“ALS JE DE AMBITIE HEBT OM IN 2020, 20% VAN HET ENERGIEVERBRUIK DUURZAAM OP TE WEKKEN, DAN BEREIK JE DAT ALLEEN SAMEN!” WETHOUDER BEN ENGBERTS VAN DE GEMEENTE TWENTERAND IS EEN WARM PLEITBEZORGER VAN HET ZOGENAAMDE VERANKEREN VAN DUURZAAMHEID IN DE TWENTERANDSE SAMENLEVING. “MET ‘VERANKEREN’ BEDOEL IK DAT DUURZAAMHEID EEN WAY OF LIFE WORDT. DAAR IS TIJD EN GEDULD VOOR NODIG, MAAR IK BEN OVERTUIGD VAN HET SUCCES ALS WE DAAR MET Z’N ALLEN DE SCHOUDERS ONDER ZETTEN.”
Voorwoord
Op de Spar in Vriezenveen zijn sinds kort ook zonnepanelen aangebracht
Samen naar een Duurzamer Twenterand Wethouder Engberts haalt energie uit ambitie
Portefeuillehouder Duurzaamheid Regio Twente Roel Cazemier:
“Duurzaamheid biedt Twente kansen.”
Engberts vervolgt: “Iedereen wil toch dat de volgende gene-
Aan de slag met duurzaamheid
raties prettig kunnen leven?! Rentmeesterschap heet dat
Onlangs heeft het college van B&W ingestemd met maatwerk
en daar kunnen we nu aan werken.” Engberts doelt daarbij
voor ruimtelijk inpassen van mogelijkheden om lokaal energie
op een verantwoord gebruik en opwekking van duurzame
op te wekken. “Dit biedt de Twenterander geweldige mogelijk-
energie, maar ook dat afval steeds meer gezien moet worden
heden,” aldus Engberts “voor kleine vergistinginstallaties,
als grondstof en dat dus recycling gestimuleerd moet worden.
extra hoogte voor zonnepanelen, een zonnepaneelveld tot 1ha, (kleine) windturbines en hopelijk een lokaal coöperatief
Van onderop
energiebedrijf.”
Met genoegen bied ik u de Twentse Duurzaamheidkrant aan.
Duurzame initiatieven komen in Twenterand steeds meer
De krant geeft u met korte boeiende onderwerpen, op een
van de grond. Engberts: “Sportclubs zoeken elkaar nu op om
Een ideeënfestival in de ambtelijke organisatie heeft verras-
toegankelijke manier, een indruk van de duurzaamheiddrive
te onderzoeken of zij duurzame energie kunnen opwekken
sende plannen opgeleverd. Het winnende idee kwam van
en de innovatieve kracht van de Twentse gemeenten.
voor hun accommodaties. Niet in de laatste plaats geïnspi-
de buitendienst: hemelwater inzetten voor o.a. bereiding
Sinds de vaststelling van de Twentse DuurzaamheidsAgenda
reerd door de meeste duurzame sportclub van Nederland,
van pekelwater voor de gladheidbestrijding en het wassen
(TDA) in oktober 2011 is er hard gewerkt aan het beleid
de VV Den Ham.” De Agrarische Natuurvereniging (ANV)
van eigen voertuigen. Zij kregen daarvoor de onderscheiding
om duurzaamheidkennis en ervaringen binnen de Twentse
die samen met boeren lessen gaan geven over duurzaam
‘Groenste team Twenterand 2013’.
gemeenten te delen en verder te brengen. Inmiddels zijn we
natuurbeheer en duurzaam voedsel. We zien ook steeds meer
met een Uitvoeringsagenda TDA 2013 - 2014 bezig waarvoor
particulieren die zonnepanelen gebruiken.
De rol van de gemeente verandert van initiërend naar faciliterend.
we inmiddels veel ambtelijke en bestuurlijke input hebben
Engberts onderschrijft dat: “Wij proberen andere partijen in
opgehaald en gekregen. Daar zijn we nu mee aan de slag
staat te stellen duurzame initiatieven te ontwikkelen, door ze
om in de geest van de TDA met de 4 O’s hergebruik van
bij elkaar te brengen en mogelijkheden aan te wijzen. Tijdens
grondstoffen en de ontwikkeling van hernieuwbare energie te
de goed bezochte duurzaamheidsmarkt 2012 zijn er veel
stimuleren.
contacten gelegd tussen partijen die wat voor elkaar kunnen
Deze krant wijst u tevens de weg naar de vernieuwde
betekenen. Reden om dit najaar opnieuw een dergelijke markt
TDA website: www.regiotwente.nl/duurzaamheid.
te organiseren.”
Ik wens u veel duurzaam leesgenoegen en inspiratie toe!
Engberts sluit af: “Werken aan duurzaamheid kan alleen als we er met z’n allen energie in steken.”
