我還會唱歌、跳舞。還在念大學的時還當過導 演，也創作過劇本。今年九月的時候，還要參加新竹市辦的 勞工金輪獎。 平常與朋友聚餐的時候，常常禁不住友人的要求，只好 停下來，找出以往沙畫創作的影片和圖片給他們看，幸好我 的表演也經常得到觀眾跟客戶的好評。 回想當初會學習沙畫的原因，一開始是因為創作沙畫 時，可以減少我在台灣對家鄉的思念之情，而透過發達的現 代通訊技術，我把自己畫的父親頭像作品拍給家鄉生病的父 親觀看，甚至也反過來安慰到家鄉思念兒子的父親。 自此以後，我更努力於學習與創作沙畫，也開始做商業 演出、在街頭表演。 在多次得到了觀眾的鼓勵與支持之後，現在也變為我的 重要靈感，所以我的作品常常以人為主角，作品簡單卻洋溢 著幸福。 我通常在新竹表演和練習沙畫，偶爾也北上西門町、淡 水等北部街頭藝術重鎮表演。回想起第一次在街頭表演時十 分緊張，但也是努力將創作做到最好的精神，在我克服了首 次表演緊張的經驗，也讓我第一次在街頭表演就獲得小小的 成功。我除了在街頭創作或接客戶表演，假日有空時也會教 其他菲律賓的移工朋友創作沙畫。我也和同事和老闆相處得
095
很好，在重要的節日，有時候還能看到我在公司的慶祝活動 上表演。 我的父母都是有著政治背景，也影響了我在菲律賓念大 學時，選擇主修公共行政。在菲律賓地圖上有一處Lucena City 的位置，那是我生長的家鄉。 菲律賓的年輕人很多人染上毒癮，所以我長遠的目標， 就是希望可以服務自己國家的人。這樣的理想也成為我努力 投入在台灣的生活的原因。
打工的理想是為了推廣藝術 雖然在北部的藝術圈已經有不少邀約，但我投入沙畫 藝術並不只是為了個人名聲。我的理想是結束在台灣的工作 後，存了足夠的錢，就可以回菲律賓推廣藝術，去幫助其他 年輕人。 若是問我會不會想回家鄉從政？他想：「可能會喔！」 不過自己最鍾情的還是藝術創作，回菲律賓後也會繼續 創作。 我喜歡台灣，因為在台灣不只是出國工作，還可以做更 多有樂趣的事情（例如沙畫創作）。台灣對於我來說，不只 是異鄉打拼的地方，還是藝術新生命的圓夢之處。
096
“Mario, mukha kang artista.� Ito ang una at madalas sabihin ng mga tao sa akin matapos nila akong makilala. Ako ay isang operator sa isang technological factory sa Hsinchu Science Park at ang trabaho ko ay sa Quality Control, nagtatanggal ng mga mali sa trabaho. Bago pumarito sa Taiwan, ako ay naging isang tagapaglinis sa loob ng isang hotel sa Pilipinas. Sa pagpapakilala ng isang pinsan, nalaman kong ang isang technology factory sa Taiwan ay nangangailangan ng mga manggagawang Pilipino. Ako naman ay laging nakahandang makipagsapalaran at nag-apply sa trabaho.
