TEYXOS 66

1949 - 2009 ΝΑΥΤΙΚΟΝ ΜΟΥΣΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

60 ΧΡΟΝΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ 10.000 ΧΡΟΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ • ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ

ΤΕΥΧΟΣ 66 • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ ΜΑΡΙΝΑ ΖΕΑΣ - ΠΕΙΡΑΙΑΣ 185 37 Επιχορηγείται από ΥΠ.ΠΟ. - ΥΕΘΑ/ΓΕΝ-ΝΑΤ

1949 - 2009 ΝΑΥΤΙΚΟΝ ΜΟΥΣΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

66

IANOYAΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 02

Χαιρετισμός Εκδότη

04

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ. Ναύτικον Μουσείον της Ελλάδος. 1949-2009.

13

NEΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚO ΣΥΜΒΟYΛΙΟ Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος

14

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΡΙΓΚΟΣ Της κα Αναστασίας Αναγνωστοπούλου- Παλούμπη

18

Αντιναύαρχος Β.Ν. Δημήτριος Οικονόμου

22

Αντιναύαρχος Β.Ν. Κωνσταντίνος Αλεξανδρής

24

Υποναύαρχος Π.Ν. Εμμανουήλ Μακρής

25

Αντιναύαρχος Π.Ν. Κωνσταντίνος Παΐζης-Παραδέλλης

26

Ψηφιοποίηση σπάνιου υλικού του φωτογραφικού αρχείου του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος Παρουσίαση: Κλεοπάτρα Ρηγάκη, Βιβλιοθηκονόμος ΝΜΕ

28

Κωνσταντίνος Τσάλης. Αξιωματικός, Ναυτικός, Ιστιοπλόος. Του Ιωάννη Παλούμπη

34

Νέα εκθέματα στις μόνιμες συλλογές του ΝΜΕ Του Χάρη Τορτορέλη, Μουσειολόγου-Παιδαγωγού

42

Το Ίδρυμα «Αικατερίνη Λασκαρίδη» αναπαλαίωσε τον φάρο του ακρωτηρίου Ταινάρου

44

Στην Ερμιόνη άλλοτε και τώρα. Μια νέα εκδοτική προσπάθεια.

48

Πελοποννησιακού Πολέμου Παραλειπόμενα. Του Φώτη Μεταλλινού

54

Ιστορικά Μελετήματα από την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Της Μαρίκας Β. Μπουζουμπάρδη

58

Το ηλιακό πλοίο του KHUFU. Του Κωνσταντίνου Φιλίππου Διπλ. Ναυπηγού & Μηχανολόγου Μηχανικού

60

Ένα φτωχό απεικόνισμα του θρυλικού «ΑΒΕΡΩΦ». Του Γιάννη χατζηβασιλείου.

62

Μεταλλικές Αντανακλάσεις. Μίνα Παπαθεοδώρου Βαλυράκη.

63

15 XPONIA HELMEPA

64

Ο Γερουσιαστής Ραπτάκης φιλοξενεί τον 16ο ετήσιο εορτασμό της Ελληνικής Ημέρας Ανεξαρτησίας στο μέγαρο της Πολιτείας.

65

Πολυνίκης o Όμιλος Ερετών

Óôá ìÝëç ôïõ Ìïõóåßïõ äéáíÝìåôáé ÄùñåÜí

66

Λογοτεχνία & Θάλασσα Βιβλιοπαρουσιάσεις - Δωρεές Βιβλίων & Περιοδικών

Ïé áðüøåéò ðïõ åêöñÜæïíôáé óôïí ÐÅÑÉÐËÏÕ åßíáé ðñïóùðéêÝò ôùí óõããñáöÝùí êáé äå äåóìåýïõí ôï Í.Ì.Å. ïýôå åñìçíåýïõí ôçí ðïëéôéêÞ Þ ôéò áðïöÜóåéò ôïõ.

68

Ημερολόγιο Μουσείου Εκδηλώσεις - Το ΝΜΕ ήταν εκεί - Δωρεές Νέα Μέλη - Ανακοινώσεις

78

Βαρόμετρο

60 ΧΡΟΝΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ 10.000 ΧΡΟΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ • ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ

ΤΕΥΧΟΣ 66 • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ ΜΑΡΙΝΑ ΖΕΑΣ - ΠΕΙΡΑΙΑΣ 185 37 Επιχορηγείται από ΥΠ.ΠΟ. - ΥΕΘΑ/ΓΕΝ-ΝΑΤ

Åîþöõëëï “Áíôéôïñðéëéêü óå áíèñÜêåõóç”. Åëáéïãñáößá Âáóßëåéïõ ×áôæÞ (1870-1915). Áñ. Óõëë. Í.Ì.Å. 475.

04

Tñéìçíéáßá ¸êäïóç ôïõ Íáõôéêïý Ìïõóåßïõ ôçò ÅëëÜäïò Kùä. 2528 ÉäéïêôÞôçò: Íáõôéêüí Ìïõóåßïí ôçò ÅëëÜäïò Ìáñßíá ÆÝáò, ÐåéñáéÜò 185 37 Ôçë.: 210 45 16 264 Fax: 210 45 12 277 Å-mail: nme@ath.forthnet.gr

14

Åêäüôçò - ÄéåõèõíôÞò: Áíáóôáóßá Áíáãíùóôïðïýëïõ - Ðáëïýìðç Ðñüåäñïò ôïõ Í.Ì.Å. Äéåýèõíóç Óýíôáîçò: ÃéÜííçò Ðáëïýìðçò ÅðéìÝëåéá ¸êäïóçò: Áíáóôáóßá Áíáãíùóôïðïýëïõ - Ðáëïýìðç ÉùÜííá Ìðåñìðßëç Áñ÷áéïëüãïò Ì.Ä.Å. ÂõæáíôéíÞò Áñ÷áéïëïãßáò ×áñÜëáìðïò ÔïñôïñÝëçò Ðáéäáãùãüò - Ìïõóåéïëüãïò

34

Äéáöçìßóåéò: Í. ÍéêïëáÀäçò Ôçë./Fax: 210 24 35 075 Ãñáììáôåßá: ÅëÝíç ÃáóôåñÜôïõ Êáëëéôå÷íéêÞ ÅðéìÝëåéá: ÔÜôóç ÅëÝíç

48

Åêôýðùóç: É.Í. ÐÁËËÇÓ ÁÅÂÅ

58

1949

ΝΑΥΤΙΚΟΝ ΜΟΥΣΕΙΟΝ ΤΟ 1949 ο κόσμος των γραμμάτων, των τεχνών και της πολιτικής τόσο του Πειραιά και της Αθήνας, όσο και όλης της Ελλάδος, χαιρέτιζαν με ενθουσιασμό την ίδρυση του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. Επιτέλους η χώρα της μακραίωνης ναυτικής ιστορίας και παράδοσης αποκτούσε ένα κεντρικό Ναυτικό Μουσείο το οποίο θα μπορούσε να σταθεί δίπλα και να συγκριθεί με τα Εθνικά Ναυτικά Μουσεία άλλων θαλασσινών λαών. Πραγματικά, από τότε και για εξήντα ολόκληρα χρόνια το «Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος» εκπροσωπεί την χώρα σε όλες τις μεγάλες διοργανώσεις του εξωτερικού, δίπλα σε αυτά των θαλασσοπόρων Πορτογάλων και Ισπανών, του Ηνωμένου Βασιλείου κ.ά., απολαμβάνοντας τον θαυμασμό εκείνων που λατρεύουν την παγκόσμια ναυτική ιστορία. Αυτό αποδεικνύεται από τις σχέσεις που διατηρεί το Μουσείο με αντίστοιχους οργανισμούς του Εξωτερικού και βεβαίως τη συμμετοχή του σε πολλές διοργανώσεις σε Ευρώπη και Αμερική. Την ίδια εμπιστοσύνη έδειξαν στο «Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος» και οι Έλληνες. Αγκάλιασαν με αγάπη το Ίδρυμα και εμπλούτισαν τις συλλογές του, οι οποίες δημιουργήθηκαν κυρίως με δωρεές. Οι

Ðåñßðëïõò

-2009

ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ απόγονοι των ηρώων του 1821, των Βαλκανικών και Παγκοσμίων Πολέμων, των καραβομαραγκών, των καπεταναίων, ανώνυμοι ναυτικοί, σφουγγαράδες, συλλέκτες κοχυλιών, μικρών ενθυμημάτων της ναυτικής Ελλάδος πρόσφεραν τα προσωπικά τους ή οικογενειακά κειμήλια ώστε να εκτεθούν στο Μουσείο και να γνωρίσουν τόσο στους συμπατριώτες τους όσο και στους ξένους επισκέπτες την Ελλάδα της θάλασσας και της ναυτοσύνης. Η εμπιστοσύνη των δωρητών στο Μουσείο συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Έτσι οι αίθουσες του σημερινού κτιρίου (το οποίο εγκαινιάστηκε την δεκαετία του ’60) που στις φωτογραφίες εποχής φαντάζουν μισοάδειες, σήμερα είναι γεμάτες με σπουδαία εκθέματα τα οποία σχεδόν «στοιβάζονται» στον «μουσειογραφικό ανταγωνισμό» τους για να προβάλλουν την Ελληνική ναυτική ιστορία και παράδοση. Γι αυτό τον λόγο, σε αυτό το επετειακό τεύχος του «Περίπλου Ναυτικής Ιστορίας» για τα εξήντα χρόνια του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, οφείλουμε να εκφράσουμε τις ευχαριστίες μας σε όλους αυτούς τους επώνυμους και ανώνυμους δωρητές χάρη στους οποίους δημιουργήθηκε μια από τις σπουδαιότερες και σημαντικότερες ναυτικές συλλογές που μπορεί να σταθεί επάξια δίπλα στις

αναγνωρισμένες σπουδαίες του κόσμου. Αναμφισβήτητα το «Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος» θα μπορούσε να αποτελέσει σημείο αναφοράς όχι μόνο στην Ελληνική αλλά και στη παγκόσμια μουσειολογία σχετικά με τα Ναυτικά Μουσεία, εάν το περιέβαλε ένα αντίστοιχο λαμπρό κτηριακό συγκρότημα. Αυτό το όραμα συνεχίζει να μας εμπνέει: ένα Ναυτικό Μουσείο που θα βάζει στο επίκεντρο της παρουσίασής του τον άνθρωπο κατά τις επιταγές της σύγχρονης μουσειολογίας. Ένα Ναυτικό Μουσείο το οποίο με τις εφαρμογές των σύγχρονων τεχνολογιών θα γνωρίζει στους Έλληνες επισκέπτες την Ναυτική Ιστορία και Παράδοση με ευχάριστο και δημιουργικό τρόπο, θα καλλιεργεί την αγάπη των νέων για το θαλάσσιο περιβάλλον και θα παρουσιάζει στους ξένους επισκέπτες την μεγαλύτερη παγκοσμίως ναυτική δύναμη, της χώρας μας. Βεβαίως η προσπάθεια για την ανακαίνιση του Μουσείου δεν αναστέλλει την συνέχιση του έργου του, του έργου μας. Αντιθέτως γίνεται μια παράλληλη προσπάθεια, αφού ολοκληρώθηκε αυτόν τον καιρό η καταγραφή, τεκμηρίωση και ψηφιοποίηση όλων των συλλογών του Μουσείου. Γίνονται προσαρμογές που θα μας επιτρέψουν με

τις υπάρχουσες συνθήκες να συντηρηθούν και παρουσιαστούν εκθέματα που ποτέ δεν είχαν έως τώρα παρουσιαστεί στο κοινό και φυλάσσονταν στις αποθήκες του Μουσείου, όπως θα δείτε στις επόμενες σελίδες του παρόντος εορταστικού τεύχους του «Περίπλου». Τελειώνοντας αυτό το σημείωμα θα ήθελα να σας γνωρίσω ότι ξεκινάμε αυτό το επετειακό έτος με νέο Διοικητικό Συμβούλιο το οποίο εκλέχτηκε από τα μέλη του Μουσείου στις αρχαιρεσίες οι οποίες πραγματοποιήθηκαν την Κυριακή, 15 Μαρτίου 2009. Καλωσορίζουμε λοιπόν τα νέα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου με την σιγουριά ότι θα μάς μεταδώσουν τον αέρα της ανανέωσης και του δημιουργικού ενθουσιασμού που χαρακτηρίζει κάθε νέο, και αποχαιρετούμε τα μέλη που αποσύρθηκαν, ευχαριστώντας τα για τις έως τώρα υπηρεσίες τους στο Μουσείο. Χωρίς να είμαστε υπερφίαλοι ευελπιστούμε ότι με τη συμπαράσταση όλων το Μουσείο θα συνεχίσει το ταξείδι του στις ταραγμένες θάλασσες της πατρίδας μας και θα προβάλλει τις αρετές της ελληνικής φυλής που συνδέονται με τη θάλασσα. Αναστασία Αναγνωστοπούλου Παλούμπη Πρόεδρος Ν.Μ.Ε.

Ðåñßðëïõò

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ

Ν α υ τ ι κόν Μ ου σείον της Ε λλάδος

1949-2009 Εν Αθήναις, την 8 Ιουλίου 1949 και περί ώρας 19:00, συνεπεία 1949 προσκλήσεως του παρισταμένου Προέδρου κ. Γεωργ. Στρίγκου, συνήλθον εις συνεδρίασιν Διοικ. Συμβουλίου, εν τοις Γραφείοις της «Ελληνικής ην

Θαλασσίας Ενώσεως» οι εκ των εκλεγέντων συμβούλων κατά την πρώτην τακτικήν γενικήν συνέλευσιν των Εταίρων της 1ης τρέχοντος κ.κ. Δημήτρ. Φωκάς, 2) Δημ. Οικονόμου, 3) Ευάγ. Αναργύρου, 4) Θεοδ. Κιζάνης, 5) Λεων. Θεοχάρης, 6) Ιωάν. Λυκούρης ως και οι αναδειχθέντες Έφοροι των τμημάτων κκ. Κ. Αλεξανδρής (Βιβλιοθήκης και συγγραμμάτων) Ιω. Μελετόπουλος (Μουσείου) Επ. Μπαμπούρης (Κοσμητείας), Σπ. Μελάς (Εκδόσεων). Θέματα: 1) Σχηματισμός του Διοικητικού συμβουλίου εις Σώμα 2) Αποφάσεις περί των ενδεικνυομένων ενεργειών της διοικήσεως. Με τα λόγια αυτά στα πρακτικά της 8ης Ιουλίου 1949 άρχεται η πρώτη συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου του νεοσύστατου τότε Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος.

Ðåñßðëïõò

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ

1

2 3

4

1. Γεώργιος Στρίγκος, πρώτος Πρόεδρος του ΝΜΕ, ελαιογραφία του Ι. Σκαρλάτου, Πινακοθήκη του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. 2. Πρώτη Γενική Συνέλευση του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, 7 Απριλίου 1949. 3. Το πρώτο κτήριο στο οποίο στεγάστηκε το ΝΜΕ στην Ακτή Μουτσοπούλου. 4. Αντιναύαρχος Β.Ν. Δημήτριος Οικονόμου. Δεύτερος Πρόεδρος του ΝΜΕ.

Ως εταίροι στον Οργανισμό εγγράφονται άνθρωποι από όλους τους χώρους. Αναγράφονται ονόματα ακαδημαϊκών, αξιωματικών τόσο του Εμπορικού όσο και του Πολεμικού Ναυτικού, Εφοπλιστών, δημοσιογράφων, κ.ά. Πρώτος πρόεδρος του Μουσείου εκλέγεται ο επιχειρηματίας Γεώργιος Στρίγκος. Το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο του Μουσείου αρχίζει αμέσως την αναζήτηση καταλλήλου κτιρίου για την φιλοξενία των ναυτικών συλλογών.

1953

Στις 17 Απριλίου την προεδρία αναλαμβάνει ο Αντιναύαρχος Β.Ν. Δημήτριος Οικονόμου, ο οποίος θα την κρατήσει ως το 1957.

1954

Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος αποκτά στέγη στο κτίριο που ανήκει στην Άννα Μ. Πιπινέλη στην Ακτή Μουτσοπούλου, αριθμό 18. Τον ίδιο χρόνο αποφασίζεται η έκδοση του πρώτου «μικρού Οδηγού» για τα εκθέματα. Από τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου καταβάλλεται έντονη προσπάθεια για την περισυλλογή εκθεμάτων της εμπορικής ναυτιλίας. Ήδη από την ίδρυσή του οι πρωτεργάτες της δημιουργίας του θέλουν ένα Μουσείο που να περιλαμβάνει εκθέματα τόσο για το πολεμικό ναυτικό όσο και για το εμπορικό. Παράλληλα αρχίζει και η συλλογή ιστορικών εγγράφων για τη δημιουργία του ιστορικού αρχείου.

1955

Κύριο μέλημα του Δ.Σ. του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος είναι η συγκέντρωση ναυτικών κειμηλίων. Γίνεται έκκληση γι’ αυτό στο Γενικό Επιτελείο Ναυτικού, στο υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας αλλά και σε ιδιώτες μέσω του πειραϊκού και ναυτικού τύπου. Επίσης το Δ.Σ. αποφασίζει τη χρονιά αυτή τη δημιουργία δύο τμημάτων στην βιβλιοθήκη. Το ένα θα περιλαμβάνει «συγγράμματα τα πραγματευόμενα την ελληνικήν ναυτικήν ιστορίαν» στο δεύτερο θα κατατίθενται «άπαντα τα λοιπά συγγράμματα τα ουχί πάντως ξένα προς την ναυτικήν δραστηριότητα και άτινα επικουρικώς θα ηδύναντο να χρησιμοποιηθούν υπό του ιστορικού ερευνητού είτε νυν είτε μελλοντικώς». Στα τέλη του ιδίου έτους το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος διέρχεται δύσκολες ώρες όσον αφορά τα οικονομικά του. Αποφασίζεται η αναζήτηση παγίων και σταθερών πόρων από ποσοστό των εσόδων προς το δημόσιο, ή τον οργανισμό Ανελκύσεως Ναυαγίων, από εκποιήσεις παλιών και αχρήστων ειδών του ναυτικού. Προτείνεται δε και η χρηματοδότηση του μουσείου μέσω του Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου ως ασφαλιστικού οργανισμού, δεδομένου ότι η «διατήρησις και αναπαράστασις της δραστηριότητος και ενεργητικότητος των ελλήνων ναυτεργατών πρέπει να θεωρηθή ότι είναι εντός του προορισμού και της αποστολής του Ναυτικού Μουσείου». Από την σύστασή του το μουσείο καταβάλλει έντονες προσπάθειες να αγκαλιάσει τον κόσμο της εμπορικής ναυτιλίας. Στις 27 Ιουνίου 1955 γίνονται τα επίσημα εγκαίνια του Ναυτικού Ðåñßðëïõò

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ

1961

Μουσείου της Ελλάδος στο κτήριο Πιπινέλη στην Ακτή Μουτσοπούλου 18.

Μια μεγάλη δωρεά γίνεται στο Ναυτικό Μουσείο η οποία θα του επιτρέψει την συγκέντρωση ενός μεγάλου χρηματικού ποσού. Πρόκειται για την επιχορήγηση της έκδοσης του λευκώματος «Πλοία και Ναυμαχίαι του ΄21» από τον ομογενή Κων/ νο Κυριαζή. Αποτελείται από 28 έγχρωμες εικόνες ιστιοφόρων πλοίων του 19ου αι. από ανατυπώσεις λιθογραφιών της οικογένειας των Γάλλων ζωγράφων Roux. Εκτυπώνονται 2000 αντίτυπα και 1900 εξ αυτών προσφέρονται υπέρ του Μουσείου

1956

Τα επόμενα χρόνια το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος περνά δύσκολες ώρες. Η καθυστέρηση καταβολής ενοικίων στον ιδιοκτήτη του κτιρίου δημιουργεί τεράστια προβλήματα. Τον Ιούνιο του ιδίου έτους τυπώνεται για πρώτη φορά ο οδηγός εκθεμάτων του μουσείου.

1957

Τον Σεπτέμβριο του χρόνου αυτού απεβίωσε ο πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου Aντιναύαρχος ε.α. Δημήτριος Οικονόμου. Την προεδρία αναλαμβάνει από τον επόμενο χρόνο ο Υποναύαρχος Β.Ν. Κωνσταντίνος Αλεξανδρής.

Πρώτος κατάλογος εκθεμάτων Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος.

1959

Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος εμπλουτίζει τις συλλογές του με αγορές αλλά και δωρεές. Σταθμός στη δημιουργία ιστορικού αρχείου είναι η δωρεά του αρχείου Αντωνίου Κριεζή η οποία συνοδεύεται και από τα προσωπικά του αντικείμενα. Τα εκθέματα του Ναυτικού Μουσείου εμπλουτίζονται ολοένα και περισσότερο.

Ðåñßðëïõò

γεγονός που του εξασφαλίζει ένα σημαντικό πρόσοδο. Το Δ.Σ. ανακήρυξε τον Κωνσταντίνο Κυριαζή «Μέγα Ευεργέτη» του Ναυτικού Μουσείου και μέχρι σήμερα η αίθουσα των γραφείων φέρει το όνομά του.

1962

Για πρώτη φορά διατυπώνεται η ιδέα της στεγάσεως του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος στον χώρο που πρόκειται να δημιουργηθεί από επιχωματώσεις στον όρμο της Φρεαττύδας.

Λεύκωμα «Πλοία και Ναυμαχίαι του ’21».

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ

1963

Εκδίδεται το Δελτίο Ιστορικού Αρχείου του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος με χρηματοδότηση του Επ. Στασινόπουλου μέλους του Δ.Σ. και εφόρου του αρχείου, ενώ ομόφωνα εγκρίνεται η δαπάνη χρηματοδότησής του από το Ν.Μ.Ε. Την ίδια περίοδο ο Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς δημοπρατεί το έργο της επιχωμάτωσης του όρμου της Φρεαττύδος, ενώ συζητείται να παραχωρηθεί στο μουσείο το δικαίωμα στεγάσεως στο χώρο αυτό.

Από την τελετή τοποθέτησης θεμελίου λίθου για το κτίριο της Μαρίνας Ζέας.

1965

Οριστικοποιείται η λύση της εγκατάστασης του μουσείου στον όρμο της Φρεαττύδος στον Πειραιά. Το Δ.Σ. του Μουσείου εκθέτει τις απόψεις του στον αρχιτέκτονα του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού –ο φορέας στον οποίο ανήκει ο χώρος– κον Γ. Μπογδάνο, ο οποίος υπογράφει και το προσχέδιο του κτιρίου. Το Μουσείο από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του εκπροσωπεί την Ελλάδα στο εξωτερικό. Τη χρονιά αυτή θα συμμετάσχει στην έκθεση που θα γίνει στο Παρίσι με τίτλο «Τρεις χιλιετηρίδες τέχνης και ναυτικού».

1966

Δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της κυβερνήσεως η απόφαση (Ν/4502/1966 ΦΕΚ Α 54) με την οποία καθορίζεται το ποσοστό 10% επί του εισπραττομένου αντιτίμου των διατετιμημένων εντύπων του Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου, που χρησιμοποιούνται από κάθε κατηγορίας πλοίο. Τον ίδιο χρόνο, το Μουσείο μεταστεγάζεται σε κτίριο επί των οδών Μπουμπουλίνας και Κουντουριώτου, έως την ολοκλήρωση του κτηρίου στη Μαρίνα Ζέας.

Απόψεις αιθουσών και διατάξεις εκθεμάτων του Ν.Μ.Ε. στο κτίριο της οδού Μπουμπουλίνας στον Πειραιά.

Ðåñßðëïõò

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ 1. Τμήμα των αρχαίων τείχων ενσωματώνεται στο νέο κτίριο της Μαρίνας Ζέας.

2.3.4.5.6.7. Εγκαίνια Ν.Μ.Ε. στο κτίριο της Μαρίνας της Ζέας.

1

2

3

5

4

6

7

1968

Εγκρίνεται από την αρχαιολογική υπηρεσία η στέγαση των αρχαίων τειχών και η ενσωμάτωσή τους στο κτίριο του ναυτικού Μουσείου.

1969

Στις 28 Μαρτίου 1969 η συνεδρίαση των μελών του Δ.Σ. του Ναυτικού Μουσείου γίνεται στο κτίριο της Φρεαττύδος το οποίο είναι έτοιμο. Τα περισσότερα εκθέματα έχουν ήδη μεταφερθεί εδώ. Στις 4 Αυγούστου γίνονται και τα επίσημα εγκαίνια. Αποφασίζεται ο εμπλουτισμός των συλλογών που αφορούν την εμπορική ναυτιλία αφού το «Ναυτικόν Μουσείον περιλαμβάνει «την Ναυτικήν Δύναμιν της Ελλάδος ενιαίαν και αδιαίρετον» σύμφωνα με τα λεγόμενα του Δ.Σ.

1973

Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος επισπεύδει την έκδοση του οδηγού των εκθεμάτων. Επίσης, συμμετέχει στον υπό ίδρυση «Σύνδεσμον των Ευρωπαϊκών Ναυτικών

Ðåñßðëïõò

Μουσείων», ενώ ενεργεί όπως η προσεχής συνάντηση πραγματοποιηθεί στον Πειραιά. Τον ίδιο χρόνο δημιουργείται και το φωτογραφικό αρχείο εκθεμάτων. Στη θέση του Προέδρου εκλέγεται ο Υποναύαρχος Π.Ν. Χρήστος Λεβαντίνος.

1975

Το Naval Memorial Museum ζητά από το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος να συμμετάσχει την επόμενη χρονιά με εκθέματά του στην Ουάσιγκτον, με αφορμή την επέτειο των 200 ετών από την αμερικανική ανεξαρτησία,

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ πράγμα που γίνεται ομόφωνα αποδεκτό από το Δ.Σ. Τον Οκτώβριο του ιδίου έτους προκηρύσσεται διαγωνισμός συγγραφής μελέτης με τον τίτλο «Η συμβολή της περιοχής μου εις την ανάπτυξιν της ελληνικής ναυτιλίας κατά τον ΙΗ αιώνα» για τους τελειόφοιτους μαθητές της μέσης εκπαίδευσης. Τον αποθανόντα πρόεδρο Χρήστο Λεβαντίνο διαδέχεται ο Υποναύαρχος Π.Ν. Εμμανουήλ Μακρής, αντιπρόεδρος του Μουσείου, μετά από εκλογές που διεξήχθησαν τον Μάρτιο του 1975.

1985

Το Μουσείο συμμετέχει στους εορτασμούς της Αθήνας ως πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης με εκθέσεις, διαλέξεις, εκδόσεις και σεμινάρια. Τον ίδιο χρόνο διοργανώνεται στον Πειραιά το Διεθνές Συνέδριο του ΙCMM. (International Gongress of Maritime Museums)

1976

Ο Jacques Yves Cousteau επισκέπτεται το Ν.Μ.Ε. και δίνει, μετά από πρόσκληση, διάλεξη με θέμα: Η ρύπανση της θάλασσας, απειλή για την επιβίωσή μας. Την περίοδο αυτή εκθέματα του Μουσείου αποστέλλονται στον Καναδά για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μόντρεαλ. Κατάλογοι εκθέσεων του ΝΜΕ στα πλαίσια των εορτασμών για την πρώτη πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης την Αθήνα.

1986

Η διεθνής ημέρα των Μουσείων στις 18 Μαΐου εορτάζεται στους χώρους του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος με την οργάνωση μιας έκθεσης με τίτλο «ΕμπόριοΝαυτιλία 1870-1920», με διαλέξεις και ξεναγήσεις. Διευρύνονται οι επιστημονικές συνεργασίες με άλλους φορείς, μουσεία και ιδρύματα όπως το ICOM και η Εθνική Πινακοθήκη. Τη χρονιά αυτή το Μουσείο βραβεύεται από την Ακαδημία Αθηνών με την ευκαιρία του εορτασμού της 25ης Μαρτίου, με το βραβείο Ευαγγέλου και Πηνελόπης Φαρμακίδου για την εν γένει δράση του.

Αριστερά: Τα πρακτικά της διάλεξης του Jacques Yves Cousteau. Δεξιά: Ο ερευνητής Jacques Yves Cousteau.

1977

Ο καθηγητής Μ. Katzev, που ανέσυρε την ολκάδα ανοιχτά της Κυρήνειας της Κύπρου παρουσιάζει το έργο του δίδοντας διάλεξη στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος.

1980

Στα πλαίσια της ναυτικής εβδομάδος πραγματοποιούνται προβολές με τα εκθέματα του Μουσείου στη Φλώρινα. Το Ναυτικό Μουσείο προβάλλει την ναυτική παράδοση και στις ορεινές περιοχές, εκεί όπου οι άνθρωποι έχουν μικρότερη ίσως και μηδαμινή επαφή με το θαλασσινό στοιχείο. Αρχίζει η οργάνωση της βιβλιοθήκης.

1984

Εκδίδεται το λεύκωμα «Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος». Από τους 20.785 επισκέπτες του Μουσείου οι 17.450 είναι μαθητές σχολείων.

Πάνω: Ο Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε. Υποναύαρχος Π.Ν. Εμμ. Μακρής εν μέσω του Γεν. Γραμματέα Ι. Τζάμτζη και Ταμία Αρχιπλοιάρχου Π.Ν. Ν. Λάχανου. Κάτω: Βράβευση Ν.Μ.Ε. από την Ακαδημία Αθηνών.

Ολοκληρώνεται η απογραφή των εκθεμάτων του Μουσείου, ενώ τα βιβλία ταξινομούνται με το σύστημα DEWEY. Aριστερά & Πάνω: Ο κατάλογος του ΝΜΕ.

Ðåñßðëïõò

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ

Δεξιά: Ο Υποναύαρχος Π.Ν. Εμμ. Μακρής ανεβαίνει στο βήμα για να παραλάβει εκ μέρους του ΝΜΕ το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών. Χειροκροτείται από τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας Χρήστο Σαρτζετάκη. Πάνω: Το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών.

1993

1987

Καθελκύεται η αρχαία ελληνική τριήρης Ολυμπιάς. Το Ναυτικό Μουσείο συμμετέχει από την πρώτη στιγμή στις συναντήσεις στο εξωτερικό, ενώ δημιουργεί τις βάσεις συνεργασίας της αγγλικής επιστημονικής ομάδας με το ΓΕΝ, ώστε να ναυπηγηθεί το ομοίωμα στην Ελλάδα.

Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος είναι το πρώτο ναυτικό μουσείο που διοργανώνει εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά με τίτλο «Οι Δρόμοι της Θάλασσας». Τα εκπαιδευτικά προγράμματα παρουσιάζονται και σε ακριτικές περιοχές της χώρας, μετά από πρόσκληση συχνά των τοπικών μουσείων. Εξώφυλλο πρώτου τεύχους του Περίπλου.

Λειτουργικό αντίγραφο Τριήρους Ολυμπιάς.

Εκθέματα του Μουσείου χρησιμοποιούνται για εκδόσεις οργανισμών, όπως το ημερολόγιο της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος ενώ παράλληλα ταξιδεύουν στη Λισσαβόνα, στο Παρίσι, στο Άμστερνταμ και στην Αμβέρσα και συμμετέχουν σε περιοδικές εκθέσεις.

1996

Συνεχίζεται η αποστολή εκθεμάτων στο εξωτερικό με σκοπό την προβολή της ναυτικής ιστορίας και παράδοσης. Το Ναυτικό Μουσείο συμμετέχει στην έκθεση «Η Ελλάδα και ο πολιτισμός της» που περιόδευσε στις χώρες της Άπω Ανατολής, καθώς και σε διάφορες εκδηλώσεις στην Ευρώπη. Για πρώτη φορά αναλαμβάνει κοινοτικό πρόγραμμα σε συνεργασία με ευρωπαϊκά ναυτικά μουσεία.

1988

Στη θέση του προέδρου εκλέγεται ο Αντιναύαρχος Π.Ν. Κωνσταντίνος Παΐζης Παραδέλλης. Κατά την διάρκεια της θητείας του επανεκδίδει το βιβλίο του «Τα Πλοία του Πολεμικού Ναυτικού 1829-1999» στα ελληνικά και αγγλικά, εθελοντική του προσφορά στο Ν.Μ.Ε., ενώ ολοκληρώνει και την ύλη του υπό έκδοση βιβλίου του «Το τίμημα του Πολέμου» το οποίο εξέδωσε το Μουσείο μετά τον θάνατό του.

1991

Μια δυσμενής εξέλιξη θα οδηγήσει το μουσείο σε οικονομικό μαρασμό. Ο νόμος που προέβλεπε το 10% των εσόδων των εντύπων του ΝΑΤ να περιέρχεται στο Μουσείο τροποποιείται, με αποτέλεσμα να φτάνει μόνο το 1% σε αυτό. Το υπόλοιπο 9% πηγαίνει στο υπό ίδρυση Μουσείο Εμπορικής Ναυτιλίας, το οποίο δεν πρόκειται να λειτουργήσει ποτέ. Εκδίδεται για πρώτη φορά τριμηνιαίο περιοδικό του Μουσείου με τίτλο «Περίπλους Ναυτικής Ιστορίας».

10

Ðåñßðëïõò

Νηπιαγωγείο συμμετέχει σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Μουσείου.

1999

Αρχίζουν οι εκδηλώσεις για το Χρυσό Ιωβηλαίο (50 χρόνια) του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος.

2000

Το Νοέμβριο του χρόνου αυτού το Μουσείο οργανώνει στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών την Έβδομη Συνάντηση Ναυτικών Μουσείων Μεσογείου, με τη συμμετοχή ναυτικών μουσείων από τον μεσογειακό χώρο.

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ

2002

Το Μουσείο σε συνεργασία με το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού διοργανώνει για πρώτη φορά έκθεση στην Νέα Υόρκη με θέμα «Έλληνες και Θάλασσα: τα ελληνικά πλοία από την αρχαιότητα έως σήμερα».

Παράλληλα πραγματοποιούνται οι εκθέσεις κεντημάτων της κ. Μαίρης Γαλάνη-Κρητικού σε συνεργασία με το Λαογραφικό Μουσείο Αίγινας, «Μεσόγειος, σταυροδρόμι πολιτισμών» και «Θαλασσοπόροι και Έμποροι», στα πλαίσια του ευρωπαϊκού προγράμματος Culture, και παλαιών χαρτών στην Πάτρα, σε συνεργασία με την Υδρογραφική Υπηρεσία του Ναυτικού και την Ναυτική Διοίκηση Ιονίου και στα πλαίσια της Ναυτικής Εβδομάδας 2002.

2004

Το Μουσείο αλλάζει πρόσωπο. Εξωραίζεται ο χώρος με χορηγίες ιδιωτών, ενώ ομάδα μελέτης, μελών του μουσείου εκπονεί εθελοντικά προμελέτη για την επέκταση του κτιρίου. Για το Ολυμπιακό έτος 2004 το Μουσείο διοργανώνει μια σειρά εκδηλώσεων. Πραγματοποιούνται οι εκθέσεις «Ιστορικές Θαλασσινές Διαδρομές» στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Παλαιού Φαλήρου, «Περίπλους Νήσων» στην Πινακοθήκη Δήμου Πειραιώς, «Ναυπηγικών Σχεδίων της Τριήρους Ολυμπιάς» στο κτίριο του Μουσείου ενώ στην Μαρίνα της Ζέας ελλιμενίζονται τα λειτουργικά αντίγραφα της Τριήρους Ολυμπιάς, του μινωικού Μινώα και του Κερύνεια-Ελευθερία, Πανελλήνια έκθεση μοντέλων παραδοσιακών σκαριών και ζωγραφικής με τίτλο «θάλασσα, έμπνευση, δημιουργία» ζωγράφων-μελών του Μουσείου.

2003

Η Γενική Συνέλευση των μελών του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος ανανεώνει το Διοικητικό Συμβούλιο μετά τον θάνατο του επί δεκατετραετία προέδρου του Ναυάρχου Κ. Παΐζη. Στη θέση του προέδρου εκλέγεται η επί σειρά ετών μέλος και νυν αντιπρόεδρος του Δ.Σ. Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη. Σε μια προσπάθεια ανανέωσης το μουσείο διευρύνει τον αριθμό των μελών του που για πρώτη φορά στην ιστορία του αγγίζουν τον αριθμό 1000. Μια νέα εκστρατεία προβολής του ιδρύματος ξεκινά με διαλέξεις, εκθέσεις, ανανεωμένο περιοδικό και νέα εκπαιδευτικά προγράμματα. Διοργανώνονται οι εκθέσεις ζωγραφικής του κ. Νίκου Φραγκούλη «θαλασσινά και άλλα τοπία», φωτογραφίας του Ιρανού καλλιτέχνη Χαμούρ Σαντρ και των Ναυταθλητικών Ομίλων Πειραιά στα πλαίσια των Ευρωπαϊκών

Επάνω & αριστερά: Τα λειτουργικά αντίγραφα των ιστορικών πλοίων μπροστά από το ΝΜΕ. Κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων. Αθήνα 2004. Κάτω: Η τότε Πρόεδρος της Βουλής Άννα ΨαρούδαΜπενάκη εγκαινιάζει την έκθεση μοντέλων παραδοσιακών σκαφών.

Η κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, Έβδομη Πρόεδρος ΝΜΕ.

Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Για άλλη μια φορά εκθέματα από τις συλλογές του Μουσείου ταξιδεύουν στο εξωτερικό. Το Μουσείο συμμετέχει στην έκθεση που δ ι ο ρ γ α ν ώ ν ε τ α ι σ τ ο Αμβούργο με τίτλο Art Maritime 2003 και τιμώμενη χώρα την Ελλάδα. Ðåñßðëïõò

11

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ Διοργανώνεται από το ΝΜΕ σε συνεργασία με το Ιστορικό αρχείοΜουσείο Ύδρας η Ε΄ Πανελλήνια Συνάντηση Ναυτικών Μουσείων με θέμα: Εμπορική Ναυτιλία-Πολεμικό Ναυτικό, τα ιστορικά αρχεία. Παράλληλα, το μουσείο αυξάνει τον αριθμό των επισκεπτών του και για πρώτη φορά συμμετέχει σε ένα σημαντικό επιχειρησιακό πρόγραμμα της Κοινωνίας της πληροφορίας με τίτλο ΠΛΟΥΣ. Το πρόγραμμα αυτό αποσκοπεί στον εκσυγχρονισμό της τεχνολογικής υποδομής του μουσείου, στη δημιουργία εκδόσεων καθώς και στην κατασκευή μιας πύλης διαδικτύου με διεθνή προβολή του εκθεσιακού υλικού και των δραστηριοτήτων του μουσείου.

2005

Εκδίδεται ο νέος κατάλογος του Μουσείου τον οποίο υπογράφουν 14 εξειδικευμένοι επιστήμονες. Η έκδοση πραγματοποιείται με χορηγία της Βουλής των Ελλήνων. Στις 25 Μαΐου 2005, σε μια εντυπωσιακή εκδήλωση, παρουσιάζεται το Ιστορικό Λεύκωμα «Βαλκανικοί Πόλεμοι. Ο Ναυτικός Αγώνας 1912-13». Η συγγραφή του Λευκώματος αποτελεί εθελοντική προσφορά στο ΝΜΕ του Αντιναυάρχου Π.Ν. ε.α. κ. Ιωάννη Παλούμπη. Παρευρέθηκαν πλήθος διπλωματών, εκπροσώπων ξένων κυβερνήσεων, Πρέσβεων και Ακολούθων καθώς και οι Ελληνικές Αρχές. Στα πλαίσια των Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς διοργανώνονται η έκθεση και το αντίστοιχο εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Γευστικά Ταξίδια».

πλοίο σε διάστημα μιας εβδομάδας που παρέμεινε στη Μαρίνα της Ζέας. Στα πλαίσια της Ναυτικής Εβδομάδας διοργανώνεται η έκθεση «Από τα μεγάλα στα μικρά ναυπηγήματα», η 2η έκθεση ομοιωμάτων παραδοσιακών σκαριών. Δεξιά: Το λειτουργικό αντίγραφο του Nao Victoria του πλοίου του Μαγγελάνου. Κάτω: Ο Υπουργός Εθνικής Αμύνης κ. Ευάγγελος Μεϊμαράκης προσέρχεται για να εγκαινιάσει την έκθεση «από τα μεγάλα στα μικρά ναυπηγήματα».

2007

Το Μουσείο ταξιδεύει στην Άνδρο και συμμετέχει στην έκθεση «Άνδρος, φιλοξενία, θάλασσα,

πολιτισμός». Στα πλαίσια του ευρωπαϊκού προγράμματος «Δίκτυο των Φορέων και Μουσείων για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Μεσογείου» φιλοξενείται η διεθνής έκθεση «Οι δρόμοι της θάλασσας». Στα πλαίσια των Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς διοργανώνονται η έκθεση και το αντίστοιχο εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Πλωτές κατοικίες».

2008

Πάνω: Παρουσίαση Ιστορικού Λευκώματος στο Ζάππειο. Κάτω: Το ιστορικό λεύκωμα «Βαλκανικοί Πόλεμοι. Ο Ναυτικός Αγώνας 1912-13»

Για πρώτη φορά το Μουσείο διοργανώνει Χριστουγεννιάτικο Μπαζάρ το οποίο έκτοτε καθιερώνεται για τις πρώτες ημέρες του Δεκεμβρίου κάθε έτους.

2006

Τον Μάρτιο το Μουσείο μαζί με την Ισπανική Πρεσβεία υποδέχονται το εντυπωσιακό λειτουργικό αντίγραφο του Nao Victoria, του πλοίου του Μαγγελάνου το οποίο πρώτο πραγματοποίησε τον γύρο του κόσμου. Εκατοντάδες μαθητές και πλήθος κόσμου επισκέπτεται το ιστορικό 12

Ðåñßðëïõò

Το Μουσείο συμμετέχει στην EXPO ATHENS 2008, στην διοργάνωση του Υπουργείου Πολιτισμού «Πολιτισμός και Περιβάλλον: το δέντρο της ζωής σε τέσσερις εποχές» και στην 22η έκθεση Βιβλίου Πειραιά με δικό του περίπτερο. Στις 4 Ιουνίου επισκέπτονται το Μουσείο ο Maritime Administrator (MARAD) των Η.Π.Α. Mr. Sean Connaughton, ομόλογος του Υπουργού Εμπορικής Ναυτιλίας και ο ελληνικής καταγωγής Γερουσιαστής της Πολιτείας Rhode Island κ. Λεωνίδας Ραπτάκης. Στα πλαίσια της Ναυτικής Εβδομάδας πραγματοποιείται η έκθεση «Περίπλους Νήσων» σε συνεργασία με τον Δήμο Παλαιού Φαλήρου καθώς και η 3η έκθεση «από τα μεγάλα στα μικρά ναυπηγήματα».

NEΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚO ΣΥΜΒΟYΛΙΟ ΝΑΥΤΙΚΟY ΜΟΥΣΕIΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛAΔΟΣ Πρόεδρος: Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη A΄ Αντιπρόεδρος Παναγιώτης Λασκαρίδης Εφοπλιστής - Επιχειρηματίας

Β΄ Αντιπρόεδρος Δημήτριος Λεμονίδης Εφοπλιστής- Επιχειρηματίας

Γενικός Γραμματέας Τιμόθεος Μασούρας Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α.

Ταμίας Nικόλαος Αλαφασός Πλοίαρχος Ε.Ν. - Επιχειρηματίας

Μέλος Nικόλαος Σερέτης Υποναύαρχος Λ.Σ. ε.α.

Μέλος Κωνσταντίνος Αποστολάκης Αξιωματικός Π.Ν. ε.α.- Νομικός

Μέλος Αριστομένης Συγγρός Διευθυντής της ΜΚΟ «Διεθνής Διαφάνεια-Ελλάς, Σύμβουλος στρατηγικής & ανάπτυξης

Μέλος Νικόλαος Αρτεμάκης Υποναύαρχος (Μ) Π.Ν. ε.α. Ðåñßðëïõò

13

Της Αναστασίας Αναγνωστοπούλου- Παλούμπη | Προέδρου του Ν.Μ.Ε.

Γεώργιος Στρίγκος Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε. 1949-1953

Η

ακόλουθη περικοπή προέρχεται από την παρουσίαση που πραγματοποιήθηκε από την Πρόεδρο του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη στις 3 Απριλίου του 2006, στην παρουσίαση του βιβλίου «Γεώργιος Στρίγκος» των Ευαγγελίας Μπαφούνη και Νίκου Μέλιου, από το Ινστιτούτο Μελέτης της Τοπικής Ιστορίας και της Ιστορίας των Επιχειρήσεων στο Μέγαρο του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιά. Η Πρόεδρος του Μουσείου μίλησε για τον σπουδαίο επιχειρηματία και τον πρώτο Πρόεδρο του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος Γεώργιο Στρίγκο. Το κείμενο δημοσιεύθηκε στον Περίπλου, τ. 53, και αναδημοσιεύεται με αφορμή τα 60 χρόνια από την ίδρυση του Μουσείου. «Περίπλους»

14

Ðåñßðëïõò

(...) Κατά τα τέλη του 19ου αιώνα η πόλη του Πειραιά σιγά, σιγά πυκνοκατοικείται, δημιουργώντας ένα κλίμα επιχειρηματικών ευκαιριών, εκείνο το κλίμα που ανέδειξε τον Πειραιά σε μια απ’ τις περισσότερο βιομηχανικές και εμπορικές πόλεις της χώρας. Όταν μάλιστα, σαν αποτέλεσμα ατυχών εθνικών επιλογών, εγκαθίστανται γύρω, γύρω από την πόλη μάζες εξαθλιωμένων προσφύγων, ανθρώπων ξεριζωμένων από τις εστίες τους, που δημιουργούν τις τενεκεδουπόλεις των προαστίων, πολλαπλασιάζονται οι επιχειρηματικές ευκαιρίες της πόλης, γίνεται αναγκαία η ανάπτυξη των πρώτων θεσμών κι έτσι πρωτοεμφανίζονται τα συνδικάτα και τα επιμελητήρια. Η πόλη του Πειραιά αποκτά σιγά, σιγά τις πρώτες βιομηχανικές εγκαταστάσεις όπως αλευρόμυλους, καπνοβιομηχανίες, σαπωνοποιίες, αποστακτήρια, οινοποιεία και βέβαια αυξάνεται διαρκώς η ναυτιλιακή κίνηση και οι παρεμφερείς επιχειρήσεις υποστήριξής της, ταρσανάδες, μηχανουργεία, μονάδες εφοδιασμού πλοίων, ναυαγοσωστικές επιχειρήσεις, διαλυτήρια κλπ. Οι πρόσφυγες, άνθρωποι νοικοκύρηδες, τεχνίτες, επανδρώνουν και δίνουν ζωή σ’ αυτή την άνθηση των επιχειρήσεων, ενώ παράλληλα ριζώνουν και μπολιάζουν τον εθνικό κορμό και ειδικότερα την κοινωνία του Πειραιά, με εργατικά χέρια, νέο σφρίγος, νέες εμπειρίες και ζωτικότητα. Ο Γεώργιος Στρίγκος, σ’ αυτό το περιβάλλον, αναδεικνύεται σε μια εξαιρετική μορφή που δεσπόζει στη επιχειρηματική και κοινωνική ζωή του Πειραιά. Πρωτοστατεί στην ίδρυση του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου και γίνεται Πρόεδρος του, σχεδόν αδιάλειπτα από το 1923 έως το 1935. Μετά την Μικρασιατική καταστροφή γίνεται Πρόεδρος της επιτροπής περιθάλψεως προσφύγων Πειραιά. Μετέχει στην επιτροπή Οικονομικών στη οποία συμμετέχουν επιφανείς καθηγητές Πανεπιστημίου. Το 1926 εκλέγεται γερουσιαστής Πειραιώς και Νήσων

και ορίζεται Γερουσιαστής Επιμελητηρίων μέχρι το 1935 οπότε καταργείται ο θεσμός της Γερουσίας. Στο Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιά εκλέγεται το 1914 και από το 1917 γίνεται πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου. Για μεγάλο διάστημα διατελεί Γενικός Πρόξενος της Σουηδίας. Παράλληλα με τα κοινά, ο Στρίγκος επιδίδεται σε μια ποικιλία επιχειρηματικών δραστηριοτήτων όπου απλώς θα παραθέσουμε τις ονομασίες χωρίς να επιχειρήσουμε να διεξέλθουμε σε βάθος κάποια απ’ αυτές. Ξεκινά από τραπεζικός υπάλληλος, εξελίσσεται σε Σύμβουλο της Εθνικής Τραπέζης και τέλος συμμετέχει σε ιδιωτική τράπεζα, έμπορος σφουγγαριών, επιδίδεται στο εμπόριο σιτηρών, διατηρεί γραφείο εισαγωγών, χρησιμοποιείται ως ανταποκριτής εφημερίδων, βιομήχανος αρωμάτων και καλλυντικών, έχει την ιδέα να προχωρήσει στην ίδρυση και εγκατάσταση αλευρομύλων κοντά στις ακτές την οποία δεν πραγματοποιεί, προχωρεί στη ίδρυση του ελαιουργείου “ Ελαιοφοίνικας” που είχε την δυνατότητα μέσω της υδρογόνωσης να στερεοποιεί το λάδι, συμμετείχε σε πολλές ανώνυμες εταιρείες ένα θεσμό που πρωτοαναπτύχθηκε γύρω στη δεκαετία του 1920. Σε ένα σημείο θα σταθούμε ιδιαίτερα, όχι μόνο γιατί αποτελεί ένα σημαντικό γνώρισμα του Γεωργίου Στρίγκου, όσο κυρίως γιατί αποδίδει το πνεύμα της κοινωνικής ζωής της πόλης εκεί γύρω στα 1920-1930. Μεταξύ των λοιπών του δραστηριοτήτων ήταν και Πρόεδρος του συλλόγου Κρανιδιωτών και φύλαγε στο σπίτι του το λάβαρο του συλλόγου. Κάθε χρόνο στις 14 Ιουνίου ανήμερα της γιορτής του Προφήτη Ελισαίου προστάτη του συλλόγου, επικεφαλής της πομπής των Κρανιδιωτών, κρατώντας το λάβαρο, παρήλαυνε μέσα από τον Πειραιά από το Πασαλιμάνι προς τον Άγιο Βασίλειο, Υποπλοίαρχος του Πολεμικού Ναυτικού με πλήρη στολή και παράσημα. Ο

1

2

3

Σε αυτή τη σελίδα: 1. Διαφημιστική καταχώρηση για τις ναυαγοσωστικές εργασίες του Οίκου Στρίγκου στο ημερολόγιο «Lloyd’s Calendar», 1930. Aρχείο Οικογένειας Γεωργίου Δ. Στρίγκου. 2. Ο Γεώργιος Στρίγκος σε νεανική ηλικία. Aρχείο Οικογένειας Γεωργίου Δ. Στρίγκου. 3. Περιοδεία του υποψήφιου βουλευτή Πειραιά Γεωργίου Στρίγκου στον «παρά του Αγίου Βασιλείου της Πειραϊκής Χερσονήσου Προσφυγικό Σύνδεσμο (Η ΠΡΟΟΔΟΣ)». Οι πρόσφυγες προς έκδηλη δυσαρέσκεια των πιο συντηρητικών στοιχείων του αυτόχθονος πληθυσμού, ήταν πολυπληθείς και συμπαγώς εκατεστημένοι, ώστε να δρουν ως ρυθμιστές της πολιτικής ζωής της χώρας στη διάρκεια του Μεσοπολέμου. Aρχείο Οικογένειας Γεωργίου Δ. Στρίγκου. Ðåñßðëïõò

15

Γεώργιος Στρίγκος Αϊ Βασίλης γέμιζε από κόσμο και επισήμους οι οποίοι παρίσταντο στον εορτασμό και την αρτοκλασία. Η περιγραφή αυτή δίνει εικόνα της πόλης και αφήνει κανένα να φαντάζεται τα ελάχιστα ερεθίσματα που επιτρέπει η κοινωνική ζωή στους λιγοστούς κατοίκους του Πειραιά. Από τον πολυσχιδή χαρακτήρα του Στρίγκου δεν θα μπορούσε να έλειπε η ιδιότητα του συλλέκτη έργων τέχνης και πινάκων. Κατέχει μια απ’ τις σημαντικότερες ιδιωτικές συλλογές πινάκων της εποχής. Στη συλλογή του περιλαμβάνονται πίνακες του Νικηφόρου Λύτρα, Γουναρόπουλου, Μιχάλη Οικονόμου, Γαλάνη και πολλών άλλων Ελλήνων και ξένων ζωγράφων. Εμείς που έχουμε σχέση με το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, που έχουμε αισθανθεί επί πολλά χρόνια τη ματαιοπονία να προσπαθούμε να πείσουμε πως η ύπαρξη ενός Ναυτικού Μουσείου στη χώρα μας είναι αναγκαία, ασφαλώς καταλαβαίνουμε καλύτερα και εκτιμάμε περισσότερο απ’ τον καθένα, τις δυσκολίες της ιδρυτικής ομάδας ανθρώπων και του πρώτου του εκλεγμένου Προέδρου, του Γεωργίου Στρίγκου, για να ξεπεράσουν τις δυσκολίες της εποχής τους. Είναι αλήθεια πως η εποχή του 1949 ήταν η πλέον ακατάλληλη για να σκεφτεί κανένας την ίδρυση πολιτισμικών θεσμών όπως είναι το Μουσείο. Η χώρα βρισκόταν επί εννέα συνεχή χρόνια σε πόλεμο, όλες

Λογότυπο και σφραγίδα της Τράπεζας Στρίγκου-Εμπειρίκου.

οι υποδομές της οικονομίας της είχαν καταστραφεί, το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού ήταν πολύ χαμηλό, ευρύτατα λαϊκά στρώματα πεινούσαν και δυστυχούσαν. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα το να διαπιστώσεις την έλλειψη της ύπαρξης Ναυτικού Μουσείου, που θα συγκέντρωνε όλα τα ενθυμήματα των κατά θάλασσα αγώνων και της ναυτικής παράδοσης του γένους, είναι τουλάχιστον υπερβολική πολυτέλεια. Κι όμως ο Γεώργιος Στρίγκος συνειδητοποίησε πόσο σημαντική ήταν η ίδρυση ενός τέτοιου φορέα. Γιατί το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος δεν θα έκλεινε στους κόλπους του μόνο τις ιστορικές μνήμες ενός ναυτικού λαού αλλά θα τον καλούσε να αναπλάσει το παρελθόν του αντάμα με την τέχνη και την παράδοση. Εκεί θα συνυπήρχαν ειρηνικά εχθροί και φίλοι, εκεί θα συναδελφώνονταν τα μίση και τα πάθη της δύσκολης εποχής που προηγήθηκε ενώ παράλληλα θα υφαινόταν η μελλοντική πολιτιστική πορεία του Πειραιά. Γιατί μέσα στα μουσεία, δια μέσου των εκθεμάτων τους κατατίθεται η πραγματικότητα της ζωής, η φτώχεια και ο πλούτος, η χαρά και η λύπη, η αγωνία και ο πόνος, οι οραματισμοί και τα όνειρά μας. Στην εποχή μας έχει γίνει κατανοητό ότι οι μουσειακοί οργανισμοί είναι κινητήριες δυνάμεις που διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στον επανασχεδιασμό τόσο μεγάλων αστικών κέντρων, όσο και των δήμων και κοινοτήτων. Τα μουσεία μετατρέπουν τις εμπειρίες σε έννοιες και ενδυναμώνουν αυτό που θα αποκαλούσε κανείς έννοια του τόπου ενώνοντας τα μέλη μιας κοινωνίας. Ο Γ. Στρίγκος το αντιλήφθηκε νωρίς. Ως γνήσιος επιχειρηματίας διέβλεπε κάτι που σήμερα θεωρείται δεδομένο, ότι οι επιχειρήσεις έλκονται για την εγκατάσταση της έδρας τους από περιοχές όπου διαθέτουν έντονες πολιτιστικές δραστηριότητες. Τα μουσεία μπορούν να συμβάλλουν άμεσα στην τοπική οικονομία και με τα εκπαιδευτικά τους προγράμματα

να διαπλάσουν την προσωπικότητα των νέων. Αντιπροσωπεύουν τους δύο πόλους της ζωής, το παρελθόν και το μέλλον. Διαφυλάσσουν την προγονική ψυχή για να την παραδώσουν αλώβητη στις μελλοντικές γενιές. Για όλους αυτούς τους λόγους η διορατικότητα του Στρίγκου και των λοιπών συνιδρυτών ξεπερνά όλες τις δυσκολίες και θεσμοθετούν την “Εταιρεία Ναυτικού Μουσείου και περισυλλογής κειμηλίων των κατά θάλασσαν αγώνων του Έθνους”. Πρώτος εκλεγμένος πρόεδρος για την περίοδο 1949-1953 διετέλεσε ο Στρίγκος. Η πρωτοβουλία του Στρίγκου και των συνεργατών του καλύπτει το κενό της κρατικής έλλειψης. Η Ελλάδα, χώρα κατ’ εξοχήν ναυτική, που οφείλει τόσα πολλά στο ναυτικό και τους ναυτικούς της δεν είναι δυνατόν να μη διαθέτει ένα ευπρόσωπο Ναυτικό Μουσείο στο οποίο να είναι συγκεντρωμένα όλα τα κειμήλια των θαλασσινών της αγώνων αλλά και όλα τα πειστήρια του στενού δεσμού της Ελληνικής φυλής με τη θάλασσα. (...) Ο Στρίγκος ήταν ένας οικονομικός ηγέτης απ’ αυτούς, που με τις ικανότητες τους έθεσαν τις βάσεις για την διοργάνωση της επιχειρηματικής και οικονομικής δραστηριότητας του καιρού τους. Πάνω σ’ αυτές τις βάσεις και θεσμούς που ιδρύθηκαν τότε, χτίστηκε αργότερα το οικοδόμημα της μεταπολεμικής οικονομικής ανάπτυξης της χώρας. Πίσω όμως από την βιογραφία ενός οικονομικού στυλοβάτη ξεδιπλώνεται η ιστορία της πόλης του Πειραιά εκεί στην αρχή του 20ου αιώνα. Μιας πόλης με όλα τα γραφικά και λίγο αφελή στοιχεία της κοινωνικής ζωής, μιας πόλης που ξεκίνησε από ψαρολίμανο και χάρις στη αγάπη μεγάλων και αξιόλογων ανθρώπων που έζησαν σ’ αυτή, όπως ο Στρίγκος, εξελίχθηκε στη Ναυτική πρωτεύουσα της χώρας, ένα απ’ τα μεγαλύτερα ναυτιλιακά και ναυτικά κέντρα της Μεσογείου.

Το λιμάνι του Πειραιά στις αρχές του 20ου αιώνα. Διακρίνεται το Δημαρχείο, το περίφημο «Ρολόϊ». Αρχείο Ι.Μ.Τ.Ι.Ι.Ε.

16

Ðåñßðëïõò

Δημήτριος Οικονόμου, Αντιναύαρχος Β.Ν. Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε. 1953-1957 Ο Αντιναύαρχος Β.Ν. Δημήτριος Οικονόμου διετέλεσε Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος από τις 17 Απριλίου 1953 έως τις 13 Σεπτεμβρίου του 1957. Κατά την διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων ήταν Αξιωματικός Πυροβολικού του Θωρηκτού Ψαρά, με τον βαθμό του Ανθυποπλοιάρχου. Στο προσωπικό του αρχείο διατήρησε τις πρωτότυπες «Γενικές Οδηγίες περί μάχης» τις οποίες εξέδωσε ο Αρχηγός του Στόλου, Ναύαρχος Κουντουριώτης και τις παρουσίασε σε έκδοση του 1957 τις πρώτες σελίδες της οποίας παρουσιάζουμε παρακάτω.

18

Ðåñßðëïõò

Ðåñßðëïõò

19

20

Ðåñßðëïõò

Ðåñßðëïõò

21

Κωνσταντίνος Αλεξανδρής, Υποναύαρχος Β.Ν. Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε. 1957-1973 Ο Αντιναύαρχος Β.Ν. Κωνσταντίνος Αλεξανδρής διετέλεσε Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος από τις 14 Σεπτεμβρίου 1957 έως τις 21 Μαρτίου του 1973. Στις λογοδοσίες του Διοικητικού Συμβουλίου της εποχής εκείνης, οι οποίες διατηρούνται στα αρχεία του Μουσείου, συναντάμε τους χαιρετισμούς του Προέδρου, τόσο για τους εορτασμούς των δέκα χρόνων, όσο και των είκοσι από την ίδρυση του Μουσείου. Παρακάτω παρουσιάζουμε αποσπάσματα των ομιλιών αυτών.

22

Ðåñßðëïõò

Χρήστος Λεβαντίνος, Υποναύαρχος Π.Ν. Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε. 1973-1975

Ðåñßðëïõò

23

Εμμανουήλ Μακρής, Υποναύαρχος Π.Ν. Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε. 1975-1988 Ο Υποναύαρχος Π.Ν. Εμμανουήλ Μακρής διετέλεσε Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος από τις 24 Απριλίου του 1975 έως τις 9 Μαρτίου του 1988. Τα κείμενο αυτό αποτελεί τον πρόλογο του πρώτου ενημερωτικού δελτίου που κυκλοφόρησε το Μουσείο τον Μάιο του 1983, προς ενημέρωση των μελών του. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι πρόκειται για τον πρόγονο του «Περίπλου Ναυτικής Ιστορίας».

24

Ðåñßðëïõò

Κωνσταντίνος Παΐζης-Παραδέλλης, Αντιναύαρχος Π.Ν. Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε. 1988-2003 Ο Αντιναύαρχος Π.Ν. Κωνσταντίνος Παΐζης-Παραδέλλης διετέλεσε Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος από τις 10 Μαρτίου 1988 έως τις 23 Νοεμβρίου 2002. Παρακάτω παρουσιάζουμε τον χαιρετισμό του στο πρώτο τεύχος του περιοδικού του Μουσείου «Περίπλους Ναυτικής Ιστορίας» το οποίο κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 1991.

Ðåñßðëïõò

25

Ψηφιοποίηση σπάνιου υλικού του Φωτογραφικού Αρχείου του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος Παρουσίαση: Κλεοπάτρα Ρηγάκη, Βιβλιοθηκονόμος ΝΜΕ

ΈNA

από τα σημαντικότερα τμήματα του Φωτογραφικού Αρχείου του Μουσείου αποτελεί η συλλογή των αρνητικών σε υάλινες πλάκες. Για πολλά χρόνια παρέμενε ανεκμετάλλευτο λόγω της ιδιαιτερότητας του υλικού, το οποίο δεν ήταν δυνατό να αναπαραχθεί από τα συμβατικά φωτογραφικά εργαστήρια. Πρόκειται για το φωτογραφικό αρχείο του Σμηνάρχου Χρήστου Μοσχοβίνου, το οποίο αποτελείται από περίπου 200 υάλινες πλάκες. Οι περισσότερες φωτογραφίες προέρχονται από την εποχή που ο Σμήναρχος Χρ. Μοσχοβίνος υπηρετούσε ως αξιωματικός της Ναυτικής Αεροπορίας και παρουσιάζουν το κλίμα μιας εποχής στην υπη-

26

Ðåñßðëïõò

ρεσιακή ζωή, στους πολέμους, στην κοινωνία και την καθημερινότητα. Χάρη στην ευγενική μεσολάβηση του Ναυάρχου Μιχ. Ισμαηλάκου, ο οποίος ανέλαβε τη σημαντική οικονομική επιβάρυνση, το αρχείο των 200 περίπου υάλινων πλακών ψηφιοποιήθηκε και θα τεθεί άμεσα στη διάθεση των φίλων και μελών του Μουσείου, όπως και το λοιπό Φωτογραφικό Αρχείο. Ένα μεγάλο μέρος του αρχείου, πρόκειται μάλιστα να συμπεριληφθεί στο υπό έκδοση βιβλίο για την Ναυτική Αεροπορία. Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος εκφράζει τις θερμές του ευχαριστίες προς τον αγαπητό φίλο, Ναύαρχο κ. Μιχάλη Ισμαηλάκο.

Στην αριστερή σελίδα. Πάνω: Ο ποιητής Σπύρος Ματσούκας εν μέσω αεροπόρων, Αεροδρόμιο Τατοϊου, 1919. Κάτω: Αξιωματικοί αεροπόροι και ναύτες εορτάζουν με κατοίκους της Σμύρνης. Σε αυτή τη σελίδα. Πάνω: Αεροφωτογραφία της πόλης του Πειραιά, 1936. Κάτω αριστερά: Αξιωματικοί και επισκέπτες μπροστά από αεροσκάφος στο Καζαμίρ το 1921. Κάτω δεξιά: Ο Χρ. Μοσχοβίνος με στολή Υποπλοιάρχου.

Ðåñßðëïõò

27

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΑΛΗΣ

Από τους νεώτερους αξιωματικούς του Ναυτικού δύσκολα κανείς θα’ χει ακούσει κάτι για τον Κώστα Τσάλη, ενδεχομένως δε ούτε το όνομα να μη λέει τίποτε στους περισσότερους. Μονάχα αν κανείς έχει ανασκάψει παλαιά βιβλία ή αρχεία, ή έχει διαβάσει με πολλή προσοχή τις επίσημες αναφορές του Φωκά ή του Σακελαρίου για τον πόλεμο του ’40, θα έχει ίσως συγκρατήσει το όνομα. Γράφω “με πολλή προσοχή” διότι ο Τσάλης δεν έτυχε να συμμετάσχει σε πολεμικές επιχειρήσεις ώστε το όνομά του να συνδεθεί με κάποιο αξιόλογο πολεμικό γεγονός, ούτε η δράση του υπήρξε τέτοια που να αποθανατιστεί από τους επίσημους ιστοριογράφους του Πολεμικού Ναυτικού. Κι όμως διέτρεξε μια από τις πλέον πολυτάραχες σταδιοδρομίες και ήταν ίσως ένας από τους καλύτερους ναυτικούς/ιστιοπλόους που υπήρξαν ποτέ στο σώμα των αξιωματικών του Π.Ν. Το χαρακτηριστικότερο όμως γνώρισμά του νομίζω ότι είναι πως ό,τιδήποτε έκανε στη ζωή του, το έκανε με το δικό του τρόπο. Πέντε δακτυλογραφημένα φυλλάδια, τα τέσσερα των οποίων ανέκδοτα και ένα τιμόνι ιστιοπλοϊκού, που υπάρχουν στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος αποτέλεσαν την αφορμή γι’ αυτό το σημείωμα. Η αφήγηση επιχειρείται, όχι μόνο γιατί θα μπορούσε να αποτελέσει ένα συναρπαστικό διήγημα μιας πολυσχιδούς καριέρας, αλλά και διότι μέσα από την παράθεση του ιστορικού μιας ζωής, ξετυλίγονται γεγονότα, που σημάδεψαν μια εποχή και σμίλεψαν την ιστορική πορεία της χώρας μας. Γεννήθηκε το 1906. Γιος του Δημήτρη Τσάλη, αξιωματικού του Ιππικού από την Κορυτσά και της Ελένης, κόρης του Σπετσιώτη Λεμπέση και της Μαριγώς Κυριακού. Το ανυπόταχτο του χαρακτήρα του και το ασίγαστο πάθος προς τη θάλασσα και την περιπέτεια μπορούν να αποδοθούν σ’ αυτή τη διασταύρωση του αδούλωτου φρονήματος του Βορειοηπειρώτη πατέρα και της

Το 1926 ονομάσθηκε Σημαιοφόρος και τοποθετήθηκε σε πλοία του Στόλου. Το 1931 πραγματοποιήθηκε η μεγάλη του επιθυμία να αποκτήσει ιδιόκτητο αγωνιστικό ιστιοπλοϊκό σκάφος. Κι αυτή όμως η αγορά δεν ακολούθησε τα φορμαλιστικά πρότυπα, αλλά πραγματοποιήθηκε με τον ιδιόμορφο τρόπο που όλα τα επιχειρεί και τα επιτυγχάνει ο Τσάλης. Όντας Μάχιμος Σημαιοφόρος παίρνει άδεια από την Υπηρεσία να πάει στην Αγγλία να αγοράσει το σκάφος και να το φέρει ιστιοπλοώντας. Η μητέρα του 46 ετών τότε, δράκου γενιά κι η ίδια, τον συνοδεύει στο ταξίδι και δικαιολογεί αυτή της την απόφαση με τα λόγια: «Εάν χαθεί ο γιος μου θα χαθώ κι εγώ μαζί του και δεν θα προφτάσω να τον κλάψω» Στην Αγγλία αγοράζει ένα παραδοσιακό ιστιοφόρο αγώνων, χωρίς μηχανή. Τα στοιχεία του σκάφους που είχε ναυπηγηθεί στη Γερμανία ήσαν: Ολικό μήκος 15,5 μέτρα, μήκος στην ίσαλο 10,15 μέτρα, μέγιστο πλάτος 2,75 μέτρα, βύθισμα 2 μέτρα, έρμα 6,5 τόνοι. Το κέλυφος ήταν κατασκευασμένο από μαόνι Ονδούρας με νομείς δρύινους και χαλύβδινους εναλλάξ. Ο ιστός του ήταν 18 μέτρα και εκινείτο με δύο πανιά, ένα τριγωνικό λατίνι και ένα φλόκο. Στο σκάφος δόθηκε το όνομα μιας θαλάσσιας θεότητας του αρχαιοελληνικού Πανθέου που προστάτευε τους ναυτικούς, “Παλαίμων”. Ο Παλαίμων που το αρχικό του όνομα ήταν Μαλικέρτης, υπήρξε γιος του Αθάμαντα και της Ινούς και είχε ένα αδελφό που λεγόταν Λέαρχος. Σύμφωνα με το μύθο που σώζεται από τον Παυσανία, αλλά και τον Απολλόδωρο, η Ήρα έκαμε τον Αθάμαντα και την Ινώ να χάσουν τα λογικά τους επειδή ανέλαβαν την ανατροφή του μικρού Διονύσου. Μέσα στην τρέλα του ο Αθάμας σκότωσε τον Λέαρχο και η Ινώ με τον Μαλικέρτη, στην προσπάθεια

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΑΛΗΣ

Αξιωματικός, Ναυτικός, Ιστιοπλόος Γιάννης Παλούμπης. Πειραιάς 6-4-2009. Σπετσιώτικής κληρονομιάς από το σόϊ της μητέρας του. Πράγματι ήταν μια βαριά κληρονομιά που έφτανε μέχρι τον Κώστα από τους Σπετσιώτες προπάτορές του, ναυμάχους του ’21 Λεμπέσηδες, Μποτασαίους, Κυριακούς και Ορλάνδους. Ο Τσάλης, θα μπορούσε κανείς να πει, έμαθε να ιστιοπλοεί αμέσως μετά τα πρώτα του βήματα, εξ απαλών ονύχων. Ο πατέρας του, παρά την ιδιότητά του ως αξιωματικού του Ιππικού, ήταν καλός ιστιοπλόος και υπήρξε ο πρώτος δάσκαλος για τον μικρό Κώστα. Από επτά ετών οι γονείς του τον άφηναν να ιστιοπλοεί χωρίς επιτήρηση στις Σπέτσες, εκεί κάτω απ’ το σπίτι τους, που κρεμόταν θαρρείς πάνω απ’ το μόλο και στο κατώγι του οποίου διατηρούσαν τη μικρή κομψή τους βάρκα μήκους 4,5 μέτρων με το τριγωνικό “λατίνι” πανί και πρόβολο για τον “αρτέμονα”. Ο Κώστας με τη βάρκα του περιέπλεε και περιεργαζόταν τα πολεμικά πλοία του ελληνικού και του βρετανικού στόλου, τα οποία προ του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου επισκέπτονταν τις Σπέτσες και αγκυροβολούσαν μπροστά απ’ το σπίτι των Τσάληδων. Ιδιαίτερα τον συγκινούσε η επίσκεψη των ατμομυοδρομώνων, με τα ονόματα των ποταμών, που εκείνη την εποχή χρησιμοποιούνταν ως εκπαιδευτικά της Σχολής Δοκίμων. Θαύμαζε την αναρρίχηση των Δοκίμων στους ιστούς και τις εξαρτίες και η επιθυμία να τους μιμηθεί του έγινε διακαής πόθος ζωής. Στα δεκάξι του, το 1922, μπήκε στη Σχολή Δοκίμων. Η τετραετής φοίτηση επιβεβαίωσε τη μεγάλη κλίση του σε ό,τι είχε σχέση με τη ναυτιλία, τα εφόλκια πρωρατικά, την ιστιοπλοΐα, την κωπηλασία, αλλά φανέρωσε και στοιχεία του χαρακτήρα του. Επιρρεπής στην καλόκαρδη φάρσα προς τους γύρω του, πεισματάρης όταν οι συνθήκες το έφερναν, απείθαρχος σε σχέση με το αυστηρό πνεύμα της Σχολής, με φρέσκια ματιά για τα συμβάντα που συναντούσε, με αντιδράσεις μη υπαγορευμένες από τη συνήθεια ή τη ρουτίνα της αυστηρής μαθητικής ζωής.

28

Ðåñßðëïõò

διαφυγής τους, έπεσαν στη θάλασσα από την Μολουρίδα πέτρα στον Σαρωνικό και πνίγηκαν. Το θνητό σώμα του Μαλικέρτη βρήκε ο βασιλιάς της Κορίνθου Σίσυφος, κάτω από ένα πεύκο στην παραλία της Ισθμίας, όπου το είχε μεταφέρει ένα δελφίνι και το έθαψε. Για να τιμήσει τον νεκρό ο Σίσυφος ίδρυσε τα Ίσθμια και εγκατέστησε τη λατρεία του στο ιερό του Ποσειδώνος, με το όνομα Παλαίμων. Ο πλους της επιστροφής ήταν ένας από τους πλέον άγριους που αντιμετώπισε ο Τσάλης στη ζωή του. Στον Βισκαϊκό συνάντησε μια από τις μεγαλύτερες φουρτούνες των τελευταίων τότε δεκαετιών. Κύματα ύψους μέχρι και δεκαπέντε μέτρων τίναζαν και σάρωναν το μικρό ιστιοπλοϊκό με το ριψοκίνδυνο πλήρωμά του. Όταν έφτασαν στην Κουρούνια της Ισπανικής Γαλικίας μάθανε ότι μια από τις μέρες που περνούσαν τον Βισκαϊκό, στην ίδια περιοχή βυθίστηκε το γαλλικό υπερωκεάνιο “Saint Filippe” με 400 γάλλους επιβάτες. Με την άφιξή του στην Ελλάδα ο Τσάλης προήχθη σε Ανθυποπλοίαρχο και συνάμα του απονεμήθηκε το μετάλλιο της Στρατιωτικής Αξίας Δ Τάξεως για το ιστιοπλοϊκό του κατόρθωμα. Είναι περιττό να λεχθεί ότι το ταξίδι του θεωρήθηκε και ήταν, πολύ σπουδαίο και έτσι παρουσιάσθηκε από τον ελληνικό και τον διεθνή Τύπο, ιδιαίτερα μάλιστα διότι εκείνη την εποχή δεν ήταν συνηθισμένοι οι πλόες αγωνιστικών σκαφών στον ωκεανό. Είναι ευνόητο, φυσικά, ότι μικρά σκάφη σαν τον “Παλαίμονα” τότε, δεν είχαν τον τεχνικό εξοπλισμό και τα επικοινωνιακά μέσα που διαθέτουν σήμερα τα αγωνιστικά ιστιοπλοϊκά. Την 1η Μαρτίου 1935 ξέσπασε το Βενιζελικό κίνημα. Ο Τσάλης, ως Ανθυποπλοίαρχος, βρέθηκε να υπηρετεί στο αντιτορπιλικό “Πάνθηρ” έχοντας καθήκοντα αξιωματικού πυροβολικού, με κυβερνήτη τον Αντιπλοίαρχο Γεώργιο Παγκάρα. Καθ’ όλη την προηγηθείσα διάρκεια του Φεβρουαρίου ανώτεροι αξιωματικοί

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΑΛΗΣ

και κυβερνήτες των πλοίων έπαιρναν υπογραφές από νεώτερους αξιωματικούς, ακόμη και Σημαιοφόρους, ότι θα συμμετάσχουν στο κίνημα. Παρά το γεγονός πως ήταν γνωστή η Βενιζελική οικογενειακή τοποθέτηση του Τσάλη, κανείς δεν του είπε τίποτε και δεν υπέγραψε κανένα αντίστοιχο χαρτί. Περί το τέλος Φεβρουαρίου ο Υπουργός των Ναυτικών Υποναύαρχος Αλέξανδρος Χατζηκυριάκος κατέβηκε στον Ναύσταθμο και συγκέντρωσε τους κυβερνήτες στον “Αβέρωφ” για να τους δώσει οδηγίες για την καταστολή του κινήματος. Σύμφωνα λοιπόν με τις εκτιμήσεις του Υπουργείου, οι κινηματίες από τα πλοία θα εξέρχονταν με λέμβους στην ξηρά για να καταλάβουν τον Ναύσταθμο, ενώ αναμένονταν άλλοι να κατευθυνθούν προς τα μη επαναστατημένα αγκυροβολημένα πλοία, για να καταλάβουν κι αυτά. Οι εντολές του Παγκάρα, ιδιαίτερα προς τον αξιωματικό πυροβολικού και υπεύθυνο του φορητού οπλισμού και των αντιστοίχων πυρομαχικών, ήσαν να αραιωθεί το πλήρωμα στο κατάστρωμα και εφ’ όσον οι λέμβοι διέρχονταν, να μην υπάρξει αντίδραση, εάν όμως κατευθύνονταν προς τον “Πάνθηρα” να ανοίξουν πυρ. Ο Τσάλης ευθαρσώς αρνήθηκε να αποδεχθεί και να εφαρμόσει την εντολή του κυβερνήτη του και ευθύς εξ αρχής δήλωσε, ότι δεν του επιτρέπει η συνείδησή του να πειθαρχήσει και να ανοίξει πυρ εναντίον ομοεθνών και συναδέλφων. Ο Παγκάρας δεν έδωσε συνέχεια στη συζήτηση. Όταν ξέσπασε το κίνημα περί την 8η μμ. της 1ης Μαρτίου, το πλήρωμα πράγματι αραιώθηκε στα ρέλια του “Πάνθηρα”, με φορητό οπλισμό και πυρομαχικά σε δεσμίδες. Τα πλοία είχαν εκτελέσει συσκότιση και μόνο προβολείς χρησιμοποιούνταν κατά διαστήματα. Η θάλασσα του Ναυστάθμου γέμισε από λέμβους που κατευθύνονταν προς το Αρχηγείο στην ξηρά. Ξαφνικά χωρίς εμφανή αιτία και φυσικά χωρίς ανάλογη εντολή, δύο, τρεις ναύτες πυροβόλησαν. Ποτέ δεν εξακριβώθηκε αν πυροβόλησαν προς τις λέμβους ή στον αέρα προς εκφοβισμό. Ο Τσάλης, κατά τα λεγόμενά του, φοβήθηκε ότι θα ακολουθούσε ανταπόδοση από τις λέμβους των κινηματιών και για να αποφευχθεί αιματοχυσία, από δική του πρωτοβουλία, άρχισε να αφαιρεί τις δεσμίδες των πυρομαχικών από τους ναύτες και να τις πετά στη θάλασσα. Σε λίγο όλοι είχαν παραμείνει χωρίς πυρομαχικά. Κανείς δεν εμπόδισε τον Τσάλη σ’ αυτή την κίνηση, ούτε ο Παγκάρας, ούτε ο Ύπαρχος Φούφας που ήταν παρόντες. Αργότερα όταν ο Ύπαρχος επιχείρησε να φέρει άλλα πυρομαχικά

από την πυριτιδαποθήκη, ο Τσάλης επίσης τα έριξε στη θάλασσα, χωρίς καμία αντίδραση εκ μέρους του παρόντος κυβερνήτη. Το πρωί της επομένης τα στασιάσαντα πλοία απέπλευσαν από το Ναύσταθμο με επικεφαλής τον “Αβέρωφ”. Το κίνημα εξελίχθηκε, τα πλοία επέστρεψαν και οι κινηματίες προφυλακίστηκαν εν αναμονή διεξαγωγής δίκης στο Ναυτοδικείο. Μεταξύ αυτών ο Τσάλης. Το Ναυτοδικείο τον καταδίκασε σε απόταξη και έξι ετών φυλάκιση και κλείστηκε στις φυλακές του Ωρωπού, μαζί με άλλους κινηματίες του Στρατού και του Ναυτικού. Τον Οκτώβριο του 1935 επέστρεψε στην Ελλάδα ο Βασιλεύς Γεώργιος Β, ο οποίος έδωσε χάρη στους κινηματίες κι έτσι αποφυλακίστηκαν. Ο Τσάλης ευρισκόμενος εκτός Ναυτικού δεν είχε άμεση ανάγκη εξευρέσεως εργασίας, γιατί από τα περιουσιακά στοιχεία της οικογένειας είχε ένα εισόδημα αρκετό για να ζει αξιοπρεπώς, χωρίς βέβαια σπατάλες. Έτσι ασχολήθηκε με την αγαπημένη του ενασχόληση, την ιστιοπλοΐα. Λάμβανε μέρος σε όλους τους αγώνες που διοργάνωνε ο ΒΝΟΕ, είτε τριγώνου, είτε ανοιχτής θαλάσσης, άλλοτε με δικό του σκάφος, άλλοτε με ξένο. Παράλληλα για να ενισχύει το εισόδημά του πήγαινε για εβδομάδες ή και μήνες Πλοίαρχος σε μεγάλες ιστιοφόρες θαλαμηγούς. Τον Οκτώβριο του 1940 ο Τσάλης ανακλήθηκε στο Ναυτικό με τον βαθμό του Ανθυποπλοιάρχου που είχε όταν αποτάχθηκε, όπως αρκετοί από τους αποτάκτους κινηματίες του ’35. Τοποθετήθηκε στο “Θύελλα”, στο οποίο είχε υπηρετήσει και ως Σημαιοφόρος επί ένα έτος. Στη διάρκεια των έξι μηνών, μέχρι τη βύθιση του πλοίου από τις γερμανικές αεροπορικές επιδρομές του Απριλίου ’41 άλλαξε πέντε κυβερνήτες δείγμα κι αυτό της σύγχυσης που επικράτησε στον κρατικό μηχανισμό και ειδικότερα στο Ναυτικό. Υπηρέτησε κατά σειρά υπό τους Πλωτάρχες Σπύρο Μαράτο, Δημήτριο Καλκανδή, Παναγιώτη Δαμιράλη, Θησέα Πάγκαλο και Δαμιράλη για δεύτερη φορά. Στις 27 Ιανουαρίου του ’41 το “Θύελλα” συνόδευε το επιβατηγό “Αλμπέρτα” από τον Πειραιά προς τη Μήλο, στο πλαίσιο της συμπλήρωσης των μεταφορών εφεδρειών από τα νησιά του Αιγαίου. Στο πλοίο μόλις είχε τοποθετηθεί λίγες ώρες προ του απόπλου ο Σημαιοφόρος Γεώργιος Αθανασίου τρίτος αδελφός των Θανάση και Γιάννη που σταδιοδρόμησαν στο Ναυτικό. Ο Αθανασίου είχε χτυπήσει το χέρι του και στο πρώτο του ταξίδι το είχε κρεμασμένο με μαντήλι από το λαιμό του. Το «Αβέρωφ» διέρχεται προς Νότον τη διώρυγα του Σουέζ.

Ðåñßðëïõò

29

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΑΛΗΣ

Πάνω: Χάρτης του Ινδικού Ωκεανού. Δεξιά & πάνω: Συνοδό τύπου Basset του Ινδικού Ναυτικού. Τα NAZIK και AGRA στα οποία ήταν Κυβερνήτης ο Τσάλης ήταν αυτού του τύπου. Δεξιά & κάτω: Το αγκυροβόλιο στο Τρινκομαλί όπου ήταν η κύρια βάση του Ινδικού Ναυτικού. Τα αγκυροβολημένα πλοία ήσαν όλων των συμμάχων του Ινδικού Ωκεανού.

Η άπαρση έλαβε χώρα περί την 15:30 και τις βραδινές ώρες της 27ης Ιανουαρίου το πλοίο έπλεε στο Μυρτώο με άνεμο Βόρειο 5 Baufort. Με τον καιρό στο αριστερό ισχύον το πλοίο διατοιχιζόταν και βρεχόταν από το κύμα που καβάλαγε την πρύμη. Όπως σε όλα τα αντιτορπιλικά από την έναρξη του πολέμου έτσι και στη “Θύελλα” είχαν αφαιρεθεί τα στηλίδια και τα ρέλια ώστε να μπορούν να στρέφουν ελεύθερα οι τορπιλοσωλήνες. Ο Τσάλης και ο Αθανασίου βρίσκονταν στη γέφυρα. Παρά τις αιτήσεις του Σημαιοφόρου να του δοθεί άδεια καθόδου από τη γέφυρα ο Τσάλης δεν το επέτρεπε. Περί ώραν 22:30 ανήλθαν στη γέφυρα ο Πλοίαρχος Μιχαήλ Θεοφανίδης ο οποίος επέβαινε του πλοίου και ο κυβερνήτης Πλωτάρχης Πάγκαλος. Ο Αθανασίου ζήτησε εκ νέου άδεια να κατέλθει από τη γέφυρα την οποία έλαβε παρά του κυβερνήτου, πριν ο Τσάλης προλάβει να αντιληφθεί και εκθέσει τις αντιρρήσεις του. Ο Σημαιοφόρος κατέβηκε από τη δεξιά υπήνεμη κάθοδο φορώντας πουλόβερ, επενδύτη και έχοντας κρεμασμένα στο λαιμό του κιάλια και το δεξί του χέρι. Πρόλαβε να κάνει τρία βήματα στο γλιστερό κατάστρωμα και με το τέταρτο έφυγε όρθιος στη θάλασσα. Παρά τους ενδεδειγμένους χειρισμούς, κράτει η δεξιά, όλο δεξιά, εν συνεχεία όλο αριστερά, ανάποδα πάση δυνάμει κλπ που εκτέλεσε το πλοίο και παρά το γεγονός πως έφτασε 50 μέτρα υπηνέμως του σημείου πτώσεως μέσα σε λίγα λεπτά ο δυστυχής Σημαιοφόρος δεν εντοπίσθηκε. Στις 13 Φεβρουαρίου το “Θύελλα” βρέθηκε να περιπολεί στην περιοχή Κυθήρων εν μέσω ισχυρής καταιγίδας με ανέμους 10 και 11 Baufort. Στην τρικυμία αυτή έχασε τον ιστό του, που κόπηκε και έπεσε στη θάλασσα. Στις 13 Απριλίου, με κυβερνήτη του πλοίου τον Πλωτάρχη Δαμιράλη, επαναπλέοντας στον Ναύσταθμο και παραπλέοντας τις ακτές της Αττικής με καιρικές συνθήκες σχετικά καλές, άνεμος Βόρειος εντάσεως 5 Baufort, αλλά χαμηλό κύμα λόγω μικρής απόστασης από την προσήνεμη ακτή, περί την 23:00 παρατήρησαν κάτι ασύνηθες σε απόσταση 100 περίπου μέτρων από το πλοίο. Έγιναν οι κατάλληλοι χειρισμοί και διέσωσαν ένα άνδρα ο οποίος κρατούνταν από ένα “απώστη”. Ο “απώστης” είναι μακρύ ξύλο με δύο παραβλήματα που συνδέει τις δύο επωτίδες λέμβου και κρατάει ακίνητη τη λέμβο όταν αυτή βρίσκεται ανακρεμασμένη έξω από το πλοίο σε θέση ετοιμότητας για καθαίρεση. Οι σωσίβιοι λέμβοι συνηθιζόταν να έρχονται σε θέση ετοιμότητας καθαιρέσεως σε όλα τα εν πλω πολεμικά πλοία 30

Ðåñßðëïõò

και πολλά εμπορικά. Επρόκειτο για Βρετανό αξιωματικό αγγλικού πλοίου τηλεγραφικών καλωδίων, το οποίο είχε βομβαρδισθεί και διαλυθεί από γερμανικά αεροπλάνα. Ο ίδιος διασώθηκε κρατημένος από τον “απώστη”, όπως τον βρήκε η “Θύελλα”. Στις 21 Απριλίου 1941 το “Θύελλα” αραιωμένο στον όρμο της Βουλιαγμένης, χωρίς το πλήρωμά του που ήταν στη στεριά, υπέστη γερμανική αεροπορική επιδρομή και λόγω βόμβας που εξερράγη κοντά στην πρύμη έπαθε ρήγμα. Το πλήρωμα ρυμούλκησε το πλοίο στα ανοιχτά, όπου και βυθίστηκε. Την επομένη το βράδυ έφτασε στο σπίτι του Τσάλη η αδελφή του Μίνα με ένα νοσοκομειακό αυτοκίνητο, να του πεί ότι η μητέρα τους είχε σκοτωθεί. Οι δύο γυναίκες μητέρα και κόρη είχαν καταταγεί από της ενάρξεως του πολέμου ως εθελόντριες αδελφές νοσοκόμες και υπηρετούσαν στο στρατιωτικό νοσοκομείο Ιωαννίνων. Το νοσοκομείο βομβαρδίστηκε και η μητέρα του, το πρόσωπο που τόσο πολύ αγάπησε στη ζωή του και τόσο πολύ τον δίδαξε και του συμπαραστάθηκε, έφυγε από τη ζωή. Την ίδια νύχτα, λίγο μετά τα μεσάνυχτα, παίρνοντας μαζί του τρεις αρμενιστές από το “Θύελλα” ξεκίνησε με τον “Παλαίμονα” το ταξίδι διαφυγής του προς την Αλεξάνδρεια. Στις 12 ημέρες του ταξιδιού του το ιστιοφόρο θα συναντήσει σημάδια από όλη τη φρίκη και τον παραλογισμό της περιόδου. Με τον απόπλου συναντά δύο πλοιάρια που μεταφέρουν νεκρούς, τραυματίες και ναυαγούς του Αντιτορπιλικού Ύδρα, που μόλις είχε βυθισθεί. Στο πρώτο σκέλος της διαδρομής του προς τις Σπέτσες διακρίνει περίπου 30 αεροσκάφη που βομβαρδίζουν το στενό του Πόρου. Στις 24 Απριλίου, από το αγκυροβόλιο των Σπετσών, οι επιβάτες του ιστιοπλοϊκού ακούνε τον βομβαρδισμό του λιμένος του Ναυπλίου. Την ίδια ημέρα, ιστιοδρομώντας κοντά στην Ανατολική ακτή της Πελοποννήσου, παρίστανται μάρτυρες του βομβαρδισμού μιας νηοπομπής, που απέπλεε από το Ναύπλιο και άλλης, που κατευθυνόταν προς το ίδιο λιμάνι. Στις 25 Απριλίου αγκυροβολημένοι στην Μονεμβασιά, παρευρίσκονται στην καταβύθιση των πλησίον αγκυροβολημένων τορπιλοβόλου “Κυδωνίαι” και του επιτάκτου “Ζάκυνθος”, ενώ το ίδιο το ιστιοφόρο μόλις και γλιτώνει. Στον επόμενο σταθμό τους στην παλαιά Μονεμβασιά παρίστανται στην καταστροφή πέντε ελληνικών υδροπλάνων από τη γερμανική αεροπορία. Στο ταξίδι προς τα Κύθηρα γίνονται στόχος ανεπιτυχούς αεροπορικής επίθεσης.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΑΛΗΣ

Στο λιμάνι των Κυθήρων γίνονται μάρτυρες της βύθισης τριών συμμαχικών πλοίων και καταστροφής δύο ακόμη υδροπλάνων. Με την μεσολάβηση του Τσάλη, κάποιο Βρετανικό σκάφος, παραλαμβάνει από τα Κύθηρα 12 Ευέλπιδες και Έλληνες Αξιωματικούς, ενώ ο ίδιος αρνείται να εγκαταλείψει το ιστιοφόρο. Μετά την αναχώρησή τους από τα Κύθηρα παρακολουθούν άλλη μια αεροναυμαχία που θα στοιχίσει ένα συμμαχικό αεροσκάφος. Στις 5 Μαΐου το “Παλαίμων” θα συναντήσει μια νηοπομπή από την Κρήτη και στις 7 Μαΐου θα καταπλεύσει στην Αλεξάνδρεια Μετά τον κατάπλου παρουσιάζεται στον Αρχηγό του Στόλου και τοποθετείται στον “Αβέρωφ”. Η παρουσία του “Αβέρωφ” στη Μεσόγειο και ιδιαίτερα στην Αλεξάνδρεια αποτελούσε πρόβλημα για τις αγγλικές και τις ελληνικές αρχές. Μετά την πτώση της Κρήτης, στο τέλος Μαΐου του ’41 οι γερμανικές αεροπορικές επιδρομές στο λιμάνι της Αλεξανδρείας ήσαν συχνότατες, σχεδόν κάθε δεύτερη νύχτα περί το μεσονύχτιο και διαρκούσαν περίπου μία ώρα. Στην κατάσταση αυτή η διατήρηση ενός μη αξιόμαχου πλοίου μέσα στο λιμάνι εθεωρείτο υπηρεσιακό βάρος και απώλεια ωφελίμου χώρου αγκυροβολίου. Το κυριώτερο μειονέκτημα του πλοίου που δυσχέραινε τη συμμετοχή του σε επιχειρήσεις συνοδειών ήταν η καύσιμη ύλη των 22 λεβήτων του, που ήταν γαιάνθρακες. Το γεγονός αυτό καθιστούσε δύσκολο το εγχείρημα του ανεφοδιασμού του, δεδομένου ότι όλα σχεδόν τα πολεμικά πλοία είχαν πλέον αποκτήσει λέβητες πετρελαίου. Έγιναν λοιπό διάφορες σκέψεις για τη μετασκευή του “Αβέρωφ” στις ΗΠΑ. Η ιδέα ναυάγησε και αποφασίστηκε να σταλεί το πλοίο στις Ινδίες, με ενδεχόμενο να υπαχθεί στον Αρχηγό του Στόλου του Ινδικού ωκεανού, Άγγλο Ναύαρχο Sommerville. Τελικώς τον Ιούλιο του ’41 το πλοίο στάλθηκε στη Βομβάη όπου και παρέμεινε σταθμευμένο. Σε επιχειρήσεις χρησιμοποιήθηκε ελάχιστα. Την άνοιξη του ’42 αντικαταστάθηκε ο κυβερνήτης του “Αβέ-

ρωφ” Πλοίαρχος Σπυρίδων Μάτεσης από τον Πλοίαρχο Νικ. Πετρόπουλο, τον αποκληθέντα μετέπειτα και “Κόκκινο Πλοίαρχο”. Το προσωνύμιο αυτό του δόθηκε λόγω της ανεξήγητης συμπεριφοράς του κατά τη διάρκεια της στάσεως των πληρωμάτων των ελληνικών πλοίων και των εκτρόπων που τα συνόδευσαν, τον Απρίλιο του ’44 στην Αλεξάνδρεια. Στη Βομβάη, λίγο μετά την παραλαβή του Πετρόπουλου έλαβαν χώρα σοβαρά επεισόδια στον “Αβέρωφ”, που είχαν κυριολεκτικά ασήμαντη αφορμή. Το αντιτορπιλικό “Ιέραξ” με κυβερνήτη τον Πλωτάρχη Εμμανουήλ Ζάρπα καθ’ οδόν προς Καλκούτα, όπου θα εγκαθιστούσε συσκευή ASDIC στάθμευσε για λίγο στη Βομβάη. Αποπλέοντας άφησε πίσω ένα ναύτη, ονόματι Πατρώνη, ο οποίος δεν παρουσιάστηκε στην ώρα του απόπλου. Το πλοίο παρήγγειλε στον “Αβέρωφ” να τον περιμαζέψουν, όταν εμφανισθεί. Ο ναύτης πράγματι παρουσιάστηκε και κρατήθηκε στον “Αβέρωφ”, αλλά αργότερα πλαστογραφώντας ένα έντυπο αδείας εξόδου κατόρθωσε να το σκάσει και να βγει στην πόλη εξόδου, όπου συνελήφθη από την Ινδική Ναυτική Αστυνομία και επεστράφη στον “Αβέρωφ”. Ο κυβερνήτης τότε σε μια αδικαιολόγητη επίδειξη σκληρότητος διέταξε τον εγκλεισμό του ναύτη στο διαμέρισμα πηδαλίου του πλοίου, χωρίς αερισμό, χωρίς φως, χωρίς φαγητό, και χωρίς να του επιτρέπεται η έξοδος ακόμη και για προσωπικές του ανάγκες. Κατ’ αυτό τον τρόπο ο Πετρόπουλος πίστευε πως θα πειθανάγκαζε τον Πατρώνη να του ομολογήσει ποιος τον βοήθησε να το σκάσει. Στις 12 Μαΐου ’42, τρεις μέρες μετά τον εγκλεισμό και αφού οι αξιωματικοί στους οποίους απευθύνθηκε αρνήθηκαν, κατέβηκε ο ίδιος ο κυβερνήτης στο πηδάλιο και παρουσία αξιωματικών και μελών του πληρώματος ξυλοκόπησε μέχρις αναισθησίας με ένα μπραντόξυλο τον Πατρώνη. Επειδή το σημείο είναι σοβαρό και οπωσδήποτε αδιανόητο για τα ήθη του Ναυτικού, διέτρεξα το σχετικό εδάφιο στο βιβλίο του Πετρόπουλου, ο οποίος ισχυρίζεται ότι «έδωσε μερικές ξυλιές στα μαλακά του Πατρώνη για να τον συνετίσει». Το «μέχρις αναισθησίας» δεν χρησιμοποιείται από τον Τσάλη, που δεν ήταν

Piraeus Greece, 10 Akti Poseidonos 185 31

Tel.: +30

210 422 1000

+30 6976 444 100/103 +30 210 422 1008/417 4885 E-mail: salvage@tsavliris.com London United Kingdom, 38 Bruton Place, Mayfair W1J 6NX Tel.: +44(0) 207629 7373 Telefax: +44 (0)207 629 7379 E-mail: tsav@globalnet.co.uk A.O.H:

Telefax:

www.tsavliris.com

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΑΛΗΣ

παρών στο επεισόδιο, αλλά από τον Εμμανουήλ Μακρή, ο οποίος παρέστη στον ξυλοδαρμό. Αν κανείς ισχυριστεί πως ο Τσάλης μπορεί να είναι ενδεχομένως υπερβολικός στις εκφράσεις του, δεν ισχύει το ίδιο για τον Μακρή, ο οποίος μάλλον με χαμηλούς τόνους εξιστορεί γενικώς τα γεγονότα στα οποία αναμίχθηκε. Όταν το γεγονός έγινε γνωστό στο λοιπό πλήρωμα, ένας αριθμός ναυτών της τάξεως των 40-50 συγκεντρώθηκε και αφού απέσπασε βιαίως τον Πατρώνη από την κράτησή του, τον μετέφερε μέσα σε κουβέρτα, δίκην φορείου, στο θεραπευτήριο. Οι ναύτες της ομάδας προπηλάκισαν τον κυβερνήτη με βρισιές και σπρωξίματα και του αφαίρεσαν το πηλίκιο το οποίο πέταξαν στη θάλασσα. Η αντίδραση του κυβερνήτου ήταν να κλεισθεί στο δωμάτιό του επί τριήμερον και να μη προβεί σε καμία ενέργεια. Μετά την τριήμερη περισυλλογή του θεώρησε σκόπιμο να ζητήσει τη συνδρομή του βρετανού Ναυτικού Διοικητού για να καταπνίξει τη στάση. Ο βρετανός συνέστησε στον κυβερνήτη να μην επιστρέψει στο πλοίο και να αναφερθεί το συμβάν στον έλληνα Α.Σ. στην Αλεξάνδρεια. Επακολούθησαν ανακρίσεις και τρεις δίκες του Ναυτοδικείου στη Βομβάη. Το Ναυτοδικείο επάνδρωσαν οι: Σμήναρχος, προερχόμενος από τη Ναυτική Αεροπορία, Ιωάννης Κασιμάτης, Αντιπλοίαρχοι Γεώργιος Ζέπος και Κωνστ. Νικητιάδης και ο Κύπριος Ταγματάρχης Κωτσάκος, που είχε διατελέσει ανακριτής της δικτατορικής κυβέρνησης Μεταξά. Η πρώτη δίκη αφορούσε τους 28 ναύτες που παραπέμφθηκαν και τελείωσε την 30/6/42. Καταδικάσθηκαν οι 25 απ’ αυτούς σε ποινές από ισόβια (οι έξι) μέχρι κάθειρξη 20 ετών (οι 19). Στη συνέχεια επακολούθησε η δίκη των αξιωματικών, που ολοκληρώθηκε την 1/8/42. Παραπέμφθηκαν 21 αξιωματικοί, ανώτεροι, κατώτεροι ακόμα και δόκιμοι αρχικελευστές. Καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισης από 6 έως 1,5 μήνες και εξ αυτών ένας Πλωτάρχης, δύο Υποπλοίαρχοι και δύο Ανθυποπλοίαρχοι αποτάχθηκαν. Τελευταία ήταν η δίκη του κυβερνήτη, που έγινε την 1/10/42, για βιαιοπραγία κατά κατωτέρου και καταδικάσθηκε σε φυλάκιση 5 μηνών. Αξίζει τον κόπο να παρατεθεί το κατηγορητήριο κατά των αξιωματικών: 1. Επίδειξη ομαδικής απείθειας επειδή ζήτησαν την απομάκρυνση του Πετρόπουλου από την κυβέρνηση του πλοίου.

2. Τινές υποκίνησαν τους Σημαιοφόρους να παρουσιαστούν στον Ύπαρχο Αντιπλοίαρχο Χρ. Χατζηκωνσταντή για το ίδιο θέμα. Όλοι παραπέμφθηκαν για την πρώτη κατηγορία και μόνο δύο για τη δεύτερη, Τσάλης και Κιμούλης. Η απόφαση του Ναυτοδικείου αυτολεξεί είχε ως ακολούθως: «Οι κατηγορούμενοι (όλοι) κηρύσσονται ΑΘΩΟΙ των δύο κατηγοριών (1) και (2), αλλά επειδή ΕΣΚΕΦΘΗΣΑΝ την απομάκρυνση του κυβερνήτου, ήν σκέψιν όμως ΔΕΝ ΕΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΑΝ καταδικάζονται δια ψήφων 2 (Ζέπος, Νικητιάδης) έναντι μιάς (Κασιμάτης) ως εξής:... Τσάλης 6 μηνών φυλάκιση και απόταξη». Ήταν η δεύτερη φορά μετά το κίνημα του ’35 που ο Τσάλης αποτασσόταν από το Ναυτικό. ‘Ολες οι αποφάσεις ποινές κλπ του Ναυτοδικείου της Βομβάης ακυρώθηκαν αμέσως μετά την απελευθέρωση και θεωρήθηκαν ανύπαρκτες. Οι αξιωματικοί αποκαταστάθηκαν και θεωρήθηκαν ως μηδέποτε απομακρυνθέντες. Μάλιστα οι ακυρώσεις έγιναν από την ίδια την υπηρεσία χωρίς να υπάρξει ένσταση ή προσφυγή των παθόντων. Όσο κι αν, εκ των πραγμάτων γίνεται φανερό, ότι με τις αποκαταστάσεις η Υπηρεσία συναισθάνθηκε και επανόρθωσε την αδικία σε βάρος των καταδικασθέντων, αυτό δεν μειώνει καθόλου το γεγονός, ότι όλοι και μεταξύ αυτών ο Τσάλης εξέτισαν τις ποινές τους σε φυλακές της Ινδίας και όταν βγήκαν βρέθηκαν σε άγνωστο τόπο, χωρίς δουλειά και χωρίς προορισμό. Ο Τσάλης μετά την απελευθέρωσή του από τις φυλακές του ΝΑΖΙΚ απευθύνθηκε στον Ναύαρχο Rattrey βρετανό διοικητή της βάσεως της Βομβάης και του εξέφρασε την επιθυμία του, να συνεχίσει να προσφέρει τις υπηρεσίες του στον αγώνα κατά του άξονα, είτε από τις τάξεις του βρετανικού, είτε του ινδικού ναυτικού. Η αίτησή του έγινε δεκτή από τους βρετανούς και μετά τις απαραίτητες διατυπώσεις με τις ελληνικές αρχές έγινε δεκτός στο Βασιλικό Ινδικό Ναυτικό. Κατ’ αρχάς εστάλη να φοιτήσει για έξι περίπου μήνες σε σχολές, 32

Ðåñßðëïõò

όπως προβλεπόταν από το βρετανικό σύστημα. Τα αντικείμενα της εκπαίδευσης ήταν ASDIC, τορπίλες, ναυτιλία και συνεννόηση. Στο Ινδικό Ναυτικό ανήκε ένα νεότευκτο φορτηγό 2800 τόνων, ναυπηγημένο στη Σκωτία και εξοπλισμένο με πυροβόλα, αντιαεροπορικά και βόμβες βάθους. Είχε ταχύτητα 17 κόμβων και τεράστια ακτίνα ενεργείας. Το όνομά του ήταν “SONAVATI” το όνομα της θεάς της καλλονής, αντίστοιχης της Αφροδίτης και ναυλοχούσε στη βάση του Κολόμπο. Ο Τσάλης τοποθετήθηκε στο “SONAVATI” ως υποπλοίαρχος. Σε όλο τον Ινδικό ωκεανό και το νότιο ημισφαίριο μέχρι την Αυστραλία, οι βρετανοί είχαν εγκαταστήσει σε μικρές νήσους ένα σημαντικό αριθμό βάσεων. Ελέγετο ότι σε όλη την υδρόγειο ο αριθμός των βρετανικών βάσεων θα πρέπει να υπερέβαινε τις 800. Οι υπηρετούντες στις βάσεις βρετανοί αξιωματικοί ήσαν έφεδροι. Ο ρόλος του “SONAVATI”, ήταν ο εφοδιασμός των βάσεων του Ινδικού ωκεανού και Νοτίου Ειρηνικού με πυρομαχικά, τρόφιμα και παντοειδή υλικά. Ύστερα από 11 μήνες υπηρεσία στο “SONAVATI” ο Τσάλης τοποθετήθηκε ως κυβερνήτης στο συνοδό “NAZIK”. Αξίζει τον κόπο να αναφερθεί μια φράση από το φύλλο ποιότητος που συνετάγη από τον κυβερνήτη του στο “SONAVATI”. «He is the best handler ever saw”. Μετά ένα έτος στο “NAZIK” τοποθετήθηκε ως κυβερνήτης στο συνοδό “AGRA”. Στα μέσα του 1945 περατώθηκε ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος και στην περιοχή του Ειρηνικού και του Ινδικού ωκεανού. Ο Τσάλης, στα ανέκδοτα σημειώματά του, εκφράζει την πικρία του, διότι δεν έτυχε να βρεθεί σε κάποια ναυτική σύγκρουση, ή εν πάση περιπτώσει σε κάποιο αξιομνημόνευτο γεγονός. Συνοψίζει την υπηρεσία του στο Ινδικό Ναυτικό με τη φράση «Διέσχισα κατά τον πόλεμο αναρίθμητες φορές τον Ινδικό ωκεανό, αβρόχοις ποσί». Παρέμεινε κυβερνήτης στο “AGRA” μέχρι και το καλοκαίρι του ’46 και κατά κάποιο τρόπο έλαβε μέρος και θέση, στην στάση του Ινδικού Ναυτικού εναντίον της αγγλικής επικυριαρχίας. Το καλοκαίρι του ’46 αποστρατεύθηκε και έπλευσε με το υπερωκεάνειο, οπλιταγωγό κατά τον πόλεμο, “Αυτοκράτειρα της Αυστραλίας” στο Λίβερπουλ. Στην Αγγλία παρέμεινε στη διάθεση του Νιάρχου, για εξεύρεση, αγορά και παραλαβή καταλλήλου θαλαμηγού για τον έλληνα μεγαλοεφοπλιστή. Μεταξύ των υποψηφίων ήταν και το “SUNBEAM II” το μετέπειτα “Ευγένιος Ευγενίδης” Τελικά μετά 4 μήνες ο Τσάλης πέρασε μια ακόμη φορά τον Ατλαντικό από την Αγγλία στη Νέα Υόρκη με ιστιοφόρο θαλαμηγό μήκους 81 ποδών στην ίσαλο, που λεγόταν “JEANERY”, αργότερα μετονομάσθηκε σε “Έρως”. Το 1954 ο Κώστας Τσάλης κατάφερε να παραλάβει το “Παλαίμων” από την Αλεξάνδρεια και να πλεύσει μ’ αυτό στις Σπέτσες. Ήταν το τελευταίο ταξίδι του εξαιρετικού αυτού ιστιοπλοϊκού, του οποίου το πηδάλιο διασώζεται και αποτελεί έκθεμα της συλλογής του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. Από το 1981 και μετά, η όραση εγκατέλειψε τον Κώστα Τσάλη και η ακοή του επίσης εξασθένισε. Διέμενε στο πατρικό του στις Σπέτσες, εκεί που γεννήθηκε και εκεί τον επισκέπτονταν οι δημοσιογράφοι που ήθελαν να ακούσουν από το στόμα του, τις περιπέτειές του. Τα όποια απομνημονεύματά του δεν γράφτηκαν, αλλά υπαγορεύτηκαν. Υπαγορευμένα επίσης είναι τα πέντε ανέκδοτα βιβλιαράκια που περιγράφουν ορισμένες φάσεις της ζωής του και βρίσκονται στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος. Επιβεβαιώνοντας το γνωμικό ότι «το μήλο κατ’ απ’ τη μηλιά θα πέσει», ο γιος του Κώστα, ο Δημήτρης Τσάλης μπήκε στη Σχολή Δοκίμων, απ’ όπου παραιτήθηκε και έφυγε το 1980 όταν ήταν τριτοετής. Εργάσθηκε σε εμπορικά πλοία, αλλά κι από εκεί αποχώρησε για να αφοσιωθεί στα ιστιοπλοϊκά αγωνιστικά σκάφη. Το 1987 ο Δημήτρης πέρασε για τρίτη φορά τον Ατλαντικό με το ιστιοπλοϊκό σκάφος “ΕΛΛΑΣ” του Μανώλη Γκογκόση. Αργότερα ο Δημήτρης ξαναπέρασε τον ωκεανό άλλες δύο φορές. Στις 26 Ιουλίου του 1996 έφτασε η είδηση στις Σπέτσες. Ο Κώστας Τσάλης, που είχε μεταφερθεί στην Αθήνα κατόπιν επιπλοκής της υγείας του, σάλπαρε πλήρης ημερών για το τελευταίο του ταξίδι. Έφυγε απ’ τη ζωή ικανοποιημένος γιατί την έζησε όπως αυτός ήθελε. Άφησε πίσω το γιο του Δημήτρη ν’ ακολουθεί τα βήματά του και την ανάμνηση μιας πολυτάραχης κι ασυμβίβαστης ζωής.

Απόσπασμα από την Ομιλία του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Γεωργίου Α. Προβόπουλου στην Ετήσια Γενική Συνέλευση των Μετόχων 15 Απριλίου 2009 Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Η παγκόσμια κρίση έχει επηρεάσει αρνητικά και την ελληνική οικονομία. Και εν μέρει λόγω αυτής, έχουν αποδυναμωθεί οι ευνοϊκοί παράγοντες που επί πολλά χρόνια στήριζαν την αναπτυξιακή διαδικασία στη χώρα μας. Στα χρόνια της ισχυρής ανάπτυξης, η εγχώρια ζήτηση αυξανόταν ταχύτερα από την εγχώρια προσφορά, ο πληθωρισμός διαμορφωνόταν σε επίπεδα μονίμως υψηλότερα από το μέσο όρο της ζώνης του ευρώ, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών διευρυνόταν και το εξωτερικό χρέος του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα διογκωνόταν συνεχώς. Το μέγεθος και η επιμονή των ανισορροπιών αυτών υποδήλωναν καθαρά ότι οι διαρθρωτικές αλλαγές που συντελέστηκαν δεν ήταν επαρκείς. Ίσως ενέπνεαν εφησυχασμό οι σχετικά υψηλοί ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης και η συμμετοχή στη ζώνη του ευρώ, η οποία εξασφάλιζε συνθήκες σταθερότητας με χαμηλά επιτόκια. Σήμερα, η παγκόσμια κρίση έχει αναδείξει εναργέστερα τις χρόνιες μακρο-ανισορροπίες και τις διαρθρωτικές αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας. Ο ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης επιβραδύνθηκε από 4% το 2007 σε 2,9% το 2008 (2,4% το τελευταίο τρίμηνο του έτους), κυρίως λόγω της μεγάλης πτώσης των επενδύσεων. Εκτιμάται ότι το 2009 η οικονομική δραστηριότητα θα είναι στάσιμη. Είναι μάλιστα πιθανό να σημειωθούν μέσα στο έτος και αρνητικοί ρυθμοί ετήσιας μεταβολής του ΑΕΠ, ενώ ενδέχεται η εξέλιξη της δραστηριότητας να είναι ακόμη δυσμενέστερη, αν οι διεθνείς οικονομικές συνθήκες χειροτερεύσουν ουσιωδώς. Τα μέχρι στιγμής στοιχεία είναι χαρακτηριστικά. Σε ετήσια βάση, τον Ιανουάριο εφέτος, σε σύγκριση με πέρυσι, ο όγκος των λιανικών πωλήσεων μειώθηκε κατά 5,8% και ο όγκος της ιδιωτικής οικοδομικής δραστηριότητας βάσει αδειών κατά 33,5%, ενώ το πρώτο δίμηνο η παραγωγή της μεταποίησης υποχώρησε κατά 10% και η αξία των εξαγωγών αγαθών (εκτός καυσίμων και πλοίων) κατά 20% περίπου. Τέλος, το πρώτο τρίμηνο οι νέες κυκλοφορίες αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσεως μειώθηκαν κατά 38,7%. Η κρίση επηρεάζει, μεταξύ άλλων, την οικονομική δραστηριότητα με διττό τρόπο. Πρώτον, οι τράπεζες εφαρμόζουν αυστηρότερα κριτήρια όταν χορηγούν πιστώσεις, καθώς αναμένουν άνοδο του πιστωτικού κινδύνου και των επισφαλειών. Περιορίζεται έτσι η προσφορά δανείων. Δεύτερον, υποχωρούν σημαντικά οι προσδοκίες και η εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών. Παρατηρείται έτσι συγκράτηση της κατανάλωσης (ιδίως διαρκών καταναλωτικών αγαθών), πτώση των επενδύσεων σε κατοικίες και υποχώρηση της διάθεσης των επιχειρήσεων για ανάληψη κινδύνων, με αποτέλεσμα να μειώνονται οι επιχειρηματικές επενδύσεις. Περιορίζεται επομένως και η ζήτηση πιστώσεων από τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Η υποχώρηση της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας και του διεθνούς εμπορίου θα πλήξουν καίρια τις ελληνικές εξαγωγές αγαθών. Επίσης θα υποχωρήσουν οι ταξιδιωτικές εισπράξεις, ενώ σημαντικά μειωμένες θα είναι και οι εισπράξεις από τη ναυτιλία, λόγω της υποχώρησης των ναύλων και της συρρίκνωσης του παγκόσμιου εμπορίου. Εκτιμάται ότι η πτώση των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών, σε σταθερές τιμές, θα είναι της τάξεως του 12%. Ορισμένοι πάντως παράγοντες ενδέχεται να μετριάσουν τις δυσμενείς επιπτώσεις της κρίσης. Μεταξύ άλλων, η πτώση των τιμών του πετρελαίου οδηγεί σε αισθητή αποκλιμάκωση του πληθωρισμού και ενίσχυση του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος. Επίσης, η προβλεπόμενη αύξηση των μέσων πραγματικών αποδοχών των μισθωτών – ακόμη και αφού ληφθούν επίσης υπόψη ο παρατηρούμενος περιορισμός του μέσου χρόνου εργασίας και η αναμενόμενη μείωση της απασχόλησης – μπορεί να στηρίξει αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης έως και 1%. Τέλος, η εφαρμογή του σχεδίου ενίσχυσης της ρευστότητας εκτιμάται ότι θα συμβάλει ώστε ο ρυθμός πιστωτικής επέκτασης προς τον ιδιωτικό τομέα να είναι υψηλότερος από το ρυθμό αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ. Η τελική διαμόρφωση βεβαίως του ρυθμού αυτού δεν εξαρτάται μόνο από την προσφορά, αλλά και από τη ζήτηση δανείων. Και η τελευταία, λόγω της χαμηλής ροπής προς διενέργεια δαπανών, θα τείνει να εξασθενήσει. Η απασχόληση το 2008 αυξήθηκε κατά 1,1%, αλλά εφέτος εκτιμάται ότι θα καταγραφεί μικρή μείωση του αριθμού των απασχολουμένων. Σχετικά πιο σημαντική όμως θα είναι η μείωση του μέσου χρόνου εργασίας, τόσο επειδή σε ορισμένες επιχειρήσεις περικόπτονται οι υπερωρίες, όσο και επειδή μειώνεται το κανονικό ωράριο εργασίας. Προβλέπεται ότι η μείωση του συνολικού αριθμού απασχολουμένων θα είναι στα επίπεδα του 0,5-0,8%, ενώ η μείωση του αριθμού των απασχολούμενων μισθωτών θα είναι περίπου 1%. Για τους αυτοαπασχολούμενους η εξασθένηση της δραστηριότητας συνεπάγεται κατά κανόνα περιορισμό του χρόνου εργασίας, δηλαδή υποαπασχόληση και επομένως μείωση εισοδήματος, αλλά όχι ανεργία. Πάντως, σύμφωνα με προσωρινά στοιχεία της ΕΣΥΕ, εφέτος τον Ιανουάριο η συνολική απασχόληση μειώθηκε κατά 0,6% σε σύγκριση με πέρυσι, ενώ το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε στο 9,4%, από 8,9% το Δεκέμβριο και 8,0% τον Ιανουάριο του 2008. Στην παρούσα φάση, ευπαθέστερες κατηγορίες εργαζομένων είναι κυρίως οι ανειδίκευτοι, όσοι έχουν χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης, οι προσωρινά απασχολούμενοι και οι μετανάστες. Η υποχώρηση, από τα μέσα του 2008, των διεθνών τιμών των καυσίμων και των τροφίμων οδήγησε το τελευταίο τρίμηνο του 2008 σε σημαντική πτώση του πληθωρισμού, η οποία συνεχίστηκε το πρώτο τρίμηνο του 2009. Ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού (βάσει του Εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή) υποχώρησε στο 1,5% το Μάρτιο και ενδέχεται να διαμορφωθεί γύρω στο 1% ή και χαμηλότερα περί τα μέσα του έτους. Στη συνέχεια όμως θα αυξηθεί και πάλι, αντανακλώντας κυρίως την αναμενόμενη διαμόρφωση των διεθνών τιμών του πετρελαίου στον κάθε μήνα του 2009 σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του προηγούμενου έτους (αποτέλεσμα βάσης). Εκτιμάται ότι το 2009, σε μέσο επίπεδο έτους, ο ρυθμός πληθωρισμού είναι δυνατόν να υποχωρήσει στο 1,5% ή και λίγο χαμηλότερα, έναντι 4,2% το 2008. Ο πυρήνας του πληθωρισμού όμως θα παραμείνει σχετικά υψηλός, γύρω στο 2,9%, δηλαδή θα εμφανίσει μικρή μόνο υποχώρηση σε σχέση με το 2008 (3,4%). Θα διαμορφωθεί έτσι και πάλι σε επίπεδο σημαντικά υψηλότερο από ό,τι στη ζώνη του ευρώ, με αποτέλεσμα να συνεχιστεί η διάβρωση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας ως προς τις τιμές. Σημειωτέον ότι εφέτος διαμορφώνονται συνθήκες που θα έπρεπε λογικά να ευνοήσουν την ταχύτερη μείωση του πυρήνα του πληθωρισμού. Εφέτος, λόγου χάρη: (α) δεν θα υπάρχουν συνθήκες υπερβάλλουσας ζήτησης, και (β) ο ρυθμός ανόδου του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος θα επιβραδυνθεί αισθητά. Επειδή όμως αρκετοί κλάδοι της ελληνικής οικονομίας εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται από συνθήκες ατελούς ανταγωνισμού, εκτιμάται ότι ο πυρήνας του πληθωρισμού θα υποχωρήσει λιγότερο από ό,τι θα ήταν κατ’ αρχήν εφικτό. [...] Ðåñßðëïõò

33

[ Nέα Εκθέματα ]

Συλλογή Ωνάση

Τον Ιούλιο του 1992 δημιουργήθηκε η αίθουσα της συλλογής «Α. Ωνάση» στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος. Έκτοτε παρουσιάζεται η περίφημη συλλογή διακοσμητικών αντικειμένων και έργων τέχνης που κοσμούσαν την θαλαμηγό «Χριστίνα», μέχρι πριν την εκποίησή της από το Ελληνικό Κράτος το οποίο την κληρονόμησε από τον Έλληνα Εφοπλιστή. Εξαιτίας έλλειψης χώρου, στην παρουσίαση της συλλογής κατ’ αρχήν δεν συμπεριλήφθηκε μια σειρά από γκραβούρες, αγορά του ίδιου του Αριστοτέλη Ωνάση από μεγάλες γκαλερί της Ευρώπης, με έντονο ελληνικό και θαλασσινό χρώμα, σχεδιασμένες από διάσημους χαράκτες από τον 17ο έως και τον 19ο αιώνα. Οι 25 λιθογραφίες με θεματολογία εμπνευσμένη από την ελληνική μυθολογία, ιστορία και λαογραφία, κοσμούσαν τις καμπίνες των φιλοξενούμενων της θαλαμηγού και φυλάσσονταν σε ειδική προθήκη στις αποθήκες του Μουσείου για λόγους ασφάλειας. Ωστόσο, μετά από μικρές προσαρμογές στις αίθουσες του Μουσείου, παρουσιάζονται σήμερα για πρώτη φορά στις μόνιμες συλλογές του. Στην συλλογή των χαρακτικών αυτών συναντάμε τρία πορτραίτα σημαντικών ελλήνων του 1821. Πρόκειται για τις επιχρω-

1

2

Νέα εκθέματα στις μόνιμες συλλογές του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος Παρουσίαση: Χαράλαμπος Τορτορέλης, Παιδαγωγός-Μουσειολόγος Ν.Μ.Ε. ματισμένες λιθογραφίες με τις προσωπογραφίες των Κωνσταντίνου Κανάρη, Ιωάννη Κολέτη και Πανούτσου Νοταρά (φωτο 1, 2 και 3) του Δανού χαράκτη Adam Friedel, με ημερομηνία 1827. Ο Adam Friedel, γνώρισε τον Λόρδο Βύρωνα και εμπνεύστηκε από την αγάπη του για την Ελλάδα. Ο φιλέλληνας Λόρδος τον σύστησε στην Ελληνική Επιτροπή του Λονδίνου και έτσι βρέθηκε στην Ελλάδα. Μεταξύ του 1821 και 1824 συνόδευε τους έλληνες οπλαρχηγούς, ως λίγο στρατιώτης, αν και δίχως καμιά πολεμική ικανότητα, λίγο μουσικός και λίγο ζωγράφος. Κουβαλούσε μαζί του μια μικρή λιθογραφική εκτυπωτική μηχανή και αποτύπωσε στα έργα του τα πρόσωπα των οπλαρχηγών που συναντούσε, την Μαντώ Μαυρογένους, την Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, τον Δημήτριο Υψηλάντη, τον Ιωάννη Κωλέττη, τον Μάρκο Μπότσαρη κ.ά. Γυρνώντας στο Λονδίνο εκτύπωσε και κυκλοφόρησε συνολικά εικοσιτέσσερα πορτραίτα Ελλήνων οπλαρχηγών του ’21. Στη συνέχεια τα επιχρωμάτισε και επανεκτύπωσε σε πολλά αντίγραφα ο J. Bouvier, τόσο στο Λονδίνο, όσο και στο Παρίσι. Λαογραφικό ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η σειρά των λιθογραφιών που απεικονίζει ελληνικές παραδοσιακές φορεσιές του 19ου αιώνα από τις ηπειρωτικές αλλά και νησιωτικές ελληνικές περιοχές. Ο Γάλλος χαράκτης και εξερευνητής J. Laroque παρουσιάζει την παραδοσιακή φορεσιά της γυναίκας της Πάτμου, της Σαντορίνης αλλά και του νεαρού κοριτσιού της Σαντορίνης (φωτο 4, 5 και 6). Οι απει34

Ðåñßðëïõò

κονίσεις των γυναικών έχουν έντονο ρομαντικό ύφος αφού στις τέχνες της Ευρώπης, στα τέλη του 18ου και τον 19ο αιώνα κυριαρχεί ο ρομαντισμός. Παρουσιάζονται σε καθημερινές ασχολίες όπως μαζεύοντας το κουβάρι με το μαλλί ή κουβαλώντας την κανάτα με το γάλα. Έργα του ίδιου καλλιτέχνη συναντάμε τόσο σε μεγάλες γκαλερί της Ευρώπης όσο και στην Εθνική Πινακοθήκη της Αυστραλίας αλλά και του Καναδά, πάντα καταγράφοντας τις τοπικές παραδοσιακές φορεσιές κάθε τόπου. Γάλλος ήταν και ο χαράκτης Mixelle ο οποίος παρουσιάζει την γυναίκα της Πάρου (φωτο 7). Έργα του ίδιου καλλιτέχνη συναντάμε σε τοπικά ιστορικά μουσεία της Ευρώπης (Γαλλία και Αγγλία), στις Εθνικές Βιβλιοθήκες του Καναδά και της Αυστραλίας αλλά και στην συλλογή χαρακτικών και χειρογράφων του Πανεπιστημίου της Τζώρτζια των Ηνωμένων Πολιτειών. Δύο ανυπόγραφες γκραβούρες παρουσιάζουν την βαριά παραδοσιακή και κεντοστολιμένη φορεσιά της γυναίκας της Αντίπολης, στην Θράκη (φωτο 8) αλλά και τον Έλληνα χωριάτη που παίζει την γκάιντα (φωτο 9). Με ξεχωριστή λεπτομέρεια παρουσιάζεται το παραδοσιακό μουσικό όργανο το οποίο θα έκανε μεγάλη εντύπωση στους Ευρωπαίους των αρχών του 19ου αιώνα. Διακρίνεται ο ασκός, το επιστόμιο αλλά και οι δύο αυλοί, ο ένας κοντός με οπές, που θυμίζει φλογέρα και βγάζει την μελωδία, και ο μακρύς, κερατοειδής, δίχως οπές, ο οποίος χρησιμοποιείται ως τονική στον αυλό της μελωδίας. Ο Γάλλος χαράκτης Lacouche παρουσιάζει

3

με μεγάλη λεπτομέρεια και ρομαντισμό τον Έλληνα αρματωλό και την νέα της Επανάστασης του 1821 (φωτο 10). Εντυπωσιακά φαίνονται τα κεντήματα στις παραδοσιακές στολές των δύο νέων αλλά και η αρματωσιά του άντρα. Ο ίδιος καλλιτέχνης παρουσιάζει και τους Τούρκους πολεμιστές άγριους και επιθετικούς σε αντιδιαστολή με τους έλληνες νέους της Επανάστασης (φωτο 11). Ο Ιταλικός μεσαίωνας μπλέκεται με την αρχαία ελληνική μυθολογία στα εφτά χαρακτικά του ιταλού σχεδιαστή και αρχιτέκτονα Guilio Parigi I (1571-1635) τα οποία είναι αφιερωμένα στον Πρίγκιπα της Τοσκάνης και φέρουν την χρονολογία 1608. Ο Ιταλός καλλιτέχνης εργαζόταν μαζί με

[ Nέα Εκθέματα ] τον πατέρα του, Alfonso Parigi The Elder, για τον Μεγάλο Δούκα της Τοσκάνης, στην Φλωρεντία. Έχει πάρει μέρος στην ομάδα αρχιτεκτόνων και σχεδιαστών των κήπων Boboli του παλατιού των Δουκών της Τοσκάνης, των παλατιών Villa di Poggio Imperiale και Palazzo della Crocetta, την εκκλησία San Felice in Piazza, κ.ά. Στα έργα του, που παρουσιάζονται στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, συναντάμε: 1. Tην βάρκα του θαλασσινού Θεού Γλαύκου, την οποία σέρνουν δύο θαλασσινά τέρατα. Ο ίδιος ο Θεός κάθεται σε θρόνο-κοχύλι ενώ γυναίκες παίζουν μουσική με πνευστά και έγχορδα όργανα. Στην θάλασσα συνοδεύουν Τρίτωνες οι οποίοι παίζουν κόρνους (φωτο 12).

2. Το πλοίο το οποίο οδηγεί τον Μενέλαο και τον Αγαμέμνονα. Διακρίνονται πάνω στο κατάστρωμα στρατιώτες με ρωμαϊκές στολές, ακόντια και ασπίδες καθώς και δούλοι κωπηλάτες. Στον διάκοσμο του πλοίου διακρίνεται και σκηνή με τον Ηρακλή. Αξιοπερίεργο για την εποχή του είναι ότι στο πίσω μέρος του πλοίου διακρίνεται φουγάρο το οποίο βγάζει καπνό (φωτο 13).

3. Το πλοίο των Ελλήνων Θεών, προστατών των ναυτικών, Κάστωρα και Πολυδεύκη, αδελφών της ωραίας Ελένης και παιδιών του Δία και της Λήδας. Στην πλώρη διακρίνεται ακρόπρωρο-άρμα με δύο άλογα ενώ αυτός που σέρνει το άρμα φέρει στο κεφάλι μεγάλο αστέρι, παραπέμποντας στην ιδιότητά τους ως Θεών του φωτός. Στην πρύμνη γυναίκα κάθεται πάνω σε ένα κύκνο συμβολίζοντας την μητέρα των Θεών Λήδα και παραπέμποντας στον αντίστοιχο μύθο (φωτο 14).

4. Η Θεά Άρτεμη οδηγεί πλοίο (φωτο 15).

5. Το πλοίο των αργοναυτών Πολύφημου,

4

5

6

7

8

9

10

12

11

13

γιου του Έλατου της Αρκαδίας, και του Παλαιμόνιου, γιου του Ηφαίστου (φωτο 16).

6. Η Αργώ και οι Αργοναύτες. Διακρίνεται ο Δίας ενώ το πλοίο είναι περικυκλωμένο με σύννεφα (φωτο 17).

7. Θαλάσσια τέρατα τα οποία οδηγούν νύμφες (φωτο 18).

8. Ο Ιδομενέας οδηγείται από τον Θεό Απόλλωνα (φωτο 19). Ο σχεδιαστής J. B Milair και ο χαράκτης J. Mathieu παρουσιάζουν μια πολύ όμορφη, επιχρωματισμένη λιθογραφία με μία βρύση στη Χίο, την εποχή της Τουρκοκρατίας. Διακρίνονται στο βάθος οι Μιναρέδες, τόσο στο κάστρο όσο και στο χωριό, καθώς και οι καθημερινές ασχολίες των κατοίκων, γύρω από την βρύση (φωτο 20). Στην συλλογή λιθογραφιών του Ωνάση συναντάμε και τρεις, αγνώστων λιθογράφων, με θέμα την Κωνσταντινούπολη. Η πιο εντυπωσιακή είναι αυτή με θέμα την άφιξη των αγγλικών στρατευμάτων στην Κωνσταντινούπολη το 1807. Διακρίνονται οι παραταγμένοι στρατιώτες, το λιμάνι της Πόλης, καθώς και το παλάτι του Σουλτάνου (φωτο 21). Οι άλλες δύο, περισσότερο χάρτες, παρουσιάζουν τα Δαρδανέλια ενώ στο βάθος διακρίνεται η Πόλη (φωτο 22) και το λιμάνι της Κωνσταντινούπολης στην ευρωπαϊκή ακτή της πόλης (φωτο 23). Στον ίδιο χαράκτη με τους χάρτες πρέπει να ανήκει και η ανυπόγραφη λιθογραφία της συλλογής η οποία παρουσιάζει ναυμαχία ιστιοφόρων (φωτο 24). Τέλος μια ανυπόγραφη λιθογραφία τιτλοφορείται «παρέλαση μπροστά στο βασιλιά». Πρόκειται για την παρέλαση στρατιωÐåñßðëïõò

35

[ Nέα Εκθέματα ]

36

Ðåñßðëïõò

14

15

16

17

18

19

20

21

[ Nέα Εκθέματα ]

22

23

25

24

26

27

Ðåñßðëïõò

37

[ Nέα Εκθέματα ] 28 1

29 1

30 1

31 1

32 1

33 1

34 1

35 1

36 1

28. A/A 1912. ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Εμπροστογενές Κρουσιφλεγές πιστόλι Muzzleloader Cap-lock Pistol. ΧΩΡΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: Άγνωστη, προφανώς από τη Μέση Ανατολή ή την Αραβία. ΥΛΙΚΑ: Χάλυβας. ΙΔΙΑΙΤΕΡΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ: Χρυσογραφία. ΚΑΤΑΣΚΕΥΣΤΗΣ: Άγνωστος. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 1840-1870. 29 & 30.

A/A 1913 και Α/Α 1914. ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Εμπροστογενές πιστόλι Davison, Πυριτίου λίθου Davison Muzzleloader Flint-lock Pistol. ΧΩΡΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: Alnwick, Μεγάλη Βρετανία. ΥΛΙΚΑ: Χάλυβας, καρυδιά, άργυρος. ΙΔΙΑΙΤΕΡΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ: Ξυλογλυπτική, χαρακτική, Δαμασκηνός χάλυβας. ΚΑΤΑΣΚΕΥΣΤΗΣ: M. Davison ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 1840-1870. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: Προφανώς «όπλο ταξιδιού» ή τσέπης σε ζευγάρι με το δίδυμό του, κατασκευασμένο με προσοχή και εφευρετικότητα σε τοπικό οπλουργό. Διαθέτει ασφάλεια περόνης. 31. A/A 1915. ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Εμπροστογενές πιστόλι τσέπης Whalley, Πυριτίου λίθου. Whalley Muzzleloader Flink-lock Pistol. ΧΩΡΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: Μεγάλη Βρετανία. ΥΛΙΚΑ: Ορείχαλκος, χάλυβας, μαόνι. ΙΔΙΑΙΤΕΡΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ: Χαρακτική. ΚΑΤΑΣΚΕΥΣΤΗΣ: Whalley. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 1870-1890. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: «Όπλο ταξιδιού» ή «τσέπης», διαθέτει ασφάλεια περόνης για ασφαλέστερη μεταφορά. Ανήκε προφανώς σε κάποιο R. Hyde. 32. A/A 1916. ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Εμπροστογενές πιστόλι τσέπης Spencer, Πυριτίου λίθου.

Spencer Muzzleloader Flink-lock Pocket Pistol. ΧΩΡΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: Μεγάλη Βρετανία. ΥΛΙΚΑ: Ορείχαλκος, χάλυβας, άργυρος, μαόνι. ΙΔΙΑΙΤΕΡΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ: Χαρακτική. ΚΑΤΑΣΚΕΥΣΤΗΣ: Spencer. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 1870-1890. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: «Όπλο ταξιδιού» ή «τσέπης», διαθέτει ασφάλεια περόνης και αποκρυπτόμενη σκανδάλη για ευκολότερη μεταφορά. 33. A/A 1917. ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Εμπροστογενές πιστόλι Κρουσιφλεγές. Muzzleloader Cap-lock Pistol. ΧΩΡΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: Γερμανία. ΥΛΙΚΑ: Ορείχαλκος, άργυρος, χρυσός, μαόνι, κέρατο. ΙΔΙΑΙΤΕΡΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ: Έντονη ξυλογλυπτική, μεταλλική ένθεση αργύρου και χρυσού σε χάλυβα. ΚΑΤΑΣΚΕΥΣΤΗΣ: J. Andreas Kuchenreuter. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 1860 με 1870. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: Εμπορικό όπλο πολύ καλής ποιότητος και λεπτομερούς κατασκευής. Διαθέτει 3 ύψη οπισθίων σκοπευτικών και ρυθμιζόμενη σκανδάλη. 34. A/A 1918. ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Εμπροστογενές πιστόλι, Πυριτίου λίθου, υποδ. 1734. Muzzleloader Flink-lock Pistol M 1734. ΧΩΡΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: Γαλλία. ΥΛΙΚΑ: Χάλυβας, ορείχαλκος, μαόνι, ελεφαντόδοντο. ΙΔΙΑΙΤΕΡΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ: Ξυλογλυπτική. ΚΑΤΑΣΚΕΥΣΤΗΣ: Barbar. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 1834 με 1854. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: Το όπλο αυτό είναι προφανώς το εμπορικό υπόδειγμα του στρατιωτικού που χρησιμοποιούσε ο Γαλλικός Στρατός. 35. A/A 1919. ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Σκωτσέζικο Επίσημο Ξιφίδιο Αξιωματικού του 92ου Συντάγματος «Gordon’ s Highlanders». ΧΩΡΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: Μεγάλη Βρετανία. ΥΛΙΚΑ: Άργυρος, ανοξείδωτος χάλυβας, δέρμα, βακελίτης, γυάλινη πέτρα με επίστρωση. ΙΔΙΑΙΤΕΡΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ: Χαρακτική. ΚΑΤΑΣΚΕΥΣΤΗΣ: F. W. Johnstone. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 1835-1945. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: Τεμάχιο της επίσημης σκοτσέζικης στολής αξιωματικών από το 1600 περίπου. Στην άνω εμπρός θήκη υπήρχε ένα μικρό μαχαίρι που έφερε στη λαβή του την ίδια πέτρα με αυτή της λαβής του ξιφιδίου, και στη κάτω υπήρχε ένα μικρό πιρούνι με την ίδια διακόσμηση. 36. A/A 1920. ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Σκωτσέζικο Επίσημο Ξιφίδιο Αξιωματικού του Συντάγματος «City of Glasgow». ΧΩΡΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: Μεγάλη Βρετανία. ΥΛΙΚΑ: Άργυρος, ανοξείδωτος χάλυβας, δέρμα, βακελίτης, γυάλινη πέτρα με επίστρωση. ΙΔΙΑΙΤΕΡΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ: Χαρακτική. ΚΑΤΑΣΚΕΥΣΤΗΣ: Henry Wilkinson. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 1835-1945. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: Τεμάχιο της επίσημης σκοτσέζικης στολής αξιωματικών από το 1600 περίπου. Στην άνω εμπρός θήκη υπήρχε ένα μικρό μαχαίρι που έφερε στη λαβή του την ίδια πέτρα με αυτή της λαβής του ξιφιδίου, και στη κάτω υπήρχε ένα μικρό πιρούνι με την ίδια διακόσμηση.

τών, καραβιών αλλά και αρμάτων στον προαύλιο χώρο ανακτόρων που θυμίζουν Ιταλία. Εντύπωση προκαλούν ανάμεσα στους πεζούς και έφιππους στρατιώτες μυθολογικών πλασμάτων, όπως φτερωτών αλόγων αλλά και άρμα με τον Θεό Ποσειδώνα (φωτο 25). Τέλος, την θέση τους στην μόνιμη συλλογή του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος βρήκαν δύο σημαντικά εκθέματα τα οποία φυλάσσονταν στις αποθήκες του Μουσείου: 1. Δρύινο τραπέζι το οποίο προέρχεται από βρετανικό πειρατικό πλοίο του 16ου 38

Ðåñßðëïõò

αιώνα. Είχε αγοραστεί από την γνωστή γκαλερί τέχνης Sotheby’ s για λογαριασμό του Αριστοτέλη Ωνάση ο οποίος το χρησιμοποιούσε ως γραφείο στην θαλαμηγό «Χριστίνα». Τόσο ο ίδιος ο Ωνάσης όσο και άνθρωποι της γκαλερί υποστήριζαν ότι επρόκειτο για το γραφείο του φημισμένου πειρατή Μπαρμπαρόσα (φωτο 26).

2. Βρετανικό τυφέκιο, κατασκευής Greener’ s το οποίο χρησιμοποιείτο από μικρές βάρκες για να χτυπήσει μεγάλα ψάρια. Είχε βεληνεκές δεκάδων μέτρων. Παρόλο που δεν ήταν κατασκευασμένο για φαλαινο-

θηρία, χρησιμοποιείτο από φαλαινοθήρες οι οποίοι προσπαθούσαν να προσεγγίζουν το θήραμά τους μετά το χτύπημά του από φαλαινοθηρικό κανόνι (φωτο 27). Τέλος ο Ναύτης (Μηχ.) Αλέξανδρος Βορδώνης, ο οποίος υπηρέτησε μέρος της θητείας του στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, συντήρησε και τεκμηρίωσε τα όπλα της συλλογής Ωνάση. Πρόκειται για πιστόλια και εγχειρίδια τα οποία είχαν δωρίσει στον Ωνάση φίλοι και συνεργάτες του Άραβες πετρελαιοπαραγωγοί (φωτο 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35 και 36).

[ Nέα Εκθέματα ] 37

Αίθουσα Βυζαντινής Εποχής

Από τις θεματικές της μόνιμης συλλογής του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος έλειπε μια ενότητα αφιερωμένη στα μεγάλα εξερευνητικά ταξίδια που πραγματοποίησαν οι σπουδαίοι Ευρωπαίοι θαλασσοπόροι εξερευνητές και οι ανακαλύψεις τους που άλλαξαν οριστικά την πορεία της Παγκόσμιας Ιστορίας και συνέβαλαν στην ανάπτυξη των επιστημών της γεωγραφίας, χαρτογραφίας, αστρονομίας, ναυπηγικής, κ.ά. Το κενό αυτό προσπαθήσαμε να καλύψουμε, όσο μας επιτρέπει ο χώρος, με μια βιβλιοθήκη η οποία είναι αφιερωμένη στην πλούσια βιβλιογραφία για το θέμα αυτό και έως τώρα φυλάσσονταν στην βιβλιοθήκη του Μουσείου. Το υπέροχο έπιπλο-αντίκα της βιβλιοθήκης συντηρήθηκε από τον υπάλληλο του Μουσείου κ. Γεώργιο Βαζαίο και πλέον φιλοξενεί 105 τόμους από τον 15ο έως και τον 19ο αιώνα, οι οποίοι παρουσιάζουν όλα αυτά τα εξερευνητικά ταξίδια και τις περιπέτειες των ριψοκίνδυνων θαλασσοπόρων (φωτο 37). Οι σπάνιες αυτές εκδόσεις κρίθηκε απαραίτητο να εκτεθούν ώστε παράλληλα να διαφυλαχτούν, αφού εξαιτίας της παλαιότητάς τους δεν είναι πλέον δυνατόν να συνεχίσουν να διατίθενται στο κοινό της βιβλιοθήκης, έως ότου πάρουν και αυτά την πορεία της ψηφιοποίησης. Αξίζει να αναφέρουμε μερικά από αυτά τα ιστορικά βιβλία, όπως τους οκτώ τόμους του Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως Ιωάννη Χρυσοστόμου, με ημερομηνία έκδοσης 1612, το «Περί πόλεων» του Στέφανου Βυζάντιου του 1688, το “a voyage round the Mediterranean” (ο περίπλους της Μεσογείου), έκδοση του 1799 για το ταξίδι του Sandwich το 1738, τα “a voyage to the pacific ocean” και “a voyage towards the south pole” για τα ταξίδια του James Cook 1785 και 1777 αντίστοιχα, κ.ά. Ðåñßðëïõò

39

[ Nέα Εκθέματα ] 38

39

40

41

42

43

44

45

Πίνακες δωρεάς Φραγκισκάτου-Aίθουσες Εμπορικής Ναυτιλίας & Παραδοσιακής Ναυπηγικής Η αείμνηστη Αγάθη Φραγκισκάτου, φίλη του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος και λάτρης των τεχνών, κληροδότησε στο Μουσείο μια συλλογή σημαντικών ελαιογραφιών σημαντικών Ελλήνων και ξένων ζωγράφων. Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος ευχαριστεί τους εκτελεστές της διαθήκης και συγγενείς, και τους εκφράζει τα θερμά του συλλυ-

πητήρια για τον χαμό της αγαπημένης τους. Αμέσως μετά την παραλαβή των πινάκων, τεκμηριώθηκαν από την Αρχαιολόγο του Μουσείου κα. Ιωάννα Μπερμπίλη και συμπεριλήφθηκαν στη μόνιμη συλλογή του Μουσείου, στις αίθουσες της Εμπορικής Ναυτιλίας και Παραδοσιακής Ναυπηγικής (φωτο 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45).

38. Α/Α 2690, Τίτλος: Χειμωνιάτικη ελληνική θάλασσα.Καλλιτέχνης: Λέλα Μαλικούτη, Διαστάσεις: 17 Χ 21,5 εκ.Τεχνική: Ελαιογραφία. 39. Α/Α 2691. Τίτλος: Wreck off Edystone. 1875. Καλλιτέχνης: Haughton Forrest. Διαστάσεις: 60x91 εκ.Τεχνική: Ελαιογραφία. 40. Α/Α 2692. Τίτλος: Storm clearing off. Καλλιτέχνης: Charles Sim Mottram, R.B.A. Διαστάσεις: 64 Χ 123 εκ.Τεχνική: Υδατογραφία. 41. Α/Α 2693. Τίτλος: Χωρίς τίτλο. Καλλιτέχνης: Charles Taylor. Διαστάσεις: 21x46 εκ. Τεχνική: Υδατογραφία. 42. Α/Α 2694. Τίτλος: Χωρίς τίτλο. Καλλιτέχνης: Charles Taylor. Διαστάσεις: 24 Χ 48 εκ. Τεχνική: Υδατογραφία 43. Α/Α 2695. Τίτλος: Χωρίς τίτλο. Καλλιτέχνης:Άγνωστος. Διαστάσεις: 23x35εκ. Τεχνική: Υδατογραφία 44. Α/Α 2696. Τίτλος: Χωρίς τίτλο. Καλλιτέχνης: Άγνωστος. Διαστάσεις: 23x35,5εκ. Τεχνική: Υδατογραφία. 45. Α/Α 2697. Τίτλος: New Standard ship. 1941. Καλλιτέχνης:Frank Henry Mason R.I. Διαστάσεις: 47x69εκ. Τεχνική: Υδατογραφία.

40

Ðåñßðëïõò

[ Nέα Εκθέματα ]

48

49

46 50

47

Αίθουσα Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου

Ο έμπειρος και δραστήριος Ναύτης (Μηχ.) Αλέξανδρος Βορδώνης επίσης συντήρησε και τεκμηρίωσε φορητό οπλισμό από τις συλλογές του Μουσείου. Τα όπλα χρησιμοποιήθηκαν κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Έτσι επιλογή από τα 25 συνολικά όπλα εκτίθενται στην αντίστοιχη αίθουσα του Μουσείου (φωτο 46, 47, 48, 49, 50).

46. ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Πολυβόλο Vickers των .303΄΄ με τρίποδο. Α/Α: 815. S/N: V4751. ΜΗΚΟΣ ΟΠΛΟΥ: 1100 χιλ. ΒΑΡΟΣ: 18,500 χγ. Το όπλο και 22,700 το τρίποδο ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ: Vickers Armstrongs Crayford (V.C.A.) ΧΩΡΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: Μεγάλη Βρετανία. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 1939-1944. ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Αυτό ήταν το βασικό πολυβόλο του Βρετανικού Στρατού από το 1915 έως και το 1950. στην Ελλάδα ήρθε κατά τη διάρκεια του Β΄ Π.Π. Το έφεραν Βρετανοί Στρατιώτες του Β.Ε.Σ., αλλά δόθηκε και σε αντάρτες ανά την Ελλάδα. Πολλά βρετανικά οχήματα που παρέλαβε ο Ε.Σ. κατά τη διάρκεια του Β΄ Π.Π. αλλά και μετά, ήταν εξοπλισμένα με τέτοιου είδους πολυβόλα. Μεταπολεμικά το Ναυτικό χρησιμοποίησε μικρό αριθμό τέτοιων όπλων επί σταθερών βάσεων μικρών σκαφών και σε επίγειες σταθερές βάσεις. Τα απέσυρε στα μέσα της δεκαετίας του ’50. 47. ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Οπλοπολυβόλο Chauchat Υποδ. 1915 των 8 χιλ. Α/Α: 1433. S/N: 51503. ΜΗΚΟΣ ΟΠΛΟΥ: 1160 χιλ. ΒΑΡΟΣ: 9,250 χγ. ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ: Maufacture de Cycle Gladiator. ΧΩΡΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: Γαλλία. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 1915-1917. ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Το οπλοπολυβόλο αυτό ήρθε στην Ελλάδα στις αρχές του 1917 για να εξοπλίσει τον Ελληνικό Στρατό. Χρησιμοποιήθηκε λίγο από τον Ε.Σ., λόγο της κακής ποιότητάς του, από το 1917 έως και το 1941. Μικρός αριθμός αυτών, με μετατροπή ώστε να βάλουν από σταθερή βάση και όχι από δίποδο, χρησιμοποιήθηκε από το Ναυτικό κατά τον πόλεμο του 1940 και μετά για εξοπλισμό επίτακτων εμπορικών πλοίων και μικρών σκαφών επιφάνειας. 48. ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Οπλοπολυβόλο Bren Mk. II των .303΄΄. Α/Α: 1435. S/N: W5780. ΜΗΚΟΣ ΟΠΛΟΥ: 1400 χιλ. ΒΑΡΟΣ: 10 χγ. ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ: The Monotype Corporation Ltd (M67). ΧΩΡΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: Μεγάλη Βρετανία. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 1944. ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Το όπλο αυτό ήταν το βασικό οπλοπολυβόλο του Βρετανικού Στρατού από το 1937 έως το 1957 οπότε και άλλαξε ονομασία και διαμέτρημα. Στην Ελλάδα ήρθε με το Β.Ε.Σ. και ως βοήθεια μετά το πόλεμο. Το Bren εξόπλισε τον Ελληνικό Στρατό από το 1941 στη Μέση Ανατολή, μέχρι και τη δεκαετία του 1980. Στο Ναυτικό παρέμειναν εν ενεργεία μέχρι και τη δεκαετία του 1990. 49. ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Οπλοπολυβόλο Bred aΥποδ. 1930 των 6,5 χιλ. Α/Α: 1436. S/N: 14111. ΜΗΚΟΣ ΟΠΛΟΥ: 1230 χιλ. ΒΑΡΟΣ: 10,2 χγ. ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ: Societa Italiana Costruzione Maccaniche-Breda. ΧΩΡΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: Ιταλία. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 1941. ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Το οπλοπολυβόλο αυτό εξόπλισε τον Ιταλικό Στρατό από το 1930 έως και το τέλος του Β΄ Π.Π. Στην Ελλάδα δεν έγινε ποτέ επισήμως παραδεκτό από κανένα Σώμα αλλά χρησιμοποιήθηκε εκτεταμένα διότι τα πυρομαχικά και τα όπλα υπήρχαν σε αφθονία, από λάφυρα των μαχών με τους Ιταλούς. Οι Βρετανοί μας παραχώρησαν, το 1941, 50 τέτοια οπλοπολυβόλα. Συνολικά από τα μέτωπα Β. Ηπείρου και Λιβύης συγκεντρώθηκαν 2.293 όπλα. Το όπλο αυτό είδε μεγάλη δράση σε χέρια ανταρτών, κατά τη διάρκεια του πολέμου, αλλά και κατά τον Συμμοριτοπόλεμο. Παροπλίστηκαν στα μέσα της δεκαετίας του 1950. 50. ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Ελαφρό Πολυβόλο Lewis Υποδ. 1914 των .303΄΄. Α/Α: 1439. S/N: Α 27052. ΜΗΚΟΣ ΟΠΛΟΥ: 1283 χιλ. ΒΑΡΟΣ: 12,2 χγ. ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ: Birmingham Small Arms (B.S.A.). ΧΩΡΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: Μεγάλη Βρετανία. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 1914 -1918. ΙΣΤΟΡΙΚΟ: Το πολυβόλο αυτό έφτασε στην Ελλάδα με το Βρετανικό Εκστρατευτικό Σώμα το 1940. Επίσης πολλά έφτασαν σε αντάρτες σε όλη τη χώρα. Το Ναυτικό τα χρησιμοποίησε κατά την πρώτη μεταπολεμική περίοδο, κυρίως επί σταθερών βάσεων μικρών σκαφών επιφάνειας, για προστασία. Τα απέσυρε σχετικά γρήγορα και ο Στρατός και το Ναυτικό.

Ðåñßðëïõò

41

ΤΟ ΙΔΡΥΜΑ «ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΛΑΣΚΑΡΙΔΗ» ΑΝΑΠΑΛΑΙΩΣΕ ΤΟΝ ΦΑΡΟ ΤΟΥ ΑΚΡΩΤΗΡΙΟΥ ΤΑΙΝΑΡΟΥ

ΤO

Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη ανακοίνωσε την πλήρη ανακαίνιση και αναπαλαίωση του Φάρου του Ακρωτηρίου Ταινάρου. Πρόκειται για ένα έργο το οποίο εντάσσεται στους ευρύτερους στόχους του Ιδρύματος για τον Πολιτισμό και τη Ναυτιλία. Η προσφορά αυτή του Ιδρύματος αποκαθιστά ένα σημαντικό χώρο για την Ελληνική Ναυτική Παράδοση αλλά παράλληλα επαναφέρει ένα σπουδαίο μνημείο της ευρύτερης πολιτισμικής μας παράδοσης. Το 2008 το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη αποφάσισε τη χρηματοδότηση της νέας αναπαλαίωσης. Μετά από συνεννοήσεις με τα Υπουργεία Εμπορικής Ναυτιλίας και Εθνικής Άμυνας, το Πολεμικό Ναυτικό και την Υπηρεσία Φάρων συζητήθηκαν οι λεπτομέρειες, ο τρόπος επισκευής και χρηματοδότησης, η επιλογή του αρχιτέκτονα και των συνεργείων και καθορίστηκε

42

Ðåñßðëïõò

το πρόγραμμα των επόμενων ενεργειών. Μετά από τη μετάβαση του αρχιτέκτονα Δημήτρη Ευταξιόπουλου στο Φάρο, ακολούθησαν πλήρης αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης και, σε συνεργασία με την Υπηρεσία Φάρων, η δημιουργία μίας πλήρους σειράς σχεδίων πρότασης αποκατάστασης. Η τελική μελέτη από την Υπηρεσία Φάρων, ενώ δόθηκε και έγκριση από την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων Πάτρας και τεχνική υποστήριξη από την Πολυτεχνική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Κατά το μήνα Ιούνιο του 2008 έγινε η πλήρης οργάνωση και προετοιμασία για τις εργασίες που θα ακολουθούσαν, μεταξύ των οποίων η μεταφορά εργαλείων, υλικών και οικοσκευής, η τοποθέτηση δεξαμενών και άντληση νερού, το στήσιμο σκαλωσιών, η ηλεκτρική εγκατάσταση και οι συνδέσεις μηχανημάτων και η δημιουργία εξέδρας. Κατά τη διάρκεια των επόμενων οκτώ

μηνών, τα εναλλασσόμενα κάθε ενάμιση μήνα συνεργεία εργάστηκαν με συνέπεια υπό τις εντολές του αρχιτέκτονα, παρά τις αντίξοες συνθήκες που συνάντησαν σε όλα τα επίπεδα. Οι εργασίες που έγιναν στον εξωτερικό, εσωτερικό και περιβάλλοντα χώρο του Φάρου ακολουθούν με σεβασμό την αρχική αρχιτεκτονική δομή του Μνημείου, εξοπλίζοντας και προετοιμάζοντάς το παράλληλα για το ρόλο του στο σύγχρονο κόσμο. Τον ερχόμενο μήνα, θα αρχίσει και η αναπαλαίωση του Φάρου του Ακρωτηρίου Μαλέα Λακωνίας, και θα ακολουθήσει ο Φάρος της Παραπόλας. Το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη προγραμματίζει και άλλες ενέργειες για την ανάδειξη των πέτρινων Φάρων της Ελλάδας ως αρχείων της μακρόχρονης Ναυτικής μας παράδοσης και κληρονομιάς. Κάτω: Φωτογραφίες του Φάρου του Ταινάρου πριν την ανακαίνιση.

Ο ΦΑΡΟΣ ΤΟΥ ΑΚΡΩΤΗΡΙΟΥ ΤΑΙΝΑΡΟΥ META ΤΗΝ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ

Ιστορικό Φάρου Ο Φάρος δεσπόζει στον φημισμένο Κάβο Ματαπά, όπως αποκαλούν οι ναυτικοί το Ακρωτήριο Ταίναρο, στο νοτιότατο άκρο της Πελοποννήσου. Κατασκευάστηκε από τους Γάλλους το 1882 και λειτούργησε για πρώτη φορά το 1887. Η πρώτη ανακαίνιση του Φάρου έγινε το 1930. Κατά την περίοδο της Κατοχής έπαψε να λειτουργεί και το 1950, μετά τη δεύτερη ανακαίνιση, επαναλειτούργησε φιλοξενώντας 3 φαροφύλακες. Το 1970 κεραυνός χτύπησε την κορυφή του φανού και την κατέστρεψε. Το 1975 έγινε ανακαίνιση-επισκευή. Από το 1984 που στήθηκε το αυτόματο φωτιστικό μηχάνημα ο Φάρος εγκαταλείφθηκε, με αποτέλεσμα έντονες φθορές (καταστροφές, οξειδώσεις, διαβρώσεις) σε όλους του τους χώρους. Έχει χαρακτηριστεί ως Διατηρητέο Μνημείο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Ðåñßðëïõò

43

«Στην Ερμιόνη άλλοτε και τώρα» Μια νέα εκδοτική προσπάθεια Μια νέα εκδοτική προσπάθεια ξεκίνησε στην μικρή αλλά ιστορική επαρχία της Ερμιόνης. Πρόκειται για το περιοδικό «Στην Ερμιόνη άλλοτε και τώρα» με εκδότρια την κα Παρασκευή Σκούρτη και Συντακτική Επιτροπή τους κ.κ. Λίνο Μπενάκη, Γιάννη Σπερτιώτη και Κώστα Τσεφαλά.

ΤO

περιοδικό έγινε γνωστό στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος από τον κ. Λίνο Μπένακη, Επιστημονικό Συνεργάτη της Ακαδημίας Αθηνών, τ. Διευθυντή του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Φιλοσοφίας. Όπως σημειώνεται στο editorial του πρώτου τεύχους του περιοδικού, το οποίο κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο του 2009, «είναι το περιοδικό μας, που έχει ως φιλοδοξία να προάγει τον πολιτισμό της πόλης και να τον κάνει αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής ζωής. Να ενισχύσει τη σύγχρονη δημιουργία στις τέχνες και να οδηγήσει τα βήματα εκείνων που επιθυμούν στον «ατίμητο θησαυρό της γνώσης του παρελθόντος». Να στηρίξει την πολιτιστική κληρονομιά και να ταξιδέψει το όνειρο και 44

Ðåñßðëïõò

το λογισμό σε ένα καλύτερο μέλλον». Ο συνεργάτης του περιοδικού κ. Απόστολος Θ. Γκάτσος σε άρθρο του με θέμα «Η Ερμιόνη έδρα της κυβερνήσεως κατά τα πρώτα ταραγμένα χρόνια της Επανάστασης» γράφει ότι «η επαρχία Ερμιονίδος κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας και της Επανάστασης του 1821 ονομαζόταν Κάτω Ναχαγιές δηλαδή Κάτω Επαρχία, επειδή βρισκόταν κοντά στα δύο μεγάλα ναυτικά κέντρα, την Ύδρα και τις Σπέτσες και έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο κατά τη διάρκεια του Αγώνος του 1821. Έτσι η Ερμιόνη εχρησίμευε ως έδρα της Κυβερνήσεως το 1822-1823 και έδρα της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης το 1827, και το Κρανίδι ως έδρα της Κυβερνήσεως το 1824». Από την ενδιαφέρουσα ύλη του περιοδικού ξεχωρίσαμε το άρθρο του κ. Λίνου Μπενά-

κη σχετικά με την ζωή και την δράση του Αμερικανού Φιλέλληνα, του George Jarvis και το αναδημοσιεύουμε για τους φίλους αναγνώστες που δεν μπορούν να προμηθευτούν το όμορφο επαρχιακό περιοδικό. Ως προσθήκη στο άρθρο θα θέλαμε να αναφέρουμε ότι το ταξείδι από τη Μασσαλία προς την Ύδρα πραγματοποίησαν μαζί οι δύο νεαροί και σχεδόν συνομήλικοι, φιλέλληνες George Jarvis και Frank Abney Hastings οι οποίοι έφτασαν μαζί στην Ύδρα και διακρίθηκαν στον Αγώνα της Ελληνικής Επανάστασης. Λεπτομέρεια αξιομνημόνευτη˙ έδωσαν κι οι δύο τη ζωή τους για την ελευθερία της Ελλάδος ο Hastings τον Μάιο του 1828 και ο Jarvis τον Αύγουστο του 1828. «Περίπλους»

Κατάλογος των πλοίων του στόλου της Ύδρας, πού έφυγαν στις 3 Μαίου 1822 για επιχειρήσεις στό Αιγαίο *

«Νoms des Capitains de la Flotille Grecque” (September 1823)

(“Hydriotische Flotte, wie wir Hydra am 3. Mai verliessen”) 1. Θεμιστοκλῆς

Κορβέττα

με 18 κανόνια

καπετάν. Ἀντώνιος Ραφαήλ

L’Admiral en Chef, Monsieur

Bricq

2. Λεονίδας

Μπρίγκ

12

»

»

Δημήτριος Κιοσές

3. Τερψιχόρη

Γκολέττα

13

»

»

Ελεφθέριος Ραφαήλ

Mr. Theodore Ghioni

»

4. Ἀχιλλεύς

Κορβέττα

20

»

»

Λάζαρος Λαλεχού

5.

»

20

»

»

Ἰωάν. Ζιάκα

Anastasios Zamadoff

»

6.

Μπρίγκ

12

»

»

Ἰωάν. Βουλγκάρη

Antonio Kriezis

»

7.

»

»

Θεόδωρος Γκιόνη

George Sachtouri

»

8. Βέλλιγγτον

»

»

Λάζαρος Πινότζη

9. Τηλέμαχος

»

»

Ἰωάνης Δοκού

Demetrios Sachtouri

»

10. Ἡρακλῆς

»

»

Ἰωάνης Μπατζακτζή

Eleftheri Raphael

»

11. Ἀλέξανδρος

»

»

Ἀνδρέας Μηαούλη

Lazaros Panaghioti

»

12. Κέκρωψ

»

»

Σάβας

13.

»

»

Σταμάτης Φώκα

Ioanni Marouka

»

14.

»

»

Λιας <Σκιάς>

Ghika Kollmaignaty

»

15.

»

Δημήτρης Χριστόφηλος

Savas

»

16.

»

»

Ἀναστάσιος Τζαμαδός

Stamati Foka

»

17. Ἀγαμέμνων

»

»

Λάζαρος Παναγιώτα

18.

»

Lazaros Lalekhos

»

19. Ἀθηνᾶ

»

20. Μέντωρ 21. Τηλέμαχος

18 16

16

» »

»

Αναγνώστης του Ηλία Γεώργιος Σαχτούρη

Scourtis

Corvetta

»

Κων/νος Μεθενήδης

Ioanni Zacca

Pollacre

»

Λήα Γεώρτσο

»

Μπουλλόττη » * Διατηρεῖται ἡ ἑλληνική γραφή καί ὀρθογραφία τοῦ Jarvis.

Γεωργάκης Τζερεμή Ἀνδρέας Ληκούργου

Ioanni Badjacktish

Bricq

4 brûlots : Capt. Pipino, Rabozzi, Linardo, Nombre totale des Hydriotes 20 bât.

Ðåñßðëïõò

45

Georges Jarvis

(1798 Altona-1828 Ἄργος)

Ἕνας λησμονημένος σπουδαῖος Ἀμερικανὸς Φι λέλ ληνας ΛΙΝΟΣ Γ. ΜΠΕΝΑΚΗΣ Ἕνα ἀπροσδόκητο εὕρημα τὸν Αὔγουστο τοῦ 1982 στὴν οἰκία Ζωγράφου στὴν Ἑρμιόνη, πού συνδέεται πολύ στενά μὲ τὸν πύργο τῶν Βούλγαρη (Βουλγαρέικα), μᾶς θυμίζει ἕναν ἀπὸ τοὺς ἡρωικότερους Φιλέλληνες στὸν ἀγώνα γιὰ τὴν ἀνεξαρτησία τοῦ 1821, τὸν Ἀμερικανὸ (ἀπὸ πατέρα) Georges Jarvis, ποὺ ἄφησε πατρίδα, οἰκογένεια καὶ σπουδὲς στὴν Γερμανία καὶ σὲ ἡλικία 24 ἐτῶν ἦλθε τὴν ἄνοιξη τοῦ 1822 στὴν Ὕδρα γιὰ νὰ ἐνταχθεῖ στὸν ἀγώνα τῶν Ἑλλήνων κατὰ τοῦ Τουρκικοῦ ζυγοῦ καὶ νὰ δώσει καὶ τὴν ζωή του γιὰ τὴν Ἑλλάδα. Κατὰ τὴν διάρκεια κτιριακῶν ἐπισκευῶν στὴν οἰκία Ζωγράφου βρέθηκε λοιπόν ἀπὸ τὸν ἐργολάβο (καὶ Πρόεδρο τῆς Κοινότητος τότε) Μόδεστο Καρακατσάνη ἕνα μεγάλο ψάθινο κιβώτιο, ποὺ εὔκολα διαπιστώθηκε ὅτι περιεῖχε μεγάλο μέρος τοῦ ἀρχείου τῆς Οἰκογένειας Ἐμμανουὴλ Βούλγαρη, ἀδελφοῦ τοῦ Δημητρίου και τοῦ Νικολάου Βούλγαρη, καὶ εἶχε μεταφερθεῖ ἀρχικὰ στὸ κτῆμα καὶ στὸν πύργο του ἀπὸ τὴν Ὕδρα γιὰ φύλαξη. Ὁ ἀείμνηστος Καρακατσάνης εἶχε τὴν διορατικότητα νὰ ἀντιληφθεῖ τὴν ἀξία του καὶ νὰ εἰδοποιήσει ἀμέσως τὸν Πρόεδρο τοῦ «Ἑρμιονικοῦ Συνδέσμου» κ. Ἀπόστολο Γκάτσο, ὁ ὁποῖος ἐφρόντισε γιὰ μιὰ πρώτη ταξινόμηση, καταγραφὴ καὶ κατάθεση τοῦ «Ἀρχείου Βούλγαρη» στὴν παρακείμενη στὸν 46

Ðåñßðëïõò

πύργο Βούλγαρη καὶ καλὰ φυλασσόμενη Βιβλιοθήκη τῆς Ι. Μονῆς τῶν Ἁγίων Ἀναργύρων. Τὸ σημαντικότερο τώρα: μέσα στὸ κιβώτιο τοῦ «Ἀρχείου Βούλγαρη» καλὰ συσκευασμένοι βρέθηκαν μερικοὶ φάκελοι μὲ πλούσια ἀλληλογραφία καὶ ἄλλα ἔγγραφα στὸ ὄνομα τοῦ Georges Jarvis. Ἡ ἐξήγηση εἶναι ἁπλὴ. ‘O Jarvis ἔγινε πολὺ πρόθυμα δεκτὸς καὶ ἔδρασε μὲ τὴν φροντίδα, στοργὴ καὶ φίλοξενία της οἰκογένειας τοῦ συνομηλίκου του Δημητρίου Βούλγαρη, τοῦ μετέπειτα πρωθυπουργοῦ κλπ, κλπ. Στὸ ἀρχοντικό τους στὴν Ὕδρα ἐναπέθετε τὰ προσωπικά του εἴδη καὶ τὸ ἀρχεῖο του (μαρτυρία τοῦ ἴδιου σὲ ἐπιστολή του ἀπὸ 28.4.1823, ὅτι ἄφησε πράγματά του στὸ ἀρχοντικὸ Βούλγαρη), κι ἐδῶ κατέληξε ὅ,τι ἄφησε πεθαίνοντας ἀδόκητα στὸ 1828 στὸ Ἄργος ἀπὸ τύφο! Ποιὸς ἦταν ὁ Georges Jarvis= Γεώργιος Ζέρβις (καὶ Ζέρβας, Ζερβός, Ἰάρβις καὶ Γέρβης, ὅπως ὑπογράφει ὁ ἴδιος, κυρίως ὅμως Ζέρβις) στὶς ἑλληνικὲς πηγὲς; Γεννήθηκε τὸ 1798 στὴν Altona τῆς Βόρειας θάλασσας (τότε Δανία, σήμερα Γερμανία) ἀπὸ τὸν ἐκεῖ Ἀμερικανὸ Πρόξενο Benjamin Jarvis (ἀπὸ τὴν Νέα Ὑόρκη) καὶ τὴν Γερμανίδα γυναίκα τοῦ Maria Carolina Dede. Γὶ΄ αὐτὸ καὶ ἡ ἀλληλογραφία του στὸ ἀρχεῖο τῆς Ὕδρας/Βουλγαρέικα εἶναι στὰ ἀγγλικὰ ἀπὸ καὶ πρὸς

τὸν πατέρα του καὶ στὰ γέρμανικᾶ ἀπὸ καὶ πρὸς τὴν μητέρα του καὶ τὶς δύο ἀδελφές του. Ο Georges Jarvis φεύγει ἀπὸ τὴν Χαϊδελβέργη τὸν Νοέμβριο τοῦ 1821, διακόπτοντας τὶς σπουδές του, καὶ μέσω Φραγκφούρτης, Ζυρίχης, Στρὰσβούργου, Λυών, Μασσαλίας, Μάλτας, Καλαμάτας φθάνει στὴν Ὕδρα στὶς 3 Ἀπριλίου 1822. Γίνεται δεκτὸς μὲ τὰ καλύτερα αἰσθήματα ἀπὸ τοὺς Ὑδραίους καπεταναίους καὶ εἰδικότερα τὶς οἰκογένειες Τομπάζη καὶ Βούλγαρη καὶ σύντομα ἐπιβιβάζεται σὲ ἐξοπλισμένο ὑδραίικο πλοῖο καὶ εἶναι ὁ πρῶτος Εὐρωπαῖος μάρτυρας τῆς σφαγῆς τῆς Χίου! Λίγο ἀργότερα οἱ ἀρχὲς τῆς Ὕδρας τὸν ἐφοδιάζουν μὲ ἑλληνικὸ διαβατήριο γιὰ τὴν Κόρινθο καὶ τὴν Ἀθήνα. Ἡ βάση τοῦ παρέμεινε ὅμως πάντα ἡ ΄Ὕδρα. Γιὰ τὴν περίοδο τῆς ζωῆς καὶ τῆς δράσης του στὴν ἐπαναστατημένη Ἑλλάδα ἔχουμε ἕνα πολύτιμο Ἡμερολόγιο τοῦ Georges Jarvis, ποὺ διέσωσε ὁ Βρεττανὸς Φιλέλληνας καὶ Ἱστορικὸς George Finlay (φυλάσσεται στὴν Βρεττανικὴ Ἀρχαιολογικὴ Σχολὴ Ἀθηνῶν) καὶ ἐκδόθηκε γιὰ πρώτη φορὰ τὸ 1965 ἀπὸ τὸν Ἑλληνοαμερικανὸ καθηγητὴ τῆς Ἱστορίας στὸ Πανεπιστήμιο τοῦ Texas Γεώργιο Γεωργιάδη Ἀρνάκη (μὲ τὴν συνεργασία τῆς Εὐρυδίκης Δημητρακοπούλου τῆς Γενναδείου Βιβλιοθήκης): Georges Jarvis, His Journal and Related Sourcers, Thessaloniki, Institute of Balkan Studies (Σειρά : Americans in the Greek Revolution I) 1965, 318 σελ. Τὸ Ἡμερολόγιο ἀρχίζει ἀπὸ τὴν Φραγκφούρτη στὶς 22 Νοεμβρίου 1821 καὶ τελειώνει στὸ Μεσολόγγι στὶς 5 Δεκεμβρίου 1824. Καλύπτει 200 περίπου τυπωμένες σελίδες καὶ εἶναι γραμμένο στὸ μεγαλύτερο μέρος ἀγγλικά, ἐνῶ 40 σελίδες εἶναι στὴν μητρική του γλώσσα, τὴν γερμανική, καὶ 15 σελίδες στὴν γαλλική, τὴν ὁποία ὁ Jarvis ἐγνώριζε ἐπίσης καλὰ (ἀλληλογραφία του μὲ τὸν πρίγκηπα Μαυροκορδάτο: σώθηκαν 6 ἐπιστὸλὲς ἀπὸ τὸν Μαυροκορδάτο καὶ 9 πρὸς ἐκεῖνον). Στὸ Ἡμερολόγιο τοῦ Georges Jarvis εἶναι καταγεγραμμένη μὲ μεγάλη ἀκρίβεια ἡ δράση του σὲ πολλὰ μέτωπα στὴν θάλασσα καὶ στὴν ξηρὰ (Χίος, Ἀρχιπέλαγος, Ναύπλιο, Ἄργος, Τρίπολη, Μεσολόγγι, Μορηᾶς, Φάληρο κλπ.). Ἕνα μικρὸ δεῖγμα σὲ ἑλληνικὴ μετάφραση τῆς ἐποχῆς : «Ἐφημερὶς (= Ἡμερολόγιο) τοῦ κούρσου τῆς Γολέτας ΕΝΙΩ ἐναντίον τῶν Ὀθωμανῶν εἰς τὸ Ἀρχιπέλαγος, γραμμένη παρὰ Γεωργίου Ἰάρβις, συμπολίτου τῶν Ἡνωμένων Ἐπαρχιῶν τῆς Ἀμερικῆς, Ὕδρα 1823». Τὰ πολεμικὰ γεγονότα εἶναι διανθισμένα καὶ μὲ περιστατικὰ τῆς καθημερινῆς ζωῆς, φυσιολατρικὲς περιγραφὲς τοπίων, ἐπεισόδια ἀπὸ τὶς σχέσεις του μὲ Ἕλληνες καὶ ἄλλους Φιλέλληνες ἀγωνιστὲς καὶ πολλὰ ἄλλα. Γιὰ τὴν Ἑρμιόνη ἔχουν ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον ὅσα διηγεῖται ὁ Jarvis γιὰ τὴν ἐπίσκεψή του στὸ Μετόχι καὶ στὸ κτῆμα καὶ τὸν πύργο Βούλγαρη (γιὰ κυνήγι), στὴν (ἀνδρικὴ τότε) Μονὴ Ἁγίων Ἀναργύρων (μεγάλη ἐντύπωση τοῦ ἔκανε –καὶ τὴν καταγράφει– ἡ ἱστορία τοῦ ἑκούσιου θανάτου μέσα στὸ μοναστήρι τοῦ Καπετὰν-Ἀχιλλέα, καταδικασμένου σὲ μοναστικὴ ἀπομόνωση γιὰ τὴν ἐγκατάλειψηπροδοσία τοῦ Ἀκροκορίνθου). Ἀπολαυστικὴ εἶναι ἡ διήγηση τῆς περιπέτειάς του στὴν Ἑρμιόνη –τὴν ὁποία χαρακτηρίζει ἄσημο χωριὸ μὲ ἔνδοξη ἀρχαία ἱστορία καὶ μνημεῖα– μὲ τὴν ἐφήμερη σύλληψη καὶ «φυλάκισή» του ὡς ὑπόπτου κατασκοπείας (1822), ἕως ὅτου ἔλθουν Ὑδραῖοι ἀπεσταλμένοι γιὰ τὴν ἀναγνώρισή του καὶ τὴν πανηγυρική του προπομπὴ πρὸς τὴν Ὕδρα (μὲ τὴν εὐχάριστη ἀνάμνηση τῶν φιλικῶν αἰσθημάτων τῶν γυναικῶν τῆς Ἑρμιόνης, ποὺ τοῦ ἔφεραν πρωὶ-πρωὶ φρέσκο γάλα, ψωμὶ καὶ φροῦτα!). Ἡ γενναία ζωὴ καὶ δράση τοῦ Georges Jarvis στὴν ἐπαναστατημένη Ἑλλάδα τελείωσε ἀδόκητα στὸ Ἄργος στὶς 23 Αὐγούστου 1828, ὅταν πρoσβλήθηκε ἀπὸ τύφο καὶ δὲν ἔγινε δυνατὴ ἡ διάσωσή του παρὰ τὶς προσπάθειες Ἑλλήνων καὶ ξένων γιατρῶν. Κηδεύθηκε στὸ Ἄργος μὲ τιμὲς στρατηγοῦ καὶ μὲ τὴν παρουσία ἡγετικῶν μορφῶν τῆς Ἐπανάστασης. Ἦταν τότε 30 ἐτῶν! Τὸ πλῆγμα ὑπῆρξε ἰδιαίτερα βαρὺ γιὰ τὸν πατέρα τοῦ Benjamin Jarvis, ὁ ὁποῖος σὲ ὑψηλὴ τότε θέση στὸ

Ἀμερικανικὸ Ὑπουργεῖο Ἐξωτερικῶν προετοίμαζε τὸ ἔδαφος γιὰ τὸν διορισμὸ τοῦ Georges ὡς πρώτου Γενικοῦ Προξένου (Πρεσβευτοῦ) τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν τῆς Ἀμερικῆς στὴν ἐλευθερωμένη Ἑλλάδα. Μικρὴ παρηγοριὰ –ἔγραψαν τότε– γιὰ τὸν πρόωρο θάνατό του, ὅτι πρόλαβε νὰ χαρεῖ τὴν νικηφόρο Ναυμαχία τοῦ Ναυαρίνου (20 Ὀκτωβρίου 1827) καὶ τὴν ἐκλογὴ τοῦ Καποδίστρια ὡς πρώτου Κυβερνήτη τῆς Ἑλλάδος (ἀρχὲς 1828). Πρὶν περάσουμε στὸ νέο ἀρχειακὸ ὑλικό, ποῦ ἔχουμε τώρα στὰ χέρια μας μὲ τὸ «εὕρημα» στὰ Βουλγαρέικα, νὰ δώσουμε μερικὰ ἀκόμη σημαντικὰ στοιχεῖα ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο Finlay, τὰ ὁποῖα δημοσιεύει ὁ Ἀρνάκης ὡς Παραρτήματα τοῦ «Ἡμερολογίου Jarvis 1821-1824». Πρόκειται γιὰ (α) τὸν Κατάλογο τῶν πλοίων τοῦ Ὑδραίικου στόλoυ (21 πλοῖα καὶ 2 μπουρλόττα), ποὺ ἔφυγαν στὶς 3 Μαίου 1822 γιὰ ἐπιχειρήσεις στὸ Αἰγαῖο (ὁ Κατάλογος εἶναι γραμμένος ἑλληνικά), (β) τὸ Πρωτόκολλο παράδοσης τῶν Τούρκων τοῦ Ἀκροκορίνθου στὸν Κολοκοτρώνη στὶς 7 Νοεμβρίου 1823 σὲ γερμανικὴ μετάφραση (προφανῶς ὁ Jarvis τὸ μετέφρασε καὶ τὸ ἔστειλε σὲ Γερμανοὺς φιλέλληνες), (γ) Ἐπιστολὴ 7 Γερμανῶν Φιλελλήνων μὲ ἐπικεφαλῆς τὸν Δήμαρχο τοῦ Kassel ἀπὸ 1ης Ἀπριλίου 1823 (ὑποστήριξη τοῦ ἑλληνικοῦ ἀγώνα), (δ) Ἑπτὰ ἐπιστολὲς τοῦ Jarvis πρὸς τὸν γνωστὸ Ἄγγλο Φιλέλληνα Williams Parry στὴν Ζάκυνθο μὲ περιγραφὲς τῶν ἐπιχειρήσεων στὸ Μεσολόγγι ἀπὸ 11 Μαίου ἕως 15 Ἰουνίου 1824 (τὶς δημοσίευσε ὁ Parry στὸ βιβλίο τοῦ The Last Days of Lord Byron, Λονδίνο 1825). (ε) Περισσότερες ἀπὸ 15 ἐπιστολὲς τῆς Ἐπιτροπῆς Μεσολογγίου πρὸς καὶ ἀπὸ Georges Jarvis καὶ ἀπὸ ἄλλους Φιλέλληνες πρὸς ἐκεῖνον, (στ) Κατάσταση τῶν στρατιωτῶν ὑπὸ τὴν διοίκησή του μὲ 50 ὀνόματα (χωρὶς χρονολογία). Γιὰ τὸν χαρακτήρα τοῦ «Ἡμερολογίου» καὶ τοῦ ἴδιου του Jarvis, ὅπως σκιαγραφεῖται πολὺ ἔντονα μέσα ἀπὸ αὐτὸ καὶ τὰ ἄλλα τεκμήρια τοῦ Ἀρχείου Finlay, μπορεῖ νὰ γραφεῖ ἕνα ἀκόμη ἐκτενὲς ἄρθρο: δίψα γιὰ δράση, ταύτιση μὲ τοὺς ἀγωνιζόμενους Ἕλληνες, μίσος κατὰ τῶν Τοὺρκῶν, γνωριμία κατὰ βάθος τῶν συμπολεμιστῶν του, ἀκρίβεια περιγραφῶν, ἐνδιαφέρον γιὰ τὰ πολιτικὰ πράγματα, «πολιτικὲς» παρεμβάσεις γιὰ τὴν ἀποφυγὴ βαρβαροτήτων, χριστιανικὰ αἰσθήματα, ἐνέργειες γιὰ ὑλικὴ καὶ ἀνθρωπιστικὴ βοήθεια ἀπὸ τὶς Ἡνωμένες Πολιτεῖες, ρομαντικὴ συχνὰ διάθεση καὶ ἀπόλαυση τῆς ἑλληνικῆς φύσης, κλπ, κλπ. Στὸ παρὸν ἄρθρο θὰ προστεθοῦν μόνον μερικὰ στοιχεῖα γιὰ τὸ περιεχόμενου τοῦ νέου Ἀρχείου Jarvis στὰ Βουλγαρέικα. Πρόκειται γιὰ τὰ προσωπικά του ἔγγραφα: Πιστοποιητικὸ βάπτισης στὴν Altona ἀπὸ 20 Μαρτίου 1799, Προξενικὰ Διαβατήρια ἀπὸ τὴν Altona, γερμανικὲς πόλεις, Στρασβοῦργο καὶ Μασσαλία (τὰ ταξιδιωτικὰ ἔγγραφα ἀναφέρουν λιμένα προορισμοῦ τὴν Κωνσταντινούπολη). Ἔχουμε ἀκόμη περιορισμένο ἀρχειακὸ ὑλικό, κυρίως ἀποδείξεις οἰκονομικῶν συναλλαγῶν. Τὸν κύριο ὄγκο τοῦ ἀρχείου αὐτοῦ ἀποτελοῦν οἱ 80 περίπου ἐπιστολὲς ἀπὸ στενοὺς συγγενεῖς του Jarvis (γονεῖς, ἀδελφὲς) καὶ φίλους καθὼς καὶ Ἕλληνες ἀγωνιστὲς τοῦ ΄21 (ἰδιαίτερα τοῦ Μαυροκορδάτου), ἀπὸ τὶς ὁποῖες ἰδιαὶτερο ἐνδιαφέρον καὶ γενικότερη ἀξία ἔχουν 15 πολυσέλιδες ἐπιστολὲς τοῦ πατέρα του Benjamin Jarvis, Προξένου τῆς Ἀμερικῆς ἀρχικά, ὅπως εἴπαμε, στὴν Βόρειο Γερμανία, κατοίκου τότε τῆς γερμανόφωνης Altona, καὶ ἀργότερα Διπλωμάτη στὸ Ὑπουργεῖο Ἐξωτερικῶν των Η.Π.Α. στὴν Washington. Ὁ πατέρας Jarvis παρακολουθεῖ στενὰ τὶς κινήσεις καὶ τὴν δράση τοῦ γυιοῦ στὴν Ἑλλάδα, τὸν ἐνθαρρύνει, τὸν συμβουλεύει καὶ ἐργάζεται καὶ ὁ ἴδιος φιλελληνικά, μεταφέροντας φιλελληνικὲς εἰδήσεις τὴν Ἀμερικὴ καὶ ὀργανώνοντας ἀποστολὲς χρημάτων, ὅπλων καὶ φαρμάκων γιὰ τοὺς ἀγωνιζόμενους Ἕλληνες. Ὁ ἥρωάς μας τοῦ γράφει πολὺ συχνὰ καὶ τὸν ἐνημερώνει γιὰ τὰ ἑλληνικὰ πράγματα. Μποροῦμε νὰ ἀναλογισθοῦμε τί ἐσήμαινε γιὰ τὸν Benjamin Jarvis ὁ πρόωρος θάνατος τοῦ γυιοῦ του στὴν ἀκμὴ τῆς δράσης του καὶ μὲ τὶς προοπτικές, ποὺ καλλιεργοῦσε στὴν Ἀμερικὴ γι΄ αὐτόν. Ðåñßðëïõò

47

Ο

Πελοποννησιακός Πόλεμος έχει προσωρινά σταματήσει από το 421 π.Χ. με την ειρήνη του Νικία. Σ’ αυτή την εξέλιξη συνετέλεσε η ταυτόχρονη σχεδόν εξαφάνιση από τη στρατιωτική και πολιτική σκηνή των αντιπάλων πόλεων των δύο αρχηγών του Κλέωνα και του Βρασίδα. Κανείς στην Αθήνα και Σπάρτη δεν έχει τη δύναμη και την επιρροή να παρασύρει τους κουρασμένους πολίτες στη συνέχιση του πολέμου. Έτσι οι δύο αντίπαλοι προσπαθούν να τακτοποιήσουν τα των συμμαχιών τους και να προσεταιρισθούν συμμάχους, χωρίς, κατά το δυνατόν, να παραβιάσουν τους όρους της Συνθήκης Ειρήνης. Την άνοιξη του 416 π.Χ. οι Αθηναίοι θέλοντας να αναστηλώσουν το γόητρό τους στο Αιγαίο εκστρατεύουν εναντίον της Μήλου, μιας δωρικής αποικίας, που είχε μείνει ουδέτερη κατά το προηγηθέν μέχρι τότε διάστημα του Πελοποννησιακού Πολέμου. Το εκστρατευτικό σώμα αποτελείτο από 38 πλοία και περίπου 3.000 οπλίτες. Πριν αρχίσουν τις εχθροπραξίες οι Αθηναίοι έστειλαν πρέσβεις στους άρχοντες της Μήλου και τους ανήγγειλαν ότι δεν αναγνωρίζουν την ουδετερότητά της και προσπάθησαν να τους πείσουν να προσχωρήσουν στην Αθηναϊκή Συμμαχία.

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟY ΠΟΛEΜΟΥ ΠΑΡΑΛΕΙΠOΜΕΝΑ ΤΟΥ ΦΩΤΗ ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΥ

Ο Θουκυδίδης διασώζει τη συζήτηση καθώς και τα επιχειρήματα που υποθέτει ότι μπορούσαν να προβάλλουν οι δύο παρατάξεις και βρίσκει την ευκαιρία να αναδείξει πόσο κυνική είχε εξελιχθεί η αθηναϊκή πολιτική υπό την επίδραση των δημαγωγών και του Αλκιβιάδου. Οι πρέσβεις διατύπωσαν με σαφήνεια ότι η πολιτική τους στηρίζεται στο δίκαιο του ισχυροτέρου: «στη συζήτηση των ανθρώπων το δίκαιο έχει αξία όταν εκείνοι που το επικαλούνται έχουν περίπου ίσες δυνάμεις˙ αντίθετα ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμη του και ο αδύνατος παραχωρεί ό,τι του επιβάλλει η αδυναμία του». Οι διαπραγματεύσεις απέτυχαν γιατί οι Μήλιοι ήταν αποφασισμένοι να πολεμήσουν ως το τέλος για την ελευθερία και την αυτονομία τους. Τις δραματικές αυτές διαπραγματεύσεις, όπως τις διασώζει ο Θουκυδίδης, μεταφέρει με πολύ χιούμορ και σημερινή γλώσσα, ο αγαπητός φίλος και λόγιος Στρατηγός κ. Φώτης Μεταλληνός αναδεικνύοντας πόσο διαχρονικό φαινόμενο είναι η αλαζονεία της δύναμης μέχρι τη σημερινή «πολιτισμένη» εποχή μας. «Περίπλους»

Αθηναίος πολεμιστής της ζωφόρου του Παρθενώνα.

48

Ðåñßðëïõò

[ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΑ]

ΤΟ

βέβαιο αποτέλεσμα των πολέμων είναι οι σκοτωμοί, οι καταστροφές και η φτώχεια. Οι Αθηναίοι, μετά από 15 χρόνια πόλεμο με τους Σπαρτιάτες, υπέστησαν τα πάνδεινα, αλλά και μείνανε «πανί με πανί». Υπογράψανε, λοιπόν, τη Νικίειο ειρήνη με τους Σπαρτιάτες, ίσα να πάρουνε μιαν ανάσα και να ξαναμπούνε στον πόλεμο με νέα ορμή. Αν πεις και για τη συνταγή της οικονομικής ανόρθωσης, ήταν από παλιά γνωστή και εγγυημένη: Εντάσσουμε τις αδέσμευτες πόλεις στη Συμμαχία μας και αυξάνουμε τα έσοδα από τους φόρους. Αμ’ έπος και οι Αθηναίοι απέστειλαν προς τους Μηλίους, με έκτακτη ταχυδρομική τριήρη, την κάτωθι ιστορική γραφή. «Προς την Αυτής Ουδετερότητα την των Μηλίων Γαληνοτάτην Ολιγαρχίαν (.) Επί τη ομοφώνω αποφάσει της Εκκλησίας του Δήμου των Αθηναίων, περί εντάξεως υμών Αθηναϊκήν Συμμαχίαν, συγχαίρομεν θερμώς (.) Ευαρεστηθείτε και λάβετε γνώσιν αναλυτικού πίνακος ετησίου νησιωτικού φόρου (.) Καρύστιοι: τάλαντα 7, δραχμαί 3000 (.) Αιγινήτες: τάλαντα 30 (.) Νάξιοι: τάλαντα 6 , δραχμαί 4000 (.) Πάριοι: τάλαντα 18 (.) Άνδριοι: τάλαντα 12 (.) Υμέτερον ετήσιον συμμαχικόν κόστος 15 τάλαντα, συν δύο ετών προκαταβολή, εν τω συνόλω τεσσαράκοντα-πέντε (.) Ενόψει υμετέρας συμμετοχής Διονύσια και Μεγάλα Παναθήναια, ως ισοτίμου μέλους Αθηναϊκής Συμμαχίας, αποστείλατε δι’ επιφέροντος συμβολικήν προσφοράν πανοπλίας και γαλακτερής αγελάδος. ΄Οβερ». «Ότε λαβόντες οι άρχοντες των Μηλίων την των Αθηναίων λυπητεράν, συνήλθον επί τα αυτά, ως διαβουλευσόμενοι περί του πρακτέου». Θουκυδίδης -Πολλά μας πάει, ρε παιδιά, ετούτη πάλι η Συμμαχία˙ και ούτε μας αρωτήσανε, αν τη γουστάρουμε, οι κερατάδες Αθηναίοι. Πληρώνουμε από τη μια τους Σπαρτιάτες, που έχουμε μια συγγένεια, για να κρατούμε και κάποια πισινή, μας την πέφτουνε από πάνω και οι Αθηναίοι με την αναγκαστική προστασία τους και μας ζητάνε τη μάννα τους και τον πατέρα τους˙ -«ντε και καλά με το στανιό, πιες γάιδαρε νερό», που λέγανε και οι αρχαίοι. Να πεις και τούτες οι συμμαχίες τη σήμερον ημέρα είναι σκέτο παθητικό˙ μας περιμένουνε, σου λέει, και στα Παναθήναια και μην ξεχάσουμε την πανοπλία της Αθηνάς και του ρεμπέτη Διόνυσου την αγελάδα. Και σας ρωτάω εγώ, άνδρες Μήλιοι. Και διατί, παρακαλώ, ολόκληρη πανοπλία στην Αθηνά και όχι, ας πούμε, ένα κόκκινο φουλάρι από τη λαϊκή; Και διατί ολόκληρη αγελάδα στον πολύ το Διόνυσο και όχι μια καρδάρα γάλα; Είναι φανερόν, άνδρες Μήλιοι, ότι οι Αθηναίοι μας την πέφτουν άγρια και ο συμβολισμός τους είναι περισσότερον από σαφής. Εμείς σας αρμέγουμε, εμείς και σας πίνουμε το αίμα στους πανελλαδικούς πολέμους μας, για το ημέτερο συμφέρο˙ - μιλούμε για σκέτο νταβατζιλίκι. Και εάν τώρα ενδώσουμε, άνδρες Μήλιοι, γρήγορα θα βρεθούμε τη μια να πολεμάμε στην Ποτίδαια και την άλλη στα κατσάβραχα της Λακεδαίμονος˙ και όλα αυτά για τα συμφέροντα των Αθηναίων. Σας προτείνω, λοιπόν, να στείλουμε στο διάολο τον κάθε αυτόκλητο προστάτη της πολιτείας μας και να κόψουμε κάθε συζήτηση με τους Αθηναίους και τους πάσης προέλευσης νταβατζήδες. Στο κάτω-κάτω της γραφής, εμείς τα καράβια μας τα έχουμε, τον τουρισμό και το ωραίο μας συνάλλαγμα το έχουμε, και όπως λέγανε οι αρχαίοι μας σοφοί «με τον παρά μας και την… άμυνά μας». Κρατούμε, λοιπόν, τις αποστάσεις από τις Μεγάλες Δυνάμεις και αφήνουμε Αθηναίους και Σπαρτιάτες να κουρεύονται. Εν τούτω ηκούοντο ζωηραί αι επευφημίαι πασών των εν βουλευτηρίω πτερύγων.

-Εύγε! Aπίθανον! Σουπέρμπον !... «Οι ουν Αθηναίοι πυνθανόμενοι1 τα των Μηλίων σαλτανάτια2 εμήνυον αυτοίς συνέρχεσθαι επί τα αυτά και από κοινού διαβουλεύεσθαι περί του βελτίστου τη πόλει».

-Να κατεβούμε κάτω, ρε παιδιά, και να τα κουβεντιάσουμε ωραία και πολιτισμένα˙ -τι διάολο δημοκράτες είμαστε δηλαδή.

-Καλοδεχούμενοι, ώ άνδρες Αθηναίοι˙ κοπιάστε να πάρουμε και τον καφέ μας˙ - τι είχανε, να χάσουνε στο κάτω της γραφής. «Κοπιάσαντες ουν οι πρέσβεις των Αθηναίων με το πλοίον της άγονης γραμμής, συμπαρέλαβον καλού-κακού και μίαν κουστωδίαν εκ τριάκοντα-οκτώ τριήρεων και τρις-χιλίων πεζικαραίων». Οι Μήλιοι δε βάλανε στο νου τους το κακό˙ εξ’ άλλου οι διακοπές στο νησί τους ήτανε πολύ “ιν” εκείνο τον καιρό. Βγάλανε, λοιπόν, στους πρέσβεις των Αθηναίων το γλυκό του κουταλιού, τους βγάλανε και τον καφέ τους με τη μέντα, γυρίσανε μετά και την κουβέντα στο «Συμμαχικό». Και αφού αναφέρθηκαν εισαγωγικά

Νεαρός έφιππος Αθηναίος. Κύλικας Ευφρονίου. Αρχαιολογικό Μουσείο Μονάχου.

στην κοινή καταγωγή, στο όμαιμον και ομόδοξον όλων ανεξαιρέτως των Ελλήνων και στους κοινούς υπέρ ελευθερίας αγώνες, κατέληξαν αβίαστα ότι Αθηναίοι και Μήλιοι και Σπαρτιάτες, μαζί και οι αποικίες τους, ήτανε όλοι τους ένα και το αυτό σόι. (Ακόμα και οι Περσικάνοι εκείνο τον καιρό αποδέχονταν ανεπιφύλακτα την ελληνικότητα της Μήλου).

-Όπου εμείς, που λέτε, ρε παιδιά, από Σπαρτιάτες μπορεί να καταγόμαστε και κομμάτι ολιγαρχικοί μπορεί να είμαστε, αλλά και σας πολύ σας πάμε, αδερφέ μου. Όχι μόνο για τη δημοκρατία σας και τα πνευματικά σας επιτεύγματα, πού ‘χει να λέει ο ντουνιάς, αλλά και για την πάσα φιλοσοφία και τα αθάνατα μνημεία σας˙ - να πεις κι’ αυτό τον Παρθενώνα σας που τον γουστάρουνε ακόμα κι’ οι Εγγλέζοι. Σας γουστάρουμε όθεν και ημείς με το παραπάνω, άνδρες Αθηναίοι, και για τους επικούς αγώνες σας ενάντια στην Περσικάνικη καπιτάλα και για όλα συλλήβδην τα ωραία και τα μεγάλα σας˙ αλλά εδώ, - πως να το πούμε, ρε παιδιά... Πέρα από ανθρώπινες αδυναμίες και συμπάθειες, κορώνα και καπέλο μας το εθνικό μας το συμφέρο. Και για να γίνουμε έτι σαφέστεροι, πολύ εβάσταξε η κόντρα σας με τους Σπαρτιάτες. Πάνε τα δεκαπέντε χρόνια που μακελευόσαστε για την ηγεμονία των Πανελλήνων και κάτω δεν το βάζετε. Και μη μου πεις εμένα, τώρα, πως η Νικίειος ειρήνη έχει και πολύ μέλλον, όταν κι’ οι δυο αντίπαλοι στέκεστε με το δόρυ παρά πόδα. Που άμα το καλοσκεφτείς, δε σας χρωστάμε τίποτα εμείς οι μικροί, να σας πληρώνουμε της νύφης το μεσοφόρι. Φροντίστε, το λοιπόν, Αθηναίοι και Σπαρτιάτες και οι εκατέρων σύμμαχοι να τα βρείτε οριστικά και μάλιστα το ταχύτερο δυνατόν, γιατί, κατά πως πάτε, θα τα φάτε και οι δυο τα μούτρα σας και, να μου το θυμάστε, μια μέρα την Ελλάδα μας θα τηνε διαφεντεύουνε οι Περσικάνοι. Όπου εμείς, στο κάτω της γραφής, μήτε αποικίες διαθέτουμε, μήτε και η πανελλήνια ηγεμονία που μας κόφτει. Εμείς και την ανεξαρτησία μας την έχουμε, τον παρά μας και το αραλίκι μας το έχουμε, και, όπως λέγανε και οι εφτά σοφοί, «συλλογάται σωστά, όστις αδέσμευτος και αραχτός στις αμμουδιές του συλλογάται». Ένθα οι πρέσβεις των Αθηναίων συνεπικρότουν εν χωρώ: «βέρυ γουάιζ... βέρυ γουάιζ...»3 -Όπου εμείς αποφασίσαμε, που λέτε, ρε παιδιά, πως είναι προτιμότερο, αντί να σπαταλούμε το χρήμα μας στους άσκοπους εξοπλισμούς και να μας βγαίνει από πάνω και η πίστη στη σκοπιά, προς δόξαν της Αθηναϊκής Συμμαχίας, να το ξοδεύουμε εξ’ ολοκλήρου για το κέφι μας, καθότι του ανθρώπου η ζωή τυγχάνει και γλυκεία και βραχεία. Και για να γίνουμε έτι σαφέστεροι, πολλά κοστίζει η Συμμαχία σας κι’ εμείς δεν τη γουστάρουμε, αδερφάκι.

1

πληροφορούμενοι

2

τσαλίμια

3

πολύ σοφό Ðåñßðëïõò

49

[ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΑ]

Επάνω: Aγαλματίδιο πληγωμένου πολεμιστή. Λούβρο. Δεξιά: Επιτύμβια στήλη πολεμιστών που σκοτώθηκαν σε μάχη του Πελοποννησιακού πολέμου. Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιώς.

«Οι ουν πρέσβεις των Αθηναίων ήκουον μετά πάσης προσοχής τα των Μηλίων, οι μεν πίνοντες τον καφέν των σβουριχτί, οι δε χασμώμενοι και μπεγλερίζοντες, έτι δε και επικροτούντες βαρβαριστί και ελληνιστί, ίνα και οι ιθαγενείς κατανοώσι: σούαρ... σούαρ... βεβαίως, βεβαίως... Ότε λαβόντες τον λόγον οι Αθηναίοι και επαινέσαντες, κατά σειράν, τις καθαρές αμμουδιές, το λαμπερό ήλιο, το γλυκό του κουταλιού και το πολίτευμα των Μηλίων, τάδε -περίπου- έλεγον».

-Ρε σεις παιδιά, κάτι πολύ μας μπερδεύετε εσείς οι μικρονησιώτες˙ όχι μόνο, γιατί βλέπετε τις Αθηναϊκές τριήρεις να καταπλέουν στο λιμένα σας και τις περνάτε για τουριστικά κότερα, αλλά και για τις περίεργες δοξασίες σας και την όλη σας μακαριότητα, στο μέσον του εξοντωτικού Πανελλήνιου πολέμου. Και διερωτώμεθα πράγματι, αν ευθύνεται ο λαμπερός ήλιος, που σας βάρεσε τόσο πολύ στο κεφάλι, ώστε να μην έχετε συναίσθηση των λόγων σας και προπαντός σε ποίους αυτοί απευθύνονται, ή απλώς τον μαλάκαν ποιούμενοι, καμώνεστε πως από πολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων δεν ξέρετε που πάνε τα τέσσερα. Και σας ρωτάμε τώρα εμείς. Που ξανακούσατε, δηλαδή, πως οι μικροί μπορούνε να επιλέγουνε το πολίτευμα της αρεσκείας τους, χωρίς τη συναίνεση των Μεγάλων˙ και πως αυτοί, αντί να συνεργάζονται αρμονικά συντρέχοντες τα δικά μας συμφέροντα, μπορούνε να πολιτεύονται του κεφαλιού τους. Ότι μπορούν αυτοί και να διαλέγουνε τους φίλους και συμμάχους τους, κατά το δοκούν, αντί να τους διαλέγουμε εμείς, προτού περιέλθουν στην αντίπαλη επικυριαρχία. Που ξανακούσατε πως οι μικροί μπορούνε να ορίζουνε τη μοίρα τους ενάντια στα συμφέροντα και τη δύναμη των Μεγάλων. ΄Η είσαστε τοσούτον αφελείς, ώ σεις αχτύπητα καμάκια των Μηλίων, ώστε να αγνοείτε ότι τη δύναμή μας την έχουμε για να απολαμβάνουμε -πρώτιστα εμείς- τα αγαθά της Δημοκρατίας και όχι αφελείς ουδετερόφιλοι, όπως εσείς, που κρύβουν το κεφάλι τους στην άμμο. Ή μήπως αγνοείτε, τάχατες, πως σας διαλέξαμε για σύμμαχους, ακριβώς για τα λεφτά και τα καράβια σας και, προπαντός, για τις ναυτικές σας βάσεις και όχι για το λαμπερό ήλιο σας ή τα κρουστά βυζιά της Αφροδίτης. Και τώρα που ακούσατε στα χοντρά το Σιδηρό Κανόνα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, ώ θαλερά καμάκια των Μηλίων, καιρός είναι να μάθετε πως μόνον οι γενναίοι Σπαρτιάτες μπορούν να αγνοούν αυτό τον κανόνα μας και οι τον βίον Σπαρτιατικόν διάγοντες κατά πάντα. Παλουκωθείτε, το λοιπόν, στα ολιγαρχικά σας έδρανα να κουβεντιάσουμε εν τάχει το δικό σας το συμφέρον˙ και όχι στη γλώσσα της Δημοκρατίας, που θα επιθυμούσατε, αλλά στη γλώσσα της άτεγκτης δύναμης, που υποκαθιστά το δημοκρατικό με το σκόπιμο και ταυτίζει το δίκαιο με τη δύναμη επιβολής του. Αποδεχόμενοι λοιπόν, ότι η ελευθερία και ανεξαρτησία σας, ακόμη και αυτό σας το πολίτευμα, εναπόκεινται περισσότερο στην υπεροπλία μας και λιγότερο στην ευψυχία σας, συμβιβαστείτε έγκαιρα, πριν διαπιστώσετε ότι «δεινόν το προς γυφτόκαρφα λακτίζειν».4 4

50

Ðåñßðëïõò

Και νομίζουμε γι’ αυτό το λόγο, πως αξίζει τον κόπο, να σας παράσχουμε μια σύντομη ευκαιρία, προκειμένου να κρίνετε αβίαστα το συμφέρον της πόλης σας, προκρίνοντες ελεύθερα μιαν επωφελή υποταγή από ένα «ανθρωπιστικό πόλεμο», που μπορεί να παρέχεται δωρεάν χάριν της πανελλήνιας Ειρήνης και Δημοκρατίας, όμως, αν χρειαστεί και σεις να τον δοκιμάσετε, θα τον φυσάτε και δεν θα κρυώνει. Και τούτο, επειδή δεν θέλουμε να μας μέμφεσθε πως δε σας κάναμε λιανά τις δημοκρατικές αντιλήψεις μας και, προπαντός, πως δε σας δώσαμε την ευκαιρία να αποφασίσετε ελεύθερα για την τύχη της πόλης σας˙ - αλλά και σύντομα, γιατί ο χρόνος σας τελειώνει. «Εν τούτω ανήρ Μήλιος ονόματι Κοινοκτήμων εβόα ελληνιστί και κομμουνιστί, παρακινών τους άρχοντες των Μηλίων, τους μεν Αθηναίων πρέσβεις προς το «νυμφεύεσθαι» ξαποστέλλειν, αυτούς δε πάραυτα προς Εύξεινον εκπλέοντας την των Λακεδαιμονίων βοήθειαν εξαιτείσθαι. Επεί δε τινές των Μηλίων τας χειρίδας ανέσυρον και το προς Αθηναίους “άχτι” εκβαλείν ετοιμάζοντο, ανήρ κρυπτο-δημοκράτης Σωφρόνιος ανεκάλει τη τάξει, λέγων ότι ουχί το μένος, αλλά την σύνεσιν εδοκιμάζοντο˙ προς μη το βουλευτήριον εις παλαίστραν μεταβαλείν, την τε Μηλίων πολιτικήν ες κουλουβάχατα φθείρειν». ΜΗΛΙΟΙ: Αλλ’ ώ άνδρες Αθηναίοι, άλλα μας λέν’ τα λόγια σας και άλλα τα στρατά σας. Γιατί αρχίζουμε, πράγματι, να υποπτευόμαστε πως οι τριήρεις σας και όλα ετούτα τα στρατά, που κοπρίζουνε τις παραλίες μας απαιτούντα από ημάς Περγαμηνόν και τον χάρτη υγείας, ελάχιστα πείθουν ότι κομίζουν το πανελλήνιο μήνυμα ελευθερίας και δικαίου, περισσότερο δε την «καταιγίδα της ερήμωσης». ΑΘΗΝΑΙΟΙ: Και εμείς, πράγματι, αρχίζουμε να υποπτευόμαστε, πως κάποιος θα πρέπει να σας ειπεί, ότι το δίκαιον έχει πέραση μόνο στις διαφορές των ισχυρών και ισοδύναμων. Εννοήσατε, λοιπόν, ότι η πόλη σας δε σώζεται από κανένα κανόνα δικαίου, ως υποκείμενη στον κανόνα της υπέρτερης δύναμης, που ταυτίζει το δίκαιον με το συμφέρον του ισχυρού και το σωστό με το λιγότερο επιβλαβές για τον αδύνατο. Άδικα λοιπόν επικαλείστε τον κανόνα δικαίου, ως εάν είμαστε πολίτες της ιδίας πόλης. Γιατί, και πέντε αράδες Θουκυδίδη να διαβάζατε, ώ άφρονες, θα ξέρατε πως το καλύτερο για σας είναι να δώσετε ειρηνικά τα όσα λίγα σας ζητούνται τώρα, παρά να διακινδυνεύσετε τα πάντα, ακόμη και αυτήν την πόλη σας, υποδυόμενοι τη μια τους ψευτο-δημοκρατικούς, την άλλη τους αλύγιστους Σπαρτιάτες. Αλλά και πάλι, αν δεν πείθεστε, δέστε το πράγμα κάπως ποδοσφαιρικά. Είμαστε ο καλύτερος στρατός της Ελλάδος και είσαστε ένας στρατός πέμπτης κατηγορίας. Και δικαιολογείστε μεν να διεκδικείτε μια νίκη στην κατηγορίας σας, όμως θα ήτανε ασύγγνωστο να ανταγωνίζεσθε τους Αθηναίους, γνωρίζοντας εκ προοιμίου το βέβαιον της συντριβής σας. Συμβιβαστείτε, λοιπόν, στην κατηγορία σας, όπως το πράξανε και άλλα νησιά, - για να

«δεινόν προς κέντρα λακτίζειν»: είναι επώδυνο να κλωτσάς τα καρφιά

[ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΑ]

Παράσταση μάχης από παραγναθίδα κράνους. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

μην αναφέρουμε τους Σκύθες και τους Κολχείς, τους Σαρμάτες και Μασαγέτες,5 που, εμμένοντες να παίζουνε στα μεγάλα γήπεδα της κατηγορίας μας, κινδυνεύουν να χάσουν και τη φανέλα τους˙ μην τρέφετε λοιπόν αυταπάτες πως θα σας ανεχόμαστε επί μακρόν να διαβιώνετε στην παρούσα μακαριότητα, ώστε να εύρετε μιμητές ακόμη και μεταξύ των συμμάχων μας. Γιατί θα ήταν ασύγνωστο να κρατούμε σε αδράνεια αυτή τη μεγάλη μας δύναμη, ανεχόμενοι επί μακρόν ένα νησί της καρπαζιάς να μας χαλάει την πιάτσα των Πανελλήνων. ΜΗΛΙΟΙ: Είναι φανερόν, άνδρες Αθηναίοι, ότι μας προτιμάτε αναγκαστικούς συμμάχους και πρακτικά εχθρούς, παρά ουδέτερους και φίλους. Είναι ακόμα και ηλίου φαεινότερο πως όλες οι θεωρίες σας είναι κομμένες και ραμμένες στα δικά σας μέτρα. Και εμείς μεν γνωρίζουμε καλά ότι στο ποδόσφαιρο δεν παίζονται οι Αθηναίοι. Και πρόκειται, φυσικά, για μια αναίμακτη παιδιά, που παίζεται με τους κανόνες και που στο μεν νικητή αποδίδει υπερηφάνεια, στον δε ηττημένο την προσμονή για ευτυχέστερους αγώνες. Όμως εδώ δεν πρόκειται για κάποια παιδιά, αλλά την άμυνα της πατρίδας˙ όπου αυτή δεν κρίνεται στα γήπεδα με τους κανόνες που εγγυώνται τη νίκη του ισχυρότερου. Γιατί, γνωρίζετε πολύ καλά ότι στον υπέρτατο αγώνα για τη σωτηρία της πόλης, αυτός που υπολείπεται σε δύναμη και κινδυνεύει να χάσει τα πάντα, ακόμη και τη ζωή του, αναδεικνύεται ανδρειότερος και, στην ανάγκη, θηριωδέστερος, αγνοών πάντα κανόνα, προκειμένου να εξασφαλίσει την ύπαρξη του ιδίου και της πόλης του. Ότι ακόμη, στον πόλεμο δεν υπάρχουν κριτές να δώσουν το πέρας του και να καταλογίσουν τη νίκη˙ αλλά -κατά παράδοξο τρόπο- είναι ο ασθενέστερος και αμυνόμενος που, στο μέτρο της ευψυχίας του, αποφασίζει για το πέρας του πολέμου, αρνούμενος την υποταγή και συνεχίζοντας τον αγώνα με κάθε τρόπο, επιφυλάσσοντας -όχι σπάνια- στον επιτιθέμενο τις πλέον επώδυνες εκπλήξεις. Αυτός είναι και ο λόγος που κάνει τους ισχυρούς να το σκέπτονται, αν είναι σκόπιμο να προκαλέσουν τον υπέρτατο αγώνα, αφού θα έχουν πεισθεί πως ο ασθενέστερος είναι 5

αρχαία φύλα της σημερινής Ρωσίας

6

αποφασισμένος να αμυνθεί με όλες τις δυνάμεις του και με κάθε τρόπο. ΑΘΗΝΑΙΟΙ: Μα τον Ζήνα, αυτό το αμυντικό σας θεώρημα φαίνεται εξαιρετικά πειστικό˙ και θα μπορούσατε, πράγματι, με αυτό -περιβαλλόμενο με την αίγλη ενός αμυντικού δόγματος από τον Άρχοντα Πολέμαρχο της πόλης- να προλαμβάνετε και διαφεύγετε πολλά επαπειλούμενα δεινά, αποτρέποντες πολλούς από τους επίδοξους επιβουλείς της ανεξαρτησίας και ευδαιμονίας σας. Και εννοούμε εκείνους των επιβουλέων, που μη διαθέτοντες τις πολεμικές τριήρεις μας, δύσκολα θα αποτολμούσαν μιαν απόβαση στο νησί σας κολυμπώντες επί μακρόν με τη βαριά πανοπλία τους. Και είναι πράγματι πιθανόν ότι αυτοί, προσκρούοντες στη ρητορική ασπίδα της πόλης σας, θα ανακρούσουν πρύμναν, παραιτούμενοι του δύσκολου εγχειρήματος. Στην περίπτωσή μας όμως δεν υπάρχει άλλος δρόμος. ΜΗΛΙΟΙ: Και εννοείτε, πράγματι, πως ο μόνος ελεύθερος δρόμος είναι αυτός της ηθελημένης υποταγής μας. Όμως εμείς κατ’ ουδέν θα εμπιστευθούμε τη μοίρα μας στην αλαζονεία μιας βάναυσης δύναμης˙ γι’ αυτό και θα σας πολεμήσουμε, σα γνήσια τέκνα των ενδόξων Σπαρτιατών, ελπίζοντας πως η ανδρεία μας, μαζί με τη βοήθεια της Σπάρτης και την εύνοια των θεών, θα μας χαρίσουνε τη νίκη. ΑΘΗΝΑΙΟΙ: Κρίμα σε σας, απόγονοι των Σπαρτιατών, να πολεμήσετε έναν ανώφελο αγώνα. Κρίμα και στις γυναίκες και τους γιους σας, που θα χαθούνε από δικό σας γινάτι. Γιατί εσείς, ω άφρονες, επηρμένοι από την αίγλη των Σπαρτιατών, αδυνατείτε να διαχωρίσετε την ανδρεία από την άσκοπη θυσία˙ ταυτίζοντας δε την τιμή με την ευδαιμονία της πόλης σας και το δίκαιον με το συμφέρον της, έτι δε παραβλέποντας ότι τα στρατεύματά μας βρίσκονται εδώ αναμένοντα ένα νεύμα μας και οι Σπαρτιάτες πολύ μακριά για να σας σώσουν, απορρίπτετε μια έντιμη συμμαχία με τη θαλασσοκράτειρα Αθήνα, προκρίνοντας τον υπέρ πάντων αγώνα. ΜΗΛΙΟΙ: Καλά και μας θυμίσατε πως είμαστε από τη γέννα των Σπαρτιατών˙ γιατί και αυτοί πέσανε στις Θερμοπύλες, έχοντες πλήρη επίγνωση του άνισου αγώνα με τους Πέρσες˙ όμως η Σπάρτη σώθηκε και η Ελλάδα μας υπάρχει ελεύθερη. Σας καλούμε λοιπόν, αναλογιζόμενοι ότι οι Σπαρτιάτες είναι στη σκέψη διαυγείς και φειδωλοί στα λόγια, να παύσετε ταυτίζοντες την ελευθερία με τη σώφρονα υποταγή, την δε των Πανελλήνων αμυντική αρετή με την πολιτική αθλιότητα˙ γιατί, μα τον Ζήνα, ελάχιστα μας πτοούνε οι απειλές σας, που αποβλέπουν στην ανώδυνη υποταγή μας και θα σας πολεμήσουμε και μόνοι και μετά πολλών. ΑΘΗΝΑΙΟΙ: Σας θαυμάζουμε απεριόριστα για την ανδρεία σας, ελάχιστα δε για την πολιτική σωφροσύνη σας˙ γιατί φέρεστε να κατέχεστε περισσότερο από το φόβο της καταισχύνης από μια αμαχητί συνδιαλλαγή και λιγότερο από τη φιλοδοξία μιας συνεργού δύναμης στην πανελλήνια ειρήνη. Όπου και τα οφέλη θα είναι πολλά και κοινά και οι Σπαρτιάτες θα πεισθούν να παραιτηθούν από την εθνοκτόνο τους έχθρητα, καταξιούμενοι και αυτοί σε πιστούς Ηρακλείς της Αθηναϊκής ηγεμονίας. Όμως εσείς, φοβούμεθα δε θέλετε πεισθεί, προτού να δείτε τη μεν πόλη σας να αφανίζεται, τις δε γυναίκες και τέκνα σας να φονεύονται και εξανδραποδίζονται αδίκως. Και τούτη η εγκληματική σας εμμονή σας καθιστά υπόλογους για τη μοίρα της πόλης σας και για τούτο θέλετε λογοδοτήσει ενώπιον της Αθηναϊκής δικαιοσύνης. Γιατί εμείς πάνω απ’ όλα σεβόμαστε και στηρίζουμε τις διακηρυγμένες αρχές μας, χωρίς να επιτρέπουμε σε κανένα να αμφισβητεί την αξιοπιστία της δύναμής μας. ΜΗΛΙΟΙ: Άνδρες Αθηναίοι, δεν είσαστε μόνον ιταμοί στις απαιτήσεις σας, αλλά και μας αποκαλύπτετε την ελαφρότητα των λογισμών σας˙ όταν, Σπαρτιάτας όντας, απειλείτε να μας δικάσετε με την κατηγορία της άμυνας των πατρίων. Και αν μεν νικηθούμε από εσάς, εμείς δεν θα υπάρχουμε για να λογοδοτήσουμε στην αφεντιά σας. Περισσότερο όμως φοβούμαστε για τη μοίρα της κραταιάς Αθήνας, που όταν αυτή νικηθεί και καταστραφεί από τους σκληροτράχηλους Σπαρτιάτες, οι Πανέλληνες θα παραδώσουν αυτή την αλαζονεία σας στη δίκη της Ιστορίας. Και νομίζουμε, πράγματι, πως διάγετε το απόγειον της αλαζονείας σας˙ και αυτό είναι κακός οιωνός, όχι μόνο για την κραταιά Αθήνα, αλλά και για την τύχη των Πανελλήνων. Μα, πάνω απ’ όλα, γνωριζόμαστε καλά και οι συστάσεις μεταξύ Ελλήνων περιττεύουν. Να χαίρεστε λοιπόν τη δύναμη και τις Ιανικές6 αρχές σας, γιατί σ’ εμάς δεν υπάρχει άλλος καλύτερος οιωνός από την άμυνα των πατρίων. Και μπορεί μεν

Ιανός: διπρόσωπη Ρωμαϊκή θεότητα (μεταφορ. σύμβολο πολέμου και ειρήνης) Ðåñßðëïõò

51

[ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΑ]

Επιτύμβια στήλη πολεμιστού. 5ος αι. π.Χ. Μουσείο Τέχνης Worcester.

να ανασκάψετε την πόλη μας, αλλά στο χώμα της θέλουν σπαρεί οι αιχμές των δοράτων μας και θα φυτρώνουν πάντα μπρος σας οι αλύγιστοι Σπαρτιάτες. Και αν εμείς καταστραφούμε στο όνομα της ελευθερίας μας, επαινούμενοι, εσείς θα ματώσετε στο όνομα της παντοκρατορίας σας ονειδιζόμενοι παρά πάντων. Και σήμερα θα ματώσετε από ημάς, αύριο δε από τους Λακεδαιμόνιους και στο μέλλον από τους Μακεδόνες. Μακάρι δε να διαφεντέψουνε τη χώρα μας, εκ των ελλήνων, οι γενναίοι Μακεδνοί,7 οι το γένος όμαιμοι και το πνεύμα ομόδοξοι˙ οι της παιδείας ημών μετέχοντες και την γλώσσαν ελληνικήν φθέγγοντες˙ οι τιμώντες τα Δελφικά ιερά με πολύτιμα αναθήματα και τις Ολυμπιάδες αγλαΐζοντες με βασιλικές νίκες˙ εκ δε των Ελλήνων ευσεβείς Αμφικτύονες και της ειρήνης πιστοί παραστάτες˙ οι τους όρκους τιμώντες και τις σπονδές φυλάσσοντες, ως γνήσιοι απόγονοι του Δευκαλίωνα, από

τη γέννα του Διός˙ οι των Ελλήνων πάντων διαλεχτοί και ομέστιοι 8 των θεών μας. «Και οι μεν Αθηναίοι, κατ’ ουδέν πτοούμενοι από των Κασσανδρικών χρησμών της ανάγκης, στερρώς ενέμεναν στο των Μηλίων μονότερμα˙ αλλά και οι Μήλιοι απεδείχθησαν σκληρά Σπαρτιατικά καρύδια. Ότε ιδόντες οι Αθηναίοι ότι η ώρα παρήρχετο και ο αγών έβαινεν ισόπαλος, κατέφυγαν στο διπλωματικό κόλπο ενός «μπρέκφαστ» εργασίας με γαλλικόν οίνον, βέβαιοι όντες για τον κατευνασμό και συμπόρευση των Μηλίων». ΑΘΗΝΑΙΟΙ: Παιδιά, απ’ ότι βλέπετε, η κουβέντα μας παρατράβηξε˙ νομίζουμε δε ότι, ασφαλώς, και σεις πεινάσατε. Σας προσκαλούμε λοιπόν για ένα «ραμπουγιέ» με δικά μας έξοδα, όπου, δια το εξαιρετικόν της περίπτωσης, - καθότι τα τραπεζιάτικα βαρύνουν συνήθως τον φιλοξενούντα-, θα διατυπώσουμε την πρότασή μας στη γλώσσα της ευγενούς διπλωματίας.

“Voulez - vous an petit Rambouillet, monsieurs?” ΜΗΛΙΟΙ: Τι λένε τώρα αυτοί, ρε Μήτσο; ΜΗΤΣΟΣ: Ρωτάνε, τι θα λέγαμε για ένα μικρο-Ραμπουγιέ. ΜΗΛΙΟΙ: Και τί ‘ναι πάλι αυτό το Ραμπουγιέ, ρε Μήτσο; ΜΗΤΣΟΣ: Βασικά πρόκειται για κάποιο πύργο κοντά στο Παρίσι που λειτουργεί σα διπλωματικό φαστφουντάδικο. Πρακτικά, όταν λέμε «ραμπουγιέ», εννοούμε ένα γαλλικό μικρογεύμα από αποικιακό αγγουράκι, που τρώγεται ολόκληρο και ως έχει˙ εξ’ ού και στους κύκλους της Μητέρας Τερέζας το ραμπουγιέ απαγορεύεται αυστηρώς και δια ροπάλου. 9 ΜΗΛΙΟΙ: Πές τους, δεν το γουστάρουμε το ραμπουγιέ τους. ΜΗΤΣΟΣ: Merci, nous ne goutons pas, monsieurs. ΑΘΗΝΑΙΟΙ: Περί ορέξεως ουδείς λόγος. Εμείς, από την πλευρά μας, θα σας τραβήξουμε εδώ και τώρα ένα ραμπουγιέ και σεις διατυπώνετε στη συνέχεια τις αντιρρήσεις σας. ΜΗΛΙΟΙ: Μπράβο παιδιά˙ επιτέλους μιλάμε και καταλαβαινόμαστε. Γιατί, σε γενιά Σπαρτιατών ταιριάζουνε περισσότερο τα τσαμπουκαλίκια από τα διπλωματικά τερτίπια, που, όσο νά ‘ναι, εμάς μας μπερδεύουνε. Ξεκουμπιστείτε, το λοιπόν, από τα χωρικά μας ύδατα, «ίτε ες κόρακας»10 εσείς και η πατρόνα Δημοκρατία σας και μακριά τα χέρια από την υφαλοκρηπίδα μας˙ μαζέψτε και τους βρωμοποδαράδες σας που κοπρίζουνε τις παραλίες μας και από δω και πέρα τέρμα οι κουβέντες. ΑΘΗΝΑΙΟΙ: Θερμά συγχαρητήρια, παιδιά˙ μόλις αυτή τη στιγμή κερδίσατε ένα ανθρωπιστικό πόλεμο «α λα καρτ». Γιατί, γνωρίζουμε πολύ καλά ότι έλκετε την καταγωγή από τους Σπαρτιάτες, αλλά γνωρίζουμε ακόμη καλύτερα ότι ο βίος σας είναι ελάχιστα Σπαρτιατικός και δε σας πολύ-ταιριάζουνε τα ζορμπαλίκια. Αφήστε, λοιπόν, τα περί Σπαρτιατών, γιατί επέστη ο καιρός να γνωρίσετε από πρώτο χέρι το χαλύβδινο κανόνα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας: «Εκεί που πλέουν τα καράβια μας, εκεί και τα χωρικά μας ύδατα˙ εκεί που την αράζουν τα στρατά μας, εκεί και των Αθηναίων κυριαρχία». Θα σας αρχίσουμε πρώτα με ένα αεροπορικό «ορντέβρ», που στη γλώσσα των Ινδιάνων αποκαλείται «τόμαχωκ» και μετά προχωρούμε, με την ησυχία μας, στο καθαυτό «ματσακόνι».11 Του χρόνου, αν είμαστε καλά, μας λέτε τις εντυπώσεις σας. «Εν τούτω μέγας ορυμαγδός12 και τάραχος εγένετο έξωθι του βουλευτηρίου, από Μηλίων πολιτών και των φρουρών, τας ασπίδας αυτών τοις δόρασι κρουόντων, πάντων δε ομοθυμαδόν κραυγαζόντων.

- Ταν ή Αμερικάν! Ευοί- ευάν13 και της πουτάν! Οι ουν14 πρέσβεις των Αθηναίων αποσώσαντες τον καφέν τους χαιρέτησαν ευγενικά και απεχώρησαν. Πίσω τους ακολούθησε η σφαγή και η ερήμωση». Όμως και παραπίσω ήτανε η Σπάρτη...

το Μακεδών προέρχεται, κατά μία άποψη, από το μακεδνός: ψηλός 8 συγκάτοικοι (κοινή εστία) 9 Οι όροι του Ραμπουγιέ κρίθηκαν τόσο σκληροί, που θα τους απέρριπτε ακόμη και η Μητέρα Τερέζα. 10 πηγαίνετε στο διάβολο 11 επίμοχθο σφυροκόπημα της λαμαρίνας των πλοίων, για την αφαίρεση της μπογιάς και σκουριάς (μέθοδος ξεπερασμένη) 12 θόρυβος 13 ευοί-ευάν: πολεμική κραυγή των αρχαίων, όπως το «ελελεύ-αλαλά..» 14 ουν: λοιπόν (αρχ. Ελληνικό).

7

52

Ðåñßðëïõò

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 Συνθήκες και πρωτόκολλα της Ανεξαρτησίας | Tης Μαρίκας Β. Μπουζουμπάρδη

Ο

ζωτικός για την Ευρώπη οικονομικά και κοινωνικοπολιτικά χώρος της Ανατολικής Μεσογείου άρχισε, από την τελευταία φάση του Μεσαίωνα, να περιέρχεται αργά-αργά στην κυριαρχία των Οθωμανών Τούρκων και να ολοκληρώνεται μετά τον τελευταίο Ενετοτουρκικό πόλεμο, στις αρχές του 18ου αιώνα, όταν οι Ενετοί μετά την ήττα τους αποχώρησαν από ολόκληρη την Ανατολική Μεσογειακή λεκάνη. Η Ευρώπη αντιμέτωπη πολιτικά και οικονομικά με την Οθωμανική Αυτοκρατορία εμπλέκεται σε πολέμους μαζί της συνάπτει Συνθήκες, Συμφωνίες και εμπορικές ανταλλαγές, προκειμένου να αναχαιτίσει τον επεκτατισμό της και να έχει και αυτή τη συμμετοχή της στην πλούσια θάλασσα. Ο Ελληνισμός πάλευε κι αυτός στις χρονικές αυτές διαδρομές, υπόδουλος πολιτικά, αλλά ξεπηδώντας σιγά-σιγά οικονομικά και πνευματικά. Οι Έλληνες απελευθερωμένοι πλέον από τους Ενετούς διεισδύουν στα εμπορικά κέντρα, που αυτοί κατείχαν από αιώνες και εξελίσσονται ραγδαία. Μπαίνουν δυναμικά στο εμπόριο της Ευρώπης ιδρύοντας τις πλούσιες ελληνικές παροικίες, συμπορεύονται με τις νέες ανάγκες παραγωγής και μεταφορών αναπτύσσοντας τις μονοκαλλιέργειες, τη βιοτεχνία και τη σωτήρια για το έθνος, Εμπορική Ναυτιλία και πλουτίζουν πολύ. Γίνονται οικονομικοί και πολιτικοί παράγοντες στο ελληνικό κέντρο, στα Βαλκάνια, στην Ευρώπη και αποκτούν μεγάλη δύναμη. Μορφώνονται και αφυπνίζονται πνευματικά.

54

Ðåñßðëïõò

Ο ελληνικός Διαφωτισμός (1750-1821) με το συγγραφικό έργο των Ελλήνων λογίων και Διαφωτιστών, οι Αρχές της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας (1776) οι διακηρύξεις της Γαλλικής Επανάστασης (1789) και οι Μυστικές επαναστατικές και μορφωτικές εταιρείες, με κορυφαία τη Φιλική Εταιρεία, καλλιέργησαν της εθνική συνείδηση, επανέφεραν την ελπίδα και αναζωπύρωσαν τη φλόγα της ανεξαρτησίας. Το ελληνικό κίνημα οργανώνεται. Μεγάλη ελπίδα των οργανωτών είναι η Γαλλία και ο Ναπολέων, τα πολιτικά σχέδια του οποίου ήταν κοντά στις επιδιώξεις των ελλήνων πατριωτών. Η πτώση, όμως, του Ναπολέοντα ανέτρεψε τελείως την πολιτική κατάσταση και άλλαξε ριζικά τα πράγματα. Η Ευρώπη του 19ου αιώνα μπαίνει στη μεταναπολεόντεια περίοδο, που είναι περίοδος κοινωνικών και οικονομικών αλλαγών. Ταλανίζεται από απελευθερωτικά κινήματα και τοπικές επαναστάσεις. Τα μοναρχικά καθεστώτα θορυβούνται και αντιδρώντας εγκλωβίζονται στον κλοιό της Ιεράς Συμμαχίας (Ρωσία, Αυστρία, Πρωσία, με την οποία συμφωνούν χωρίς να υπογράψουν τη σχετική Συνθήκη Αγγλία, Γαλλία) η οποία υποχρεώνει τους λαούς να διατηρήσουν το «Status Quo» και τα κράτη ν’ αντιταχθούν, κι έμπρακτα ακόμη, εναντίον κάθε αναταραχής. Τα πνεύματα είναι ταραγμένα και οι φόβοι για μεγάλες ανωμαλίες έντονοι. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία παρουσιάζει εμφανή σημεία παρακμής και γεννώνται μεγάλα ερωτηματικά για την τύχη της. Αρχίζουν να ενθαρρύνονται οι βλέψεις των Ευρωπαίων προς τα Βαλκάνια και το Αιγαίο. Η Ρωσία συνεχώς βρίσκει αφορμές για να κάνει πολέμους με την Τουρκία στα διαρκή σχέδιά της για την κατάκτηση των Στενών και την έξοδό της στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο, αλλά και την εξάπλωσή της στα Βαλκάνια. Οι Δυνάμεις της Ευρώπης φοβούμενες για τα συμφέροντά τους στην Ανατολική Μεσόγειο από την πολιτική και τη στρατιωτική δράση της Ρωσίας αντιδρούν με διαβουλεύσεις και πολιτικό παρασκήνιο. Μέσα σ’ αυτές τις πολιτικές και κοινωνικές αναταραχές των κρατών της Ευρώπης, ο Ελληνισμός αναζήτησε την αναγέννησή του. Το τόλμησε και το πέτυχε. Στην εξέλιξη και την έκβαση της ελληνικής επανάστασης, μεγάλο ρόλο έπαιξε η κατάσταση της Ευρώπης, διότι ήταν από την αρχή σαφές ότι η ξένη βοήθεια ήταν αναγκαία. Πολύ δε περισσότερο με τα μεγάλα προβλήματα που συνεχώς γεννούσε η επαναστατημένη ελληνική κοινωνία. Άλλωστε και το ξεκίνημα πραγματώθηκε με την υπόσχεση στήριξης από Μεγάλη Δύναμη. Τον Ελληνισμό της Εθνεγερσίας αποτέλεσαν οι Έλληνες της Ελλάδος και οι Έλληνες της Διασποράς. Με συνδετικό κρίκο τη Φιλική Εταιρεία και με ψηλά το φρόνημα της εθνικής συνείδησης ξεκίνησαν τον τιτάνιο αγώνα της Ανεξαρτησίας τους. Η ελληνική Επανάσταση σαν εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα τάραξε τα ευρωπαϊκά καθεστώτα. Απείλησε τη σταθερότητα της υπάρχουσας κατάστασης στην Ευρώπη και δημιούργησε ζήτημα ως προς την ισορροπία δυνάμεων στο νοτιοανατολικό άκρο της, όπου αντικρούονταν τα οικονομικά και γεωπολιτικά συμφέροντα των κρατών, για την κυριαρχία στο εμπόριο και τον έλεγχο του δρόμου της Ασίας. Γι αυτό η ευρωπαϊκή διπλωματία την αποκήρυξε αμέσως. Την καταδίκασε και τη στιγμάτισε «...σαν κίνημα παράνομο εναντίον νόμιμης εξουσίας...». Χαρακτήρισε δε, τα ελληνικά πολεμικά καράβια, πειρατικά και τους έλληνες ναυμάχους, πειρατές και κουρσάρους. Τα τρία ευρωπαϊκά κράτη –Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία– τα οποία εξελίχθηκαν σε «Προστάτιδες Δυνάμεις» των Ελλήνων στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας τους, αλλά και αργότερα στο ελεύθερο ελληνικό κράτος, στην αρχή ενταγμένα στην πολιτική της Ιεράς Συμμαχίας αποκήρυξαν την ελληνική εξέγερση. Μάλιστα δε, η Ρωσία και η Αγγλία, με τις πρώτες τους εχθρικές ενέργειες προκάλεσαν στους έλληνες εκατοντάδες θύματα. Όσο όμως, οι πολεμικές επιτυχίες των ελλήνων σε στεριά και σε θάλασσα διαδέχονταν η μία την άλλη, παρά τις θανάσιμες συγκρούσεις των ηγετών τους, όσο ο αναβρασμός που έφερε στους λαούς η ελληνική εξέγερση μεγάλωνε συνεχώς, μαζί με το μεγάλο κίνημα του φιλελληνισμού που ακολούθησε, η ελληνική Επανάσταση στερεωνόταν ολοένα και περισσότερο. Τότε έγινε αντιληπτό ότι βρίσκονταν κοντά σε μία πραγματικότητα, που προσδιόριζε αναπόφευκτες αλλαγές, από τις οποίες τα συμφέροντά

τους δεν επέτρεπαν να είναι μακριά. Ο διαμελισμός, άλλωστε, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η δημιουργία ανεξάρτητου ελληνικού κράτους εξυπηρετούσε τους σκοπούς τους και κάθε Δύναμη αρεσκόταν στην προοπτική ότι το κράτος αυτό θα μπορούσε να εξελιχθεί σε δικό της προτεκτοράτο, στο κρίσιμο γεωγραφικό σταυροδρόμι των πολύπλοκων συμφερόντων τους. Και ίσως ακόμη, αποτελούσε και κάποια ικανοποιητική λύση στο δύσκολο Ανατολικό Ζήτημα, που συνίστατο στην τύχη των κατεχομένων από την Οθωμανική Αυτοκρατορία εδαφών, μετά την ενδεχόμενη κατάρρευσή της. Τότε η πολιτική των τριών Δυνάμεων αλλάζει. Αρχίζουν τις μεσολαβήσεις προς τους εμπολέμους με διάφορες προτάσεις για ειρήνευση. Οι προτάσεις αυτές βγήκαν από Συσκέψεις και Συνδιασκέψεις, πέρασαν από διάφορα στάδια μελέτης και διατυπώθηκαν μέσα σε διπλωματικά κείμενα τα οποία παρέμειναν ιστορικά. Τα κείμενα αυτά αποτέλεσαν τις ΣΥΝΘΗΚΕΣ και τα ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ, χαρακτηρίσθηκαν διεθνείς πράξεις, μέσα από τις οποίες, μαζί με τους μοναδικούς ηρωικούς αγώνες των ελλήνων ξεπήδησε η ανεξαρτησία της Ελλάδας και η ίδρυση, μετά από δύο χιλιάδες χρόνια, ελληνικού κράτους με το όνομα ΕΛΛΑΣ. Η πρώτη αλλαγή έρχεται από την Αγγλία το φθινόπωρο του 1822, όταν ανέλαβε Υπουργός των Εξωτερικών ο Τζωρτζ Κάνιγκ. Διορατικός πολιτικός, όσον αφορά το συμφέρον της χώρας του, απομακρύνεται από την πολιτική της Ιεράς Συμμαχίας και αλλάζει στάση απέναντι στα απελευθερωτικά κινήματα. Εφαρμόζει πολιτική ευνοϊκή στην ανεξαρτητοποίηση των λαών, στην ανάπτυξη των οποίων βλέπει συμμάχους στην πολιτική της χώρας του και νέες αγορές για τα προϊόντα της. Έτσι άρχισε φανερά και το ενδιαφέρον της Αγγλίας για το ελληνικό ζήτημα. Αυτό προκάλεσε την αντίδραση της Ρωσίας, που έβλεπε να χάνει την επιρροή της σ’ ένα χώρο που θεωρούσε αποκλειστικά δικό της. Προκλήθηκε ανταγωνισμός που οδήγησε στην κοινή παρέμβαση των δύο αυτών Δυνάμεων για να δοθεί λύση στο Ελληνικό Ζήτημα. Οι πρώτες παρεμβάσεις έγιναν από κάθε Δύναμη χωριστά με αναγνωρίσεις, υπομνήματα, δηλώσεις κλπ. Έτσι : • Η Αγγλία στις 25 Μαρτίου 1823 αναγνωρίζει την Ελλάδα σαν χώρα που βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση με την Τουρκία και όχι σαν χώρα που μάχεται εναντίον νόμιμου κυριάρχου. Έτσι θεωρείται νόμιμος ο ναυτικός αποκλεισμός της Τουρκίας από τα ελληνικά καράβια.

• Τον Ιανουάριο του 1824 η Βουλή των Λόρδων δίνει άδεια για την σύναψη δανείου με την Ελλάδα.

• Στις 30 Σεπτεμβρίου του 1825 ο Κάνιγκ στέλνει δήλωση στον Ύπατο Αρμοστή των Ιονίων Νήσων ότι «… η Αγγλική κυβέρνηση όφειλε να θεωρήση τους εξοπλίσαντες τα πλοία των έλληνες ή ως πειρατές ή ως εμπολέμους. Και επειδή ολόκληρον έθνος εξανιστάμενον κατά της αρχής του δεν μπορεί να θεωρηθεί σαν πειρατικό, ανάγκη πάσα να θεωρηθεί σαν εμπόλεμο, εφ’ όσον τηρεί τους κανόνες και ενεργεί εντός των εν τοιαύτη περιστάσει παραδεδεγμένων όρων….»

Μετά και από αυτή τη δήλωση απελευθερώθηκαν πέντε ελληνικά καταδρομικά που κρατούνταν στα λιμάνια της Κέρκυρας και της Ζακύνθου σαν πειρατικά και ένας αρκετός αριθμός ναυτών από τις φυλακές που κατηγορούνταν για πειρατεία. Η Ρωσία στις 28 Δεκεμβρίου 1822/9 Ιανουαρίου 1823, με απεσταλμένο της στην Κωνσταντινούπολη παραδίδει υπόμνημα προς τα κράτη της Ευρώπης με το οποίο προτείνει να ιδρυθούν στην Ελλάδα τρεις ηγεμονίες : 1. Της Ανατολικής Ελλάδος με τη Θεσσαλία, Βοιωτία και Αττική.

2. Της Δυτικής Ελλάδος με Ήπειρο και Ακαρνανία.

3. Της Μεσημβρινής Ελλάδος με Πελοπόννησο και Κρήτη. Οι ηγεμονίες θα ήταν φόρου υποτελείς στον Σουλτάνο, ο οποίος θα είχε και το δικαίωμα να διατηρεί στρατό σε μερικά φρούρια. Τα νησιά θα εξακολουθούσαν να διοικούνται με τις Δημογεροντίες. Οι προτάσεις αυτές της Ρωσίας προκάλεσαν αγανάκτηση στον αγωνιζόμενο ελληνικό λαό. Η ελληνική κυβέρνηση με τον Μαυροκορδάτο βγάζει διακήρυξη με την αρνητική απάντηση της Ελλάδας. Εξ ίσου αρνητικά ήταν και τα κράτη της Ευρώπης στις προτάσεις της Ρωσίας γιατί γνώριζαν τις επιδιώξεις της για εξάπλωση στα Βαλκάνια. ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ Για τη μελέτη των προτάσεων της Ρωσίας και στο πλαίσιο της προσπάθειας να βρεθεί λύση για την κατάσταση στην Ελλάδα, συνέρχονταν κατά καιρούς, στην Πετρούπολη Διασκέψεις των Μεγάλων Δυνάμεων, χωρίς όμως κανένα αποτέλεσμα. Οι συναντήσεις αυτές έφτασαν στην υπογραφή του Πρωτοκόλλου της Πετρουπόλεως του 1826. ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΝ ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΕΩΣ 1826 23 Μαρτίου/4 Απριλίου «Πρώτον Πρωτόκολλον μεταξύ Αγγλίας και Ρωσίας περί των ελληνικών πραγμάτων» Άρθρα 6 Στο Πρωτόκολλο αυτό έγινε η πρώτη διεθνής πράξη υπέρ της ανεξαρτησίας της Ελλάδας και τεθήκανε οι βάσεις για την ίδρυση νέου ελληνικού κράτους. Είναι το πρώτο διπλωματικό κείμενο με το οποίο αναγνωρίζεται το δικαίωμα για πολιτική ανεξαρτησία της Ελλάδας. Προτάθηκε η ίδρυση ημιαυτόνομου ελληνικού κράτους, φόρου υποτελούς στον Σουλτάνο ο οποίος θα είχε και λόγο στην εκλογή του διοικητή, με το όνομα ΕΛΛΑΣ. Η Τουρκία απέρριψε τη μεσολάβηση που επιχειρήθηκε με το πρωτόκολλο. Αντίθετα ο συνασπισμός του πρωτοκόλλου ενισχύθηκε με την είσοδο και της Γαλλίας (6/18 Δεκεμβρίου). Η Γαλλία προτείνει το πρωτόκολλο να μετατραπεί σε Συνθήκη και αν η Τουρκία πάλι δεν δεχόταν, οι Δυνάμεις θα έρχονταν σε εμπορικές συμφωνίες με τους έλληνες και μετά από μία ορισμένη προθεσμία και σε πολιτικές σχέσεις. Η Τουρκία και πάλι απέρριψε τη μεσολάβηση των Δυνάμεων. Εν τω μεταξύ στην Ελλάδα, η Συνέλευση της Τροιζήνας με το

Στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος βρέθηκε αντιμέτωπος με τον συμμαχικό στόλο, τον οποίο αποτελούσαν ναυτικές μοίρες της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας. Επάνω ο Ναύαρχος Εδουάρδος Κόδριγκτον, αρχηγός της αγγλικής μοίρας, ο οποίος είχε και το γενικό πρόσταγμα, ο Αντιναύαρχος Λογγίνος Χέϋδεν, αρχηγός της ρωσικής μοίρας και ο Αντιναύαρχος Ερρίκος Δεριγνύ, ο αρχηγός της γαλλικής μοίρας.

Ðåñßðëïõò

55

Από τη συλλογή των λιθογραφιών του Ν.Μ.Ε. “Illustration of Battle of Navarino” του Άγγλου ζωγράφου George Phillip Reinagle (1775-1862).

ψήφισμα της 2/14 Απριλίου 1827 εκλέγει τον Ιωάννη Καποδίστρια Κυβερνήτη της Ελλάδας, ο οποίος φθάνει στο Ναύπλιο στις 6 Ιανουαρίου 1828 και αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση της χώρας. Η ίδια Συνέλευση διόριζε Στόλαρχο των Ελλήνων τον Άγγλο Ναύαρχο Θ. Κόχραν και Αρχιστράτηγο τον Ριχ. Τζωρτζ. ΣΥΝΘΗΚΗ ΛΟΝΔΙΝΟΥ 1827 24 Ιουνίου / 6 Ιουλίου «Ιουλιανή Σύμβαση» «Εν ονόματι της Αγίας και Αδιαιρέτου Τριάδος» Άρθρα 6 και 1 μυστικό. Με τη Συνθήκη του Λονδίνου αναγνωρίζεται από τις Τρεις Δυνάμεις Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία, η Ελλάδα ως Κράτος υπό την επικυριαρχία του Σουλτάνου, ο οποίος θα συμμετέχει στην εκλογή της Διοίκησης, με Κυβερνήτη τον Ιωάννη Καποδίστρια. Τα όρια του Κράτους δεν καθορίζονται. Στο μυστικό άρθρο συμφωνήθηκε, ότι εάν η Τουρκία σε διάστημα ενός μηνός δεν δεχόταν τους όρους της Συνθήκης θα στέλνονταν στην Ελλάδα Ναυτικές Δυνάμεις οι οποίες, μαζί με τους έλληνες, θα επέβαλαν στον Σουλτάνο να σταματήσει τη γενοκτονία των ελλήνων διατηρώντας την ουδετερότητα των συμμετεχουσών χωρών. Η Τουρκία και πάλι δεν αποδέχθηκε τις προτάσεις και οι Δυνάμεις ενίσχυσαν τους στόλους τους στο Αιγαίο, τους οποίους κυβερνούσαν οι Ναύαρχοι Κόδριγκτον(Αγγλία), Δεριγνύ (Γαλλία), και Χέϋδεν (Ρωσία). Οι προκλήσεις και η μη συμμόρφωση του Ιμπραήμ προς τους όρους της Συνθήκης οδήγησαν στη ναυμαχία του Ναβαρίνου (8/20 Οκτωβρίου 1827) που κατέληξε στην καταστροφή του ΤουρκοΑιγυπτιακού στόλου. Και μετά αυτή την εξέλιξη η Τουρκία απέρριψε εκ νέου τις μεσολαβήσεις των Δυνάμεων και δεν δέχθηκε κανένα συμβιβασμό για ειρήνευση. ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΝ ΛΟΝΔΙΝΟΥ 1827 30 Νοεμβρίου/12 Δεκεμβρίου Επαναλαμβάνονται οι αποφάσεις της Συνθήκης του Λονδίνου και αποφασίζεται να είναι αιτία πολέμου η μη αποδοχή αυτών από την Τουρκία. Τίθεται το θέμα της αποστολής γαλλικού εκστρατευτικού σώματος στην Πελοπόννησο, εφ’ όσον εξακολουθούν να παραμένουν εκεί τουρκικές δυνάμεις.

56

Ðåñßðëïõò

ΡΩΣΣΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 14/26 Απριλίου 1828-8/20 Σεπτεμβρίου 1829 Τον πόλεμο κήρυξε η Ρωσία στην Τουρκία με αφορμή την κακοποίηση Χριστιανών από τους Οθωμανούς. ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΝ ΛΟΝΔΙΝΟΥ 1828. 19/31 Ιουλίου. Συγκροτείται το εκστρατευτικό σώμα των Γάλλων αποτελούμενο από δεκαέξι χιλιάδες άνδρες και βοηθητικά όπλα υπό τον Στρατηγό Μαιζών και αποβιβάζεται στην Πελοπόννησο. Την ίδια εποχή οι Δυνάμεις συσκέπτονται στον Πόρο για τα όρια του νέου κράτους. ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΝ ΛΟΝΔΙΝΟΥ 1828. 4/6 Νοεμβρίου. Συνδιάσκεψις Ανακοινώνεται ότι ο γαλλικός στρατός ανάγκασε τους Τουρκοαιγύπτιους να φύγουν από την Πελοπόννησο. Οι Δυνάμεις θέτουν υπό την προστασία τους την Πελοπόννησο, τα παρακείμενα νησιά και τις Κυκλάδες έως ότου αποφασιστεί η τύχη της Ελλάδας. Ο Καποδίστριας διαμαρτύρεται για τα περιορισμένα σύνορα της Ελλάδας και αντιδρά με διπλωματικές ενέργειες για να τα διευρύνει. ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΝ ΛΟΝΔΙΝΟΥ 1829. 10/22 Μαρτίου Προτείνεται στην Τουρκία η αναγνώριση της δημιουργίας ελληνικού κράτους, φόρου υποτελούς στην Τουρκία, με τους εξής όρους : • Οροθεσία: Από τον Παγασητικό έως την Άρτα οριοθετείται η γραμμή των συνόρων Τουρκίας-Ελλάδας.

• Φόρος: Προσδιορίζεται σε 1.500.000 γρόσια ετησίως.

• Αποζημίωση: Να δοθεί στους Οθωμανούς ιδιώτες που θα φύγουν από την Ελλάδα και δεν μπορούν να πουλήσουν τις περιουσίες τους.

• Επικυριότητα: Η διοίκηση της Ελλάδας θα προσεγγίζει το μοναρχικό σύστημα υπό την επικυριότητα της Πύλης.

• Αμνηστία: Παρέχεται ασφάλεια και δικαίωμα μετανάστευσης στους έλληνες της Τουρκίας και στους τούρκους της Ελλάδας. Το πρωτόκολλο δεν έκανε ευνοϊκή εντύπωση ούτε στους έλληνες ούτε στους τούρκους που συνέχισαν τις εχθροπραξίες. Έτσι δόθηκε η τελευταία μάχη της Επανάστασης στην Πέτρα της Βοιωτίας στις 13/25 Σεπτεμβρίου 1829, με αρχηγό τον Δημήτριο Υψηλάντη. Η μάχη έληξε με την αποχώρηση των τούρκων. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός πως ο άνθρωπος που ξεκίνησε την Επανάσταση, ο Δημήτριος Υψηλάντης, αυτός και την έκλεισε.

Από Aριστερά: Χάρτης της Ελλάδος κατά το έτος 1832. (Συνθήκη Κωνσταντινουπόλεως, 27 Ιουνίου 1832) και φωτογραφία του Ιωάννη Καποδίστρια, πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας.

Kάτω: Από τη συλλογή των λιθογραφιών του Ν.Μ.Ε. “Illustration of Battle of Navarino” του Άγγλου ζωγράφου George Phillip Reinagle (1775-1862).

ΣΥΝΘΗΚΗ ΑΔΡΙΑΝΟΥΠΟΛΕΩΣ.

2/15 Σεπτεμβρίου 1829. Ρωσία-Τουρκία Η Συνθήκη έβαλε τέρμα στο Ρωσοτουρκικό πόλεμο. Με αυτή τη Συνθήκη το ελληνικό ζήτημα μπαίνει σε άλλη φάση. Στο άρθρο 10 αναγνωρίζεται η ανεξαρτησία της Ελλάδας και η Τουρκία αποδέχεται τις βασικές διατάξεις της Συνθήκης του Λονδίνου και του Πρωτοκόλλου της 10/22 Μαρτίου 1829. Η αδιαλλαξία του Σουλτάνου εξουδετερώθηκε και οι Δυνάμεις οδηγήθηκαν στο Πρωτόκολλο του Λονδίνου του 1830. ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΝ ΛΟΝΔΙΝΟΥ 1830 22 Ιανουαρίου / 3 Φεβρουαρίου «Περί ανεξαρτησίας της Ελλάδος» Είναι έγγραφο ιστορικής σημασίας διότι με αυτό δίνεται πολιτική αυθυπαρξία στην Ελλάδα. Τα κυριότερα άρθρα είναι : • Η Ελλάδα θέλει σχηματίσει ανεξάρτητο κράτος και θέλει πάρει όλα τα δίκαια πολιτικά, διοικητικά, εμπορικά... κ.λπ.

• Τα σύνορα ορίζονται όπως τεθήκανε στο Πρωτόκολλο της 22ας Μαρτίου 1829.

• Η ελληνική κυβέρνησις θέλει είναι μοναρχική και κληρονομική... «Ηγεμών Κυριάρχης της Ελλάδος» Οι τρεις Αυλές φθάνοντας στο τέρμα των μακρών και δύσκολων διαπραγματεύσεων συγχαίρουν εαυτούς και αλλήλους. Την ίδια ημέρα υπεγράφησαν και άλλα πρωτόκολλα, τα οποία αναφέρονταν στη διακυβέρνηση του νέου ελληνικού κράτους όσον αφορά τον ανώτατο άρχοντα και τα δημόσια αξιώματα. Όμως οι έλληνες δεν έμειναν ευχαριστημένοι απόλυτα, διότι αν και κάπως ικανοποιημένοι από τα σύνορα του κράτους που έφθαναν στον Αχελώο, τον Σπερχειό και την Οίτη, είχαν δυσαρεστηθεί για την επιβολή του μοναρχικού συστήματος. Η Υψηλή Πύλη την 12η Απριλίου 1830 γνωστοποίησε στις Δυνάμεις ότι δίνει τη συγκατάθεσή της και αποδέχεται τα αποφασισθέντα του Πρωτοκόλλου της Ανεξαρτησίας. Τα σύνορα όμως χαράχθηκαν με βάση «εσφαλμένο χάρτη». Οι Δυνάμεις το αναγνώρισαν και δήλωσαν σε ένα νέο Πρωτόκολλο που υπογράφηκε στο Λονδίνο την 14/26 Σεπτεμβρίου 1831, ότι θα εξαναγκάσουν την Τουρκία να επανέλθει στη «Γραμμή Βόλου Άρτας».

ΣΥΝΘΗΚΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ 1832 27 Ιουνίου/9 Ιουλίου 1832 «Περί διαρρυθμίσεως των ελληνικών συνόρων» Η Συνθήκη καθόρισε πλέον τα οριστικά σύνορα της Ελλάδας με την Τουρκία. Περιελήφθησαν οριστικά στην Ελλάδα, η Πελοπόννησος, η Στερεά, η Εύβοια και οι Κυκλάδες. Η νήσος Σάμος έμεινε ημιαυτόνομη. ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΝ ΛΟΝΔΙΝΟΥ 1832 18/30 Αυγούστου Με το Πρωτόκολλο αυτό οι Μεγάλες Δυνάμεις παραδέχονται παμψηφεί την πρώτη οροθετική γραμμή της Ελλάδας μετά τον συμβιβασμό που επετεύχθη στην Κωνσταντινούπολη την 9/21 Ιουλίου 1832 και κηρύσσουν αμετάκλητα λυμένο το ελληνικό ζήτημα και η Ελλάδα ανακηρύσσεται πλέον και τυπικώς Ανεξάρτητο Κράτος.

ΕΠΙΛΕΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Μιχαήλ Χουλιαράκης: Γεωγραφική, Διοικητική και Πληθυσμιακή εξέλιξις της Ελλάδος 1821-1971. Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας, μέχρι της εγκαταστάσεως της Βασιλείας. Έκδοση Βιβλιοθήκη της Βουλής Αθήνα 1971. Νικηφόρος Διαμαντούρος: Οι απαρχές της συγκρότησης σύγχρονου κράτους στην Ελλάδα 1821-1828. Έκδοση Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης Ελλάδος. Αθήνα 2002. Γιάννης Κορδάτος: Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδος. Έκδοση Εικοστός Αιώνας Αθήνα 1957 τόμος 10ος.

Ðåñßðëïõò

57

[TO ΗΛΙΑΚΟ ΠΛΟΙΟ ΤΟΥ KHUFU]

Του Κωνσταντίνου Φιλίππου | Διπλ. Ναυπηγού & Μηχανολόγου Μηχανικού

58

Ðåñßðëïõò

Πρόσφατα είχα την χαρά να επισκεφθώ την Αίγυπτο και την περιοχή των Πυραμίδων της Γκίζας. Εκεί, δίπλα στη Μεγάλη Πυραμίδα του Χέοπος υπάρχει, στεγασμένο σε ένα μουσειακό χώρο, το «ηλιακό Πλοίο». Το πλοίο αυτό, σε αρίστη κατάσταση, ανεκαλύφθη μέσα σε ένα όρυγμα, σκεπασμένο με υπερμεγέθεις γρανιτικές πλάκες, το έτος 1954. Μετά από μακροχρόνια αποκατάσταση και συντήρηση απεδόθη στον θαυμασμό του κοινού. Το «Ηλιακό Πλοίο» κατεσκευάζετο στην Αρχαία Αίγυπτο με σκοπό την μετά θάνατο μεταφορά της ψυχής ενός Φαραώ στους ουρανούς. Το συγκεκριμένο πλοίο έχει διαστάσεις 46μ. μήκος και περίπου 6μ. πλάτος, χρονολογείται δε περί το 3000 π.Χ. Το περίβλημα ήταν κατασκευασμένο από σανίδες κέδρου, πάχους περίπου 5 εκατοστών, το δε σύστημα ναυπηγήσεως ήταν, όπως καθ’όλη την αρχαιότητα, με το «πέτσωμα πρώτα». Οι σανίδες, ποικίλου μήκους η κάθε μία, έφεραν σφήνες και εγκοπές μεταξύ τους ώστε να συνδέονται μεταξύ τους. Η στεγανοποίηση μεταξύ των σανίδων πραγματοποιείτο με την παράθεση φυτικών υλών και την κάλυψή τους με τραβέρσες. Η συγκράτηση και η μεταξύ τους σύσφιγξη εγένετο με δέσιμο με σχοινιά που περνούσαν μέσα από οπές στις σανίδες. Η όλη κατασκευή του περιβλήματος συγκροτείτο εσωτερικά με ασυνεχείς νομείς και άλλες δοκούς, ανάλογα με τις ανάγκες της καμπυλότητάς του, η δε σύνδεσή τους εγένετο πάλι με σχοινιά. Για την διαμήκη συγκράτηση της κατασκευής μία δοκός διέτρεχε καθ’όλο το μήκος εκατέρωθεν στο ύψος του άνω χείλους του πετσώματος, ένα δε σχοινί υπό ένταση συνέδεε την πλώρη με την πρύμη. Ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρόπος που οι αρχαίοι Αιγύπτιοι κατόρθωναν να καμπυλώνουν τις χοντρές σανίδες του περιβλήματος (5 εκ. και πλέον).

Σχετικά με την πυραμίδα του Φαραώ Χέοπα

[TO ΗΛΙΑΚΟ ΠΛΟΙΟ ΤΟΥ KHUFU]

Aπό την ιστοσελίδα Tous Information Η Μεγάλη Πυραμίδα του Χέοπα (ή Κχόφρι) είναι η πρώτη που θα αντικρίσετε αν πάτε από την Οδό των Πυραμίδων, όπως οι περισσότεροι επισκέπτες. Ο Χέοπας πιστεύεται ότι βασίλεψε μεταξύ 2589 και 2566 π.Χ., αν και όλες αυτές οι χρονολογίες αποτελούν ακόμα αντικείμενο διαμάχης. Η πυραμίδα του είναι η αρχαιότερη και η μεγαλύτερη των τριών. Εκτιμάται ότι περιέχει γύρω στα 2,3 εκατομμύρια ογκόλιθους από ασβεστόλιθο, με τον καθένα να ζυγίζει κατά μέσο όρο 2,3 τόνους - αν και κάποιοι στη βάση της πυραμίδας ενδέχεται να φτάνουν και τους 15 τόνους. Αρχικά είχε ύψος 147 μ., όμως τώρα είναι ελαφρώς πιο χαμηλή εξαιτίας της αφαίρεσης του εξωτερικού ασβεστολιθικού της περιβλήματος και της κορυφής της. Οι επισκέπτες μπορούν ν’ ανέβουν τα σκαλοπάτια που έχουν σκαφτεί επί τούτου στην εξωτερική πρόσοψη της Μεγάλης Πυραμίδας και να μπουν μέσα από ένα άνοιγμα που δημιούργησε ο Αιγύπτιος χαλίφης Αλ-Μαμούν το 820 μ.Χ. Πίσω από την είσοδο ξεκινά ένας χαμηλός και στενός διάδρομος που κατεβαίνει σε μια ημιτελή αίθουσα, απ’ όπου ένας δεύτερος διάδρομος ανεβαίνει σε μια άλλη ημιτελή αίθουσα, γνωστή ως Θάλαμος της Βασίλισσας. Στη συνέχεια οι επισκέπτες περνούν από την ψηλή και εντυπωσιακή Μεγάλη Στοά και φτάνουν στον κεντρικό ταφικό θάλαμο, στο κέντρο ακριβώς της πυραμίδας. Στο θάλαμο αυτό υπάρχει μια άδεια σαρκοφάγος από ροζ γρανίτη, το μοναδικό εύρημα που ανακαλύφθηκε εκεί μέσα. Δεδομένου ότι η σαρκοφάγος είναι υπερβολικά μεγάλη για να

Η πυραμίδα του Χέωπα. Από την σπάνια έκδοση Africa, London.

χωρέσει να περάσει από την πόρτα, οι αιγυπτιολόγοι εικάζουν ότι τόσο ο θάλαμος όσο και ολόκληρη η πυραμίδα πρέπει να χτίστηκαν γύρω από τη συγκεκριμένη σαρκοφάγο. Το κατά πόσον περιείχε κάποτε το σώμα του Χέοπα, κανείς δεν μπορεί να το πει με βεβαιότητα. Στην αρχική της μορφή η πυραμίδα ήταν το επίκεντρο ενός μικρού συγκροτήματος. Περιβαλλόταν από ψηλό τείχος, ενώ ενδιάμεσα υπήρχε ένας ασβεστολιθικός περίβολος. Η είσοδος στον περίβολο γινόταν μέσω ενός νεκρικού ναού, στον οποίο έφτανε κανείς από ένα μακρύ, ανηφορικό και υπερυψωμένο μονοπάτι. Τότε που την επισκέφθηκε ο Έλληνας ιστορικός Ηρόδοτος, κάπου μεταξύ 449 και 430 π.Χ., το μονοπάτι αυτό ήταν ακόμα ακέραιο, με «λουστραρισμένους κυβόλιθους, διακοσμημένους με ανάγλυφα ζώων». Μάλιστα το χαρακτήρισε σαν «ένα έργο σχεδόν εξίσου μεγαλειώδες με την ίδια την πυραμίδα». Στη βάση του υπερυψωμένου μονοπατιού βρισκόταν ένας δεύτερος, μικρός ναός «κοιλάδας», δίπλα σε μια λίμνη που γέμιζε από τα νερά του Νείλου μια φορά το χρόνο, κατά την ετήσια υπερχείλιση του. Κανένας από τους δύο ναούς δεν σώζεται σήμερα, έχει μείνει όμως η λιθόστρωση του μονοπατιού. Και στις δύο πλευρές του μονοπατιού υπάρχουν μεγάλα, ορθογώνια χαντάκια. Το 1954, όταν σήκωσαν το σκέπασμα ενός από αυτά για πρώτη φορά από την αρχαιότητα, αποκαλύφθηκε το διαλυμένο ξύλινο περίβλημα ενός πλοιαρίου. Οι 1.224 σανίδες του από κέδρο επανασυναρμολογήθηκαν με πολύ κόπο, σαν ένα πελώριο τρισδιάστατο παζλ, κι έτσι το πλοίο εκτίθεται σήμερα σ’ ένα χώρο ειδικά χτισμένο γι’ αυτό, το Μουσείο της Ηλιακής Λέμβου, στη νότια πλευρά της Πυραμίδας του Χέοπα. Ενα δεύτερο χαντάκι ερευνήθηκε το 1985 από μια ομάδα που σύστησαν από κοινού η NGS και η Αιγυπτιακή Αρχαιολογική Υπηρεσία, ενώ και εκεί ανακαλύφθηκε ένα ακόμα διαλυμένο πλοιάριο το οποίο παραμένει ακόμα απείραχτο κάτω από την άμμο. Ðåñßðëïõò

59

Η παρόδια τοιχογραφία της Μυτιλήνης με το θρυλικό θωρηκτό «Γ. Αβέρωφ». (φωτογραφία Χριστόφορου Χατζηβασιλείου)

ΕΝΑ ΦΤΩΧΟ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΜΑ ΤΟΥ ΘΡΥΛΙΚΟΥ

«ΑΒΕΡΩΦ» ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Αναδημοσίευση από το περιοδικό ΑΓΙΑΣΟΣ , τ. 169, Φιλοπρόοδου Συλλόγου Αγιασωτών Θλίβομαι κάθε φορά που βλέπω να χάνονται στο ατέρμονο διάβα του πανδαμάτορα χρόνου στοιχεία της ιστορίας μας, του πολιτισμού μας. Μπορεί βέβαια πολλά από δαύτα να είναι επουσιώδη ή να λογίζονται ως τέτοια, σε χρόνους ανατροπής των καθιερωμένων αξιών, αλλ’ αυτό δεν αποδυναμώνει πάντοτε το ενδιαφέρον... Ασήμαντο και το απεικόνισμα του θρυλικού Θωρηκτού «Γ. ΑΒΕΡΩΦ» σε εσωτερικό εναπομείναντα τοίχο γκρεμισμένου χαμόσπιτου στη γωνιά του δρόμου της Ζωοδόχου Πηγής, που είναι μια από τις κύριες μπασιές της Μυτιλήνης. Οι πεζοί και οι εποχούμενοι ρίχνουν, ανάλογα με την παιδεία και την αισθητική τους, ματιά βιαστική ή έκπληκτη 60

Ðåñßðëïõò

ή ερωτηματική ή ερευνητική ή αδιάφορη ή περιφρονητική. Συνήθως αρκούνται σ’ αυτήν, γιατί η ασταμάτητη κυκλοφορία των τροχοφόρων δεν επιτρέπει περαιτέρω διεργασία του οπτικού ερεθίσματος... Είναι φυσικό να εστιάζουμε την προσοχή στα μεγάλα έργα και να περιθωριοποιηθούμε τα ασήμαντα. Και τούτο, γιατί η ιστορία δεν είναι μικρολογία. Στηρίζεται σε γεγονότα καθοριστικής σημασίας. Παρ’ όλα αυτά και τα μικρά έχουν τη λειτουργικότητά τους, είναι κάτι σαν τις μικροχαρές της ζωής, που σε καμιά περίπτωση δε θα τις απορρίπταμε... Η παρόδια τοιχογραφία της Μυτιλήνης σε λίγο καιρό δε θα υπάρχει, έτσι απρο-

στάτευτη όπως είναι. Θα ήταν όμως υπερβολικό να προσδοκούμε, έστω και καθυστερημένα σωστική επέμβαση για ζωγραφιά ενός χαλάσματος, όταν σε πολλά μέρη της Ελλάδας καταστρέφονται μνημεία ανεκτίμητης αξίας, ακρωτηριάζονται ή ρυπαίνονται αγάλματα, μετατρέπονται σε σκουπιδότοπους ιστορικοί χώροι και δρομολογούνται ανοίκειες πολιτιστικά ενέργειες... Όπως και να έχει, το εικαστικό τούτο απομεινάρι είναι δυνατόν και σήμερα να μας ταξιδέψει ενενήντα έξι χρόνια πίσω, στις 8 του Νοέμβρη του 1912, τότες που απελευθερώθηκε το νησί από τον τουρκικό ζυγό. Αποτελεί θυμητάρι του αγωνιζόμενου έθνους, κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους και όχι μόνο, αποτελεί ταπεινή χάντρα στο πλούσιο περιδέραιο του ανίκητου και πολυύμνηστου Θωρηκτού «Γ. ΑΒΕΡΩΦ», που έγινε θρύλος στη συνείδηση του ελληνικού λαού, μετά τις νικηφόρες ναυμαχίες της Έλλης και της Λήμνου. Σηματοδοτεί την αξιοσύνη των πυρπολητών και των ναυμάχων, μαρτυρεί εθνική περηφάνια, υπενθυμίζει το χρέος απέναντι στους πρωτεργάτες των τιτάνιων αγώνων και λειτουργεί ως γλυκός απόηχος ηρωικών στιγμών του κοντινού παρελθόντος...

Ask DNV about … Training DNV Academy Piraeus

DNV OFFERS EXTENSIVE TRAINING IN THE LOCAL MARKET FOR MANY YEARS NOW Our training portfolio includes courses on the following topics:

Environmental, Quality Systems (ISO 14001 & 9000 series) � Occupational Health & Safety Management Systems (OHSAS 18000) � ISM Implementation, Auditing, Practical Experience � Company / Ship Security courses on ISPS Code (hosting of DNV approved courses)

Technical courses � Oil Tankers & Bulk Carriers – Hull Inspection & Hull Structure � Chemical Tankers & Gas Carriers – Construction & Operational Requirements � CAP & CAS � Condition Based Maintenance � Marine Fuel Oil Quality

�

Risk and Management Systems � Marine Risk Assessment, Practical Risk Assessment & Incident Investigation-Analysis � Management of Change

Personal Development � Behaviour Management � Presentation Techniques & Communication Skills Programmes

DNV serving the Maritime Industry www.dnv.com Det Norske Veritas S.A. 26–28 Akti Kondyli 18545 Piraeus Greece PIRMAR@dnv.com Tel: +30 210 41 00 200 Fax: +30 210 42 26 708

ΜIΝΑ ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ ΒΑΛΥΡΑΚΗ

ΤΗΝ

16 Μαρτίου 2009 πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια της έκθεσης «Μεταλλικές Αντανακλάσεις» της εικαστικού Μίνας Παπαθεοδώρου Βαλυράκη, στην Γκαλερί «Εικαστικός Κύκλος», όπου παραβρέθηκε η Πρόεδρος του Μουσείου. Η Μίνα Παπαθεοδώρου Βαλυράκη γεννήθηκε στην Αθήνα. Φοίτησε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου με καθηγητή τον Γιάννη Μόραλη. Συγχρόνως ακολούθησε μαθήματα φορητής εικόνας και τοιχογραφίας. Πήρε το πτυχίο της με έπαινο και το 1981, με υποτροφία του Ιταλικού Υπουργείου Εξωτερικών, ξεκίνησε τις μεταπτυχιακές της σπουδές στην Ιστορία της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας όπου το 1986 πήρε το διδακτορικό της. Έργα της υπάρχουν σε πολλά Ελληνικά και ξένα Μουσεία, πολιτιστικούς οργανισμούς και ιδιωτικές συλλογές, όπως στην Πινακοθήκη Αθηνών, στο Αμερικανικό Εθνικό Μουσείο Γυναικών Καλλιτεχνών της Ουάσιγκτον, στο Μουσείο Βορρέ, στο Ολυμπιακό Μουσείο της Λωζάνης, στο Μουσείο της Βαρκελώνης, στο κτίριο του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, στο Μουσείο ASAMA της Αμερικανικής Αθλητικής Ακαδημίας στην Αλαμπάμα, σε μουσεία μεγάλων αυτοκινητοβιομηχανιών, στο Μουσείο Jintai Art Museum του Πεκίνου, σε πολιτιστικά ιδρύματα Ελληνικών Τραπεζών, κ.ά. Το 1998 της ανατέθηκε ένα μνημειώδες έργο, περίπου 18 τ.μ., το οποίο πλέον κοσμεί την είσοδο του εργοστασίου της ιστορικής αυτοκινητοβιομηχανίας Lamborghini.

To 2001 παρουσίασε τη δουλειά της στο Αμερικανικό Εθνικό Μουσείο Γυναικών Καλλιτεχνών της Ουάσιγκτον, όπου ενεκρίθη και το έργο της «νεκρή φύση στο κίτρινο» ως απόκτημα, για τη μόνιμη συλλογή του Μουσείου. Προς τιμήν της η Πρόεδρος και το Δ.Σ. του ίδιου Μουσείου παραβρέθηκαν στα εγκαίνια της αναδρομικής της έκθεσης η οποία πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2001 στην Τεχνόπολη στο Γκάζι. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους εξελέγη «Sport Artist of the Year 20022004» από την Αμερικανική Ακαδημία Αθλητισμού ενώ το έργο της «The Downhill skier» επελέγη ως επίσημη αφίσα των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του Salt Lake City στις Η.Π.Α. Έργα της με αθλητικά θέματα βραβεύθηκαν και κατά την Ολυμπιάδα 2004 ενώ κυκλοφόρησαν και συλλεκτικές εκδόσεις γραμματοσήμων από τα Ελληνικά Ταχυδρομεία με σειρά πέντε έργων της με αθλητικά θέματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι τον Νοέμβριο του 2003 με το ψήφισμα του Ο.Η.Ε. υιοθέτησης της Ολυμπιακής Εκεχειρίας ως επίσημου θεσμού κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων, η Ελλάδα, μέσω του Υπουργείου Εξωτερικών, δώρισε το μνημειώδες έργο της Μίνας «Ολυμπιακή Εκεχειρία» υπογεγραμμένο από 23 γυναίκες Ολυμπιονίκες στα Ηνωμένα Έθνη. Κατά την επίσημη τελετή, το παρέλαβε ο Γ.Γ. του Ο.Η.Ε. Κόφι Ανάν, παρουσία του Προέδρου της ΔΟΕ Ζακ Ρογκ και του Πρίγκιπα Αλβέρτου του Μονακό, μέλους της ΔΟΕ. Το 2003 βραβεύτηκε από τον Ε.Ο.Τ. με το βραβείο «ΞΕΝΙΟΣ ΖΕΥΣ» για την προβολή της Ελλάδας στο εξωτερικό και το 2004 με το Βραβείο «Guirlande d’ Honor» για την προσφορά της στην Τέχνη και τον Αθλητισμό από τον Πρόεδρο της Ιταλικής Δημοκρατίας. Ακολούθησαν μια σειρά από μεγάλες εκθέσεις της, τόσο στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη, όσο και στο εξωτερικό, Μπαχρέιν, Τορίνο, Μαδρίτη, Πεκίνο, Σανγκάι και Μιλάνο. Για το έργο της έγραψε ο Βασίλης Βασιλικός: «εκείνο που μετρά σε κάθε καλλιτέχνη είναι η αναγνωρισιμότητά του πριν διαβάσεις την υπογραφή. Τα έργα της Μίνας όπου και αν τα δω, μαζί με άλλα ή μόνα τους, τ’ αναγνωρίζω από μακριά κι αυτή η «αυθεντικότητα» 62

Ðåñßðëïõò

σε μια εποχή προσομοίωσης, μετράει πολύ». Επίσης σημείωσε ότι «όσες φορές έβλεπα τα έργα της στην αίθουσα ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ του αεροδρομίου ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ φορτιζόμουν με μια δύναμη που έκανε πιο άνετο το αεροπορικό μου ταξίδι. Η δύναμη αυτή μαζί με την άριστη τεχνική της, η χρωματική πανδαισία των έργων της και, συνάμα, το πώς συντονίζει την κίνηση μέσα στην εγκάθετη ακινησία ενός πίνακα, με έκανε πάντα να διαπορώ για την «έκρηξη του ροδιού» που εμπεριέχεται μέσα στο DNA της ζωγράφου». Μεταξύ άλλων ο Πρόεδρος του Jintai Art Museum του Πεκίνου, Καθηγητής Yuan Hikun υπογραμμίζει: «σύμφωνα με ένα ρητό, το νερό έχει την πηγή του και το δέντρο τη ρίζα του. Η καλλιτεχνική δημιουργία της Μίνας φέρει τα αποτυπώματα της ζωής της και των πολιτιστικών καταβολών της που δεν είναι τίποτα άλλο παρά η ίδια η Ελλάδα, μια χώρα με αρχαία ιστορία, μια χώρα που έχει συνταιριάξει τον πολιτισμό με τον αθλητισμό. Η αστείρευτη έμπνευσή της αντλείται από τα αγάλματα του Παρθενώνα και τις αρματοδρομίες, αλλά και από τους νόμους που διέπουν την ισορροπία μεταξύ δυναμικής και στατικής». Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος συγχαίρει την ζωγράφο για το πολύ πετυχημένο έργο της και της ευχόμαστε καλή συνέχεια και πολλές ακόμα επιτυχίες και διακρίσεις.

15 χρόνια Παιδικής HELMEPA Την Παρασκευή, 20 Φεβρουαρίου 2009, πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση για τον εορτασμό των 15 χρόνων από την ίδρυση της Παιδικής HELMEPA στην αίθουσα εκδηλώσεων του Ξενοδοχείου Athenaeum Intercontinental. Κατά την διάρκεια της εκδήλωσης χαιρετισμούς απηύθυναν ο Υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων κ. Άρης Σπηλιωτόπουλος, ο Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας κ. Αναστάσιος Παπαληγούρας, ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας κ. Ιωάννης Τζωάννος, ο Δήμαρχος Πειραιά κ. Παναγιώτης Φασούλας, ο εκπρόσωπος του Προέδρου της Βουλής και Πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος κ. Κυριάκος Μητσοτάκης, ο εκπρόσωπος της CYMEPA ΣΤΗΝ Κύπρο Δρ. Μιχάλης Ιερείδης, της TURMEPA στην Τουρκία κ. Levent Ballar, της NAMEPA στην Αμερική κ.κ. Chris Bastis και Antony Backos και ο εκπρόσωπος του Lloyd’ s Register Educational Trust κ. Michael Franklin. Η παρουσιάστρια της εκδήλωσης, δημοσιογράφος κα. Ειρήνη Νικολοπούλου διάβασε απόσπασμα του συγχαρητήριου μηνύματος της Αντιπροέδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κα Ρόδη Κράτσα. Ο Πρόεδρος της HELMEPA Καπετάν Βασίλης Κωνσταντακόπουλος, καθισμένος ανάμεσα στα παιδιά, αναφέρθηκε στον Γιώργο Λιβανό, εμπνευστή της HELMEPA και ευχαρίστησε τους συναδέλφους του στο Διοικητικό Συμβούλιο, τους πλοιοκτήτες και ναυτικούς μέλη της HELMEPA καθώς και τα

παρευρισκόμενα ιδρυτικά μέλη Καπετάν Παναγιώτη Τσάκο, Παύλο Ιωαννίδη και Δρα Μαθιό Δ. Λω. Εξέφρασε την αγάπη και το θαυμασμό του για τη δουλειά που κάνουν τα παιδιά και δήλωσε χαρακτηριστικά πως «αν τους δείξουμε εμπιστοσύνη και τους δώσουμε ευθύνη, τότε τα παιδιά κάνουν θαύματα με τη φαντασία και το δυναμισμό που τα διακρίνουν». Ο Γενικός Διευθυντής της HELMEPA κ. Δημήτρης Μητσάτσος μίλησε για το ξεκίνημα της Παιδικής HELMEPA και ευχαρίστησε τα παιδιά στην Ελλάδα που μας δείχνουν τον δρόμο. Σημείωσε ότι μια από τις σημαντικότερες στιγμές της Παιδικής HELMEPA για τον ίδιο προσωπικά, ήταν τότε που παιδιά μέλη από τις TURMEPA και HELMEPA καθάρισαν μαζί ακτές στην Ελλάδα και την Τουρκία. «Εύχομαι» είπε κλείνοντας « η συμβολική αυτή δράση των παιδιών να βοηθήσει στην εδραίωση αλληλοκατανόησης και ειρηνικού μέλλοντος στην περιοχή μας». Τέλος, ο Ακαδημαϊκός, Καθηγητής κ. Χρήστος Ζερεφός, Πρόεδρος του Αστεροσκοπείου Αθηνών, μίλησε για ντις κλιματικές αλλαγές εξαιτίας της μόλυνσης του περιβάλλοντος και απάντησε σε ερωτήσεις παιδιών. Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν λειτουργοί τομέων της Πολιτείας και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης καθώς και η πρώην Υπουργός Παιδείας κα Μαριέττα Γιαννάκου. Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος εκπροσώπησε η Πρόεδρος κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη.

Ðåñßðëïõò

63

Ο Γερουσιαστής Ραπτάκης φιλοξενεί τον 16ο ετήσιο εορτασμό της Ελληνικής Ημέρας Ανεξαρτησίας στο μέγαρο της Πολιτείας

ΓIA

δέκατο έκτο συνεχή έτος ο Γερουσιαστής της Πολιτείας Λεωνίδας Π. Ραπτάκης, εκλεκτό μέλος του Μουσείου μας, φιλοξένησε τον εορτασμό της Ελληνικής Ημέρας Ανεξαρτησίας στο μέγαρο της Πολιτείας Rhode Island συναθροίζοντας τους ηγέτες της Πολιτείας με μέλη της Ελληνικής Κοινότητας εις αναγνώριση της 188ης επετείου της ανεξαρτησίας της Ελλάδος. Ο Έλληνας Γενικός Πρόξενος Κωνσταντίνος Ορφανίδης και ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης της Βοστόνης Μεθόδιος έλαβαν μέρος στην εκδήλωση στο γραφείο του Κυβερνήτου της Πολιτείας και στη συνέχεια στην αίθουσα της Πολιτειακής Γερουσίας μαζί με τρεις εξαιρετικούς προσκεκλημένους. Ο συγγραφέας με τη μεγαλύτερη κυκλοφορία και δημοσιογράφος Νίκος Γκατζογιάννης ήταν ο κύριος ομιλητής. Ο Αντιπλοίαρχος Παναγιώτης Παπανδρέου του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού ο οποίος παρακολουθεί την Ναυτική Σχολή Πολέμου των ΗΠΑ στο Newport της Rhode Island χαιρέτισε την εκδήλωση και ο Αρχίατρος

64

Ðåñßðëïõò

των ΗΠΑ υποναύαρχος Steven K. Galson χαιρέτισε τους Γερουσιαστές. Στην εκδήλωση στην αίθουσα της Γερουσίας, οι Γερουσιαστές γνωρίσθηκαν με τον Πατέρα Andrew George της ελληνορθό-

δοξης εκκλησίας του Ευαγγελισμού, τον αιδεσιμότατο George Economous της ελληνορθόδοξης εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνος και τον αιδεσιμότατο Philip Zymaris της ελληνορθόδοξης εκκλησίας της Αναλήψεως.

ΠΟΛΥΝΙΚΗΣ

Ο ΟΜΙΛΟΣ ΕΡΕΤΩΝ

Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκαν στις 29 Μαρτίου 2009 οι ετήσιοι διασυλλογικοί αγώνες του Ομίλου μας στη μνήμη Παύλου Δαμαλά, στο Ολυμπιακό Κωπηλατοδρόμιο του Σχινιά.

Π

άνω από 200 αθλητές και αθλήτριες από 19 σωματεία, με 135 πληρώματα, πλημύρισαν το κωπηλατοδρόμιο και έδωσαν τη δυνατότητα σε πολλούς θεατές που παραβρέθηκαν, να παρακολουθήσουν όμορφες κούρσες από έμπειρους αθλητές αλλά και από τους μικρούς αθλητές της αναπτυξιακής κατηγορίας. Τους αγώνες τίμησαν με τη παρουσία τους ο Πρόεδρος της Ε.Κ.Ο.Φ.Ν.Σ. κ. Γιάννης Καρράς, ο Δήμαρχος Μαραθώνα κ. Σπύρος Ζαγάρης, ο Πρόεδρος των Ολυμπιακών Ακινήτων Α.Ε. κ. Διονύσης Σταμενίτης, ο Γεν. Δ/ντης των Ο.Α. κ. Ιωάννης Βαρβατσουλάκης, Πρόεδροι κωπηλατικών σωματείων, εκπρόσωπος του Α.Σ.Α.Ε.Δ., της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, της Ναυτικής Βάσης Ν. Ευβοϊκού. Ο Όμιλος Ερετών στέφθηκε πολυνίκης με 33 βαθμούς ακολουθούμενος από το Ναυτικό Αθλητικό Σύνδεσμο με 26 και τον Ιστιοπλοϊκό Όμιλο Θεσσαλονίκης με 17 βαθμούς. Όπως κάθε χρόνο, το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος συμμετείχε στην διοργάνωση με την αθλοθέτηση ενός επάθλου των Αγώνων. Ðåñßðëïõò

65

«Ο καθηγητής και άλλες ιστορίες»

Ηρακλής Λαλάγκας Εκδόσεις UNIVERSITY STUDIO PRESS Θεσσαλονίκη 2009

Γ

ράφει ο Διονύσης Ε. Κονταρίνης, Νέα Υόρκη, 2009: «Είχα την χαρά να πάρω στα χέρια μου, πριν λίγες μέρες το δεύτερο βιβλίο του καλού μου φίλου Ηρακλή Λαλάγκα. Ομολογώ ότι το διάβασα μέσα σ’ ένα βράδυ. Και από την επομένη άρχισα να στέκομαι εξεταστικά σε διάφορα σημεία μέσα στις σελίδες του, προσπαθώντας να ανακαλύψω το πνεύμα του συγγραφέα. Να βρεθώ στον πνευματικό του δρόμο, στη σκέψη του. Να βρω όλα αυτά τα κεντρίσματα, που τον οδήγησαν στην συγγραφή ενός υπέροχου βιβλίου. Ενός αληθινού βιβλίου. Μετά από το πρώτο του βιβλίο «Θεσσαλονίκη-χίλιες τριακόσιες ημέρες» ο Ηρακλής Λαλάγκας κάνει μια δεύτερη συγγραφική εμφάνιση κι αυτή τη φορά μας εκπλήσσει με το πλούσιο συγγραφικό του ταλέντο, με την ικανότητα να δίνει στην πένα του μια απίστευτη ζωντάνια. Με το δεύτερο βιβλίο του με τίτλο «Ο Καθηγητής και άλλες ιστορίες» καταφέρνει αυτό που επισημαίνει, αυτό που σημαδεύει την επιτυχία ενός βιβλίου. Να μην θέλεις να σταματήσεις να το διαβάζεις.

Δέκα ιστορίες υπέροχα καλογραμμένες, με ενδιαφέρουσα πλοκή, πλούσιο μύθο και με κύριο χαρακτηριστικό την απλή κατανοητή γλώσσα αλλά και την λεπτομερή ανάλυση των νοημάτων. Ο Ηρακλής Λαλάγκας δεν περιορίζεται απλά στην καταγραφή των χαρακτήρων των ηρώων του αλλά τους παρουσιάζει επεξηγηματικά, τους αναλύει στον αναγνώστη του. Και τους αναλύει έτσι, ώστε αναγκάζει τον αναγνώστη να πάρει μια θέση απέναντί τους. Οι χαρακτήρες του φωτογραφίζονται πετυχημένα στις σελίδες του βιβλίου, που αφήνει να παρουσιάζονται ζωντανοί μέσα από τον έντεχνο λόγο του συγγραφέα. Ο Ηρακλής Λαλάγκας δεν γράφει απλά για να γράψει. Γράφει και καταφέρνει να ζωντανέψει χαρακτήρες της καθημερινότητας. Καταφέρνει να μας δώσει ανθρώπους απλούς, ζωντανούς, ανθρώπους με τα προτερήματά τους, με τα προβλήματά τους, με τα ελαττώματά τους. Ανθρώπους έτσι όπως τους συναντάμε δίπλα μας στη καθημερινή ζωή μας. (...) «Ο Καθηγητής και άλλες Ιστορίες» είναι ένα αξιόλογο βιβλίο με έντονο ενδιαφέρον. Ένα βιβλίο που στ’ αλήθεια διαβάζεται χωρίς διακοπή. Ένα βιβλίο που έχει μια αξιόλογη παρουσία στον πνευματικό χώρο. Με δύο λέξεις «Ο Καθηγητής και άλλες Ιστορίες» του Ηρακλή Λαλάγκα είναι ένα βιβλίο που αξίζει». Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος συγχαίρει το μέλος του Ηρακλή Λαλάγκα για το νέο του έργο και του εύχεται καλή συνέχεια στα λογοτεχνικά του μονοπάτια.

Off Shore Αγάπη μου

Αντώνης Κακαράς. Εκδόσεις Παπαζήση. Αθήνα 2008.

Ο

Αντώνης Κακαράς έχει γράψει πολλά βιβλία, που όλα τους έχουν μια ορισμένη οπτική, απ’ την οποία βλέπει το θέμα του. Μπορεί κανείς να συμφωνεί εν όλω, ή εν μέρει με την οπτική του, ή και να διαφωνεί. Σ’ αυτό όμως που όλοι οι αναγνώστες συμφωνούν, είναι πως πρόκειται για ενδιαφέρουσες τοποθετήσεις που διαβάζονται μονορούφι. Και τις περισσότερες φορές γίνονται συναρπαστικές. Στην αρχή ο Αντώνης ασχολήθηκε με την καταγραφή στοιχείων απ’ τη ζωή των στρατιωτικών, όπως διαμορφώθηκε στο μετεμφυλιακό κλίμα των δεκαετιών ’50 και ’60, με προεκτάσεις στην περίοδο της επταετούς δικτατορίας. Αργότερα με το μυθιστόρημα «Όξω απ’ τ’ αμπέλια Ρεεε» επιχείρησε μια τομή στη διαμορφωθείσα πολιτική πραγματικότητα στην Ελλάδα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, με την παραβίαση των ατομικών δικαιωμάτων του μέσου πολίτη από τις καταπιεστικές κρατικές υπηρεσίες εσωτερικής ασφάλειας. Τώρα με το νέο του μυθιστόρημα «Off Shore Αγάπη μου» μας ξεναγεί στην υψηλή κοινωνία με τις δαιδαλώδεις διασυνδέσεις και κομπίνες της και την ακόρεστη προσπάθεια απόκτησης πλούτου, δύναμης, χλιδής και προβολής. Είναι η υψηλή κοινωνία η σημερινή, της κάθε χώρας και βέβαια και της Ελλάδας. Είναι αυτή που βρίσκεται πολύ μακριά απ’ τους καθημερινούς ανθρώπους του μόχθου και του μεροκάματου. Είναι εκείνη που ένα κομμάτι της είναι υπεύθυνο για την οικονομική κρίση που μαστίζει σήμερα την ανθρωπότητα και είναι υπαίτιο για τη δυστυχία εκατομμυρίων ανθρώπων. Ο Αντώνης εντοπίζει τις αιτίες ακραίων συμπεριφορών. Παρακολουθεί μεταξύ των άλλων μια σφοδρή δικαστική σύγκρουση μετόχων μεγάλων εταιριών και τις παράπλευρες εκφάνσεις παθών. Έρωτες, εκβιασμοί, ναρκωτικά, κυνήγι χρήματος, απάτες, μυστήριο, θάνατος, όλα στροβιλίζονται και μπλέκουν τους ήρωες του βιβλίου, όχι με στόχο να το κάνουν ελκυστικό αλλά γιατί πρόκειται για ιστόρημα μύθου με στέρεα υλικά, όπως υποστηρίζει ο συγγραφέας, η αντίφαση χρωματίζει και προκαλεί. Αναλύει την προσπάθεια του κεντρικού ήρωα να προστατέψει τα κτώμενα κάτω από τον μανδύα των OFF SΗORE εταιρειών. Έτσι προκύπτει το φάσμα των δυνατοτήτων –αλλά και οι συνέπειες– που παρέχουν αυτά τα «ευρήματα» της σύγχρονης οικονομικής πραγματικότητας προς όφελος της πλουτοκρατίας. Η έκδοση αυτή, τυχαία, συμπίπτει με την έκρηξη της οργής της ελληνικής κοινωνίας για το ρόλο κύκλων που δηλητηριάζουν τη ζωή στον τόπο μας με τις υπεράκτιες εταιρείες ως ακλόνητο εργαλείο. Ο Αντώνης Κακαράς ξέρει να μας κρατά αδιάπτωτο το ενδιαφέρον μας με τη συναρπαστική πλοκή του μυθιστορήματος και την πολιτική του θέση σαν υποβολέα των καταστάσεων που περιγράφει. Ιωάννης Παλούμπης 66

Ðåñßðëïõò

«Οι δρόμοι της θάλασσας».

Κατάλογος διεθνούς περιοδικής εκθέσεως. Σελ. 322, Έγχρωμος, δίγλωσσος (ελληνικά-ιταλικά)

Π

ρόσφατα εκδόθηκε ο συνολικός κατάλογος της διεθνούς, περιοδικής έκθεσης πολυμέσων “Le Vie del Mare”, στα ελληνικά «Οι δρόμοι της θάλασσας». Θυμίζουμε ότι το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος στο πλαίσιο της συμμετοχής του στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Δίκτυο των Φορέων και των Μουσείων για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Μεσογείου» φιλοξένησε την έκθεση από τις 18 έως τις 30 Ιουλίου 2007. Με την βοήθεια των σύγχρονων τεχνολογιών και της εικονικής πραγματικότητας επιχειρήθηκε μία πολύπλευρη ανασύνθεση της ιστορίας της Μεσογείου (γεωλογική, ιστορική, αρχαιολογική, λαογραφική, οικονομική) και η έκθεση παρουσιάστηκε σε 12 μεσογειακές πόλεις της Ιταλίας, της Ελλάδας, της Ισπανίας, της Γαλλίας, της Σλοβενίας και του Γιβραλτάρ. Ο κατάλογος είναι μία δίγλωσση πολυτελής έκδοση που στο κύριο μέρος της, οι θεματικές ενότητες που παρουσιάζονταν στην έκθεση τεκμηριώνονται με πολλά εμπεριστατωμένα επιστημονικά κείμενα και πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Το δεύτερο μέρος της έκδοσης περιλαμβάνει κείμενα και φωτογραφίες από τα Μουσεία που φιλοξένησαν την έκθεση και συνέβαλαν δημιουργικά με τα αντικείμενα των συλλογών τους στον εμπλουτισμό και στην αρτιότερη παρουσίασή της. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στα δύο ελληνικά ναυτικά Μουσεία που φιλοξένησαν την έκθεση: το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος και το Ναυτικό Μουσείο Κρήτης. Στο τελευταίο μέρος του τόμου υπάρχει ένας πλήρης κατάλογος με τα στοιχεία επικοινωνίας των 60 εταίρων που συνθέτουν το διεθνές «Δίκτυο των Φορέων και των Μουσείων για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Μεσογείου». Το συλλογικό αυτό έργο, όπως και τα αποτελέσματα του διεθνούς αυτού προγράμματος παρουσιάστηκαν επισήμως σε ειδική ημερίδα που πραγματοποιήθηκε στις 6 Απριλίου στο Πανεπιστήμιο της Νάπολης με τίτλο “Archeologia e Media”, και εντάσσεται στα πλαίσια του κινηματογραφικού φεστιβάλ της Νάπολης. Το εξαιρετικό αυτό συλλογικό έργο είναι διαθέσιμο για το αναγνωστικό κοινό στην Βιβλιοθήκη του Μουσείου. Ιωάννα Μπερμπίλη.

Bιβλιοκριτική & Δωρεές Βιβλίων-Περιοδικών

Δώρησαν στη βιβλιοθήκη του Μουσείου και ευχαριστούμε θερμά τους:  Ταμβακάκης, Φαίδων: 1. «Τέσσερα έτη στην κυβερνητική αποστολή εξερεύνησης υπό την αρχηγία του πλοιάρχου Τσάρλς Γουίλκς 18381842» Καλβοκορέσσης, Γ. Μ. τομ. Α΄, Β΄. 2.«Περίληψις περιηγήσεων» του Παναγιώτη Ποταγού τομ. Α΄,Β΄.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Παρασκευάς, Γεώργιος: «Το τακτικόν συγκρότημα» Τσουβελέκης, Α., «Δίκαιο της θάλασσας» Μορφωπός, Π., «Η Έξοδος του «Άρεως» Γρηγοριάδης,Ε., «Επιτομή διδασκόμενης ύλης» Βιβλίον 1ον Ανωτέρα Σχολή Πολέμου, «Μαθήματα Φωτογραμμετρίας» Μάλας,Γ., κ.α.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πιτσικάλης, Βάλσαμος: «Της Θάλασσας και της Αγάπης»: Ποιήματα.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Νάννος, Νικόλαος: «Ιστορία της Διοίκησης Αμφιβίων Δυνάμεων» έκδ. Πολεμικό Ναυτικό.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Ντούνης, Χρήστος: «Των Ελλήνων τα Λίμπερτυ: H ταυτότητα και η ιστορία τους» δικής του συγγραφής.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Παπαδημητρίου, Αντώνιος Σ.: «Νησιά του Αιγαίου» των εκδόσεων Μέλισσα.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Παπαδάκης-Νταραμανελίτης, Χαρίδημος: «Ο αιγυπτιακός φάρος του Ρεθύμνου» δικής του συγγραφής.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Τσάμης, Μαρίνος Γ.: «Η Αγία του Θεού Σοφία: Η χριστιανική έκφραση του ελληνισμού» δικής του συγγραφής.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Σπυρόπουλος, Παναγιώτης: «Άελλα ΙΙΙ: Η μεγάλη πορεία της Ελληνικής Εμπορικής ναυτιλίας» δικής του συγγραφής.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πολέμης, Δημήτριος: «Ships. Loved and painted».

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Λιάκου, Μαρία: « Η Μάνα μου η Αράχωβα» του Ηλία Λιάκου.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πυροσβεστικό Μουσέιο: «Ιστορία του Πυροσβεστικού Σώματος» του 1980 καθώς και ενός ημερολογίου του Πυροσβεστικού Σώματος του 2009.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πατέρας, Νικόλαος Δ.: «Άρωμα Γυναίκας στης Ελληνική Ζωγραφική» της σειράς: Θησαυροί της Εθνικής Πινακοθήκης.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Καρύδης, Δημοσθένης: «Εγχειρίδιον του Οιακιστού» του 1914.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Βλάχος, Γεράσιμος: «Παράκτια της θαλάσσης μεταφορά σταφίδας στην Κεφαλονιά» δικής του συγγραφής.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού: «Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού 19922008: Σκοπός-Οργάνωση-Δραστηριότητες».

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Χρυσικόπουλος, Άγγελος: «Αναμνήσεις από το Κυπριακό Ναυτικό» δικής του συγγραφής.

 Βλασσόπουλος, Νικόλαος: «Οι Κεφαλλονίτες ναυτικοί στον 18ο αιώνα» δικής του συγγραφής.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Μολυβιάτης, Πέτρος: Πρακτικά του διεθνούς επιστημονικού συνεδρίου με τίτλο «Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής στον εικοστό αιώνα: Ζάππειο Μέγαρο 5-9 Ιουνίου 2007» --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Κομνηνός, Μίνος: «Ο ναυπηγός» δικής του συγγραφής.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Μαρματσούρης, Ελευθέριος: «Περιπλάνηση», «Ταξίδια», «Συμπληγάδες», «Στοχασμοί», «Εν πλώ και εν όρμω», «Αλίκμητα» κ.α. ποιήματα δικής του συγγραφής.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Στασινοπούλου, Δήμητρα: «Bhutan: Χαμόγελα από τη στέγη του κόσμου».

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Αλαφασός,Νικόλαος: Διάφορα τεύχη ναυτικών περιοδικών όπως: «Λιμάνι», «Αελλώ», «Greek Shipping Vision» κ.α.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Εκδοτικός Οίκος Ι. Σιδέρης: «Πειραιάς: ένα σεργιάνι» της Κάτιας Μητροπούλου.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Πέτρου,Μιμή: Διάφορα τεύχη της εφημερίδος «Κρητικά Νέα» των ετών 2007,2008.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Aθανάσαινας, Γεώργιος: «Γεωπολιτική Αδριατικής-Ιονίου: H περίπτωση της Κέρκυρας» του Μ. Μπότση.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Κατσικογιάννης, Σαράντος: «Τα πλοία και οι μηχανές τους: εμπειρίες» δικής του συγγραφής.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Κατσαβός, Ιωάννης: 1.«Η Ιατρική στη σύγχρονη Ελληνική Ιστορία» τομ. Γ’, 2. «Στρατιωτική Ιατρική κατά το 19ο αιώνα». Ημερίδα Ιστορίας Στρατιωτικής Ιατρικής.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Κατσαρός, Γεώργιος: 1. «Ναυτικός Κώδιξ» τεύχος 7ον. Εργαστηριάρης.

2. «Νέος Ναυτικός Συνέκδημος» μέρος πρώτο, 4ος τομ. Εργαστηριάρης,Β.

3. «Νέος Ναυτικός Συνέκδημος» μέρος δεύτερο 5ος τομ. Εργαστηριάρης, Β.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Ανδριάνας, Δημήτριος: «Βασιλείς των Ωκεανών 1967-1970», Φουστάνος,Γ. 2. «Μακεδονία πιο Ελλάδα από την Ελλάδα, 4.000 χρόνια ιστορία», 3. «75 χρόνια από την απελευθέρωση της Θράκης» Αθανασιάδης,Τ. (επιμ.), 4. «Παρουσίες,Εικαστικές Τέχνες, Θέατρο, Λογοτεχνία» Δήμος Κερατσινίου, 5. «Τράπεζαι και Ασφάλειες εις την Αρχαία Ελλάδα» Πλεύρης, Κ.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Λαλάγκας, Ηρακλής: «Ο καθηγητής και άλλες ιστορίες» δικής του συγγραφής --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Φράγκος, Αλέξανδρος: 1. «Για τα ελληνικά νιάτα» του Α.Ν. Τσιριντάνη και 2. ένα αντίγραφο μελέτης με τίτλο : «Τι πρέπει να ξέρει ο νεοέλληνας και ο σύγχρονος ξένος για την Ελλάδα» του κ. Α. Φράγκου.

Περιοδικά και έντυπα που εστάλησαν στο Ν.Μ.Ε.: ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ 1. SHIPPING (τ. 448-450) 2. ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΣ (τ. 905, 906) 3. ΛΙΜΑΝΙ (τ. 190, 191) 4. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ (τ. 150, 151) 5. ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ (τ. 84) 6. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ & ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΑ ΝΕΑ (τ. 1060, 1061) 7. NATIONAL GEOGRAPHIC-Αγγλική έκδοση (Ιανουάριος, Φεβρουάριος, Μάρτιος 2009) 8. ΠΕΙΡΑΪΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ (τεύχος 57) 9. ΙΣΤΙΟΠΛΟΪΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ (τ. 80, 81) 10. ΝΑΥΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ (τ. 116-118) 11. ΕΛΝΑΒΙ (τ. 421-423) 12. ΑΜΥΝΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ (τ. 267) 13. ΝΕΑ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΝΟΜΠΕΛ (τ. 23) 14. ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΙ ΑΠΟΗΧΟΙ (τ. 86-88) 15. ΗΧΩ ΤΗΣ ΠΕΣΜΕΝ (τ. 128-130) 16. ΝΕΑ ΥΔΡΑΪΚΗ ΠΝΟΗ (τ. 88) 17. ΤΟΛΜΩΝ (τ. 27, 28) 18. ΧΑΤΖΗΚΥΡΙΑΚΕΙΟ ΙΔΡΥΜΑ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ (τ. 41) 19. ΛΑΜΠΡΟΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ (τ. 105) 20. ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΣΤΕΓΗ (τ. 18) 21. ΠΕΙΡΑΪΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ (τ. 29) 22. ΠΛΟΙΑΡΧΙΚΗ ΗΧΩ (τ. 403) 23. SIGNALS (τ. 86) 24. ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ (τ. 199-202

25. Ο ΑΠΟΜΑΧΟΣ ΠΛΟΙΑΡΧΟΣ (τ. 67) 26. ΝΕΑ ΣΚΕΨΗ (τ. 501) 27. ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΓΟΥΛΑΝΔΡΗ ΦΥΣ.ΙΣΤΟΡΙΑΣ (τ. 94) 28. ΣΠΕΤΣΙΩΤΙΚΗ ΗΧΩ (τ. 106) 29. ΙΠΠΙΚΟ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΑ (τ. 59, 60) 30. ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ (τ. 58) 31. ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ (τ. 565, 566) 32. ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ (Τ. 59) 33. ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ (τ. 36) ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ 1. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΗ (φ. 150-152) 2. ΚΑΣΤΕΛΛΑ (φ. 147-149) 3. ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΒΡΟΝΤΑΔΟΥ (φ. 1040-1043) 4. ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΝ ΦΩΣ (φ. 673) 5. Ο ΕΠΙΒΑΤΗΣ ΤΗΣ ΑΙΓΙΝΑΣ (φ. 43) 6. ΤΥΠΟΣΠΟΡ (φ. 135, 136) 7. Η ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΠΕΙΡΑΙΩΤΩΝ (φ. 102-112) 8. ΚΡΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ (φ. 17) 9. ΟΙΝΟΥΣΣΑΙ (φ. 541) 10. Η ΧΙΟΣ ΜΑΣ (φ. 61) 11. ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΣΑΣΜΥΝ (φ. 100) 12. ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΙΘΑΚΗΣ (φ. 70 71) 13. ΤΑ ΝΕΑ ΤΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΤΗΣ ΙΩΝΙΔΕΙΟΥ (τ. 141, 142) 14. ΚΡΗΤΙΚΑ ΝΕΑ (φ. 465-467) 15. Ο ΚΟΣΜΟΣ ΓΥΡΩ ΜΑΣ (φ. 9) 16. Ο ΞΙΦΙΑΣ (φ. 136)

Ðåñßðëïõò

67

Ημερολόγιο Μουσείου ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΕΤΗΣΙΑ ΤΑΚΤΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ | 15 Μαρτίου 2009

Στιγμιότυπο από την εκδήλωση

ΤHN

Κυριακή, 15 Μαρτίου 2009, πραγματοποιήθηκε η Ετήσια Τακτική Γενική Συνέλευση των Μελών του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος και οι ανά τριετία αρχαιρεσίες για την ανάδειξη του νέου Διοικητικού Συμβουλίου. Ακολούθως παρατίθενται οι λόγοι οι οποίοι εκφωνήθηκαν και τα αποτελέσματα των αρχαιρεσιών.

Χαιρετισμός Προέδρου ΝΜΕ κας Αναστασίας Αναγνωστοπούλου - Παλούμπη

«Κ

υρίες και Κύριοι, Φίλες και Φίλοι Σας καλωσορίζουμε στη φετινή Γενική μας Συνέλευση το κύριο χαρακτηριστικό της οποίας είναι η διενέργεια αρχαιρεσιών και η εκλογή νέου Διοικητικού Συμβουλίου. Το απερχόμενο Δ.Σ. κατά την τριετή θητεία του προσπάθησε να επιτύχει τους τρεις ρεαλιστικούς και κατά την άποψή του, εφικτούς στόχους, που είχε θέσει, ευθύς μετά την εκλογή του τον Μάρτιο του 2006. Οι στόχοι αυτοί συνοψίζονται ως ακολούθως: • Αντιμετώπιση των οικονομικών δυσχερειών του Μουσείου • Βελτίωση των εγκαταστάσεων του Μουσείου από πλευράς επισκευών και ασφαλείας • Συνέχιση της προβολής του Μουσείου στην ελληνική κοινωνία και εκτός ορίων της χώρας μας.

68

Ðåñßðëïõò

1. Αντιμετώπιση των οικονομικών δυσχερειών Κατ’ αρχάς θα ήταν επιθυμητό να αναφερθεί ότι διεθνώς όλοι, ή σχεδόν όλοι οι πολιτιστικοί φορείς έχουν ανάγκη των πολιτειακών ή ιδιωτικών επιχορηγήσεων και δεν είναι αυτάρκεις στην κάλυψη των δαπανών τους. Όσοι απ’ αυτούς επιβιώνουν χωρίς συνεισφορές, συμπληρώνουν τα ίδια έσοδά τους από παράλληλες δραστηριότητες που δεν έχουν καμία σχέση με την πολιτιστική τους φύση. Π.χ. ενοικίαση χώρων για ιδιωτικές εκδηλώσεις, ιδιαίτερη προβολή, πωλητήριο, υποστήριξη καφετέριας, ύπαρξη εστιατορίου, κ.λπ. Φυσικά τέτοιες δραστηριότητες δεν μπορούν να αναπτυχθούν από το Μουσείο μας με την παρούσα κτιριακή υποδομή. Το οικονομικό πρόβλημα του Μουσείου, όπως όλοι γνωρίζετε, είναι ότι τα έσοδά του δεν μπορούν να καλύψουν τις ανελαστικές του δαπάνες που ανέρχονται σε περίπου 380.000 ευρώ ετησίως και επομένως έχει ανάγκη εισροών, με τη μορφή επιχορηγήσεων, τις οποίες πρέπει το Διοικητικό Συμβούλιο να αναζητήσει. Η αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος επιδιώχθηκε με τις ακόλουθες μεθόδους: α. Επιστροφή του Πόρου του ΝΑΤ. Συνεχίσθηκαν οι προσπάθειες ενημέρωσης των τριών Υπουργών Ε.Ν. της τριετίας που πέρασε κ.κ. Κεφαλογιάννη-Βουλγαράκη-Παπαληγούρα. Η προσπάθεια συνεχίζεται και δεν είναι γνωστό εάν θα καρποφορήσει, εάν δηλαδή θα πεισθεί ο Υπουργός να επιστρέψει τον πόρο, με δεδομένη την ισχυρή εσωτερική αντίδραση του Υπουργείου. Η αντίδραση αυτή οφείλεται μόνο και μόνο σε

προσωπικές και κλαδικές πολιτικές και φυσικά δεν εξυπηρετεί το γενικώτερο συμφέρον του πολιτισμού, της πόλης, της χώρας. β. Συμπίεση δαπανών. Παρά το γεγονός ότι ως συνιστώσα περιλαμβάνεται στον στόχο της αντιμετώπισης των οικονομικών δυσχερειών δεν έχει ουσιαστική έννοια. Την αλήθεια του ισχυρισμού αυτού θα την διαπιστώσετε στην εξέταση του ισολογισμού του περασμένου χρόνου και θα αναγνωρίσετε ότι δεν μπορεί να υπάρξει περαιτέρω συμπίεση. γ. Προσέλκυση επιχορηγήσεων από τα συναρμόδια Υπουργεία. Παρά την εξαντλητική περιφορά δίσκου επαιτείας θα διαπιστώσετε ότι τα Υπουργεία Πολιτισμού και Ναυτιλίας δεν ανταποκρίθηκαν κατά τρόπο ενδεικτικά προκλητικό. δ. Προσέλκυση ιδιωτικών συνδρομών. Απευθυνθήκαμε και συνεχίζουμε, στις πολλές ναυτιλιακές επιχειρήσεις που εδρεύουν στη χώρα μας, ζητώντας μια ετήσια συνδρομή 1.000 ευρώ. Θεωρούμε ότι ακόμη και σε περιόδους διεθνούς κρίσεως, όπως αυτή που διερχόμαστε, δεν είναι ένα υπερβολικό ποσό που θα δυσκόλευε τις επιχειρήσεις. Έχουμε αρχίσει και βλέπουμε κάποια αποτελέσματα. Αν λάβουμε υπ’ όψιν μας ότι οι ναυτιλιακές επιχειρήσεις και παρεμφερείς εξαρτώμενες που ευρίσκονται στην πατρίδα μας ξεπερνούν τις 1.000 εκτιμούμε ότι η ευαισθητοποίηση ενός αριθμού από αυτές, θα έφθανε να καλύψει όλα τα ανελαστικά έξοδα του Ν.Μ.Ε.

Λογοδοσία Διοικητικού Συμβουλίου ΝΜΕ από τον Γενικό Γραμματέα Αντινάυαρχο Π.Ν. κ. Τιμόθεο Μασούρα

A

γαπητές Φίλες και Φίλοι, μέλη του Ναυτικού μας Μουσείου, Βρισκόμαστε πάλι μαζί στη σημερινή Γενική Συνέλευση να σας εκθέσουμε τα πεπραγμένα του περασμένου χρόνου και να σας παρουσιάσουμε την οικονομική διαχείριση του 2008 ζητώντας να εγκρίνετε την απαλλαγή μας από κάθε ευθύνη. Πριν παρουσιάσω τους διαφόρους τομείς των δραστηριοτήτων του Μουσείου θα ήθελα να αναφέρω τα μέλη μας που έφυγαν το 2008: 1. Αναγνωστόπουλος Βασίλειος 2. Θαιράκης Εδουάρδος-Ρεμί 3. Καλλονάς Ελευθέριος 4. Καρδίμης Ηλίας 5. Κελαϊδής Αριστομένης 6. Κυριακού Ελένη 7. Μπάδρας Αντώνιος 8. Μπακαλμπάσης Γεώργιος 9. Παπαδοπούλου Καλλιρρόη 10. Περαντινός Ηλίας 11. Σάμιος Μιχαήλ 12. Τσομάκης Δημήτριος Η μνήμη τους ας μένει πάντα κοντά μας, σκέψη ακριβή, θυμιατό στο μακρινό τους ταξείδι.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ 1. Τον Απριλίο 2008 πραγματοποιήθηκε η 13η Έκθεση Τουρισμού στο εκθεσιακό κέντρο EXPO ATHENS υπό την αιγίδα του Υπουργείου Τουριστικής Ανάπτυξης. Στην έκθεση συμμετείχε με δικό του περίπτερο ο Δήμος Πειραιά, με κεντρικό έκθεμα το μοντέλο της τριήρους του Ναυτικού Μουσείου, το οποίο ήταν πλαισιωμένο από σχετικό πληροφοριακό κείμενο.

2. Τον Μάιο του 2008 το Μουσείο συμμετείχε στην πανελλήνια εορτή που οργάνωσε το Υπουργείο Πολιτισμού με θέμα «Πολιτισμός και Περιβάλλον: το δέντρο της ζωής σε τέσσερις εποχές». Σκοπός της εκδήλωσης ήταν η ευαισθητοποίηση του κοινού για τη διάσωση των δασών μας.

3. Τον Ιούνιο 2008 πραγματοποιήθηκε η 22η έκθεση Βιβλίου του Πειραιά. Το Ν.Μ.Ε. συμμετείχε για πρώτη φορά στην έκθεση βιβλίου με δικό του περίπτερο κάνοντας γνωστό στο ευρύτερο κοινό το εκδοτικό του έργο.

ε. Προσέλκυση δωρεών. Υπήρξε αναμφισβήτητα η ευαισθησία μελών μας που διέσωσε την λειτουργία του Μουσείου κατά το παρελθόν έτος. Είμαστε ευγνώμονες προς τους δωρητές και έχουμε επανειλημμένα εκφράσει αυτή μας την αίσθηση.

2. Βελτίωση των εγκαταστάσεων του Μουσείου α. Από πλευράς ασφαλείας, εγκαταστήσαμε πρόσφατα ένα κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης, το οποίο επιτηρεί και καταγράφει όλες τις κινήσεις στις αίθουσες του Μουσείου. Το σύστημα τοποθετήθηκε για να αποθαρρύνει την όποια τάση αφαίρεσης ή και πρόκλησης ζημίας σε κάποιο έκθεμα. Η εγκατάσταση υλοποιήθηκε με δωρεά μέλους που επιθυμεί να μην αναφερθεί το όνομά του. β. Όπως όλοι γνωρίζετε, έχει εκπονηθεί μια προμελέτη ανακατασκευής και αναβάθμισης του κτιριακού συγκροτήματος του Μουσείου. Διατηρούμε την ελπίδα ότι θα μπορέσουμε να προωθήσουμε το σχέδιο αυτό και να μετατρέψουμε το Μουσείο μας σε στολίδι της πόλης του Πειραιά και σημείο αναφοράς του αστικού ιστού αντάξιο του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος.

3. Προβολή του Μουσείου Η προβολή του Μουσείου επιδιώχθηκε με μια σειρά εκδηλώσεων και ενεργειών μέσα στο 2008 τις οποίες θα σας εκθέσει αναλυτικά ο Γενικός Γραμματέας Ναύαρχος κ. Τιμόθεος Μασούρας».

4. Ποσειδώνεια 2008. Συμμετοχή με την έκδοση τεύχους του περιοδικού του μουσείου ειδικά αφιερωμένου στον εορτασμό, το οποίο διετίθετο δωρεάν στους επισκέπτες της μεγάλης ναυτιλιακής έκθεσης. Είναι αξιοσημείωτο ότι το συγκεκριμένο τεύχος εξεδόθη σε 5.000 αντίτυπα για αυτό το σκοπό. Παράλληλα εκείνες τις ημέρες συνεργείο του Δορυφορικού καναλιού της ΕΡΤ επισκέφθηκε το Μουσείο για τη λήψη πλάνων και συνεντεύξεων που εντάχθηκαν σε ειδική εκπομπή-αφιέρωμα στην Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία. Ανάλογες επισκέψεις και λήψεις από το Μουσείο έκαναν τηλεοπτικά συνεργεία διαφόρων χωρών .

5. Την Τετάρτη 4 Ιουνίου επισκέφτηκαν το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος ο Maritime Administrator (MARAD) των Η.Π.Α. Mr Sean Connaughton, ομόλογος του Υπουργού Εμπορικής Ναυτιλίας και ο ελληνικής καταγωγής Γερουσιαστής της Πολιτείας Rhode Island κ. Λεωνίδας Ραπτάκης. Οι υψηλοί επισκέπτες ξεναγήθηκαν στο Μουσείο και στη συνέχεια έδωσαν συνέντευξη τύπου σχετικά με το θέμα της παραχώρησης στη χώρα μας του τελευταίου σωζόμενου στις ΗΠΑ φορτηγού τύπου Λίμπερτυ του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

6. Στις 13 Ιουνίου έλαβε χώρα στο Ζάππειο Μέγαρο η Σύνοδος Κορυφής Αρχηγών Κρατών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Ύστερα από αίτημα του Υπουργείου Πολιτισμού εκτέθηκαν στο Ζάππειο Μέγαρο τα δύο μεγάλα μοντέλα των τριήρεων της μόνιμης έκθεσης του Μουσείου, μαζί με σχετικά πληροφοριακά κείμενα. Σκοπός ήταν να προβληθεί ο ελληνικός πολιτισμός και μας κάνει ιδιαίτερα υπερήφανους το γεγονός ότι επιλέχθηκαν ως εμβληματικά εκθέματα, αντικείμενα σχετικά με την ελληνική ναυτική ιστορία και παράδοση. Επίσης, τα δώρα που εδόθηκαν στους Αρχηγούς των κρατών προέρχονταν από το πωλητήριο του Μουσείου.

7. Ναυτική Εβδομάδα 2008. Στο πλαίσιο των πανελλήνιων εορτασμών εντάχθηκαν 2 εκθέσεις:  Η 1η πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το Δήμο Παλαιού Φαλήρου στο διατηρητέο κτίριο του Φλοίσβου και είχε τίτλο «Περίπλους Νήσων». Παρουσιάστηκε ένα μεγάλο μέρος του αρχείου σπανίων χαρτών του ΝΜΕ, δωρεά των απογόνων του Ναυάρχου Ðåñßðëïõò

69

Πάνω: Στιγμιότυπο του ακροατηρίου κατά την ανάγνωση της λογοδοσίας.

Δημητρίου Παπαλεξόπουλου, χαρακτηριστικά δείγματα της χαρτογράφησης της ελληνικής νησιωτικής χώρας κατά τις περιόδους του 17ου έως 19ου αι. Την έκθεση εγκαινίασε ο Αρχηγός του Γ.Ε.Ν., Αντιναύαρχος Π.Ν. κ. Γ. Καραμαλίκης.  Η 2η πραγματοποιήθηκε στο Ναυτικό Μουσείο, είχε τίτλο «Από τα μεγάλα στα μικρά ναυπηγήματα. Έκθεση μοντέλων ελληνικών παραδοσιακών σκαριών.» και διήρκεσε 1 μήνα. Ήταν η τρίτη φορά που πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο μας αυτή η έκθεση και πάλι με μεγάλη επιτυχία. Έλαβαν μέρος 24 μοντελιστές από όλη την Ελλάδα και παρουσίασαν στο κοινό 36 ομοιώματα υπό κλίμακα ξύλινων παραδοσιακών σκαριών.

8. Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2008. Οικίες ιστορίες. Ο καθιερωμένος εορτασμός των Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2008 πραγματοποιήθηκε το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Σεπτεμβρίου. Η συμμετοχή του Μουσείου φέτος ήταν η έκθεση και το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Πλωτές Κατοικίες». Παράλληλα σε συνεργασία με την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων παρουσιάστηκε φωτογραφική έκθεση από ευρήματα ναυαγίων στον ελλαδικό θαλάσσιο χώρο που χρονολογούνται από τον 16ο έως τον 18ο αιώνα.

9. Χριστουγεννιάτικη Εκδήλωση 2008. Το Σάββατο 13 Δεκεμβρίου 2008, για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά εγκαινιάστηκε η Χριστουγεννιάτικη Αγορά (Bazaar), του Ναυτικού Μουσείου που διήρκησε μέχρι το τέλος των εορτών. Όπως κάθε χρόνο οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να βρουν σε χαμηλές τιμές εκδόσεις και είδη δώρων και διακόσμησης του πωλητητρίου του ΝΜΕ. Παράλληλα διατίθεντο προς πώληση και επ’ ωφελεία του Μουσείου, πίνακες ζωγραφικής, προσφορές ζωγράφων μελών του ΝΜΕ. Ήταν μια ευχάριστη εκδήλωση που συγκέντρωσε μεγάλο πλήθος επισκεπτών καθ΄όλη την διάρκεια της, και είχε θετικό οικονομικό αποτέλεσμα για το Μουσείο.

•

Εκτός των ανωτέρω εκδηλώσεων, τον Φεβρουάριο, το Ναυτικό Μουσείο συνεπικούρισε τον Δήμο Π.Φαλήρου και τους «Γιατρούς του Κόσμου» για την πραγματοποίηση μιας ιδιαίτερης έκθεσης με ανθρωπιστικό χαρακτήρα. Ήταν η έκθεση ζωγραφικής της κας Μαρίνας Ζωγραφάκη με τίτλο «Κατάθεση Ψυχής» στο νέο δημαρχιακό μέγαρο του Δήμου Παλαιού Φαλήρου. Τα έσοδα από τις πωλήσεις των έργων της κας Μαρίνας Ζωγραφάκη, συζύγου του Ναυάρχου κ. Κ. Ζωγραφάκη, διατέθηκαν για τους σκοπούς και την ενίσχυση του φιλανθρωπικού έργου της ανθρωπιστικής, μη κερδοσκοπικής οργάνωσης «Γιατροί του Κόσμου».

•

Τέλος, ιδιαίτερη αναφορά αξίζει να γίνει στην επιτυχημένη διοργάνωση του Εβδόμου Πανελληνίου Συνεδρίου των Ναυτικών Μουσείων το οποίο πραγματοποιήθηκε στο Λιτόχωρο της Πιερίας. Σε αυτό έλαβαν μέρος επίλεκτα μέλη της ακαδημαϊκής μας κοινότητας και συμμετείχαν 14 Ναυτικά Μουσεία από όλη την Ελλάδα. Το Ναυτικό Μουσείο έχει επωμιστεί το σοβαρό έργο της προεδρίας της Συντονιστικής Επιτροπής των Πανελληνίων Συνόδων των Ναυτικών Μουσείων, το οποίο συνεπάγεται συντονισμό των ενεργειών των ελληνικών ναυτικών Μουσείων, γραμματειακή υποστήριξη των ανά διετία συνεδρίων και

70

Ðåñßðëïõò

τελικά προώθηση των αποτελεσμάτων και αποφάσεων στους επισήμους πολιτειακούς φορείς. Το Ναυτικό Μουσείο ανέκαθεν πρωτοστατούσε στην προώθηση αυτού του θεσμού, πιο συστηματικά και θεσμοθετημένα όμως από το 2004 και μετά. Έκτοτε με πολλές επαφές με αρμόδιους κρατικούς φορείς αλλά και μέσα από το περιοδικό του και την ιστοσελίδα του, προβάλλει ανελλειπώς τα περιφερειακά ναυτικά μουσεία, τα οποία στην πλειοψηφία τους βρίσκονται σε ιστορικούς ναυτότοπους, αποτελούν κοιτίδες πολτισμού και συμβάλλουν και μόνο με την ύπαρξή τους στην διατήρηση της μνήμης της μακραίωνης ναυτικής μας ιστορίας και παράδοσης. Για αυτούς τους λόγους και μόνο θεωρούμε υποχρέωσή μας, ως το μεγαλύτερο Ναυτικό Μουσείο της χώρας, να υποστηρίζουμε τη λειτουργία τους με τις ελάχιστες δυνάμεις μας, με όποιο τρόπο μπορούμε.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ • Επανέκδοση της ιστορίας του ναυαγίου του βρετανικού υποβρυχίου «Περσεύς» στα νότια της Κεφαλλονιάς, το χειμώνα του 1941, εμπλουτισμένης με νέο φωτογραφικό υλικό και κείμενα.

• Έκδοση πολυτελούς, επιτραπέζιου Ημερολογίου για το έτος 2009. το οποίο είναι αφιερωμένο στην περίφημη Συλλογή Αρ. Ωνάση. Η έκδοση πραγματοποιήθηκε με τη δωρεά του Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης».

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ» Το κύριο μέσο καταγραφής και προβολής του έργου του Μουσείου καθώς και μέσο επικοινωνίας με τα μέλη και το κοινό αποτελεί το περιοδικό «Περίπλους Ναυτικής Ιστορίας». Το έτος 2008 το περιοδικό φιλοξένησε σημαντικά αφιερώματα. Συγκεκριμένα το τεύχος 62 ήταν αφιερωμένο στο θέμα «Θάλασσα και Λαϊκή Παράδοση». Με την συνεργασία της Διεύθυνσης Νεώτερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού παρουσιάστηκαν μελέτες και άρθρα από επιστήμονες του κλάδου, ενώ για πρώτη φορά παρουσιάστηκαν όλοι οι φορείς Ναυτικής Παράδοσης και Θαλάσσιου Περιβάλλοντος. Το τεύχος 63 φιλοξένησε τα άρθρα και τους χαιρετισμούς όλων των αρμόδιων φορέων της Ναυτιλίας, του Πολιτισμού και του Αθλητισμού στα πλαίσια της Ναυτικής Εβδομάδας, των Ποσειδωνίων, αλλά και των Ολυμπιακών Αγώνων του Πεκίνου. Οι Υπουργοί Εξωτερικών, Εθνικής Αμύνης, Εμπορικής Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, Πολιτισμού, ο Υφυπουργός Αθλητισμού, ο Κινέζος Πρέσβης στην Αθήνα και οι Πρόεδροι Ναυτιλιακών Οργανισμών, Βουλευτές Πειραιά και Εφοπλιστές ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά μας για συμμετοχή τους με δημοσιεύσεις στα αντίστοιχα αφιερώματα του περιοδικού. Το τεύχος 64 παρουσίασε αφιέρωμα στο πρώτο λιμάνι της χώρας μας, τον Πειραιά, με σπάνιο και ανέκδοτο φωτογραφικό υλικό από τις αρχές και τα μέσα του 20ου αιώνα από τα αρχεία του Μουσείου. Τέλος, το τεύχος 65 αφιερώθηκε στον Έλληνα εξερευνητή Επαμεινώνδα Δήμα, σύντροφο του μεγάλου εξερευνητή Αμερικανού Ναυάρχου Byrd, που στην δεκαετία του ’20 πραγματοποίησαν για πρώτη φορά μεγάλη εξερευνητική αποστολή στην Ανταρκτική,

φωτογραφίζοντας και κινηματογραφώντας τις περιπέτειές τους, υλικό που έχει δωρηθεί στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ Για 15η συνεχόμενη χρονιά το Μουσείο συνέχισε το εκπαιδευτικό του έργο με την προσφορά εκπαιδευτικών προγραμμάτων και ξεναγήσεων για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Διοργανώθηκαν επετειακά προγράμματα για μεγάλες διοργανώσεις, όπως η Διεθνής Ημέρα Μουσείων και οι Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Παράλληλα, η εκπαιδευτική ομάδα του μουσείου συμμετείχε στις δράσεις της αντίστοιχης ομάδας του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων, ενώ σχεδιάζεται η συνέχιση και εξέλιξη των προγραμμάτων σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας. Αξίζει να αναφέρουμε ότι τα εκπαιδευτικά προγράμματα του Μουσείου παρακολούθησαν πλεόν των 15.000 μαθητών.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ Κατά το έτος 2008,ταξινομήθηκαν στην βιβλιοθήκη του Ναυτικού Μουσείου περισσότεροι από 425 νέοι τίτλοι βιβλίων, οι οποίοι προέρχονται από δωρεές. Ολοκληρώθηκε η αποδελτίωση του περιοδικού του Μουσείου «Περίπλους ναυτικής ιστορίας» των ετών 1991-2008. Έχουν τυπωθεί αλφαβητικοί κατάλογοι κατά συγγραφέα, τίτλο και θέμα. Συνεχίζεται επίσης η ταξινόμηση και τεκμηρίωση του Ιστορικού Αρχείου. Ολοκληρώθηκε το αρχείο Ιωάννη Τούμπα όπου περι-

λαμβάνει διπλώματα απονομής μεταλλίων των ετών 1944-1951 και το αρχείο Σπυρίδωνος Αυγέρη που περιέχει διάφορα έγγραφα των ετών 1942 μέχρι 1967.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ & ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ Το Ναυτικό Μουσείο βρίσκεται διαρκώς σε αναζήτηση νέου υλικού για τον εμπλουτισμό του φωτογραφικού και ιστορικού του αρχείου, τα οποία θεωρεί αναπόσπαστα τμήματα των συλλογών του. Σημαντικές ήταν και την χρονιά που μας πέρασε οι δωρεές κυρίως φωτογραφικού υλικού. Παράλληλα, το Μουσείο καταβάλλει συνεχείς προσπάθειες για την ψηφιοποίηση και τη σωστότερη τεκμηρίωση του φωτογραφικού και αρχειακού υλικού ώστε να εξασφαλιστεί η διατήρηση και διαφύλαξη, ιδίως των παλαιότερων τεκμηρίων αλλά και η καλύτερη πρόσβαση σε αυτά των ερευνητών και ιστορικών μελετητών.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ Η συνεργασία με το περιοδικό «ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΣ», που ξεκίνησε στο τέλος του 2003, συνεχίζεται ως σήμερα. Η Ε.Θ.Ε. παραχωρεί κάθε μήνα 4 σελίδες στις οποίες παρουσιάζονται οι δραστηριότητες του Μουσείου, ενώ μέσα από αφιερώματα σε ιστορικές επετείους του Π.Ν. προβάλλεται υλικό από το Φωτογραφικό και Ιστορικό Αρχείο του Μουσείου. Ανάλογη συνεργασία έχει ήδη ξεκινήσει με το γνωστό περιοδικό Θαλασσινοί Απόηχοι της Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών του Πολεμικού Ναυτικού (ΕΑΑΝ).

Πάνω αριστερά: Η εφορευτική επιτροπή των αρχαιρεσιών διαβάζει τα αποτέλεσματα. Εξ αριστερών Γεώργιος Δεσποτόπουλος, Ανδρέας Γαλάκης, Ιωάννης Καζακίδης. Πάνω δεξιά: Τα μέλη του απερχομένου Δ.Σ. τα οποία εξελέγησαν και στο νέο Νικ. Αλαφάσος, Τιμόθεος Μασούρας. Κάτω: Τα μέλη ψηφίζουν.

Αποτελέσματα Αρχαιρεσιών

Ο

ι αρχαιρεσίες της 15ης Μαρτίου ανέδειξαν τη νέα διοίκηση του Μουσείου για την τριετία 2009-2012. Για την εκλογή Προέδρου ανεδείχθη η κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη. Για τα μέλη του Δ.Σ. κατά σειρά επιτυχίας εξελέγησαν οι κ.κ. ΛΑΣΚΑΡΙΔΗΣ Παναγιώτης, Εφοπλιστής- Επιχειρηματίας ΛΕΜΟΝΙΔΗΣ Δημήτριος, Εφοπλιστής- Επιχειρηματίας ΜΑΣΟΥΡΑΣ Τιμόθεος, Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α. ΑΛΑΦΑΣΟΣ Νικόλαος, Πλοίαρχος Ε.Ν.-Επιχειρηματίας ΣΕΡΕΤΗΣ Νικόλαος, Υποναύαρχος Λ.Σ. ε.α. ΑΠΟΣΤΟΛΑΚΗΣ Κων/νος, Αξιωματικός Π.Ν. ε.α.- Νομικός ΣΥΓΓΡΟΣ Αριστομένης, Διευθυντής της ΜΚΟ «Διεθνής ΔιαφάνειαΕλλάς, Σύμβουλος στρατηγικής και ανάπτυξης ΑΡΤΕΜΑΚΗΣ Νικόλαος, Υποναύαρχος (Μ) Π.Ν. ε.α. Για τα μέλη της Εξελεγκτικής Επιτροπής εξελέγησαν οι κ.κ.: ΚΟΥΚΗ Χρυστή ΠΟΛΥΚΑΝΔΡΙΩΤΗΣ Ιωάννης ΜΕΤΑΞΑΣ Ηλίας Το περιοδικό συγχαίρει όλους τους υποψηφίους, εκλεγμένους και μη, καλωσορίζει τα νέα μέλη του Δ.Σ. και ευχαριστεί θερμά τα

αποχωρούντα μέλη για την συμπαράσταση και βοήθεια προς το Μουσείο. Ιδιαίτερες ευχαριστίες απευθύνονται στους κ.κ. Ανδρέα Γαλάκη, Γεώργιο Δεσποτόπουλο και Ιωάννη Καζακίδη, οι οποίοι ως μέλη της εφορευτικής επιτροπής συνετέλεσαν στην άψογη διεξαγωγή των αρχαιρεσιών. Ðåñßðëïõò

71

ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ 2008 ΕΣΟΔΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΗΣ 2007* ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΗΣ 2008 ΥΠ.ΠΟ. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ 2007* ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ 2008 ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ ΔΩΡΕΕΣ ΤΟΚΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΕΝΟΙΚΙΑ ΑΠO ΚΛΗΡΟΔΟΤΗΜΑ ΚΑΡΑΛΑΚΗ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ ΕΣΟΔΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΩΝ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ ΣΥΝΟΛΟ

2008 80.000,00 43.250,00 10.000,00 4.750,00 2.250,00 9.230,00 98.203,00 556,72 31.342,00 35.208,50 4.450,00 28.235,00 43.293,47 720,00 2.100,00 393.588,69

ΕΞΟΔΑ ΑΜΟΙΒΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΑΜΟΙΒΕΣ ΤΡΙΤΩΝ ΠΑΡΟΧΕΣ ΤΡΙΤΩΝ ΦΟΡΟΙ ΤΕΛΗ ΔΙΑΦΟΡΑ ΕΞΟΔΑ ΕΞΟΔΑ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΑΓΟΡΕΣ ΠΑΓΙΩΝ ΑΓΟΡΕΣ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΩΝ &ΕΚΔ. ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΔΑΠΑΝΕΣ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΝΜΕ (ΒΙΒΛΙΑ)

2008 249.067,11 7.125,00 26.112,74 13.335,17 23.146,41 327,49 3.790,38 45.583,15 19.500,00

ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ

149.142,31

ΣΥΝΟΛΟ

537.129,76

ΤΑΜΕΙΟ ΤΗΝ 31/12/07 ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΠΡΟΚΑΤΑΒΟΛΕΣ 31/12/07 ΟΦΕΙΛΕΣ 31/12/08 ΣΥΝΟΛΟ

3.989,32 12.839,64 67.080,52 135.896,95 40.521,65 653.916,77

ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ THN 31/12/2008 TAMEIO ΤΗΝ 31/12/08 ΛΟΓ/ΜΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΠΡΟΚΑΤΑΒΟΛΕΣ ΣΕ ΤΡΙΤΟΥΣ 31/12/08 ΟΦΕΙΛΕΣ ΤΗΝ 31/12/07 ΣΥΝΟΛΟ

35.975,90 7.856,44 2.269,96 58.986,70 11.698,01 653.916,77

Ο ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΥΣ ΤΙΜΟΘΕΟΣ ΜΑΣΟΥΡΑΣ ΑΝΤΙΝΑΥΑΡΧΟΣ Π.Ν. ε.α.

Ο ΤΑΜΙΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΛΑΦΑΣΟΣ

Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ-ΠΑΛΟΥΜΠΗ

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η χορηγία από το Υ.ΕΘ.Α. του 2007 εισεπράχθη το 2008. Η χορηγία από το Υ.Ε.Ν. του 2007 εισεπράχθη το 2008.

ΤΟ ΝΜΕ ΗΤΑΝ ΕΚΕΙ Σύνδεσμος Αποφοίτων Σχολής Ναυτικών Δοκίμων Κοπή πρωτοχρονιάτικης Πίτας Το Σάββατο, 24 Ιανουαρίου 2009 πραγματοποιήθηκε η κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας του Συνδέσμου Αποφοίτων Σχολής Ναυτικών Δοκίμων. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων και παραβρέθηκε η Πρόεδρος του Μουσείου.

Ένωση Σπετσιωτών. Εορτασμός Ι. Μνήμης των Τριών Σπετσιωτών Νεομαρτύρων Την Τρίτη, 3 Φεβρουαρίου 2009, η Ένωση Σπετσιωτών τίμησε την Ιερή Μνήμη των Τριών Σπετσιωτών Νεομαρτύρων Ιωάννου, Νικολάου και Σταματίου, οι οποίοι τον Φεβρουάριο του 1822 στη Χίο, υπέστησαν μαρτυρικό θάνατο αρνηθέντες να προδώσουν την Ορθόδοξη Χριστιανική μας πίστη. Η Θεία Λειτουργία πραγματοποιήθηκε στον Ι. Ν. Αγίου Νικολάου Πειραιώς και ακολούθησε δεξίωση στην αίθουσα τελετών του Ναού και η κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας της Ένωσης. Στην εκδήλωση παραβρέθηκε η Πρόεδρος του Μουσείου.

Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο. Κοπή πρωτοχρονιάτικης πίτας. Την Τετάρτη, 4 Φεβρουαρίου 2009, πραγματοποιήθηκε η κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας του Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου, στο κεντρικό κτίριο του, στον Πειραιά. Στην εκδήλωση παραβρέθηκε η Πρόεδρος του Μουσείου.

Ένωση Αποστράτων Αξιωματικών Ναυτικού. Ετήσια χοροεσπερίδα. Την Τετάρτη, 11 Φεβρουαρίου 2009, πραγματοποιήθηκε η ετήσια χοροεσπερίδα της Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών του Ναυτικού στη Λέσχη Αξιωματικών των Ενόπλων Δυνάμεων στην πλατεία Ρηγίλλης. Στην εκδήλωση παραβρέθηκε η Πρόεδρος του Μουσείου.

72

Ðåñßðëïõò

Σύνδεσμος Αποφοίτων Σχολών Μονίμων Υπαξιωματικών Ναυτικού. Κοπή πρωτοχρονιάτικης πίτας. Την Κυριακή, 15 Φεβρουαρίου 2009, πραγματοποιήθηκε η κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας του Συνδέσμου Μονίμων Υπαξιωματικών Ναυτικού, στην αίθουσα δεξιώσεων Grand Royal. Κατά την διάρκεια της εκδήλωσης βραβεύτηκαν οι αριστούχοι μαθητές της ΣΜΥΝ. Ακολούθησε η ετήσια χοροεσπερίδα. Στην εκδήλωση παραβρέθηκε η Πρόεδρος του Μουσείου.

Ναυτικό Επιμελητήριο της Ελλάδος. Κοπή πρωτοχρονιάτικης πίτας. Την Τρίτη, 17 Φεβρουαρίου 2009, πραγματοποιήθηκε η κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας του Ναυτικού Επιμελητηρίου της Ελλάδος στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία. Στην εκδήλωση παραβρέθηκε η Πρόεδρος του Μουσείου.

ΤΟ ΝΜΕ ΗΤΑΝ ΕΚΕΙ Ναυτική Διοίκηση Αιγαίου. Τελετή παράδοσης -παραλαβής καθηκόντων Την Πέμπτη, 19 Μαρτίου 2009, πραγματοποιήθηκε η τελετή παράδοσης-παραλαβής του Ναυτικού Διοικητή Αιγαίου. Ο αποχωρήσας Διοικητής Αρχιπλοίαρχος Π.Ν. κ. Παλιάτσος με συγκίνηση αποχαιρέτησε τους συνεργάτες του ενώ ο Νέος Διοικητής, Αρχιπλοίαρχος Π.Ν. κ. Δημητρούλης, δήλωσε ότι θα συνεχίσει το έργο του προκατόχου του. Στην εκδήλωση παραβρέθηκε η Πρόεδρος του Μουσείου.

ΠΑPΟΡΑΜΑΤΑ ΑΔΡΙΑΣ

Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη. Ομιλία.

Την Πέμπτη, 26 Μαρτίου 2009, στο Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη πραγματοποιήθηκε ομιλία του Καθηγητή και Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας Φώτη Καφάτου με θέμα «επένδυση στην έρευνα και την παιδεία: η διέξοδος της Ευρώπης από την κρίση». Την ομιλία προλόγισε ο Ακαδημαϊκός, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Cambridge και Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής του Ιδρύματος Αθανάσιος Φωκάς. Στην εκδήλωση παραβρέθηκε ο Ταμίας του Δ.Σ. του Μουσείου κ. Νικόλαος Αλαφασός.

Στο τελευταίο τεύχος του «Περίπλου» δημοσιεύτηκε άρθρο του Μίκη Καπαϊτζή για τον είσπλου του χωλαίνοντος ΑΔΡΙΑ στην Αλεξάνδρεια και την εντύπωση που προκάλεσε στην ομογενειακή κοινότητα που παρακολουθούσε από τις εγκαταστάσεις του Ναυτικού Ομίλου της πόλης. Από παραδρομή, ενώ αναφέρθηκαν οι τιμητικές διακρίσεις προς τον Κυβερνήτη Ιω. Τούμπα, δεν αναφέρθηκαν οι αντίστοιχες που απονεμήθηκαν στον Α΄ Μηχανικό του πλοίου Υποπλοίαρχο τότε Κ. Αράπη. Αυτές ήταν: Πολεμικός Σταυρός Γ. τάξης δύο φορές και Βρετανικός Σταυρός Διακεκριμένης Υπηρεσίας (Distinguished Service Cross – D.S.C.). Οι διακρίσεις αυτές αφορούσαν μόνο την περίοδο των 39 ημερών, της αποκοπής της πλώρης του ΑΔΡΙΑ και τον θρυλικό πλου του σακατεμένου πλοίου από το Γκιουμουσλούκ στην Αλεξάνδρεια. Ο Κ. Αράπης έτυχε και άλλων τιμητικών διακρίσεων για την όλη σταδιοδρομία του στο Ναυτικό και ιδιαίτερα για τα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Στους ανθρώπους του Πολεμικού Ναυτικού, αλλά και σε κάθε θαλασσινό είναι προφανές πως σε ένα κατόρθωμα σαν τον πλου του ΑΔΡΙΑ εξαίρεται η γενναιότητα όλου του πληρώματος από τον Κυβερνήτη μέχρι τον τελευταίο ναύτη, αλλά η ευθύνη της στεγανοποίησης του πλοίου και της παρακολούθησης της συμπεριφοράς του κατά το ταξείδι αναμφισβήτητα ανήκει στον Α΄ Μηχανικό. Από αυτής της πλευράς δίπλα στον Κυβερνήτη Αντιπλοίαρχο Ι. Τούμπα που πήρε την τελική απόφαση, ο Α΄ Μηχανικός Υποπλοίαρχος Κ. Αράπης αποτέλεσε την «ψυχή» της επιχείρησης. «Περίπλους»

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ Ο Νικόλαος Γιαννακόπουλος, παλαιό μέλος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, πραγματοποιεί όμορφες καλλιτεχνικές, θαλασσινές συνθέσεις με υλικά που μαζεύει από καρνάγια. Κομμάτια ξύλων ή σκουριασμένων σίδερων από πλοία που έχουν πάρει την πορεία για τα διαλυτήρια ή έχουν ξεχαστεί σε κάποιο ναυπηγείο, αναδημιουργούνται σε διακοσμητικά και χρηστικά αντικείμενα που ομορφαίνουν την καθημερινότητά μας. Ο Νικόλαος Γιαννακόπουλος εκθέτει τις δημιουργίες του στο Κέντρο Ξένων Γλωσσών Ελένης Γιαννακοπούλου, Καυταντζόγλου 5 & Πατησίων. Τα εγκαίνια της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν την Τρίτη, 2 Ιουνίου 2009 και ώρα 20:00, και θα διαρκέσει μέχρι την Τετάρτη 10 Ιουνίου, καθημερινά από τις 18:00 έως 22:00, εκτός Κυριακής.

ΛΑΧΕΙΟΦΟΡΟΣ ΑΓΟΡΑ

Η κλήρωση της λαχειοφόρου αγοράς που διοργανώθηκε στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος στα πλαίσια της Χριστουγεννιάτικης Αγοράς με έργα που προσέφεραν αγαπητά μέλη μας ανέδειξε τους εξής νικητές: Αρ. κλήρου 303: Πενθήμερο ταξίδι στη βίλα Γαλάζιο στο γραφικό Μπατσί της Άνδρου προσφορά του ιδιοκτήτη και Προέδρου του Ναυτικού Ομίλου Άνδρου «ΑΔΡΙΑΣ» κ. Γ. Δεσποτόπουλου. Το ταξίδι κέρδισε η κα Καλλιόπη Μπούκη. Αρ. κλήρου 336: Πενθήμερο ταξίδι στη βίλα Γαλάζιο στο γραφικό Μπατσί της Άνδρου προσφορά του ιδιοκτήτη και Προέδρου του Ναυτικού Ομίλου Άνδρου «ΑΔΡΙΑΣ» κ. Γ. Δεσποτόπουλου Το ταξίδι κέρδισε η κα Φιλιώ Πρασίνου. Αρ. κλήρου 348: «Υπερωκεάνιο ΠΑΤΡΙΣ ΙΙ, 1929», αυθεντικό ανάτυπο έργου κ. Α. Μιλάνου από το πωλητήριο του Μουσείου. Το έργο κέρδισε η εταιρεία EUROCHANGE HELLAS S.A. Αρ. κλήρου 1201: «Θαλαμηγός ΕΛΛΑΣ» , αυθεντικό ανάτυπο έργο Α. Γλύκα από το πωλητήριο του Μουσείου. Το έργο κέρδισε ο κος Ιωάννης Καζακίδης. Αρ. κλήρου 953: «Το χωριό», ελαιογραφία αγνώστου, προσφορά της κας Μ. Σταμούλη Το έργο κέρδισε ο κος Σπύρος Σερέτης. Αρ. κλήρου 1109: «Ατμόπλοιο», ελαιογραφία Ι. Ντεμίρη Το έργο κέρδισε η εταιρεία TRIREME S.A. Αρ. κλήρου 1019: «Ατμόπλοιο», ελαιογραφία Ι. Ντεμίρη, προσφορά του ιδίου. Το έργο κέρδισε η εταιρεία ΑΙΡΚΟ ΑΕΡΟΣΥΜΠΙΕΣΤΕΣ Α.Ε. Αρ. κλήρου 1400: «Εμπορικά πλοία», ελαιογραφία Γ. Τζαμουράνη, προσφορά του ιδίου. Τον πίνακα κέρδισε η κα Μαρία Σερέτη. Αρ. κλήρου 314: «Καϊκια», ελαιογραφία Γ. Λουκά, προσφορά του ιδίου. To έργο κέρδισε η εταιρεία EUROCHANGE HELLAS S.A. Αρ. κλήρου 855: «Ιστιοφόρα πλοία», υδατογραφία Γ. Πιπερόπουλου, προσφορά του ιδίου. Το έργο κέρδισε ο κος Κων/ νος Τριανταφυλλίδης. Αρ. κλήρου 669: «Καϊκιας, Βορειοανατολικός άνεμος» γλυπτό, μπρούτζος, έργο Α. Κοροβέση, προσφορά της ιδίας. Το έργο κέρδισε ο κος Δημήτριος Πρέντζας. Ευχαριστούμε θερμά όσους συνετέλεσαν στην επιτυχία της λαχειοφόρου αγοράς προσφέροντας δώρα.

Ðåñßðëïõò

73

ΝΕΑ ΜΕΛΗ Αθηναίος Ευάγγελος Αναστόπουλος Χρήστος Γριμπίλας Νικόλαος Δεσποτοπούλου Αλεξία Καζάσης Χρήστος Μελκιόρε Ροζέττα Μπρεδήμα Άννα Παληάτσος Δημήτριος Παναγόπουλος Γεώργιος Παρασκευόπουλος Παναγιώτης Περαντζάκης Γεώργιος Τσιμόγιαννη Καλλιρρόη Τσώκος Κων/νος Ψωμάς Στυλιανός

Εκπαιδευτικός Συγγραφέας Γυμναστής - Μοντελιστής Αρχιθαλαμηπόλος Οικονομολόγος Αντιναύαρχος ε.α.-Επίτιμος Υπαρχηγός ΓΕΕΘΑ Λογίστρια Δικηγόρος Αξιωματικός Π.Ν. Αξιωματικός Π.Ν. ε.α. Υποναύαρχος Λ.Σ. ε.α. Πολ. Μηχανικός-Ναυπηγός Ιδ. Υπάλληλος Αξιωματικός Π.Ν. ε.α.

EΠΙΤΙΜΑ ΜΕΛΗ Το Δ.Σ. με την υπ’ αριθμόν 634 συνεδρίασή του ανεκήρυξε ως επίτιμα μέλη τους:

1. κ. Παύλο Ιωαννίδη, 2. κα Αγνή Μπουροπούλου, 3. κ. Γεώργιο Στρίγκο, 4. κ. Ιωάννη Κωστόπουλο, 5. κ. Θεόδωρο Παπαλεξόπουλο 6. κ. Αθανάσιο Μαρτίνο, 7. κ. Βαρδή Βαρδινογιάννη για την ευαισθησία που επιδεικνύουν για τη συνέχιση της λειτουργίας του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος.

Χ Ρ Η Μ ΑΤ Ι Κ Ε Σ Δ Ω Ρ Ε Ε Σ Μέλη και φίλοι του Μουσείου προσέφεραν τα εξής χρηματικά ποσά για την ενίσχυση του. Τους ευχαριστούμε θερμά για την προσφορά τους αυτή. Η εταιρεία Laskaridis Shipping Company και ο Πρόεδρος της και μέλος μας κος Πάνος Λασκαρίδης προσέφερε 10.000,00 ευρώ. Ο κος Αθανάσιος Λούκος προσέφερε 25,00 ευρώ εις μνήμη Τίνας Μελκιόρρε. Ο κος Κων/νος Τσιμόγιαννης προσέφερε 25,00 ευρώ εις μνήμη Τίνας Μελκιόρρε. Η οικογένεια Αλίκης Παϊζη προσέφερε 150,00 ευρώ εις μνήμη Αλκη Σκαρλατίδη. Η οικογένεια Αντωνίου και Μαρίας Σάρδη προσέφερε 30,00 ευρώ εις μνήμη Γεωργίου Τριαντάφυλλου. Η οικογένεια Αντωνίου και Μαρίας Σάρδη προσέφερε 50,00 ευρώ εις μνήμη Αιμιλίας Ραπανάκη. Ο κος Γεώργιος Καλογεράτος προσέφερε 40,00 ευρώ. Ο κος και η κα Δημητρίου Πολέμη προσέφεραν 150,00 ευρώ εις μνήμη Θεόδωρου Νικ. Βούλγαρη. ΠΡΟΣΦΟΡΕΣ ΣΤΟ ΠΩΛΗΤΗΡΙΟ Ο κος Κων/νος Πικρός προσέφερε 30 αντίτυπα του βιβλίου του «Ο Φλαντανελάς και άλλες άγνωστες πτυχές της ναυτικής μας ιστορίας» , το οποίο διατίθεται στο πωλητήριο μας.

Δ Ω Ρ Ε Ε Σ E K Θ Ε Μ ΑΤ Ω Ν Δώρησαν στο Μουσείο και τους ευχαριστούμε θερμά: Ο κ. Α. Κ. Δαμβέργης, ένα αντίτυπο φυλλαδίου, εκδόσεως 1902, του Κ. Ν. Ράδου με τίτλο «Η Ναυτική Ιστορία», με την ευγενική μεσολάβηση του Αρχιπλοιάρχου κ. Νικολάου Δαμβέργη. Η οικογένεια Ζαννή Σαραγά, μέσω του υιού του, Νικολάου Σαραγά, σημαίες και σήματα του Β.Π. ΕΛΛΗ. Ο κ. Γ. Αργυράκος, μία φωτογραφία του πλοίου ανεφοδιασμού φάρων, «Λυκούδης» (Α481) 1952-1973. Ο Ναύαρχος κ. Γεώργιος Μόραλης, αντίγραφα φωτογραφιών με τάξεις της Σ.Ν.Δ. στην Αλεξάνδρεια και τα Ιεροσόλυμα το 1945. Ο κ. Ίων Βορρές, Πρόεδρος του Μουσείου Βορρέ, από το οικογενειακό του αρχείο ένα φωτογραφικό άλμπουμ με στιγμιότυπα από τη σταδιοδρομία του Ναυάρχου Δημητρίου Φωκά, 1921-1924. Η κα. Ευαγγελία Καραγιάννη - Κρητικού ένα αντίγραφο της ομιλίας του Ανδρέα Σ. Κρητικού, Εφόρου του Ιστορικού Αρχείου Εγγράφων του Ναυτικού Μουσείου, η οποία μεταδόθηκε την 30η Ιουνίου 1956 από το Εθνικό Πρόγραμμα του Ραδιοφωνικού Σταθμού Αθηνών επ’ ευκαιρία του εορτασμού της Ναυτικής Εβδομάδος σχετικά με τους Ναυτικούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896 στον Πειραιά και άλλο αρχειακό υλικό.

74

Ðåñßðëïõò

Εταιρείες αρωγοί στους σκοπούς του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, που προσφέρθηκαν να συνεισφέρουν ετησίως χρηματικά ποσά για την επιβίωση του. Ελπίζουμε και άλλες εταιρείες να ακολουθήσουν το παράδειγμα τους για να μπορέσει το Μουσείο να συνεχίσει την λειτουργία του.

ANDRICO MARITIME Co S.A.

1.000,00

AVIN INTERNATIONAL S.A.

1.000,00

ALKYON SHIPBROKING & TRADING Ltd

76

500,00

BRAVE MARITIME CORP. Inc.

1.000,00

EUROPEAN NAVIGATION Inc.

1.000,00

VANOS A.E.

1.000,00

ΑΦΟΙ ΓΟΥΛΑΝΔΡΗ ΕΛΛΑΣ ΕΠΕ

1.000,00

Ðåñßðëïõò

Ðåñßðëïõò

77

Αγαπητοί αναγνώστες, φίλοι και μέλη του Μουσείου. Έχω πολλές φορές πιάσει τον εαυτό μου να νοσταλγεί τα μακρινά ταξίδια και να ονειρεύεται, έστω για μια φορά ακόμα, ένα μπάρκο, ένα ταξίδι, μια απομάκρυνση από το γνώριμο τοπίο μιζέριας της καθημερινής πραγματικότητας που μας περικυκλώνει. Όχι, όχι, μη νομισθεί πως η νοσταλγία των απέραντων πόντων έχει κάτι να κάνει με τις περιγραφές του Καρκαβίτσα, ή με την ακατανίκητη έλξη που ασκούσε το υγρό στοιχείο στον Καββαδία. Αποτελεί περισσότερο αντίδραση και τάση φυγής από το γκρίζο τοπίο της καθημερινότητας, το οποίο μοιάζει να προσγειώνει ανώμαλα την όποια προσπάθεια υπέρβασης και δημιουργηκότητας μπορεί κανείς να ανακαλύψει γύρω του. Δεν είναι επομένως ο Σκάπουλος ο ρομαντικός απόμαχος που ζει μέσα στις θύμησές του, ο ξεμωραμένος από το ατέλειωτο κομπολόϊ των αναμνήσεων, εκείνος που θέλει να ξαναφύγει για τόπους γνώριμους για λιμάνια που έζησε, ξεχνώντας, λόγω του διαστήματος που μεσολάβησε, τους κόπους, τις στενοχώριες, τις κακουχίες και τους κινδύνους του ταξιδιού. Όχι, ο Σκάπουλος θέλει μόνο να φύγει. Όχι προς συγκεκριμένους τόπους, μόνο μακριά από εδώ, μακριά από την πατρίδα που τον πληγώνει όπου κι αν κοιτάξει γύρω του. Δεν ήθελα να χρησιμοποιήσω αυτή την έκφραση την τόσο όμορφη αλλά και τόσο χιλιοειπωμένη. Προσπάθησα να την αποφύγω, αλλά δεν βρήκα άλλη που να αποδίδει τόσο καλά αυτό που αισθάνομαι αναλογιζόμενος τις διάφορες εκδηλώσεις της κοινωνικής μας ζωής. Θα προσπαθήσω στη συνέχεια να περιορισθώ στον τομέα μέσα στον οποίο το περιοδικό εκδίδεται και κυκλοφορεί, αυτόν της ναυτικής παράδοσης και της πολιτικής, εάν υπάρχει, που διέπει τους φορείς που διακονούν το χώρο. Φαντάζομαι, πως αν αφήσω ελεύθερο τον εαυτό μου και επεκτείνω την κριτική μου προς άλλους τομείς της πολιτικής και της κοινωνικής ζωής όπως την αντιλαμβάνομαι, το άρθρο μου θα πετσοκοβόταν από τη λογοκρισία της διοίκησης του Μουσείου και ομολογουμένως δικαιολογημένα. Ας περιοριστούμε λοιπόν στην κριτική της πολιτικής για τους χώρους που φιλοδοξούν να υπηρετούν τη ναυτική παράδοση και κληρονομιά της χώρας μας, μια παράδοση μεγαλύτερη και πλέον μακραίωνη από όλους σχεδόν τους λαούς της γης. Μέχρι το 1949 δεν υπήρχε καμία πολιτική που να καθόριζε κάποιο πλαίσιο αρχών με βάση τις οποίες θα ιδρύονταν και θα διατηρούνταν φορείς που να υπηρετούν και να προβάλλουν τη ναυτική παράδοση. Υπήρχε μόνο μια προφητική παραίνεση του Πλοιάρχου Γεράσιμου Ζωχιού ο οποίος το 1867 επεσήμαινε την ανάγκη ίδρυσης κάποιου φορέα που να συγκέντρωνε όλα τα κειμήλια του κατά θάλασσα αγώνα της εθνικής παλιγγενεσίας κι αυτό σχετικά γρήγορα, γιατί όπως προφήτευε, υπήρχε κίνδυνος προϊόντος του χρόνου να χαθούν. Επ’ ευκαιρία θα ήταν σκόπιμο να αναφερθεί ότι ο Γεράσιμος Ζωχιός ήταν ο εμπνευστής και ιδρυτής του Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου. Οι εθνικές περιπέτειες που μεσολάβησαν κατά τα 82 χρόνια που ακολούθησαν τη ρήση του Ζωχιού, δεν επέτρεψαν να διαμορφωθούν σκέψεις προς τέτοιες κατευθύνσεις που θεωρούνταν και ήσαν 78

Ðåñßðëïõò

ÃñÜöåé ï ÓêÜðïõëïò

πολυτελείς, σε σύγκριση με τις βιωτικές ανάγκες που αντιμετώπιζε το ελληνικό κράτος. Το 1949, είναι γνωστό σε όλους τους αναγνώστες, με ιδιωτική πρωτοβουλία ιδρύθηκε το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος στο οποίο συγκεντρώθηκε σημαντικός αριθμός κειμηλίων της αρχαίας αλλά και της νεώτερης ναυτικής ιστορίας του ελληνισμού. Το Ναυτικό Μουσείο ανδρώθηκε, έγινε μέλος των διεθνών ενώσεων Μουσείων, αντιπροσώπευσε τη χώρα σε εκθέσεις στο εξωτερικό, σε συνέδρια που οργάνωσαν διεθνή φόρα και γενικώς έγινε αποδεκτό ως ο μοναδικός και επίσημος φορέας που πρόβαλλε τη ναυτική κληρονομιά της χώρας μας. Ιδρύθηκαν κατά σειρά στα χαρτιά, το «Μουσείο Εμπορικής Ναυτιλίας», στη θέση αυτού λίγο αργότερα το «Ινστιτούτο Ιστορίας Εμπορικής Ναυτιλίας και Λιμενικού Σώματος», παράλληλα το εκθετήριο ναυτιλιακών ειδών της αποθήκης του ΟΛΠ, που κι αυτό φιλοδοξεί να αυτοτιτλοφορείται «Ναυτικό Μουσείο». Σ’ αυτά θα πρέπει να προστεθεί ένας απροσδιόριστος αριθμός πλοίων Μουσείων, που κατά τους ειδικούς, φθάνει τον φανταστικό αριθμό των τριάντα πέντε. Όλα τα ανωτέρω, πλην εξαιρετικών εξαιρέσεων, ούτε λειτούργησαν, ούτε υπάρχει περίπτωση, στο ορατό τουλάχιστον μέλλον, να λειτουργήσουν, απλώς κατάφεραν να υφαρπάσουν τον πόρο του ΝΑΤ, που είχε θεσμοθετηθεί για τη διατήρηση του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος και να διασπαθίσουν ένα σημαντικό τμήμα πόρων και προσπαθειών στο πλαίσιο έλλειψης συγκεκροτημένης πολιτικής και κάκιστων εισηγήσεων εκ μέρους των αρμοδίων. Η σύγχυση συνεχίζεται και κατασπαταλούνται χρήματα για το στήσιμο διαφόρων εκθετηρίων ναυτικών ειδών ή Μουσείων όπως θέλουν να λένε και κανείς δεν σκέπτεται ότι Μουσείο υπάρχει και μέσω αυτού προβάλλεται η Ελληνική Ναυτική Ιστορία και Παράδοση στο εξωτερικό. Ο Σκάπουλος αισθάνεται θυμό κι απογοήτευση κι ονειρεύεται μια γέφυρα για να φύγει. Όχι να πάει κάπου συγκεκριμένα, απλά να φύγει από το πλαίσιο της αναβλητικότητας, της μη απόφασης, του φόβου λήψεως αποφάσεων που υπαγορεύονται από την κοινή λογική. Υπουργοί, υφυπουργοί, σύμβουλοι, πρόεδροι, συμβούλια, οργανισμοί, ένας ατέλειωτος εσμός ευθυνόφοβων παραγόντων, οι οποίοι περιχαρακώνονται πίσω από τυπικές, νομότυπες διαδικασίες, με τελικό αποτέλεσμα τη μη λήψη αποφάσεων, την ακινησία των θεμάτων, τον συντηρητισμό της αδράνειας. Φίλες και φίλοι. Λυπούμαι που παρασύρθηκα από την αγανάκτηση και την απελπισία που μου δημιουργεί όλο αυτό το κλίμα μέσα στο οποίο καταποντίζεται κάθε προσπάθεια δημιουργίας, κάθε πρωτοβουλία νέας προοπτικής. Ειλικρινά σας εξομολογούμαι πως πάρα πολλές φορές αισθάνομαι την ανάγκη της φυγής από το πνιγηρό πλαίσιο που δημιουργεί η θεώρηση όλων των θεμάτων που αφορούν το Μουσείο και φυσικά όχι μόνο αυτό. Σας αφήνω με το μόνο αισιόδοξο που μπορώ να πω. Έρχεται άνοιξη και καλοκαίρι, η φύση ξαναγεννιέται. Καλό καλοκαίρι. Ðåñßðëïõò

79

ÊÁÔÁËÏÃÏÓ ÐÏËÉÔÉÓÔÉÊÙÍ ÖÏÑÅÙÍ ÍÁÕÔÉÊÇÓ ÐÁÑÁÄÏÓÇÓ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ

Ô.Ê.

ÔÇËÅÖÙÍÁ

ÍÏÌÉÊÇ ÌÏÑÖÇ

ÊÁÔÇÃÏÑÉÁ

Ðáðáññçãïðïýëïõ 2

105 61 ÁèÞíá

Ôçë.: 210 33 68 518 Fax: 210 32 53 680

Í.Ð.É.Ä.

Ãåíéêü

Ãéáëüò Óýìçò

856 00 ÄùäåêÜíçóá

22460 72363 22460 72569

Ä.

Åéäéêü

Óêñá 94

176 63 ÊáëëéèÝá

210 89 57 234

Í.Ð.É.Ä.

-

4. ÈÙÑÇÊÔÏ Ã. ÁÂÅÑÙÖ

¼ñìïò Ðáëáéïý ÖáëÞñïõ -Ôñïêáíôåñü

-

210 98 36 539 210 98 52 578

Êñáôéêü

-

5. Á/Ô ÂÅËÏÓ Ìïõóåßï Áíôéäéêôáôïñéêïý Áãþíá

¼ñìïò Ðáëáéïý ÖáëÞñïõ -Ôñïêáíôåñü

-

210 98 88 457

Êñáôéêü

Åéäéêü

¾äñá

180 40 ¾äñá

22980 52355

Í.Ð.Ä.Ä.

Ôïðéêü

Âéèõíßáò 2

632 00 Í. ÌïõäáíéÜ ×áëêéäéêÞò

23730 26166

Ä.

Åéäéêü

ÔóéëéâÞ

291 00 ÆÜêõíèïò

26950 42436

Í.Ð.É.Ä.

Ôïðéêü

Ïäüò Ìïõóåßïõ 3

330 52 Ãáëáîßäé

22650 41558 22650 41795

Ä.

Ôïðéêü

Ìðü÷áëç Óôáõñüò

291 00 ÆÜêõíèïò

26950 28249

Í.Ð.É.Ä.

Ãåíéêü

11. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÁÉÃÁÉÏÕ

Ðáñíáóóïý 2 & Ëåùö. Êçöéóßáò

151 24 Ìáñïýóé

210 81 25 547 210 98 11 581

Í.Ð.É.Ä.

Ãåíéêü

12. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÁÍÄÑÏÕ

ÄÞìïò ¢íäñïõ

845 00 ¢íäñïò

22820 22264

Í.Ð.Ä.Ä.

Ôïðéêü

13. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÈÇÑÁÓ

Ìðïõìðïõëßíáò 31-33

185 35 ÐåéñáéÜò

210 42 96 815

Í.Ð.É.Ä.

Ôïðéêü

ÄÞìïò Êáëýìíïõ

852 00 ÊÜëõìíïò

22430 51361

Ä

Åéäéêü

15. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÊÑÇÔÇÓ

ÁêôÞ Êïõíôïõñéþôç

731 31 ×áíéÜ

Ôçë.: 28210 91875 Fax: 28210 74484

Í.Ð.É.Ä.

Ãåíéêü

16. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ËÉÔÏ×ÙÑÏÕ

Áã. Áðïóôüëùí 35

602 00 Ëéôü÷ùñï

23520 81402

Í.Ð.É.Ä.

Ôïðéêü

17. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÏÉÍÏÕÓÓÙÍ ÏÉÍÏÕÓÓÅÓ ×ÉÏÕ

Ïéíïýóóåò

821 01 Ïéíïýóóåò

22720 51582

Í.Ð.É.Ä.

Ãåíéêü

ÓôÝöáíïõ Ôóïýñç 20

821 00 ×ßïò

22710 44139

Í.Ð.É.Ä.

Ôïðéêü

ÊáñáïëÞ & Äçìçôñßïõ 28

188 63 ÐÝñáìá

210 44 19 083

Ä.

Åéäéêü

20. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÊÁÂÁËÁÓ

-

-

Ôçë.: 2510 835826 Fax: 2510 226850

Ä.

Åéäéêü

21. ÌÏÕÓÅÉÏ ÍÁÕÔÉÊÇÓ ÐÁÑÁÄÏÓÇÓ & ÓÐÏÃÃÁËÅÉÁÓ ÍÅÁÓ ÊÏÕÔÁËÇÓ

-

814 00 ËÞìíïò

Ôçë.: 22540 51790 22540 51362 Fax: 22540 51763

Ä.

Åéäéêü

-

ÖÜñóá Áñãïóôüëé ÊåöáëëïíéÜ

Ôçë.: 26710 87260 Fax: 26710 25656

Í.Ð.É.Ä.

Ôïðéêü

-

ÊáñäÜìõëá ×ßïò

Ôçë.: 2510 835287 Êéí: 6936 136 145

Í.Ð.É.Ä.

Ôïðéêü

Êñõïíåñßïõ 14

Áã. ÍÜðá Êýðñïò

00357 23816366

Ä.

Ãåíéêü

-

166 74 ÃëõöÜäá

-

É.

Ãåíéêü

ÏÍÏÌÁ

1. ÁËÓÏÓ ÅËËÇÍÉÊÇÓ ÍÁÕÔÉÊÇÓ ÐÁÑÁÄÏÓÇÓ 2. ÄÇÌÏÔÉÊÏ ÍÁÕÔÉÊÏ & ËÁÏÃÑÁÖÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÓÕÌÇÓ 3. ÅËËÇÍÉÊÏ ÉÍÓÔÉÔÏÕÔÏ ÐÑÏÓÔÁÓÉÁÓ ÍÁÕÔÉÊÇÓ ÐÁÑÁÄÏÓÇÓ

6. ÉÓÔÏÑÉÊÏ ÁÑ×ÅÉÏ - ÌÏÕÓÅÉÏ ÕÄÑÁÓ 7. ÌÏÕÓÅÉÏ ÁËÉÅÕÔÉÊÙÍ ÓÊÁÖÙÍ & ÅÑÃÁËÅÉÙÍ 8. ÌÉËÁÍÅÉÏ ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ 9. ÍÁÕÔÉÊÏ & ÉÓÔÏÑÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÃÁËÁÎÅÉÄÉÏÕ 10. ÍÁÕÔÉÊÏ & ÉÓÔÏÑÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÆÁÊÕÍÈÏÕ

14. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÊÁËÕÌÍÏÕ

18. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ×ÉÏÕ 19. ÌÏÕÓÅÉÏ ÁËÉÅÉÁÓ & ÁËÉÅÕÔÉÊÙÍ ÓÊÁÖÙÍ ÓÔÏ ÐÅÑÁÌÁ

22. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÉÏÍÉÏÕ

23. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÊÁÑÄÁÌÕËÙÍ 24. ÌÏÕÓÅÉÏ “ÈÁËÁÓÓÁ” ÊÕÐÑÏÕ 25. ÍÁÕÔÉÊÇ ÓÕËËÏÃÇ Ì. ÌÅÈÅÍÉÔÇ