De basis van
belichting
Inleiding
Als je fotografeert schrijf je met licht. Maar hoe vangt je camera licht op? Wat komt er precies bij een goed belichte foto kijken? Ik heb er zelf ook de nodige uren moeite in gestopt om het echt goed onder de knie te krijgen. De meesten zullen wel weten dat de belichting afhangt van
je sluitertijd, je diafragma en je ISO-waarde. Maar niet iedereen weet wat er nuprecies gebeurt als je één van die waardes aanpast. Onder het motto “Ik pas het aan en kijk wel wat er gebeurt.”. Een echte fotograaf heeft natuurlijk niet zo’n instelling, maar weet precies wat er gebeurt als hij één van de instellingen aanpast. In deze
MiniCursus word je uitgelegd wat er precies gebeurt bij welke instelling. In dit geval niet alleen de belichting, maar ook wat er nog meer gebeurt op je foto.
©2014 - Since’93
Op alle teksten en foto’s in dit artikel rust copyright. Het is dus niet toegestaan om zonder toestemming van de rechtmatige eigenaar, in dit geval Diesmer Ponstein, foto’s, teksten, of delen hiervan te gebruiken.
2
30” - F/4 - ISO800
Over de auteur “Ga eerst goed kijken, dan leer je vanzelf zien“ Diesmer Ponstein Mijn naam is Diesmer Ponstein, ik ben 21 jaar oud en volg momenteel een audiovisuele opleiding op het Cibap te Zwolle. Het begon allemaal in 2010 met de aanschaf van een DSLR (Digitale Spiegelreflexcamera). Waarom? Daar ben ik zelf ook nog steeds niet achter, maar daarom Aangenaam, Ponstein de naam. ben ik wel blijDiesmer dat ik het gedaanisheb. De échte interesse in fotografie kwam vrij vlot na de aanschaf. Ik ging me Vanaf 2010inben ik me wat meer gaan zo verdiepen in fotografie. Alles begon met een instapspiegelreverdiepen de technieken en leerde de kneepjes van flex (Canon 550D). je met veel expirimenteren, maar ik wilde op den duur het vak. Dat EOS zorgde er opNatuurlijk den duur begin ook voor dat heel ik nieuwe meer. ben ik opom internet gaan resultaten zoeken naar tips, want uit zo’n camera moest je toch veel spullenZodoende ging aanschaffen nog betere te krimeer kunnen halen? jgen. In 2012 ben ik overgestapt naar een professionele camera, een Canon EOS 5D MK II, waar ik momenteel Het deel dat je op technisch gebied van je camera moet weten, denk ik dan, is het nog belangrijkste steeds mee fotografeer. goed belichten. Maar een camera heeft toch ook een automatische stand? Dat klopt, maar wie heeft er dan de controle de foto? of de camera? Schooljaar 2013/14over begon ik aanJijeen opleiding FotograIk ben niet alleen handmatig gaan belichten dat3volgens diverse tips beter was, maar ook fie op het Cibap. Dit was op niv. 2 niveau. omdat Maar na omdat ik danperiode’s mijzelf dekreeg schuld geven een foto niet goed heb belicht. Daarnaast kun je succesvolle ik moet de kans om als eenikperiode ook creatiever met je camera omgaan. Je weet tenslotte proef te draaien op niv. 4. Ik kon dan alleen geen fotogra-wat je moet doen om bepaalde effecten te krijgen. fie kiezen, maar wel audiovisueel. Na die proefperiode kon ik op niveau 4 blijven, en ben ik dus gestopt met de opleiding fotografie. Maar gelukkig kan ik meer audiovisuele dingen leren dan dingen over fotografie.
Motto Het “mooie foto’s maken“ heeft naar mijn mening zo zijn tijd nodig. Je moet eerst de camera leren kennen en vooral veel, maar dan ook heel veel om je heen kijken. Ik zeg altijd: “Ga eerst goed kijken, dan leer je vanzelf zien.“. Wat ik daarmee bedoel? Simpel. Door om je heen te kijken en van veel onderwerpen foto’s te maken weet je een beetje wat je op de foto krijgt. Als je hiermee voldoende ervaring hebt hoef je soms je zoeker niet eens te gebruiken. Je houd je camera ergens aan de grond, klikt, kijkt en verbeterd als dat nodig is. Je zult merken, het gaat steeds beter!