Roel Cazemier, Meer informatie op: www.twenterand.nl/duurzaamtwenterand
portefeuillehouder duurzaamheid Regio Twente, burgemeester gemeente Dinkelland
De Duurzaamheidsmarkt 2012 in Twenterand werd goed bezocht
2
Verduursamen De maatschappij verleiden en stimuleren NET ALS ANDERE OVERHEDEN HEEFT OOK HENGELO DOELSTELLINGEN OP HET GEBIED VAN DUURZAAMHEID. OM DEZE OOK WERKELIJK TE BEREIKEN HEBBEN WE DE MEDEWERKING VAN BURGERS EN BEDRIJVEN NODIG. GELD, TECHNIEK EN WETGEVING ALLEEN ZIJN NIET VOLDOENDE. DUURZAAMHEID GAAT OVER BEWUSTZIJN, KENNISONTWIKKELING, HOUDING EN HET MAKEN VAN WELOVERWOGEN KEUZES. ARMAND EN HENRIETTE SCHROOTEN GAAN IN DE NIEUWSTE WOONWIJK VAN WIERDEN EEN PASSIEFHUIS BOUWEN: EEN HUIS DAT ENERGIE GAAT LEVEREN. HET ULTIEME VOORBEELD VAN EEN
Als gemeente gaan we graag in gesprek met onze inwoners
DUURZAME WONING.
en bedrijven over duurzaamheid. En we merken dat daar veel creativiteit en energie zit. Onze duurzaamheidcommunicatie is erop gericht mensen te motiveren, om zich op een geïnformeerde en vrijwillige basis in te zetten voor een duurzame samenleving.
De familie Schrooten neemt de felicitaties in ontvangst van wethouder Broeze
Duurzaamheidcommunicatie in Hengelo Scholen voor Duurzaamheid is een project dat vorig jaar in Hengelo heeft gedraaid. Gemeente en bedrijven riepen de hulp
Passiefhuis in Wierden, Zenderink
in van VO-leerlingen bij actuele duurzaamheidvraagstukken. De leerlingen gingen op onderzoek uit en presenteerden uiteindelijk hun adviezen aan de opdrachtgevers. Met als resultaat geïnteresseerde en betrokken jongeren en opdrachtgevers die een oplossing voor hun probleem kregen. Ook de Wattchers-wedstrijd is een voorbeeld van een communicatieactie waarbij bewustwording centraal staat. Drie teams van raadsleden, bewoners en medewerkers van de woning-
De familie Schrooten heeft in 2012 meegedaan aan een
Energieleverend
bouwcorporatie hebben tegen elkaar gestreden om zoveel
prijsvraag van de gemeente Wierden om de meest duurzame
“Het mooiste is misschien nog wel dat ons nieuwe huis zelfs
mogelijk energie te besparen. Een speciaal meetapparaatje,
woning van de nieuwe woonwijk Zenderink in Wierden te
energie gaat leveren”, aldus Armand Schrooten. “Dit komt
de Wattcher maakte energieverbruik en -besparing inzichtelijk.
ontwerpen. De prijs was een mooie kavel in Zenderink.
door het lage energieverbruik. De energie wordt opgewekt
Tips en informatie via de mail hielpen de deelnemers op gang
door ongeveer twintig zonnepanelen. Daarnaast zorgt een
en er ontstond bijna vanzelf een fanatieke wedstrijd, waarbij
Armand Schrooten: “De gemeente Wierden stelde een
zonneboiler voor warm water, dat zowel kan worden gebruikt
tussen de 15% en zelfs ruim 60% energie is bespaard!
licentie beschikbaar voor het computerprogramma ‘GPR
voor warm tapwater als ook voor de verwarming van het
Een besparing die is bereikt omdat mensen zelf voor ander,
Gebouw’. Hiermee konden we de duurzaamheid van onze
huis.”
duurzamer gedrag hebben gekozen.
op vijf aspecten: energieverbruik, de milieubelasting van de
Meer informatie
Duurzaamheidcommunicatie in Twente
gebruikte materialen, de gezondheid en gebruikskwaliteit van
De gemeente Wierden heeft subsidie gekregen voor de voor-
De gemeenten Almelo, Enschede, Hengelo en het Waterschap
de bewoners en de toekomstwaarde van het huis. Een woning
beeldwoning van de familie Schrooten. De familie ontvangt
Regge & Dinkel hebben samengewerkt in WET (Water Energie
die volgens het huidige bouwbesluit gebouwd wordt, scoort
deze subsidie, maar er is wel een aantal voorwaarden zoals
Twente). WET had tot doel om door middel van allerlei
ongeveer een 6 op een schaal van tien. Ons ontwerp scoorde
dat de woning opengesteld moet worden voor belangstel-
communicatieactiviteiten onze bewoners, jong en oud, te
een negen en daarmee hebben we de prijsvraag gewonnen!”
lenden. Henriette: “Het bouwen van een eigen huis is heel
betrekken bij specifiek de beleidsthema’s water en energie.
bijzonder. En zeker een passiefhuis. Wij laten andere mensen
Maar deze vier partijen zijn zeker niet de enige die bezig
Passiefhuis
tijdens en na de bouw dan ook graag zien, hoe dit in z’n werk
zijn met duurzaamheidcommunicatie in Twente. Vertegen-
Hoe kom je nu op het concept voor een passief huis? Henriette
gaat. Hiervoor organiseren wij een aantal open dagen en
woordigers van de verschillende O’s hebben recentelijk de
Schrooten: “We gingen wat rondsurfen op internet en werden
hebben we een website van onze nieuwe woning gemaakt:
wens uitgesproken om samen te werken. Door onze kennis,
al snel erg enthousiast voor een passiefhuis: een type woning
www.energieleverend.nl. Hier staan de achtergronden van
tijd en financiën te bundelen kunnen we straks nog beter
waarbij het energieverbruik ongeveer een vijfde bedraagt van
het ontwerp en kunnen mensen de bouw volgen.”
onze burgers bereiken en verleiden om mee te werken aan een
woning bepalen. Dit programma beoordeelde het ontwerp
een ‘normaal’ huis. Dit wordt bereikt door het toepassen van een dikke laag isolatie en door te zorgen dat het huis luchtdicht wordt gebouwd. Zo worden de buiten muren een halve meter dik en hebben ramen en deuren een driedubbele kierdichting. Door het toepassen van veel glas aan de zuidgevel, wordt gebruik gemaakt van de passieve zonnewarmte.”
duurzaam Twente.