Unang OFW na nakakuha ng lisensya na Street Artist Mas kilala ako bilang isang sand-art painting artist. Nitong ilang taon na nagtrabaho ako rito sa Taiwan, ako ang naging kaunahang dayuhang manggagawa na nagkaroon ng lisensya bilang street artist.Nagugulat ang aking mga kaibigan sa ganyang identification ko. Bukod rito, ako ay marunong kumanta at sumayaw. Noong nag-aaral pa lamang sa kolehiyo, ako rin ay naging direktor at gumawa ng script. Setyembre ngayong taon, ako ay sumali sa Golden Wheel Awards for Workers na isinagawa ng Lunsod ng Hsinchu. Kadalasan kapag magkakasama at nagkakainan kami ng
097
mga kaibigan, hindi ko matanggihan ang kanilang pakiusap. Hinahanap at ipinapakita ko sa kanila ang litrato at video ng mga ginawa kong sand painting. Salamat na lamang at nagugustuhan rin ng mga tao ang aking pagtatanghal. Kung isipin ang dahilan bakit natuto ako ng sandart painting, sa simula ay upang mabawasan ang aking pagiging homesick at laging naalala ang bayan na iniwanan sa Pilipinas. At sa pamamagitan ng mga makabagong teknolohiya ngayon, inilitrato ko ang ginawa kong guhit sa mukha ng aking ama at ipinadala itong pauwi upang makita ng ama kong maysakit noon. Parang nabaligtad ang sitwasyon, ito rin ay nagbigay ng konsolasyon sa ama kong nag-aalala rin sa kanyang anak. Mula noon, lalo kong pinagsikapan ang pag-aaral ukol sa sand-art painting, at nagsimulang magkaroon ng mga pagtatanghal sa labas at sa lansangan. Sa maraming beses na paghihikayat at suporta mula sa madla, sila ang naging mahalagang inspirasyon sa akin kaya tao na rin ang may pinakamahalagang papel sa mga gawain ko. Simple ngunit napupuno ng kaligayahan. Kadalasan, ako ay nagsasanay at nagtatanghal ng sandart painting sa Hsinchu. Kung minsan, ako ay napupunta rin sa Hsimenting, Tamsui at sa iba pang lugar na kinaroroonan ng mga iba pang street artists. Maalala ko nang unang beses kong magtanghal sa kalsada, kinakabahan ako
098
ngunit nagsumikap akong gawin ang lahat ng aking makakaya. Nang nakayanan ko ang nerbiyos sa unang karanasan ng pagtanghal, natamo ko rin ang unang maliit na tagumpay. Bukod sa nagtatanghal sa kalsada o sa mga okasyon, tinuturuan ko din ang mga ibang Pinoy OCW ukol sa sand-art painting. Maganda ang samahan namin ng aking mga kasama sa trabaho at ganoon na rin sa amo. Kung minsan tuwing mga mahalagang okasyon, ako rin ay nagtatanghal sa mga selebrasyon sa kumpanya. Ang aking mga magulang ay nasa politico kaya siguro nang ako ay nag-aral ng kolehiyo sa Pilipinas, pinili ko ang Major sa Public Administration. Sa mapa ng Pilipinas ay may makikitang lugar na Lucena City, doon ako lumaki mula pagkabata. Madaming kabataan sa Pilipinas ay nadumo sa drogas kaya ang aking pangmatagalang layunin ay ang nais na makapaglingkod sa sariling kababayan. Ito rin ang
099
dahilan kung bakit nagsusumikap akong maging bahagi ng pamumuhay rito sa Taiwan.
Ang ideyal ko upang mapalaganap ang sining Subalit madami na rin akong natanggap na imbitasyon para sa daigdig ng sining rito, ang dahilan ko para palaganapin ang sand-art painting ay hindi upang makilala ang aking sarili. Ang ideyal ko ay makapag-ipon ng sapat na pera at kapag natapos na ang aking trabaho rito sa Taiwan, ako ay maaring umuwi sa Pilipinas at doon palaganapin ang sining, upang mabigyan ng tulong ang mga iba pang kabataan. Kung tanungin ako kung nais kong umuwi sa Pilipinas at sumali sa pulitiko, ang sagot ko: “Baka maari!� Ngunit ang pinakamahalaga ngayon para sa akin ay ang paglikha ko sa sining. Pag-uwi ko sa Pilipinas, ipagpapatuloy ko pa rin ang paglilikha. Mahal ko ang Taiwan dahil dito, hindi lamang ako pumunta sa ibang bansa upang magtrabaho kundi madami pa akong nagawang interesadong bagay (tulad ng mga paglikha sa sand-art painting). Para sa akin, ang Taiwan ay hindi lamang isang lugar kung saan ako nagsumikap na kumayod kundi isang lugar kung saan nagsimulang mabuo ang aking pangarap sa sining.
100
101
工議題
關於移
高雄市勞工博物館在 105-107 年也持續累積多項精彩的計畫成果
105 年 「親愛的，請(傾)聽我們說— 東南亞移工自拍影片生命記 事」菲籍移工自拍影片工作坊 及成果發表會 自拍短片看這裡
106 年 「寶島大冒險之菲你不可－勞 工博物館心南向參訪交流營」
活動花絮
107 年 「菲你不可—這些年我在台灣 打工的日子」東南亞移工自拍 影片公播版巡迴播映計畫
台灣版上集
台灣版下集
107 年 「寶島大冒險之越來越友趣— 勞工博物館心南向交流營」
活動花絮
108 年勞工博物館還將推出心南向交流營及繪本計畫，敬請拭目以待！ 邀請您一同關注高雄市勞工博物館！ ★展覽活動資訊請上勞工博物館官網及 FB 粉絲專頁查詢 勞博官網
FB 粉絲專頁