71/100 - F/14 - ISO100
3
15” - F/22 - ISO100
Sluitertijd als snelste sluitertijd 1/4000 of 1/8000 seconde. In dit geval heeft de sensor dus ontzettend weinig tijd om licht op te nemen, dus gebruik je deze waarde alIedere camera heeft een sen- leen als er enorm veel licht is. sor die het “licht” opneemt. In Omdat je een ontzettend snelle een spiegelreflexcamera klapt sluitertijd hebt op zo’n moment de spiegel omhoog zodat het zal datgene wat je op de foto licht door de lens direct op de zet “bevriezen”, oftewel er zit sensor valt. Hoe langer de sen- geen beweging in. In sommige sor de tijd krijgt om licht op te gevallen is dit handig, maar nemen, des te lichter de foto soms ook juist vervelend. uiteindelijk word. Per camera verschilt het wat je langste en Je kunt ook kiezen voor een snelste sluitertijd is. De meeste hele lange sluitertijd. Het verspiegelreflexcamera’s hebben schilt een beetje per camera De waarde die ik persoonlijk het meest aanpas naar de hoeveelheid licht. Maar wat is de sluitertijd precies.
4
wat het maximum is, maar bij veel spiegelreflexcamera’s kun je tot 30 seconden. Dat wil zeggen dat je camera alles vastlegt wat er in die 30 seconden gebeurt, maar dat zul je lang niet altijd op de foto terugzien. Als je bijvoorbeeld in 3 seconden van die 30 een keer voor je camera langs loopt zul je dit nauwelijks zien. Hooguit een waas door je foto. Maar als je bijvoorbeeld op een viaduct over de snelweg de voorbij razende auto’s op de foto zet dan krijg je het beeld dat je waarschijnlijk wel kent. Witte en rode lijnen. Als je
foto’s kunt maken. Bewegingsonscherpte kun je alleen krijgen als je sluitertijd te lang is geweest, je camera neemt dat ook je eigen beweging op. Je minimale sluitertijd is wel afhankelijk wat je brandpuntsafstand (het aantal mm zoom). Stel je fotografeert met een standaardlens op 18mm. Dat is je minimale sluitertijd 1/18 secNatuurlijk heb je niet altijd je onde. Deze waarde zul je niet statief bij de hand. Of miss- tegenkomen, dus is het slim om chien heb je er wel helemaal een iets snellere te nemen, bigeen één. Dan is het handig om jvoorbeeld 1/20 seconde. Als je te weten tot welke sluitertijd je met een telelens fotografeert op zonder bewegingsonscherpte 200mm dan is je minimale sludie 30 seconden gaat gebruiken is er uiteraard wel een stabiele ondergrond nodig. Meestal word gebruik gemaakt van een statief omdat je dan veel vrijheid hebt over je positie en zo dus ook over je compositie. Je kunt soms ook je camera op de grond, een hek of wat dan ook zetten.
itertijd een stuk sneller, namelijk 1/200 seconde. Je minimale sluitertijd is dus 1/(aantal mm zoom/brandpuntafstand). Natuurlijk kan een foto wel lukken als je toch een iets langere sluitertijd gebruikt, maar de kans is vrij groot dat de foto niet 100% scherp is.
5
1.1250 - F/4 - ISO400
6
Diafragma Het diafragma is toch wel de instelling waar ik persoonlijk de meeste moeite mee heb gehad. Gelukkig bleek het een kwestie van oefening en heb het nu wel onder de knie.
diafragma. Zo zijn er lenzen die minimaal F4 hebben, maar zijn er ook lenzen met een minimale van F1.8. Hoe lager het getal is, des te langer kun je de lens gebruiken bij minder licht. Als je dus extreem veel licht hebt is het handig om Het idee van een diafragma zie je diafragma een tikkeltje hoger je nog wel eens terugkomen in in te stellen. Bij normale omstaneen logo van een fotograaf. Het digheden gebruik ik persoonlijk aldiafragma bevind zich in de lens. tijd het laagste diafragma. Daarom is de minimale diafragma afhankelijk van je lens. In sommige Naast de hoeveelheid licht heeft gevallen worden er meerdere ver- het diafragma ook nog andere sies van een lens gemaakt. Een gevolgen voor een foto. Namelijk zogenaamd lichtsterk objectief, de hoeveelheid scherpte/diepte. deze hebben een lage minimale Iedereen kent wel een foto waadiafragma zodat er bij minder licht rbij het onderwerp mooi scherp toch nog een goede foto gemaakt in beeld is gebracht, en de achkan worden. Daarnaast word er tergrond wazig is en dus ook voor dan ook een lens gemaakt die weinig afleiding zorgt. De meest een minimale diafragma hebben wazige achtergrond krijg je bij het dat iets hoger ligt. laagste diafragma van je lens. De hoeveelheid van het “effect� Het diafragma is een opening van hangt dus af van je lens en je inje lens naar de sensor in de cam- stelling. Al kan je lens tot F1.8, als era. De grootte van het diafrag- jij je camera instelt op F13 zul je ma bepaald de hoeveelheid licht niet de meest wazige achtergrond die op de sensor kan vallen. Wat krijgen. Het werkt dus ook andervooral in het begin lastig is, is het som. Als je je camera instelt op diafragmagetal. Je zou namelijk het hoogste diafragma, meestal denken dat je bij een diafragma F22, dan is het grootste gedeelte van 22, F22, een hoge hoeveel- van je foto scherp. In de meeste heid licht hebt omdat het getal ook gevallen de hele foto. Als je verdhoog is. Helaas ga je hier de mist er gaat inzoomen op een onderis. Het is namelijk net omgedraa- werp word het wel steeds lastiger id. Bij een hoog diafragma, dus om de complete foto scherp te kriook F22, heb je een hele kleine jgen. lensopening waardoor er weinig licht bij de sensor kan komen. Die F22 halen alle lenzen over het algemeen wel. Zoals eerder al vermeld verschilt het minimale
7
20” - F/22 - ISO100
ISO
8
De ISO-waarde is de meest éénvoudige instelling die een camera heeft. Het is de lichtgevoeligheid van je sensor. Het word ook wel de “vergeten instelling” genoemd. Het is een instelling waar niet veel over valt te zeggen. Het enige wat je eigenlijk van de ISO moet weten is “Hoe lager, hoe beter”. Persoonlijk gebruik ik meestal een ISO van 400, in omstandigheden met veel licht ga ik
naar 100 en als er weinig licht heb en verder geen keuzes heb ga ik liever niet hoger dan 800, al kan ik door tot 6400.
prima foto’s bij een ISO van 1600 terwijl een andere bij 800 al een stuk minder mooi word. Natuurlijk hangt het ook van jezelf af. De één vind een beetAl kan je camera zo hoog, je je ruis nog wel kunnen, terwijl foto word er niet beter op. Als iemand anders de foto’s direct je namelijk een te hoge ISO- weer verwijderd omdat hij/zij ze waarde gebruikt is de kans erg niet mooi vind. groot dat er veel ruis op je foto komt. Wanneer die ruis echt op gaat vallen verschilt per camera. De ene camera maakt nog
9
1,3” - F/22 - ISO100
10
Belichting Je kent nu de drie instellingen die te maken hebben met de belichting van je foto. Maar hoe pas je ze precies toe? Helaas is er geen standaard belichting die altijd goed is. Je bent altijd afhankelijk van de hoeveelheid licht op dat moment. Persoonlijk heb ik bijna altijd een standaard diafragma en ISO-waarde. Dat wil zeggen dat ik mijn sluitertijd aanpas aan de hoeveelheid licht die aanwezig is. Ik heb dus standaard een ISO van 400, een diafragma van F4 of F1.8 (hangt af van welke lens ik gebruik), en met het belichtingsbalkje op de camera kijk ik bij welke sluitertijd mijn foto juist belicht is. Dat wil niet direct zeggen dat als mijn camera iets goed belicht
enorm wennen de eerste paar weken, maar ik kan uit eigen ervaring zeggen dat het enorm handig is zodra je het onder de knie hebt. Heb je daar geen zin in? Sommige camera’s hebben ook een stand die heet “DiafragWat je ook kunt doen is een mavoorkeuze” en “Sluitertijdstandaard ISO-waarde en slu- voorkeuze”. Dit lijkt een beetje itertijd gebruiken. Dan pas je op de automatische stand, aldus je diafragma aan op basis leen jij kiest de ISO en de sluvan de hoeveelheid licht. Je itertijd of diafragma, je belicht zou ook een standaard diafrag- vervolgens bijvoorbeeld netjes ma en sluitertijd kunnen kiezen op de 0 en je camera kiest dan en daar je ISO op aanpassen, de sluitertijd of diafragma die maar dit is erg ongebruikelijk ervoor zorgt dat je precies been geeft in gevallen van weinig licht zoals jij wil. licht erg slecht foto’s. vind, dat ik dat ook vind. Dus ik kijk vaak ook het resultaat terug, en in sommige gevallen ga ik dan over of onderbelichten omdat dat voor mijn gevoel beter bij de foto past.
Verder kan ik je alleen maar aanraden om veel gebruik te maken van de Manuele stand van je camera. En ja, dat is
11