3
Digitaal energieloket Losser Energie besparen is twee keer verdienen “De mensen hoeven er de deur niet voor uit en er valt geld te verdienen”, zegt verantwoordelijk wethouder Jan Weierink. “Voor mensen die hun woning willen isoleren, en dat kan echt op heel veel manieren, is er een premieregeling. Ze krijgen dus als het ware een bonus als dank voor hun bijdrage aan een energiezuinig Losser. Maar er is meer, want voor de aanschaf van allerlei energiebesparende middelen kunnen mensen een bijna renteloze lening afsluiten. Denk bijvoorbeeld aan de aanschaf van een zuinige cv-ketel, het aanbrengen van dakisolatie, het plaatsen van zonnecollectoren of het isoleren van gevels, kruipruimtes of muren. Je staat er vaak niet bij stil, maar er is heel veel mogelijk en daar wordt door de provinciale overheid flink aan meebetaald. Waarom zou je daar dan geen gebruik van maken?” “Maar ik snap het wel”, vervolgt de wethouder zijn verhaal. “Isoleren doe je niet elke dag en een nieuwe cv-ketel schaf je ook niet zomaar even aan. Ga je er op googlen dan zie je al snel door de bomen het bos niet meer. Voor ons was dat een hele belangrijke reden om aan te sluiten bij een initiatief van de gemeente Enschede dat daar al twee jaar succesvol draait: Doe groen, dat scheelt. Dat is een verzamelsite waarop heel veel informatie over energiebesparing te vinden is die specifiek VIA WWW.LOSSER.NL IS HET DIGITALE ENERGIELOKET
van toepassing is op een bepaalde leefomgeving.”
MET ÉÉN DRUK OP DE KNOP TE BEREIKEN. INWONERS
“In ons geval is dat dus Losser. Inwoners kunnen via
KUNNEN ER TERECHT VOOR ADVIES EN INFORMATIE
www.losser.nl of www.doegroendatscheelt.nl bijvoorbeeld eerst
OVER MOGELIJKHEDEN EN SUBSIDIEREGELINGEN
de thermoscan voor Losser raadplegen. Die geeft informatie
OP HET GEBIED VAN DUURZAAM EN ENERGIEZUINIG
over eventuele energielekken in het huis waar ze wonen of
WONEN.
het bedrijf waar ze werken. Vervolgens kunnen ze kijken welke maatregelen daarbij passen en wie in Losser of omgeving de juiste materialen en diensten daarvoor kan leveren. En tot slot is er dus informatie over de overheidsregelingen die het
Water uit de Leemslagenplas koelt ZGT
financieel zo interessant maken om tot actie over te gaan. Indien gewenst kan een deskundige medewerker van de bijbehorende telefonische helpdesk (053 - 8528005) helpen met een persoonlijk advies of het invullen van de subsidieaanvraag.” Wethouder Weierink besluit zijn verhaal met een ferme onderstreping: “Doe groen, dat scheelt echt! Je bespaart eerst op je investering en vervolgens op je energierekening. Dat is dus twee keer verdienen.”
zetten in verduurzaming en efficiencyverbetering van de WANNEER JE OP EEN ZOMERDAG IN HET ZIEKENHUIS
energiehuishouding in het ziekenhuis in Almelo. In 2011
LIGT, HEB JE HET LIEFST EEN KOELE KAMER. MAAR
voerden de gemeente, ZGT en energieleverancier Cogas
AIRCONDITIONINGSYSTEMEN ZIJN KOSTBAAR EN
gezamenlijk een haalbaarheidsonderzoek uit naar het
De koudevraag van het
BOVENDIEN NIET DUURZAAM. ZGT ALMELO ZOCHT
verduurzamen van het ziekenhuis. De provincie Overijssel
ziekenhuis ‘slechts’ 9 terajoule
DAAROM NAAR EEN BETAALBARE OPLOSSING.
stelde een subsidie beschikbaar.
per jaar. Er blijft dus voldoende over
ZGT, COGAS EN DE GEMEENTE ALMELO
Uit dit onderzoek bleek dat koude levering een goede maat-
voor andere afnemers. Gezien de capaciteit
ONTDEKTEN DAT HET WATER UIT DE NABIJGELEGEN
regel is. Zowel uit oogpunt van duurzaamheid als financieel.
die resteert, acht de gemeente een lokaal koude
LEEMSLAGENPLAS GESCHIKT IS OM HET ZIEKENHUIS
De kou van het water wordt met een warmtewisselaar over-
netwerk denkbaar. Daarmee kan grootschalige duurzame
TE KOELEN. DE GEMEENTE ZOEKT NU EEN
gebracht op het koelsysteem van het ziekenhuis. Dat vergt een
energie worden opgewekt en geleverd aan gebouwen in de
COMMERCIËLE EXPLOITANT VOOR EEN BETAALBARE
fractie van de oorspronkelijke elektrische energie. In de winter
omgeving van de Leemslagenplas. De Leemslagenplas blijkt
KOUDE- WATERLEVERING AAN ZGT. DANKZIJ HET
werkt het systeem omgekeerd. Koude wordt dan met een
een oneindig duurzame energieleverancier.
WATER UIT EEN VOORMALIGE ZANDWINPUT WORDT
warmtepomp opgewerkt tot warmte. Wereldwijd wordt deze
HET ZIEKENHUIS STRAKS KOEL EN NÓG GROENER.
innovatieve technologie nog zeer beperkt toegepast. Door het ziekenhuis in Almelo te koelen met koude uit de Leemslagenplas realiseert het ziekenhuis een CO2 besparing van ongeveer 200 ton per jaar.
De Leemslagenplas, eigendom van de gemeente Almelo,
De koudevraag van ZGT moet in de zomerperiode in evenwicht
heeft een oppervlakte van bijna 25 hectare. In het 30-meter
zijn met de koude opnamecapaciteit van de Leemslagenplas in
diepe deel van de plas, waar het water een constante lage
de winterperiode. Er mag geen onderuitputting zijn.
temperatuur van 8 graden heeft, is circa 1,5 miljoen m water
Dit evenwicht wordt ook wel het regeneratievermogen
beschikbaar om te gebruiken voor het koelen van gebouwen.
genoemd. Het haalbaarheidsonderzoek laat zien dat het
De Ziekenhuisgroep Twente (ZGT) wil een vergaande stap
totale regeneratievermogen circa 50 terajoule* per jaar is.
3
*
50 terajoule is ongeveer vergelijkbaar met 50 miljoen Kilojoule. Joule is de eenheid van energie/warmtemeting.
4
Enschede Buurtenergie
EEN BETER MILIEU BEGINT NOG ALTIJD BIJ JEZELF. EN WE WETEN OOK DAT SAMENWERKEN LEIDT TOT BETERE RESULTATEN. DAAROM ZET ENSCHEDE ZICH SAMEN MET WONINGCORPORATIES, BEDRIJVEN
Samen energievoordelen behalen
EN BEWONERS IN VOOR DUURZAAMHEID. DE AMBITIE VAN DE GEMEENTE IS OM 30% MINDER CO2-UITSTOOT IN 2020 TE REALISEREN. EEN MOOI VOORBEELD VAN DEZE AMBITIE IS HET PROJECT ENSCHEDE BUURTENERGIE. DAARMEE HELPT DE GEMEENTE BEWONERS MET HET VERLAGEN VAN HUN ENERGIEREKENING.
Buren vinden elkaar Ongeveer een jaar geleden hield de gemeente Enschede in samenwerking met Jurgen van der Heijden van AT Osborne een bijeenkomst over buurtenergiebedrijven. Dat is een groep buren die samen investeren in energiebesparing, bijvoorbeeld door de aanschaf van zonnepanelen. Door samen te kijken naar een geschikte locatie voor zonnepanelen of door bijvoorbeeld energie uit mest van boeren te halen, haal je veel meer rendement uit je omgeving. Buurtbewoners werden die avond bij elkaar gezet om te kijken wat in hun buurt haalbaar was. Dat leidde tot de oprichting van een viertal buurtenergiebedrijven, waaronder Beien - Bewonersinitiatief Enschede Noord. Ernst Bergboer is kartrekker van deze club.
Inkoopvoordeel met de buurt De pijlen van Bergboer en zijn buurtgenoten richtten zich het afgelopen jaar op twee initiatieven: de vorming van energiekringen en de gezamenlijke inkoop van zonnepanelen. “Op dit moment liggen er drie offertes van lokale duurzame installateurs. We laten een intekenlijst onder huisbezitters rondgaan om gezamenlijk inkoopvoordeel te genereren. Tevens proberen we buurtbewoners bewust te maken van de energievoordelen die we kunnen behalen. Misschien dat we in de toekomst zelfs gezamenlijk energie gaan inkopen”, zegt Bergboer.
Bespaar tot wel 50-60% Bij de vorming van energiekringen is het doel met name om bewustwording over energieverbruik te creëren. Bergboer: “Tijdens bijeenkomsten praten de buurtgenoten over de mogelijkheden om op het energieverbruik te besparen. Een gemiddeld huishouden bespaart door de reductie van sluipverbruik al snel zo’n 20 tot 30%. Gaan ze een stap verder door apparaten alleen te gebruiken op het moment dat ze nodig zijn, dan kan de besparing oplopen tot 40%. En dat nog zonder te investeren. Maak je die laatste stap wel, dan kun je resultaten behalen van wel 50 tot 60%. Dat proberen we met de energiekringen te bewerkstelligen.” Naast dit buurtenergiebedrijf bloeien er ook mooie samenwerkingen op bij de andere buurtenergiebedrijven in Enschede, zoals het Buurtenergiebedrijf Boekelo, het Buurtenergiebedrijf Centrum en het Buurtenergiebedrijf Enschede-Zuid. Benieuwd naar deze buurtenergiebedrijven of wilt u zelf een buurtenergiebedrijf starten? Op www.doegroendatscheelt.nl vindt u meer informatie. Ga naar het kopje ‘Doe mee’ en klik links in het menu op Buurtenergie.
5
Op naar een Duurzaam Noord Deurningen Biogassysteem
omdat de vrijkomende mest de basis vormt voor het biogas-
actief te informeren en begeleiden zodat zij ook tegen aantrek-
Eind november 2012 heeft de Stichting Duurzaam Noord
systeem. Op dit moment hebben 21 agrarische ondernemers
kelijke condities de woning energiezuiniger kunnen maken.
Deurningen, hierna te noemen ‘Stichting DND’, Leader
aangegeven mogelijk te participeren in het biogassysteem.
Dit zal mede gebeuren met de ondersteuning van het
subsidie bij de provincie aangevraagd voor het uitwerken van
Mocht de Leader subsidie definitief worden toegekend dan zal
Energieloket ‘2’, toepasbaar voor huizen na 1985, van de
een definitieve Business Case voor een Biogas systeem in
de Stichting DND zich richten op het selecteren van de juiste
gemeente Dinkelland. Hoe de Stichting DND dit gaat doen
Noord Deurningen.
partijen die ons gaan ondersteunen bij de uitwerking van onze
en welke initiatieven zij nog meer ontplooien zal via de
De Stichting DND is bijzonder trots dat de Provincie Overijssel
plannen. Vervolgens wordt met deze partijen de definitieve
website www.noord-deurningen.nl/energie-neutraal worden
momenteel alles in het werk stelt om de benodigde subsidie
Business Case uitgewerkt en opgesteld en zal duidelijk worden
gecommuniceerd.
toe te kennen zodat Noord Deurningen hiermee verder aan de
wat haalbaar is en tegen welke condities.
slag kunnen gaan. De doelstelling van het project is het Het biogassysteem draagt bij aan het realiseren van een
Energie besparen voor particuliere woningbezitters Noord Deurningen
Energieneutraal Noord Deurningen in 2020. Het biogas-
In het afgelopen jaar hebben vele inwoners van Noord
systeem is bovendien een duurzame energievoorziening die
Deurningen de huizen van voor 1985, met behulp van
resulteert in het vervangen van fossiele brandstoffen door
de Stichting DND en het Energieloket van de gemeente
hernieuwbare energie. Het biogassysteem moet een collectief
Dinkelland, energiezuiniger gemaakt. Energie prestatie
dorpsysteem worden waarin de bewoners en (agrarische)
adviezen, gezamenlijke inkoop, subsidiegelden en actieve
bedrijven participeren. Door dit collectieve systeem wordt ook
informatievoorziening plus begeleiding hebben hier een zeer
het netwerk, waarin lokale partners hun verantwoordelijkheid
belangrijke rol in gespeeld.
nemen voor het sociaal en economisch vitaal houden van het
Wegens het grote succes van deze energiebesparende maat-
platteland, versterkt. Met name de agrarische bedrijven spelen
regelen bij huizen van voor 1985 is door Stichting DND
een belangrijke rol bij het realiseren van het biogassysteem
besloten om ook de bewoners met woningen van na 1985
realiseren van een biogassysteem voor Noord Deurningen.
Verduurzamen accommodaties met een maatschappelijk doel DE GEMEENTERAAD VAN DE GEMEENTE TUBBERGEN HEEFT BESLOTEN OM EEN RESERVE COGASGELDEN TE CREËREN VOOR DUURZAAMHEIDPROJECTEN. IN DE BEGROTINGSVERGADERING 2012 HEEFT DE RAAD EEN AMENDEMENT AANGENOMEN DAT RICHTING GAF AAN DE BESTEDING VAN DEZE GELDEN. EEN GEDEELTE VAN DIT GELD DIENT VOLGENS DE RAAD BESTEED TE WORDEN AAN HET VERDUURZAMEN VAN ACCOMMODATIES MET EEN MAATSCHAPPELIJK DOEL. HET DOEL VAN DE SUBSIDIE IS ENERZIJDS EEN STEENTJE BIJDRAGEN AAN DE CO2-REDUCTIE, MAAR ZEKER ZO BELANGRIJK IS HET VERMINDEREN VAN DE ENERGIEKOSTEN IN DE EXPLOITATIE VAN ACCOMMODATIES.
Om aan dit voornemen invulling te geven zijn alle kernen uitgenodigd en uitgedaagd om met concrete plannen te komen. Dat heeft er in geresulteerd dat er vanuit alle 9 kernen van de gemeente Tubbergen initiatieven zijn aangedragen. Deze voorzien bij meerdere accommodaties per kern o.a. in de volgende energie besparende maatregelen: • installatie van een complete zonnestroom-installatie • plaatsen ledverlichting • zonnepanelen
Door de gemeentelijke bijdrage hebben de verschillende initia-
maatschappij zeer flexibel en veerkrachtig is en in staat is om
• dak- en wandisolatie
tiefnemers een sprong voorwaarts gemaakt op het gebied van
ook zelf projecten op te pakken. Dit past binnen de opzet
• vervanging van bestaande torenuurwerk door
Duurzaamheid.
Meer Samenleving, minder Overheid.
LED-verlichtingselementen
Bijkomend aspect is dat het project Verduurzamen accom-
• waterbesparende maatregelen
modaties met een maatschappelijk doel een extra impuls
In het kader van duurzame accommodaties heeft de gemeente
• verwarmingssysteem op basis van een luchtverdeelsysteem
betekent voor de plaatselijke economie en voor het behoud van
ook op het gemeentehuis in Tubbergen in 2012 reeds
• zonneboilers
de werkgelegenheid. Uit dit project is tevens gebleken dat de
zonnepanelen geplaatst.
6
Samen Werken aan een Duurzaam Hellendoorn Brede aanpak
van aspecten van duurzaamheid aan de orde komen. In de
HET COLLEGE VAN BURGEMEESTER EN WETHOUDERS
In de beleidsnota Duurzaam Hellendoorn is gekozen voor
komende jaren zal verder nóg meer ingezet worden op de
HEEFT IN MEI VAN DIT JAAR DE BELEIDSNOTA
een brede aanpak van het thema duurzaamheid en beperken
bestaande particuliere woningen. Voor deze doelgroep heeft de
DUURZAAM HELLENDOORN VASTGESTELD.
we ons niet tot energie en klimaat alleen. Het college heeft
provincie een duurzaamheidspremie en duurzaamheidslening
DE GEMEENTE HELLENDOORN HEEFT VEEL
besloten de gemeente aan te melden als Millenniumgemeente.
beschikbaar met het doel de energieprestatie van woningen te
AMBITIES OP HET GEBIED VAN DUURZAAMHEID.
Uit de acht millenniumdoelen is gekozen voor de doelen
verbeteren. De communicatie over dit thema verloopt via het
IN DE AFGELOPEN JAREN IS DUURZAAMHEID OP
7 (er leven meer mensen in een duurzaam leefmilieu) en
gemeentelijk energieloket. Vanaf het najaar van 2013 kunnen
VERSCHILLENDE BELEIDSTERREINEN OPGEPAKT.
8 (er is meer eerlijke handel, schuldverlichting en hulp).
inwoners op meerdere plaatsen in de gemeente zich tijdens
HET GEMEENTEBESTUUR WIL NU WAT MEER
Als Millenniumgemeente werken we vanuit drie dimensies.
speciale avonden laten informeren en adviseren. Daarbij zullen
FOCUS, SAMENHANG EN STURING OP HET THEMA
De sociale dimensie (People), de ecologische dimensie (planeet)
ook aspecten zoals comfort en het langer kunnen wonen in de
DUURZAAMHEID. OOK STAAN DE GROTE AMBITIE
en de economische dimensie (profijt). Per dimensie zijn speer-
woning aan de orde komen. Voor deze avonden benaderen we
EN DE BESCHIKBARE FINANCIËLE MIDDELEN EN
punten bepaald met doelstellingen. De gemeente Hellendoorn
ook de lokale bedrijven in de bouw- en installatiesector.
CAPACITEIT OP GESPANNEN VOET MET ELKAAR.
kiest voor de speerpunten participatie, fairtrade, afval, energie,
Het is de bedoeling dat deze sector over enkele jaren de rol
DAAROM MOETEN ER KEUZES WORDEN GEMAAKT.
klimaat, natuur en landschap en leefomgeving.
van subsidie en van de lokale overheid heeft overgenomen.
Energiepremieregeling
Samen met de samenleving
In de afgelopen jaren is er al een flinke slag gemaakt in de
Wethouder ten Have: “De gemeente Hellendoorn kan het
bestaande woningen en in de woningbouw. Zo is met een
duurzaamheidsbeleid niet alleen tot een goed einde brengen.
financiële bijdrage van de provincie Overijssel met groot
We willen dit samen met de samenleving oppakken.” Voorbeelden
succes het project van de Energiepremieregeling in gang gezet:
daarvan zijn het oprichten van een platform Duurzaam
de energieprestatie van meer dan 700 bestaande particuliere
Hellendoorn en een jaarlijkse dag van de duurzaamheid.
woningen is structureel verbeterd met één á twee labels. Er is
De gemeente Hellendoorn wil de samenleving maar ook haar
met subsidie van de provincie een pilot-project energieleverende
eigen medewerkers nog meer bewust laten worden van de nood-
woning gebouwd, die model staat voor potentiële woningbouwers,
zaak om samen aan duurzaamheid te werken door zichtbaar
en er zijn al diverse woningen opgeleverd met een energie-
aan de slag te gaan en zelf ook het goede voorbeeld te geven.
prestatie die verder reikt dan wat het Bouwbesluit vraagt. Maar daar blijft het niet bij, er is immers nog veel eer te behalen. We zullen regelmatig informatieve zaterdagmarkten blijven organiseren, voor concrete doelgroepen of meer in de Energieleverende woning
breedte. Zo zal, te beginnen in september 2013, jaarlijks een brede duurzaamheidsmarkt worden georganiseerd, waar tal
Op zoek naar het duurzaamste idee voor Borne! Gemeente en maatschappelijke partners slaan handen ineen In MijnBorne2030 staat duurzaamheid als één van de speer-
Na de inspiratiesessie op 10 juni zal de uit burgers bestaande
STICHTING BORNE DUURZAAM, HET KULTURHUS
punten. Om dit speerpunt concreet te maken, wordt iedereen
stichting Borne Duurzaam! samen met de gemeente, de
BORNE EN DE GEMEENTE BORNE HEBBEN
opgeroepen om duurzame ideeën en plannen te bedenken en
woningbouwvereniging en leveranciers op het gebied van
DE HANDEN INEENGESLAGEN OM EEN
in te dienen. Tijdens de inspiratiebijeenkomst MijnBorne2030:
duurzaamheid, alle ideeën gaan toetsen op haalbaarheid.
DUURZAAMHEIDSAGENDA OP TE STELLEN VOOR
Dynamisch en Duurzaam, op 10 juni 2013, kunnen de indieners
Tijdens het jaarlijkse toekomstgesprek van MijnBorne2030,
DEZE GEMEENTE. DIT IDEE PAST HELEMAAL
hun idee aan een jury en aan het publiek presenteren.
dat aan het eind van het jaar wordt georganiseerd, zullen de stichting en het Kulturhus alle haalbare voorstellen
IN DE TOEKOMSTVISIE DIE DOOR DE BORNSE GEMEENSCHAP IS GEMAAKT: MIJNBORNE2030
Zowel individuen als groepen, organisaties en bedrijven,
presenteren. De gemeente maakt mede op basis daarvan de
DYNAMISCHE DORPEN.
kunnen ideeën aandragen voor een duurzamer Borne.
uitvoeringsagenda Duurzaamheid.
Duurzame ideeën kunnen allerlei vormen hebben, zoals:
De organisatie van MijnBorne Dynamisch en Duurzaam
• Samenwerken aan oplossingen voor problemen.
daarover: “Het past helemaal in MijnBorne2030 dat niet
• Besparen van fossiele brandstoffen of grondstoffen.
de gemeente bepaalt welke prioriteiten er zijn, maar dat
• Het delen van kennis en middelen om daar samen van te
de gemeenschap volop meedenkt. Ook over wat niet kan.
profiteren.
