Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος

ΤΕΥΧΟΣ 59 • ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2007

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ ΜΑΡΙΝΑ ΖΕΑΣ - ΠΕΙΡΑΙΑΣ 185 37 Επιχορηγείται από ΥΠ.ΠΟ. - ΥΕΘΑ/ΓΕΝ-ΝΑΤ

τεύχος 59 ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2007

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α 03

Χαιρετισμός Εκδότη

04

Επετειακό Ημερολόγιο - Μνήμες Ηρώων • Η Αποδημία του Στόλου. Απρίλης 1941. Του Ιωάννη Παλούμπη, Αντιναυάρχου Π.Ν. ε.α.

16

ΑΦΙΕΡΩΜΑ 25 ΧΡΟΝΙΑ HELMEPA • Τι είναι η HELMEPA • Τι είναι η Παιδική HELMEPA • Εκδηλώσεις της HELMEPA το έτος 2006 • 25 χρόνια HELMEPA

24

ΑΝΔΡΟΣ: ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ - ΘΑΛΑΣΣΑ - ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ • Έκθεση Ν.Μ.Ε. στην Άνδρο • Εκδηλώσεις Ναυτικού Ομίλου Αδρία

Öùô.: Á. Áíáãíùóôïðïýëïõ

32

Tñéìçíéáßá ¸êäïóç ôïõ Íáõôéêïý Ìïõóåßïõ ôçò ÅëëÜäïò Kùä. 2528

Το Ν.Μ.Ε. στο Παλέρμο Διεθνής Έκθεση στο Ν.Μ.Ε.

36

ΔΙΕΘΝΗΣ ΗΜΕΡΑ ΜΟΥΣΕΙΩΝ - 18 Μαΐου 2007 Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός «Τρίτωνας»: 18 Μαΐου 2007 - 18 Μαΐου 2008

38

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΑΡΤΑ ΝΕΩΝ - Euro < 26 Το Ν.Μ.Ε. στηρίζει τους νέους

40

Εκπρόσωπος της Αμερικανικής Ακτοφυλακής στο Ν.Μ.Ε.

43

Οι θησαυροί των Λιμανιών Του Κων/νου Τζιαμπάση, Αρχαιολόγου - Ερευνητού

44

Οι Ελληνικοί Υδρογονάνθρακες σε νησαίες, παράκτιες και υποθαλάσσιες περιοχές & η διασφάλιση των συναφών δικαιωμάτων μας. Του Γ. Κ. Γιαγκάκη. Νησιολόγου - Οικονομολόγου

50

ΜΕΤΑΛΛΙΟ ΓΕΝΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΝΑΥΤΙΚΟΥ (ΝΑΥΑΡΙΝΟ) Δημήτριος Γιαννόγλου. Υπίατρος Ελ. Ειδ. Δυνάμεων

52

ΑΠΟΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΝΟΡΜΑΝΔΙΑ • Τα παρασκήνια της πρώτης ημέρας της αποβάσεως του Ι. Κούσουλα • Η απόβαση της Νορμανδίας. Απέραντος ευγνωμοσύνη στους ήρωες του Αρ. Πετρόπουλου.

• Επιστολή του Eisenhower • Απόσπασμα από το ημερολόγιο αμερικανού στρατιώτη • Ανέκδοτο φωτογραφικό υλικό του Ν.Μ.Ε.

58

Διάλεξη του Γερουσιαστή της Πολιτείας του Rhode Island κ. Λεωνίδα Ραπτάκη

60

1η Αμφικτιονία του Διεθνούς Ιπποκράτειου Ιδρύματος της Κω

62

ΣΥΝEΔΡΙΟ Port State Control and Ship Registers

64

Λογοτεχνία & Θάλασσα • Βιβλιοπαρουσιάσεις • Δωρεές βιβλίων & περιοδικών

69

Ημερολόγιο Μουσείου Εκδηλώσεις - Το Ν.Μ.Ε. ήταν εκεί Δωρεές - Νέα Μέλη - Ανακοινώσεις

78

Βαρόμετρο Γράφει ο Σκάπουλος

4 Åîþöõëëï Ïé ãëÜñïé ôçò Èáóïðïýëáò.

ÉäéïêôÞôçò: Íáõôéêüí Ìïõóåßïí ôçò ÅëëÜäïò Ìáñßíá ÆÝáò, ÐåéñáéÜò 185 37 Ôçë.: 210 45 16 264 Fax: 210 45 12 277

16

Åêäüôçò - ÄéåõèõíôÞò: Áíáóôáóßá Áíáãíùóôïðïýëïõ - Ðáëïýìðç Ðñüåäñïò ôïõ Íáõôéêïý Ìïõóåßïõ ÅëëÜäïò Äéåýèõíóç Óýíôáîçò: ÃéÜííçò Ðáëïýìðçò ÅðéìÝëåéá ¸êäïóçò: Áíáóôáóßá Áíáãíùóôïðïýëïõ - Ðáëïýìðç ÉùÜííá Ìðåñìðßëç Áñ÷áéïëüãïò Ì.Ä.Å. ÂõæáíôéíÞò Áñ÷áéïëïãßáò ×áñÜëáìðïò ÔïñôïñÝëçò Ðáéäáãùãüò - Ìïõóåéïëüãïò

24

Äéáöçìßóåéò: Í. Íéêïëáßäçò Ôçë./Fax: 210 24 35 075 Ãñáììáôåßá: ÅëÝíç ÃáóôåñÜôïõ Êáëëéôå÷íéêÞ ÅðéìÝëåéá: ÔÜôóç ÅëÝíç

43

Åêôýðùóç: ÐÁËËÇÓ ÁÂÅÅ Óôá ìÝëç ôïõ Ìïõóåßïõ äéáíÝìåôáé ÄùñåÜí

Ïé áðüøåéò ðïõ åêöñÜæïíôáé óôïí ÐÅÑÉÐËÏÕ åßíáé ðñïóùðéêÝò ôùí óõããñáöÝùí êáé äå äåóìåýïõí ôï Í.Ì.Å. ïýôå åñìçíåýïõí ôçí ðïëéôéêÞ Þ ôéò áðïöÜóåéò ôïõ.

52

Αγαπητά Αγαπητά μας μας μέλη... μέλη... Η

Ελλάδα της Αργοναυτικής εκστρατείας και του Ιάσονα, η Ελλάδα των δύο πελαγίσιων πολιτισμών του Κυκλαδικού και του Μινωικού, η Ελλάδα της πρώτης παγκοσμίως θαλάσσιας εκστρατείας μεγάλης κλίμακας στην Τροία, δεν έχει Ναυτικό Μουσείο. Η Ελλάδα της μεγαλύτερης θαλασσινής περιπέτειας, της Οδύσσειας, η Ελλάδα των αποικιών της Ιταλίας, της Σικελίας, της Μασσαλίας, του Πόντου, η Ελλάδα των τριήρεων, της Σαλαμίνας και του Θεμιστοκλή, δεν τιμά και δεν αναγνωρίζει το Ναυτικό της Μουσείο. Η Ελλάδα του Νεάρχου, του Πυθέα, του Κοσμά του Ινδικοπλεύστη, των δρομώνων, του υγρού πυρός, η Ελλάδα των 3000 νησαίων εδαφών της επικράτειάς της, δεν μπορεί να διατηρήσει το μοναδικό Ναυτικό της Μουσείο ανοιχτό. Η Ελλάδα των παγκοσμίων εμπορικών δικτύων, η Ελλάδα των περιφήμων ναυτιλιακών Οίκων, η Ελλάδα του Μεσολογγίου, του Γαλαξιδίου, της Ύδρας, των Σπετσών, των Ψαρών, της Χίου, της Εγνούσας, της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης, της Άνδρου και της Μυκόνου, της Σύρου και της Κάσου, δεν ενδιαφέρεται για το Ναυτικό της Μουσείο. Η Ελλάδα του Λάμπρου Κατσώνη, των πυρπολικών, η Ελλάδα του Κανάρη, του Μιαούλη, του Τομπάζη και του Σαχτού-

Η ΕΛΛAΔΑ

του Νηρέα, του Κατσώνη, του Τρίτωνα, θεωρεί περιττή τη συνέχιση λειτουργίας του Ναυτικού της Μουσείου. Η Ελλάδα του τρεχαντηριού, του μπάρκου, της τράτας, της Συμιακής σκάφης, η Ελλάδα του περάματος, του επτανησιακού Γατζάο, της Ψαριανής γαλιότας, του κέρκουρου, της σκαμπαβίας, η Ελλάδα των βρικιών και των ταρσανάδων, δεν χρειάζεται Ναυτικό Μουσείο να συγκρατήσει τις μνήμες της ναυτικής της παράδοσης. Η Ελλάδα των καραβομαραγκών, των καρφωτών, των σιδεράδων, η Ελλάδα των καλαφατιστών, η Ελλάδα της παραδοσιακής ναυπηγικής, δεν συντηρεί ούτε τα παραδοσιακά επαγγέλματα, ούτε και τις μαρτυρίες ύπαρξής τους. Η Ελλάδα των Ράλληδων, των Βαλλιάνων, του Λυκιαρδόπουλου, του Βεργωτή, των Σταθάτων, η Ελλάδα του Ωνάση, του Νιάρχου, του Λιβανού, του Εμπειρίκου, του Γουλανδρή, του Δρακόπουλου, η Ελλάδα των Ποταμιάνων, του Χανδρή, του Τσάκου, του Λάτση, του Προκοπίου, του Κωνσταντακόπουλου, δεν μπορεί να καλύψει το κόστος λειτουργίας του Ναυτικού της Μουσείου. Η Ελλάδα της ναυτοσύνης κοιτάζει μόνο τα εντυπωσιοθηρικά. Τα ανεκτίμητα εκθέματα του υπαρκτού Ναυτικού Μουσείου καταστρέφονται από υγρασία και έλλειψη συντήρησης.

ΤΟ ΝΑΥΤΙΚO ΜΟΥΣΕIΟ

ρη, του Ματρόζου και του Παπανικολή, της Μπουμπουλίνας, η Ελλάδα του Ναυαρίνου, η Ελλάδα της Καρτερίας, του πρώτου παγκοσμίως πολεμικού ατμόπλοιου, δεν νοιάζεται κι αν κλείσει το Ναυτικό της Μουσείο. Η Ελλάδα των Βαλκανικών Πολέμων, του Αβέρωφ, του Κουντουριώτη, των ναυμαχιών της Έλλης και της Λήμνου, η Ελλάδα του πρώτου υποβρυχίου παγκοσμίως που έβαλε τορπίλη σε πολεμικές επιχειρήσεις, του Δελφίνος, η Ελλάδα της πρώτης παγκοσμίως αεροπορικής επίθεσης κατά πλοίων επιφανείας με αεροπόρους τον Λοχαγό Μουτούση και τον Σημαιοφόρο Μωραϊτίνη, δεν ενδιαφέρεται να διατηρήσει τις ιστορικές παρακαταθήκες και να προβάλλει την ιστορία της στο Ναυτικό Μουσείο. Η Ελλάδα της ανεκτίμητης συνεισφοράς της εμπορικής της Ναυτιλίας σε νεκρούς και πλοία και στους δύο παγκοσμίους πολέμους, δεν ενδιαφέρεται για την συγκράτηση και την καταγραφή της ιστορικής μνήμης στο Ναυτικό της Μουσείο. Η Ελλάδα των μεγάλων απωλειών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Ελλάδα της Όλγας, του Αδρία, των Ψαρών, της Ύδρας, της Έλλης, του Λέοντος, του Πρωτέα του Γλαύκου,

Τα 2500 εκθέματα που έχουν συγκεντρωθεί και οι χιλιάδες σελίδων των αρχείων είναι εκεί, περιμένουν σιωπηλά την εκδήλωση του ενδιαφέροντος της Πολιτείας, βοώντας εύγλωττα τις θυσίες των κατά θάλασσα αγώνων και τη ναυτική παράδοση των 100 και πλέον αιώνων, που μας έρχεται από την αχλύ της προϊστορίας.

Γι’ αυτό παρακαλούμε το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας ν’ αναλάβει τις απαιτούμενες ενέργειες για την επαναφορά (του πόρου του ΝΑΤ) των χρημάτων που έχουν παρακρατηθεί από το 1992 και παραμένουν αδιάθετα. Η θεσμοθέτηση αυτών των εσόδων είχε γίνει από το 1966 για να καλύπτει τα λειτουργικά έξοδα του Μουσείου και προέρχεται από την εφοπλιστική κοινότητα. Το ΝΑΤ είχε οριστεί από την πολιτεία μόνο ως φορέας συγκέντρωσης τους. Διατηρούμε την βεβαιότητα ότι ο πολιτισμός του Υπουργού Εμπορικής Ναυτιλίας θα δώσει λύση.

Αναστασία Αναγνωστοπούλου - Παλούμπη Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε. Ðåñßðëïõò

3

Åðåôåéáêü Çìåñïëüãéï

ÌíÞìåò Çñþùí

Ç Áðïäçìßá ôïõ Óôüëïõ. Áðñßëçò 1941. Του Ιωάννη Παλούμπη, Αντιναυάρχου Π.Ν. ε.α. Απρίλης του 1941 ήταν σκληρός για την Ελλάδα. Η αναμενόμενη από καιρό επίθεση της Γερμανίας στα βόρεια σύνορα ξεκίνησε στις 6 του μήνα με στόχο να τελειώσει γρήγορα την Ελληνική υπόθεση, ώστε απερίσπαστη να βαδίσει προς Ανατολάς. Ήταν διττή η Γερμανική πρόθεση, αφ` ενός να κλείσει ένα μέτωπο που θα μπορούσε να αποτελέσει αγκάθι στη δεξιά πλευρά της προς Ανατολάς πορείας, αφ` ετέρου να απαγκιστρώσει τη σύμμαχό της, τη φασιστική Ιταλία από μια ταπεινωτική ήττα, που έδινε ελπίδες σ` όλο τον κόσμο πως οι δυνάμεις του άξονα δεν ήσαν ανίκητες. Η χώρα βρέθηκε απέναντι σε δύο ισχυρότατους στρατούς τον Γερμανικό και τον Ιταλικό, πίσω από τους οποίους διαγούμιζαν σαν ύαινες Βουλγαρικές και Αλβανικές ορδές. Το Πολεμικό Ναυτικό της εποχής ανακάλυπτε για πρώτη φορά το σκληρό πρόσωπο του πολέμου μέσα από τις ακατάπαυστες Γερμανικές αεροπορικές επιδρομές, που έκαναν την προηγούμενη περίοδο του Ελληνοϊταλικού πολέμου να μοιάζει με εποχή αθωότητας. Το μέχρι τότε έργο που είχε επιτελεσθεί από το Ναυτικό ήταν μεγάλο και σημαντικό και συνίστατο στην εκτέλεση όλων των σχεδίων μεταφορών εφέδρων και εφοδίων από τα νησιά, αλλά και τα μακρινά νότια λιμάνια της χώρας και η προώθησή τους στο βορειοδυτικό μέτωπο. Η υποτονική παρουσία της Ιταλικής αεροπορίας και του Ιταλικού ναυτικού, όχι μόνο διευκόλυνε την απρόσκοπτη ολοκλήρωση του έργου του Ναυτικού μας, αλλά επέτρεψε στην Ελληνική στρατιωτική ηγεσία να τολμήσει να αναλάβει ναυτικές επιχειρήσεις επιφανείας στην Αδριατική, μαζί με τις αντίστοιχες των υποβρυχίων που διεξάγονταν από την αρχή του πολέμου. Η μεταφορά του πολέμου από τη Γερμανική αεροπορία σε όλες τις λιμενικές εγκαταστάσεις και οι επιθέσεις στα πολεμικά και εμπορικά πλοία στα λιμάνια και τα αγκυροβόλια του Σαρωνικού, άρχισε αμέσως από το πρωί της 6ης Απριλίου με αεροπορικές αναγνωρίσεις προάγγελους των επιδρομών που άρχισαν από το βράδυ της ίδιας μέρας. Η ισχνή αεροπορική κάλυψη από τα ελάχιστα αεροσκάφη διώξεως, που είχαν διατεθεί από την Αγγλία, δεν ήταν σε θέση να εμποδίσει αποτελεσματικά τα Γερμανικά βομβαρδιστικά και μετά τις πρώτες μέρες του πολέμου και την προέλαση προς Νότον των Γερμανικών στρατευμάτων εξαφανίστηκε τελείως. Έτσι ως μόνα αμυντικά μέσα παρέμεναν οι πυροβολαρχίες της αντιαεροπορικής άμυνας, σκορπισμένες σε επίκαιρα σημεία πάνω απ` το λιμάνι του Πειραιά και τον 4

Ðåñßðëïõò

Τα υποβρύχια “Κατσώνης”, “Παπανικολής”, “Πρωτεύς” στο λιμάνι των Πατρών με το συνοδό Υ/Β – πλωτό συνεργείο “Ήφαιστος” σε συνδυασμένες ασκήσεις τον Ιούνιο του 1938.

Ναύσταθμο και τα αντιαεροπορικά πυροβόλα των ίδιων των πλοίων. Προφανής σκοπός των αεροπορικών επιθέσεων ήταν αφ` ενός η μετάδοση παραλυτικού τρόμου ώστε να εξατμισθεί κάθε διάθεση αντίδρασης, αφ` ετέρου η αποκοπή της οδού διαφυγής του μικρού Βρετανικού εκστρατευτικού σώματος που υποχωρούσε κι αυτό προς Νότον. Παράλληλα με τους βομβαρδισμούς τα Γερμανικά αεροσκάφη πόντιζαν και μαγνητικές νάρκες στις εισόδους των λιμένων και τις προσβάσεις των αγκυροβολίων, επιφέροντας απερίγραπτη σύγχυση και προσθέτοντας έναν ακόμα θανάσιμο κίνδυνο στην ασφάλεια των πλοίων. Στο ιστορικό που ακολουθεί καταβλήθηκε προσπάθεια να συλλεγούν και να κωδικοποιηθούν τα κυριότερα γεγονότα, ώστε να χωρέσουν στον περιορισμένο χώρο του παρόντος σημειώματος. Πρωινές ώρες της 6ης Απριλίου, σχεδόν ταυτόχρονα με τη γνωστοποίηση της Γερμανικής επίθεσης, δύο Γερμανικά αναγνωριστικά αεροσκάφη υπερέπτησαν του λιμένος του Πειραιώς, του Ναυστάθμου και των λιμενικών εγκαταστάσεων του Κερατσινίου. Το δεύτερο που πετούσε σε χαμηλό ύψος 5.500-6.500 μέτρων εβλήθη και κατέπεσε στη Ναύπακτο. Το ίδιο βράδυ έλαβαν χώρα δύο ημερινές και έξι νυχτερινές επιδρομές εναντίον του λιμένος του Πειραιά. Βυθίστηκε το Βρετανικό Cyrian Prince στο Κερατσίνι και εβλήθη και ανεφλέγη το Βρετανικό φορτηγό Clan Frazer που εκφόρτωνε

παραβεβλημένο στο πρώτο λιμενικό υπόστεγο του λιμένος Πειραιώς. Με την επομένη αεροπορική επιδρομή εβλήθη και πάλι η περιοχή με αποτέλεσμα το πλοίο, το υπόστεγο και οι φορτηγίδες εκφόρτωσης να παρουσιάζουν ένα φλεγόμενο σύνολο. Το Βρετανικό πλοίο περιείχε μεταξύ άλλων και 400 τόνους τροτύλη που προορίζονταν για το Ελληνικό πυριτιδοποιείο. Την 070300 το Clan Frazer εκρήγνυται και δημιουργεί σκηνές κόλασης στο λιμάνι και στην πόλη. Λόγω της έκρηξης: • Βυθίστηκαν ή καταστράφηκαν το Clan Frazer, το ναυαγοσωστικό Viking, το ρυμουλκό Κεραυνός, τα ατμόπλοια Ακρόπολις, Πατρίς, City of Roubaix, Κυρά Παναγιά.

• Ρυμουλκήθηκαν και προσαράχθηκαν φλεγόμενα στα Σελίνια της Σαλαμίνας τα ατμόπλοια Πεταλιοί, Αγαλιανή, Στυλιανή, Ευβοϊκός.

• Σώθηκαν εν όλω ή εν μέρει τα ατμόπλοια Πολικός (πλωτό νοσοκομείο), Ζάκυνθος, Clam Caming, Daviς, Μόσχα Γουλανδρή, Γεώργιος, Αθηνά Σ., Κ. Λουλούδης. Τα Βρετανικά πολεμικά Ajax και Calcutta που ζητούσαν από νωρίτερα χάρτες με τις θέσεις των ποντισθεισών από την πρώτη επίθεση ναρκών ώστε να εξέλθουν από το λιμάνι του Πειραιά, αποπλέουν για να αποφύγουν την καταστροφή και εξέρχονται άθικτα. Τις επόμενες μέρες η εχθρική αεροπορική δραστηριότητα συνεχίζεται αμείωτη. Την 9η Απριλίου, η 11η Μοίρα Ναυτικής

ÅÐÅÔÅÉÁÊÏ ÇÌÅÑÏËÏÃÉÏ

Αεροπορίας συμπτύσσεται από το Βαλτούδι του Παγασητικού στο Φάληρο. Την 10η Απριλίου ο Α/ΓΕΝ υποβάλλει υπόμνημα στον Πρωθυπουργό με θέμα τη μετακίνηση του Στόλου προς Νότον. Συγκαλείται ΑΝΣ στο οποίο συμμετείχαν ο Υφυπουργός Ναυτικών Ι. Παπαβασιλείου, ο ΓΕΒΝ (Γενικός Επιθεωρητής Βασιλικού Ναυτικού) Αντιναύαρχος Οικονόμου, ο Α/ΓΕΝ Υποναύαρχος Σακελλαρίου, ο ΑΣ Υποναύαρχος Καββαδίας, και ο ΑΒΝ (Αρχηγός Βασιλικού Ναυστάθμου) Υποναύαρχος Δελαγραμμάτικας. Όλοι συμφωνούν, πλην του Ναυάρχου Οικονόμου, ότι σε περίπτωση καταλήψεως της χώρας ο Στόλος πρέπει να μετασταθμεύσει στην Αλεξάνδρεια για να συνεχίσει τον αγώνα στο πλευρό της Αγγλίας. Ο Ναύαρχος Οικονόμου θεωρούσε ότι μεταστάθμευση ενός τμήματος του Ναυτικού, συγκεκριμένα των υπηρετούντων στο Στόλο, θα δίχαζε μεταπολεμικά το

ρά, Κουντουριώτης, Αετός και Υ/Β Παπανικολής που για διάφορους λόγους βρέθηκαν έξω από τον όρμο, όλος ο υπόλοιπος Στόλος βρίσκεται αποκλεισμένος. Την ίδια νύχτα στο στενό Καφηρέως βομβαρδίζεται και βυθίζεται το πλωτό νοσοκομείο Αττική. Ο Κυβερνήτης του, Έφεδρος Πλοίαρχος Μελετόπουλος, πεθαίνει από καρδιακή προσβολή κολυμπώντας δίπλα στο πλοίο του, ενώ κατευθυνόταν προς αυτό, για να βυθισθεί μαζί του. Το πρωί της 12ης Απριλίου ο Κουντουριώτης (Αντιπλοίαρχος Δ. Γαζής) περισυλλέγει 63 ναυαγούς από την περιοχή. Το απόγευμα της 12ης Απριλίου ο ΑΣ επιβαίνει προσωπικά στον Λέοντα και προκινδυνεύοντας, οδηγεί τις τρεις Μοίρες Αντιτορπιλικών του Στόλου εκτός αγκυροβολίου από τον Πόρο Μεγάρων. Η περαιτέρω πρόθεσή του είναι να διασώσει τα πλοία απομακρύνοντάς τα από το Σαρωνικό. Η Κυβέρνηση διατηρεί επιφυ-

δεν εκτελείται. Παρατηρείται αναβλητικότητα. Δεν υπάρχει πίεση από το ΓΕΝ προς την Κυβέρνηση. Το ηθικό του προσωπικού πέφτει συνεχώς. Η ΤΥΧΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΤΟΡΠΙΛΙΚΟΥ “ΒΑΣ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ” (ΑΝΤΙΠΛΟΙΑΡΧΟΣ ΠΥΡΟΣ ΛΑΠΠΑΣ) Την νύχτα 13-14 Απριλίου στον όρμο Σοφικού χτυπήθηκε το αντιτορπιλικό Βασιλεύς Γεώργιος, το ένα από τα δύο, μαζί με το Βασίλισσα Όλγα, περισσότερο σύγχρονα αντιτορπιλικά του Β.Ν. Στην πραγματικότητα βόμβα μεγάλης εκρηκτικής ισχύος εξερράγη κοντά στο αριστερό ισχύον του πλοίου προκαλώντας τεράστιο ρήγμα στα ύφαλα. Παρατηρείται αταξία και σύγχυση και μεγάλο μέρος του πληρώματος εγκαταλείπει το πλοίο χωρίς να έχει δοθεί εντολή προς τούτο. Ο Γεώργιος, τελικά, με μεγάλη κλίση αριστερά της τάξεως των 20 Το αντιτορπιλικό “Βασιλεύς Γεώργιος”.

προσωπικό του σώματος σε πολεμιστές της Μέσης Ανατολής και σε μη πολεμιστές, αυτούς που θα παρέμεναν πίσω. Τον νέο αυτό διχασμό τον θεωρούσε καταστροφικό και έτσι ήταν αντίθετος με την αρχή της μεταστάθμευσης. Ο ίδιος επιχειρηματολογεί ότι η διαταγή για μεταστάθμευση που ακολούθησε, άσχετα αν ήταν αναπόφευκτη η προετοιμασία αποχώρησης του Στόλου, υπήρξε θανάσιμο πλήγμα για το ηθικό του προσωπικού του Ναυτικού. Με βάση τα πρακτικά του ΑΝΣ και το υπόμνημα του Α/ΓΕΝ εκδίδεται η υπ’ αριθ. 927/11-4-1944 απόρρητη διαταγή του Προέδρου της Κυβέρνησης. Την επομένη μάλιστα, 12η Απριλίου, υπενθυμίζεται δια σήματος το απόρρητο της διαταγής, δηλαδή ότι προορίζεται για Αρχηγούς και Ανώτερους Διοικητές και επομένως τα μέτρα που θα ελαμβάνοντο θα έπρεπε να ήσαν καμουφλαρισμένα και με περίσκεψη. Την νύχτα της 11-12 Απριλίου μετά τις 2200 άνω των 50 Γερμανικών αεροσκαφών σε αλλεπάλληλα κύματα βομβαρδίζουν το αγκυροβόλιο του Στόλου στην Ελευσίνα και ναρκοθετούν τις προσβάσεις. Εκτός από τα αντιτορπιλικά Ψα-

λάξεις προβάλλοντας την τυχόν αιφνίδια ανάγκη του Βασιλέως. Την νύχτα 12-13 Απριλίου ναρκοθετούνται οι προσβάσεις του λιμένος του Βόλου στον Παγασητικό με μαγνητικές και ακουστικές νάρκες. Την 13η Απριλίου βομβαρδίζεται το Ληξούρι της Κεφαλονιάς και πολυβολείται επί 10λεπτον το πλωτό νοσοκομείο Ελληνίς (Έφεδρος Πλοίαρχος Χ. Ρεβίδης) που έπλεε κοντά στη Λευκάδα. Την 14η Απριλίου εξαπολύεται αεροπορική επίθεση πάλι εναντίον του λιμένος Βόλου. Την ίδια μέρα βομβαρδίζεται η Πρέβεζα από σμήνος 14 Ιταλικών αεροσκαφών. Την 16η Απριλίου εκδίδεται η 944 διαταγή του Υφυπουργού Παπαβασιλείου που διευκρινίζει τις κινήσεις του προσωπικού των Υπηρεσιών Ξηράς μετά τη μεταστάθμευση του Στόλου. Η διευκρινιστική αυτή διαταγή προήλθε μάλλον από παρέμβαση του Ναυάρχου Οικονόμου στον Βασιλέα και κατά πάσα πιθανότητα αποδοχή της παρέμβασης αυτής, διότι κατ` ουσίαν διευκρινίζει ότι οι υπηρετούντες σε Υ.Ξ. θα παρέμεναν στη Ελλάδα. Παρά την έκδοση των διαταγών, η 927

μοιρών φθάνει δι΄ ιδίων μέσων στον ναύσταθμο το πρωί της 14ης Απριλίου και επιτυγχάνεται ο δεξαμενισμός του μόλις την 17η Απριλίου, οπότε λόγω των εκτεταμένων ζημιών που διαπιστώνονται, λαμβάνεται απόφαση να βυθισθεί. Λόγω σκότους αναβάλλεται η βύθιση για την επομένη, κατά την οποία προσέρχεται στο πλοίο ο Α/ΓΕΝ για να σχηματίσει προσωπική αντίληψη της κατάστασης. Διατάσσεται να μετατεθεί το πλήρωμα στον ΑΔΣ (Ανώτερο Διοικητή Σχολών). Επικρατούν ψυχραιμότερες εκτιμήσεις για προχειρότατη επισκευή μέχρι την 24η Απριλίου. Επιστρέφει ο Κυβερνήτης και το πλήρωμα. Στις 23 Απριλίου σε μία αεροπορική επίθεση το πλοίο βάλλεται στη δεξαμενή και υφίσταται νέες ζημιές που θα επιβραδύνουν την επισκευή κατά 5-7 ημέρες. Την 24η Απριλίου διατάσσεται εκ νέου αποβίβαση του πληρώματος και παραλαβή των υλικών που μπορούσαν να αποκομισθούν. Το ίδιο βράδυ ο ΑΒΝ (Αρχηγός Βασιλικού Ναυστάθμου) διέταξε τον Κυβερνήτη να βυθίσει το πλοίο. Λόγω των ρηγμάτων το πλοίο δεν μπορούσε να αποδεξαμενισθεί. Την 25η Απριλίου ο Λάππας παρουσιάζεται στο Υπουργείο Ðåñßðëïõò

5

ÅÐÅÔÅÉÁÊÏ ÇÌÅÑÏËÏÃÉÏ

Αντιτορπιλικό “Λέων”

Ναυτικών και ο, παραλαβών εν τω μεταξύ Υπουργός Ναύαρχος Σακελλαρίου, διατάσσει να καταστραφεί το πλοίο μαζί με τη δεξαμενή, κατόπιν εκτελεστικού σήματος που θα εσημαίνετο από το Υπουργείο. Το εκτελεστικό δεν δόθηκε. Το βράδυ της 25ης Απριλίου ο Ναύαρχος Οικονόμου, ο οποίος αντικαθιστούσε τον Υπουργό που έλειπε, διέταξε να καταστραφεί το πλοίο χωρίς να θιγεί η δεξαμενή, παρά τις διαμαρτυρίες του ΑΒΝ για το ανεφάρμοστο της διαταγής. Την 26η Απριλίου επιχειρήθηκε να προκληθούν βλάβες στους στροβίλους του πλοίου με δύο εναυσματοδόκες. Οι ζημιές που προκλήθηκαν ήταν μικρές και το πλοίο έπεσε στα χέρια του εχθρού, επισκευάσθηκε και χρησιμοποιήθηκε. Την νύχτα 14-15 Απριλίου ο καπετάνιος του Βρετανικού φορτηγού Clam Caming αγχωμένος από τις συνεχείς αεροπορικές επιθέσεις αποπλέει μόνος του από τον Πειραιά και πλέει προς Νότον, χωρίς να ζητήσει οδηγίες πλου από την ΝΑΠ3 (Ναυτική Αμυντική Περιοχή) και προφανώς αγνοώντας την ύπαρξη του ναρκοπεδίου Αιγίνης – Φλεβών. Οι άνδρες του οχυρού αντιλαμβανόμενοι την επικίνδυνη πορεία του φορτηγού επιχειρούν να το ειδοποιήσουν με φωτεινά σήματα και βολή πυροβόλου. Όταν η ειδοποίηση γίνεται αντιληπτή είναι αργά. Επιχειρώντας το φορτηγό να αναστρέψει χτυπά την πρύμη του σε νάρκη και βυθίζεται γρήγορα. Ο ΑΣ επιβαίνων του Όλγα (Πλοίαρχος Α. Λεοντόπουλος) σπεύδει και διασώζει 150 ναυαγούς. Την 15η Απριλίου ο Ήφαιστος, έχοντας εξέλθει μόνος του από τον Πόρο Μεγάρων και όντας αγκυροβολημένος στη Σκάλα Μεγάρων, υφίσταται αεροπορική επίθεση χωρίς να βληθεί. Ο Κυβερνήτης (Αντιπλοίαρχος Κ. Φιλίππου) αποφασίζει αυτοβούλως να αλλάξει αγκυροβόλιο και πλέει στον όρμο Τρούπικα Σαλαμίνος. Την ίδια μέρα η Σφενδόνη (Αντιπλοίαρχος Καλκανδής) υφίσταται αεροπορική επίθεση στον Νότιο Ευβοϊκό χωρίς να βληθεί.

6

Ðåñßðëïõò

Την ίδια μέρα βομβαρδίζεται ο Βόλος. Την 16η Απριλίου βομβαρδίζεται η Χαλκίδα και βυθίζεται ένα από τα αγκυροβολημένα εκεί φορτηγά. Λόγω των συνεχών αεροπορικών επιθέσεων στο λιμάνι του Πειραιά και την πόντιση μαγνητικών ναρκών στις προσβάσεις, τα φορτηγά πλοία Κεχρέα, Αντίκλεια, Ευανθία, Αντώνιος, Τζούλια, και Ουρανία Νικολάου, περιμένοντας συνοδεία προς Νότον, διαδρομούν μεταξύ Πούντας και Φαλήρου. Την 16ην Απριλίου ο Κουντουριώτης διατάσσεται να συνοδεύσει τα φορτηγά στον Πόρο. Αργότερα η κάλυψη των φορτηγών ανατίθεται διαδοχικά στον Ιέρακα (Αντιπλοίαρχος Β. Κύρης) και στα Ψαρά (Αντιπλοίαρχος Π. Κώνστας), μέχρι τη νύχτα της 18-19 Απριλίου, οπότε οδηγούνται στο Φάληρο και εντάσσονται σε νηοπομπή που αποπλέει προς Νότον. Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΤΟΡΠΙΛΙΚΟΥ “ΛΕΩΝ” (ΠΛΟΙΑΡΧΟΣ Π. ΠΡΩΤΟΠΑΠΠΑΣ) Την 14-15 Απριλίου ο Λέων συνόδευσε στη Σούδα το επιβατηγό Αρντένα. Κατά τον πλουν υπέστη τορπιλική επίθεση από υποβρύχιο με δύο τορπίλες που αστόχησαν και πέρασαν πολύ κοντά από την πλώρη του. Έβαλε 4 βόμβες βάθους στην υποτιθέμενη θέση του υποβρυχίου και συνέχισε το ταξίδι του. Μετά την εκφόρτωση του επιβατηγού, το συνόδευε πάλι προς τον Πειραιά. Τα δύο πλοία απέπλευσαν από τη Σούδα τη νύχτα της 17ης Απριλίου. Προέπλεε ο Λέων σε απόσταση 800 μέτρων, χωρίς ελίγδην ή άλλους χειρισμούς. Την 0120 της 18ης το Αρντένα προσκρούει στην πρύμη του αντιτορπιλικού. Οι τρεις αξιωματικοί της γεφύρας του Λέοντα δεν έδωσαν ικανοποιητική εξήγηση των κινήσεων των δύο πλοίων. Αποκόπηκαν εννέα μέτρα της πρύμης του αντιτορπιλικού. Μία ή δύο βόμβες βάθους εκρήγνυνται παρά τις ασφαλιστικές διατάξεις. Οι δύο άξονες στρεβλώθηκαν και η κίνηση του πλοίου κατέστη αδύνα-

τη. Δύο αξιωματικοί φονεύονται, ο Ανθυποπλοίαρχος Σπυρίδωνος και ο Σημαιοφόρος Μηχ. Δασκόλιας. Το στεγανό του ηλεκτροστασίου άντεξε και το πλοίο παρέμεινε στην επιφάνεια. Ο Λέων έστειλε σήμα για άμεση ανάγκη συνδρομής νότια της Φαλκονέρας. Ο ΑΣ επιβαίνων της Όλγας έσπευσε. Ο Κυβερνήτης του Λέοντος, βλέποντας ότι δεν υπήρχε άμεσος κίνδυνος, διέταξε το Αρντένα να τον ρυμουλκήσει. Παρά την καθησυχαστική αναφορά, ο ΑΣ με την Όλγα συνέχισε και στις 0600 το πρωί συνάντησε το ζεύγος. Ο ΑΣ παρά την εκτίμησή του ότι το πλοίο θα έπρεπε να βυθισθεί επί τόπου, για ζήτημα γοήτρου και ηθικού επέμεινε να το επαναφέρει στον Ναύσταθμο. Ανέθεσε την περαιτέρω συνοδεία του ζεύγους στο Σπέτσαι που είχε ήδη καταπλεύσει στην περιοχή. Την επομένη, απόπειρα ρυμουλκήσεως του πλοίου από τον Πάνθηρα στη Σούδα απέτυχε και το πλοίο παρέμεινε στον Σαρωνικό ουσιαστικά αχρηστευμένο. Τη νύχτα της 21ης Απριλίου το ρυμουλκό Ειρήνη Βερνίκου άρχισε τη ρυμούλκηση του Λέοντος προς Κρήτη, συνοδευόμενο από το Σφενδόνη, με ταχύτητα 3-5 κόμβων. Κατέπλευσαν στη Σούδα την 0600 της 23ης Απριλίου ύστερα από ένα δύσκολο ταξίδι 40 ωρών. Την 24η Απριλίου ο όρμος της Σούδας δεχόταν επανειλημμένες προσβολές, λόγω της εκεί παρουσίας μεγάλης Βρετανικής νηοπομπής, που απεβίβαζε στρατό. Ο Λέων εβλήθη και βυθίστηκε μέσα στον όρμο. ΤΑ ΓΕΓΟΝOΤΑ ΤΟΥ ΩΡΩΠΟY Ήδη από την 14η Απριλίου και μετά την τύχη του αντιτορπιλικού Βασ. Γεώργιος, είχε εκδοθεί σήμα από ΓΕΝ/Γ να ευρίσκονται σε ετοιμότητα στη διάθεση του Προέδρου της Κυβέρνησης το αντιτορπιλικό Βασ. Όλγα και ένα τύπου Ύδρας. Την 0021 της 17ης Απριλίου ο ΑΣ διέταξε τα Όλγα, Σπέτσες και Αετό να είναι

ÅÐÅÔÅÉÁÊÏ ÇÌÅÑÏËÏÃÉÏ

Το αντιτορπιλικό “ΙΕΡΑΞ”

έτοιμα για άπαρση την 2000. Την διαταγή ακύρωσε το μεσημέρι και επανέφερε σε ισχύ στις 1438 της ίδιας μέρας. Από τον Υφυπουργό Εμπορικής Ναυτιλίας κρίθηκε ότι τα τρία πλοία δεν ήσαν αρκετά για την μεταφορά των αξιωματούχων της Κυβέρνησης και διέθεσε πρόσθετα το επιβατηγό Σοφία, το οποίο στάλθηκε να παραλάβει από τον Ωρωπό μέλη της Κυβέρνησης και ανώτερους κρατικούς λειτουργούς. Ο Ιέραξ, που λίγο νωρίτερα είχε παραλάβει από τον Ωρωπό 9 κιβώτια του Γενικού Στρατηγείου για μεταφορά τους στη Σούδα και βρισκόταν ήδη εν πλω, διατάσσεται να επιστρέψει για να συνοδεύσει το Σοφία και επαναπλέει στον Ωρωπό, περί τα μεσάνυχτα της 17ης Απριλίου. Σάλος, σύγχυση, νευρικότητα, επικρατούν ενώ στο πλοίο λαμβάνονται εν πλω σπασμωδικές διαταγές για απόλυση εφέδρων, καταστροφή αρχείων και πληρωμή έκτακτης μισθοδοσίας 3-6 μηνών στα στελέχη του Β.Ν. Ο Κυβερνήτης Αντιπλοίαρχος Β. Κύρης καλεί το πλήρωμά του, αναλαμβάνει την ευθύνη μη υπακοής στις διαταγές απόλυσης, που αφορούν τα δύο τρίτα του πληρώματός του και απειλεί με εκτέλεση όποιον έχει αντίρρηση. Όλοι πειθαρχούν. Στο μεταξύ, με τον κατάπλου στον Ωρωπό, έγινε αντιληπτή η έκταση της ταραχής και της ασυναρτησίας. Στην παραλία συνωστίζονταν επίσημοι με ποικίλες αποσκευές και οι αντικρουόμενες διαταγές για επιβίβαση και αποβίβαση διαδέχονταν οι μεν τις δε. Τη σύγχυση επέτειναν και οι συχνές αεροπορικές επιθέσεις. Τα δύο πλοία, Ιέραξ και το επιβατηγό Σοφία, απέφευγαν τις βόμβες, απάροντας εγκαίρως και ελισσόμενα με μεγάλη ταχύτητα. Τα πλοία παρέμειναν δύο μέρες σ΄αυτή την κατάσταση και όταν καταστάλαξε η μεγάλη σύγχυση, από πληροφορίες που έφεραν τη Γερμανική είσοδο στην Αθήνα, όχι τόσο άμεση, όσο είχε νομισθεί, διατάχθηκε ο Ιέραξ (18/4) να οδηγήσει το Σοφία στη Σκάλα Ωρωπού να φορτώσει

Ο Ναύαρχος Π.Ν. ε.α. Β. Κύρης.

από εκεί είδη του Γενικού Στρατηγείου και να αποπλεύσει το ταχύτερο για την Κρήτη. Ύστερα και από σχετική έγκριση του Υφυπουργού Εμπορικής Ναυτιλίας προς τον καπετάνιο του Σοφία, που πρόσθεσε μια ακόμα κωμικοτραγική καθυστέρηση, τα δύο πλοία φόρτωσαν και έφυγαν για τη Σούδα. Ο ΣΤΑΣΙΑΣΤΙΚOΣ ΑΠOΠΛΟΥΣ ΤΟΥ “ΑΒEΡΩΦ” Η τύχη του Αβέρωφ είχε απασχολήσει πολύ το Επιτελείο ένεκα της μειωμένης μαχητικής του ικανότητας, λόγω παλαιότητας. Μετά την αεροπορική επίθεση της 11-12 Απριλίου, αποφασίσθηκε να εγκαταλειφθεί το πλοίο γιατί θεωρήθηκε καταδικασμένο να βυθισθεί. Την 12η Απριλίου διατάχθηκε η εκκένωση και η αφαίρεση του αντιαεροπορικού οπλισμού που είχε εγκατασταθεί. Την 13 Απριλίου

επεκράτησαν άλλες απόψεις και διατάχθηκε η ανασυγκρότηση του πλοίου και η επάνοδος του πληρώματος. Ύστερα από εξέταση πολλών ενδεχομένων σεναρίων, μεταξύ των οποίων και της αυτοβύθισης του πλοίου, για να μην πέσει στα χέρια του εχθρού, λήφθηκε η απόφαση να κατέλθει στην Αλεξάνδρεια, εντασσόμενο σε πρώτη ευκαιρία σε νηοπομπή με αντιαεροπορική και ανθυποβρυχιακή προστασία. Έτσι από τη νύχτα της 14-15 Απριλίου, ο Α.Σ επέβη σιωπηρά στο Όλγα, χωρίς να υποστείλει επίσημα το σήμα του από τον Αβέρωφ και παράλληλα εγκατέστησε τον Αρχιεπιστολέα του Πλοίαρχο Ζαρόκωστα (κυβερνήτη του Αβέρωφ) στα γραφεία του ΑΔΣ (Ανώτερος Διοικητής Σχολών) στο Σκαραμαγκά, με αποστολή την επιλογή επίλεκτου προσωπικού από τα διαλυόμενα οχυρά και τις Ναυτικές Διοικήσεις, καθώς ο εχθρός προωθείτο προς Νότον. Η απομάκρυνση του ΑΣ και του Κυβερνήτη Ζαρόκωστα παρεξηγήθηκε από το πλήρωμα, μηδέ των Αξιωματικών εξαιρουμένων, και εξελήφθη ότι σήμαινε την εγκατάλειψη του πλοίου και την αδιαφορία για την τύχη του. Αργότερα ειδοποιήθηκε ο Ύπαρχος Αντιπλοίαρχος Παπαβασιλείου, ότι ορίσθηκε Κυβερνήτης του πλοίου ο Πλοίαρχος Βλαχόπουλος και το πλοίο θα απέπλεε την επομένη 16η Απριλίου και ώρα 1600 το απόγευμα. Η είδηση έγινε δεκτή με ενθουσιασμό και τη νύχτα 15-16 Απριλίου το πλήρωμα παρέλαβε 600 τόνους γαιάνθρακες και ετοίμασε το πλοίο για απόπλου με αξιέπαινη ταχύτητα. Ο Βλαχόπουλος επέβη το πρωί της 16ης Απριλίου. Η ευχάριστη ατμόσφαιρα σκιάσθηκε και πάλι όταν αναγγέλθηκε η αναβολή του απόπλου της νηοπομπής στην οποία επρόκειτο να ενταχθεί ο Αβέρωφ. Την 17η Απριλίου το αίσθημα της εγκατάλειψης είχε καταλάβει το πλήρωμα. Ο Κυβερνήτης κατέστρεψε τα αρχεία όπως όριζαν οι διαταγές και μετέβη στην Αθήνα για να προκαλέσει διαταγή σύντομου απόπλου. Το πλοίο παρέμενε σε ετοιμότητα 4ώρου απόπλου. Κατά τις 1600 το απόγευμα πλησίασε τον Αβέρωφ η Βρετανική κορβέτα Salvia και ανέφερε ότι είχε γριπίσει την έξοδο από νάρκες και κάλεσε το πλοίο να την ακολουθήσει προς την έξοδο. Ο Ύπαρχος ανακοίνωσε στο Βρετανικό πλοίο τα σχετικά με την αναστολή απόπλου. Ο Πλοίαρχος Βλαχόπουλος δεν κατόρθωσε να εκμαιεύσει διαταγή απόπλου του Αβέρωφ και έβλεπε να ματαιώνεται ο πλους μέσα στη γενική σύγχυση που επικρατούσε στην Αθήνα. Παράλληλα έκπληκτος συναντά τον Ύπαρχο Παπαβασιλείου στο Υπουργείο Ναυτικών, παρά την διαταγή που του είχε δώσει να μην εξέλθει από το πλοίο. Ο τελευταίος τον πληροφορεί ότι μολονότι οι αρχικές του προθέσεις ήσαν να ακολουθήσει το πλοίο, λόγοι οικογενειακοί τον υποχρέωναν να παραμείνει στην Αθήνα. Ο Βλαχόπουλος αφού τον μετέπεισε, παρέλαβε τον Ύπαρχό του και αφού μάταια αναζήτησαν υπεύθυνο στο Υπουργείο, κατέβηκαν προς τα Μέγαρα, για να συναντήσουν τον ΑΣ. Διερχόμενοι από την Ελευσίνα ο ΒλαχόÐåñßðëïõò

7

ÅÐÅÔÅÉÁÊÏ ÇÌÅÑÏËÏÃÉÏ

Ναυτικών και ζήτησαν να σταλούν στο πλοίο. Διατάχθηκαν να επιβούν άλλοι στα αντιτορπιλικά και άλλοι στο ατμόπλοιο Ζάκυνθος, για να μεταβούν στην Κρήτη και να επιβούν στον Αβέρωφ.

Το αντιτορπιλικό “ΑΕΤΟΣ”

Η ΣΤAΣΗ ΣΤΟΝ “ΑΕΤO” Την ταραχώδη 17η Απριλίου ο ΑΣ ευρισκόμενος στο Υπουργείο Ναυτικών δέχθηκε τον Κυβερνήτη του Αετού, Αντιπλοίαρχο Οικονόμου-Γκούρα, ο οποίος μόλις είχε επιστρέψει με το πλοίο του από την εκκένωση της Θράκης μετά το κατάρρευση του μετώπου. Από τη συζήτηση έγινε φανερό ότι τα νεύρα του Αξιωματικού είχαν σπάσει και ζήτησε να απομακρυνθεί από το πλοίο του ισχυριζόμενος ότι τα πάντα είχαν χαθεί. Ο ΑΣ, αντί άλλου ριζικότερου μέτρου, τον απέπεμψε σε 5νθήμερη άδεια, μέχρι να βρεθεί άλλος καταλληλότερος Κυβερνήτης από τη διαλυόμενη επάκτια άμυνα. πουλος διατάσσει τον Ύπαρχο να επιβεί στον Αβέρωφ, ενώ ο ίδιος συνεχίζει προς τα Μέγαρα να συναντήσει τον ΑΣ. Ο Ύπαρχος επιβαίνει στο πλοίο τα μεσάνυχτα 17-18 Απριλίου και βρίσκει το πλήρωμα επαναστατημένο και έτοιμο για απόπλου. Το απόγευμα της 17ης μετά την έξοδο Κυβερνήτου και Υπάρχου, το πλήρωμα θεώρησε ότι εγκαταλείπεται να συλληφθεί από τους Γερμανούς ή ότι το πλοίο προορίζεται να αυτοβυθισθεί. Το πλήρωμα αποκρούοντας τα δύο αυτά ενδεχόμενα και επιθυμώντας να συμπεριληφθεί σε πολεμικές επιχειρήσεις επαναστατεί, με πρωτεργάτες τον Σημαιοφόρο Ηλιομαρκάκη και τον εμπνευσμένο αρχιμανδρίτη του Στόλου Παπανικολόπουλο και ζητεί τον άμεσο απόπλου του πλοίου. Στη στάση προσχωρεί και ο αμέσως αρχαιότερος επιβαίνων Αξιωματικός Πλωτάρχης Δαμηλάτης και διατάσσει να ετοιμαστεί το πλοίο για απόπλου την 0100 της 18ης Απριλίου. Μετά την επιβίβασή του, ο Παπαβασιλείου αντιλαμβάνεται την οχλοκρατική κατάσταση που είχε επικρατήσει, αποκρούει την πρόταση να αναλάβει τη διακυβέρνηση του πλοίου και προσπαθεί να πείσει τους Αξιωματικούς για το άστοχο της ενέργειας. Τελικά εν μέσω οχλοκρατικών αποδοκιμασιών, προπηλακισμών, ακόμα και πυροβολισμών, αποβιβάζεται με αριθμό ανδρών που δεν επιθυμούσαν να παραμείνουν. Το πλοίο άρχισε το ταξίδι του την 0100 της 18ης Απριλίου. Μπροστά στο παρατηρητήριο της Ψυτάλλειας κράτησε για να ανοίξει η θύρα του φράγματος και άρχισε μια ανταλλαγή σημάτων, απ΄ ευθείας από τον εξορκίζοντα Α/ΓΕΝ προς το παρατηρητήριο και από εκεί οπτικά προς τον Αβέρωφ. Στο μεταξύ ο Βλαχόπουλος επιστρέφει στο αγκυροβόλιο της Ελευσίνας, πληροφορείται τον απόπλου, τηλεφωνεί στον Α/ΓΕΝ και διευκρινίζει ότι οι προθέσεις των στασιαστών είναι πατριωτικές, παίρνει μια βενζινάκατο και προλαβαίνει το πλοίο στις Φλέβες, όπου επιβιβάζεται και τηλεγραφεί στον Α/ΓΕΝ. «Πάντες πειθαρχούν. Πλέομεν Αργολικόν 8

Ðåñßðëïõò

Ο Ναύαρχος Π.Ν. ε.α. Ιωάννης Τούμπας

όπου αναμένομεν διαταγάς σας».″ Προ του τετελεσμένου γεγονότος ο Α/ ΓΕΝ στις 0855 στέλνει σήμα. «Ο Θεός μαζί σας. Συνεννοούμαι με τους συμμάχους δια πλουν σας».″ Ο Αβέρωφ κατέπλευσε στη Σούδα στις 19 Απριλίου και από κει εντάχθηκε σε νηοπομπή και έφθασε στην Αλεξάνδρεια. Όσοι από το πλήρωμά του είχαν αποβιβασθεί, παρουσιάσθηκαν στο Υπουργείο

Ο ΑΣ προβληματίσθηκε για την ψυχολογική κατάσταση του Αντιπλοιάρχου και αυθημερόν κατέβηκε στο αγκυροβόλιο των Μεγάρων, για να σχηματίσει ιδία αντίληψη επί του ηθικού των πληρωμάτων. Επιβιβαζόμενος στον Αετό παραβρέθηκε στην σκηνή παράδοσης, εκείνη ακριβώς την ώρα, καθηκόντων Κυβερνήτου από τον Αντιπλοίαρχο Οικονόμου-Γκούρα στον Ύπαρχο του πλοίου Πλωτάρχη Λυκάκη,

ÅÐÅÔÅÉÁÊÏ ÇÌÅÑÏËÏÃÉÏ

όπως είχε ερμηνεύσει ο Γκούρας την χορήγηση της 5νθήμερης άδειας που του είχε χορηγήσει ο ΑΣ. Ο παραδίδων Κυβερνήτης μάλιστα, εκφωνούσε πατριωτικό λόγο στο εν επιθεωρήσει ιστάμενο πλήρωμα. Ο ΑΣ αναγκάσθηκε να ευχηθεί επιτυχία στον νέο Κυβερνήτη, ο οποίος τον διαβεβαίωσε πως το πλοίο είναι σε πλήρη τάξη και έτοιμο για εκτέλεση κάθε αποστολής, και γύρισε στη ναυαρχίδα του Όλγα. Μετ΄ ολίγον δέχεται την επίσκεψη του Πλωτάρχου Λυκάκη, ο οποίος του αναφέρει πως το πλήρωμα, οι Αξιωματικοί και ο ίδιος δεν επιθυμούσαν να αποπλεύσει το πλοίο για τη Σούδα. Την στιγμή εκείνη παρουσιάζεται στον Αρχηγό ο Πλωτάρχης Τούμπας, ο οποίος προερχόταν από το Οχυρό του Μεγάλου Εμβόλου της Θεσσαλονίκης και μετά την κατάρρευση είχε επιστρέψει στην Αθήνα με όλο του το πλήρωμα σε πλήρη τάξη. Αξιοσημείωτο γεγονός αποτελεί, πως εκείνη ακριβώς την ημέρα ο Τούμπας είχε πληροφορηθεί τον θάνατο του αδελφού

Ο Τούμπας βρίσκει τον Αετό σ΄ αυτή την κατάσταση, ενώ στο μεταξύ οι ναύτες οπλίσθηκαν και έστρεψαν τα πολυβόλα προς το πρυμναίο κατάστρωμα και τα πυροβόλα του πλοίου προς την ναυαρχίδα την Όλγα. Ο Τούμπας κατευθύνεται στο πρόστεγο για να μιλήσει στο πλήρωμα ενώ οι στασιαστές με επικεφαλής τον ναύκληρο Κελευστή Αρμ. Σαββίδη τον απειλούν με πιστόλια. Ο Κυβερνήτης με ηρεμία υποδεικνύει σε όλους το καθήκον τους και προτρέπει όσους δεν θέλουν να συνεχίσουν να φύγουν από το πλοίο. Αποχωρούν όλοι οι Υπαξιωματικοί πλην τριών και οι μισοί ναύτες. Κατά την αποχώρηση ο ναύκληρος συναντά τον Ταμία του Αετού, Οικονομικό Αξιωματικό Κωνσταντινίδη, να κρατά βαλίτσα με χρήματα με τις μισθοδοσίες του πληρώματος και του την αφαιρεί με τη βία. Στο μεταξύ ο ΑΣ αφού διέταξε τις ομοχειρίες της Όλγας να στρέψουν τα πυροβόλα προς τον Αετό επιβαίνει βενζινακάτου και επιβιβάζεται στον Αετό με

Ο Ναύαρχος Π.Ν. Αλ. Σακελλαρίου και ο Aρχιεπιστολέας Πλωτάρχης Π. Κώνστας το 1935.

του, που ήταν Έφεδρος Αξιωματικός του Στρατού και ζητούσε να τοποθετηθεί σε πλοίο για να πολεμήσει και να εκδικηθεί. Ο ΑΣ διατάσσει άμεσα την ανάληψη της Κυβέρνησης του Αετού από τον Τούμπα και τοποθετεί τον Λυκάκη Επιτελή του ΑΔΑ (Ανώτερος Διοικητής Αντιτορπιλικών) του οποίου άμεσα καθορίζει ως έδρα τον Αετό. Περίεργη πράγματι στάση του ΑΣ προς τον Λυκάκη. Η ανεκτική αυτή στάση του ΑΣ αποθρασύνει τον Πλωτάρχη, ο οποίος επανέρχεται στο πλοίο, παραλαμβάνει τον Υποπλοίαρχο Κιμούλη και τον Πλωτάρχη Μηχ. Μπαλούμη, ύποπτο δολιοφθοράς του Αετού κατά την ναυμαχία του Ματαπά και απέρχονται στην Αθήνα. Στον Αετό παραμένουν οι Σημαιοφόροι ενώ το πλήρωμα θορυβεί και διαμαρτύρεται ότι οι Αξιωματικοί τους πούλησαν.

πρόθεση να βοηθήσει στην επιβολή της τάξεως. Τελικώς η τάξη αποκαθίσταται, το πλήρωμα συμπληρώνεται από ναύτες προερχόμενους από διαλυόμενες Υπηρεσίες Ξηράς και επιθυμούντες να συνεχίσουν τον πόλεμο. Το βράδυ της ίδιας ημέρας επιβαίνει στο πλοίο ο ΑΔΑ Πλοίαρχος Μεζεβίρης. Ο ναύκληρος Κελ. Αρμ. Σαββίδης που άρπαξε τη βαλίτσα με τα χρήματα συνελήφθη, παραπέμφθηκε αμέσως σε ανάκριση και αυθημερόν στο Διαρκές Ναυτοδικείο Πειραιά. Καταδικάσθηκε εις θάνατον και εκτελέσθηκε με τoυφεκισμό την Κυριακή του Πάσχα 20 Απριλίου. ΛΙΠΟΨΥΧIΑ ΤΟΥ ΚΥΒΕΡΝHΤΟΥ ΤΩΝ ΣΠΕΤΣΩΝ Τα Αντιτορπιλικό Σπέτσες, στο οποίο επέβαινε ο Διοικητής της 2ης Μοίρας

Αντιτορπιλικών Πλοίαρχος Αντωνόπουλος είχε υποστεί όλες τις ημέρες συνεχείς αεροπορικές επιθέσεις στον Σαρωνικό. Στις 17 Απριλίου όταν ελήφθη η διαταγή τα Όλγα, Σπέτσες και Αετός να είναι έτοιμα για μεταφορά της Κυβέρνησης στην Κρήτη, ο Διοικητής αντιλήφθηκε ότι ο Κυβερνήτης Αντιπλοίαρχος Ασημάκης ήταν δύσθυμος και εξαιρετικά νευρικός. Το απόγευμα που ο ΑΣ ανέβηκε στο πλοίο να διαπιστώσει το ηθικό του προσωπικού, άκουσε με κατάπληξη να εκφράζονται τα αισθήματα λιποψυχίας και οι θεωρίες ηττοπάθειας του Κυβερνήτη Ασημάκη. Ο ΑΣ αρκέσθηκε να παρατηρήσει αυστηρά τον Κυβερνήτη, δήλωσε ότι θα σκεφθεί την αντικατάστασή του και έφυγε. Στην συζήτηση δεν παρίστατο ο ΔΜ/2 Πλοίαρχος Αντωνόπουλος, που εκείνη τη στιγμή είχε βγει στην ξηρά. Όταν ο ΔΜ/2 επέστρεψε, ο Ασημάκης του ανέφερε ανακριβώς ότι μετατέθηκε από τον ΑΣ στο Υπουργείο Ναυτικών. Ο Αντωνόπουλος έχοντας επίγνωση του

Ο Ναύαρχος Π.Ν. Αλ. Σακελλαρίου και ο Άγγλος μηχανικός Jones κατά την παραλαβή τορπιλών το 1931.

κλονισμένου ηθικού του Ασημάκη έσπευσε να του χορηγήσει Φύλλο Πορείας. Το πλήρωμα αντιλαμβανόμενο την αποχώρηση του Κυβερνήτη, καθώς και τα επεισόδια της στάσης στον παραπλεύρως αγκυροβολημένο Αετό, εκδήλωσε εμφανή ανησυχία για την μελλοντική τύχη του. Η επέμβαση του Πλοιάρχου Αντωνόπουλου καθησύχασε τα πνεύματα, ίσως δε σ΄ αυτό να συνετέλεσε και η αναστολή απόπλου για μεταφορά της Κυβέρνησης, που ήταν προγραμματισμένη για το βράδυ της 17ης Απριλίου. Την επομένη, 18η Απριλίου, το πλοίο έπλευσε χωρίς πρόβλημα προς συνάντηση του ρυμουλκουμένου Λέοντος από το Αρντένα και συνόδευσε το ζεύγος μέχρι τα Μέγαρα. Την επομένη, 19η Απριλίου, παρά την τονωτική για το ηθικό επίσκεψη του Α/ΓΕΝ Ðåñßðëïõò

9

ÅÐÅÔÅÉÁÊÏ ÇÌÅÑÏËÏÃÉÏ

Υποναυάρχου Σακελλαρίου, οι τάσεις λιποψυχίας του πληρώματος επανεμφανίσθηκαν υποχρεώνοντας τον Πλοίαρχο Αντωνόπουλο να μεταθέσει τον Οπλονόμο Αρχικ. Πυρ. Γ. Λάφη και τον Κελ. Σημ. Κ. Βαφειάδη και να ζητήσει την αποχώρηση του Υπάρχου Πλωτάρχου Δομεστίνη. Όπως αποδείχθηκε και οι τρεις εξασκούσαν δυσμενή επιρροή στο πλήρωμα. Ο νέος Ύπαρχος, Πλωτάρχης Τετεμπίλης, βοήθησε σημαντικά τον Πλοίαρχο Αντωνόπουλο στην ανύψωση του ηθικού των ανδρών και τη διατήρηση της τάξεως. Την ίδια ημέρα (19/4) ο ΑΣ πληροφορήθηκε με οργή την αποβίβαση του Αντιπλοιάρχου Ασημάκη, εναντίον του οποίου υπέβαλε μήνυση για εγκατάλειψη θέσεως ενώπιον του εχθρού. Σε αντικατάστασή του τοποθετήθηκε προσωρινά ο Αντιπλοίαρχος Λάππας του Βασ. Γεωργίου, η επισκευή του οποίου φαινόταν εκείνη τη στιγμή αδύνατη. Ο ΑΠΟΛΟΥΣ ΤΩΝ ΥΠΟΒΡΥΧΙΩΝ Από την 15η Απριλίου, οι δυσάρεστες ειδήσεις από το μέτωπο προκάλεσαν συζητήσεις, δισταγμούς και ανησυχίες μεταξύ των Κυβερνητών των Υποβρυχίων, σχετικά με τη συνέχιση του αγώνα από το Στόλο. Η επέμβαση του ΑΔΥ (Ανώτερος Διοικητής Υποβρυχίων) Πλοιάρχου Ξηρού, προσπάθησε να τονώσει το ηθικό και να εδραιώσει την αντίληψη του καθήκοντος. Την 17η Απριλίου ο ΑΣ επισκέφθηκε τη βάση των Υποβρυχίων. Σε σύσκεψη με τον ΑΔΥ αποφάσισαν να αποπλεύσουν τα Υποβρύχια ως εξής:‫׃‬ • Νηρεύς, Τρίτων και Κατσώνης την 19η Απριλίου.

• Γλαύκος, μόλις ολοκληρώσει την επισκευή του, δηλαδή μετά δύο ημέρες.

• Παπανικολής να πλεύσει απ΄ ευθείας στην Αλεξάνδρεια από την περιπολία του στην Αδριατική. Στη συζήτηση με τους Κυβερνήτες που ακολούθησε, από την οποία απουσίαζαν οι Αντιπλοίαρχοι Σπανίδης και Ρώτας, ο τελευταίος ως ασθενής, δεν έγινε φανερό τι εννοούσε η κάθε πλευρά με “συνέχιση του αγώνα”, έτσι δεν φανερώθηκαν οι ανησυχίες που εκφράζονταν από μερικούς Αξιωματικούς, ως ερμηνεύοντες δήθεν τους δισταγμούς και μέρους των πληρωμάτων. Την επομένη, 18η Απριλίου, ο Α/ΓΕΝ σε μια προσπάθεια να αντιληφθεί ο ίδιος 10

Ðåñßðëïõò

Πάνω: Το αντιτορπιλικό “ΠΙΝΔΟΣ”. Κάτω: Το επιτελείο του αντιτορπιλικού “Πίνδος”. Από τα αριστερά προς τα δεξιά διακρίνονται οι Ι. Παπαδόπουλος, Ε. Κουρής, άγγλος αξιωματικός σύνδεσμος, ο Α. Στεργιόπουλος (Α΄ Αξιωματικός), ο Ν. Κογεβίνας (αξιωματικός Ναυτιλίας), Δ. Φοίφας (Κυβερνήτης), Α. Παυλής (Ύπαρχος), Αγγελάτος (Β΄ Μηχανικός). Φωτογραφία Μ. Μαρή, έφεδρου Ανθυποπλοιάρχου.

προσωπικά την κατάσταση του ηθικού των πληρωμάτων του Στόλου, επισκέπτεται πρώτα τη βάση Υποβρυχίων. Συνομιλεί με τους Αξιωματικούς, χαρακτηρίζει δειλούς όσους φρονούν αντίθετα με τη συνέχιση του πολέμου και εκδιώκει βιαίως από την αίθουσα τρεις Αξιωματικούς που επιχείρησαν να προβάλλουν ασθενείς αντιρρήσεις. Στη συνέχεια επιθεωρεί τα πληρώματα, τους ομιλεί, προτρέπει όσους θέλουν να αποχωρήσουν και διατάσσει τους λοιπούς να ετοιμάσουν τα πλοία τους για άμεσο απόπλου προς την Αλεξάνδρεια. Μετά τη ραγδαία παρέμβαση του Α/ ΓΕΝ και κατόπιν συνεργασίας με τον Αρχιεπιστολέα της Διοίκησης, Βρετανό Αντιπλοίαρχο Baker, κατορθώθηκε να αποπλεύσουν το μεσημέρι της 18ης, ο Τρίτων υπό τον Υποπλοίαρχο Κοντογιάννη και ο Νηρεύς υπό τον Υποπλοίαρχο Εγκολφόπουλο. Ο Κατσώνης θα απέπλεε την επομένη, ύστερα από αίτηση του Κυβερνήτη του Αντιπλοιάρχου Σπανίδη. Ο Παπανικολής, παρά τη διαταγή να πλεύσει απ΄ευθείας από την Αδριατική στην Αλεξάνδρεια, κατέπλευσε πρώτα στη βάση στις 19 Απριλίου για μικρή επισκευή και

μετά εργώδη προσπάθεια απέπλευσε στις 22 Απριλίου για Σούδα μόνος, λόγω της στο μεταξύ επισυμβάσης καταβύθισης της Ύδρας που επρόκειτο να τον συνοδεύσει. Ο Γλαύκος διατάχθηκε από τον ΑΔΥ να αποπλεύσει υπό τον Γ’ Αξιωματικό, Ανθυποπλοίαρχο Μέρλιν, στον όρμο Τρούπικα Σαλαμίνας για να ολοκληρώσει τις δοκιμές του. Κατά τον απόπλου του Γλαύκου από τον Ναύσταθμο επέβη, κατόπιν διαταγής Α/ΓΕΝ και ΑΣ, ο Βρετανός Αρχιεπιστολέας της Διοίκησης, ο οποίος και ανέλαβε καθήκοντα Κυβερνήτου. Μετά τις δοκιμές ο Γλαύκος απέπλευσε τη νύχτα της 19ης απ΄ ευθείας για Αλεξάνδρεια. Ο Κυβερνήτης του Γλαύκου και άλλοι Αξιωματικοί των Υποβρυχίων κατάφεραν να επιβιβασθούν στα Αντιτορπιλικά Σπέτσες και Αετό και να κατέλθουν στην Αλεξάνδρεια, όπου συνάντησαν τα Υποβρύχιά τους και επέβησαν σ΄ αυτά. Οι Κυβερνήτες που μεταστάθμευσαν τα Υποβρύχια στην Αλεξάνδρεια ήσαν οι ακόλουθοι: ‫׃‬ • Κατσώνης, Αντιπλοίαρχος Α. Σπανίδης. Κανονικός Κυβερνήτης.

• Παπανικολής, Αντιπλοίαρχος Μ. Ιατρί-

ÅÐÅÔÅÉÁÊÏ ÇÌÅÑÏËÏÃÉÏ

Αφιέρωμα του περιοδικού “Αγγλία, Ελλάδα, Ρωσσία, Αμερική” στη μεγάλη επιτυχία του ελληνικού αντιτορπιλικού “Πίνδος”, τεύχος Οκτωβρίου 1943.

δης. Κανονικός Κυβερνήτης.

• Νηρεύς, Πλωτάρχης Κ. Εγκολφόπουλος αντί του Κυβερνήτου Πλωτάρχου Β. Ρώτα.

• Τρίτων, Πλωτάρχης Ε. Κοντογιάννης, αντί του Κυβερνήτου Πλωτάρχου Γ. Ζέππου.

• Γλαύκος, Βρετανός Αντιπλοίαρχος Ba ker, αντί του Κυβερνήτου Αντιπλοιάρχου Δ. Ζέππου. ΕΥΧAΡΙΣΤΕΣ ΑΝΤΙΘEΣΕΙΣ Στα δυσάρεστα και αποκαρδιωτικά συμπτώματα που αναφέρθηκαν θα μπορούσαν να αντιπαρατεθούν πολλαπλάσια αντίθετα παραδείγματα Αξιωματικών, Υπαξιωματικών και ναυτών, που επέδειξαν εξαιρετική διαγωγή είτε διοικητικής στιβαρότητας, είτε ανδρείας και πατριωτικής ευψυχίας. Τα παραδείγματα αυτά, που αποτέλεσαν τον κανόνα της συμπεριφοράς

των ανδρών του ΒΝ, είναι εκείνα που κοσμούν την ιστορία του Σώματος. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι οσάκις οι Κυβερνήτες ή οι Αξιωματικοί πλοίου ή υπηρεσίας επέδειξαν πνεύμα διοικητικής σταθερότητας, συνδυαζόμενο με μέριμνα για τις ανάγκες του προσωπικού, δηλαδή όποτε εφαρμόσθηκαν τα αρχικά πρωτόλεια της διοίκησης, όπως διδάσκονται στη Σχολή Δοκίμων, τα πληρώματα πειθάρχησαν και ακολούθησαν τους Αξιωματικούς τους με ενθουσιασμό. Το πνεύμα πρωτοβουλίας των Αξιωματικών τους καθιστούσε μπροστάρηδες στην κίνηση άρνησης συνθηκολόγησης και συνέχισης του αγώνα και πίσω τους στοιχίζονταν έμπειροι Υπαξιωματικοί και πληρώματα του ΒΝ, προερχόμενα απ΄ όλες τις γωνιές της χώρας.

Σταχυολογούμε ορισμένα άξια μνείας παραδείγματα θαρραλέας στάσης Αξιωματικών και Κυβερνητών, παρά το γεγονός ότι όλο το Ναυτικό ανταποκρίθηκε κατά τρόπο υποδειγματικό στις δύσκολες συνθήκες που βρέθηκε. Σημειώσαμε ήδη τον τρόπο με τον οποίο ο Κυβερνήτης του Ιέρακα Αντιπλοίαρχος Β. Κύρης συγκράτησε το πλήρωμά του από την διαλυτική επιρροή που εξάσκησαν οι αψυχολόγητες διαταγές που λαμβάνονταν στο πλοίο. Η υποδειγματική συμπεριφορά του πληρώματος του Πάνθηρα που επισκευαζόταν στον Ναύσταθμο, υπό τις συνεχείς Γερμανικές αεροπορικές επιδρομές, οφειλόταν σε μεγάλο ποσοστό στον Κυβερνήτη του, Πλοίαρχο Γολέμη. Το πλήρωμα όχι μόνο δεν καλυπτόταν κατά τις επιθέσεις, όπως έκαναν τα πληρώματα άλλων πλοίων και τα συνεργεία του Ναυστάθμου, αλλά εξόπλιζαν τα αντιαεροπορικά πυροβόλα του πλοίου και δεν έπαυαν να μάχονται. Στο Τορπιλοβόλο Ασπίς, η σθεναρή στάση του Κυβερνήτη Αντιπλοιάρχου Γ. Μπλέσσα, συγκράτησε τη διαρροή του πληρώματος και κατόρθωσε να αποπλεύσει το πλοίο του από τον Ναύσταθμο σε πλήρη τάξη. Ο Πλωτάρχης Μπλέσσας έδωσε δείγματα λαμπρής διοίκησης και στη συνέχεια του πολέμου. Στο Τορπιλοβόλο Νίκη, η σώφρων και σταθερή στάση του Υπάρχου Ανθυποπλοιάρχου Μουργινάκη, κατόρθωσε να συγκρατήσει το πλήρωμα και να οδηγήσει το πλοίο στο αγκυροβόλιο των Μεγάρων, παρά την λιποψυχία του Κυβερνήτου Αντιπλοιάρχου Αγγελή και του Α’ Μηχανικού Σ. Σταματίου. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ο Κυβερνήτης παρέστη στον απόπλου του πλοίου από τον Ναύσταθμο, εξέφρασε τη λύπη του γιατί δεν μπόρεσε να ακολουθήσει το πλοίο και ευχήθηκε καλή τύχη στον Ύπαρχο. Καθήκοντα Α’ Μηχανικού εξετέλεσε ο Δίοπος Μηχ. Χ. Χρυσοχόου Στη Σφενδόνη άλλαξαν τρεις Κυβερνήτες. Ο Αντιπλοίαρχος Καλκανδής αντικαταστάθηκε από τον ΑΣ για όχι εμφανείς λόγους, δεδομένου ότι το πλοίο είχε λάβει μέρος σε πολλαπλές επιχειρήσεις και είχε επιδείξει πολύ καλή διαγωγή, παρά το πεπαλαιωμένο του υλικού του. Παραδόξως αντικαταστάτης τοποθετήθηκε ο Πλωτάρχης Δομεστίνης, μολονότι ως Ύπαρχος στο Σπέτσαι δεν ενέπνευσε εμπιστοσύνη. Ο Δομεστίνης παρέλαβε το πλοίο σε ετοιμοπόλεμη κατάσταση και σε οκτώ ημέρες το παρέδωσε με το ηθικό του πληρώματος σημαντικά μειωμένο. Ο νέος Κυβερνήτης Πλωτάρχης Δ. Φοίφας εργάσθηκε σκληρά και κατέβασε το Σφενδόνη στην Αλεξάνδρεια. Νομίζω πως σ΄ αυτό το εδάφιο θα έπρεπε να συμπεριλάβω με δυο λόγια το επεισόδιο του ιστιοφόρου″Παλαίμων. Ο Ανθυποπλοίαρχος Τσάλης, ναυαγός μετά τη βύθιση του Τορπιλοβόλου Θύελλα (21/4/41), παραλαμβάνοντας τρία μέλη του τορπιλοβόλου ως πλήρωμα, θα αναχωρήσει με το κότερό του Παλαίμων από τον όρμο της Μουνιχίας στις 22 Απριλίου με προορισμό την Αλεξάνδρεια. Στις 12 Ðåñßðëïõò

11

ÅÐÅÔÅÉÁÊÏ ÇÌÅÑÏËÏÃÉÏ

Από αριστερά: οι Ναύαρχοι Π.Ν. Π. Βούλγαρης, Π. Λάππας, Κ. Αλεξανδρής.

ημέρες του ταξιδιού του το ιστιοφόρο θα συναντήσει σημάδια από όλη τη φρίκη και τον παραλογισμό της περιόδου. Με τον απόπλου συναντά δύο πλοιάρια που μεταφέρουν νεκρούς, τραυματίες και ναυαγούς του Αντιτορπιλικού Ύδρα που μόλις είχαν βυθισθεί. Στο πρώτο σκέλος της διαδρομής του προς τις Σπέτσες διακρίνει περίπου 30 αεροσκάφη που βομβαρδίζουν το στενό του Πόρου. Στις 24 Απριλίου από το αγκυροβόλιο των Σπετσών οι επιβάτες του ιστιοπλοϊκού ακούνε τον βομβαρδισμό του λιμένος του Ναυπλίου. Την ίδια ημέρα, ιστιοδρομώντας κοντά στην Ανατολική ακτή της Πελοποννήσου, παρίστανται μάρτυρες του βομβαρδισμού μιας νηοπομπής, που απέπλεε από το Ναύπλιο και άλλης, που κατευθυνόταν προς το ίδιο λιμάνι. Στις 25 Απριλίου, αγκυροβολημένοι στην Μονεμβασιά, παρευρίσκονται στην καταβύθιση των πλησίον αγκυροβολημένων Τορπιλοβόλου Κυδωνίαι και του επιτάκτου Ζάκυνθος, ενώ το ίδιο το ιστιοφόρο μόλις και γλιτώνει. Στον επόμενο σταθμό τους, στην παλαιά Μονεμβασιά, παρίστανται στην καταστροφή πέντε Ελληνικών υδροπλάνων από τη Γερμανική αεροπορία. Στο ταξίδι προς τα Κύθηρα γίνονται στόχος ανεπιτυχούς αεροπορικής επίθεσης. Στο λιμάνι των Κυθήρων γίνονται μάρτυρες της βύθισης τριών συμμαχικών πλοίων και καταστροφής δύο υδροπλάνων. Με την μεσολάβηση του Ανθυποπλοιάρχου Τσάλη, κάποιο Βρετανικό σκάφος, παραλαμβάνει από τα Κύθηρα 12 Ευέλπιδες και Έλληνες Αξιωματικούς, ενώ ο ίδιος ο Ανθυποπλοίαρχος αρνείται να εγκαταλείψει το ιστιοφόρο. Μετά την αναχώρησή τους από τα Κύθηρα παρακολουθούν άλλη μια αεροναυμαχία που θα στοιχίσει ένα συμμαχικό αεροσκάφος. Στις 5 Μαΐου το″Παλαίμων θα συναντήσει μια νηοπομπή από την Κρήτη και στις 7 Μαΐου θα καταπλεύσει στην Αλεξάνδρεια. Ο Ανθυποπλοίαρχος Τσάλης παρουσιά12

Ðåñßðëïõò

σθηκε στον Στόλο και τοποθετήθηκε στον Αβέρωφ. Δυο λόγια θεωρούνται ως επιβεβλημένα για τον Ανθυποπλοίαρχο Τσάλη για να γίνει αντιληπτός ο περιπετειώδης χαρακτήρας του. Αποτάχθηκε ως Ανθυποπλοίαρχος με το κίνημα του ΄35 και εγκλείστηκε στις φυλακές Ωρωπού. Την 1/12/35 του απονεμήθηκε χάρη του υπολοίπου της ποινής του. Με την κήρυξη του πολέμου ανακλήθηκε ως έφεδρος και τοποθετήθηκε στο Τορπιλοβόλο Θύελλα. Την 14/5/41 προήχθη σε Υποπλοίαρχο, μόνιμο εξ εφέδρων. Την 1/8/1942 καταδικάσθηκε από το έκτακτο Στρατοδικείο των Ινδιών σε φυλάκιση έξι μηνών, λόγω της συμμετοχής του στα έκτροπα του Μαΐου 1942 στη Βομβάη και εγκλείσθηκε για έκτιση της ποινής του στις φυλακές Ναζίκ και στις 4/10/42 αποτάχθηκε από το Ελληνικό Ναυτικό. Ύστερα από την απόταξή του κατατάχθηκε ως Αξιωματικός στο Ινδικό Βασιλικό Ναυτικό (24/7/43 – 6/8/46) συνεχίζοντας από τις τάξεις του τη συμμετοχή στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Διετέλεσε Κυβερνήτης σε δύο πλοία του Ινδικού Ναυτικού. Στις 4/7/43 επαναφέρθηκε στην υπηρεσία ως μηδέποτε απομακρυνθείς. ΒYΘΙΣΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΤΟΡΠΙΛΙΚΟY “ΨΑΡA” Η αυτοκτονία του Πρωθυπουργού Κορυζή το μεσημέρι της 18ης Απριλίου αποτέλεσε έναν ακόμη παράγοντα σύγχυσης και βραδύτητας στην απόφαση που επιβαλλόταν να ληφθεί για την αναχώρηση της Κυβέρνησης και την μεταστάθμευση του Στόλου. Νέος Πρωθυπουργός ανέλαβε ο Τσουδερός την 21η Απριλίου, ενώ τα πλοία του Στόλου ανέμεναν στα αγκυροβόλια των Μεγάρων υφιστάμενα τις επιθέσεις της Γερμανικής αεροπορίας. Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα 20ης Απριλίου βρίσκονταν αγκυροβολημένα στα Μέγαρα τα Αντιτορπιλικά Όλγα, Ιέραξ, Πάνθηρ και Ψαρά. Λίγο παρακάτω και στον ίδιο όρμο, ήταν αγκυροβολημένα τα Σπέτσαι, Ύδρα και Λέων με αποκομμένη την πρύμνη. Το απόγευμα στις 1730 σημάνθηκε ο έβδομος κατά σειράν συναγερμός λόγω

αεροπορικής επιδρομής. Τα πλοία ήρθαν σε τάξη απάρσεως, αλλά δεν πρόλαβαν να ανασπάσουν τις άγκυρές τους. Στη γέφυρα της Όλγας σκοτώθηκε ο Έφεδρος Σημαιοφόρος I. Δουρής από πολυβολισμό. Το Ψαρά δέχεται δύο βόμβες στο πρόστεγο και τρίτη βόμβα εκρήγνυται πολύ κοντά στην αριστερή του πλευρά. Το πλοίο χωρίσθηκε σε τρία μέρη από τα οποία το πρωραίο γρήγορα βυθίσθηκε. Το πλοίο υπό την κυβέρνηση του Αντιπλοιάρχου Π. Κώνστα συνέχισε να βάλλει εναντίον των εχθρικών αεροσκαφών ενώ βυθιζόταν. Οι άνδρες του είχαν την ικανοποίηση να δουν να καταρρίπτονται δύο αεροσκάφη από τα πυρά τους. Καμία ενέργεια για διάσωση του πλοίου ή προσάραξη δεν μπορούσε να τελεσφορήσει, έτσι τα γύρω πλοία, υπό τον ΑΣ, διέσωσαν τους επιζώντες και το πλοίο βυθίσθηκε. ΤΑ ΤΟΡΠΙΛΟΒΟΛΑ Από τον Ιανουάριο του 1941, όλα τα Τορπιλοβόλα είχαν τεθεί υπό τον ΑΝΑΠ (Αρχηγός Ναυτικής Άμυνας Περιοχών) Αντιναύαρχο Οικονόμου και είχαν συγκροτηθεί σε Στολίσκο υπό τον Πλοίαρχο Μ. Θεοφανίδη. Ο Στολίσκος χωρίσθηκε σε τέσσερις Μοίρες. Η 1η περιελάμβανε τα Ασπίς, Νίκη, Θύελλα και Σφενδόνη τα οποία χρησιμοποιήθηκαν σε διάφορες συνοδείες στον Βόρειο και Νότιο Ευβοϊκό, Βόρειο Αιγαίο και Κυκλάδες. Η 2η περιελάμβανε τα τύπου Π και Κ, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για περιπολίες στην είσοδο του Πατραϊκού υπό τις διαταγές του ΝΑΠ1. Η 3η περιελάμβανε τα τέσσερα τύπου Αίγλη και χρησιμοποιήθηκε σε περιπολίες στον Σαρωνικό. Τέλος, η 4η περιελάμβανε τις δύο τορπιλακάτους που είχαν διατεθεί για υπηρετικούς σκοπούς ανά μία στις ΝΑΠ1 και ΝΑΠ3. Μετά τη Γερμανική επίθεση, ο ΑΣ υπέβαλλε επανειλημμένως αιτήσεις να υπαχθούν υπ΄ αυτόν τα τορπιλοβόλα και να τα οδηγήσει στην Αλεξάνδρεια. Στην προσπάθεια αυτή αντιδρούσε ο Αντιναύαρχος

ÅÐÅÔÅÉÁÊÏ ÇÌÅÑÏËÏÃÉÏ

Οικονόμου, ο οποίος ήταν και ο αρχαιότερος Αξιωματικός του Ναυτικού. Μετά από πολλές αντεγκλήσεις, διαταγές και ανακλήσεις, μόνο τα Ασπίς, Νίκη και Σφενδόνη κατορθώθηκε να διασωθούν και να κατέλθουν στην Αλεξάνδρεια. ΟΙ ΣΥΝΟΛΙΚEΣ ΣΥΝEΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΒΡΑΔYΤΗΤΑΣ Συνοψίζονται κατωτέρω οι απώλειες του Πολεμικού Ναυτικού: ‫׃‬ • Β. Γεώργιος. Δεν κατορθώθηκε η επισκευή του. Έπεσε στα χέρια του εχθρού.

• Ύδρα. Βυθίστηκε στο Σαρωνικό.

• Ψαρά. Βυθίστηκε στο αγκυροβόλιο Μεγάρων.

• Λέων. Βυθίστηκε στη Σούδα.

• Προύσα. Βυθίστηκε στην Κέρκυρα.

• Θύελλα. Βυθίστηκε στη Βουλιαγμένη.

• Κυδωνίαι. Βυθίστηκε στη Μονεμβασία.

• Δωρίς. Βυθίστηκε στο Πόρτο Ράφτη • Αλκυόνη. Αυτοβυθίστηκε στη Βουλιαγμένη.

• Κίος. Αυτοβυθίστηκε στη Βουλιαγμένη.

• Αίγλη. Αυτοβυθίστηκε στη Βουλιαγμένη.

• Αρέθουσα. Αυτοβυθίστηκε στη Βουλιαγμένη.

• Κύζικος. Αυτοβυθίστηκε στον Ναύσταθμο.

• Πέργαμος. Αυτοβυθίστηκε στον Ναύσταθμο.

• Τένεδος. Βυθίστηκε στο Σαρωνικό.

• Αύρα. Προσαράχθηκε στη Βουλιαγμένη.

• Κιλκίς. Βυθίστηκε στα αβαθή του Ναυστάθμου.

• Άρης. Παρέμεινε στον Ναύσταθμο, ως πολύ βραδύ για να ακολουθήσει το Στόλο.

• Πλειάς. Βυθίστηκε στο Κρυονέρι.

• Αλιάκμων. Βυθίστηκε στον Κορινθιακό.

• Νέστος. Βυθίστηκε στον Κορινθιακό.

• Δύο τορπιλάκατοι Θόρνικροφτ. Βυθίστηκαν.

• 11η Μοίρα Υδροπλάνων. Από τα 7 Φέρι, 4 καταστράφηκαν στη Μονεμβασία. Ένα καταστράφηκε σε αερομαχία πάνω από τη Σκύρο.

• 12η Μοίρα Υδροπλάνων. Από τα τρία Ντορνιέ, ένα ήταν υπό επισκευή, ένα αποτεφρώθηκε στα Παλούκια, το τρίτο έφθασε στην Αλεξάνδρεια.

• 13η Μοίρα Υδροπλάνων. Από τα 9 Άνσον, απωλέσθησαν 4 στο έδαφος από αεροπορική επίθεση. Τα υπόλοιπα 5 έφθασαν στην Αλεξάνδρεια. ΕΠΙΛΟΓΟΣ - ΣΧΟΛΙΑ Από τα μικρά μου χρόνια, όταν διάβαζα το ιστορικό των 20 ημερών του τραγικού Απριλίου του ΄41, αισθανόμουνα πάντα διστακτικός στο να εκφράσω κρίσεις και σχόλια, παρά το γεγονός ότι τα συμβάντα προσφέρονται για πικρόχολες παρατηρήσεις και εύκολους σκωπτικούς σχολιασμούς. Θα προσπαθήσω στη συνέχεια να παραθέσω τις σκέψεις μου με όλο τον προσήκοντα σεβασμό, προς τις προσωπικότητες που πρωταγωνίστησαν στην ατυχή για το Ναυτικό αυτή περίοδο, κατά την οποία ο Ελληνικός στόλος βρέθηκε σχεδόν ανυπεράσπιστος κάτω από τις ανηλεείς αεροπορικές επιδρομές. Θα πρέπει να ληφθεί ιδιαίτερα υπόψη ότι για πρώτη

ο Υποπλοίαρχος Π.Ν. Ρουσσεν

φορά στην μέχρι τότε ανθρώπινη ιστορία, το αεροπορικό όπλο χρησιμοποιήθηκε σε τέτοια έκταση και τόση ένταση, όπως κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Όσο κι αν φαίνεται τυπολατρική η παρατήρηση, θα πρέπει να επισημανθεί ευθύς εξ αρχής, η έλλειψη εθνικών σχεδίων για τα διάφορα σενάρια εξέλιξης των πολεμικών επιχειρήσεων. Δεν θα ασχοληθούμε με την έλλειψη σχεδίων του Στρατού, για συγκρότηση οργανωμένης αντίστασης προς τον κατακτητή, επάνω στα βουνά της χώρας υπό την αιγίδα του, παρόλον ότι, η έλλειψη αυτών ακριβώς των σχεδίων συνετέλεσε, ώστε η επιθυμία για αντίσταση των Ελλήνων πατριωτών που γύριζαν από τα μέτωπα μετά την κατάρρευση, να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από το κομμουνιστικό κόμμα, που μόνον αυτό από όλες τις πολιτικές δυνάμεις διέθετε ανάλογη οργάνωση. Η κομμουνιστική αντίσταση που αναπτύχθηκε στα βουνά και που βιαίως μονοπώλησε, κατά μεγάλο ποσοστό, την παρουσία στην Ελληνική ύπαιθρο, είχε τα γνωστά δραματικά επακόλουθα της δεκαετίας του ΄40. Στη συγκεκριμένη όμως περίπτωση θα πρέπει να επισημανθεί η έλλειψη αναλόγων σχεδίων από την πλευρά του Ναυτικού. Ο ρόλος της ύπαρξης των σχεδίων είναι να μη χρειάζεται η σύγκληση συσκέψεων, κάθε φορά που υπάρχει μια πολεμική εξέλιξη, για να ληφθούν αποφάσεις εν θερμώ, με σύγχυση, σε στενότητα χρόνου και με όλους τους προσωπικούς παράγοντες να επηρεάζουν τους συσκεπτόμενους και αποφασίζοντες. Αντίθετα, ο σκοπός των σχεδίων είναι ο προγραμματισμός μιας σειράς ενεργειών που ακολουθούνται αυτομάτως, ανεξάρτητα από την φυσική

παρουσία ή μη των διοικούντων. Η μεταστάθμευση ή μη του Στόλου στην Αλεξάνδρεια συνδεόταν άμεσα με την επιθυμία ή απόφαση, της συνέχισης από τη χώρα της πολεμικής προσπάθειας μετά την κατάληψη του εθνικού εδάφους. Επιχειρώντας να κρατηθούμε μακριά από την καπηλεία ηρωικών τοποθετήσεων ύστερα από 66 χρόνια, δεν παίρνουμε θέση στο ποια θα έπρεπε να ήταν η απόφαση, απλά σχολιάζουμε την έλλειψη απόφασης. Είναι πολύ δύσκολο να επιχειρείς να κρίνεις ανθρώπους, που υφίστανται συνεχείς αεροπορικούς βομβαρδισμούς και βλέπουν δίπλα τους να βυθίζονται καράβια, φίλους τους να σκοτώνονται και παράλληλα να τους ζητείται να αφήσουν τις οικογένειες και τους προσφιλείς τους στην πατρίδα και να ξενιτευτούν για απροσδιόριστο χρόνο, για να συνεχίσουν τον πόλεμο. Δεν είναι δυνατόν όμως να αφεθεί ασχολίαστη η συμπεριφορά μονίμων Αξιωματικών και Υπαξιωματικών, που έχουν ένα λόγο παραπάνω από τους στρατευσίμους, λόγω ηλικίας και εκπαίδευσης, να παραμένουν ψύχραιμοι, λογικοί και συγκρατημένοι, ακόμα κι όταν όλα γύρω δείχνουν να καταρρέουν. Το θέαμα μονίμων στελεχών, είτε υποκρινόμενων ασθένεια, είτε εμφανώς λιποψυχούντων, ενώ καταλαμβάνεται η χώρα, δεν περιποιεί τιμή ούτε σ΄ αυτούς, ούτε στο Σώμα. Όταν διάβασα τα γεγονότα από διάφορες πηγές αποκόμισα την εντύπωση ότι η διχογνωμία μέσα στο ΑΝΣ, ως προς την απόφαση μεταστάθμευσης ή μη του Στόλου (του αρχαιοτέρου Αντιναυάρχου Οικονόμου έχοντος αντίθετη με την μεταστάθμευση γνώμη) είχε φθοροποιό επίÐåñßðëïõò

13

ÅÐÅÔÅÉÁÊÏ ÇÌÅÑÏËÏÃÉÏ

δραση στο ηθικό όλου του προσωπικού του Ναυτικού. Δεν ήταν, κατά τη γνώμη μου, η απόφαση της μεταστάθμευσης που έσπασε το ηθικό των ανδρών, όπως ισχυρίζεται ο Αντιναύαρχος Οικονόμου, αλλά οι δύο κατευθύνσεις που έστω ανεπίσημα, έστω ψιθυριστά, πλην όμως ευκρινώς βοερά, βγήκαν από το ΑΝΣ. Μία η δική του, της αποδοχής της ήττας και παραμονής στη χώρα όλου του προσωπικού του Β.Ν. και μία των λοιπών Ναυάρχων, να συνεχίσουν τον αγώνα από το εξωτερικό. Πουθενά δεν βρήκα απάντηση στο αυτονόητο ερώτημα, που ασφαλώς θα ετέθη, ποια θα ήταν η τύχη των πλοίων εάν υιοθετείτο η άποψη του Αντιναυάρχου Οικονόμου. Θα αυτοβυθίζονταν;; ή θα αφήνονταν στα χέρια του εχθρού;; διότι στη δεύτερη περίπτωση η κατηγορία της συνεργασίας θα ήταν στοιχειοθετημένη και το ιστορικό στίγμα ανεξίτηλο. Τέλος, αφού πάρθηκε η απόφαση της μεταστάθμευσης δεν κατάλαβα γιατί κρατήθηκε απόρρητη. Όπως απέδειξαν τα πράγματα δύο τρεις μέρες αργότερα, έκαναν περισσότερο κακό οι φήμες, οι διαδόσεις, οι συζητήσεις και η συνεχής ενασχόληση του προσωπικού με τη μελλοντική προοπτική. Κατά τη γνώμη μου, θα ήταν προτιμότερο να επιχειρηθεί η αναγγελία της απόφασης, επενδεδυμένη με πατριωτικά λόγια, που να προξενούν έξαρση και να μεταδίδουν αισιοδοξία και πίστη στην τελική νίκη. Είναι αναμφίβολο ότι και πάλι θα υπήρχαν κρούσματα λιποψυχίας και απειθαρχίας, αλλά ασφαλώς λιγότερα και μικρότερης έντασης. Εάν μάλιστα η αναγγελία συνδυαζόταν πολύ σύντομα, με ένα σφιχτό προγραμματισμό αναχώρησης και αναθέτονταν υπευθυνότητες προετοιμασίας των πλοίων, ώστε να καταστούν όσο το δυνατόν πιο ετοιμοπόλεμα, πιστεύω πως θα ελαχιστοποιούνταν τα δυσάρεστα κρούσματα. Εξυπακούεται πως, στα προς μεταστάθμευση πλοία, θα συμπεριλαμβάνονταν όλα τα πλωτά μέσα (και τα Τορπιλοβόλα), ανεξάρτητα από την αντίδραση του Ναυάρχου Οικονόμου, ενώ από το προσωπικό των Υπηρεσιών Ξηράς θα συμπληρώνονταν τα πληρώματα και θα ελαμβάνετο μέριμνα για τη διευκόλυνση των επιθυμούντων να κατέβουν στην Αίγυπτο. Οι ενδεχόμενες απείθειες προς αυτή τη διαταγή, εκ μέρους τουλάχιστον των Αξιωματικών, θα έπρεπε, όπως απέδειξαν και τα γεγονότα, να αντιμετωπίζονται με

σκληρό τρόπο στο πλαίσιο του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικα. Όποτε εφαρμόσθηκε αυτή η μέθοδος είχε αποτελέσματα, αντίθετα η χαλαρή συμπεριφορά, η χορήγηση αδειών περισυλλογής στους λιποψυχούντες, χειροτέρευε τα πράγματα και αποτελούσε κακό παράδειγμα για τους λοιπούς. Η αργοπορία στην έκδοση διαταγών και ιδιαίτερα στην υλοποίηση των διαταγών, που έστω αργά εκδόθηκαν, για τη μεταστάθμευση των πλοίων προς Νότον (Σούδα, Αλεξάνδρεια) εμφανίζεται ως ακατανόητη και είχε τραγικά αποτελέσματα, από τη στιγμή μάλιστα που δεν υπήρχε καμία φιλία αεροπορική δύναμη κάλυψης. Η διαφαινόμενη από όλες τις πηγές αιτιολογία της παραμονής του Στόλου για την παραλαβή της Βασιλικής οικογενείας και των Κυβερνητικών αξιωματούχων, εάν αληθεύει, είναι απαράδεκτη και δεν περιποιεί τιμή στα στελέχη της Κυβέρνησης, ούτε δικαιολογία στην ηγεσία του Ναυτικού, που έπρεπε να είχε αντιδράσει εγκαιρότερα και πλέον έντονα. Δεδομένης της σύγχυσης και της ουσιαστικής έλλειψης Κυβερνητικής κατευθύνσεως, εκτιμάται πως η ηγεσία του Ναυτικού θα έπρεπε να είχε αναλάβει δραστικότερες ενέργειες και πρωτοβουλίες προστασίας των πλοίων και των ανδρών του Ναυτικού. Έχω την εντύπωση ότι, παρά την επιθυμία μας, υποκύψαμε στον πειρασμό εκφοράς καταγγελτικού λόγου, εκ της ασφαλούς θέσεώς μας του έτους 2007. Το Πολεμικό Ναυτικό, παρά τις αδυναμίες του, μεταστάθμευσε σύσσωμο, όσο απέμεινε, στην Αίγυπτο και αποτέλεσε την πλέον συμπαγή Ελληνική Κρατική οντότητα που πολεμούσε στο πλευρό των συμμάχων κατά των φασιστικών δυνάμεων κατοχής της χώρας. Τα καταστρώματα των πλοίων, αποτέλεσαν την προέκταση του εθνικού εδάφους, που παρέμεινε ελεύθερο χάρις στην ευψυχία των Αξιωματικών και των πληρωμάτων και έδινε υπόσταση στην εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου να διαπραγματεύεται ως ίσος με τις λοιπές συμμαχικές αρχές. Η περίοδος του Απριλίου του ΄41 έμεινε στη συνείδηση των ανδρών του Πολεμικού Ναυτικού ως η εποχή, που το Σώμα, μόνο αυτό, απ΄ όλο το Ελληνικό κράτος αρνήθηκε να συνθηκολογήσει και ακολούθησε το δρόμο της τιμής, συνεχίζοντας τον πόλεμο μέχρι την τελική νίκη.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦIΑ

1. Έκθεση σχετικά με τη δράση του Ναυτικού κατά τον πόλεμο 1940-44. Αντιναυάρχου Δ. Φωκά.

2. Ο Ναυτικός πόλεμος του 1940 όπως τον έζησα. Αντιναυάρχου Ε. Καββαδία.

3. Αναμνήσεις και σκέψεις ενός παλαιού Ναυτικού. Μέρος Β’. Πλοιάρχου Ν. Δ. Πετρόπουλου.

4. Ο απόπλους του στόλου για τη Μέση Ανατολή (Ναυτική Επιθεώρηση). Αρχιπλοιάρχου Κ. Βάρφη.

5. Βιογραφικό λεξικό των αποφοίτων ΣΝΔ.Αντιναυάρχου Α. Δημητρακόπουλου.

6. Το χρονικό του στόλου που αρνήθηκε να συνθηκολογήσει. (Ναυτ. Επιθ) Αντιναυάρχου Κ. Παϊζη - Παραδέλλη.

14

Ðåñßðëïõò

Γεώργιος Πιπερόπουλος

Η

δουλειά του Γεώργιου Πιπερόπουλου επαληθεύει το προσωπικό του ύφος, που χαρακτηριστικά έχει τη συνθετική αρτιότητα και τη δική του εσωτερική αλήθεια, ενώ παράλληλα διαφαίνεται η καλλιέργεια μιας αυτόνομης σχεδιαστικής ικανότητας, που συνδυάζεται με την ιμπρεσσιονιστική αφομοίωση του αντικειμένου σε μια φωτεινή χρωματική ατμόσφαιρα, η οποία μεταμορφώνεται το “κοινότυπο” σε ποιητική στιγμή. Στη ρυθμική άρθρωση και στον παλμό της σύνθεσης οφείλουν τα έργα του τη “μουσικότητά” τους και την προσωπική εικαστική τους γλώσσα με τις χρωματικές εντάσεις που εκπέμπουν φως και θερμότητα. (Δημήτριος Γιακουμάκης, Ιστορικός Τέχνης)

Ο

Γεώργιος Πιπερόπουλος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1949. Από το 1978 ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Μαθήτευσε κοντά στο δάσκαλο της ζωγραφικής Β. Βλαχόπουλο, κι από την εποχή της πρώτης εμφανίσεώς του (1983) μέχρι τώρα έχει λάβει μέρος σε πλήθος ομαδικών καικαιατομικών στην 3. Αναμνήσεις σκέψεις εκθέσεων ενός παλαιού Ναυτικού. Β’. Πλοιάρχου Ν.ποΔ. Ελλάδα Μέρος και την Κύπρο, αποσπώντας Πετρόπουλου. λύ καλές κριτικές.

4. Ο απόπλους του στόλου για τη Μέση Ανατολή (Ναυτική Επιθεώρηση). Αρχιπλοιάρχου Κ. Βάρφη. Υδατογραφία σε πλαίσιο και ξύλινη κορνίζα 5. Βιογραφικό λεξικό των αποφοίτων ΣΝΔ. Διαστάσεις:Α.

38x57cm, 58x77cm με κορνίζα Αντιναυάρχου Δημητρακόπουλου.

6. Το χρονικό του στόλου που αρνήθηκε να συνθηκολογήσει. (Ναυτ. Επιθ) Αντιναυάρχου Κ. Παϊζη – Παραδέλλη.

Tηλ.: 210 4516264, 210 4516822 Fax: 210 4512277

Mαζί, ο κόσµος γίνεται καλύτερος! Ο κόσµος µας ανήκει όταν αναλαµβάνουµε την ευθύνη του! Η Alpha Bank αντιλαµβάνεται ως υποχρέωση την κοινωνική δράση που εστιάζει στον άνθρωπο και στις ανάγκες του, για να στηρίξει το παρόν και να προετοιµάσει ένα καλύτερο αύριο. Ως χορηγός υποστηρίζει µία σειρά οργανωµένων προγραµµάτων µε σκοπό την προστασία και διαχείριση του Περιβάλλοντος, τη διάσωση και διάδοση του Πολιτισµού και την ενίσχυση του Αθλητισµού. Όλοι έχουµε ευθύνη για κάθε πράξη που µπορεί να κάνει τη διαφορά. Η Alpha Bank στηρίζει τη συντονισµένη προσπάθεια γιατί πιστεύει ότι Μαζί, ο κόσµος γίνεται καλύτερος!

Mαζί

25 ΧΡΟΝΙΑ HELMEPA

EΘΕΛΟΝΤΙΚHΣ ΔEΣΜΕΥΣΗΣ 16

Ðåñßðëïõò

25 ΧΡΟΝΙΑ HELMEPA

 ΤΙ ΕIΝΑΙ HELMEPA;

H ελληνική ένωση προστασίας θαλασσίου περιβάλλοντος, εθελοντικός, μη κυβερνητικός και μη κερδοσκοπικός οργανισμός που ίδρυσαν στον Πειραιά την 4 Ιουνίου 1982 Έλληνες ναυτικοί και πλοιοκτήτες με προτροπή του αειμνήστου πλοιοκτήτη Γεωργίου Π. Λιβανού.

 ΠΟΙA ΕIΝΑΙ Η ΑΠΟΣΤΟΛH ΤΗΣ;

Η δημιουργία περιβαλλοντικής συνείδησης στη ναυτιλία ώστε να επικρατήσει πνεύμα πρόληψης της ρύπανσης αλλά και ασφάλειας που να συμπληρώνει την υπάρχουσα νομοθεσία.

 ΠΟΙA ΕIΝΑΙ ΤΑ ΜEΛΗ ΤΗΣ;

Ελληνικές και ξένες εταιρίες και οργανισμοί, ελληνόκτητα πλοία και κάθε ένας, από πλοιοκτήτη μέχρι ναύτη, που θέλει να δεσμευτεί για τη προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Σήμερα μέλη είναι 500 ελληνόκτητα ποντοπόρα πλοία, συνολικού εκτοπίσματος 42 εκ. τόνων dwt, 170 εταιρίες και οργανισμοί και πάνω από 13.000 αξιωματικοί και ναυτικοί οι οποίοι δεν επιβαρύνονται οικονομικά.

 ΠΟΙEΣ ΕIΝΑΙ ΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙOΤΗΤEΣ ΤΗΣ;

Στο ναυτιλιακό χώρο, προσφέρει στους εθελοντές μέλη, από πλοιοκτήτη μέχρι ναύτη, πληροφόρηση, ενημέρωση και εκπαίδευση, με τη βοήθεια μεταξύ άλλων:  Ετησίων εκπαιδευτικών προγραμμάτων στο Πειραιά και πάνω στα πλοία,  Ειδικά σχεδιασμένων ενημερωτικών και εκπαιδευτικών βοηθημάτων, ελληνικά και αγγλικά,  Περιβαλλοντικού οπτικοακουστικού, εντύπου και ηλεκτρονικού υλικού και στις δύο γλώσσες,  Ατομικών επιχειρησιακών “check-lists”. Στο χώρο της κοινωνικής περιβαλλοντικής ενημέρωσης προσφέρει:  Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα “Παιδική Ηelmepa” στο οποίο πήραν μέρος την τελευταία δεκαετία περισσότερα από 30.000 παιδιά από 6-13 ετών και 1.200 εκπαιδευτικοί σε όλη τη χώρα. Η “Παιδική Ηelmera” κάνει τη νέα γενιά τον πιο αποτελεσματικό φορέα περιβαλλοντικών μηνυμάτων και τη βοηθά να γνωρίσει από κοντά τη ναυτιλία και έτσι να διευρύνει τους μελλοντικούς της επαγγελματικούς ορίζοντες.  Ενημερωτικές εκστρατείες που με σύμβολο το γλάρο διαδίδουν το μήνυμα για “Καθαρές Θάλασσές και Ακτές’’ μέσα από περιβαλλοντικές εκθέσεις, εθελοντικούς καθαρισμούς ακτών, τηλεοπτικά μηνύματα, έντυπο υλικό και μαθητικούς διαγωνισμούς αφίσας.  Τα θετικά για το περιβάλλον αποτελέσματα της μακρόχρονης συνεργασίας της Helmepa με φορείς της Ελληνικής Πολιτείας όπως το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας με το Λιμενικό Σώμα, το Υπουργείο Παιδείας με το εκπαιδευτικό του δυναμικό, τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης και άλλους.  Στα παιδιά των Ελλήνων ναυτικών τη δυνατότητα μεταπτυχιακών σπουδών στο εξωτερικό, με την υποτροφία που έχει θεσπίσει από το 1997 τιμώντας τη μνήμη του Γιώργου Π. Λιβανού

 ΤΙ ΠΡΟΣΦEΡΕΙ ΣΤΑ ΜEΛΗ;

Σε κάθε πλοίο:  Tη σημαία της Helmepa με οποία αναγνωρίζουν Αρχές Λιμένων,  Το Πιστοποιητικό Μέλους που ανανεώνεται ετησίως,  Πλήρη σειρά εκπαιδευτικών βοηθημάτων παραγωγής Helmepa,  Τη δυνατότητα να προβάλλει την εθελοντική δέσμευση πλοιοκτήτριας, πλοιάρχου και αξιωματικών για ποιοτική ναυτιλία με σεβασμό στη θάλασσα και διατήρηση υψηλού επιπέδου ασφαλείας.

Σε κάθε εταιρία: To πιστοποιητικό μέλους που ανανεώνεται ετησίως,  Εμπιστευτικό πρόσβασης στα αρχεία ναυτιλιακών ατυχημάτων των Lloyd’s και δυνατότητα διόρθωσης λανθασμένων αναφορών που αντανακλούν στη ποιότητα της λειτουργίας του πλοίου,  Συμμετοχή στελεχών και αξιωματικών στα εκπαιδευτικά προγράμματα,  Άμεση ενημέρωση στη διεθνή και εθνικές ναυτιλιακές Αρχές επιθεωρήσεων πλοίων,  Προβολή της περιβαλλοντικής της ευαισθησίας με υποστήριξη συγκεκριμένων δράσεων ή παραγώγων της Helmepa,  Δυνατότητα προώθησης σε ανάλογες αρχές προτάσεων που αφορούν τεχνικές και διαδικασίες που τηρούνται στα πλοία σύμφωνα με απαιτήσεις του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ) 

Σε κάθε ναυτικό:  Aτομική Ταυτότητα Μέλους που χαίρει εκτίμησης και σεβασμού από Αρχές κρατών λιμένων,  Τακτική πληροφόρηση για θέματα ναυτιλιακής νομοθεσίας και άλλου διεθνούς ενδιαφέροντος με την έκδοση ΝΕΑ της Helmepa,  Συμμετοχή στα εκπαιδευτικά προγράμματα μέσω της εταιρίας του/της ή της Πανελλήνιας Ναυτικής Ομοσπονδίας (ΠΝΟ),  Δυνατότητα προώθησης σε ανάλογες αρχές προτάσεων του /της που αφορούν σε τεχνικές και διαδικασίες που τηρούνται στα πλοία σύμφωνα με απαιτήσεις του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ)  Ανταλλαγή προσωπικών εμπειριών και προτάσεών μεταξύ όλων όσων συμμετέχουν κάθε χρόνο στα εκπαιδευτικά προγράμματα της Helmepa.

 ΠΩΣ ΕΞΑΠΛΩΝΕΤΑΙ ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΔΙΕΘΝΩΣ;

Mέσω συνεργασίας με τους:  Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (ΙΜΟ) που ιδιαίτερα προωθεί την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση των νέων διεθνώς στο πρότυπο της Παιδικής Helmepa,  Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα Ηνωμένων Εθνών στη Μεσόγειο (UNEP/MAP),  Νηογνώμονες και ναυτασφαλιστικούς οργανισμούς μέλη της Helmepa,  Διεθνές Ναυτιλιακό Πανεπιστήμιο (WMU) στη Σουηδία,  Green Award Foundation (Rotterdam),  Αρχές κρατών με λιμένες, όπως η Αμερικανική, Καναδική και Αυστραλιανή Ακτοφυλακή,  Ναυτιλιακούς οργανισμούς όπως Intertanko, Seatrade Organization, Ποσειδώνια Έκθεση ΑΕ και άλλους,  Ocean Conservancy, ΗΠΑ, για την ευαισθητοποίηση του παγκοσμίου ενήλικου κοινού,  Τις ανάλογες εθελοντικές οργανώσεις Ausmepa-Αυστραλία, Britmepa-Μ.Βρετανία, Cymepa-Κύπρος, Philmepa-Φιλιππίνες, Turmepa-Τουρκία, και Urumepa-Ουρουγουάη. Ετήσια συνδρομή μελών Πλοία, εταιρείες και οργανισμοί 1.150 EURO  Ναυτικοί και άλλοι δεν χρεώνονται εισφορά 

Περισσότερες πληροφορίες Στις ιστοσελίδες: www.helmepa.gr, www.helmepajunior.gr Διεύθυνση: Helmepa, Περγάμου 5, 17121 Αθήνα τηλ.: + 30 210 93 41 233, + 30 210 93 43 088, fax: +30 210 93 53 847, e-mail: helmepa@helmepa.gr

Ðåñßðëïõò

17

25 ΧΡΟΝΙΑ HELMEPA

TI EINAI H ΠΑΙΔΙΚΗ HELMEPA;

Το πρόγραμμα Παιδική HELMEPA είναι μια πρωτοβουλία της HELMEPA που προσφέρει κάθε χρόνο τη δυνατότητα σε 3.000 μικρούς μαθητές, που γίνονται εθελοντικά μέλη του, να ενημερωθούν και να αναλάβουν δράση για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος της πατρίδας μας. Οργανωμένοι σε ομάδες των 10 και υπό την επίβλεψη ενός εθελοντή Εκπαιδευτικού, οι μαθητές επιλέγουν και πραγματοποιούν δραστηριότητες του Προγράμματος για διάστημα ενός έτους.

 ΣΚΟΠΟΣ

 ΙΔΡΥΣΗ

Το πρόγραμμα δημιουργήθηκε το 1993 ύστερα από προτάσεις 150.000 μαθητών που επισκέφθηκαν τις περιβαλλοντικές εκθέσεις HELMEPA την περίοδο 19831992 και ενημερώθηκαν για τη σημασία του θαλασσίου περιβάλλοντος και για τους κινδύνους που το απειλούν. Η συντονισμένη έρευνα που έγινε μεταξύ των παιδιών έδειξε ότι οι ηλικίες 6-13 ετών είναι το πιο δεκτικό τμήμα της νεολαίας στο περιβαλλοντικό μήνυμα της HELMEPΑ. Επίσης, προτάσεις πολλών μαθητών έδειξαν ότι τα παιδιά ζητούσαν να τους δωθεί ένα βήμα από όπου να μπορούν να εκφράζουν τις ανησυχίες τους για το περιβάλλον, να προβάλλουν τις ιδέες τους και να διεκδικούν από τους μεγαλύτερους το σεβασμό που δικαιούνται.

18

Ðåñßðëïõò

Να δώσει τη δυνατότητα στα παιδιά που συμμετέχουν στο Πρόγραμμα να γίνουν υπεύθυνοι, περιβαλλοντικά ενήμεροι και ενεργοί αυριανοί πολίτες. Με την συμμετοχή τους αυτή, τα παιδιά γνωρίζουν το φυσικό περιβάλλον της πατρίδας μας μαθαίνοντας πόσο σημαντικό είναι και γιατί πρέπει να το προστατεύσουμε. Μέσα από τις δραστηριότητες του Προγράμματος αναδεικνύεται η σχέση μεταξύ της καθημερινής ατομικής συμπεριφοράς και ρύπανσης του περιβάλλοντος. Τα παιδιά ανακαλύπτουν ότι η λύση σημαντικών προβλημάτων, όπως είναι τα σκουπίδια στις ακτές, δεν δίνεται μόνο από ΟΤΑ και κυβερνήσεις αλλά και από την περιβαλλοντικά υπεύθυνη συμπεριφορά του καθενός μας. Το Πρόγραμμα στοχεύει ακόμη και στη δημιουργία συλλογικού πνεύματος ανάμεσα στους εθελοντές-μέλη του. Μέσα στην Ομάδα, τα 10 μέλη της μαθαίνουν να συνεργάζονται μεταξύ τους, να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και να αναπτύσσουν ικανότητες οργάνωσης και συντονισμού. Έτσι, μέσα από το συναγωνισμό που αναπτύσσεται μεταξύ των Ομάδων, τα παιδιά αναπτύσσουν αρχές ευγενικής μεταξύ τους άμιλλας. Με τις εμπειρίες που αποκτούν από τη συμμετοχή τους στο Πρόγραμμα, τα μέλη του ευαισθητοποιούνται και γίνονται οι αποτελεσματικοί φορείς σωστών περιβαλλοντικών μηνυμάτων στην τοπική τους κοινωνία. Τέλος, τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν τον κόσμο της ναυτιλίας και να πάρουν χρήσιμες πλη-

ροφορίες για τον δυναμικό αυτό επιχειρηματικό χώρο, στον οποίο οι Έλληνες πρωτοστατούν διεθνώς. Τα σημερινά παιδιά όπως είναι φυσικό, θα διαδεχθούν κάποια μέρα τα στελέχη της ναυτιλιακής βιομηχανίας, είτε σαν Αξιωματικοί του Εμπορικού Ναυτικού επάνω στα ελληνόκτητα πλοία είτε σαν τεχνοκράτες σε διαχειρίστριες εταιρίες, ναυπηγεία, νηογνώμονες και αλλού. Στο χώρο της ναυτιλίας συνεχώς εφαρμόζονται οι εξελίξεις της υψηλής τεχνολογίας και αναπτύσσονται διεθνείς σχέσεις που προάγουν το παγκόσμιο εμπόριο και την ειρηνική συνεργασία. Το πέρασμα των παιδιών μέσα από το Πρόγραμμα της ΠΑΙΔΙΚΗΣ HELMEPA ίσως τα βοηθήσει και στον επαγγελματικό τους προσανατολισμό.

 Στατιστικά ΠΑΙΔΙΚΗΣ HELMEPA 1993-2006

Από την ίδρυση της ΠΑΙΔΙΚΗΣ HELMEPA, περισσότεροι από 41.000 μαθητές και 1.650 εθελοντές Εκπαιδευτικοί σε 753 σχολεία όλης της χώρας έχουν πάρει μέρος στο πρόγραμμα. Μέχρι σήμερα, εκτός του νομού Αττικής, η μεγαλύτερη συμμετοχή παιδιών στο Πρόγραμμα προέρχεται από το νομό Μαγνησίας με 3.880 παιδιά και ακολουθούν οι νομοί Μεσσηνίας με 3.392 παιδιά, Ζακύνθου με 3.370 παιδιά, Χίου με 2.260 παιδιά και Λέσβου με 1.260 παιδιά. Τη σχολική χρονιά 2005-2006, το 71%

25 ΧΡΟΝΙΑ HELMEPA

των παιδιών-μελών συμμετείχαν για πρώτη φορά στην ΠΑΙΔΙΚΗ HELMEPA, ενώ το υπόλοιπο 29% είχε συμμετάσχει τουλάχιστον άλλη μια φορά στο παρελθόν. Από τη σχολική χρονιά 1995-1996, συμμετέχουν στην ΠΑΙΔΙΚΗ HELMEPA και νηπιαγωγεία από όλη τη χώρα, των οποίων ο αριθμός αυξάνεται σταθερά κάθε χρόνο. Ο ενθουσιασμός που παρατηρείται στις ομάδες αυτές, αλλά και τα θετικά σχόλια των Εκπαιδευτικών τους, δείχνουν πως η παιδική HELMEPA έχει μεγάλη απήχηση και στα μικρά παιδιά. Η πιο δημοφιλής δραστηριότητα των Ομάδων ΠΑΙΔΙΚΗΣ HELMEPA είναι ο εθελοντικός καθαρισμός ακτής και ακολουθούν η δημιουργία έργων με φυσικά υλικά, η τοποθέτηση πινακίδας με ειδικό μήνυμα για την προστασία του περιβάλλοντος της περιοχής, η συγγραφή τραγουδιών, ποιημάτων και παραμυθιών, οι κατασκευές από «άχρηστα» υλικά και η δημιουργία και διανομή περιβαλλοντικού υλικού στη τοπική κοινωνία. Τα τελευταία χρόνια στα πλαίσια της δραστηριότητας της Ανακύκλωσης Υλικών, πολλές ομάδες εισήγαγαν στο σχολείο τους προγράμματα Ανακύκλωσης σε συνεργασία με Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης και άλλους φορείς. Η ανταπόκριση των παιδιών στη δραστηριότητα της ανακύκλωσης είναι μεγάλη κυρίως σε Ομάδες Νηπιαγωγείων. Ακολουθώντας το παράδειγμα των παιδιών η συμμετοχή όλων μας στην ανακύκλωση των απορριμμάτων πρέπει να γίνει τρόπος ζωής.

 Επιτεύγματα ΠΑΙΔΙΚΗΣ HELMEPA

Για περισσότερα από 41.000 παιδιά που έχουν πάρει μέρος από το 1993 στο Πρόγραμμα, η ΠΑΙΔΙΚΗ HELMEPA υπήρξε μέσο περιβαλλοντικής ενημέρωσης και δραστηριοποίησης και ίσως κινητοποίησης φίλων, συγγενών, τοπικών φορέων και κοινωνιών σε πολλές περιοχές της χώρας.

Η δραστηριοποίηση των παιδιών θα ήταν αδύνατη χωρίς την υποστήριξη περισσοτέρων από 1600 Εκπαιδευτικών που πλαισίωσαν εθελοντικά τις Ομάδες ΠΑΙΔΙΚΗΣ HELMEPA όλα αυτά τα χρόνια στο έργο τους. Όπως οι ίδιοι γράφουν στην ΠΑΙΔΙΚΗ HELMEPA, το Πρόγραμμα αποτελεί για τους εκπαιδευτικούς πολύτιμο εργαλείο για να εκφράσουν τη δημιουργικότητά τους και να καλλιεργήσουν αίσθημα εθελοντικής κοινωνικής προσφοράς στη χώρα. Σημαντικός παράγοντας επιτυχίας είναι η ενθάρρυνση που δίνουν οι γονείς στα παιδιά τους να συμμετέχουν στην ΠΑΙΔΙΚΗ HELMEPA, που τους προσφέρει την απαραίτητη συναισθηματική δύναμη να εκφραστούν ελεύθερα σε μία τέτοια συλλογική πρωτοβουλία. Η πρώτη διεθνής αναγνώριση της ΠΑΙΔΙΚΗΣ HELMEPA ήρθε το 1998 από το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα UNEP του Ο.Η.Ε., που απένειμε στα παιδιά της ΠΑΙΔΙΚΗΣ HELMEPA το Βραβείο Global 500. Το Μάρτιο του 2000 ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (IMO) προσκάλεσε στην έδρα του στο Λονδίνο δύο παιδιάμέλη της ΠΑΙΔΙΚΗΣ HELMEPA, τα οποία μίλησαν στην ολομέλεια των μελών του, που είναι 166 χώρες και 63 μη-κυβερνητικοί οργανισμοί. Με απλά, θερμά λόγια τα παιδιά αυτά περιέγραψαν τις ανησυχίες τους για το θαλάσσιο περιβάλλον και πως δραστηριοποιούνται οι Έλληνες μαθητές με τη συμμετοχή τους στην ΠΑΙΔΙΚΗ HELMEPA. Από τότε, η Περιβαλλοντική Ευαισθητοποίηση των Νέων αποτελεί θέμα των τακτικών Συνόδων της Επιτροπής Προστασίας θαλάσσιου Περιβάλλοντος του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (MEPC/ IMO). Το Νοέμβριο 2002 το Γραφείο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Ελλάδα βράβευσε τα 2.667 παιδιά-μέλη της ΠΑΙΔΙΚΗΣ HELMEPA και τους εκπαιδευτικούς

τους για την εθελοντική τους συμμετοχή και δράση στο περιβαλλοντικό αυτό πρόγραμμα. Στην τελετή αυτή τιμήθηκαν οι υπεύθυνοι Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που συνέδραμαν τη λειτουργία του προγράμματος, εκπρόσωπος-μέλος της CYMEPA JUNIOR, ο Επίτιμος Πρόεδρος της HELMEPA Καπετάν Βασίλης Κ. Κωνσταντακόπουλος και η συντονίστρια της ΠΑΙΔΙΚΗΣ HELMEPA. Ήδη προωθείται η δημιουργία ενός διεθνούς δικτύου επικοινωνίας και συνεργασίας με παιδιά άλλων χωρών όπου η HELMEPA βοήθησε να ιδρυθούν παρόμοια προγράμματα. Συγκεκριμένα λειτουργούν ήδη οι εξής παρόμοιες με τη HELMEPA Ενώσεις αντίστοιχα στις χώρες, AUSMEPA-Αυστραλία, BRITMEPA-Αγγλία, CYMEPA-Κύπρος, PHILMEPA-Φιλιππίνες, TURMEPA-Τουρκία, URUMEPA-Ουρουγουάη. Τον Οκτώβριο του 2004, Ομάδες των παιδικών Προγραμμάτων των HELMEPA και TURMEPA, αντάλλαξαν επισκέψεις στη Χίο και το Cesme. Τα παιδιά από τις δύο χώρες, συνοδευόμενα από γονείς, εκπαιδευτικούς και στελέχη των δύο Ενώσεων, είχαν την ευκαιρία να ανταλλάξουν απόψεις, να εγκαινιάσουν μία έκθεση ζωγραφικής με έργα παιδιών από την TURMEPA, να πραγματοποιήσουν συμβολικούς καθαρισμούς σε παραλίες και των δύο περιοχών, να δώσουν συνεντεύξεις σε δημοσιογράφους και ΜΜΕ και να αποδείξουν σε όλους πως το περιβάλλον δεν έχει σύνορα. Η επικοινωνία μεταξύ των παιδιών από διαφορετικές χώρες μπορεί να βοηθήσει στην εξάλειψη των προκαταλήψεων μεταξύ λαών και την κατανόηση της παγκόσμιας διάστασης των περιβαλλοντικών απειλών. Έτσι, ίσως γίνει κοινή συνείδηση σε όλους ότι η θαλάσσια ρύπανση δε γνωρίζει ανθρώπινα σύνορα και ανταγωνισμούς και πως η ζωή στον πλανήτη μας εξαρτάται από ένα ισορροπημένο, καθαρό θαλάσσιο περιβάλλον.

Ðåñßðëïõò

19

25 ΧΡΟΝΙΑ HELMEPA

 Εκδηλώσεις HELMEPA κατά το 2006 Στις 16 Σεπτεμβρίου 2006 με το συντονισμό της HELMEPA και στο πλαίσιο της «Μεσογειακής Εκστρατείας Ενημέρωσης για Απορρίμματα σε Θάλασσες και Ακτές», 958 εθελοντές σ’ όλη την Ελλάδα καθάρισαν συμβολικά 50 χιλιόμετρα ακτών συλλέγοντας 5.340 κιλά σκουπιδιών. Τα στοιχεία έδειξαν ότι το 45% των απορριμμάτων που συνέλεξαν οι εθελοντές προέρχεται, όπως κάθε χρονιά, από δραστηριότητες αναψυχής στην παραλία και είναι κυρίως: πλαστικά μπουκάλια (10%), πλαστικές σακούλες και συσκευασίες τροφίμων (8%), καπάκια από μπουκάλια (7%), κουτάκια αναψυκτικών (6%),και καλαμάκια (5%). Για άλλη μια χρονιά, οι καθαρισμοί απέδειξαν ότι τα αποτσίγαρα, με ποσοστό 44%, επιμένουν να διεκδικούν την πρώτη θέση ανάμεσα στα απορρίμματα που συναντάμε στις ακτές. Στο πλαίσιο της μακρόχρονης συνεργασίας της HELMEPA με το Διεθνές Ναυτιλιακό Πανεπιστήμιο (WMU) η Ένωση πραγματοποίησε για ακόμη ένα χρόνο τετραήμερο Σεμινάριο για τους φοιτητές του μεταπτυχιακού τμήματος Ναυτιλιακής Διοίκησης. Οι 19 φοιτητές - στελέχη κυβερνητικών υπηρεσιών και άλλων ναυτιλιακών φορέων σε Βόρειο και Νότιο Κορέα, Γεωργία, Ελλάδα, Ιαπωνία, Καμερούν, Κένυα, Μαλαισία, Μογγολία, Μπαγκλαντές, Σιγκαπούρη, Σουηδία και Φιλλιπίνες, συνοδεύονταν από τον Καθηγητή τους Captain J. Liljedahl. Εισηγητές από τις Εταιρείες - μέλη American Bureau of Shipping, Bureau Veritas, Costamare, Danaos, Gemanischer Lloyd, Lloyd’ s Register, Swedish Club, Tsakos Shipping, καθώς και την Πανελλήνια Ένωση Πλοηγών, πραγματοποίησαν παρουσιάσεις με σκοπό να διευρύνουν τις γνώσεις των φοιτητών σχετικά με την ιστορική Ελληνική ναυτιλιακή βιομηχανία.

Οι παιδικές φωνές δύο 12χρονων μαθητριών - μελών της Παιδικής HELMEPA από την Ελλάδα και της TURMEPA από την Τουρκία αντίστοιχα, ακούστηκαν στον επιβλητικό χώρο του Westminster Central Hall στην καρδιά του Λονδίνου, την 10η Οκτωμβρίου 2006 όπου πραγματοποιήθηκε η 55η Σύνοδος της Επιτροπής Προστασίας

Θαλασσίου Περιβάλλοντος του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού Η Διονυσία Λυμπεροπούλου από τη Λέρο και η Serra Kuman από την Κωνσταντινούπολη απηύθυναν μήνυμα στα μέλη περισσοτέρων από 130 εθνικών αντιπροσώπων, μεταφέροντας την ανησυχία τους για το ότι δεν υπάρχουν πια χρονικά περιθώρια για αναβολή της προσπάθειας προστασίας του περιβάλλοντος. Ο Γενικός Γραμματέας του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού Ευθ. Μητρόπουλος επαίνεσε την οργανωμένη προσπάθεια που καταβάλλουν σε τοπικό επίπεδο οι παιδικές ομάδες της INTERMEPA, εξαγγέλλοντας δράσεις συνεργασίας του Οργανισμού με αυτές και ανάπτυξη του οράματος να γίνουν τα παιδιά πρεσβευτές για την προστασία του περιβάλλοντος.

Μετά από πρόσκληση της UNEP/MAP και των Μεσογειακών Κρατών, η HELMEPA συμμετείχε στην 11η Συνάντηση της Μεσογειακής Επιτροπής για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (MCSD) μεταξύ 24-26 Μαΐου 2006 στη Λευκωσία της Κύπρου. Την επιτροπή αποτελούν κυβερνητικοί εκπρόσωποι των 22 Κρατών της Μεσογείου, φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης και της βιομηχανίας, μη κυβερνητικοί οργανισμοί, καθώς και αξιωματούχοι της UNEP και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Σκοπός της MCSD είναι να συμβουλεύει και να υποστηρίζει τις προσπάθειες των Μεσογειακών Κρατών να εφαρμόσουν σε εθνικό επίπεδο τη Μεσογειακή Στρατηγική για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Τη διετία 2006-2008 η HELMEPA θα συμβάλλει στις εργασίες της επιτροπής συμμετέχοντας στις ομάδες εργασίας εμπειρογνωμόνων για την πρόληψη της θαλάσσιας ρύπανσης από πλοία.

20

Ðåñßðëïõò

Μεταξύ 26 και 30 Αυγούστου 2006 πραγματοποιήθηκε στην Putrajaya της Μαλαισίας, υπό την αιγίδα του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον (UNEP), το Διεθνές Συνέδριο Παιδιών για το Περιβάλλον, στο οποίο συμμετείχαν 200 παιδιά από 67 χώρες του κόσμου. Τη χώρα μας αλλά και ολόκληρη την Ευρώπη εκπροσώπησε ο 14χρονος Νικόλας Θεοφιλίδης, μέλος της Παιδικής HELMEPA από την Κάλυμνο. Ο Νικόλας ήταν μέλος του Παιδικού Συμβουλίου της UNEP στο οποίο εκλέχτηκε κατά τη διάρκεια του Παγκοσμίου Συμβουλίου Παιδιών για το Περιβάλλον το 2005 στο Aichi της Ιαπωνίας. Μαζί με τα άλλα 10 μέλη του Συμβουλίου, ο Νικόλας εργάστηκε για το σχεδιασμό και την οργάνωση του Συνεδρίου στη Μαλαισία. Μετέφερε στο διεθνές προσκήνιο τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίσει το θαλάσσιο περιβάλλον ακόμα και στις πλέον απόμακρες περιοχές του πλανήτη μας. «Πρέπει όλοι να αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας προς το περιβάλλον διότι η Γη είναι το μοναδικό μας σπίτι και καταστρέφοντάς την καταστρέφουμε τους εαυτούς μας». Το επόμενο Διεθνές Συνέδριο των παιδιών για το περιβάλλον θα πραγματοποιηθεί το 2008 στο Stavanger της Νορβηγίας. Μεταξύ 28 Φεβρουαρίου και 2 Μαρτίου η HELMEPA συμμετείχε στη Διεθνή Ναυτιλιακή Έκθεση China Maritime 2006 στο Hong Kong, με περίπτερο που ευγενικά διέθεσαν οι διοργανωτές Baird Publications. Ο Αυστραλός διοργανωτής Neil Baird, υποστηρικτής της AUSMEPA, στη συνέντευξη τύπου που προηγήθηκε της τελετής έναρξης, παρουσίασε τη HELMEPA και έδωσε την ευκαιρία στο Γενικό Διευθυντή, Δ. Κ. Μητσάτσο να μιλήσει στους δημοσιογράφους και να τους προσκαλέσει να επισκεφθούν το περίπτερο της Ένωσης για καλύτερη ενημέρωση για τους στόχους και τις δραστηριότητές της. Αμέσως μετά τα εγκαίνια, το περίπτερο της HELMEPA επισκέφθηκε μεταξύ άλλων, ο Πρόεδρος της Ένωσης Εφοπλιστών του Hong Kong, David C.C. Koo.

25 ΧΡΟΝΙΑ HELMEPA

Ε

Κ

Δ

Η

Λ

Ω

Σ

Η

25ΕΤΙΑΣ HELMEPA

M Ε ΓΑ Ρ Ο Μ Ο Υ Σ Ι Κ Η Σ Α Θ Η Ν Ω Ν

6

Ι Ο Υ Ν Ι Ο Υ

Μ

ε την ευπρέπεια που αρμόζει σε κάθε οργάνωση που έχει να παρουσιάσει κοινωνικό και εκπαιδευτικό έργο για 25 συνεχόμενα χρόνια, γιόρτασε την Τετάρτη 6 Ιουνίου, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, η Ελληνική Ένωση Προστασίας Θαλασσίου Περιβάλλοντος - HELMEPA, την 25η επέτειό της από την ίδρυσή της από τον αείμνηστο Γιώργο Π. Λιβανό. Την τελετή τίμησαν με την παρουσία τους εκπρόσωποι της Πολιτείας, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Διπλωματικού Σώματος, στελέχη της Ελληνικής και διεθνούς ναυτιλιακής κοινότητας, καθώς και Πρόεδροι και στελέχη των αδελφών Ενώσεων AUSMEPA-Αυστραλία, CYMEPA-Κύπρο, TURMEPA-Τουρκία και URUMEPAΟυρουγουάη. Την τελετή χαιρέτησε ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου Νίκος Παππαδάκης και στη συνέχεια παρουσιάστηκε μια αναδρομή του έργου της 25ετίας από τον Γενικό Διευθυντή της HELMEPA Δημήτρη Μητσάτσο. Το έργο της HELMEPA χαιρέτησαν ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας Ιωάννης Τζωάννος ως εκπρόσωπος της Κυβέρνησης, ο Πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής Θανάσης Κατσιγιάννης ο οποίος και μετέφερε χαιρετισμό της Προέδρου της Βουλής κας. Μπενάκη, ο Γιάννης Σαραντινός εκ μέρους της Υπουργού Εξωτερικών κας. Ντόρας Μπακογιάννη και ο πρώην Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας Χρήστος Παπουτσής, υπεύθυνος για θέματα Ναυτιλίας στο ΠΑΣΟΚ, εκ μέρους της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης. Την εκδήλωση παρουσίασε η έγκριτη δημοσιογράφος κα Ειρήνη Νικολοπούλου. Ακολούθησε απονομή αναμνηστικών πλακετών στην Πανελλήνια Ναυτική Ομο22

Ðåñßðëïõò

1

2

2 0 0 7

25 ΧΡΟΝΙΑ HELMEPA

σπονδία και την Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών, Ιδρυτές της HELMEPA, από τον Καπετάν Βασίλη Κ. Κωνσταντακόπουλο, Επίτιμο Πρόεδρο της Ένωσης και τον Νίκο Παππαδάκη, αντίστοιχα. Τα θερμά χειροκροτήματα της κατάμεστης αίθουσας του Μεγάρου Δ. Μητρόπουλου, εισέπραξαν μέλη του Λυκείου Ελληνίδων της Καλαμάτας που χόρεψαν Ελληνικούς χορούς ντυμένες με παραδοσιακές στολές, καθώς και η Παιδική χορωδία Kodály. Το στίγμα έδωσαν στο κλείσιμο της τελετής, παιδιά-μέλη της Παιδικής HELMEPA όπου ξεχύθηκαν στην σκηνή και ντυμένα στα χρώματα της Ελλάδας βροντοφώναξαν σε όλους τους παρευρισκόμενους, ζητώντας τους να Σώσουν τις Θάλασσες πριν να είναι πολύ αργά!

3

4

5

8

1. Ο Πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης Προστασίας Θαλασσίου Περιβάλλοντος - HELMEPA κ. Νίκος Παππαδάκης μαζί με τον Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας κ. Ιωάννη Τζωάννο. 2. Ο Γενικός Διευθυντής της HELMEPA κ. Δημήτρης Μητσάτσος.

3. Στην εκδήλωση μεταξύ άλλων επισήμων παρευρέθηκαν οι: Καπετάν Βασίλης Κωνσταντακόπουλος - Επίτιμος Πρόεδρος της HELMEPA, κ. Χρήστος Παπουτσής - πρώην Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας και οι Γενικοί Γραμματείς του ΥΕΝ κ. Τζωάννος και κ. Βλάχος. 4. Παιδιά-μέλη της Παιδικής HELMEPA φωνάζουν τα συνθήματα “Να σώσουμε τις θάλασσες” και “Πριν νά ’ναι πολύ αργά”. 5. Ο κ. Θανάσης Κατσιγιάννης χαιρετίζει την εκδήλωση εκπροσωπώντας την Βουλή των Ελλήνων και ως Πρόεδρος της Επιτροπής της Βουλής για το Περιβάλλον. 6. Ένα από τα πολλά banner τα οποία έντυσαν τους χώρους του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών την βραδιά της εκδήλωσης. Ðåñßðëïõò

23

A Ν Δ Ρ Ο Σ

Φιλοξενία Θάλασσα Πολιτισμός Μια σειρά εορταστικών εκδηλώσεων με τον τίτλο «AΝΔΡΟΣ, Φιλοξενία, Θάλασσα, Πολιτισμός» έλαβαν χώρα στο όμορφο νησί της Άνδρου, από τις 17 έως τις 22 Μαΐου 2007, διοργάνωση του Ναυτικού Ομίλου «Αδρίας», τον οποίο ίδρυσε και στον οποίο προεδρεύει το μέλος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος κ. Γεώργιος Δεσποτόπουλος.

Κ

ατά την διάρκεια των εκδηλώσεων χαιρετισμό απηύθυνε η Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου - Παλούμπη ενώ ομιλίες πραγματοποίησαν οι κ.κ. Π. Στάμου, Πλοίαρχος Π.Ν. ε.α., με θέμα «Ο Λάμπρος Κατσώνης και η σχέση του με την Άνδρο», στην οποία φωτίστηκαν άγνωστες στιγμές της ζωής και της δράσης του μεγάλου Έλληνα αγωνιστή. Ι. Παλούμπης, Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α., με θέμα «Η συμβολή του Εμπορικού Ναυτικού στην ανάπτυξη της Ελλάδος τον 20ο αιώνα», στην οποία μετά από μια αναδρομή σε σημαντικούς σταθμούς της ιστορίας της

24

Ðåñßðëïõò

Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας από την αρχαιότητα, παρουσιάστηκαν τα βήματα που οδήγησαν στην παγκόσμια κορυφή το Ελληνικό Εμπορικό Ναυτικό. Ξ. Μαυρογιάννης, Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α., με θέμα «Η Ελληνική Θαλάσσια Ένωση θεμελιωτής της ιστιοπλοΐας στην Ελλάδα», κατά την οποία παρουσιάστηκε η ιστορία του αγωνίσματος της ιστιοπλοΐας και η καθιέρωση πρωταθλημάτων στην χώρα μας. Γ. Χαραμής, Καθηγητής Πληροφορικής, με θέμα «Η δράση των Ελληνικών Υποβρυχίων στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο», στην οποία παρουσιάστηκαν οι πρωταγωνιστές σημαντικών στιγμών της Ελληνικής Ιστορίας. Γ. Δάμπασης, Σκη-

νοθέτης, με θέμα «Δημήτριος Πολέμης ο Ιστορικός» κατά την οποία προβλήθηκαν μαγνητοσκοπημένα αποσπάσματα από συνεντεύξεις του μεγάλου ιστορικού της Άνδρου (παρακάτω δημοσιεύονται αποσπάσματα των ομιλιών). Παράλληλα πραγματοποιήθηκαν προβολή της ταινίας «η Άνδρος του Ανδρέα Εμπειρίκου», χορευτική βραδιά με παραδοσιακούς χορούς με συμμετοχή του Συλλόγου Γυναικών Άνδρου και του Χορευτικού Συλλόγου «Υδρούσα», παιδικοί αγώνες επιδείξεως ιστιοπλοΐας με συμμετοχή αθλητών του Ναυτικού Ομίλου Ελλάδος και ρεσιτάλ του Μουσικού Συλλόγου Άνδρου.

[ΑΝΔΡΟΣ]

1

2

3

4

ΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤΗΝ ΑΝΔΡΟ

5

6

Κεντρική εκδήλωση των εορτασμών στην Άνδρο ήταν η έκθεση που πραγματοποίησε το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος στην αίθουσα εκδηλώσεων του ξενοδοχείου Andros Holidays. Τα εγκαίνια της έκθεσης πραγματοποίησε ο Δήμαρχος του Δήμου Υδρούσας κ. Κυριάκος Θωμάς. Η έκθεση λειτούργησε σε τρία παράλληλα επίπεδα. Εκτέθηκαν κειμήλια του ιστορικού Αντιτορπιλικού «Αδρίας», από το οποίο πήρε και την ονομασία του ο διοργανωτής όμιλος, καθώς και προσωπικά αντικείμενα του Κυβερνήτη του, Ναυάρχου Ιωάννη Τούμπα. Επίσης πα-

ρουσιάστηκε μέρος της συλλογής χαρτών του Μουσείου με σπάνιους χάρτες της Εύβοιας και των Κυκλάδων διάσημων χαρτογράφων του 16ου, 17ου και 18ου αιώνα και τονίστηκε η σημασία της περιοχής για το διαμετακομιστικό εμπόριο καθώς και ως ενδιάμεσος σταθμός των θαλάσσιων επικοινωνιών της Δύσης με την Κωνσταντινούπολη. Τέλος εκτέθηκαν πίνακες από την ναυτική πινακοθήκη σημαντικών θαλασσογράφων, όπως ο Χατζής, Ρωμανίδης, Προσαλέντης και άλλοι. Επιμελητής της έκθεσης ήταν ο κ. Χαράλαμπος Τορτορέλης, Παιδαγωγός - Μουσειολόγος του Ν.Μ.Ε.

1. Από τις εκδηλώσεις στο Ξενοδοχείο ANDROS HOLIDAYS. 2. Το Μνημείο του Αφανούς Ναύτη και το Ναυτικό Μουσείο Άνδρου στην Χώρα του νησιού. 3. Στιγμιότυπο από τις εκδηλώσεις στο Ξενοδοχείο ANDROS HOLIDAYS. 4. Στιγμιότυπο από τις εκδηλώσεις στο Ξενοδοχείο ANDROS HOLIDAYS. Διακρίνονται από αριστερά ο κ. Ν. Αλαφασός, Ταμίας του Ν.Μ.Ε., η Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε., οι κυρίες Δούση και Μανιάτη, οι Ναύαρχοι ε.α. κ.κ. Μανιάτης, Παλούμπης, Παληογιώργος και Μαυρογιάννης. 5.6. Η έκθεση του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος στην Άνδρο. Φωτογραφίες: Ν. Παναγιωτόπουλος

Ðåñßðëïõò

25

[ΑΝΔΡΟΣ]

ΑΠΟΣΠAΣΜΑΤΑ ΟΜΙΛΙΩΝ Χαιρετισμός Προέδρου Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος κα Αναστσίας Αναγνωστοπούλου - Παλούμπη: «Κυρίες και Κύριοι, φίλες και φίλοι, Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος χαιρετίζει την δημιουργία του νέου Ναυτικού Ομίλου Άνδρου «Αδρίας» και με τις μικρές του δυνάμεις θα προσπαθήσει να σταθεί αρωγός και συμπαραστάτης στο έργο του κυρίου Δεσποτόπουλου. Εκτός από τη συγγένεια των στόχων του Ναυτικού Μουσείου και του Ομίλου «Αδρίας» πιστεύουμε πως ο οποιοσδήποτε παρόμοιος όμιλος που οργανώνεται στην επαρχία αποτελεί ένα κύτταρο πολιτισμού και ψυχαγωγίας των τοπικών κοινωνιών και ως τέτοιο είναι ευπρόσδεκτο και πρέπει να τυγχάνει της υποστήριξης όλων μας. Στο νέο Ναυτικό Όμιλο της όμορφης Άνδρου ευχόμαστε καλή τύχη και ευόδωση των στόχων του. Πιστεύουμε πως η πρωτοβουλία του κ. Δεσποτόπουλου έχει πολλά να δώσει στο ναυταθλητισμό του νησιού στην αναβάθμιση της κοινωνικής ζωής αλλά και στον τουρισμό της περιοχής. Συγχαρητήρια και καλή τύχη»

Απόσπασμα ομιλίας κ. Πάνου Στάμου, Πλοιάρχου Π.Ν. ε.α.: (...) «Σαν σ’ αρέσει μπάρμπα Λάμπρο ξανά πέρνα ‘πό την Άνδρο!.... Ένα δίστιχο, δέκα λέξεις που σημειώνουν μια τραγική για τον Ελληνικό Αγώνα ιστορική στιγμή, την περίφημη ναυμαχία, που έγινε στ’ ανοιχτά της Άνδρου, στο Στενό του Καφηρέα, του περίφημου Κάβο Ντόρο, το 1790 μεταξύ των ναυτικών δυνάμεων του Καπουδάν Πασά και του Λάμπρου Κατσώνη. Είναι σε όλους γνωστό ότι στη ναυμαχία αυτή, που ξεκίνησε στις 6/17 (παλαιό/ ν. ημερολόγιο) Μαΐου αντιπαρατάχθηκαν 26

Ðåñßðëïõò

Πάνω: Ο κ. Δεσποτόπουλος, Πρόεδρος του Ναυτικού Ομίλου «Αδρίας», η Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε. και ο Δήμαρχος Υδρούσας Άνδρου πραγματοποιούν τα εγκαίνια της έκθεσης του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. Κάτω: Ο κ. Δεσποτόπουλος παραδίδει τον Θυρεό του Ομίλου στην Πρόεδρο του Ν.Μ.Ε. Φωτογραφίες: Ν. Παναγιωτόπουλος

στην αρχή 20 Τουρκικά πλοία απέναντι σε επτά του Λ. Κατσώνη. Το μεσημέρι της 7ης/18ης Μαΐου «…ξεκίνησε η σκληρότερη σε ένταση ναυμαχία, η οποία συνεχιζόταν μέχρι αργά το βράδι και συνολικά ήταν αρκετά επιτυχής για τους γενναίους Έλληνες…» γράφει ο Ρώσος ιστορικός Γιούρι Πριάχιν. Ξαφνικά όμως, τα ξημερώματα της δεύτερης μέρας εμφανίστηκε στην περιοχή Αλγερινός Στόλος από 11 πολεμικά πλοία, που έφτασε για να συνδράμει τον Τούρκο Στόλαρχο (...). Στην άνιση μάχη ο Λ. Κατσώνης χάνει την ναυαρχίδα του, την Αθηνά της Άρκτου, «…πέντε συνολικά πλοία του, 620 καλά

εκπαιδευμένους και δοκιμασμένους στις μάχες και τις καταδρομές άνδρες του Ρωσικού Ελαφρού Στολίσκου του, από τους οποίους πάνω από 50 αιχμαλωτίστηκαν και σύντομα εκτελέστηκαν ως πειρατές…» γράφει ο Πριάχιν. Και συνεχίζει «…Οι απώλειες των Τούρκων και των Αλγερινών αποδείχθηκαν πολύ σοβαρότερες. Περιλάμβαναν 3000 νεκρούς και πολλούς τραυματίες. Πολλά σκάφη τους με σοβαρές ζημιές αναγκάστηκαν να ρυμουλκηθούν…και μερικά από αυτά βούλιαξαν κατά τη ρυμούλκηση…τα υπόλοιπα γύρισαν στην Κωνσταντινούπολη , όπου με πάταγο και κανονιοβολισμούς γιόρτασαν τη νίκη κρεμώντας τους Λαμπρινούς, τους συντρόφους του Κατσώνη, από τα κατάρτια τους μπροστά στη ρωσική σημαία…». Δεν σταμάτησαν όμως μόνον εδώ οι Τούρκοι, αμέσως εκδικητικά κατέστρεψαν ό, τι βρήκαν στη Τζιά, που αποτελούσε τη ναυτική βάση του Κατσώνη. Κρέμασαν τον Ανδριώτη αρχιερέα που πάντρεψε τον Κατσώνη με τη Μαρία Σοφιανού την κόρη του προεστού της Τζιάς Πέτρου Σοφιανού. Μετά τη ναυμαχία, ο Ρώσος Ανώτατος Διοικητής στρατάρχης Ποτέμκιν, βεβαιώνοντας σε αναφορά του προς την Αικατερίνη ΙΙ, ότι «…παρά την βαριά ήττα, αξιολόγησε πολύ θετικά τις Επιχειρήσεις που ενήργησε ο Κατσώνης ως Διοικητής του Στολίσκου. Υπογράμμισε το θάρρος και την πίστη του στο στρατιωτικό καθήκον, την ετοιμότητά του να συνεχίσει τον αγώνα κατά του εχθρού,…το μίσος προς τον Τούρκο κατακτητή και τους συνενόχους του ανάμεσα στον τοπικό πληθυσμό….», πρότεινε την προαγωγή του Κατσώνη. Ο Λάμπρος Κατσώνης θεωρήθηκε ου-

[ΑΝΔΡΟΣ]

σιαστικά από τους προϊσταμένους του νικητής και στις 29 Ιουλίου 1790 έγινε Συνταγματάρχης. Το Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου του απονεμήθηκε το υψηλό στρατιωτικό Παράσημο του Τάγματος των Ιπποτών του Αγίου Γεωργίου Δ’ Τάξεως. Έτσι έγινε και Ιππότης. Δεν θα αποτελούσε επομένως υπερβολική ιστορική κρίση, αν διατυπώναμε το ακόλουθο συμπέρασμα: Η ναυμαχία του Κάβο Ντόρο (6 παλαιό ημερολόγιο,18 Μαΐου νέο, 1790) αποτελεί μοναδικό παράδειγμα στην ναυτική ιστορία, όπου ο νικημένος Διοικητής Ναυτικής Δυνάμεως (Ελαφρός Ρωσικός Στολίσκος Μεσογείου) αμείβεται με ξεχωριστές τιμές από τον αρχηγό του κράτους της Σημαίας του, προαγωγή ‘επ’ ανδραγαθία’ και ανώτατο παράσημο που συνοδεύεται από τίτλο Ευγενείας!» (...). κοπή τη διάσπαση και τον επισιτισμό της Γαλλίας. Η Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή το 1774 έδωσε επίσης ώθηση στην ελληνική ναυτιλία όχι μόνο λόγω της χρήσης της Ρωσικής σημαίας από τα πλοία, αλλά πολύ συνετέλεσε και η ανάπτυξη ελληνικών παροικιών στα παράλια του Ευξείνου, όπως στην Κριμαία, Αζόφ, Οδησσό κ.α. Έτσι τις παραμονές της ελληνικής επανάστασης ο ελληνόκτητος στόλος αριθμούσε: Νησιά και λιμάνια του Ιονίου 257 σκάφη Νησιά και λιμάνια δυτικού Αιγαίου 268 σκάφη Kυκλάδες 117 σκάφη

Πάνω: Ο κ. Δεσποτόπουλος παραδίδει τον Θυρεό του Ομίλου στον Ναύαρχο ε.α. κ. Σωτηρίου. Κάτω: Ο κ. Δεσποτόπουλος παραδίδει τον Θυρεό του Ομίλου στον Αντιναύαρχο Π.Ν. ε.α. κ. Ι. Παλούμπη.

Απόσπασμα ομιλίας κ. Ιωάννη Παλούμπη, Αντιναυάρχου Π.Ν. ε.α.: (...) «Έτσι τον 18ο αιώνα οι έλληνες κάτοικοι των νησιών, αλλά και των παραλίων ναυτότοπων σε όλο τον ελληνικό χώρο αποτελούν πηγή ναυτικής γνώσης και πληροφόρησης. Εργάζονται ως πλοηγοί, καπετάνιοι, ναύκληροι, ναυτικοί σύμβουλοι, ναυπηγοτεχνίτες είτε στον Οθωμανικό στόλο, είτε σε εμπορικά πλοία δυτικοευρωπαϊκών χωρών, είτε ακόμα σε Μαλτέζικα και Μπαρμπερίνικα πειρατικά και κουρσάρικα. Η σύνθεση όλων αυτών των παραγόντων, οι διεθνείς συνθήκες της εποχής, το άγονο του εδάφους των νησιών, η φτώχεια των επαγγελμάτων της ξηράς, η ναυτική γνώση και εμπειρία όχι μόνο στη ναυσιπλοΐα, αλλά και σε συνθήκες αντιμετώπισης κουρσάρων και πειρατών, ή η συμμετοχή 28

Ðåñßðëïõò

σε κουρσάρικες ή πειρατικές επιχειρήσεις αποτέλεσε τη βάση και το υλικό πάνω στο οποίο οικοδομήθηκε, αφ` ενός η ανάπτυξη της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας, αφ` ετέρου ο ελληνικός στόλος του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα του 1821. Συνοψίζοντας μπορούμε να αναφέρουμε ότι η δημιουργία του ελληνικού εμπορικού στόλου ξεκινά στις αρχές του 18ου αιώνα από τα νησιά και τα λιμάνια του Ιονίου με παράλληλη αύξηση του στόλου των νησιών του ανατολικού Αιγαίου. Οι στόλοι των νησιών του δυτικού Αιγαίου αναπτύχθηκαν στα τελευταία χρόνια του 18ου αιώνα με την απογείωση της Ύδρας των Σπετσών και των Ψαρών κατά τους Ναπολεόντειους πολέμους. Ο αγγλικός αποκλεισμός έδωσε τεράστια ώθηση στους στόλους των τριών αυτών νησιών καθώς είχαν αναλάβει σχεδόν κατ’ απο-

Νησιά Ανατολικού Αιγαίου 136 σκάφη Κρήτη 40 σκάφη

Η μεγάλη έμφαση που έχει δοθεί στη ναυτιλία των νησιών Ύδρας, Σπετσών και Ψαρών προέρχεται από την ενεργό τους παρουσία στην επανάσταση του `21, με αποτέλεσμα να ταυτίζεται η ελληνική εμπορική ναυτιλία με το στόλο αυτών των νησιών. Ο στόλος τους όμως κατά το 1813 αποτελείτο από 240 σκάφη, ποσοστό μικρότερο από το ένα τρίτο του συνολικού στόλου των ελλήνων. Γίνεται ωστόσο αποδεκτό πέραν πάσης αμφισβήτησης ότι η συσσώρευση πλούτου των τριών αυτών νησιών έπαιξε καθοριστικό ρόλο, ιδίως τα τρία πρώτα χρόνια του αγώνα. Ήταν οι ίδιοι εμποροκαπετάνιοι που έσπαγαν αποκλεισμούς και αντιμετώπιζαν κουρσάρους και πειρατές οι οποίοι μετεξελίχθηκαν σε πολεμιστές του αγώνα. Υδραίοι εμποροκαπετάνιοι όπως ο Μιαούλης, ο Τομπάζης, ο Σαχτούρης, ο Κριεζής, ο Τσαμαδός, υπήρξαν οι ναυμα-

[ΑΝΔΡΟΣ]

ριοτήτων του Πολεμικού Ναυτικού και, ταυτόχρονα, το άθλημα αποκτά τους πρώτους φίλους, έξω από το Ναυτικό, μεταξύ των νέων των λεγόμενων «καλών οικογενειών», γίνεται δηλαδή ένα «ελιτίστικο» άθλημα γιατί θέλει χρόνο και χρήμα. Το 1934, ελάχιστοι φίλοι της θάλασσας, ανταποκρινόμενοι στην έκκληση της Ε.Θ.Ε. συνέρχονται στα γραφεία της και στη συνέχεια στο Μουσείο Μπενάκη και βάζουν τις βάσεις της σύστασης του «Ναυτικού Ομίλου Αθηνών», του μετέπειτα «ΒΝΟΕ» και σημερινού «ΝΟΕ». ΄Ηταν τότε η εποχή που ελάχιστοι ασχολούνταν με τη θάλασσα. Οι ακτές του Φαληρικού όρμου ήταν ανοργάνωτες, σ΄όλο το μήκος του υπήρχαν ξύλινες παράγκες και τσαντίρια. Η περιοχή από χοί και οι πρωτεργάτες της “ναυτικής εποποιίας” του `21. Και απλοί ναύτες όπως οι Κανάρης, Παπανικολής, Πιπίνος, Ματρόζος, Νικόδημος, Βώκος κ.α. αναδείχθηκαν στους περίφημους μπουρλοτιέρηδες. Στο ελληνικό κράτος που δημιουργείται και αναγνωρίζεται μετά την απελευθέρωση η εμπορική ναυτιλία της Ύδρας δεν απέκτησε ποτέ πια τα πρωτεία. Η ναυτιλία της υποσκελίσθηκε από το στόλο των νησιών του Ιονίου και των άλλων νησιών του Αιγαίου. Οι Υδραίοι εμποροκαπετάνιοι που διετέλεσαν ναύαρχοι δεν ξανάγιναν ποτέ εμποροκαπετάνιοι» (...). Απόσπασμα ομιλίας κ. Ξενοφώντα Μαυρογιάννη, Αντιναυάρχου Π.Ν. ε.α. και Προέδρου της Ε.Θ.Ε.: Η σημερινή ολιγόλεπτη ομιλία μου έχει ως θέμα : «Η Ε.Θ.Ε. θεμελιωτής της ελληνικής ιστιοπλοΐας». Η ιστιοπλοΐα περισσότερο σαν ένα διασκεδαστικό παιχνίδι παρά ένα εθνικό αγώνισμα, ξεκίνησε στην Αγγλία το 18ο αιώνα. Όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, ουσιαστικά εγκαινιάστηκε από το 1812. Το άθλημα υποστηρίχθηκε από τους βασιλείς και το κράτος και αναπτύχθηκε σύντομα. Στην Ελλάδα ήρθε περισσότερο από ένα αιώνα μετά. Το 1931 ιδρύεται η «Ελληνική Θαλάσσια ΄Ενωση» (Ε.Θ.Ε.) κατόπιν πανηγυρικής συνεδρίας στον «Παρνασσό» όπου παραβρέθηκε όλο το επίσημο κράτος από του πρώτου άρχοντος μέχρι του τελευταίου. Τον επόμενο χρόνο, δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ο ιδρυτικός νόμος που προβλέπει ως κύριο σκοπό «την προαγωγή του ναυτικού πνεύματος παρά τω Ελληνικώ Λαώ.» Η ιστορική μνήμη στέκεται στην έκκληση που είχε κάνει το 1933 ο υπουργός των Ναυτικών και πρόεδρος της Ε.Θ.Ε.,

Πάνω: Το όμορφο Μπατσί της Άνδρου. Κάτω: Οι Ναύαρχοι ε.α. κ.κ. Χατζημιχάλης, Ταπίνης, Μανωλόπουλος, Σωτηρίου και Φιλιππάκης πλαισιώνουν τον νεαρό Δήμαρχο Υδρούσας της Άνδρου στην έκθεση του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. Φωτογραφίες: Ν. Παναγιωτόπουλος

ναύαρχος Αλέξανδρος Χατζηκυριάκος για την ενίσχυση της αρτισύστατης Ε.Θ.Ε. Χαρακτηριστικό απόσπασμα: «…Εξορκίζω τους ΄Ελληνας να καταβάλουν όλας των τας δυνάμεις δια την επίτευξιν των σκοπών της Ε.Θ.Ε., σκοπών τους οποίους νομίζω ότι δύναμαι να συνοψίσω εις την ανάπτυξιν της Ναυτικής Σκέψεως, την ενίσχυσιν της εμφύτου Ναυτικής Συνειδήσεως των Ελλήνων και την διάδοσιν της αντιλήψεως περί της μεγάλης αξίας και της χρησιμότητας του Ναυτικού παράγοντος δι΄αυτήν ταύτην την ζωήν του ΄Εθνους μας». Η Ε.Θ.Ε., ευθύς εξ αρχής αναπτύσσει σημαντική δραστηριότητα και ξεκινά να συνεγείρει το Πανελλήνιο στην αξιοποίηση της θάλασσας ως στίβου άσκησης και ψυχαγωγίας. Το 1932 διοργανώνει τους πρώτους ιστιοπλοϊκούς αγώνες στο πλαίσιο των δραστη-

Τζιτζιφιές μέχρι το Φαληρικό Δέλτα ήταν, σχεδόν, ακατοίκητη. Το πανί των ερασιτεχνών ιστιοπλόων ήταν σχεδόν άγνωστο και μόνο ψαράδες με τις τράτες τους έβλεπες σ’ όλα τα σημεία της ακτής (...). Απόσπασμα ομιλίας κ. Γεωργίου Χαραμή, Καθηγητή Πανεπιστημίου Μακεδονίας: Κατά την δεκαετία πριν την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το Yποβρύχιο (Y/B) ως όπλο είχε εξελιχθεί σημαντικά από τους Γερμανούς και Βρεταννούς σε χαρακτηριστικά, όπως οι δεξαμενές έρματος (θαλασσέρματα), ζωτικής φύσης μηχανήματα, αναδιπλούμενα πρωραία πηδάλια βάθους, εισαγωγή δεξαμενής ταχείας κατάδυσης και μηχανισμό αφανούς βολής των τορπιλλών. Τα 6 ελληνικά υποβρύχια δεν διέθεταν τέτοιου είδους χαρακτηριστικά και κατά την έναρξη του Ðåñßðëïõò

29

[ΑΝΔΡΟΣ]

πολέμου είχαν υπερβεί το τότε παραδεδεγμένο όριο ζωής που ήταν τα δέκα (10) χρόνια. Οι συνθήκες διαβίωσης ήταν εξαιρετικά δύσκολες και οι κίνδυνοι μεγάλοι για τους άνδρες των υποβρυχίων. Συνθήκες ούτως ή άλλως δύσκολες στα υποβρύχια της εποχής, οι οποίες γίνονταν πολύ δυσκολότερες στα ελληνικά σκάφη λόγω της παλαιότητάς τους και της έλλειψης σύγχρονων για την εποχή συστημάτων. Θα ήταν παράλειψη όμως να μην αναφερθεί η από κάθε άποψη άρτια εκπαίδευση των πληρωμάτων των υποβρυχίων μας και κυρίως το «πνεύμα του αήττητου», από το οποίο εμπνέονταν όλοι οι άνδρες του Πολεμικού Ναυτικού (Π.Ν.) Ποτέ ελληνικό πλοίο δεν έχει υποστείλει τη σημαία του, δεν έχει παραδοθεί στον εχθρό. Άλλα μειονεκτήματα των τότε υποβρυχίων μας, ήταν το περιορισμένο βάθος ασφαλείας (ελλείψει ανθεκτικότητας του παλαιού υλικού τους), οι μικρές ταχύτητες εν επιφανεία και εν καταδύσει, και ο περιορισμένος σχετικά χρόνος για την παραμονή τους σε συνεχή περιπολία. Κάτω από αυτές τις συνθήκες το Π.Ν. και ιδιαίτερα τα 6 ελληνικά Y/B έναντι των 119 ιταλικών, είχαν να ικανοποιήσουν την απαίτηση του Γ.Ε.Σ. να ανακόψει ο ελληνικός στόλος τον από θαλάσσης ανεφοδιασμό των ιταλικών στρατευμάτων στην Αλβανία. Ιδιαίτερη μνεία χρειάζεται να γίνει σε αυτό το σημείο στην συμβολή των ελληνικών υποβρυχίων στην διακίνηση καταδρομέων, εφοδίων και οπλισμού από την Αίγυπτο προς την σκλαβωμένη Ελλάδα και την παραλαβή από την πατρίδα Ελλήνων αντιστασιακών, ως και την ελπίδα που έδιναν στους Έλληνες, με την εμφάνισή τους στα ελληνικά νερά. Λίγο πριν οι Γερμανοί καταλάβουν ολόκληρη την Ελλάδα τα πέντε παλαίμαχα υποβρύχια μας «Τρίτων», «Νηρεύς», «Γλαύκος», «Παπανικολής» και «Κατσώ30

Ðåñßðëïõò

Πάνω: Στιγμιότυπα από τους παιδικούς αγώνες επιδείξεως ιστιοπλοΐας με συμμετοχή αθλητών του Ναυτικού Ομίλου Ελλάδος. Κάτω: Ο Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α. κ. Μαυρογιάννης, Πρόεδρος της Ε.Θ.Ε., ο Ναύαρχος ε.α. κ. Σωτηρίου και η Πρόεδρος του Ν.Μ.Ε. με τους νεαρούς βραβευθέντες των ιστιοπλοϊκών επιδείξεων. Φωτογραφίες: Ν. Παναγιωτόπουλος

νης» (ο «Πρωτεύς» είχε ήδη απωλεσθεί, αύτανδρος στην Αδριατική), διέφυγαν στη Μέση Ανατολή, για να συνεχίσουν ορμώμενα από συμμαχικές ναυτικές βάσεις της Μεσογείου τον σκληρό και αμφίρροπο ακόμη τότε αγώνα εναντίον των φασιστικών δυνάμεων. Η διαφυγή του υποβρυχίου «Γλαύκος» ήταν και η πιο ηρωική, γιατί δεν είχε τελειώσει ακόμη τη γενική του επισκευή στον Ναύσταθμο Σαλαμίνος και δεν ήταν καν επανδρωμένος με κανονική σύνθεση πληρώματος. Έτσι, με προσωρινό κυβερνήτη τον νέο ύπαρχό του υποπλοίαρχο Ν. Μέρλιν ετοιμάστηκε βιαστικά, όπως-όπως, και αφού έκανε δοκιμαστικές καταδύσεις στον κόλπο των Μεγάρων, κάτω από τους σφοδρούς βομβαρδισμούς των γερμανικών στούκας, κατόρθωσε τελικά να διαφύγει κι αυτός από την Ελλάδα στις 19-441 και να φτάσει στη μεγάλη βρεταννική

ναυτική βάση της Αλεξάνδρειας, στην Αίγυπτο. Στις 27-4-41, όταν οι Γερμανοί ύψωναν τη σημαία του κατακτητή στην Ακρόπολη ο Αρχηγός Διοικήσεως Υποβρυχίων (ΑΔΥ) Πλοίαρχος Αθαν. Ξηρός, που είχε παραμείνει στην Ελλάδα λόγω αντίξοων περιστάσεων, που δεν του επέτρεψαν να συμμετάσχει στην παραπέρα προσπάθεια των Υ/Β για την αντιμετώπιση του εχθρού και την απελευθέρωση της Ελλάδος, βλέποντας την θυσία των ανδρών του, έθεσε τέρμα στη ζωή του. Υπενθυμίζεται ότι μη αντέχοντας την ιδέα της κατάκτησης της Ελλάδος, επίσης ηυτοκτόνησαν: Ο άνθρωπος των Γραμμάτων: Πηνελόπη Δέλτα, ο πρωθυπουργός Αλέξανδρος Κορυζής, ο ταγματάρχης Πυροβολικού: Ιωάννης Βαρσής, και ο Εύζωνας, Σκοπός της Σημαίας εις την Ακρόπολη: Κωνσταντίνος Κουκίδης. Καμμία χώρα στον κόσμο δεν έχει να υποδείξει κάτι παρόμοιο.

OI ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ Τ Ο

32

Ν Α Υ Τ Ι Κ Ο

Ðåñßðëïõò

Μ Ο Υ Σ Ε Ι Ο

Τ Η Σ

Ε Λ Λ Α Δ Ο Σ

Σ Τ Ο

Π Α Λ Ε Ρ Μ Ο

Το Ναυτικό Μουσείο στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του, που έχουν ως σκοπό την διάδοση του ελληνικού ναυτικού πολιτισμού και την εκπροσώπηση της χώρας μας σε διεθνείς οργανισμούς και ενώσεις με συναφές αντικείμενο ενδιαφέροντος, συμμετέχει ύστερα από πρόσκληση ως εταίρος (partner) στο ΠΕΠ Σικελίας 2000-2006 Άξονας VI Δράση 6.06C Δίκτυο των Φορέων και των Μουσείων για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Μεσογείου. Συντονιστής του προγράμματος είναι το Περιφερειακό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και της Σικελιάνικης άμαξας, Palazzo d’ Aumale του Τερασσίνι στο Παλέρμο της Σικελίας. Στόχος είναι η δημιουργία ενός δικτύου συνεργασίας μεταξύ πολιτιστικών φορέων που έχουν ως αντικείμενο τη ναυτική κληρονομιά και παράδοση των λαών της Μεσογείου. Σε αυτό συμμετέχουν συνολικά 65 φορείς από την Ιταλία, την Ισπανία, την Γαλλία, την Ελλάδα, την Σλοβενία, την Μάλτα, το Γιβραλτάρ, την Τουρκία και την Αλγερία. Από την Ελλάδα ειδικότερα, επίσης συμμετέχουν στο Δίκτυο το Ναυτικό Μουσείο Κρήτης, το Ναυτικό Μουσείο Αιγαίου, το Μουσείο Μπενάκη, το Ναυτικό και Λαογραφικό Μουσείο Σύμης, και το Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης και Σπογγαλείας της Νέας Κούταλης στη Λήμνο. Στα πλαίσια του προγράμματος πραγματοποιείται κάθε χρόνο συνέδριο στις εγκαταστάσεις του μουσείου Palazzo d’ Aumale του Τερασσίνι στο Παλέρμο όπου μέσα από τον διάλογο και την ανταλλαγή εμπειριών παράγεται ένα κοινό πολιτιστικό αγαθό από όλους τους φορείς που ασχολούνται με την προβολή και διάσωση της ναυτικής κληρονομιάς της Μεσογείου. Στο συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στις 18 Ιουνίου 2007 το Μουσείο εκπροσώπησαν η αρχαιολόγος-βυζαντινολόγος κα Πηνελόπη Βουγιουκλάκη και η αρχειονόμος κα Κλεοπάτρα Ρηγάκη, όπου παρουσίασαν τα αποτελέσματα από το έργο της ψηφιοποίησης των συλλογών μας και τα προσδοκόμενα οφέλη. Την ίδια μέρα σε στρογγυλή τράπεζα συζητήθηκαν μεταξύ των συμμετεχόντων θέματα όπως η κτιριακή υποδομή, η συντήρηση αντικειμένων, ερευνητικά προγράμματα συνεργασίας, προβλήματα έλλειψης ερευνητικού προσωπικού, δημιουργία εκπαιδευτικών προγραμμάτων με θέματα εμπνευσμένα από τη Μεσόγειο Θάλασσα. Προϊόντα αυτής της διεθνούς συνεργασίας είναι η δημιουργία ενός ιστοχώρου (web site), όπου θα παρουσιάζονται όλοι οι συμμετέχοντες φορείς του Δικτύου και η περιοδική έκθεση «Οι Δρόμοι της Θάλασσας» που εγκαινιάστηκε στις 18 Ιουνίου στο μουσείο του Τερασίνι και πρόκειται να ταξιδέψει σε δέκα χώρες. Η διεθνής έκθεση θα παρουσιαστεί και στο Ναυτικό Μουσείο από 18 έως 30 Ιουλίου 2007. Προς ενημέρωσή σας δημοσιεύουμε το πρόγραμμα της έκθεσης: 18 Ιουνίου - 5 Ιουλίου 2007

Τερασσίνι - Παλέρμο (ΙΤΑΛΙΑ)

Museo Palazzo d’Aumale

18 Ιουλίου - 30 Ιουλίου 2007

Πειραιάς (ΕΛΛΑΔΑ)

Ναυτικό Μουσείο Ελλάδας

4 Αυγούστου - 30 Αυγούστου 2007

Χανιά Κρήτης (ΕΛΛΑΔΑ)

Ναυτικό Μουσείο Κρήτης

5 Σεπτεμβρίου - 25 Σεπτεμβρίου 2007

Πιράν (ΣΛΟΒΕΝΙΑ)

Marittime Museum Pomorski “Sergej Masera”

11 Οκτωβρίου - 31 Οκτωβρίου 2007

ΒΕΝΕΤΙΑ (ΙΤΑΛΙΑ)

Museo Storico Navale - Arsenale

5 Νοεμβρίου - 25 Νοεμβρίου 2007

ΓΕΝΟΒΑ (ΙΤΑΛΙΑ)

Galata

28 Νοεμβρίου - 15 Δεκεμβρίου 2007

Νάπολη (ΙΤΑΛΙΑ)

Museo Anton Dohrn

19 Δεκεμβρίου 2007 - 20 Ιανουαρίου 2008 Βαρκελώνη (ΙΣΠΑΝΙΑ)

Museum Maritim

20 Φεβρουαρίου 2008

ΑΛΙΚΑΝΤΕ (ΙΣΠΑΝΙΑ)

Fundaciòn MARQ Museo Arqueològico Provincial de Alicante

Tέλη Μαρτίου 2008

Μασσαλία (ΓΑΛΛΙΑ)

Musée de la Marine e de l’Economie

Ðåñßðëïõò

33

Περιοδική έκθεση

«ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ» Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος

18 - 30 Ιουλίου 2007 Εγκαίνια: Τετάρτη 18 Ιουλίου 2007 και ώρα 20:00 Ωράριο: ΤΡΙ έως ΣΑΒ 9:00-14:00 - ΚΥΡ 9:30-14:00

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ

Μ

ε αφορμή το ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Δίκτυο των Φορέων και των Μουσείων για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Μεσογείου » αλλά και την αγάπη για την θάλασσα δημιουργήθηκε η περιοδεύουσα έκθεση «Οι Δρόμοι της θάλασσας» η οποία περικλείει πάνω από 65 μουσεία που συμμετέχουν με τα αντικείμενά τους.

Με την βοήθεια των σύγχρονων τεχνολογιών και της εικονικής πραγματικότητας επιχειρείται μία πολύπλευρη ανασύνθεση της ιστορίας της Μεσογείου (γεωλογική, ιστορική, αρχαιολογική λαογραφική, οικονομική). Αρχαιολογικά αντικείμενα, πολύτιμα έργα μικροτεχνίας από κοράλλια, αναπαραστάσεις αρχαίων ναυαγίων, ομοιώματα πλοίων, φωτογραφίες με στιγμιότυπα από την καθημερινή ζωή των κατοίκων παραθαλάσσιων περιοχών, λατρευτικές εικόνες και φυλακτά που ξορκίζουν τα στοιχειά της θάλασσας, παλαιοί χάρτες με σημειωμένα τα λιμάνια και τις ρότες των εμπορικών πλοίων, γεωλογικοί χάρτες με ανάγλυφο των βυθών, των θαλασσίων ρευμάτων και των ακτών, κοχύλια και απολιθώματα θαλασσίων οργανισμών είναι μόνο μερικές από τις κατηγορίες αντικειμένων που έδωσαν σάρκα και οστά στην έκθεση. Στόχος είναι να προβληθούν οι δεσμοί όλων των λαών και μεγάλων πολιτισμών που γεννήθηκαν και αναπτύχθηκαν στην αγκαλιά της Μεσογείου και να προσφέρει στους επισκέπτες της ένα ταξίδι στα κύματα της ιστορίας της. Την περιοδική έκθεση επιμελήθηκε η διεθύντρια του Μουσείου Palazzo d’ Aumale και πρόεδρος της επιστημονικής επιτροπής του προγράμματος κα Βαλέρια Πατρίτσια Λι Βίνι, η οποία όπως δήλωσε ευελπιστεί αυτή η διεθνής έκθεση να είναι μόνο η αρχή μίας βαθύτερης και ουσιαστικότερης συνεργασίας μεταξύ των μουσείων και φορέων που συμμετέχουν στο πρόγραμμα. Όσοι από τους αναγνώστες μας θα βρίσκονται στην Αθήνα και τον Πειραιά εκείνες τις ημέρες και ειδικότερα κατά τα εγκαίνια προσκαλούνται να παρευρεθούν. Η παρουσία σας και μόνο ενισχύει το έργο που επιτελεί το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος.

34

Ðåñßðëïõò

πωλητήριο

Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος

Α Γ Γ Ε Λ Ι Κ Α Κ Ο Ρ Ο Β Ε Σ Η

Προσωπικά και εταιρικά πολυτελή δώρα.

Πρωτότυπα γλυπτά της Ελληνίδας Γλύπτριας Αγγέλικας Κοροβέση.

Κάθε έργο συνοδεύεται από Πιστοποιητικό Γνησιότητας.

«Η γλύπτρια Αγγέλικα Κοροβέση χρησιμοποιώντας τα μέσα που της προσφέρει η τεχνολογία μετατρέπει έντεχνα τον ήχο μιας λέξης με το δικό της προσωπικό εικαστικό λόγο, σε έργα έτοιμα να επικοινωνήσουν με το κοινό, ανεξάρτητα από τη γνώση της τεχνολογίας. Μετατρέπει το συγκεκριμένο ηχογράφημα σε ένα τρισδιάστατο γλυπτό αφηρημένης τέχνης».

«Η Αγγέλικα Κοροβέση επινόησε και ανέπτυξε ένα πρωτότυπο εικονιστικό λεξιλόγιο γλυπτικής που ταράζουν την καθιερωμένη αισθητική της παραδοσιακής γλυπτικής».

«...Είναι μια πρωτοποριακή σε διεθνή κλίμακα πρόταση. Η πολυσυζητημένη στις μέρες μας σχέση Τέχνης και Τεχνολογίας έχει σπάνια διατυπωθεί με τόσο πρωτότυπες και πρωτοποριακές λύσεις...».

Γιάννης Κολοκοτρώνης Επ. Καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης Πολυτεχνείου Θράκης

Γ. Ζογγόπουλος, Γλύπτης

Tηλ.: 210 4516264, 210 4516822, Fax: 210 451227

Αγγέλα Ταμπάκη Ιστορικός Τέχνης, Επιμελήτρια Εθνικής Πινακοθήκης & Μουσείου Α. Σούτσου

ΔΙΕΘΝΗΣ ΗΜΕΡΑ 18 Μαΐου 2007 ΜΟΥΣΕΙΩΝ

Σ Υ Μ Μ Ε ΤΟΧ Η Ν ΑΥ Τ Ι ΚΟΥ Μ ΟΥ Σ Ε Ι ΟΥ Ε Λ Λ Α ΔΟΣ Παρουσίαση: Χάρης Τορτορέλλης

«Τα μουσεία ως φορείς πολιτισμικών ανταλλαγών σκοπεύουν στην ανάπτυξη της μόρφωσης και της αμοιβαίας κατανόησης, στη συνεργασία και στην ειρήνη ανάμεσα στους λαούς». Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό, πριν 30 χρόνια, το 1977, το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων, το ICOM, ο επίσημος και σημαντικότερος οργανισμός που συγκεντρώνει τους επαγγελματίες των μουσείων όλου του κόσμου, καθιέρωσε την 18η Μαΐου ως την ημερομηνία που θα εορτάζεται σε παγκόσμιο επίπεδο η Ημέρα των Μουσείων. Η αντίληψη του ICOM για τον μεταβαλλόμενο και εξελισσόμενο ρόλο των μουσείων του 20ου και 21ου αιώνα, που πέρα από τον ερευνητικό, επιστημονικό, ιστορικό, καλλιτεχνικό και τεχνολογικό τους χαρακτήρα αποκτούν και ένα κοινωνικό πρόσωπο με σημαντική συμβολή και επιρροή στην διαπολιτισμικότητα, στην ανταλλαγή ιδεών και στη συνεργασία μεταξύ των λαών, οδήγησε σε μια διεθνή εορτή με κοινό θέμα για παραπάνω από 145 χώρες. Η κοινή θεματολογία της εορτής κάθε χρόνο που επιλέγεται από το ICOM σκοπεύει στην ανάπτυξη ενός διεθνούς διαλόγου σχετικά με θέματα που αφορούν απλούς ανθρώπους. Τα οργανωμένα μουσεία που συμμετέχουν στην εορτή προσφέρουν τα κίνητρα και ερεθίσματα στους επισκέπτες τους και λειτουργούν ως οργανωτές αυτού του διεθνούς διαλόγου. Παλαιότερα θέματα της εορτής αποτέλεσαν «Τα Μουσεία και το Περιβάλλον», «Τα Μουσεία πίσω από την σκηνή», «Συλλέγοντας σήμερα για αύριο», «Η ικανοποίηση της ανακάλυψης», «Μουσεία ειρήνης και αρμονίας στην κοινωνία», «Τα Μουσεία και η Παγκοσμιοποίηση», «Τα μουσεία χτίζοντας την κοινωνία», «Τα Μουσεία και οι φίλοι τους», κτλ. Η ημέρα που αφιερώνεται στα μουσεία τους δίνει την ευκαιρία να οργανώσουν ποικίλες εκδηλώσεις, όπως συναυλίες, εκπαιδευτικά προγράμματα, εκθέσεις, θεατρικά δρώμενα, ομιλίες, ενώ στο κοινό προσφέρεται δωρεάν είσοδος με διευρυμένο ωράριο των μουσείων. Παράλληλα κάθε χώρα διοργανώνει συμπληρωματικούς εορτασμούς κατά την Διεθνή Ημέρα Μουσείων, όπως η Βολιβία με την εορτή «Σπίτι - Μουσείο των κοινωνικών κινημάτων του Wálter Solón Romero», η Αργεντινή με την εορτή «Μάης Μουσείων», ενώ στην Ευρώπη, με πρωτοβουλία του Γαλλικού Υπουργείου Πολιτισμού, καθιερώθηκε η «Νύχτα Μουσείων» με νυχτερινές εκδηλώσεις σε παραπάνω από 2.000 ευρωπαϊκά μουσεία. Θέμα του φετινού εορτασμού ήταν «Μουσεία και πολιτιστική κληρονομιά - Αναθεωρήσεις και νέες προσεγγίσεις». Με την επιλογή αυτού του θέματος, το ICOM επιθυμεί να φέρει τους νέους πιο κοντά στα μουσεία, να γνωρίσουν τον κόσμο μέσα από τις δυνατότητες που τους προσφέρουν οι καλλιτεχνικές και άλλες δημιουργίες καθώς και οι μαρτυρίες του παρελθόντος, για να μπορέσουν να ανοίξουν νέους δρόμους για ανταλλαγή ιδεών και δημιουργικό διάλογο. Τιμώμενο μουσείο της χώρας μας ήταν η Εθνική Πινακοθήκη Μουσείο Αλέξανδρου Σούτζου - Εθνική Γλυπτοθήκη, στο οποίο πραγματοποιήθηκαν ομιλίες της Καθηγήτριας, Διευθύντριας της Εθνικής Πινακοθήκης κα Μαρίνας Λαμπράκη - Πλάκα και του Αρχιτέκτονα, Καθηγητή του ΕΜΠ κ. Γεώργιου Παρμενίδη. Συνολικά 60 Μουσεία και Πολιτιστικοί Οργανισμοί πραγματοποίησαν περιοδικές εκθέσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, ομιλίες και άλλες εκδηλώσεις στην Ελλάδα. Ξεχωρίζουμε τις εκδηλώσεις του Λαογραφικού - Ιστορικού - Φιλολογικού Μουσείου Αιτωλοακαρνανίας, στο Αγρίνιο, με την Λαϊκή Γιορτή στην πλατεία Χατζοπούλου και ομιλία με θέμα τα βιομηχανικά κτίρια του Αγρινίου στο Παπαστράτειο Μέγαρο Γυμναστικής Εταιρείας Αγρινίου, τις εκθέσεις στο Μουσείο Αιάνης «Μαυροπηγή - Ποντοκώμη: προσέγγιση στον τόπο και τον άνθρωπο της Νεολιθικής Εορδαίας» και «Σύγχρονοι εικαστικοί δημιουργοί της Εορδαίας», την έκθεση «Το Ελληνικόν Άστυ:Ναύπλιον 18221922» στο Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα, την Ημερίδα 36

Ðåñßðëïõò

«Μουσειολογία, Μουσειολόγοι, Μουσεία - Συνεργαζόμαστε για τη Θεσσαλονίκη», την έκθεση ζωγραφικής με θέμα τον Διονύσιο Σολωμό και Ούγκο Φώσκολο του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων, την έκθεση αρχαίων ηλιακών ρολογιών στον δημοτικό κήπο Σπάρτης και το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Μύθοι και Θρύλοι της θάλασσας» του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Παράδοσης. Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος συμμετείχε στις εκδηλώσεις με δωρεάν είσοδο στους επισκέπτες του, ξεναγήσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα και προβολές, ενώ παρέμεινε ανοιχτό μέχρι τις 20:00. Παράλληλα, ανακοινώθηκε ότι διοργανώνεται Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός μαθητών όλων των Βαθμίδων της εκπαίδευσης που θα διαρκέσει από τις 18 Μαΐου 2007 έως τις 18 Μαΐου 2008 (ακολουθεί δελτίο τύπου του διαγωνισμού). Με το τέλος του διαγωνισμού, την Ημέρα των Μουσείων της επόμενης χρονιάς, θα πραγματοποιηθούν τα εγκαίνια της έκθεσης των έργων, θα βραβευθούν οι καλύτερες ενώ θα προσφερθούν δώρα και βεβαιώσεις συμμετοχής σ’ όλους τους μαθητές και άλλες εκδηλώσεις, για τις οποίες θα σας κρατάμε ενήμερους.

Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός «Τρίτωνας» 18 Μαΐου 2007 - 18 Μαΐου 2008 Στα πλαίσια της προσπάθειας του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος για μια πιο διαρκή επαφή με τους μαθητές που συμμετέχουν στα εκπαιδευτικά προγράμματα «Τρίτωνας» αλλά και για την επικοινωνία με σχολεία που λόγω απόστασης δεν μπορούν να μας επισκεφθούν, διοργανώνεται Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Το θέμα του διαγωνισμού αποτελεί η Θάλασσα, αυτό το βασικό και κυρίαρχο στοιχείο της φύσης που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη μας, περικυκλώνει ηπείρους, διαμορφώνει με τη δύναμή του τις ακτές και διαλύει βράχους. Περιβάλλον στο οποίο, σύμφωνα με τους βιολόγους, γεννήθηκε η ζωή. Τόπος όπου διαδραματίσθηκαν κοσμοϊστορικά γεγονότα, φοβερές ναυμαχίες που άλλαξαν την πορεία της ιστορίας. Δίοδος επικοινωνίας διαφορετικών λαών και πολιτισμών για ανταλλαγή ιδεών και αγαθών. Εμπνέει καλλιτέχνες και μας ξυπνάει αισθήματα ρομαντισμού, μας καλεί να ονειρευτούμε. Οι εργασίες μπορεί να είναι ατομικές ή ομαδικές, να πραγματοποιηθούν μέσα στα πλαίσια του σχολικού προγράμματος ή στον ελεύθερο χρόνο των μαθητών, ανάλογα με τις προτιμήσεις των συμμετεχόντων ή τις αποφάσεις των διδασκόντων τους. Η μορφή της τέχνης που θα παρουσιάσει το θέμα, επίσης μπορεί να επιλεγεί, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα των μαθητών. Η ζωγραφική, η γλυπτική, η τρισδιάστατη κατασκευή, το κολάζ, το ψηφιδωτό, η φωτογραφία ακόμα και η κινηματογράφηση, αλλά και η συγγραφή πρωτότυπων κειμένων ναυτικών περιπετειών, μπορούν να παρουσιάσουν το μεγαλείο της φύσης, τη δράση του ανθρώπου σ’ αυτή και τη συνεχή σχέση του Έλληνα με την θάλασσα. Όλες οι μορφές τέχνης και η δημιουργικότητα των μαθητών θα

βρουν θέση στο μεγαλύτερο Ναυτικό Μουσείο της χώρας μας και σ’ ένα από τα σημαντικότερα στο είδος του παγκοσμίως. Μετά την αποστολή των εργασιών, η επιβεβαίωση της συμμετοχής των σχολείων πραγματοποιείται με την αποστολή εκδόσεων και εποπτικού υλικού του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος για τον εμπλουτισμό των σχολικών βιβλιοθηκών και την στήριξη του διδακτικού έργου των διδασκόντων. Στο τέλος της σχολικής χρονιάς η επιτροπή του διαγωνισμού (το Δ.Σ., η εκπαιδευτική ομάδα και μέλη-καλλιτέχνες του Μουσείου) θα κατηγοριοποιήσει τις εργασίες ανάλογα με το θέμα και την ηλικία του νεαρού καλλιτέχνη ή συγγραφέα, θα επιλέξει και θα βραβεύσει τις πιο πρωτότυπες, τις οποίες θα εκθέσει στους χώρους του Μουσείου και θα δημοσιεύσει στον τύπο, ενώ θα προσφερθούν και ατομικά δώρα συμμετοχής. Παράλληλα καλούμε τους εκπαιδευτικούς να παροτρύνουν τους μαθητές να επισκεφθούν το Μουσείο για να γνωρίσουν από κοντά την πορεία της Ναυτικής μας Παράδοσης και Κληρονομιάς, τη Ναυτική μας συνέχεια. Εμπορική και Πολεμική Ιστορία μέσα από 2.500 κειμήλια, έργα τέχνης, ιστορικά αντικείμενα, ναυτικά όργανα, διοράματα, αναπαραστάσεις, τμήματα και μοντέλα πλοίων, που εκτιθέμενα χρονολογικά και θεματικά, μας ταξιδεύουν στις ελληνικές θάλασσες και παρουσιάζουν τα μεγάλα ναυτικά επιτεύγματα του Έλληνα Ναυτικού επί του υγρού στοιχείου όλου του πλανήτη. Η Διοίκηση του Μουσείου και η επιστημονική ομάδα θεωρούν ότι ο ρόλος ενός σύγχρονου μουσείου δεν πρέπει να

εγκλωβίζεται σε ήσυχες και μουχλιασμένες σκοτεινές αίθουσες, αλλά να βρίσκει διέξοδο σε έντονη δραστηριότητα συμβάλλοντας ενεργά στην εκπαίδευση και την ψυχαγωγία. Στην βιβλιοθήκη του Μουσείου, τη μεγαλύτερη ναυτική βιβλιοθήκη της Ελλάδος και μία από τις μεγαλύτερες στη Μεσόγειο, οι μαθητές θα βρουν πλούσιο υλικό για τις εργασίες τους, ενώ στο προσωπικό του Μουσείου θα συναντήσουν συμπαραστάτες, σύμβουλους και βοηθούς για κάθε τους προσπάθεια. Για περισσότερες πληροφορίες παρακαλώ μην διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μας στα τηλέφωνα του Μουσείου, από Τρίτη έως Σάββατο, 08:30 - 15:00. Έναρξη διαγωνισμού: 1η Μαΐου 2007 Λήξη διαγωνισμού: 1η Μαΐου 2008 Εγκαίνια έκθεσης έργων: 18 Μαΐου 2008 ΒΡΑΒΕIΑ:  Το πρώτο βραβείο θα αποτελέσει το εξώφυλλο του περιοδικού του Μουσείου «Περίπλους Ναυτικής Ιστορίας» για το τεύχος 63 (Ιούλιος 2008).  Τα πέντε πρώτα βραβεία θα έχουν τα πλεονεκτήματα των μελών του Μουσείου για 2 χρόνια δωρεάν και των εκδόσεων του Μουσείου για το διάστημα αυτό.  Όλοι οι συμμετέχοντες στο διαγωνισμό θα λάβουν αναμνηστικά δώρα και εκδόσεις του Μουσείου καθώς και βεβαίωση συμμετοχής.  Όλα τα σχολεία μετά την αποστολή των έργων (σε περίπτωση ομαδικής αποστολής) θα παραλάβουν βιβλία και εποπτικό υλικό για τον εμπλουτισμό των βιβλιοθηκών τους.

ΣΤΗΡΙΞΤΕ ΤΟΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΜΑΘΗΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ.

Η χορηγία της Εταιρείας σας και η συμβολή σας στα δώρα του διαγωνισμού θα συμβάλλει καθοριστικά στη διάδοση του πνεύματος της αγάπης προς τη θάλασσα και τη ναυτική μας ιστορία και θα στηρίξει το έργο του Μουσείου για την ενημέρωση της νεολαίας προς την ίδια κατεύθυνση. Παρακαλούμε επικοινωνήστε με το προσωπικό του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. Ðåñßðëïõò

37

ΕΥΡΩΠΑΪΚH ΚAΡΤΑ ΝEΩΝ

E U R O < 2 6 Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος στηρίζει τους νέους

ΤΟ ΝΑΥΤΙΚO ΜΟΥΣΕIΟ ΤΗΣ ΕΛΛAΔΟΣ συμμετέχει στο Πανευρωπαϊκό Δίκτυο Μουσείων, Οργανισμών και εταιρειών που στηρίζουν τους νέους. Από τον Μάιο του 2007 σε συνεργασία με το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων και την Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, οι νέοι κάτοχοι της κάρτας μπορούν να επισκεφθούν το Μουσείο με μειωμένη είσοδο, εκπτώσεις στα είδη πωλητηρίου, ενώ οργανώνεται ηλεκτρονικό δίκτυο για την συνεχή ενημέρωσή τους για τις εκδηλώσεις και τις δραστηριότητες του Μουσείου. Η Ευρωπαϊκή Κάρτα Νέων EURO<26 αποτελεί ένα εργαλείο ψυχαγωγίας, επικοινωνίας, συνεργασίας και πληροφόρησης των νέων Ευρωπαίων πολιτών και προωθείται στην Ελλάδα από την Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς - Ινστιτούτο Νεολαίας του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, σε συνεργασία με τη European Youth Card Assosiation (EYCA). Δεδομένου του διαπολιτισμικού της, αλλά κυρίως του κοινωνικού της χαρακτήρα, η Κάρτα Νέων έχει την υποστήριξη τόσο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όσο και του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η κάρτα απευθύνεται σε νέους από 13 - 26 χρονών και προσφέρει στους κατόχους της εκπτώσεις και διαφόρων ειδών προνόμια σε αγαθά και υπηρεσίες στην Ελλάδα αλλά και σε άλλες 40 χώρες στο εξωτερικό. Η κάρτα χρησιμοποιείται ήδη από περίπου 5 εκατομμύρια νέους, στους οποίους προσφέρεται ένας κατάλογος άνω των 100.000 προσφορών για ταξίδια, πολιτιστικά γεγονότα, μεταφορικά μέσα, υπηρεσίες, καταστήματα και πολλά άλλα.

Ο Ευρωπαϊκός αυτός θεσμός έχει ως απώτερο σκοπό:  την ανάπτυξη της κινητικότητας και της διαπολιτισμικής επαφής των νέων στην ελληνική αλλά και ευρωπαϊκή αγορά,  την δημιουργία δικτύων ενημέρωσης που θα αυξήσουν και θα βελτιώσουν την πληροφόρηση των νέων σε θέματα που τους αφορούν,  την αύξηση της αγοραστικής δύναμης των νέων. Στην Ελλάδα η κάρτα υποστηρίζεται και από το Υπουργείο Εθνικής Αμύνης και παρέχεται σ’ όλους τους νεοσύλλεκτους ηλικίας έως 26 χρονών. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επισκεφτούν την ευρωπαϊκή ιστοσελίδα www.euro26.org ή την ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς www.neagenia.gr

Αποκτήστε τη συλλεκτική και πολυτελή έκδοση

Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912 - 13 Ο Ναυτικός Αγώνας Λόγω εξαντλήσεως επανεκδόθηκε με την ευγενική χορηγία του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας

Το Ιστορικό Λεύκωμα «Βαλκανικοί Πόλεμοι. Ο Ναυτικός Αγώνας 1912-1913» έκδοσης του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος διατίθεται στην τιμή των 70€, εκτός του χώρου του Μουσείου στα εξής βιβλιοπωλεία: ΠΕΙΡΑΙΑΣ: Γ. Σωτηρόπουλος, «Η φωλιά του βιβλίου», Κολοκοτρώνη 90, Πειραιάς • Χ. & Μ. Τσαμαντάκη, Καραόλη & Δημητρίου 43, Πειραιάς ΑΘΗΝΑ: Χρ. Ψιακή & Σία, Ιπποκράτους 112, Αθήνα • Παπασωτηρίου, Στουρνάρη 35 & Τζωρτζ, τηλ.: 210 33 23 300 • ΙΑΝΟΣ, Σταδίου 24, τηλ.: 210 32 17 917 • ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: ΙΑΝΟΣ, Αριστοτέλους 7, Θεσσαλονίκη • Προμηθεύς, Βύρωνος 4, Θεσσαλονίκη • Ε. & Γ. Μπαρμπουδάκης, Αριστοτέλους 4, Θεσσαλονίκη • ΣΥΡΟΣ: Ν. Κανακάρης, Σταματίου Πρωίου, Σύρος

ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΣ

ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ

ΑΚΤΟΦΥΛΑΚΗΣ στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος Τ

ο Σάββατο, 26 Μαΐου 2007, δεχτήκαμε μια αναπάντεχη επίσκεψη στα γραφεία του Μουσείου, που αποδεικνύει την δύναμη και την επιρροή που ασκούν οι πολιτιστικοί οργανισμοί σε θέματα γνωριμίας των λαών και ανταλλαγής ιδεών. Ο κύριος Ian G. Shrallow, Πλωτάρχης του Τμήματος Νέας Ορλεάνης της Αμερικανικής Λιμενικής Ακτοφυλακής, επισκέφτηκε το Μουσείο και ζήτησε να γνωριστεί με το προσωπικό του. Εξέφρασε τον θαυμασμό του για τα εκθέματα του Μουσείου, μίλησε για τις πιο δύσκολες στιγμές της καριέρας του, που έζησε κατά τον τυφώνα Κατρίνα ο οποίος έπληξε την πόλη του το 2005 και πρόσφερε δύο μετάλλια, ένα θυρεό και το καπέλο, εξάρτημα της στολής του. Αποχαιρετώντας μας διαβεβαίωσε ότι θα κρατήσει επικοινωνία με το Μουσείο και ότι επιθυμεί να μας αποστείλει διακριτικά των υποβρυχίων άλλων χωρών από την προσωπική του συλλογή, ώστε να εμπλουτιστεί η συλλογή του Ελληνικού Ναυτικού Μουσείου.

[ΜΕΤΑΛΛΙΟ 1] Η Ακτοφυλακή των Η.Π.Α., εκτελώντας με ιδιαίτερη επιδεξιότητα αναγνωριστικές αποστολές, παράκτιες περιπολίες και επιχειρήσεις για την ασφάλεια των λιμένων σε εθνικό επίπεδο, αποτελεί ζωτικής σημασίας τμήμα της Εθνικής Άμυνας της Αμερικής. Βασικό τμήμα του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, η Ακτοφυλακή παρατάσσει τις εξειδικευμένες ναυτικές και αεροπορικές τις δυνάμεις για την προστασία των ακτών της Αμερικής, των λιμένων και των υδάτινων διόδων της ενδοχώρας. Περιπολώντας και προστατεύοντας περισσότερα από 95.000 μίλια ακτογραμμής, 360 λιμάνια και 3,4 εκατομμύρια τετραγωνικά μίλια ωκεανών, οι γενναίοι 40

Ðåñßðëïõò

άνδρες και γυναίκες της Αμερικανικής Ακτοφυλακής είναι πάντα σε ετοιμότητα για να αντιμετωπίσουν και να αντιπαρέλθουν απειλές εναντίον των κρίσιμων εθνικών τους συμφερόντων. Προστατεύοντας την ακεραιότητα των θαλασσίων συνόρων της Αμερικής και υπηρετώντας ως παραθαλάσσια δύναμη συλλογής πληροφοριών, η Αμερικανική Ακτοφυλακή διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην ενδυνάμωση των εσωτερικών αμυντικών δυνατοτήτων. Αυτό το μετάλλιο τιμά την Αμερικανική Ακτοφυλακή για την αποστολή της να ενισχύει την άμυνα της Αμερικής, ως άγρυπνος φρουρός των θαλασσίων διόδων της χώρας.

[ΜΕΤΑΛΛΙΟ 2] Ο τυφώνας Κατρίνα ήταν η μεγαλύτερη φυσική καταστροφή στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών, η οποία είχε ως αποτέλεσμα μαζικές καταστροφές και ανείπωτο ανθρώπινο πόνο.

Σε διάστημα πέντε ημερών, από τις 25 έως τις 29 Αυγούστου του 2005, η καταιγίδα με καταστροφικούς ανέμους που έφταναν τα 160 μίλια την ώρα διέσχισε την περιοχή του Αμερικανικού κόλπου προκαλώντας πρωτοφανείς καταστροφές στις περιοχές της Φλόριντα, της Λουιζιάνα, της Αλαμπάμα και του Μισισιπή. Η τρομακτική καταιγίδα, η οποία προκάλεσε και τη φοβερή πλημμύρα στην Νέα Ορλεάνη, είχε ως επακόλουθο περισσότεροι από 1.000 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους και περίπου ένα εκατομμύριο να εκκενώσουν την περιοχή. Ανταποκρινόμενες στην καταστροφή με θάρρος και μεγαλοψυχία οι ένοπλες δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών βοήθησαν στην αποκατάσταση των ζημιών. Αυτό το μετάλλιο αφιερώνεται στα εκατομμύρια των ανθρώπων που επλήγησαν από τον Τυφώνα Κατρίνα και σε όλους αυτούς που συνεισέφεραν στις τρέχουσες προσπάθειες αποκατάστασης.

Πάνω: Το μετάλλιο τιμής της Αμερικάνικης Ακτοφυλακής. Κάτω: Το μετάλλιο τιμής που αφιερώθηκε στους πληγέντες του Τυφώνα Κατρίνα και εκείνους που συνεισέφεραν στις προσπάθειες αποκατάστασης.

Οι θησαυροί των λιμανιών ΤΟΥ ΚΩΝ/ΝΟΥ ΤΖΙΑΜΠΑΣΗ Aρχαιολόγος - ερευνητής, επιστημονικός συνεργάτης στο University of Naples (Italy) και μέλος της διεθνούς συντονιστικής επιτροπής Rete dei Musei e degli Enti di ricerca del patrimonio culturale marino Mediterraneo (Συντονιστής των ελληνικών φορέων).

Η

θάλασσα που χωρίζει τις στεριές ήταν από τα πανάρχαια χρόνια για εμάς εδώ το κατ’ εξοχήν στοιχείο που ενώνει, το στοιχείο που έπαιξε πρωταρχικό ρόλο στην ανάπτυξη του τόπου και του λαού που τον κατοίκησε. Τα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου πελάγους που έσπαζαν την απεραντοσύνη της θάλασσας χρησίμευσαν από τα πρώτα χρόνια ως σταθμοί στο μέσο ενός ταξιδιού και οι κάτοικοι αυτού του τόπου έζησαν πάντα μαζί με τη θάλασσα και χάρη στη θάλασσα. Αυτή η θάλασσα πριν από τη στεριά ξύπνησε την περιέργεια του ανθρώπου και τον έκανε τα ταξιδέψει αναζητώντας νέες γνώσεις σε άγνωστους τόπους. Στη αρχαιότητα η ξηρά ήταν δύσβατη και γεμάτη κινδύνους, ενώ η θάλασσα, ακόμη και όταν ήταν φουρτουνιασμένη, έκρυβε την υπόσχεση της ηρεμίας και οι άνθρωποι ήξεραν ότι τότε θα τους μετέφερε κάπου αλλού. Έτσι άρχισαν οι συναλλαγές με σύντομα ταξίδια κατά μήκος των ακτών στις κλειστές θάλασσες της Μεσογείου και έτσι άρχισαν να φτιάχνονται τα πρώτα πλοία και να δημιουργούνται τα πρώτα λιμάνια. Στις ακτές του Λιβάνου των νησιών του Αιγαίου και της Κρήτης έζησαν οι πρώτοι ναυτικοί της Μεσογείου. Θα πρέπει να ήταν έμπειροι ναυτικοί οι νησιώτες του Αιγαίου και της Κρήτης, καθώς ξέρουμε ότι από την πρώιμη εποχή του Χαλκού είχαν αρχίσει να ανταλλάσσουν αγαθά αλλά και τεχνογνωσία με τους άλλους λαούς που ζούσαν στα παράλια της Μεσογείου. Σε παραστάσεις τοιχογραφιών και αγγείων βλέπουμε τα πλοία τους και χάρη στη σύγχρονη τεχνολογία βρίσκουμε τώρα τα ναυάγια στον βυθό της θάλασσας. Από απεικονίσεις της εποχής εκείνης φαίνεται ότι υπήρχαν πολλοί και διαφορετικοί τύποι πλοίων, πολεμικών και εμπορικών. Στις περισσότερες, αν όχι σε όλες όμως τις παραστάσεις, τα αρχαία πλοία αποδίδονται εν πλω και δεν έχουμε μαρτυρίες από τα αρχαία λιμάνια. Και κατά έναν περίεργο τρόπο και η έρευνα των αρχαίων λιμανιών

42

Ðåñßðëïõò

1

2

είναι από τους πιο παραμελημένους τομείς της αρχαιολογίας. Τα πλοία προσελκύουν το ενδιαφέρον, την περιέργεια και τη φαντασία μας. Τα λιμάνια όμως και τα λιμενικά κτίσματα είναι αυτά που έκαναν δυνατή όχι μόνο την πλεύση τους αλλά και την κατασκευή τους και στις λιμενικές εγκαταστάσεις μπορούμε να βρούμε πολλές απαντήσεις για το είδος, αλλά ακόμη και για τις διαστάσεις των πλοίων, ιδιαίτερα μάλιστα των πολεμικών. Σε αυτό το σημείο πρέπει να θυμίσουμε ότι, ενώ έχουν βρεθεί πολλά αρχαία ναυάγια εμπορικών πλοίων, δεν έχουμε κανένα ναυάγιο πολεμικού πλοίου. Το βάρος του φορτίου των εμπορικών πλοίων είναι αυτό που τα κράτησε στον πυθμένα και δεν τα άφησε να καταστραφούν από τα θαλάσσια ρεύματα, σε αντίθεση με τα πολεμικά, που, ελαφρύτερα, χωρίς φορτίο, παράδερναν στον βυθό και μοιραία διαλύθηκαν. Αναπόφευκτα λοιπόν, τις πληροφορίες για τα πολεμικά κυρίως πλοία, πέρα από τις παραστάσεις και τις αρχαίες περιγραφές, τις αντλούμε από τις λιμενικές εγκαταστάσεις. Οι νεώσοικοι ή τα νεώρια, όπου στεγάζονταν τα πολεμικά πλοία όταν δεν ήταν εν δράσει, κρύβουν πολλά μυστικά της ναυπηγικής τέχνης των αρχαίων Ελλήνων. Τα περισσότερα νεώρια φαίνεται ότι έχουν σταθερό καθαρό πλάτος 6 μ. ή λίγο μικρότερο και πρέπει να είναι τα τυποποιημένα νεώρια τριήρεων, τα οποία αποτελούν μαρτυρίες για το μέγιστο πλάτος της τριήρους. Επρόκειτο για μακρόστενα κτίρια με επικλινή οροφή και ομαλή κλίση προς τη θάλασσα, συχνά λαξευμένα στα βράχια. Το μήκος τους κυμαινόταν μεταξύ 21 και 47 μ., ανάλογα με το μήκος των πλοίων. Τέτοια παραδείγματα υπάρχουν πολλά στην Κρήτη (Πόρος, Κομμός, Τρυ-

3

1. Φωτογραφία της Ελλάδας από δορυφόρο. 2. Η τοιχογραφία των πλοίων από το Ακρωτήρι της Σαντορίνης. 3. Το στενό πέρασμα του αρχαίου λιμανιού της Ελούντας (αρχαίας Ολούς) στην Κρήτη.

4. Άποψη του αρχαίου λιμανιού της Ελούντας (αρχαίας Ολούς) στην Κρήτη. 5. Ελληνιστικό-ρωμαϊκό νεώριο στη θέση Τρυπητός Σητείας. 6. Άποψη της παραλίας που χρησιμοποιείτο σαν αρχαίο λιμάνι στον Τρυπητό Σητείας

4

5

6

πητός Σητείας κ.α.), στον Πειραιά, στη Ρόδο, στη Θάσο, στις Οινιάδες, στην Νότια Ιταλία (Νεάπολη, Τάραντας κ.α.) και στην Καρχηδόνα, ενώ σημαντικά λείψανα βρέθηκαν πρόσφατα στο Κίτιο της Κύπρου και στη Μασσαλία, ενώ μερικά λείψανα νεωρίων ανακαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια σωστικών ανασκαφών στη Νάξο της Σικελίας.

ΑΡΧΑΙΑ ΝΑΥΠΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΑΝΑΘΗΜΑΤΑ Εκτός από τις παραστάσεις σε αγγεία και τοιχογραφίες, πολλές πληροφορίες για τα αρχαία λιμάνια και την αρχαία ναυπηγική αντλούνται και από αναθήματα που βρίσκονται σε αρχαία ιερά. Ο Στράβων περιγράφει σειρά νεωρίων τα οποία στέγαζαν κάθε τύπο πλοίου που αιχμαλώτισε ο Οκταβιανός κατά τη ναυμαχία

στο Άκτιο και ο Αθηναίος μας λέγει ότι ο Αντίγονος ΙΙ ο Γονατάς αφιέρωσε την ίδια τη ναυαρχίδα του στη Δήλο μετά τη νίκη του στην Κω εναντίον του στόλου του Πτολεμαίου στα μέσα του 3ου αιώνα. Εκτός όμως από ολόκληρα πλοία, μερικές φορές και τμήματα πλοίων είχαν αφιερωθεί ως λάφυρα πολέμου. Έτσι, υπάρχουν αφιερώματα από πραγματικές πλώρες ή ακρόπρωρα ή έμβολα, που ήταν το κύριο χαρακτηριστικό του αρχαίου πολεμικού πλοίου ως πλέοντος όπλου. Ανάμεσα στα έμβολα που έχουν διασωθεί είναι ένα τεράστιο που ζυγίζει 465 κιλά και προέρχεται από μια πολυήρη και άλλα μικρότερα που τώρα βρίσκονται στο Μουσείο Fitzwilliam, στο Μουσείο Κανελλοπούλου και στο Μουσείο του Bremerhaven, και ένα μικρό λίθινο ανάγλυφο στο Μουσείο της Ρόδου. Ενώ όμως για το μεγάλο έμβολο δεν υπάρχει αμφιβολία, για τα μικρότερα προκύπτει το ερώτημα κατά πόσον είναι σε φυσική κλίμακα ή προέρχονται από ομοιώματα υπό κλίμακα. Είναι αλήθεια ότι τα αρχαία λιμάνια δεν προσφέρουν θεαματικά ευρήματα στο κοινό. Ό,τι έχουν να μας πουν τα αρχαία λιμάνια το λένε χάρη στην περιέργεια του ερευνητή, που έχει τον άχαρο ρόλο να κάνει θαλάσσια αρχαιολογία χωρίς να βρέχεται, ενώ λίγα μέτρα πιο πέρα οι πρόοδοι στις μεθόδους υποβρύχιας ανίχνευσης κατέστησαν δυνατή την πρόσβαση στις αρχαιολογικές θέσεις που βρίσκονται σε μεγάλο βάθος και τα ευρήματα εκεί είναι ασφαλώς περισσότερο φωτογενή. Από την άλλη μεριά όμως, δεν πρέπει κανείς να ξεχνά ότι το ίδιο αυτό επίτευγμα, η κατάδυση στα μεγάλα βάθη δηλαδή, αποδεικνύεται καταστροφικό, καθώς οι υποβρύχιες αυτές θέσεις και τα ναυάγιά τους χάνουν τη φυσική προστασία τους. Στα ρηχά το πρόβλημα της προστασίας είναι οξύτερο. Εκεί, οι αρχαίες θέσεις και τα ναυάγια είναι ιδιαίτερα ευάλωτα και βρίσκονται υπό συνεχή απειλή, άλλοτε από σύγχρονα δημόσια έργα τουριστικά ή βιομηχανικά και άλλοτε ακόμη και από τη ρύπανση. Ένα από τα σημαντικότερα πρώιμα ναυάγια, το οποίο βρέθηκε πολύ κοντά σε μια ακτή της Ισπανίας, καταστράφηκε από την κατασκευή μιας μαρίνας. Το κείμενο αυτό είναι μια συντομη παρουσίαση από παλιότερη διαλεξη που δόθηκε στη Νεάπολη της Ιταλίας, την περίοδο του Μαίου του 2004, στα πλαίσια των εκδηλωσεων που πραγματοποιεί ο Δημος της Νεάπολης Maggio dei Monumenti, στην έδρα της associazione culturale MANIEVULCANI και είχε θέμα «Μερικές σκέψεις για τα αρχαία λιμάνια της Μεσογείου, από το προϊστορικό Αιγαίο έως και τους ενετικούς εμπορικούς σταθμούς». («Alcuni Pensieri sui antichi porti del Mediterraneo, dalla protostoria del Egeo nei porti commerciali della Venezia»). Ðåñßðëïõò

43

Οι Ελληνικοί Υδρογονάνθρακες σε νησαίες, παράκτιες και υποθαλάσσιες περιοχές & η διασφάλιση των συναφών δικαιωμάτων μας. Του Γεωργίου Κ. Γιαγκάκη | Νησιολόγου - Οικονομολόγου

Ε

πειδή πολλοί διακηρύσσουν αφελώς ή επιπολαίως επί σειρά ετών ότι πετρέλαιο στην Ελλάδα δεν υπάρχει, προετοιμάζοντες την κοινή γνώμη ότι κάθε προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση είναι μάταιη, θα επιδιωχθεί, με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία, μια προσέγγιση του θέματος της υπάρξεως υδρογονανθράκων περιοριστικώς στις ευρύτερες παράκτιες, νησαίες και υποθαλάσσιες περιοχές του Ελληνισμού. Εξ αρχής πρέπει να τονισθεί ότι για την διαπίστωση / επαλήθευση και μέτρηση κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου και της ποιότητάς τους είναι απαραίτητη η διεξαγωγή ερευνητικών γεωτρήσεων. Με την τιμή του πετρελαίου στα σημερινά και πρόσφατα ύψη (55-70 δολάρια το βαρέλι) και με την βάσιμη προοπτική για περαιτέρω αύξησή της η αξιοποίηση του χερσαίου, νησαίου και υποθαλάσσιου ορυκτού πλούτου μας πρέπει να αποτελέσει στόχο πρώτης άμεσης προτεραιότητος, προς μείωση αφ’ ενός της μεγάλης εξαρτήσεώς μας από τις εισαγωγές υγρών καυσίμων (οι εισαγωγές καυσίμων τείνουν να ξεπεράσουν το 70% του συνόλου των ενεργειακών αναγκών, ποσοστό υπερβολικά υψηλό και επικίνδυνο για την εθνική οικονομία και κατά 44

Ðåñßðëïõò

πολύ υψηλότερο από τον μέσον όρο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενώσεως) και προς αναβάθμιση αφ’ετέρου της στρατηγικής / διαπραγματευτικής θέσεως της χώρας στη διεθνή σκηνή. Οι υψηλές τιμές πετρελαίου αποτελούν σοβαρό πρόβλημα για τις χώρες που εισάγουν πετρέλαιο και τους καταναλωτές, όμως, συγχρόνως συνιστούν σπουδαίο κίνητρο για τις εταιρίες πετρελαίου, οι οποίες επενδύουν σημαντικά ποσά σε έρευνα για την ανακάλυψη και εκμετάλλευση νέων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου: Πολλά ήσσονος σημασίας ή δύσκολης εκμεταλλεύσεως κοιτάσματα, για τα οποία το ενδιαφέρον είναι σχεδόν ανύπαρκτο όσο οι τιμές παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα, αποκτούν πλέον άλλη σημασία και επισύρουν την προσοχή για έρευνα. Κοιτάσματα που άλλοτε –μέχρι πρόσφατα– θα θεωρούντο αρνητικού / οριακού οικονομικού αποτελέσματος ή δυσκόλως εκμεταλλεύσιμα σήμερα έχουν μια άλλη προοπτική. Η αξιοποίηση ενός κοιτάσματος είναι, κυρίως, συνάρτηση των εξής παραγόντων: α) της ποιότητός του β) των ισχυουσών τιμών γ) των δυσχερειών στην εκμετάλλευσή του (μεγάλα βάθη κλπ.) και της αυτονόητης προϋποθέσεως ότι τούτο δεν κείται σε διεκδικούμενη από

δύο ή περισσότερες χώρες περιοχή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση προσφέρει κίνητρα στις χώρες - μέλη για την αντικατάσταση του πετρελαίου με άλλα καύσιμα αλλά και με εναλλακτικές πηγές (όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας: αιολική, ηλιακή, γεωθερμική κ.ά.) αλλά και κίνητρα για την ανάπτυξη και προώθηση της ερεύνης στον τομέα των υδρογονανθράκων. Όμως, η ερευνητική δραστηριότης στον τομέα των υδρογονανθράκων, κατά τα τελευταία έτη, είναι στη χώρα μας υποβαθμισμένη. Είτε εξ αγνοίας των αρμοδίων, είτε επειδή η όλη διαδικασία για την ανακάλυψη κοιτασμάτων είναι χρονοβόρος και περίπλοκη και απαιτεί στενή παρακολούθηση από πλευράς πολιτείας, το θέμα έχει τεθεί στο περιθώριο. Εν τούτοις είναι σκόπιμο να υπομνησθεί ότι η παραγωγή του κοιτάσματος του Πρίνου (δυτικώς της νήσου Θάσου), κατά την δεκαετία του 1980 ήταν 25-30.000 περίπου βαρέλια αργού πετρελαίου ημερησίως, ποσότης που κάλυπτε τότε το 10% περίπου των πετρελαϊκών αναγκών της χώρας και παρείχε αμέσως ή εμμέσως απασχόληση σε 2000 περίπου εργαζομένους. Το κοίτασμα τούτο σταδιακώς εξαντλείται (η παραγωγή έχει περιορισθεί σε 2.000-2.500 βαρέλια ημε-

ρησίως) αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι τα κοιτάσματα πετρελαίου στην ευρύτερη περιοχή της Θάσου έχουν εξαντληθεί. Στη συνέχεια παρατίθενται περιοχές (που καλύπτει η παρούσα εργασία) όπου έχουν πραγματοποιηθεί έρευνες ή/ και υφίστανται βάσιμες πιθανότητες πετρελαϊκών κοιτασμάτων, σύμφωνα, ως επί το πλείστον, με πρόσφατα στοιχεία που έχουν δημοσιεύσει1 έγκυροι αναλυτές: Α) Θαλάσσιος χώρος δυτικώς Κερκύρας. Έχουν πραγματοποιηθεί έρευνες και δυο γεωτρήσεις. Β) Θαλάσσιος χώρος Παξών. Είχε εντοπισθεί κοίτασμα από την ιταλική εταιρία Agip, η οποία το 1984 είχε διενεργήσει βαθειά γεώτρηση. Γ) Θαλάσσιος χώρος Πάργας. Έχουν πραγματοποιηθεί έρευνες και κάποιες γεωτρήσεις. Δ) Θαλάσσιος χώρος βορείως, νοτίως και ανατολικώς Κεφαλληνίας. Έχουν πραγματοποιηθεί έρευνες και δύο γεωτρήσεις. Ε) Ζάκυνθος. Έχουν πραγματοποιηθεί νησαίες έρευνες δεκαεννέα γεωτρήσεις. Υπάρχουν βεβαιωμένα κοιτάσματα. Το πηγάδι με την πίσσα στο Κερί είναι γνωστό από τον Ηρόδοτο και θεωρείται η πρώτη αναφορά στον κόσμο για πετρέλαιο. Η φυσική πίσσα λέγεται ότι χρησιμοποιείτο για το καλαφάτισμα των πλοίων. ΣΤ) Θαλάσσιος χώρος ανατολικώς Ζακύνθου και ΒΔ Πελοποννήσου. Έχουν πραγματοποιηθεί έρευνες και δύο γεωτρήσεις. Ζ) Κυπαρισσιακός κόλπος. Έχουν πραγματοποιηθεί θαλάσσιες έρευνες και πέντε γεωτρήσεις. Το κοίτασμα ερευνήθηκε αρχι-

κώς, από την τότε υφιστάμενη ΔΕΠ, κατά τα έτη 1978-1982. οι πρώτες εκτιμήσεις κατέληγαν σε περιορισμένες ποσότητες πετρελαίου. Νεώτερες εκτιμήσεις, όπως αναφέρει ο Κ.Ν. Σταμπολής, μπορεί να καταλήξουν σε απολήψιμες ποσότητες των 15-20 εκ. βαρελιών, υπό την προϋπόθεση οτι θα διενεργηθούν πρόσθετες ερευνητικές γεωτρήσεις. Η) Μεσσηνιακός κόλπος, Λακωνικός κόλπος - θάλασσα Κυθήρων, Μυρτώο πέλαγος. Έχουν πραγματοποιηθεί έρευνες. Θ) Κορινθιακός κόλπος, Βόρειος και Νότιος Ευβοικός, Β. Σποράδες. Έχουν πραγματοποιηθεί έρευνες. Ι) Θερμαϊκός κόλπος. Έχουν πραγματοποιηθεί θαλάσσιες έρευνες και τέσσερις γεωτρήσεις. Υπάρχει βεβαιωμένο κοίτασμα. ΙΑ) Επανωμή-Δυτ. Χαλκιδική. Έχουν πραγματοποιηθεί χερσαίες έρευνες και πέντε γεωτρήσεις. Όπως αναφέρει ο Κ.Ν. Σταμπολής, το κοίτασμα αερίου της Επανωμής υπολογίζεται οτι περιέχει απολήψιμες ποσότητες 280-320 εκατ. κυβ. μέτρων αερίου. ΙΒ) Θαλάσσιος χώρος Χαλκιδικής. Έχουν πραγματοποιηθεί έρευνες. ΙΓ) Κόλπος Ορφανού. Έχουν πραγματοποιηθεί θαλάσσιες έρευνες και δύο γεωτρήσεις. ΙΔ) Δέλτα Νέστου. Έχουν πραγματοποιηθεί θαλάσσιες έρευνες και τρεις γεωτρήσεις. ΙΕ) Δέλτα Έβρου. Έχουν πραγματοποιηθεί στο Δέλτα και στην ευρύτερη περιοχή του νότιου τμήματος του νομού χερσαίες έρευνες και 11 γεωτρήσεις.

ΙΣΤ) Θαλάσσιος χώρος Θάσου. Έχουν πραγματοποιηθεί έρευνες και 49 γεωτρήσεις. Στην πέριξ της Θάσου περιοχή υφίστανται σημαντικά κοιτάσματα υδρογονανθράκων, των οποίων έχει γίνει μόνο μερική εκμετάλλευση. Η κυριότερη αξιοποίηση έλαβε χώρα κατά τα έτη 1981 – 1997 από την γεώτρηση του Πρίνου, από την Εταιρεία Πετρελαίου Βορείου Αιγαίου (NAPC), η οποία κατά την δεκαετία του 1980 είχε φθάσει να παράγει 25-30000 βαρέλια αργού πετρελαίου ημερησίως, όπως προαναφέρεται. ΙΖ) Βόρειο Θρακικό πέλαγος. Όπως κατ’ επανάληψη έχει δημοσιευθεί στον ημερήσιο τύπο, η περιοχή πέριξ της Θάσου (βλ. αμέσως ανωτέρω) έχει βάσει εκτιμήσεων γεωλόγων πετρελαίου, εξακριβωμένα κοιτάσματα πετρελαίου με απολήψιμες ποσότητες της τάξεως των 200-300 εκατ. βαρελιών (STB) και μη εξακριβωμένα ενδεχομένως άλλα τόσα. Η θαλάσσια περιοχή ανατολικώς της Θάσου μέχρι και πέραν της Σαμοθράκης εκτιμάται ότι περιέχει πέριξ των 900 εκατ. βαρελιών (STB) μη εξακριβωμένων. Για να λάβει χώρα επαλήθευση των οπωσδήποτε αξιόλογων αυτών αποθεμάτων πρέπει να διενεργηθούν προηγουμένως ερευνητικές γεωτρήσεις. Όμως τμήματα της θαλάσσιας αυτής περιοχής κείνται εκτός των σημερινών χωρικών υδάτων μας (αιγιαλίτιδος ζώνης) των 6 ναυτ. μιλίων και σε διεκδικούμενο από την Τουρκία τμήμα της υφαλοκρηπίδος, με συνέπεια να μην είναι εφικτή σ’ αυτά η επαλήθευση και εν συνεχεία η εκμετάλλευση των υφιστάμενων αποθεμάτων, με το σημερινό ισοζύγιο ισχύος Ελλάδος-Τουρκίας. Στην Ζουράφα ή Λαδοξέρα2, βορειοανατολική - χαμηλή και μικρότατη - νησαία προεξοχή της χώρας αγνοούμενη από τους περισσότερους Έλληνες, την οποία η κρατική αβελτηρία, σε αντίθεση με τα συμβαίνοντα σε άλλες χώρες, άφησε απροστάτευτη από την αέναη δράση των στοιχείων της φύσεως με αποτέλεσμα βραδέως αλλά ασφαλώς να υφαλοποιείται, διαπιστώθηκε η ύπαρξη πετρελαίου το 1874 προσωπικώς από τον διακεκριμένο λόγιο της Σαμοθράκης Νικόλαο Φαρδύ (1853-1901)2. ΙΗ) Θαλάσσιος χώρος Λέσβου. Έχουν εντοπισθεί κοιτάσματα υδρογονανθράκων. ΙΘ) Θαλάσσιος χώρος ΝΑ Σποράδων («Δωδεκανήσοι»). Έχουν εντοπισθεί κοιτάσματα υδρογονανθράκων. Κ) Ρόδος. Έχουν πραγματοποιηθεί νησαίες έρευνες και δύο γεωτρήσεις. ΚΑ) Κρήτη. Έχουν πραγματοποιηθεί νησαίες έρευνες στο ΝΔ τμήμα της. ΚΒ) Θαλάσσιος χώρος ΝΔ Κρήτης. Έχουν πραγματοποιηθεί έρευνες και υφίστανται ενδείξεις για πιθανή ύπαρξη κοιτασμάτων. Ðåñßðëïõò

45

ΚΓ) Θαλάσσιος χώρος ΝΑ Κρήτης. Έχουν πραγματοποιηθεί έρευνες και υφίστανται ενδείξεις για πιθανή ύπαρξη κοιτασμάτων. (Στο παραπάνω πανόραμα δεν περιλαμβάνονται κάποια παράκτια τμήματα ευρύτερων ηπειρωτικών περιοχών, καθώς και η ΒΔ Πελοπόννησος, όπου, ωσαύτως, έχουν πραγματοποιηθεί έρευνες). Είναι σκόπιμο να επισημανθεί ότι υφίστανται εκτεταμένες περιοχές στον ευρύτερο Ελλαδικό χώρο οι οποίες παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον για κοιτάσματα υδρογονανθράκων και παραμένουν ανεξερεύνητες, καθώς οι μέχρι σήμερα διενεργηθείσες έρευνες περιορίσθηκαν σε μικρά σχετικώς βάθη στην ξηρά και στη θάλασσα. Η συνεχής, όμως, εξέλιξη της τεχνολογίας καθιστά πλέον εφικτή την εξερεύνηση και εκμετάλλευση κοιτασμάτων σε σαφώς μεγαλύτερα βάθη.3 Ειδικότερα για την ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Ελλάδος έχει υποστηριχθεί4, ότι, επειδή η γεωλογική δομή της αποτελεί συνέχεια της Νότιας Ιταλίας και της Αλβανίας –όπου έχουν ανακαλυφθεί σημαντικά πετρελαϊκά κοιτάσματα– και αυτή καταλαμβάνει το 1/3 της περίΑδριατικής λεκάνης, θα μπορούσε να περικλείει ποσότητες της τάξεως των δισεκ. βαρελιών πετρελαίου, εάν η γένεση υδρογονανθράκων είναι η ίδια με την υπόλοιπη περιοχή και έχει παρόμοια δομή. Όμως για να προωθηθεί η έρευνα και η εν συνεχεία εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων είναι απαραίτητο η πολιτεία να προχωρήσει το ταχύτερο δυνατό στη δημιουργία του ευέλικτου κρατικού φορέως, ο οποίος θα έχει την εποπτεία και το συντονισμό των ερευνών, καθώς και την διαχείριση των δικαιωμάτων του Δημοσίου στον τομέα της ερεύνης και της παραγωγής των υδρογονανθράκων. Δηλαδή η έρευνα και η τυχόν αξιοποίηση των κοιτασμάτων είναι θέμα κρατικής βουλήσεως, όπως αυτή εκφράζεται από την 46

Ðåñßðëïõò

εκάστοτε κυβέρνηση. Η Κυπριακή Δημοκρατία Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι αρχιπελαγικό κράτος το οποίο αποτελείται από άνω των 80 νησιών και νησίδων μικρού σχετικώς μεγέθους, πλην της μεγαλονήσου, τα οποία όλα κείνται σε μικρή απόσταση από την Κύπρο. Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει αιγιαλίτιδα ζώνη εύρους 12 ν.μ., πρέπει όμως, να σημειωθεί ότι αυτή ελέγχει σήμερα μόνο το 35% περίπου των ακτών της, οι οποίες έχουν συνολικό μήκος 773 χλμ. Περίπου το 55% αυτών κατέχεται από την Τουρκία και το 10% αντιστοιχεί στις Βρετανικές Βάσεις. Επειδή υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις (από δορυφορικές και σεισμικές έρευνες) για αξιόλογα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου στον ευρύτερο θαλάσσιο χώρο της5, η Κυπριακή Δημοκρατία, παρά τις δυσμενείς περιστάσεις, επιδιώκει την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδος και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης με τα γειτνιάζοντα κράτη, προκειμένου να προβεί στη συνέχεια στη συστηματική έρευνα για υδρογονάνθρακες και, κατά περίπτωση, στην εκμετάλλευση αυτών. Προσφάτως (2005) προέβη σε σχετικές ενέργειες προς το Ισραήλ και τον Λίβανο. Η Κύπρος έχει υπογράψει συμφωνία με την Αίγυπτο για την οριοθέτηση της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης των δύο χωρών και προσφάτως (Ιούλιος 2005) μνημόνιο συναντιλήψεως, με το οποίο αποβλέπει να αξιοποιήσει τις εμπειρίες και την τεχνογνωσία της Αιγύπτου σε ότι αφορά τις έρευνες και την εκμετάλλευση του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Η παγκόσμια αύξηση ζητήσης ενέργειας Η παγκόσμια αύξηση της ζητήσεως για ενέργεια θα προέβαλλε σήμερα λιγότερο

απειλητική εάν οι κυβερνήσεις των προηγμένων χωρών είχαν εγκαίρως προωθήσει την έρευνα μεθόδων, οι οποίες θα είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση της εξαρτήσεως των χωρών τους από το πετρέλαιο και είχαν παρακινήσει δραστηρίως τον πληθυσμό τους σε έναν άλλο τρόπο ζωής. Με δεδομένη την περιορισμένη επί του παρόντος (αλλά και σε μία προοπτική μερικών δεκαετιών) συμβολή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο παγκόσμιο ενεργειακό δυναμικό (παρά τη σημαντική συμμετοχή τους στην κάλυψη των ενεργειακών αναγκών μερικών χωρών), η εξάρτηση από το πετρέλαιο επί πλανητικής βάσεως θα παραμείνει έντονη για αρκετές δεκαετίες, ανεξαρτήτως της διαφωνίας των ειδικών ως προς το πραγματικό ύψος των αποθεμάτων. Υπάρχει, αναμφιβόλως, μία τάση για στροφή προς τα εναλλακτικά καύσιμα, όμως στον τομέα των μεταφορών δεν υφίσταται μία άμεση και γενικευμένη εναλλακτική λύση. Εξάλλου η χρήση του αυτοκινήτου διαχέεται ταχέως και στα ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού των αναπτυσσόμενων χωρών, όπως στην Κίνα, την Ινδία και σε άλλες χώρες της ΝΑ Ασίας. Μία προσεκτική ματιά στο χάρτη της ΝΑ Ευρώπης και της Εγγύς Ανατολής πείθει ότι ο Ελληνισμός ουσιαστικώς δεσπόζει στις θαλάσσιες / υποθαλάσσιες εκτάσεις της Ανατολικής Μεσογείου, νομίμως, βάσει δικαιωμάτων που πηγάζουν ευθέως από το διεθνές δίκαιο της θάλασσας, όπως αυτό άλλωστε εφαρμόζεται στην πράξη από την πλειονότητα των παράκτιων κρατών. Οι θαλάσσιες διαστάσεις μόνον της Ελληνικής Δημοκρατίας (αιγιαλίτις ζώνη, όπου ασκείται κυριαρχία, αποκλειστική οικονομική ζώνη / υφαλοκρηπίς, όπου υφίστανται αποκλειστικά ή μη κυριαρχικά δικαιώματα) υπολογίζονται, κατ’ εκτίμηση, υπερδιπλάσιες της ηπειρωτικής επιφάνειας της χώρας, εκτεινόμενες σε πέντε θάλασσες (Αδριατική όπου στο νότιο άκρο

της, το αρχιπέλαγος των Διαποντίων με τα 153 νησαία εδάφη μας, Ιόνιο, ΛιβυκόΑιγυπτιακό πέλαγος, Αιγαίο, θάλασσα Λυκίας – όπου το μικρό αρχιπέλαγος της Μεγίστης/ Καστελόριζου). Υπογραμμίζεται οτι η κυριαρχία σ’ αυτό τον ευρύτατο θαλάσσιο χώρο οφείλεται ουσιαστικώς στην ενσωμάτωση των νήσων, καθώς τυχόν κατοχή τους από τρίτους θα συνεπήγετο την ασφυξία κυριολεκτικώς της Ελλάδος από τη θάλασσα. Τμήμα αυτού του χώρου αμφισβητείται εντόνως ιδίως στις ανατολικές θάλασσες, ενώ σχεδόν στο σύνολό του δεν έχει οριοθετηθεί (πλην της υφαλοκρηπίδος στο Ιόνιο μεταξύ Ιταλίας και Ελλάδος). Η προάσπιση και η εδραίωση των σχετικών δικαιωμάτων μας προϋποθέτει στρατιωτική ισχύ, ευφυή και ευέλικτη διπλωματία, ισχυρή οικονομία και εθνική ομοψυχία με υψηλό φρόνημα, καθώς, παρά τη διάχυτη σε πολλούς αισιοδοξία, η επιθετικότης και οι αξιώσεις της εξ ανατολών γείτονος δεν διαφαίνεται ότι θα περιορισθούν... Εξάλλου το μεγαλεπήβολο νέο πρόγραμμα ναυτικής ισχύος της Τουρκίας σε συνδυασμό με την αεροπορική υπεροχή, προϊδεάζουν επαρκώς για τα σχεδιαζόμενα (άλλωστε από μακρού) από την γείτονα ως προς τον αυθαίρετο μερισμό των ανατολικών θαλασσών μας, τα οποία θα υλοποιηθούν με κάποιο πρόσχημα, εφόσον θα τελούμε εν υπνώσει ή αποπροσανατολισμένοι από τη σκληρή πραγματικότητα του Διεθνούς περιγύρου μας, στο έλεος της καταναλωμανίας. Όμως, με βάση τα προεκτεθέντα, είναι αμέσως εφικτή η εντατικοποίηση των ερευνών για τον εντοπισμό και την εν συνεχεία εκμετάλλευση υδρογονανθράκων, σε περιοχές εντός του ορίου των χωρικών υδάτων των 6 ν.μ., πέραν αυτού σε περιοχές που δεν αμφισβητούνται, καθώς και στον ευρύτατο χώρο του Ιονίου πελάγους, στον οποίο έχει οριοθετηθεί η υφαλοκρηπίς της Ιταλίας και της Ελλάδος βάσει της μεταξύ τους από 24 Μαΐου 1977 συμφωνίας (ΦΕΚ - Τεύχος Α 101/21.6.1978). Η συνολική έκταση του Ιονίου πελάγους υπολογίζεται σε 185.000 τ.χλμ. περίπου (του Αιγαίου σε 215-240.000 τ.χλμ., της Αδριατικής σε 131.000 τ.χλμ.). Είναι βέβαιο ότι η Ελλάς δεν έχει τα πετρελαϊκά κοιτάσματα της Σαουδικής Αραβίας, έχει, όμως, τη δυνατότητα να παράγει αξιόλογες ποσότητες πετρελαίου και φυσικού αερίου, ικανές να συμβάλλουν στην ενεργειακή της ασφάλειά, την οποία τα πρόσφατα γεγονότα στον πλανήτη καθιστούν πάλι επίκαιρη (φυσικές καταστροφές, τρομοκρατικά κτυπήματα, αύξηση παγκόσμιας ζητήσεως με περιορισμένες δυνατότητες της προσφοράς κ.λπ.) ενισχύοντας συγχρόνως τη γεωπολιτική της θέση.

Ενδεικτικώς αναφέρεται οτι ο Κ.Ν. Σταμπολής έχει υποστηρίξει6 ότι η πλήρης εκμετάλλευση μόνον των εντός των χωρικών υδάτων μας πετρελαϊκών κοιτασμάτων της περιοχής Πρίνου/Καλλιράχης (Θάσου) «θα μπορούσε άνετα να εξασφαλίσει ποσότητες της τάξεως των 40.000 – 50.000 βαρ./ ημέρα». Βεβαίως, η χώρα μας έχει μεγάλες δυνατότητες για ουσιώδη αύξηση της συμμετοχής των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό της ισοζύγιο, όπως έχουμε επισημάνει από τριακονταετίας, όμως η μέχρι σήμερα αξιοποίησή τους είναι πολύ περιορισμένη. Αναφέρεται ενδεικτικώς και μόνον ως προς την αιολική ενέργεια ότι η εγκατεστημένη ισχύς στη χώρα μας είναι 380 MW περίπου και στη Γερμανία πολλαπλάσια... Η παρατεθείσα ανάλυση θεωρείται ότι συμβάλλει στην ανάδειξη μιας μόνο πτυχής –ασφαλώς όχι της σημαντικότερης– της σπουδαιότητος των νησαίων και θάλασσιων εκτάσεών μας. Για την τελευταία γενικότερα βλ. σε άλλες εργασίες μας. Τέλος, αντί επιλόγου, αξίζει να σημειωθεί ότι η διερεύνηση των υπερθαλάσσιων, θαλάσσιων και υποθαλάσσιων πόρων στις ζώνες θαλάσσιας κυριαρχίας/κυριαρχικών δικαιωμάτων του Ελληνισμού (όπως αυτές περιγράφονται επιγραμματικώς στο παρατιθέμενο γλωσσάριο και αναλύονται εκτενέστερα σε άλλες μελέτες μας και στα εγχειρίδια του διεθνούς δικαίου) και η εν συνεχεία – σε μια μακροχρόνια προοπτική που θα συμβαδίζει με την περαιτέρω ανάπτυξη της τεχνολογίας – εκμετάλλευσή τους, δίνουν άλλες διαστάσεις στο φάσμα διατηρήσιμης αναπτύξεως του Ελληνισμού. Όμως, οι διόλου αμελητέες αυτές θαλάσσιες/υποθαλάσσιες ζώνες επιβάλλουν τη συνεχή εγρήγορσή του κράτους για την προάσπισή τους, όπως και άλλοτε έχει τονισθεί. Σημειώσεις (1) Βλ., μεταξύ άλλων, σε πρόσφατα σχετικώς δημοσιεύματα: Α) Κ.Ν. Σταμπολή «Ανεκμετάλλευτα τα ελληνικά κοιτάσματα πετρελαίου», στην Οικονομική Καθημερινή» της 22.8.2004. Β) Κ.Ν. Σταμπολή «Πετρελαϊκή σωτηρία ανατολικά της Θάσου», στην Οικονομική Καθημερινή της 24.10.2004, Γ) Κ.Ν. Σταμπολή «Η μεγάλη...υφαρπαγή των πετρελαίων Πρίνου», στην Οικονομική Καθημερινή της 31.10.2004, Δ) Κ.Ν. Σταμπολή «’Ωρα στροφής στα εγχώρια πετρελαϊκά κοιτάσματα», στην Οικονομική Καθημερινή της 18.9.2005, Ε) Ευστ. Λ. Μπουροδήμου «Το υδρογόνο και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας», στην Εστία της 23.3.2005. Σημειώνεται οτι πολλά κοιτάσματα, επειδή δεν έχουν ερευνηθεί σε μεγάλη έκταση ή βάθος, δεν διαθέτουν επαρκή στοιχεία

για την αξιολόγησή τους. Εξάλλου, όπως αναφέρει το Ινστιτούτο Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης (βλ. Οικονομική Καθημερινή της 18.9.2005). στην Δυτική Ελλάδα (χερσαίες, νησαίες και υποθαλάσσιες περιοχές) παρατηρούνται εμφανίσεις πετρελαίου σε 200 συνολικά τοποθεσίες. Επισημαίνεται οτι το κόστος των ερευνών κυμαίνεται από 1-3 εκατ. δολάρια για γεώτρηση μικρού βάθους και δύναται να φθάσει μέχρι 12-30 εκατ. δολ. για γεώτρηση σε μεγάλα βάθη.

(2) Βλ. Γεωργίου Κ. Γιαγκάκη «Η Ζουράφα μας: Βορειοανατολική νησαία προεξοχή της χώρας». Χίος, 1996, ό.π.

(3) Σημειώνεται ότι πρωτοποριακή μέθοδος για τον εντοπισμό κοιτασμάτων με την χρησιμοποίηση των σεισμικών κυμάτων από μικροσεισμούς (0,1-2) αναπτύχθηκε προ πενταετίας από το Εργαστήριο Σεισμολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών. Βλ. «Ελευθεροτυπία» της 28.5.2005. Η νέα μέθοδος ανιχνεύσεως ήδη εφαρμόζεται στο εξωτερικό.

(4) Βλ. εκτενέστερα Κ.Ν. Σταμπολή στην Οικονομική Καθημερινή της 22.8.2004 και 18.9.2005.

(5) Βλ. μεταξύ άλλων, στην Ελευθεροτυπία της 2.8.2005.

(6) Βλ. Οικονομική Καθημερινή της 22.8.2004. ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ ΣΥΝΑΦΩΝ ΟΡΩΝ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ (α) 1. Αιγιαλίτις ζώνη (ή χωρικά ύδατα/χωρική θάλασσα). Θαλάσσια ζώνη εφαπτόμενη στη χερσαία/νησαία επικράτεια ή και στα εσωτερικά ύδατα ενός παράκτιου κράτους μέσα στην οποία το κράτος αυτό ασκεί κυριαρχία, η οποία εκτείνεται στον εναέριο χώρο πάνω από αυτή και στο βυθό και στο υπέδαφός του κάτω από αυτή. Η συντριπτική πλειονότης των παράκτιων κρατών έχει καθιερώσει εύρος αιγιαλίτιδος ζώνης 12 ναυτικά μίλια, όπως προβλέπεται από τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας του Montego Bay (1982), η οποία κωδικοποιεί εν προκειμένω το ήδη ισχύον εθιμικό δίκαιο.

2. Αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ). Περιοχή πέραν και παρακείμενη της αιγιαλίτδος ζώνης, η οποία υπόκειται σε ειδικό καθεστώς που προβλέπεται από την ως άνω Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας και της οποίας το εύρος δεν δύναται να υπερβεί τα 200 ναυτ. μίλια (=370,4 χλμ) από τις γραμμές βάσεως από τις οποίες μετράται το εύρος της αιγιαλίτιδος ζώνης. Στην αποκλειστική οικονομική ζώνη το παράκτιο κράτος έχει: Α) κυριαρχικά δικαιώματα ως προς την εξερεύνηση και την εκμετάλλευση, την διατήρηση και την διαχείριση των φυσικών Ðåñßðëïõò

47

πόρων, ζώντων ή μη, των υδάτων, του βυθού και του υπεδάφους του, καθώς και ως προς άλλες δραστηριότητες για την οικονομική εκμετάλλευση και εξερεύνηση της ζώνης, όπως η παραγωγή ενεργείας από τα ύδατα, τα ρεύματα και τους ανέμους. Β) Δικαιοδοσία όσον αφορά την εγκατάσταση και χρήση τεχνητών νησιών και κατασκευών, την θαλάσσια επιστημονική έρευνα και την διατήρηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Γ) Άλλα δικαιώματα και υποχρεώσεις, όπως προβλέπονται στην ως άνω Σύμβαση. Η Σύμβαση θεσπίζει δικαιώματα και υποχρεώσεις στην ΑΟΖ τόσο για το παράκτιο κράτος όσο και για τα άλλα κράτη.

3. Υφαλοκρηπίς. Το άρθρο 76 παρ.1 της Συμβάσεως για το Δίκαιο της Θάλασσας του Montego Bay ορίζει την υφαλοκρηπίδα ως εξής: « Η υφαλοκρηπίς ενός παράκτιου κράτους περιλαμβάνει το βυθό και το υπέδαφος των υποθαλάσσιων περιοχών, που εκτείνονται πέρα από την αιγιαλίτιδα ζώνη του καθ’ όλη τη φυσική προέκταση του χερσαίου εδάφους του μέχρι το εξωτερικό άκρο του υφαλοπλαισίου ή μέχρις αποστάσεως 200 ν.μ. από τις γραμμές βάσεως από τις οποίες μετράται το εύρος της αιγιαλίτιδος ζώνης, όπου το εξωτερικό όριο του υφαλοπλαισίου δεν φθάνει μέχρις εκείνης της αποστάσεως». Το ίδιο άρθρο προβλέπει περιπτώσεις επεκτάσεως του εξωτερικού ορίου της υφαλοκρηπίδος (και πέρα των 350 ν.μ.) Το παράκτιο κράτος ασκεί επί της υφαλοκρηπίδος αποκλειστικά κυριαρχικά δικαιώματα για τη διερεύνηση και εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της, τα οποία δεν εξαρτώνται από οιαδήποτε κατοχή πραγματική ή θεωρητική και από οιαδήποτε ρητή διακήρυξη. Δηλαδή η υφαλοκρηπίς υφίσταται αυτοδικαίως και ab initio. Αντιθέτως, η άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων του παράκτιου κράτους στην αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) συνεπάγεται την οριοθέτησή της με ρητή διακήρυξη εκ μέρους του παράκτιου κράτους. Συναφώς επισημαίνεται ότι με την οριοθέτηση τα φυσικά δικαιώματα του παράκτιου κράτους στην υφαλοκρηπίδα του απλώς ενεργοποιούνται χωρίς να αποκτώνται μ’ αυτήν. Ευκόλως από τα παραπάνω συνάγεται οτι η ΑΟΖ είναι θεσμός ευρύτερος, περιεκτικότερος, της υφαλοκρηπίδος. Βλ. για εκτενέστερη ανάλυση και για τους λοιπούς σχετικούς όρους στα εγχειρίδια του διεθνούς δικαίου, καθώς και σε άλλες εργασίες του γράφοντος, μεταξύ των οποίων το «Νησιολόγιο των κατοικούμενων ελληνικών νησιών 194048

Ðåñßðëïõò

1991» (1995), σελ. 74-81, και «Το νομικό καθεστώς των Βραχονησίδων και των Βράχων των Ελληνικών θαλασσών» (1992). ΜΝΗΜΟΝΙΟ 1. Τα 2/3 περίπου των (μέχρι σήμερα) γνωστών κοιτασμάτων πετρελαίου ευρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή του Περσικού κόλπου, ενώ αναφέρεται (βλ. Καθημερινή της 11.10.2005), ότι, κατά τη Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ, το των μη ανακαλυφθέντων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου υπάρχει στον Αρκτικό ωκεανό.

2. Η χρήση του φυσικού αερίου για παραγωγή ηλεκτρισμού συνεπάγεται λιγότερη μόλυνση και μικρότερη συμμετοχή στη δημιουργία του φαινομένου του θερμοκηπίου σε σύγκριση με την καύση του άνθρακος ή πετρελαίου.

3. Προ μερικών δεκαετιών, η μέση ποσότης πετρελαίου που ήταν δυνατό να αντληθεί από τα κοιτάσματα έφθανε το 20%. Σήμερα, χάρις στην τεχνολογική πρόοδο, το ποσοστό αυτό είναι 35% και ευλόγως πιθανολογείται η αύξησή του στο μέλλον.

4. Η τεχνολογική πρόοδος θα καταστήσει στο μέλλον δυνατή την αξιοποίηση κοιτασμάτων που ενδεχομένως υπάρχουν σε βάθος μεγαλύτερο των 10.000 μ. υπό την επιφάνεια της θάλασσας.

5. Το κόστος ανευρέσεως και κατεργασίας του πετρελαίου αυξάνεται συνεχώς, όμως πριν από 25 χρόνια μόνο το 1/6 των εξορύξεων κατέληγε σε επιτυχία, ενώ σήμερα το ποσοστό προσεγγίζει τα 4/6.

6. Οι μεγαλύτεροι καταναλωτές πετρελαίου είναι οι ΗΠΑ (25%) και η Κίνα. Όσον αφορά την Ινδία αναφέρεται, ενδεικτικώς, ότι μόνο το 56% των νοικοκυριών είναι συνδεδεμένο με το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας και οι κάτοικοί της καταναλώνουν ετησίως, κατά μέσο όρο, λιγότερο από τις μισές μονάδες ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνουν ετησίως, κατά μέσο όρο, οι κάτοικοι της Κίνας. Όμως, μόνο το 11% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας προέρχεται από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο (το 60% από γαιάνθρακες) - Βλ. και «Οικονομική Κα-θημερινή» της 1.10.2005.

7. Η κρατική Σαουδαραβική εταιρία Aramco διαθέτει τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου στον κόσμο (259 δισεκ. βαρέλια), είκοσι φορές περισσότερα από τα αντίστοιχα της ιδιωτικής αμερικανικής εταιρίας Exxon Mobil. Ν.Β. Βλ. μεταξύ άλλων, την ειδική έκδοση «The Economist - Η Καθημερινή» «Χορεύοντας με το πετρέλαιο», Σεπτέμβριος 2005.

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Χ ΑΤ Ζ Ι Ν Α Σ

1 3

Σ

2

4

τα πλαίσια του λυρικού ιμπρεσιονισμού με στοιχεία ονειρικού σουρεαλισμού, αφαίρεσης και

συμβολισμού θαλασσογραφεί ο Αιγινήτης ζωγράφος, που μαθήτευσε δίπλα στον διακεκριμένο ζωγράφο Δημήτριο Γιαννουκάκη και θαύμασε τον Παρθένη και τον Γουναρόπουλο. Ο Δημήτριος Χατζίνας έχει συμμετάσχει σε πολλές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό και έχει λάβει πλήθος τιμητικών διακρίσεων για το έργο του. Στους καμβάδες του το χρυσαφένιο φόντο των αιγαιοπελαγίτικων ηλιοβασιλεμάτων δημιουργεί ένα ονειρικό περιβάλλον που μας συνεπαίρνει σε μακρινά θαλασσινά ταξίδια με καράβια στα οποία η λεπτομέρεια δεν έχει καμιά απολύτως σημασία. Αποπνέουν αέρα μεσογειακού περίπλου.

1. Eλαιογραφία σε μικρή, διακριτική κορνίζα, 102 x 102cm 2. Eλαιογραφία σε μικρή, διακριτική κορνίζα, 81,5 x 102cm 3. Eλαιογραφία σε μικρή, διακριτική κορνίζα, 102 x 102cm 4. Eλαιογραφία σε μικρή, διακριτική κορνίζα, 81,5 x 102cm

Tηλ.: 210 4516264, 210 4516822 Fax: 210 4512277

ΜΕΤΑΛΛΙΟ ΓΕΝΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΝΑΥΤΙΚΟΥ (ΝΑΥΑΡΙΝΟ) NAVAL GENERAL SERVICE MEDAL (NAVARINO) ΔΗΜHΤΡΙΟΣ ΓΙΑΝΝOΓΛΟΥ | Υπίατρος Ελληνικών Ειδικών Δυνάμεων Στο τεύχος 57 του «Περίπλου» δημοσιεύθηκε αφιέρωμα για την Ναυμαχία του Ναυαρίνου. Το μέλος του Μουσείου, Υπίατρος των Ελληνικών Ειδικών Δυνάμεων κ. Δ. Γιαννόγλου, αποσπασμένος στην Γερμανία, μελέτησε το αφιέρωμα και μας απέστειλε το παρακάτω άρθρο ώστε να εμπλουτιστεί το θέμα. Τον ευχαριστούμε θερμά. Περίπλους Μόλις το 1847 η βρετανική κυβέρνηση θέσπισε μετάλλιο που απονεμήθηκε σε όσους συμμετείχαν σε ναυμαχίες και άλλες θαλάσσιες συρράξεις μεταξύ των ετών 1793-1840. Το μετάλλιο Γενικής Υπηρεσίας Ναυτικού θεσπίστηκε για να απονεμηθεί στους επιζώντες, αρχικά μόνον της Γαλλικής Επαναστάσεως και των Ναπολεόντειων Πολέμων, σχεδόν άμεσα ωστόσο, οι απονομές επεκτάθηκαν ώστε να καλύψουν όλες τις ναυτικές δράσεις ως το 1840 (Εκστρατεία στη Συρία). Το μετάλλιο είναι κυκλικό, διαμέτρου 36 mm, κατασκευασμένο από άργυρο. Στην πρόσθια όψη φέρει την κεφαλή της βασίλισσας Βικτωρίας και την επιγραφή “VICTORIA REGINA 1848”. Έχει επομένως την ιδιομορφία να μην φέρει την κεφαλή του βασιλέως που βρισκόταν στην εξουσία όταν έγιναν οι μάχες για τις οποίες δόθηκε το μετάλλιο. Στην οπίσθια όψη φέρεται η Βρετανία, με μορφή γυναίκας, που κρατάει τρίαινα και κάθεται πάνω σε θαλάσσιο ίππο. Η ταινία του μεταλλίου, λευκή με γαλάζια άκρα, αναρτάται από οριζόντια μεταλλική μπάρα. Αποτελεί έργο του Βρετανού χαράκτη William Wyon. Επί της ταινίας τοποθετούνται μεταλλικές διεμβολές, που φέρουν ονόματα ή ημερομηνίες ναυμαχιών, μικρότερης κλίμακας μαχών, ναυτικών επιχειρήσεων, ή πλοίων που υπηρέτησε ο τιμώμενος. Πάνω από 230 τέτοιες διεμβολές είχαν εγκριθεί και κατασκευαστεί. Σε δύο περιπτώσεις απονεμήθηκαν μετάλλια με 7 διεμβολές, ενώ, από την άλλη, σε 14 περιπτώσεις διεμβολών εμφανίστηκε μόνον ένας υποψήφιος προς απονομή. Υπήρξαν εξ άλλου περιπτώσεις διεμβολών που στην ουσία δεν απονεμήθηκαν, καθώς δεν υπήρχαν επιζώντες δικαιούχοι! Το ελληνικό ενδιαφέρον για το σπάνιο, σχετικά και ιστορικό αυτό βρετανικό στρατιωτικό μετάλλιο (~21.000 απονομές) συνοψίζεται στα 1142 μετάλλια που απονεμήθηκαν στους επιζώντες (το 1848) της Ναυμαχίας του Ναυαρίνου. Το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος φέρει στη συλλογή του δύο Μετάλλια Γενικής Υπηρεσίας Ναυτικού με διεμβολή «Ναυαρίνο», δωρεά Γεωργίου Γεωργιόπουλου. Εκτίθενται σε αίθουσα του Μουσείου.

50

Ðåñßðëïõò

1.

2.

4.

3.

4.

5.

4.

7.

6.

8.

4.

9.

1.2. Οι δύο όψεις του μεταλλίου Γενικής Υπηρεσίας Ναυτικού (Ναυαρίνο). Εκθέματα Ν.Μ.Ε.: 3. Αργυρό αναμνηστικό μετάλλιο. Φέρει έκτυπες προσωπογραφίες των 3 Ναυάρχων Κόδριγκτον, Δεριγνύ, Χέϋδεν. 4. Ορειχάλκινο αναμνηστικό μετάλλιο. Φέρει έκτυπη προσωπογραφία του Άστιγγος. 5. Έκτυπη παράσταση πορτραίτου Ναυάρχου Κόδριγκτον, σχήματος ωοειδούς & φυσιοκρατικό διάκοσμο στον περίγυρο. 6. Έκτυπη παράσταση πορτραίτου Ναυάρχου Δεριγνύ, σχήματος ωοειδούς & φυσιοκρατικό διάκοσμο στον περίγυρο. 7. 2 μετάλλια καταφανούς ανδρείας που απονεμήθηκαν στους James Ashton και John Adams. 8. Έκτυπη παράσταση με ηρώον της Ναυμαχίας Ναυαρίνου. Φέρει επιγραφή: “Aux Heros de Navarin”. 9. Έκτυπη παράσταση της Ναυμαχίας Ναυαρίνου. Βιβλιογραφία: DNW catalogue sale June 2003 • Medal Yearbook 2005, Token Publishing • National Maritime Museum files • Sothebys catalogue sale May 2000 • Spink Catalogue sale London November 2004 • Stamco costume manufacturers-Greek history, battle of Navarino.

Σ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΑΠΟΒΑΣΗ

τις 6 Ιουνίου του 1944, στις Γαλλικές ακτές της Νορμανδίας, ξεκινούσε η μεγαλύτερη αποβατική ενέργεια της ανθρώπινης ιστορίας και παράλληλα το τελευταίο κεφάλαιο του Β’ παγκοσμίου Πολέμου. Πριν κλείσει χρόνος από την απόβαση, ο πόλεμος στην Ευρώπη θα τελείωνε με την παράδοση της Γερμανίας στις 5 Μαΐου 1945, ενώ ο πόλεμος στον Ειρηνικό θα κρατούσε λίγο παραπάνω, με την Ιαπωνία να παραδίδεται στις 7 Σεπτεμβρίου 1945.

ΤΑ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ ΤΗΣ ΑΠΟΒΑΣΕΩΣ Του Ιωάννη Κούσουλα

Τ

α νέα κατά τις πρώτες ώρες της D-DAY, ήσαν ικανοποιητικά. Η Μεγάλη Αρμάδα, παρά τις φοβερές αντιξοότητες, λόγω καιρικών συνθηκών, είχε κατορθώσει να προσεγγίσει την ακτή χωρίς αντίδραση εκ μέρους των Γερμανών. Όλες οι Ναυτικές και Αεροπορικές μονάδες είχαν επιτύχει τον σκοπό τους και από παρατηρήσεις των πιλότων εφαίνετο, ότι η περίφημη τεθωρακισμένη Μεραρχία Lehr, δεν είχε μετακινηθεί προς τις ακτές. Όλα τα μέτρα μυστικότητας και προφυλάξεως είχαν παίξει τον ρόλο τους. Πάντως ο κυριότερος παράγων ήταν ο καιρός, ο οποίος και επέτρεψε στον Εisenhower να βάλει πόδι στην Ευρώπη. Απλώς να βάλει πόδι, καθόσον οι Γερμανοί με τις απεριόριστες δυνατότητές τους μπορούσαν να ανατρέψουν την κατάσταση. Ήδη ο Εisenhower, ήταν έτοιμος, έχοντας γράψει σχετικό σημείωμα, να αναλάβει όλη την ευθύνη, σε περίπτωση αποτυχίας...  στο Λονδίνο στο Γενικό Επιτελείο, διάχυτη ήταν η εντύπωση ότι «οι Γερμανοί πιάστηκαν στον ύπνο» αλλά η δυσκολία των Αμερικανών στην ακτή ΟΜΑΗΑ, δυσκόλεψε λίγο τα πράγματα. Εν πάση περιπτώσει, ένα μήνυμα ευφορίας εξεδόθη και απεστάλη εις το Γενικόν Επιτελείον της Ουάσινγκτον και της Μόσχας.  στις 09:30 κατ’ εντολήν του Εisenhower ανεκοινώθη η απόβαση. Το μήνυμα έλεγε: «Συμμαχικαί ναυτικαί μονάδες

52

Ðåñßðëïõò

υποστηριζόμεναι από ισχυράς αεροπορικάς δυνάμεις, ήρχισαν να αποβιβάζουν στρατεύματα, σήμερον την πρωΐαν, εις ακτήν της Γαλλίας». Επίσης, κατ’ εντολήν του ανωτάτου Διοικητού, εδόθη το σύνθημα να ανακοινωθεί απο το BBC η απόβαση και να ακολουθήσει εν συνεχεία η ανάγνωση διαγγελμάτων των συμμάχων ηγετών, που ευρίσκοντο εν εξορία, στην Αγγλία. Τα διαγγέλματα είχαν γραφεί κατά τοιούτον τρόπον ώστε να περιπλέκουν τους Γερμανούς ως προς τον τρόπον, την φύσιν και τους σκοπούς της αποβάσεως και κυρίως να τονίζουν προς τη Γαλλική αντίσταση, τη σημασία της υπακοής προς τις εντολές του συμμαχικού αρχηγείου. Έτσι, περί την 10:00 μεταδόθηκε διάγγελμα του Aisenhower, που έκανε λόγο για μία «Αρχική απόβαση», αφήνοντας να εννοηθεί ότι θα επακολουθήσουν και άλλες, μετά μήνυμα του Βασιλέως της Νορβηγίας και των Πρωθυπουργών της Ολλανδίας και του Βελγίου. Κατόπιν προσωπικής πρωτοβουλίας ο στρατηγός Ντε Γκωλ, θα μιλούσε με δικό του κείμενο εις τους συμπατριώτες του, εις την Γαλλία.  Εις το Λονδίνο, η Βουλή των Κοινοτήτων κρατούσε καλά το μυστικό της αποβάσεως. Κατά τη συνεδρίαν της Βουλής τίποτα δεν φανέρωνε αυτό που αργότερα απεκλήθη ως «Η μεγαλύτερη πράξις πολέμου εις την ιστορίαν». Κατ’ αρχήν, ο ιερεύς διάβασε την προσευχή, ακολούθως ο Πρόεδρος (the spea-

ker) ανήγγειλε τον θάνατον ενός μέλους του Κοινοβουλίου και ακολούθησε η ανάγνωση μερικών τηλεγραφημάτων του εξωτερικού. Επακολούθησε η ώρα των ερωτήσεων για διάφορα θέματα, όπως, αν εξασφαλίζεται το δικαίωμα ψήφου των στρατευμένων ή ποιές οι ώρες λειτουργίας στις καντίνες κ.λπ. Τότε ο Lloyd George σηκώθηκε και έκανε ένα νεύμα ότι κάτι σημαντικό λαμβάνει χώραν. Ακολούθως, εισήλθεν ο αδελφός του στρατηγού Montgomery, που υπηρετούσε ως ιερεύς στας ενόπλους δυνάμεις, ως και η κυρία Τσώρτσιλ. Τέλος, αφίχθη ο πρωθυπουργός και αφού ανέβηκε στο βήμα, ανήγγειλε την κατάληψη της Ρώμης από τα στρατεύματα του αμερικανού στρατηγού Clark. Αφού μίλησε επί δεκάλεπτον για το λαμπρό αυτό γεγονός μετά ανεφέρθη στο οτι: «Κατά την διάρκειαν της νύχτας και τας πρωινάς ώρας, η πρώτη από μίαν ολόκληρον σειράν αποβάσεων εις την Ευρώπην, έλαβε χώραν εις τας ακτάς της Γαλλίας». Κατά τον ίδιον τρόπον ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών ανήγγειλε στο Αμερικανικό Έθνος αφήνοντας υπονοούμενα οτι θα επακολουθήσουν και άλλες αποβάσεις.  Ο μόνος, που δεν άφησε περιθώρια, ήταν ο στρατηγός Ντε Γκωλ που μιλώντας στους συμπατριώτες του στη Γαλλία, τους είπε οτι αυτή είναι η απόβαση, και καλούσε τους Γάλλους να μην υπακούσουν στις διαταγές του Εisenhower ή του ανωτάτου συμμαχικού Στρατηγείου, αλλά μόνον στη Γαλλική Κυβέρνηση, θεωρώντας οτι αυτός είναι ο αρχηγός του Γαλλικού κράτους, χωρίς φυσικά να έχει καμία ανάλογη νομική κάλυψη. Σκόπιμα δεν ανέφερε ούτε στρατηγούς, ούτε ναυάρχους, ούτε συμμαχικές δυνάμεις, που έκαναν πράξη την απόβαση. Θεώρησε το θέμα ως καθαρά Γαλλικό αν και μόνο μία χούφτα Γάλλων με 9 πολεμικά πλοία, συμμετείχαν στην επιχείρηση.  Κατά το τέλος της ημέρας τα νέα από τη μακρινή ακτή, βέβαια, δεν ήσαν και τόσον ευχάριστα. Πάντως ήτο φανερόν, παρά τις δυσκολίες των Αμερικανικών αερομεταφερόμενων μεραρχιών και των μονάδων πεζικού στην ακτή OMAHA, ότι είχε αποτραπεί ένα ολοκαύτωμα. Οι απώλειες ήταν βαριές. Περίπου 12.000 άνδρες ανεφέρθη οτι εθεωρούντο νεκροί, τραυματίες ή αγνοούμενοι έναντι ενός εκτιμηθέντος ανωτάτου ορίου απωλειών 75.000 σε περίπτωση που δεν «πιάνανε τον εχθρό στον ύπνο». Όσο για τα υλικά, οι καταστροφές ήταν τρομακτικές. Η εντύπωσις, πάντως στο Λονδίνο ήτο οτι ο Εisenhower είχε θριαμβεύσει.

ΣΤΗΝ ΝΟΡΜΑΝΔΙΑ Δύο εκλεκτοί φίλοι του Μουσείου οι κ.κ. Αριστείδης Πετρόπουλος και Ιωάννης Κούσουλας μας απέστειλαν και με χαρά δημοσιεύουμε τα άρθρα τους για την επέτειο. Μαζί δημοσιεύουμε (πρωτότυπο και μετάφραση) την διαταγή / χαιρετισμό του Αμερικανού Αρχιστράτηγου Dwight Eisenhower προς όλους τους στρατευμένους της απόβασης και μια προσωπική νότα ενός μαχητού, μια σελίδα του προσωπικού ημερολογίου ενός Υπαξιωματικού ηλεκτρολόγου του Αμερικανικού Ναυτικού, από το πολεμικό θέατρο της Β. Αφρικής.

Η ΑΠΟΒΑΣΗ ΤΗΣ ΝΟΡΜΑΝΔΙΑΣ. ΑΠΕΡΑΝΤΟΣ ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗ ΣΤΟΥΣ ΗΡΩΕΣ. Του Αριστείδη Πετρόπουλου

Μ

ε την ευκαιρία των 63 χρόνων από τη μεγάλη ιστορική αποβατική συμμαχική επιχείρηση στην Ευρώπη (6 Ιουνίου 1944) αξίζει να μνημονεύσουμε και την Ελληνική συμμετοχή. Λιγοστοί οι εναπομείναντες στη ζωή βετεράνοι ήρωες και απόμαχοι αξιωματικοί και ναύτες του Πολεμικού και Εμπορικού ναυτικού που κουβαλάνε την ανάμνηση της «πιο μεγάλης ημέρας του πολέμου». Πριν από εξήντα τρία χρόνια στις 6 Ιουνίου άρχιζε η συμμαχική απόβαση. Τότε όλα τα μάτια του κόσμου στράφηκαν σε πέντε ακτές της Νορμανδίας, όπου παιζόταν η τύχη του πολέμου. Σε εκείνες τις ακτές κατάφεραν να αποβιβαστούν μερικές εκατοντάδες άνδρες ακολουθούμενοι από δεκάδες χιλιάδες άλλους. Η απόβαση εκείνη θα πρέπει να διδάσκεται στις στρατιωτικές σχολές και στα πανεπιστήμια γιατί εάν δεν γινόταν, δύο εκατομμύρια ψυχές της Ευρώπης θα έχαναν τη ζωή τους από τη λαίλαπα του ναζιστικού πολέμου. Δύο πολεμικά του Ναυτικού μας, οι κορβέτες «Κριεζής» και «Τομπάζης» με τα δύο φορτηγά του εμπορικού μας στόλου «Άγιος Γεώργιος» και «Άγιος Σπυρίδων» ήταν μία ηρωική προσφορά από το πολεμικό και εμπορικό ναυτικό μας. Είναι γεγονός ότι ο κόσμος ολόκληρος γνωρίζει την ανεκτίμητη συμβολή του πολεμικού και εμπορικού ναυτικού στον συμμαχικό αγώνα και είναι βέβαιο ότι το γόητρο και η υπερηφάνεια που διακατέχουν τους δύο αυτούς σημαντικούς παράγοντες του πολέμου είναι υπεράνω πάσης διαφημιστικής προσπάθειας. Τα μαζικά πυρά και από τις δύο πλευρές ήταν αμείλικτα. Η φωτιά και το σίδερο ανακατεύτηκαν σε μία προσπάθεια αλληλοεξόντωσης, ενώ οι πρώτοι που θα τολμούσαν το πρώτο βήμα στην ακτή ήταν

τα υποψήφια θύματα και το γνώριζαν. Γι΄αυτό και είναι ήρωες. Όταν ο στρατηγός Αϊζενχάουερ αποχαιρετούσε το πρώτο σώμα αλεξιπτωτιστών ήξερε ότι από αυτούς μόνο μικρός αριθμός ανδρών θα ξανάβλεπαν το φως της επόμενης ημέρας. Κι όλα αυτά για να νικηθεί ένας ύπουλος εχθρός που αντιπροσώπευε μια ολοκληρωτική ιδεολογία που αφάνιζε και κατέτρωγε τα σπλάχνα της Ευρώπης, ο Ναζισμός. Η απόβαση της Νορμανδίας θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως έργο της Νέμεσης.

Ήταν η εκδίκηση της λογικής στην ύβρι της παράνοιας. Ήταν η επανόρθωση της Δημοκρατίας που πήρε αψήφιστα κι επιπόλαια την άνοδο του Χιτλερισμού, στην Ήπειρο της ιστορίας και της διανόησης. Η Ελλάδα με τα τέσσερα πλοία της, όπως αναφέρθηκαν παραπάνω και τα ηρωικά τους πληρώματα, είχε τη δική της συμβολή σ’ αυτή την πράξη δικαίωσης του καλού κι αγαθού επί του ολοκληρωτισμού. Ας ευχηθούμε να μην ξαναζήσουμε τέτοια γεγονότα και ας επαγρυπνούμε, παράλληλα, γιατί οι ευχές από μόνες τους δεν αρκούν. Ðåñßðëïõò

53

ΑΝΩΤΑΤΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΣΥΜΜΑΧΙΚΩΝ ΕΚΣΤΡΑΤΕΥΤΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ Στρατιώτες, Ναύτες και Αεροπόροι των Συμμαχικών Εκστρατευτικών Δυνάμεων! Είστε έτοιμοι να ξεκινήσετε τη Μεγάλη Σταυροφορία για την οποία κοπιάζαμε όλους αυτούς τους μήνες. Τα μάτια όλου του κόσμου είναι στραμμένα πάνω σας. Οι ελπίδες και οι προσευχές όλων –όπου κι αν βρίσκονται– όσων αγαπούν την Ελευθερία συντάσσονται μαζί σας. Μαζί με τους γενναίους Συμμάχους μας και τους συναδέλφους μας εν όπλοις στα άλλα Μέτωπα, θα επιφέρουμε την καταστροφή της Γερμανικής Πολεμικής Μηχανής, τον αφανισμό του Ναζιστικού τυράννου πάνω στους καταπιεσμένους ανθρώπους της Ευρώπης, θα εδραιώσουμε και την ασφάλεια όλων μας σε έναν ελεύθερο κόσμο. Η αποστολή σας δεν θα είναι εύκολη. Ο εχθρός σας είναι καλά εκπαιδευμένος, καλά εξοπλισμένος και σκληραγωγημένος στις μάχες. Θα πολεμήσει με αγριότητα. Είναι, όμως, το έτος 1944! Πολλά έχουν συμβεί από την εποχή των Ναζιστικών θριάμβων του 1940-41. Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν καταφέρει μεγάλα πλήγματα στους Γερμανούς, στις ανοιχτές σώμα με σώμα μάχες. Οι αεροπορικές μας δυνάμεις έχουν μειώσει αισθητά την από αέρος δύναμή τους και την ικανότητά τους να διεξάγουν πόλεμο στο έδαφος. Τα Εσωτερικά μας Μέτωπα μας προσέφεραν ακαταμάχητη υπεροχή σε όπλα και πολεμοφόδια και έθεσαν στη διάθεσή μας μεγάλες εφεδρείες εκπαιδευμένων μαχητών. Οι καιροί άλλαξαν! Οι ελεύθεροι άνδρες του κόσμου οδεύουν μαζί προς τη Νίκη! Έχω απόλυτη εμπιστοσύνη στην ανδρεία, την αφοσίωση στο καθήκον και στις ικανότητές σας στη μάχη. Δεν θα δεχτούμε τίποτα λιγότερο από την πλήρη Νίκη! Καλή Τύχη! Και ας προσευχηθούμε όλοι να έχουμε την ευλογία του Παντοδύναμου Θεού για αυτό το μεγάλο και γενναίο εγχείρημα.

Dwight D. Eisenhower 54

Ðåñßðëïõò

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛOΓΙΟ ΤΟΥ CHET HALL, Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, 1941-1944. Σελίδα 102. Ο Chet Hall, Chief Electrician’s Mate του Αμερικανικού Ναυτικού, έγραψε αυτό το ημερολόγιο εξιστορώντας με λεπτομέρειες την καθημερινή ζωή στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και τις εμπειρίες του ως μέλους των αμφιβίων ναυτικών δυνάμεων στο θέατρο πολέμου της Βορείου Αφρικής.

7 Ιουνίου έως και 18 Ιουνίου 1944 Δουλεύω, αντιμετωπίζοντας βομβαρδισμούς, χάσαμε πολλούς από το πλήρωμά μας, πολλοί είναι οι τραυματισμένοι, επισκευάζοντας πλοία που κατάφεραν να επιστρέψουν, όλα με σοβαρές ζημιές, χτυπημένα από ριπές, γεμάτα τρύπες, μία βόμβα χτύπησε τα λουτρά των Ανθυπασπιστών (CPO), ήμουν μέσα αλλά έτρεξα να σωθώ πριν το χτυπήσει η βόμβα (χωρίς ρούχα), έχασα ένα βιβλίο τσέπης, όλες τις φωτογραφίες μου, 150 δολάρια που είχα για καινούριες στολές, σημαντική απώλεια αλλά είμαι χαρούμενος που δεν ήμουν στα λουτρά όταν χτύπησε η βόμβα, είμαι τόσο κουρασμένος, τόσο απασχολημένος για να γράψω ή να σκεφτώ ή οτιδήποτε άλλο, μετά δυσκολίας έχω χρόνο να φάω ή να κοιμηθώ, στην πραγματικότητα δεν μπορεί να κοιμηθεί κανείς από τις αεροπορικές επιδρομές… πρέπει να επαναφέρουμε τα πλοία σε ενέργεια όσο πιο γρήγορα μπορούμε, τα παιδιά κάνουν θαυμάσια δουλειά… Δεν παίρνουμε πρόσθετες αμοιβές εδώ, ούτε κάνουμε απεργίες. Παντοδύναμε, σε ευχαριστώ πραγματικά που οι δικοί μου είναι Αμερικάνοι, ζουν στην Αμερική… τις τελευταίες μέρες οι Γερμανοί στέλνουν τηλεκατευθυνόμενα αεροπλάνα, χωρίς πιλότους, ένα αεροπλάνο γεμάτο ΤΝΤ, όλο το αεροπλάνο εφορμά στο έδαφος και στοχεύει, ένα έπεσε μερικά τετράγωνα πιο πέρα από τη Βάση καταστρέφοντας εκατοντάδες σπίτια… πήγαμε να βοηθήσουμε τον κόσμο, όσο μπορούσαμε, απομακρύνοντας τα ερείπια, ανασύροντας σώματα. Σήμερα

ανέσυρα το σώμα ενός παιδιού περίπου δεκαπέντε μηνών, ενός μωρού μέσα από το καρότσι του, ήταν κομματιασμένο και ένα άλλο μωρό σφιχταγκαλιασμένο με τη μητέρα του στο θάνατο. Συνολικά ανασύραμε πάνω από εκατό σώματα… οι άνθρωποι προσπαθούσαν να σώσουν ότι μπορούσαν απ’ τα ερείπια, είναι κρίμα να βλέπεις τόσους άστεγους… Θεέ μου, είναι τόσο άσχημο γι’ αυτούς τους ανθρώπους. Θεέ μου, είμαι ευτυχισμένος που οι δικοί μου είναι σώοι και ασφαλείς… έχω πλέον συνηθίσει τόσο το θάνατο και την καταστροφή που σχεδόν δεν με ενοχλεί πια, εκτός από αυτές τις απαίσιες σκέψεις που είναι πάντα μαζί μου… έχω δει το θάνατο σε όλες τις άσχημες μορφές του… μόνο το ποτό με κάνει να ξεχνώ, μόνο το ποτό με κάνει ευτυχισμένο. Κάθε φορά που βγαίνω στην στεριά μεθάω, είναι καλύτερα έτσι… Έχω μεθύσει πολύ κατά τη διάρκεια αεροπορικών επιδρομών, δεν έχει καμιά διαφορά αν μια βόμβα γράφει το όνομά σου, θα σε βρει όπου κι αν είσαι, είτε μεθυσμένο είτε ξεμέθυστο… Έχω περάσει τόσα πολλά, κουράστηκα, αν δεν υπήρχε η Μάργκαρετ και τα παιδιά και ο αμερικάνικος τρόπος ζωής, δεν θα έδινα μία, αλλά πολεμάω γι’ αυτούς και θα συνεχίσω, ώστε να μην περάσουν τίποτε από όλα αυτά που περνούν αυτοί οι άνθρωποι εδώ. Παλεύω ώστε να ζουν πάντα στη γη της Ελευθερίας σώοι και ασφαλείς απολαμβάνοντας τον αμερικάνικο τρόπο ζωής, ακόμα κι αν αυτό μου κοστίσει τη ζωή μου… Ðåñßðëïõò

55

Ανέκδοτο φωτογραφικό υλικό της απόβασης της Νορμανδίας από το αρχείο του Ν.Μ.Ε.

Δεξιά: Το “Renown” ή “Repulse” έτοιμο για βομβαρδισμούς στην απόβαση Βόρειας Γαλλίας, 6 Ιουνίου 1944. Φωτογρ. από τον “Τομπάζη” από Εφ. Ανθ/χο Μ. Μαρή.

Πάνω: Η κορβέττα “Κριεζής” με κυβερνήτη τον Αντ. Κιοσέ περνά το ταχυδρομείο στην κορβέττα “Τομπάζης” με κυβερνήτη τον Γ. Παναγιωτόπουλο. Ιούνιος 1944, κάπου στο English Channel. Φωτογρ. από Μ. Μαρή. Δεξιά: Ο έφεδρος ανθυποπλοίαρχος Μ. Μαρής, ο αντ/χος Ρ. Νικολαίδης στην γέφυρα του “Τομπάζη” σε νηοπομπή στο English Channel. Απρίλιος 1944.

Πάνω αριστερά: Ο “Τομπάζης” ρίχνει βόμβες βυθού σε περιπολία στο English Channel. Απρίλιος 1944. Πάνω δεξιά: Απόβασις Βορείου Γαλλίας. 6 Ιουνίου 1944. Φωτογρ. από την κορβέτα “Τομπάζης” με κυβερνήτη τον Γ. Παναγιωτόπουλο.

56

Ðåñßðëïõò

Αριστερά: Επιστρέφοντας από την απόβαση της Γαλλίας, 6 Ιουνίου 1944. Αρ. προς δεξ. Θ. Λυμπεράκης, Μ. Μάρης, Ρ. Νικολαίδης, Γ. Παναγιωτόπουλος Κυβερνήτης. Κάτω: Ο κυβερνήτης της κορβέττας “Τομπάζης” αντιπλοίαρχος Γ. Παναγιωτόπουλος. Φωτογρ. από Μ. Μαρή έφεδρο ανθυποπλοίαρχο - Μάϊος 1944.

Πάνω: Ξεκίνημα ομάδος κρούσεως L.C.T. για την απόβαση της Βορείου Γαλλίας - απόγευμα 5 Ιουνίου 1944. Αρχηγός ομάδος Αντ/χος Γ. Παναγιωτόπουλος - Κυβερνήτης “Τομπάζη”. Φωτογρ. από έφεδρο ανθ/χο Μ. Μαρή.

Αριστερά: Αγγλικά αντιτορπιλλικά/καταδρομικά προχωρούν για την απόβαση Βορείου Γαλλίας, 5 Ιουνίου 1944. Φωτογρ. από έφεδρο ανθ/χο Μ. Μαρή. Δεξιά πάνω: Αγγλικές τορπιλλάκατοι προχωρούν εις περιπολία. Ξεκίνημα για την απόβαση, 5 Ιουνίου 1944. Φωτογρ. από την κορβέτα “Τομπάζης”.

Ðåñßðëïõò

57

Τ

ην Τετάρτη, 18 Απριλίου 2007 πραγματοποιήθηκε διάλεξη του Γερουσιαστή της Πολιτείας του Rhode Island κ. Λεωνίδα Ραπτάκη με θέμα «Ο ρόλος και η ιστορική σημασία των πλοίων «Liberty» στην ανάπτυξη της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας». Η εκδήλωση, διοργάνωση του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών στη Ναυτιλία του Πανεπιστημίου Πειραιώς, πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα διαλέξεων του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών.

1

Ο ρόλος και η ιστορική σημασία των πλοίων «Liberty» στην ανάπτυξη της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας Διάλεξη του Γερουσιαστή της Πολιτείας του Rhode Island κ. Λεωνίδα Ραπτάκη

Σ

την παρουσίασή του ο Ελληνο-Αμερικανός Γερουσιαστής έκανε ιδιαίτερη μνεία στον ιστορικό τύπο πλοίου «Liberty» που διαδραμάτισε σημαίνοντα ρόλο στη μεταφορά πυρομαχικών, εφοδίων παντός τύπου, στρατιωτικών οχημάτων και φαρμακευτικού υλικού κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και στο γεγονός ότι μετά την λήξη του πολέμου 100 πλοία Liberty παραχωρήθηκαν από τις Η.Π.Α. με συμφέρουσες δανειακές συμβάσεις σε Έλληνες Πλοιοκτήτες και συνέβαλαν στην ανοδική πορεία της Ελληνικής Ναυτιλίας. Παράλληλα παρουσιάστηκε το σχέδιο του κ. Ραπτάκη και ο πρωταγωνιστικός του ρόλος στη δωρεά ενός από τα τελευταία διασωζόμενα πλοία Liberty, του «Arthur M. Huddell» από τις Η.Π.Α. στην Ελλάδα, με σκοπό να μετατραπεί σε πλωτό μουσειακό έκθεμα στον Πειραιά, ένα έκθεμα που θα θυμίζει τους πάνω από 2.500 Έλληνες ναυτικούς που έχασαν την ζωή τους κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σημειώνεται ότι από τα 2.571 Liberty, που ναυπηγήθηκαν στις Η.Π.Α. μεταξύ του 1940 - 45, σώζονται παγκοσμίως μόνο τρία, το «John W. Brown» στη Βαλτιμόρη, το «Jeremiah O,Brian» στο Σαν Φραντζίσκο και το «Arthur M. Huddell» που σήμερα βρίσκεται στη Βιρτζίνια, και προβλέπεται να μετονομαστεί σε «Ελευθερία» με την μετατροπή του σε μουσειακό έκθεμα. Τέλος ο κ. Ραπτάκης αναφέρθηκε σε πλωτά μουσεία που σήμερα λειτουργούν παγκοσμίως, όπως το Θωρηκτό «Αβέρωφ» στο Φάληρο, το «Queen Mary» στην Καλιφόρνια και το «Maiden Voyage» στο Άμστερνταμ και σημείωσε ότι την ίδια πορεία θα ήταν ευχής έργο ν’ ακο-

58

Ðåñßðëïõò

3

4

2

5

6

7

1. Από αριστερά η κ. Ξ. Μόρφη, Διεθνολόγος, ο κ. Η. Μπίσιας, Δικηγόρος και εκδότης του περιοδικού «Ναυτικά Χρονικά», ο κ. Μ. Αλιφιεράκης, σύμβουλος του Υπουργού Ναυτιλίας, ο κ. Ελ. Θαλασσινός, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς, ο Βουλευτής κ. Π. Σγουρίδης, η ζωγράφος Φρειδερίκη Παππά, ο κ. Λ. Ραπτάκης, ο Πρόεδρος της ΑΧΕΠΑ Ελλάδος κ. Δ. Κώνστας και τα μέλη του Δ.Σ. Δ. Παπαβασιλείου και Π. Λιάτσος. 2. Ο κ. Ελ. Θαλασσινός, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς, η Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος και ο Γερουσιαστής κ. Λ. Ραπτάκης. 3.4.5. Τα τρία τελευταία Liberty «John W. Brown» στη Βαλτιμόρη, το «Jeremiah O,Brian» στο Σαν Φραντζίσκο και το «Arthur M. Huddell» που σήμερα βρίσκεται στη Βιρτζίνια. 6-7. Το Liberty «Arthur M. Huddell» στην κατάσταση που βρίσκεται σήμερα.

λουθήσει μαζί με το «Arthur M. Huddell» και το πρώην Ελληνικό Υπερωκεάνιο «Ολυμπία». Από την πλευρά του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας, ο σύμβουλος του Υπουργού κ. Μανόλης Αλιφιεράκης υπογράμμισε τις προσπάθειες που πρέπει να γίνουν και τον συντονισμό των αρμόδιων φορέων για την προσαρμογή του πλοίου

στις αυστηρές περιβαλλοντικές προδιαγραφές των Ηνωνένων Πολιτείων κάθως και την ασφαλή μεταφορά του στην Ελλάδα, ενώ ο Πρόεδρος του Μεταπτυχιακού Τμήματος Ναυτιλιακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά κ. Ελευθέριος Θαλασσινός εξήρε την προσπάθεια του γερουσιαστή και υπενθύμισε ότι η προσπάθεια έχει ξεκινήσει εδώ και δύο χρόνια.

1H Αμφικτιονία του Διεθνούς Ιπποκρατείου Ιδρύματος της Κω ΣΠΟΓΓΑΛΙΕΙΑ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ ΤΟΝ 19Ο ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 20ΟΥ ΑΙΩΝΑ: IATΡΙΚΕΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΠΛΕΥΡΕΣ Την Δευτέρα 28 Μαίου 2007 η Εταιρεία Στρατιωτικής Ιατρικής συμμετείχε στην 1η Αμφικτιονία του Διεθνούς Ιπποκρατείου Ιδρύματος της Κω, σε στρογγυλή Τράπεζα που συντόνισε ο κ. Ι. Πολυχρονίδης. Στην συνέχεια παραθέτουμε αποσπάσματα από τις παρουσιάσεις των εισηγητών: του Πολεμικού Ναυτικού της Ελλάδος, η οποία, στα κατοπινά χρόνια, οδήγησε στην εδραίωση /ανάπτυξη της Υπερβαρικής Καταδυτικής Ιατρικής στην Ελλάδα

ΟΙ ΑΠΟΣΤΟΛΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΙΚΟΥ ΠΛΟΙΟΥ «ΚΡΗΤΗ» ΓΙΑ ΙΑΤΡΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟΥΣ EΛΛΗΝΕΣ ΣΠΟΓΓΑΛΙΕΙΣ (1900-1906)

----------------------------------------------------------------Λαυρέντης Μπεσμέρτης Αντιπλοίαρχος (ΥΙ),Νευρολόγος, Δντής Νευρολογικού τμήματος Ναυτικό Νοσοκομείο Κρήτης, Σούδα Χανίων

----------------------------------------------------------------εισαγωγή του σκαφάνδρου στη σπογγαλιεία στο Αιγαίο, περί τα μέσα του 19ου αιώνος στα Δωδεκάνησα, ενώ αύξησε τις ποσότητες των σφουγγαριών και οδήγησε σε οικονομική ανάπτυξη τα περισσότερα νησιά της περιοχής, κυρίως τη Κάλυμνο και τη Σύμη, προκάλεσε μεγάλο αριθμό θανάτων και παραλύσεων, λόγω προσβολής των σφουγγαράδων, που αγνοούσαν ακόμη τις σωστές διαδικασίες των καταδύσεων με σκάφανδρο, από τη νόσο των δυτών. Η κατάσταση αυτή κινητοποίησε το ενδιαφέρον της ελληνικής κυβερνήσεως, η οποία αποφάσισε, στις αρχές του 20ου αιώνα, την αποστολή του πολεμικού πλοίου «Κρήτη» στα βόρεια παράλια της Αφρικής για να υποστηρίξει, κυρίως ιατρικά, όχι μόνο τους σπογγαλιείς που προέρχοταν από τα νησιά του ελληνικού κράτους( Αίγινα, Σπέτσες, Ύδρα, κλπ), αλλά και τους Δωδεκανήσιους, οι οποίοι βρίσκονταν ακόμη υπό Οθωμανική κυριαρχία. Κατά τη διάρκεια των αποστολών του «Κρήτη», από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο των ετών 1900-1906, μεγάλος αριθμός σφουγγαράδων, οι οποίοι είχαν προσβληθεί από τη νόσο των δυτών, μεταφέρονταν για νοσηλεία στο πλοίο, το οποίο διέθετε ιατρό και νοσηλευτικό προσωπικό.

H ιατρική υποστήριξη των σπογγαλιέων, τα προληπτικά μέτρα, οι έλεγχοι και οι επιθεωρήσεις των σπογγαλιευτικών πλοιαρίων για την εφαρμογή των σχετικών κανονισμών οδήγησαν προοδευτικά στη μείωση των θανάτων και των σοβαρών προσβολών από τη νόσο των δυτών. Παράλληλα έδωσαν τη δυνατότητα στους ιατρούς του Πολεμικού Ναυτικού να μελετήσουν συστηματικά τις διαταραχές από τις καταδύσεις και να εφαρμόσουν προληπτικά και θεραπευτικά μέτρα για την αντιμετώπισή τους. Στις παρατηρήσεις και μελέτες αυτές βασίστηκε η λεπτομερής «Έκθεσις περί της νόσου των δυτών και των μέσων της απ’ αυτής προφυλάξεως», την οποία, κατόπιν εντολής του υπουργείου Ναυτικών, συνέγραψε το 1904 ο Κ. Σάββας, καθηγητής Υγιεινής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Η

Η ΝΟΣΟΣ ΤΩΝ ΔΥΤΩΝ ΣΤΟΥΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΙΟΥΣ ΣΠΟΓΓΑΛΙΕΙΣ

----------------------------------------------------------------Ιωάννης Δώδος Υποπλοίαρχος (ΥΙ) Π.Ν. Ειδικευόμενος Ψυχίατρος Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών / Γ.Ν.Ν.Θ.Α. “Η ΣΩΤΗΡΙΑ”

----------------------------------------------------------------σχέση των Ελλήνων με την αλιεία των σπόγγων ξεκινά από πολύ παλιά. Χρονική κορύφωση της σχέσης αυτής ήταν η 80ετία 1860-1940, στα νησιά του Αιγαίου, και ειδικότερα στο σύμπλεγμα των Δωδεκανήσων. Η περίοδος αυτή κατέστη ένα αληθινό Έπος, άγνωστο όμως σε όλες τις πτυχές του. Το Έπος αυτό “στοιχειώθηκε” από τη Νόσο των Δυτών και τα όσα συσχετίσθηκαν με αυτή. Η Νόσος δεν ήταν άγνωστη στους αλιείς των σπόγγων, αλλά, για συγκεκριμένους λόγους και αιτίες, οι οποίοι και διερευνώνται στην παρούσα εργασία, εξαπλώθηκε τότε ραγδαία. Οι λόγοι σχετίζονται άμεσα και καίρια με την εντατικοποίηση της αλιείας σπόγγων με σκοπό την μεγιστοποίηση του οικονομικού οφέλους κέρδους, παράλληλα, με την άγνοια του σκάφανδρου στην κατάδυση. Άγνωστες πτυχές του Έπους αποτελούν και η πρωτοπόρα, σε παγκόσμιο επίπεδο, επιστημονική διερεύνηση μελέτη τεκμηρίωση της Νόσου των Δυτών κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, από ‘Έλληνες Ιατρούς και ειδικότερα από Ιατρούς

Η

60

Ðåñßðëïõò

Ο ΚΑΡΟΛΟΣ ΦΛΕΓΚΕΛ ΚΑΙ Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΩΝ ΣΠΟΓΓΑΛΙΕΩΝ

----------------------------------------------------------------Δαμιανός Τζαβέλας Ανθυποπλοίαρχος (ΥΝ), Τμήμα Υπερβαρικής Ιατρικής. Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών

----------------------------------------------------------------μεγάλος αριθμός των θανάτων και των παραλύσεων από τη νόσο των δυτών στους έλληνες σπογγαλιείς, μετά την εισαγωγή του σκαφάνδρου στη σπογγαλιεία, το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στις τοπικές

Ο

κοινωνίες, καθώς και πιέσεις προς τις κυβερνήσεις των χωρών της ανατολικής Μεσογείου για απαγόρευση της χρήσης του. Μεταξύ αυτών που πρωτοστάτησαν στις προσπάθειες κατάργησης η περιορισμού της σπογγαλιείας με σκάφανδρο και παροχής βοήθειας στους σπογγαλιείς, που είχαν προσβληθεί από τη νόσο των δυτών ήταν ο Κάρολος Φλέγκελ, καθηγητής κλασσικών σπουδών, από τη Λιθουανία. Η επίσκεψή του στη Κάλυμνο, το 1892, και η διαπίστωση του μεγάλου αριθμού των θυμάτων από τη χρήση των σκαφάνδρων, τον επηρέασε βαθύτατα, ώστε να αρχίσει μια διεθνή προσπάθεια για την απαγόρευσή τους. Μεταξύ των προσπαθειών του προς τις διάφορες κυβερνήσεις για την απαγόρευση της σπογγαλιείας με σκάφανδρο, πού είχαν αρκετές φορές θετικά, αλλά προσωρινά, αποτελέσματα, κύρια θέση κατέχει η ίδρυση στα Χανιά Κρήτης, το 1910, της Διεθνούς Εταιρείας για τη Προστασία των σπογγαλιέων. Τα Χανιά, πρωτεύουσα της Κρητικής Πολιτείας (1898-1913) πρόσφεραν υποστήριξη στον Φλέγκελ και διέθεσαν οίκημα για τους σκοπούς της Εταιρείας, η οποία υπό την προστασία της βασίλισσας Όλγας και του πρίγκηπα Αλβέρτου του Μονακό και με μέλη τις διακεκριμένες προσωπικότητες της εποχής, κατέβαλε έντονες προσπάθειες για την επιτεύξη των στόχων της. Η διεθνής κινητοποίηση της εταιρείας, ακόμη και όταν δεν επιτυγχανόταν η απαγόρευση της χρήσης του σκαφάνδρου, οδήγησε στη λήψη μέτρων προστασίας των σπογγαλιέων και στη βελτίωση των συνθηκών της ζωής τους. Ο Κ. Φλέγκελ πέθανε στην αγαπημένη του Κάλυμνο το 1928 και η ρομαντική και ευαίσθητη ψυχή του πλανιέται , μαζί με τη μνήμη του, στους ανθρώπους και τις θάλασσες του Αιγαίου.

ΤΟ ΝΑΥΑΓΙΟ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ: Η ΠΡΩΤΗ ΥΠΟΒΡΥΧΙΑ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΑΠΟ ΣΥΜΙΑΚΟΥΣ ΣΠΟΓΓΑΛΙΕΙΣ

----------------------------------------------------------------Λυσίμαχος Πολυχρονίδης Θαλάσσιος Βιολόγος, Αθήνα

----------------------------------------------------------------υποβρύχια αρχαιολογία είναι σύγχρονη επιστήμη, η οποία απαιτεί αυστηρή, χρονοβόρα και ακριβή μεθοδολογία, παράλληλα με την καλή φυσική κατάσταση και εκπαίδευση στις καταδυτικές δραστηριότητες και τις ιδιαιτερότητες και απαιτήσεις του υποβρύχιου αρχαιολογικού περιβάλλοντος. Στην Ελλάδα η υποβρύχια αρχαιολογία ξεκινά το 1900, όταν σπογγαλιείς από τη Σύμη, ανακαλύπτουν, τυχαία, στα Αντικύθηρα, σε βάθος 60 περίπου μέτρων, βουτώντας για σφουγγάρια, το «Ναυάγιο των Αντικυθήρων», το οποίο χρονολογείται από τον 1ο αιώνα π.Χ. και το οποίο περιείχε, μεταξύ πολλών ευρημάτων, τον «Έφηβο» και τον «Υπολογιστή των Αντικυθήρων». Σφουγγαράδες από τη Σύμη, που ανήκε ακόμη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, στο ταξίδι της επιστροφής τους από τις σπογγοφόρες θάλασσες της Β.Αφρικής, την άνοιξη του 1900, κατέφυγαν λόγω καιρού στον ήσυχο όρμο του Ποταμού στα Αντικύθηρα, όπου ανέλκυσαν, από το βάθος των 42 μέτρων, αντικείμενα από αρχαίο ναυάγιο εμπορικού πλοίου. Μετά την επιστροφή στη

Η

Σύμη, αποφασίζουν να έλθουν σε επαφή με την ελληνική κυβέρνηση, η οποία, με τη βοήθεια πολεμικών πλοίων διοργανώνει υποβρύχια αρχαιολογική έρευνα, την πρώτη στην Ελλάδα και πιθανώς και παγκόσμια, με 10 συνολικά σφουγγαράδες. Η εργασία της ανέλκυσης των αρχαιολογικών ευρημάτων ήταν δύσκολη, ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο του 1901, με βαρύ ανθρώπινο κόστος, αφού ένας σφουγγαράς πέθανε και δύο έμειναν παράλυτοι από τη νόσο των δυτών. Πολλά χρόνια αργότερα, το 1976, ο Κουστώ με το «Καλυψώ» ολοκλήρωσε την εξερεύνηση του ναυαγίου με τη βοήθεια βαθυσκάφους. Το ιστορικό της περιπετειώδους ανακάλυψης και ανέλκυσης των αρχαιολογικών θησαυρών του ναυαγίου των Αντικυθήρων από τους σπογγαλιείς της Σύμης, που αποτελεί μια άγνωστη σελίδα της σπογγαλιείας, αλλά και τη πρώτη υποβρύχια αρχαιολογική έρευνα στην Ελλάδα παρουσιάζεται στην ανακοίνωση.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΠΛΕΥΡΕΣ ΤΗΣ ΣΠΟΓΓΑΛΙΕΙΑΣ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ

----------------------------------------------------------------Ιωάννης Πολυχρονίδης, Υποναύαρχος(ΥΙ) ε.α., Νευρολόγος-Ψυχίατρος Πρόεδρος Εταιρείας Στρατιωτικής Ιατρικής, Αθήνα

----------------------------------------------------------------εξέλιξη της σπογγαλιείας, ιδιαίτερα από την εισαγωγή του σκαφάνδρου κατά τα μέσα του 19ου αιώνα, κυρίως στα Δωδεκάνησα αλλά και σε άλλες περιοχές της Ελλάδος, επηρέασε και επηρεάστηκε από τις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές συνθήκες. Η εισαγωγή νέας τεχνολογίας, όπως το σκάφανδρο, σ’ ένα κατ’ εξοχή παραδοσιακό επάγγελμα, όπως ήταν από αιώνες η σπογγαλιεία με «γυμνούς δύτες» προκάλεσε ποικίλες μεταβολές σε διάφορους τομείς. Κατ’ αρχήν στην οικονομία, με την αύξηση του εισοδήματος των τοπικών κοινωνιών, αλλά και στην κοινωνική οργάνωση και τις αντιδράσεις λόγω του μεγάλου αριθμού των θανάτων και των παραλύσεων των σφουγγαράδων, τη μεταβολή στη ψυχολογία και τη συμπεριφορά των πλοιοκτητών- εκκινητών και των δυτών λόγω της πίεσης για μεγαλύτερα κέρδη, πιο ριψοκίνδυνες καταδύσεις, κοκ. Το «σπογγαλιευτικό ζήτημα», όπως ονομάστηκε η σύγκρουση μεταξύ της παραδοσιακής και της σπογγαλιείας με σκάφανδρο και οι προσπάθειες για απαγόρευσή του, ήταν για πολλές 10ετίες κυρίαρχο στη ζωή των νησιών των σφουγγαράδων. Οι ιστορικές πλευρές της σπογγαλιείας, τα προνόμια αρχικά από την Οθωμανική διοίκηση, η μετέπειτα αλλαγή της στάσης της με τις επιπτώσεις στη ζωή των Δωδεκανησίων, οι προσωρινές απαγορεύσεις της χρήσεως του σκαφάνδρου, οι προσπάθειες παράνομης σπογγαλιείας, η οικονομική εκμετάλλευση και η επίδρασή της στη ψυχολογία των σπογγαλιέων και τις κοινωνικές σχέσεις αποτελούν ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες πλευρές του σπογγαλιευτικού ζητήματος, οι οποίες θα παρουσιαστούν στην ανακοίνωση.

Η

Οπλιταγωγό - Βοηθητικό Εύδρομο «ΜΥΚΑΛΗ» (Κυβερνήτης: Aντιπλοίαρχος Θεοχάρης), το οποίο συμμετείχε στην ανέλκυση των αρχαιοτήτων από το ναυάγιο των Αντικυθήρων.

Ðåñßðëïõò

61

Σ

Υ

Ν

E

Δ

Ρ

Ι

Ο

Port State Control and Ship Registers

Σ

το σημερινό πολύπλοκο ναυτιλιακό περιβάλλον, ένα υπεύθυνο Νηολόγιο θα πρέπει να ισορροπεί ανάμεσα σε δύο ρόλους, αυτόν του ρυθμιστή των κανονισμών και αυτόν του παροχέα υπηρεσιών και «συνεργάτη» του πλοιοκτήτη. Αυτό ήταν το μήνυμα που πέρασε ο Θεόφιλος Ξενακούδης, Γενικός Διευθυντής της International Registries, Inc. (IRI) στο Γραφείο του Πειραιά, στο συνέδριο με θέμα “Port State Control and Ship Registers” που έγινε στην Αθήνα στις 2325 Απριλίου του 2007. Τα σχόλια του κου Ξενακούδη, συμπίπτουν με την ανέλιξη του Νηολογίου των Marshall Islands στην τέταρτη θέση παγκοσμίως, αφού πρόσφατα ανακοινώθηκε ότι ο στόλος της Σημαίας ξεπέρασε συνολικά τα 36 εκατομμύρια κόρους ολικής χωρητικότητας (gross tons). Ένα Νηολόγιο δεν πρέπει να θεωρείται απλά σαν ο τελευταίος κρίκος της αλυσίδας, τόνισε ο κος Ξενακούδης στο συνέδριο, αλλά αντίθετα ως «συνεργάτης» ο οποίος θα συνεισφέρει στην επιτυχία του πλοιοκτήτη, καθώς και στην ασφάλεια στην ναυτιλιακή βιομηχανία γενικά. Συνεπώς, μια εταιρία θα πρέπει να βασίσει την επιλογή της για ένα Νηολόγιο σε βασικούς δείκτες, όπως η κατάταξη του στο Port State Control, η ποιότητα του στόλου του και η ενεργή συμμετοχή του στον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (IMO), καθώς και το κατά πόσο ταιριάζει με τη δική του μελλοντική επιχειρησιακή στρατηγική.

62

Ðåñßðëïõò

«Στην νέα ναυτιλιακή εποχή, ο ρόλος της σημαίας δεν τελειώνει με την εγγραφή ενός πλοίου και τη διασφάλιση του ονόματος και της εθνικότητας. Στην πραγματικότητα, αυτή είναι η στιγμή που η υποδομή και τα λειτουργικά χαρακτηριστικά ενός Νηολογίου γίνονται τα πιο σημαντικά για τον πλοιοκτήτη. «Με τους νέους νόμους, τους αυξανόμενους και πολύπλοκους κανονισμούς, τα σύνθετα και υψηλών προδιαγραφών πλοία, την έλλειψη που παρατηρείται σε επαρκώς καταρτισμένους ναυτικούς και την τεράστια αύξηση νέων εμπορικών διαδρομών, ένα ποιοτικό Νηολόγιο έχει πραγματικά πολλά να δώσει και να διαδραματίσει έναν πιο ενεργό ρόλο», δήλωσε ο κος Ξενακούδης. Σύμφωνα με τον κο Ξενακούδη, ο μοντέρνος ρόλος ενός Νηολογίου ως ρυθμιστή κανονισμών, έχει αυξήσει τις ευθύνες και τα καθήκοντα των Νηολογίων σε σχέση με την ασφάλεια των πλοίων και των πληρωμάτων, την ασφάλεια γενικότερα (“security”) και την προστασία του περιβάλλοντος. Με τη συνεχή αύξηση των κανονισμών, μια έγκριτη σημαία έχει ακόμα μεγαλύτερη ευθύνη στο να ενημερώνει και να συμβουλεύει τους εφοπλιστές, όσον αφορά τον αυξανόμενο αριθμό των διεθνών νόμων, συνθηκών και κανονισμών και όχι να «κρύβεται» πίσω απ’ αυτές τις ευθύνες. «Ένα Νηολόγιο, θα μπορούσε να «βοηθήσει» τον πλοιοκτήτη «ελαφρύνοντάς» τον από βραχυπρόθεσμες ευθύνες, παραμερίζοντας κάποιους νόμους και κανονισμούς. Δυστυχώς όμως, με την πράξη αυτή η έκθεση του πλοίου σε επιχειρησιακά ρίσκα και κινδύνους, αυξάνει δραματικά. Όπως είπα, η σημαία θεωρείται συνεργάτης του πλοιοκτήτη και είναι χρέος του να τον προστατεύει, ελαχιστοποιώντας οποιοδήποτε ρίσκο και κίνδυνο». Σύμφωνα με τον κο Ξενακούδη, ένα μοντέρνο και ποιοτικό Νηολόγιο, μπορεί να αντιπροσωπεύσει τα συμφέροντα των πλοιοκτητών καλύτερα, μέσα από την ενεργή συμμετοχή στον IMO, διορίζοντας εκπροσώπους υψηλού κύρους και με καλή τεχνική κατάρτιση. «Η μόνιμη αντιπρο-

σώπευση στον IMO είναι κάτι περισσότερο από θεμελιώδης για μια Σημαία, η οποία θέλει να ηγείται της ναυτιλιακής νομοθεσίας και όχι απλά να επικυρώνει νέους κανονισμούς και συνθήκες», δήλωσε. Επίσης αναγνώρισε ως ουσιαστική τη διεξοδική και αποδοτική έρευνα των ατυχημάτων και την έγκαιρη δημοσίευση αναφορών (“reports”) με υποδείξεις και προτάσεις, ως μέσα, βάσει των οποίων τα Νηολόγια μπορούν να συνεισφέρουν στην ασφαλή λειτουργία των πλοίων και σε καθαρότερους ωκεανούς. Αναγνωρίζοντας το ρόλο του service provider στη σχέση του Νηολογίου με τον στόλο του, ο κος Ξενακούδης είπε: «Υποστηρίζω θερμά την άποψη ότι ένας σημαντικός παράγοντας για την επιτυχία ενός μοντέρνου Νηολογίου, είναι η αποκέντρωση (“decentralization”) σ’ όλο το φάσμα των επιχειρησιακών λειτουργιών και υπηρεσιών. Ένα μοντέρνα σχεδιασμένο και ποιοτικό Νηολόγιο, πρέπει να αναπτυχθεί περιφερειακά, με την ανάθεση σημαντικών ευθυνών και εξουσιών σε γραφεία, τα οποία είναι στρατηγικά εγκατεστημένα στα κυριότερα ναυτιλιακά κέντρα του κόσμου, επανδρωμένα με έμπειρο προσωπικό, διατηρώντας άμεση επαφή και επικοινωνία με την τοπική ναυτιλιακή κοινότητα και ικανά να παίρνουν αποφάσεις χωρίς καθυστέρηση (“decision-making in local time zone”). Επίσης παραδέχτηκε ότι το ενώ το decentralization είναι μια σοβαρή επένδυση για μια Σημαία, το όφελος για τους πλοιοκτήτες είναι η άνεση της αμεσότητας, η προσωπική επαφή και υποστήριξη, με γρήγορες και αποτελεσματικές αποφάσεις, κατανόηση της τοπικής αγοράς και ανάπτυξη δραστηριοτήτων τοπικά. «Είναι σημαντικό», ολοκλήρωσε ο κος Ξενακούδης, «για τα τοπικά γραφεία να έχουν αυτονομία και εξειδίκευση / τεχνογνωσία, ώστε να χειρίζονται νηολογήσεις πλοίων, εγγραφές υποθηκών και άλλων σχετικών εγγράφων, να εκδίδουν τα πιστοποιητικά των πλοίων και των ναυτικών, καθώς και να παρέχουν συμβουλές όταν ζητηθεί, σε θέματα τεχνικά (“technical”) και ασφάλειας (“safety”) των πλοίων».

ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ & ÈÁËÁÓÓÁ ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ «Ομηρικά Ναυτικά Θέματα» Κωνσταντίνου Γ. Καταγά Εκδόσεις Ι. Σιδέρης, Αθήνα 2006

Ο

Όμηρος, ο μεγαλύτερος ποιητής όλων των εποχών, έχει ξεπεράσει προ πολλών χρόνων και εποχών τα όρια της μικρής Ελλάδας και διδάσκεται σ’ όλα τα σχολεία και Πανεπιστήμια του κόσμου. Εκτός από τις θαυμάσιες ρίμες και το μέτρο του λόγου του, σε μια γλώσσα εκπληκτικής ωραιότητας και άφθαστης περιγραφικής δύναμης, τα έπη του Ομήρου αποτελούν ανεξάντλητες πηγές πληροφοριών για την καθημερινή ζωή των αρχαίων κατοίκων του Ελληνικού χώρου, αλλά και για τη γεωγραφία και τα θαλασσινά ταξίδια της εποχής του Ποιητή 11-12 αιώνες π.Χ. Μέσα από τους ευχάριστους μύθους και τους πνευματώδεις θρύλους, αξεχώριστα δεμένους με τα πραγματικά αληθινά γεγονότα της Ελληνικής ιστορίας, τα Ομηρικά έπη παρουσιάζουν, πολύ πιθανόν, μια σύνοψη της γνώσης που αποκτήθηκε από τα εξερευνητικά ταξίδια που είχαν γίνει στη Μεσόγειο μέχρι την εποχή του Ομήρου. Ο Αντιναύαρχος Κώστας Καταγάς, γνωστός στους κύκλους του Πολεμικού Ναυτικού για την ενασχόλησή του και τη βαθειά του γνώση της αρχαιοελληνικής γραμματείας έγραψε τα «Ομηρικά Ναυτικά Θέματα» με επιδίωξη να φωτίσει και να τονίσει το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των Ομηρικών επών, αυτό της ζύμωσής τους με τη θάλασσα. Το θέμα αναδεικνύεται με ιδιαίτερη ενάργεια από τον συγγραφέα, ο οποίος λόγω του θαλασσινού του παρελθόντος ξέρει να ξεχωρίζει και να αξιολογεί τις θαλασσινές πληροφορίες, που αντλούνται μέσα από την Ιλιάδα και φυσικά ακόμη περισσότερο απ’ την Οδύσσεια. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του βιβλίου είναι η παράθεση και του ομηρικού κειμένου κάθε θαλασσινής περιγραφής ή ναυτικού επεισοδίου της Οδύσσειας. Φυσικά παρατίθεται και αντίστοιχη ερμηνεία στη σημερινή δημοτική γλώσσα σε απόδοση Εφταλιώτη για όλες τις ραψωδίες, εκτός από τις δύο τελευταίες σε απόδοση Θ. Τσοχαλή. Σημαντικό στοιχείο, κατά την άποψή μου, αποτελεί η ανάδειξη των αρχαιοελληνικών ναυτικών όρων της ομηρικής γλώσσας που διατηρούνται σχεδόν αναλλοίωτοι στη σημερινή ναυτική γλώσσα του Πολεμικού Ναυτικού. Δείχνει αφ’ ενός την αδιάσπαστη συνέχεια της ελληνικής γλώσσας

64

Ðåñßðëïõò

αλλά και το αρχέγονο δέσιμο της φυλής με τη θάλασσα. Δεν είναι πρώτη φορά που ο κ. Καταγάς ασχολείται με τη λογοτεχνία. Ύστερα από την εξαιρετική του σταδιοδρομία στο Π.Ν. έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές «Ο ναυτικός σάκκος», «Από τον ήλιο ως τον Θουκυδίδη» και έχει επιμεληθεί την έκδοση «Φιλοσοφικά απανθίσματα Γρηγ. Λιόνη». Ο κ. Καταγάς είναι μέλος του ΝΜΕ και συντάκτης για τρία χρόνια του περιοδι-

κού του Μουσείου «Περίπλους Ναυτικής Ιστορίας». Τα «Ομηρικά Ναυτικά Θέματα» θα πωλούνται στο πωλητήριο του ΝΜΕ. Ο συγγραφέας έχει παραχωρήσει τα δικαιώματά του υπέρ της ανέγερσης του γηροκομείου της ιδιαίτερής του πατρίδας της Νεάπολης Λακωνίας. Αναστασία Αναγνωστοπούλου Πρόεδρος Δ.Σ.

ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΝΟΣ ΑΙΩΝΑ 1900-2000 Κωνσταντίνος Α. Φιλλίπου Εκδόσεις Τζέι & Τζέι Ελλάς Αθήνα 2007

Τ

ο εκλεχτό και πολύ δραστήριο μέλος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος κύριος Κωνσταντίνος Φιλλίπου πραγματοποίησε την πρώτη του έκδοση με τίτλο «ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΝΟΣ ΑΙΩΝΑ 1900-2000» από τα προσωπικά του αρχεία καθώς και του αείμνηστου πατέρα του Αλέξανδρου Φιλλίπου. Η πολύ προσεγμένη έκδοση συνοδεύεται και από την ιστοσελίδα www.nafpigika.gr όπου οι αναγνώστες θα βρουν την ευκαιρία να εμβαθύνουν περισσότερο στα θέματα ναυπηγικής που πραγματεύεται. Το βιβλίο προλόγισαν μεταξύ άλλων η Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος κα Αναγνωστοπούλου - Παλούμπη καθώς και ο Διευθυντής Σύνταξης του «Περίπλου» Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α. κ. Ιωάννης Παλούμπης. Στην συνέχεια σας παραθέτουμε τους δύο προλόγους. Από την πρόεδρο του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος κ. Αναστασίας Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος αισθάνεται υπερήφανο διότι ένα μέλος του που χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης και αναγνώρισης, ο κ. Κώστας Φιλλίπου αποφάσισε να εκδώσει το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του, που μέσα από την οικογενειακή του ιστορία, πραγματεύεται την εξέλιξη της ναυπηγικής τεχνολογίας καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα. Το διοικητικό συμβούλιο του ΝΜΕ έχει και κατά το παρελθόν εκφράσει τις ευχαριστίες του προς τον κ. Κώστα Φιλλίπου για την πολύτιμη εργασία που προσέφερε εθελοντικά και αφιλοκερδώς,

επιμελούμενος την τακτοποίηση και συντήρηση του αρχείου των παλαιών ναυπηγικών σχεδίων του Μουσείου. Θεωρούμε πως το πνευματικό πόνημα του κυρίου Φιλλίπου αποτελεί ένα ντοκουμέντο απ’ το οποίο μπορούν να αντληθούν στοιχεία για την ιστορική εξελικτική διαδρομή τόσο της Ναυτικής τεχνολογίας, όσο και της Εμπορικής μας Ναυτιλίας στη διάρκεια του αιώνα. Παράλληλα το βιβλίο αναδεικνύει τα πρώτα σπέρματα δημιουργίας της Ελληνικής αστικής τάξης που προερχόταν απ’ τις απελευθερωμένες αγροτικές περιοχές, μια διεργασία που έλαβε χώρα στα τέλη του 19ου αιώνα. Πέραν του αναμφισβήτητου συναισθηματικού οικογενειακού κειμηλίου για την οικογένεια Φιλλίπου, το βιβλίο είναι πολύ ενδιαφέρον γιατί περιγράφει και τις κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν τόσο στη χώρα μας, όσο και στη μακρινή Σκωτία στις αρχές του περασμένου αιώνα Από τον Αντιναύαρχο Π.Ν. ε.α. κ. Ιωάννη Παλούμπη. Ο Κώστας Φιλίππου είναι Ναυπηγός. Προέρχεται από την παλιά εκείνη φρουρά των επιστημόνων μηχανολόγων που σπούδαζαν την επιστήμη τους ξεκινώντας απ’ τις στοιχειώδεις βασικές αρχές της Φυσικής και ανέβαιναν σκαλί, σκαλί την κλίμακα της γνώσης, για να φτάσουν στην θεωρητική κορύφωση του σχεδιασμού υπερωκεανίων, φορτηγών, πολεμικών και γενικά όλων των τύπων πλοίων. Στην διαδρομή αποκτούσαν ένα τρόπο « σκέπτεσθαι »που ανταποκρινότανε στην επίλυση μαθηματικών ή μηχανολογικών προβλημάτων και εφαρμοζόταν παράλληλα σε όλα τα στάδια και τις καταστάσεις της ζωής, ανεξάρτητα αν, σ’ αυτά τα τελευταία, δεν χρησιμοποιούνταν λογάριθμοι ή τριγωνομετρικοί αριθμοί υπολογισμένοι με τη βοήθεια μαθηματικών σειρών. Ο μαθηματικός αυτός τρόπος «σκέψης» είναι εμφανής στο πόνημα του Κώστα Φιλίππου, στο οποίο ο συγγραφέας αφιέρωσε ένα σημαντικό χρονικό διάστημα για να το συνθέσει και να το παρουσιάσει, με την αναμενόμενη, από εμάς τους επίσης «παλιάς φρουράς» αναγνώστες, επιμέλεια, σειρά, κατάταξη των γεγονότων και στοιχείων που όσο πάει και σπανίζουν τη σημερινή εποχή, τώρα που η τεχνολογία καλπάζει και τα στοιχεία ξεχειλίζουν σε αφθονία από τις ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες, τους υπολογιστές και το διαδίκτυο. Έτσι ενώ θα μπορούσε, ενδεχομένως, να προσδώσει μια περισσότερο «συγγραφική» προσέγγιση στο περιεχόμενο του βιβλίου, ξεκινώντας π.χ. με τη δική του μαθητεία στο Πανεπιστήμιο της μακρινής και ομιχλώδους Γλασκώβης και να παρουσιάσει στη συνέχεια με αναδρομές την αντίστοιχη περίοδο του Αλεξάνδρου, πατέρα του, όπως αναδύεται μέσα από τα νεανικά ημερολόγια του τελευταίου, προ-

τίμησε την απλή, σοβαρή και στιβαρή εξιστόρηση της οικογενειακής ιστορίας των Φιλίππου, απ’ τη Θεσσαλική φάρμα με την αγροικία του 19ου αιώνα, στην ανατολή του 21ου, με τη διαφορετικότητα σπουδών και επαγγέλματος των γιών, του Αλεξάνδρου και του Αντρέα, δείγμα και αυτό της εποχής και της καλπάζουσας τεχνολογικής ανάπτυξης. Ήταν ό,τι ακριβώς θα περίμενε κανείς από ένα μηχανολόγο - ναυπηγό που με μόνα βοηθήματα το λογαριθμικό κανόνα και το σχεδιαστικό «Ταυ» και βέβαια τη βαθιά θεωρητική γνώση της επιστήμης του υπολόγιζε και σχεδίαζε βυθίσματα, εκτοπίσματα, ναυπηγικές γραμμές, πειράματα ευστάθειας και αντιμετώπιζε ένα πλήθος διαφορετικών μηχανολογικών προβλημάτων σε καζάνια, τουρμπίνες, μηχανές εσωτερικής καύσεως, ιππάρια, εργάτες, τζιφάρια κλπ κλπ. Ο Κώστας Φιλίππου παρακινήθηκε να συγγράψει το βιβλίο του, από τα νεανικά ημερολόγια του πατέρα του και βεβαία από το εκπληκτικό αρχείο του οικογενειακού αρχείου, το οποίο κληρονόμησε ο ίδιος και το διατήρησε και το συνέχισε με μια ιεραποστολική, θα έλεγε κανείς, αφοσίωση, και συνέπεια. Αυτό το αρχείο, αυτή η καταγραφή τόσων πολλών περιστατικών και επιθεωρήσεων πλοίων, που διατρέχει έναν αιώνα, αποτέλεσε το κύριο εργαλείο της επαγγελματικής διαδρομής του Κώστα Φιλίππου, αλλά παράλληλα και το κύριο αποδεικτικό στοιχείο της επιστημονικής κορύφωσης. Μέσα απ’ το θαυμαστό ντοκουμέντο αναδύεται ανάγλυφα η ιστορία της καθιέρωσης του ναυπηγικού επαγγέλματος στην Ελληνική ναυτική κοινωνία καθ’ όλο τον 20ο αιώνα, συγχρόνως όμως σε δεύτερο πλάνο ξεδιπλώνεται η εξέλιξη της Εμπορικής μας Ναυτιλίας απ’ τα καρβουνιάρικα των αρχών του αιώνα, στα υπερσύγχρονα εξειδικευμένης χρήσης των αρχών του 21ου αιώνα. Τρεις γενιές Φιλίππου….!! Αλέξανδρος Κώστας - Αλέξανδρος. Κι οι τρεις ναυπηγοί μηχανολόγοι απ’ το Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης. Αναμφισβήτητα μεγάλης οικογενειακής και συναισθηματικής αξίας. Για τον απλό όμως αναγνώστη που ενδεχομένως δεν θα συμμερισθεί αυτό το οικογενειακό συναισθηματικό δέσιμο, το βιβλίο έχει να του δώσει μια πολύ ωραία διατριβή της εξέλιξης της ναυπηγικής τεχνολογίας κατά τη διάρκεια του περασμένου αιώνα και μια, συνδικαλιστικής φύσεως, προσπάθεια των Φιλίππου για τη κατοχύρωση του επαγγέλματος του Ναυπηγού, που παρουσιάζει ακόμη σήμερα τα ίδια περίπου προβλήματα απ’ την εποχή του πρώτου Έλληνα ναυπηγού Γ. Τομπάζη το 1837. Ενδιαφέρον πόνημα, με ωραίες αφηγηματικές εικόνες της κοινωνικής ζωής της Ελληνικής επαρχίας και πρωτεύουσας, αλλά και της μακρινής Σκωτίας των αρχών του περασμένου αιώνα. Ðåñßðëïõò

65

ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ & ÈÁËÁÓÓÁ ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ Ναυτική Γνώση και Παιδεία στη Νεότερη Ελλάδα 16ος - 19ος αιώνας Α. Ι. Τζαμτζής Εκδόσεις Βόλος

Π

ως θα μπορούσε κανείς να απαντήσει στην ερώτηση: «Τι είναι, τέλος πάντων, ο Τάσος Τζαμτζής;» . Μια συνοπτική απάντηση θα ήταν: «Πολύς και για πολλά!». Μια πιο περιεκτική απάντηση για την ζωή και το έργο του θα μπορούσε να πάρει τη μορφή: « Άνθρωπος της θάλασσας με πνευματικές ανησυχίες που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων όλες συνδεδεμένες με το υγρό στοιχείο και την ναυτιλία, την οποία υπηρέτησε (και, ευτυχώς, συνεχίζει να υπηρετεί) σαν καπετάνιος σε ωκεανοπόρα πλοία, αρχιπλοίαρχος σε ναυτιλιακές εταιρίες, εκπρόσωπος νηολογίων στη Μεσόγειο, ερευνητής, ιστορικός, συγγραφέας, επιμελητής ναυτιλιακών εκδόσεων, ενεργό μέλος ναυτιλιακών ιδρυμάτων κ.λ.π. » Έχοντας παρακολουθήσει την πολυσχιδή σταδιοδρομία του και εκτιμήσει την πολυποίκιλη προσφορά του στα ναυτιλιακά πράγματα της χώρας και αναγνωρίζοντας το μέγεθος της αξίας του και της συμβολής του, θεώρησα ιδιαίτερη τιμή την παράκληση-πρόσκλησή του να γράψω δύο λόγια, σαν πρόλογο, στο ανα χείρας πόνημά του, το τελευταίο μιας σειράς γραπτών αποδείξεων του ανήσυχου πνεύματός του. Και δέχτηκα, με πολλή χαρά, να ανταποκριθώ στην επιθυμία του, γιατί έτσι μου δινόταν η ευκαιρία να εκφράσω και δημόσια τον θαυμασμό μου για το έργο του και τα συγχαρητήριά μου για τα επιτεύγματά του. Με τη νέα εργασία, τούτη τη φορά, ο Τάσος Τζαμτζής επιχειρεί μια αναδρομή στην ελληνική ναυτιλία, όπως υπήρχε και λειτούργησε πριν δύο περίπου αιώνες. Περιγράφοντας με άνεση γλωσσικού χειρισμού, ευκρίνεια και τρόπο γλαφυρό, πως και με ποια βοηθήματα ναυσιπλοΐας ταξίδευαν τα ελληνικά καράβια της εποχής, εκφράζει έκπληξη διαπιστώνοντας ότι η ύλη σε ορισμένα βιβλία θεωρητικής ναυτιλίας των αρχών του 19ου αιώνα παρέμεινε σχεδόν η ίδια με εκείνα που ο ίδιος διδάχτηκε στις επαγγελματικές σπουδές του μεσούντος του 20 ου. άρα για να έχουν τόση μεγάλη διαχρονική αξία, θα ήταν, συμπεραίνει, τουλάχιστον καλογραμμένα και, κατά συνέπειαν, αξία να επιτελέσουν το σκοπό τους. Αφού ιστορικά αμφισβητείται η σε βάθος μόρφωση των ελλη66

Ðåñßðëïõò

νικών ναυτικών της εποχής εκείνης (αρχές 19ου αιώνα), η πρώτη ερώτηση που θέτει στον εαυτό του ο συγγραφέας είναι: «Σε ποιους ήταν δυνατόν να απευθύνονται (εκείνα τα πρώτα βοηθήματα θεωρητικής ναυτιλίας )- αν σκεφτεί κανείς το κόστος της εκτύπωσής τους και τις δυσκολίες διάθεσής τους στους ναυτίλους της εποχής; Εκτός αν η πιο πάνω αμφισβήτηση έχει καταγραφεί λανθασμένα και στην ουσία τα βιβλία εύρισκαν το δρόμο τους προς αυτούς για τους οποίους υποτίθεται είχαν γραφτεί: τους χρήστες, στη πράξη, των θεωρητικών γνώσεων που αποσκοπούσαν σε ασφαλή ναυσιπλοΐα. Τα πιο πάνω εύλογα ερωτήματα, που κατά τον Α.Τζαμτζή παραμένουν αναπάντητα, κέντρισαν και ερέθισαν τη φαντασία του συγγραφέως να ερευνήσει ποιες ήταν άραγε οι έντυπες εκείνες ναυτικές εκδόσεις του 19ου αιώνα -το αποτέλεσμα της έρευνας είναι τούτο το βιβλίο, ένα βιβλίο στηριγμένο όχι στην εξερεύνηση του τι υπήρχε και διετίθετο τον 19ο αιώνα αλλά και σε μια αναδρομική αναζήτηση πηγών σε χειρόγραφες και άλλες συναφείς εκδόσεις πρακτικής ναυτικής που ξεκινούν από τον 16ο αιώνα. Υπό την έννοια αυτή, το ανα χείρας πόνημα προσφέρει σημαντική υπηρεσία στα ναυτιλιακά πράγματα της χώρας κι έρχεται να εμπλουτίσει την όχι και τόσο πλούσια ναυτιλιακή μας βιβλιογραφία. Η σκοπιά υπό την οποία επιχειρεί ο συγγραφέας την ανάλυση και εξέταση του θέματος με τα οποία καταπιάνεται είναι πρωτότυπη και ευρηματική, καταμαρτυρώντας συγχρόνως όχι μόνο με το ρηξικέλευθο του πνεύμα αλλά και τη δίψα του να δώσει. Όλα αυτά συντελούν στην επίτευξη ενός καρποφόρου αποτελέσματος για το οποίο ο συγγραφέας δικαιούται να νιώθει ικανοποιημένος και περήφανος.(...) Σε μένα απομένει να τον ευχαριστήσω για την τιμητική πρόσκληση να προλογίσω το έργο του, να τον συγχαρώ για την μεγάλη συμβολή του στα ναυτιλιακά πράγματα της πατρίδας μας και να του ευχηθώ κάθε επιτυχία στην πραγμάτωση όλων των προσδοκιών του που σχετίζονται με το παρόν βιβλίο. ΕΥΘΥΜΙΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Γενικός Γραμματέας Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ)

ΠΛΟΙΑ ΚΑΙ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ, Παράλληλοι Βίοι Χρήστος Λυμπέρης, Ναύαρχος ε.α. Εκδόσεις Εν Πλω, Αθήνα 2007

T

ην Δευτέρα 11 Ιουνίου στις 8 το βράδυ, στο κατάμεστο αμφιθέατρο του Πολεμικού Μουσείου παρουσιάστηκε το βιβλίο του επίτιμου Α/ΓΕΕΘΑ Ναυάρχου Χρήστου Λυμπέρη «Πλοία και Μοναστήρια, Παράλληλοι Βίοι». Την παρουσίαση του βιβλίου έκαμαν: • Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Θηβών και Λεβαδείας κ. Ιερώνυμος.

• Ο τέως Υπουργός Στέλιος Παπαθεμελής, Βουλευτής.

• Ο Αντιναύαρχος ε.α. Κ. Καταγάς. Συντόνισε ο οικονομολόγος - δημοσιογράφος κ. Μάκης Παπαγεωργίου. Απ’ όσους Αξιωματικούς έχω γνωρίσει εκτιμώ ότι μόνο ο Ναύαρχος Λυμπέρης θα μπορούσε να διεξέλθει επιτυχώς το συγκεκριμένο θέμα και να αναδείξει παρομοιώσεις και κοινούς συμβολισμούς στους δύο αυτούς, επιφανειακά αταίριαστους θεσμούς, τα πλοία και τα μοναστήρια. Είχα την τύχη να γνωρίσω από κοντά τον Ναύαρχο Λυμπέρη, όχι μόνο στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων που ήταν διοικούσα μου, αλλά και αργότερα αρκετές φορές στη σταδιοδρομία μου, που υπηρέτησα υπ’ αυτόν. Πιστεύω πως σ’ όλη του τη ζωή κατάφερε να συνθέσει κατά κάποιο τρόπο αξιοθαύμαστο, το φορτίο των ηθικών και χριστιανικών αρχών που κουβαλούσε μέσα του από παιδί, με μια επιτυχημένη και τεχνοκρατική επαγγελματική ζωή, υψηλού επιπέδου. Το βιβλίο, πρωτότυπο στη σύλληψη, αποδεικνύει πως ο Ναύαρ-

χος έχει ενδιατρίψει στα θεολογικά κείμενα των μεγάλων Πατέρων της εκκλησίας και φανερώνει τη βαθειά και ενσυνείδητη γνώση που έχει αποκομίσει από αυτά. Θεωρώ πως θα βοηθούσε τον αναγνώστη να αντιληφθεί καλύτερα τα νοήματα που διαπραγματεύεται ο κ. Λυμπέρης, αν γνώριζε πως μετά την αποστρατεία του, έχει αποσυρθεί στο χωριό που γεννήθηκε στην Άσκρη Θηβών. Εκεί, μέσα στα γνώριμα τοπία, στις γνώριμες απ’ τα παιδικά χρόνια λεπτομέρειες, στους γνωστούς ήχους, ο Ναύαρχος ξαναζεί το παρελθόν του, εκεί που σφυρηλάτησε την ψυχική του καλλιέργεια, στα σχολεία, στα κατηχητικά, στην εκκλησία, εκεί που πρωτοήλθε σε επαφή με το Θείο. Το βιβλίο, πέραν των ηθικών του διδαγμάτων, ανεκτίμητων για την ψυχική ισορροπία του κάθε ανθρώπου, περιέχει μια ενδελεχή καταγραφή των αναφορών της Βίβλου και των Πατερικών κειμένων, στη θάλασσα και τους ναυτικούς. Αυτό και μόνο το τελευταίο χαρακτηριστικό το καθιστά πηγή άντλησης σημαντικών πληροφοριών για το ναυτικό επάγγελμα κατά τις εποχές της Βίβλου. Το κύριο όμως πεδίο του βιβλίου είναι η βαθειά φιλοσοφική του διάθεση και η αναζήτηση στοιχείων μέσα από τις εθνικές κιβωτούς, όπως ιστορικά έχουν αναδειχθεί τα ορθόδοξα μοναστήρια, και τα μοναστήρια του έθνους, όπως παρομοιάζει τα πλοία πολεμικά κι εμπορικά ο συγγραφέας. Αναζητεί στοιχεία διατήρησης της εθνικής μας ταυτότητας, στοιχεία σωτηρίας της ψυχής, μέσα σε μια κοινωνία που καθημερινά όλο και περισσότερο μοιάζει με τις κοινωνίες απωλείας που περιγράφει η Βίβλος. Ιωάννης Παλούμπης

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, χίλιες τριακόσιες ημέρες Ηρακλής Λαλάγκας Εκδόσεις University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2007

Τ

ο μέλος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος κ. Ηρακλής Λαλάγκας θέλησε να διαφυλάξει τη μνήμη των χιλίων τριακοσίων ημερών γερμανικής κατοχής της συμπρωτεύουσας και να καταγράψει τον αγώνα επιβίωσης των κατοίκων της πόλης κατά τα σκληρά εκείνα χρόνια Πρόκειται για ένα ζωντανό ιστορικό μυθιστόρημα – ντοκουμέντο, γεμάτο ανέκδοτα και περιπέτειες που με γλαφυρό, κομψό και απλό ύφος γραψίματος αναζωπυρώνει την καθημερινή ζωή μιας αντιπροσωπευτικής οικογένειας της Θεσσαλονίκης. Ο Ηρακλής Λαλάγκας γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1933 και είναι απόφοιτος του Ελληνο-Γαλλικού Κολεγίου Δελασάλ. Μετά τη στρατιωτική του θητεία ξενιτεύτηκε το 1960 μαζί με εκατοντάδες χιλιάδες άλλων νέων σε αναζήτηση μιας νέας ζωής. Βρέθηκε στην Αμερική όπου παράλληλα με την προσπάθεια επιβίωσής του παρακολουθούσε μαθήματα στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και απέκτησε τους τίτλους Bachelor of Science στη Λογιστική και Master of Business Administration σε Διεθνείς Επιχειρήσεις. Εργάστηκε ως οικονομολόγος σε πολλές Ευρωπαϊκές και Αμερικανικές Εταιρείες. Σήμερα ζει στη Θεσσαλονίκη. Έχει δημοσιεύσει άρθρα και διηγήματα σε εφημερίδες και περιοδικά. Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος του εύχεται καλή επιτυχία στην πρώτη του αυτή ολοκληρωμένη εκδοτική προσπάθεια και καλή συνέχεια στο συγγραφικό του έργο. Ðåñßðëïõò

67

ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁ & ÈÁËÁÓÓÁ Δώρησαν στη βιβλιοθήκη του Μουσείου και ευχαριστούμε θερμά τους: Την Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών: 1. «Άγγελος Σικελιανός: 50 χρόνια από το θάνατό του». Πρακτικά ΣΤ’ Συμποσίου.

2. «Πατριδο-γραφήματα» του Σπύρου Ι. Ασδραχά. 3. «Σικελιανός. 1884-1951» σύνθεση-επιμέλεια Γεράσιμος Γρηγόρης. 4. «Ιστορία της νήσου Λευκάδος» τομ.Α,Β. Του Π.Γ.Ροντογιάννη. 5. «Φιλαρμονική Λευκάδος» τομ.Α,Β’. Του Αντώνη Π.Φίλιππα.

•

• Κύριον

Κωνσταντίνο Παναγόπουλο: 1. «Βιογραφικό λεξικό των αποφοίτων της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων» δίτομο έργο του Αντιναυάρχου Π.Ν. Αναστ. Κ. Δημητρακόπουλου. Κύριον Ηλία Παπαφακλή: Πλήθος σημαντικών περιοδικών εκδόσεων ναυτικού περιεχομένου ,όπως «Model boats”, “Yacht capital”, “Greek Boating Market”, “Nautica”, “Θάλασσα και Γιώτιγκ”.

•

• Κύριον Κ.Σαραντίδη: τρία τεύχη του ετήσιου περιοδικού «Μεσότοπος: Παράδοση και πολιτισμός» (1998,1999 και 2004).

Kύριον Θεόδωρο Δρίτσα: «Πειραιάς, ένας περίπατος στην αρχαιότητα...» ημερολόγιο 2007.

•

• Κύριον Αναστάσιο Τζαμτζή: «Ναυτική γνώση και παιδεία στην νεότερη Ελλάδα 16-19ος αι.» του κ. Τζαμτζή.

• Κύριον Κωνσταντίνο Φιλίππου: 1. «Διαδρομή ενός αιώνα 1900-2000: Από τα αρχεία και τις αναμνήσεις του Αλέξανδρου και Κωνσταντίνου Φιλίππου» του κ. Φιλίππου και 2. «Κοινές ημερίδες 2002-2004: Απομαγνητοφωνημένα Πρακτικά εισηγήσεων-συζητήσεων»χολής Ναυτικών Δοκίμων» δίτομο έργο του Αντιναυάρχου Π.Ν. Αναστ. Κ. Δημητρακόπουλου.

• Κύριον Ηλία Μεταξά: 1. «Οι αλεξιπτωτισταί στην Κρήτη» του Πάνου Παπαθανασόπουλου και 2. « Τα κατά συνθήκην ψεύδη» του Μάξ Νορντάου.

• Κύριον Γεώργιο Κολοβό: «Η δράση του Ελληνικού Ναυτικού στη διάρκεια του Β’ Π.Π» του κ. Κολοβού.

Περιοδικά και έντυπα που εστάλησαν στο Ν.Μ.Ε.: ÐÅÑÉÏÄÉÊÁ: 1. SHIPPING (ôåý÷ç 427-430) 2. ÍÁÕÔÉÊÇ ÅËËÁÓ (ôåý÷ç 882-885) 3. ËÉÌÁÍÉ (ôåý÷ç 169-172) 4. ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÉÓÔÏÑÉÁ (ôåý÷ç 127-130) 5. ÅÈÍÉÊÅÓ ÅÐÁËÎÅÉÓ (ôåý÷ïò 75, 76) 6. ÏÉÊÏÍÏÌÉÊÁ & ÍÁÕÔÉËÉÁÊÁ ÍÅÁ (ôåý÷ç 1039-1042) 7. NATIONAL GEOGRAPHIC - ÁããëéêÞ Ýêäïóç (vol. 211, áñ. 4, 5) 8. ËÉÌÅÍÉÊÁ ×ÑÏÍÉÊÁ (ôåý÷ïò 69) 9. ÓÐÅÔÓÉÙÔÉÊÇ Ç×Ù (ôåý÷ïò 99) 10. ÖÉËÏËÏÃÉÊÇ ÓÔÅÃÇ (ôåý÷ïò 11) 11. ÐÅÉÑÁÚÊÁ ÃÑÁÌÌÁÔÁ (ôåý÷ïò 50) 12. ÍÅÁ ÕÄÑÁÚÊÇ ÐÍÏÇ (ôåý÷ç 77) 13. ÉÓÔÉÏÐËÏÚÊÏÓ ÊÏÓÌÏÓ (ôåý÷ïò 69, 70) 14. ÍÁÕÔÉÊÁ ×ÑÏÍÉÁ (ôåý÷ç 98 - 101) 15. ÅËÍÁÂÉ (ôåý÷ç 399-402) 16. ×ÁÔÆÇÊÕÑÉÁÊÅÉÏ ÉÄÑÕÌÁ ÐÁÉÄÉÊÇÓ ÐÑÏÓÔÁÓÉÁÓ (ôåý÷. 30, 31) 17. OUTPUT (ôåý÷ïò 10) 18. ÐÅÉÑÁÚÊO EMÐOÑIO (ôåý÷ïò 22) 19. ÁÌÕÍÔÉÊÁ ÈÅÌÁÔÁ (ôåý÷ç 246-249) 20. ÔÏËÌÙÍ (ôåý÷ïò 21) 21. ÐËÏÉÁÑ×ÉÊÇ Ç×Ù (ôåý÷ç 391, 392) 22. ËÁÌÐÑÏÓ ÊÁÔÓÙÍÇÓ (ôåý÷ïò 98) 23. ÍÅÁ ÔÏÕ ÌÏÕÓÅÉÏÕ ÔÇÓ ÅËËÇÍÉÊÇÓ ÓÕËËÏÃÇÓ ÍÏÌÐÅË (ôåý÷ç 2-5) 24. ÉÐÐÉÊÏ ÔÅÈÙÑÁÊÉÓÌÅÍÁ (ôåý÷ç 48-50) 25. SIGNALS (ôåý÷ç 78, 79) 26. ÔÁ ÍÅÁ ÔÏÕ ÅËËÇÍÉÊÏÕ ÊÏÓÌÏÕ (ôåý÷oò 29) 27. ÔÁ ÍÅÁ ÔÙÍ ÁÐÏÖÏÉÔÙÍ ÔÇÓ ÉÙÍÉÄÅÉÏÕ Ó×ÏËÇÓ ÐÅÉÑÁÉÁ (öõë. 134) 28. ÏÉ ÖÉËÏÉ ÔÏÕ ÌÏÕÓÅÉÏÕ ÃÏÕËÁÍÄÑÇ (ôåý÷oò 87) 68

Ðåñßðëïõò

29. ÔÁ ÍÅÁ ÔÇÓ HELMEPA (ôåý÷oò 185) 30. JAMBO=ÃÅÉÁ ÓÏÕ ÅËËÇÍ. ÅÐÉÔÑÏÐÇ ÅÊÐÁÉÄÅÕÓÇÓ ÍÅÙÍ ÊÅÍÕÁÔÙÍ (ôåý÷oò 2) 31. ÈÁËÁÓÓÉÍÏÉ ÁÐÏÇ×ÏÉ (ôåý÷oò 78)

ÅÖÇÌÅÑÉÄÅÓ: 1. ÏÉÍÏÕÓÓÁÉ (öýëëá 522-525) 2. ÏÉÊÏÍÏÌÉÊÇ ÍÁÕÔÉËÉÁÊÇ (öýëëá 129-131) 3. ÊÁÓÔÅËËÁ (öýëëá 127-129) 4. ÍÅÁ ÔÏÕ Ó.Á.Ó.Ì.Õ.Í. (öýëëï 91) 5. Ç ÖËÏÃÁ ÔÇÓ ÌÁÊÅÄÏÍÉÁÓ (öýëëï 26) 6. ÔÁ ÍÅÁ ÔÏÕ ÂÑÏÍÔÁÄÏÕ (öýëëá 1019-1022) 7. ÊÕÊËÁÄÉÊÏÍ ÖÙÓ (öýëëá 660-662) 8. Ï ÅÐÉÂÁÔÇÓ ÔÇÓ ÁÉÃÉÍÁÓ (öýëëá 30-32) 9. Ç×Ù ÔÇÓ ÐÅÓÌÅÍ (öýëëï 118) 10. ÔÕÐÏÓÐÏÑ (öýëëï 116-119) 11. ÊÑÁÕÃÇ ÓÁÌÏÈÑÁÊÇÓ (öýëëï 302) 12. Ç ÖÙÍÇ ÔÏÕ ÓÕÍÄÅÓÌÏÕ ÁÐÏÓÔÑÁÔÙÍ ÁÎÉÙÌ. ÓÔÑÁÔÏÕ ÌÁÊÅÄÏÍÉÁÓ ÈÑÁÊÇÓ (öýëëï 52, 53) 13. Ç ÖÙÍÇ ÔÏÕ ÄÇÌ. Ó×ÏËÅÉÏÕ ÉÅÑÁÓ ÌÇÔÑÏÐÏËÅÙÓ ÐÅÉÑÁÉÙÓ (öýëëï 26) 14. ÊÑÇÔÅÓ ÔÏÕ ÐÅÉÑÁÉÁ (öýëëï 10) 15. Ç ×ÉÏÓ ÌÁÓ (öýëëá 51, 52) 16. Ç ÖÙÍÇ ÔÙÍ ÐÅÉÑÁÉÙÔÙÍ (öýëëï 11-24) 17. ÁÍÁÔÏËÉÊÁ ÐÑÏÁÓÔÉÁ (öýëëá 60-68) 18. Ç×Ù ÍÅÁÓ ÐÅÑÁÌÏÕ ÁÔÔÉÊÇÓ (öýëëï 116) 19. ÔÁ ÍÅÁ ÔÇÓ ÉÈÁÊÇÓ (öýëëá 59, 60) 20. ÔÏ ËÉÌÁÍÁÊÉ (ôåý÷ïò 11) 21. ÅÍ ÓÕÍÅÉÄÇÓÅÉ (öýëëï 23) 22. ÎÉÖÉÁÓ (öýëëï 126, 127)

ÇÌÅÑÏËÏÃÉÏ ÌÏÕÓÅÉÏÕ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΜΟΥΣΕΙΟΥ

Στιγμιότυπο από την εκδήλωση

ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ

Την Κυριακή, 22 Απριλίου 2007 πραγματοποιήθηκε η Γενική Συνέλευση των μελών του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. Παραθέτουμε τον Οικονομικό Απολογισμό που παρουσίασε η Πρόεδρος, την λογοδοσία του Διοικητικού Συμβουλίου που παρουσίασε το μέλος του Δ.Σ. κ. Γεώργιος Βλαχόπουλος καθώς και τα βιογραφικά των τιμώμενων μελών για τα 30 χρόνια προσφοράς τους στο Μουσείο.

ÉÓÏËÏÃÉÓÌÏÓ ÍÁÕÔÉÊÏÕ ÌÏÕÓÅÉÏÕ ÔÇÓ ÅËËÁÄÏÓ 2005 ÅÓÏÄÁ Ã.Å.Í. ÕÐ.ÐÏ. ÍÁÔ Y.E.N. ÅÉÓÉÔÇÑÉÁ ÄÙÑÅÅÓ ÔÏÊÏÉ ÅÊÐ. ÐÑÏÃÑÁÌÌÁÔÁ ÐÙËÇÓÅÉÓ ÅÍÏÉÊÉÁ ÁÐÏ ÊËÇÑÏÄÏÔÇÌÁ ÓÕÍÄÑÏÌÅÓ ËÏÉÐÁ ÓÕÍÏËÏ

2006 25300,00 33500,00 10000,00 4750,00 10107,50 22937,00 640,27 16950,50 67622,13 3150,00 21889,00 56971,03 273817,43

×ÑÇÌÁÔÉÊÁ ÄÉÁÈÅÓÉÌÁ 31/12/2005 ÔÁÌÅÉÏ THN 31.12.05 ÊÁÔÁÈÅÓÅÉÓ ÊÏÉÍÙÍÉÁ ÔÇÓ ÐËÇÑÏÖÏÑÉÁÓ ÐÑÏÊÁÔÁÂÏËÅÓ 3112/2005 ÏÖÅÉËÅÓ 31/12/2006 ÓÕÍÏËÏ

9609,80 123145,94 488502,66 68422,52 20416,59 983914,94

ÅÎÏÄÁ

2006

ÁÌÏÉÂÅÓ ÐÑÏÓÙÐÉÊÏÕ ÁÌÏÉÂÅÓ ÔÑÉÔÙÍ ÐÁÑÏ×ÅÓ ÔÑÉÔÙÍ ÖÏÑÏÉ ÔÅËÇ ÄÉÁÖÏÑÁ ÅÎÏÄÁ ÔÏÊÏÉ / ÅÎÏÄÁ ÁÃÏÑÅÓ ÅÊÈÅÌÁÔÙÍ & ÐÁÃÉÙÍ ÁÃÏÑÅÓ ÅÌÐÏÑÅÕÌÁÔÙÍ & ÅÊÄÏÓÅÉÓ

258202,57 13703,00 16807,64 13705,20 21226,46 217,05 2119,08 78275,48

ÊÏÉÍÙÍÉÁ ÔÇÓ ÐËÇÑÏÖÏÑÉÁÓ ÓÕÍÏËÏ

76414,27 480670,75

ÊÁÔÁÈÅÓÅÉÓ ÔÇÍ 31/12/2006

38860,00

ÔÁÌÅÉÏ ÔÇÍ 31/12/2006 ËÏÃ/ÓÌÏÓ ÊÏÉÍÙÍÉÁÓ ÔÇÓ ÐËÇÑÏÖÏÑÉÁÓ ÐÑÏÊÁÔÁÂÏËÅÓ ÓÅ ÔÑÉÔÏÕÓ 31/12/2006 ÏÖÅÉËÅÓ ÔÇÍ 31/12/2006

5107,11 209771,00 138552,32 110953,76

ÓÕÍÏËÏ

983914,94 Ðåñßðëïõò

69

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΜΟΥΣΕΙΟΥ

Αριστερά: Ο δικηγόρος Γεώργιος Βλαχόπουλος, μέλος του Δ.Σ. εκφώνησε τον απολογισμό του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος για το 2006. Δεξιά: ο κ. Νικόλαος Αλαφασός, Ταμίας του ΝΜΕ, και οι Ναύαρχοι του Λ.Σ. κ.κ. Παναγιώτης Καλογείτων, μέλος του Δ.Σ. και Παναγιώτης Παρασκευόπουλος, εκπρόσωπος του Α/Λ.Σ.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ

Αγαπητά Μέλη, Η παρακολούθηση κάθε χρόνο της παρουσίασης των στοιχείων της οικονομικής διαχείρισης του Μουσείου, είναι για τους περισσότερους μια ανιαρή διαδικασία. Έτσι καταβάλλεται προσπάθεια πέραν της διανομής των φύλλων Απολογισμού και Προϋπολογισμού που έχετε και φέτος στα χέρια σας, να συντάσσεται μια μικρή περιγραφή, ώστε να αποκτούν οι αριθμοί κάποιο νόημα, ακόμη και για τους μη ειδήμονες στην ανάγνωση οικονομικών πινάκων. Στον απολογισμό του 2006, στην αριστερή στήλη των εσόδων παρατηρούμε τα ακόλουθα: Οι θεσμικές επιχορηγήσεις ήσαν τελείως ανεπαρκείς για να καλύψουν τις απόλυτα ανελαστικές δαπάνες του 2006.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ΓΕΝ 25.300 ΥΠ.ΠΟ 33.500 ΝΑΤ 10.000 ΥΕΝ 4.750 Σύνολο ευρώ 73.550 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Οι λοιπές πηγές εσόδων ήσαν (σε ευρώ): Εισιτήρια 10.000 Δωρεές 23.000 Τόκοι 640 Εκπαιδευτικά προγράμματα 17.000 Συνδρομές 22.000 Ενοίκια κληροδοτήματος 3.000 Λοιπά 57.000 Πωλήσεις 67.000 Σύνολο ευρώ 200.000 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Τα χρηματικά διαθέσιμα σε καταθέσεις και στο ταμείο την 1.1.2006 ήταν περίπου 133.000 ευρώ. Το σύνολο αυτών των τριών πηγών εσόδων είναι: Επιχορηγήσεις 73.550 Ίδια έσοδα 200.000 Χρηματικά διαθέσιμα 133.000 Σύνολο ευρώ 406.550 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Παραλείποντας λοιπόν τους λογαριασμούς της Κοινωνίας της Πληροφορίας, για να μη συσκοτισθεί η εισροή εσόδων, παρατηρούμε ότι φθάσαμε στο μαγικό νούμερο των 360.000 ευρώ που φωνάζουμε επί χρόνια συν περίπου 40.000 ευρώ σε εμπορεύματα, τρώγοντας κατ’ ουσίαν τα έτοιμα χρηματικά διαθέσιμα που είχαμε όταν έμπαινε το 2006. Στο ίδιο φύλλο χαρτιού στο δεξί τμήμα των εξόδων παρατίθενται οι δαπάνες ως ακολούθως: ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Αμοιβές προσωπικού 258.000 Αμοιβές συνεργαζομένων 14.000 70

Ðåñßðëïõò

Παροχές τρίτων (ΔΕΗ, ΟΤΕ, ΕΥΔΑΠ, κλπ) 17.000 Φόροι – τέλη 13.500 Διάφορα έξοδα 21.000 Καταθέσεις + ταμείο 44.000 Υπόλοιπα εμπορ. + εκδόσεις 40.000 Σύνολο ευρώ 407.500 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Οι ακριβείς αριθμοί είναι μπροστά σας ισοσκελισμένοι όπως απαιτούν οι οικονομολόγοι. Εμείς θα θέλαμε μόνο να επισημάνουμε τα ακόλουθα: α. Τα ίδια έσοδα του Μουσείου το 2006 έφθασαν το περίπου 50% των ανελαστικών δαπανών. Το ποσοστό αυτό αποτελεί μια εξαιρετική επίδοση για το Μουσείο μας, αλλά πιστεύουμε και μια απ’ τις καλλίτερες στον ελληνικό χώρο. β. Έχοντας επιχορηγήσεις της τάξεως του 18% των ανελαστικών μας δαπανών, αναγκασθήκαμε να καλύψουμε τα έξοδά μας καταναλώνοντας κατ’ ουσίαν 90.000 ευρώ από τα χρηματικά διαθέσιμα που είχαμε την 1η Ιανουαρίου 2006. Οι παραπάνω επισημάνσεις στοιχειοθετούν μιαν αλήθεια, ότι εάν κατά το 2007 δεν υπάρξουν γενναιότερες επιχορηγήσεις από τους θεσμικούς μας χορηγούς ΓΕΝ – ΥΠΠΟ – ΝΑΤ – ΥΕΝ, με δεδομένο ότι τα διαθέσιμά μας έχουν αισθητά μειωθεί, δεν θα μπορέσουμε να καλύψουμε τις δαπάνες και θα πρέπει να προβούμε σε δραστικές ενέργειες κατά τεκμήριον δυσάρεστες. Το δεύτερο οικονομικό φύλλο περιέχει τον προϋπολογισμό του έτους 2007. Εν όψει των ανωτέρω παρατηρήσεων δεν θα προβούμε σε σχολιασμό του προϋπολογισμού, διότι στηρίζεται στην υπόθεση ότι το Μουσείο θα επιχορηγηθεί με τα αναγραφόμενα ποσά. Εφ’ όσον η προϋπόθεση αυτή δεν υλοποιηθεί, προφανώς θα ακολουθήσουν οι δυσάρεστες επιπτώσεις για τις οποίες κάναμε ήδη λόγο. Από την άλλη πλευρά ο προϋπολογισμός μας δεν έχει κανένα ιδιαίτερο νόημα, δεδομένου ότι προσπαθούμε, ανεπιτυχώς, να καλύψουμε τις ανελαστικές μας δαπάνες και δεν έχουμε την πολυτέλεια να διαχειριζόμεθα οικονομικούς πόρους που να μας επιτρέπουν να προγραμματίσουμε κάτι διαφορετικό. Ας ευχηθούμε η μίζερη αυτή κατάσταση να αλλάξει και του χρόνου να έχουμε να παρουσιάσουμε κάτι πλέον αισιόδοξο και ευχάριστο. Σας ευχαριστώ.

ΛΟΓΟΔΟΣΙΑ

«Αγαπητοί Φίλες και Φίλοι, μέλη του Ναυτικού μας Μουσείου, Ένα χρόνο μετά τις τελευταίες αρχαιρεσίες και την εκλογή του παρόντος Διοικητικού Συμβουλίου βρισκόμαστε πάλι μαζί στη σημερινή Γενική Συνέλευση να λογοδοτήσουμε για τα πεπραγμένα ενώπιόν σας και να σας παρουσιάσουμε την οικονομική διαχείριση του 2006 ζητώντας να εγκρίνετε την απαλλαγή μας από τυχόν ευθύνη. Πριν σας εκθέσω τους διαφόρους τομείς των δραστηριοτήτων του Μουσείου θα αναφέρω ονομαστικά τα μέλη μας που έφυγαν το 2006:

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΜΟΥΣΕΙΟΥ «Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-13 - Ο Ναυτικός Αγώνας» στο συνεδριακό Κέντρο Ι. Βελλίδης. Στην εκδήλωση παρευρέθησαν πολλοί Θεσσαλονικείς ενώ την τίμησαν με την παρουσία τους πολλοί εκπρόσωποι της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας της πόλης.

4. Στις 27 & 28 Μαΐου πραγματοποιήθηκε το Στ΄ Πανελλήνιο Συνέδριο Ναυτικών Μουσείων στο Γαλαξείδι με θέμα: «Από τα πανιά στον ατμό», το οποίο διοργανώθηκε από το Ναυτικό & Ιστορικό Μουσείο Γαλαξειδίου. Στα πλαίσια της συνάντησης αποφασίστηκε η σύσταση τριμελούς συντονιστικής επιτροπής για την προώθηση των απαιτουμένων ενεργειών για την επίλυση των προβλημάτων των Ναυτικών Μουσείων. Η Συντονιστική Επιτροπή έχει έδρα το Ν.Μ.Ε. το οποίο και αποτελεί μόνιμο μέλος της.

5. Στις 27 Ιουνίου με μια λαμπρή εκδήλωση εγκαινιάστηκε η έκθεση «Από τα μεγάλα στα μικρά ναυπηγήματα» με μοντέλα ελληνικών παραδοσιακών σκαριών, η οποία έγινε στα πλαίσια της Ναυτικής Εβδομάδας και των Ποσειδωνίων. Στην έκθεση συμμετείχαν 23 μοντελιστές από όλη την Ελλάδα με 33 σκαριά. Τα εγκαίνια τέλεσε ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας κ. Ευάγγελος Μεