Filo.mundo 5

w eb ve rs

ie

TORENS BOUWEN VOOR DE EEUWIGHEID?

5

w eb ve rs ie

5e leerjaar

box 8 3

Torens bouwen voor de eeuwigheid?

Doelen

De kinderen kunnen torengebouwen doorheen de eeuwen vergelijken.

De kinderen kunnen stabiliteitseigenschappen ervaren tijdens constructieactiviteiten.

De kinderen kunnen een (gezamenlijk) bouwproject plannen en uitvoeren.

De kinderen kunnen door ervaring hun eigen bouwcapaciteiten verbeteren.

De kinderen kunnen opsommingen maken van benodigde materialen en diverse beroepsgroepen, transportmiddelen, communicatiemogelijkheden, ‌ 6 De kinderen kunnen hun bevindingen omvormen tot open vragen.

7 De kinderen kunnen filosoferen in groep over techniek en architectuur.

8 De kinderen kunnen reflecteren over het onderzoeksgesprek.

ET

GO!

OVSG

VVKBaO

5.7

3.4.5.33

WO-TIJD-57

8.11

2.6 2.12 2.14 2.15

3.3.2.9 3.3.3.2 3.3.3.8 3.3.3.12 3.3.3.13 3.3.3.14 3.3.3.15 3.3.3.21 3.3.3.22

WO-TEC-BEG-01.07 WO-TEC-HAN-02.03 WO-TEC-HAN-02.07 WO-TEC-HAN-02.11 WO-TEC-HAN-02.16 WO-TEC-HAN-02.22 WO-TEC-HAN-02.28 WO-TEC-HAN-02.31

6.6 6.14 6.15

SV 1.6 2 3

3.1.1.3 3.1.1.11 3.1.1.29

WO-MNS-SC-1.2.02 WO-MNS-SC-1.2.07 WO-MNS-SV-2.3 WO-MNS-SV-2.7

2.4 4.3 4.5 4.6 4.7

Inleiding pagina 6 4.3

0.1-0.5 0.10 0.12 0.13

w eb ve rs

Eindtermen en leerplandoelen

ie

1 2 3 4 5

1 2 3

Leermiddelen

- Filowijzer 5.8 - Kopieerblad 1 en 2 - Set speelkaarten

Thema in vogelvlucht

1

De kathedraal

2

Kern

2.1

Doordenker: Umberto Eco

Filowijzer

2.2

Groepswerk: hoogbouw doorheen de eeuwen

Kopieerblad 1 en 2

2.3

Vrageninventaris en -selectie

Kopieerblad 1

2.4

Onderzoeks- en metagesprek

3

Afsluiter

BOX 8 | TORENS BOUWEN VOOR DE EEUWIGHEID?

Kopieerblad 1

5e leerjaar

box 8 4

Is iedereen (min of meer) gelijk?

Voortaak

ie

Cardstacker Bryan Berg achterna Daag de leerlingen uit om zich thuis alvast te bekwamen als specialisten in de torenbouw. Met 52 speelkaarten uit een gewone speelkaartenset (jokers of tabellenkaarten uitgezonderd) oefent iedereen om een zo hoog mogelijke constructie te bouwen zonder andere hulpmiddelen.

w eb ve rs

Op deze manier ondervinden de leerlingen zelf het belang van een grondplan, voldoende stabiliteit, de verhouding tussen basis en hoogte, het vermijden van essentiële constructiefouten, de wetten van de zwaartekracht … De bereikte hoogte wordt zo nauwkeurig mogelijk gemeten of uitgedrukt in het aantal kaartenverdiepingen.

Indien mogelijk sturen ze digitaal bewijsmateriaal door naar een centrale database voor klas- of schoolgebruik. De volgende link geeft alvast een verbazende inkijk bij de wereldtop in het genre: http://www.cardstacker.com/.

INFO VOOR DE LEERKRACHT

Extra: WO-actief in muzische vorming

Als jij een groot torengebouw zou mogen oprichten voor wie of wat zou dat dan zijn? Hoe ziet het er uit? Welke materialen gebruik je? Waar zou je het graag laten bouwen?

Laat deze torens gedetailleerd ontwerpen, beschrijven en uittekenen en eventueel uitvoeren in miniatuur met materiaal naar keuze …

E-bronnen

Naast de speelkaarten die we in deze les gebruiken als eenvoudig constructiemateriaal kun je zeker nog meer bouwinspiratie vinden via: http://www.hoogbegaafdvlaanderen.be/06_HB_op_school/materiaal/constructiemateriaal.html

BOX 8 | IS IEDEREEN (MIN OF MEER) GELIJK?

5e leerjaar

1 Instap Kopieerblad 1

Torens bouwen voor de eeuwigheid?

5

De kathedraal ‘Echte pogingen tot hoogte zijn evident te zien in torens. Een stad kan niet zonder. Een stad is haar torens, rijzend uit de horizontaliteit van straten en pleinen. Met torens krijg je echter altijd problemen: ofwel raken ze niet af, zoals in Babel, ofwel storten ze in zoals in New York’. Jacques Claes in ‘Van mensen en steden’.

Vraag de leerlingen of ze de voortaak uitgevoerd hebben.

ie

Klasgesprek

box 8

w eb ve rs

Reflecteer samen met hen op de eigen bouwprestaties. Laat hen vooral de moeilijkheden beschrijven die ze ondervonden tijdens hun individuele recordpogingen. Waar moesten ze zeker rekening mee houden?

Het streven naar een nieuw ‘hoogtepunt’ in de Europese bouwkunst kwam duidelijk tot uiting in de middeleeuwse kathedralenbouw. David Macaulay tekende en schreef hierover in 1973 een uiterst toegankelijk standaardwerk voor jongeren.

‘De kathedraal’ (Nederlandse vertaling bij uitg. Ploegsma, Amsterdam, 1974) kreeg inmiddels heel wat opvolgers in een gevarieerde reeks over architectuur en techniek: http://www.davidmacaulay.com/ .

Op basis van het kathedraalboek werd in 1985 een documentaire (deels animatiefilm) gemaakt: http://video.google.com/videoplay?docid=-2779368158643932037# Het bekijken van het boek of de inleiding uit de film brengt ons midden de thematiek van deze filosofeeractiviteit.

Een alternatieve instap kan ook gebeuren a.d.h.v. het inleidende beeldmateriaal van de BBC-documentaire ‘How to build a cathedral’: http://video.google.com/videoplay?docid=2779368158643932037#docid=5198876147999666317

2 Kern Filowijzer 5.8

Het ontbreken van een Nederlandse ondertiteling bij het vertonen van een kort filmfragment mag geen bezwaar vormen. Het gaat vooral over de impressies van deze verbazend goed bewaarde bouwwerken die de indrukwekkende filmbeelden ons tonen.

2.1 Doordenker: Umberto Eco

Na de instapactiviteiten biedt Filowijzer 5.8 ruim voldoende aanvullende elementen om enkele kenmerken van de middeleeuwse kathedraalbouw te expliciteren. Enkele richtinggevende vragen zetten de leerlingen meteen op het architecturale denkspoor tot in het begin van de 21ste eeuw: - Zijn torenbouwers menselijke superwezens?

- Is de (klokken)toren van Pisa een geval apart?

- Hoe zorgde de terreuraanval op de WTC- torens in 2001 voor een wereldwijd keerpunt?

- Waarom willen we toch zo graag de grootste toren hebben?

BOX 8 | TORENS BOUWEN VOOR DE EEUWIGHEID?

5e leerjaar

box 8 Torens bouwen voor de eeuwigheid?

6

2.2 Groepswerk: hoogbouw doorheen de eeuwen In de aanloop naar het klassikale filosofisch gesprek toe laten we de leerlingen vooraf al nadenken en overleggen naar aanleiding van twee tot de verbeelding sprekende bouwwerken. Je kunt starten door de leerlingen de puzzelstukken van kopieerblad 2 te geven en hen de bouwwerken laten construeren. Kennen ze beide constructies? Vooraf kan een kort informatief moment over deze twee torens nuttig zijn als concrete situering binnen dit thema: ‘De Bijbelse Toren van Babel’ (Bruegel 1525 -1569) en de ‘Burj Dubai/ Khalifa in de Verenigde Arabische Emiraten’ (2010).

w eb ve rs

ie

Kopieerblad 2

Kopieerblad 1 Groepswerk

Stel klassikaal de vraag: Wat was er allemaal nodig om deze constructies ooit te kunnen bouwen? Het gaat hierbij niet alleen om een strikte opsomming van mensen en de verschillende bouwmaterialen. Ook de communicatieproblemen en de transporthulpmiddelen dienen besproken te worden. Laat de leerlingen op het individuele kopieerblad tijdens het groepsgesprek onder de illustraties alle besproken ideeën noteren. De leerlingen geven ook aan wat de moeilijkheden waren in de respectievelijke bouwperiodes.

De Babeltoren werd door Bruegel afgebeeld in 1563. Het bevreemdende verhaal van en rondom dit bouwwerk situeert zich volgens het boek Genesis (11, 1-9) echter heel wat vroeger in de tijd …

Alle mensen op aarde spraken één taal en gebruikten dezelfde woorden. Nadat ze uit het oosten weggetrokken waren, vonden ze een vlakte in Sinear en vestigden zich daar. Zij zeiden tegen elkaar: ‘Kom, laten wij tegels maken en ze harden in het vuur.’ De tegels gebruikten zij als bouwstenen, met asfalt als specie. Nu zeiden ze: ‘Laten wij een stad bouwen met een toren, waarvan de spits tot in de hemel reikt; dan krijgen wij naam en worden wij niet over de aardbodem verspreid.’ Toen de heer neerdaalde om de stad en de toren die de mensen bouwden, te zien, zei Hij: ‘Nu zijn ze één volk en spreken zij allen dezelfde taal. Wat zij nu doen is nog maar een begin; later zal geen enkel plan van hen meer te stuiten zijn. Laten Wij neerdalen en verwarring brengen in hun taal, zodat de een niet meer verstaat wat de ander zegt.’ En de heer dreef hen vandaar naar alle kanten de hele aardbodem over, en er kwam een einde aan de bouw van de stad. Daarom noemt men die stad Babel, want de heer heeft daar verwarring gebracht in de taal van alle mensen, en hen vandaar over de hele aardbodem verspreid.

De bijbeltekst is ontleend aan de Willibrordvertaling © Katholieke Bijbelstichting, ‘s-Hertogenbosch, 1995.

Voor alle achtergrondinformatie over de (voorlopig toch) allergrootste toren ter wereld: http://nl.wikipedia.org/wiki/Burj_Khalifa

BOX 8 | TORENS BOUWEN VOOR DE EEUWIGHEID?

5e leerjaar

box 8 Torens bouwen voor de eeuwigheid?

7

2.3 Vrageninventaris en -selectie Laat tot besluit in alle groepen enkele gesignaleerde kenmerken door samenspraak omvormen tot filosofische vragen. Ieder groep selecteert uit de eigen vragen één gezamenlijke voorkeursvraag. Alle vragen worden genoteerd op het kopieerblad en op bord. Probeer de uiteindelijke selectie van de onderzoeksvraag te beperken in tijd zodat er nog voldoende tijd blijft voor een grondige bespreking.

Kopieerblad 1

ie

Groepswerk

2.4 Onderzoeks- en metagesprek

Herschik snel je lokaal zodat je het filosofisch klasgesprek met de nodige concentratie kan aanvatten. Gedurende het gesprek kan de filowijzer en de ‘doordenker van dienst’ terug ingezet worden als het gesprek zou doodlopen. Ook de niet-geselecteerde vragen uit de verschillende groepsgesprekken geven indien nodig nog voldoende stof tot verdere bespreking.

w eb ve rs

Filosofisch gesprek

3 Afsluiter Set speelkaarten per leerling

Rond de bespreking tijdig af en tracht aansluitend de evolutie van de klas als onderzoeksgroep te expliciteren en vergelijk eventueel met de zelfreflecties en observaties uit de vorige gesprekken.

Hier is zeker een afsluitende constructiewedstrijd aan de orde. Iedereen beschikt over een eigen set van 52 speelkaarten waarmee thuis vooraf werd geoefend. Stel een maximumtijd voor de bouw van een zo hoog mogelijke individuele toren met als basisdraagvlak het werkblad van de lessenaar of de klasvloer zelf. Je zou ook per twee of drie kunnen werken en er een moment van coöperatief leren van kunnen maken. Als je tussendoor telkens de resterende tijd meedeelt dan drijf je de spanning systematisch op.

Wie wint de wedstrijd?

BOX 8 | TORENS BOUWEN VOOR DE EEUWIGHEID?

KOPIEERBLAD 1A - FILOWERKBLAD

5e leerjaar

Naam: ____________________________________________ Klas: ____________________ Datum: _____ /_____ / _____

Instap

ie

Noteer hieronder de moeilijkheden die je zelf thuis ondervond tijdens het bouwen met de speelkaarten.

Wat was je uiteindelijke recordhoogte?

_______________________________________________________________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________________________________________________________________________________

w eb ve rs

Opdracht 1

Wat was er zoal nodig om deze constructies te kunnen bouwen (mensen, middelen, transport, energie, afspraken, …)?

Bespreek in groep de beide illustraties en noteer tijdens het gesprek in de twee kolommen enkele problemen die deze torenbouwers (in hun tijd) moesten overwinnen.

‘De Toren van Babel’ - Bruegel (1525 -1569)

‘Burj Dubai’ - Verenigde Arabische Emiraten’ (2010)

_________________________________________________

________________________________________________

_________________________________________________

________________________________________________

_________________________________________________

________________________________________________

_________________________________________________

________________________________________________

Opdracht 2

Noteer hier de geselecteerde vraag van elke groep.

Vraag 1: ____________________________________________________________________________________________ Vraag 2: ____________________________________________________________________________________________ Vraag 3: ____________________________________________________________________________________________ Vraag 4: ____________________________________________________________________________________________ Vraag 5: ____________________________________________________________________________________________

De gekozen onderzoeksvraag (naam leerling): ___________________________________________________________________________________________________

KOPIEERBLAD 1B - FILOWERKBLAD

5e leerjaar

Naam: ____________________________________________ Klas: ____________________ Datum: _____ /_____ / _____

‘… de idee en de norm van de symmetrie zijn wijdverspreid. Architectuur bestaat uit orde, schikking, schoonheid en … bewust vakmanschap.’ … ‘Bovendien ontwikkelde juist in de middeleeuwen de beeldende techniek die het meest gebruik maakt van de levendigheid van de onvermengde kleur, samen met de levendigheid van het licht dat erdoor valt: het gebrandschilderde raam van de gotische kathedraal.’

ie

De ‘door-denker’ van dienst

Umberto Eco °1932

w eb ve rs

Mijn Filologboek

Ik zet hieronder per vraag een kring rond het vakje van mijn keuze en verduidelijk mijn antwoord.

• Heb je iets gevraagd tijdens het filosoferen in groep? Ik vroeg … niets

weinig

veel

meer dan de anderen

af en toe

nooit

af en toe

nooit

dikwijls

heel vaak

dikwijls

heel veel

veel

heel veel

• Was het moeilijk om anderen te laten uitspreken? altijd

meestal

• Kon jij je eigen ideeën gemakkelijk verwoorden? altijd

meestal

• Heb jij je eigen standpunten in vraag gesteld? nooit

af en toe

• Heeft de juf/meester het gesprek moeten onderbreken? nooit

af en toe

• Zie jij kansen tot verbetering van het filosoferen in de klas? geen

weinig

Deze uitspraak is echt de moeite waard, mooi, verrassend of gewoon goed ge-/bedacht:

___________________________________________________________________________________________________ Dit deel uit het gesprek is nog steeds onduidelijk, moeilijk of echt verwarrend:

___________________________________________________________________________________________________ Tijdens het filosoferen kwam een onderwerp aan bod dat ik graag wil opzoeken:

___________________________________________________________________________________________________ Ik weet aan wie ik uitleg kan vragen over:

___________________________________________________________________________________________________ Er is iets gezegd dat mij aanzet om het volgende eens te doen / te maken: ___________________________________________________________________________________________________

KOPIEERBLAD 2 - PUZZEL VAN TORENS

w eb ve rs

ie

5e leerjaar

w eb ve rs ie

w eb ve rs ie