Vorig jaar is dat met het veiligheidsbeleid gedaan. We
• Het helpen van mensen die dit nodig hebben.
zijn erg benieuwd naar de creativiteit op het gebied van
• Het beter omgaan met natuur en milieu.
duurzaamheid!”
Voor de ideeën die door de jury op 10 juni als beste worden
Meer informatie is te vinden op www.mijnborne2030.nl
betiteld, is een geldprijs beschikbaar om het idee ook echt vorm te geven. Dit is mede mogelijk door een sponsorbijdrage van de Rabobank. Naast de 3 juryprijzen is er ook een publieksprijs. Onder alle aanwezigen worden tijdens de inspiratiesessie ook duurzame prijzen verloot, beschikbaar gesteld door de Provincie Overijssel.
7
Nieuwe Energie Overijssel
Wethouders
Ondernemer, inwoner en overheid slaan de handen ineen
Deelnemende Twentse gemeenten
In Overijssel werken we samen aan het slim gebruiken van OVERIJSSEL WERKT SAMEN AAN EN MET NIEUWE
energie. Heel dichtbij huis, op het werk, op de sportclub en in
ENERGIE. WANT ZOWEL VOOR ONDERNEMER,
de kerk zijn we steeds bewuster bezig met de energiekosten.
INWONER ALS BESTUURDER IS LASTENBEHEERSING
De technieken om energie duurzaam op te wekken en in
IN TIJDEN VAN BEZUINIGINGEN EN WERKLOOSHEID
panden isolatie en procesverbeteringen door te voeren zijn
BELANGRIJK. NIET LANGER STAAT BEZIT CENTRAAL,
ver ontwikkeld en dus betaalbaar geworden. Slim met energie
MAAR GEBRUIK. EN DAT LAATSTE IS EEN GEDEELDE
omgaan is geen luxe meer maar noodzaak. Het wordt straks
VERANTWOORDELIJKHEID.
net zo vanzelfsprekend als noaberschap en gescheiden afval.
Pim Koegler Wethouder Gemeente Dinkelland
Ben Engberts Overijssel is innovatief ondernemend als het gaat om:
Wethouder Gemeente Twenterand
• De aanpak in de gebouwde omgeving (energieloketten, vraag- en aanbodstimulans in samenwerking met alle 25 gemeenten en branche verenigingen Uneto VNI en Bouwend Nederland).
Theo de Putter
• Het stimuleren van gemeenschappen (Duurzaam Dorp
Wethouder Gemeente Wierden
Overijssel, Koplopers groep duurzame sportvereniging, koplopersgroep zon installateurs). • Het ondersteunen van ondernemers met kennis (BEON, UT onderzoek naar een bio-energiedorp, pyrolyse gebruik en bio energie technieken), communicatie en financiën (o.a. Energiefonds Overijssel en diverse doelgroepgerichte (MKB) subsidies). Gedeputeerde Rietkerk, wethouders van der Berg en Wagemans op biomassawerf van cooperatie BiomasSalland
Janneke Oude Alink Wethouder Gemeente Hengelo
• Het inspireren van de jeugd (o.a. Scholen krijgen Energie, minor Green op Saxion en sponsoring van Green Team Twente, Solar Team Twente en Solar Boat Windesheim). In 2020 wil provincie Overijssel 20% Nieuwe Energie uit biomassa,
Jan Weierink
bodem, wind en zon beschikbaar hebben. Het opwekken,
Wethouder Gemeente Losser
transporteren en slim gebruiken van groengas, biogas, elektra en warmte staan centraal in het programma Nieuwe Energie Overijssel (NEO). Vanaf zomer 2013 vertellen vooruitstrevende ondernemers waarom en hoe zij hun geloof in een energie onafhankelijke toekomst vorm geven. Schuif aan bij hun koffietafel.
De jeugd heeft de toekomst
Johan Andela Wethouder Gemeente Almelo
www.overijssel.nl/nieuweenergie
Hans van Agteren Wethouder Gemeente Enschede
De gemeente Hof van Twente wil op termijn een energie-
voortgezet onderwijs. De leskisten,
neutrale gemeente zijn. Dat wil zeggen dat we in onze eigen
die ontwikkeld zijn door Willem Bomhof en
energiebehoefte voorzien en dat op een duurzame manier.
Wim Schreurs van de stichting, zijn zeer gewild bij
De gemeente stimuleert bijvoorbeeld het opzetten van een
de scholen. Leerlingen kunnen er zelfstandig mee aan de slag
energiecoöperatiedie de gezamenlijke inkoop van groene
en worden aangemoedigd om hun talenten te ontwikkelen
energie kan regelen en voorlichting geeft over zonnepanelen.
op gebied van techniek. Aan de leskisten is nu het duurzaam-
Maar ook bewustwording is een heel belangrijk onderdeel van
heidsaspect toegevoegd zodat leerlingen kennismaken met
het inzetten op duurzaamheid en als het over onze toekomst
alternatieve energiebronnen. Zo kunnen ze met zonne-energie
Thea ten Have
gaat dan is het van belang om ook de jeugd erbij te betrekken.
water koken in een solarcooker of een propeller van een
Wethouder Gemeente Hellendoorn
Daarom heeft de Stichting Zwaluwstaarten techniekleskisten
vliegtuigje laten draaien. Ook kunnen ze een proef doen met
duurzame energie ontwikkeld voor het basisonderwijs en
windenergie of isolatie.
Gerrit Ophof Wethouder Gemeente Tubbergen
Josh Sijbom Wethouder Gemeente Hof van Twente
Ben Wolterink Wethouder Gemeente Rijssen-Holten
Herman Mulder Wethouder Gemeente Borne
8
Stimuleren sanering asbestdaken naar duurzaam dak In 2012 is een pilotproject uitgevoerd bij onder andere de ASBESTDAKEN VORMEN EEN GEVAAR VOOR
bedrijven Schuitemaker en Nijhuis, waar de asbestdaken
DE OMGEVING, VOORAL BIJ CALAMITEITEN
vervangen zijn door duurzame daken. In totaal is 30.000 m2
ZOALS BRAND. DEZE DAKEN ZIJN DAARNAAST
asbest verwijderd. Er bevindt zich nu nog ongeveer 70.000 m2
ENERGIEVERSLINDEND.
niet geïsoleerd asbesthoudend dak bij circa 40 bedrijven op de bedrijventerreinen. In de praktijk blijkt dat bedrijven moeilijk overgaan tot sanering. Om dit te stimuleren is dit project benoemd. Het gaat hier om het financieel inzichtelijk maken van de kosten en baten, enthousiasmeren en overtuigen van
Planning
bedrijven om de uitvoering aan te pakken. De insteek is om alle
• Benaderen van de bedrijven vindt
bedrijven met asbest actief te benaderen, met als doel zoveel
plaats in het tweede en derde kwartaal van 2013
mogelijk bedrijven te stimuleren om de sanering aan te pakken.
(werkzaamheden consortium). • Uitvoering daadwerkelijke sanering daken et cetera op zijn
Wat gaan we hier voor doen?
vroegst na medio 2013.
Prioritering bedrijven
Wie zijn er bij betrokken?
De bedrijven worden benaderd door met een helder verhaal
Het project wordt uitgevoerd door het consortium, dat ook bij
over de kosten en baten van de benodigde maatregelen:
het pilotproject is betrokken. Dit betekent overigens niet dat de
• Grote bedrijven kunnen een grote stap maken in het
bedrijven die worden benaderd, verplicht zijn om de werk-
verminderen van energieverbruik. • Kleinere bedrijven zullen de stap vanuit bijvoorbeeld
zaamheden door het consortium te laten uitvoeren. • Consortium: Bouwfund, Zuna advies en RoosdomTijhuis
maatschappelijk verantwoord ondernemen (financieel)
• Kring Werkgevers Rijssen (KWR)
eerder kunnen maken.
• Holtense Industrie Groep (HIG) • Businessclub Bij de Tijd
Voorlichting en enthousiasmeren bedrijven
• Gemeente Rijssen-Holten
De bedrijven en/of eigenaren van asbesthoudende bedrijfsdaken worden afzonderlijk benaderd. E.e.a. gebeurt op basis
Wat kost het?
van de asbestinventarisatie lijst, die destijds in overleg met de
De kosten bedragen 1 48.300,00 excl. BTW. Voor de uitvoerings-
Kring Werkgevers Rijssen (KWR) is opgesteld. Door middel van
kosten vindt op grond van concrete projecten overleg met
het door Saxion opgestelde rekenmodel wordt de ondernemer
subsidieverlenende instanties plaats.
aan de hand meegenomen en zal geprobeerd worden de
Naast het hiervoor genoemde project (voor de bedrijven) zal in
ondernemers te overtuigen van de voordelen van asbest-
het kader van het Deltaplan ook een project worden opgestart
sanering en isolatie van de daken.
met het doel om te komen tot sanering van het aanwezige
Via collectieve inkoop, fiscale voordelen en subsidie van
asbest aanwezig bij de agrarische bedrijven binnen onze
overheden zullen bedrijven naar verwachting (voor een deel) te
gemeente (dit is een aanvulling op het Deltaplan e.e.a. naar
verleiden zijn om mee te doen. Tenslotte wordt een afsluitend
aanleiding van de behandeling door de gemeente raad op
seminar gehouden.
21 maart 2013). De kosten bedragen 1 25.000 excl. BTW.
Redactie
Drukwerk
Communicatieafdelingen deelnemende Twentse gemeenten:
Drukkerij Verhaag
Almelo, Borne, Dinkelland, Enschede, Hellendoorn, Hengelo,
Oplage: 5000 exemplaren. De krant
Hof van Twente, Losser, Rijssen-Holten, Tubbergen,
is gedrukt op 170 grams houtvrij
bezoekadres
Twenterand, Wierden en provincie Overijssel
offset FSC
Nijverheidstraat 30 7511 JM Enschede
Samenstelling en eindredactie
Deze krant is een publieksvriendelijke voortgangsrapportage
Regio Twente, Marie-José Herik-Jonker, Irma Huiskes,
van de Twentse Duurzaamheidagenda, een project van
Harry te Walvaart en Paul Westenbrink.
Regio Twente, het samenwerkingsverband van de 14 Twentse
Colofon
postadres
Postbus 1400 7500 BK Enschede
gemeenten. Voor meer informatie scan onderstaande QR-code.
contact
053 487 65 43
Opdrachtgever
website
Roel Cazemier (bestuurlijk opdrachtgever)
regiotwente.nl/duurzaamheid
Fons Lohuis (ambtelijk opdrachtgever)
www.regiotwente.nl/duurzaamheid Aan de inhoud kunnen geen rechten worden ontleend. Tekst mag alleen met toestemming van Regio Twente
Ontwerp en opmaak
Digidee Ontwerpstudio, Enschede
worden overgenomen. Druk- en zetfouten voorbehouden.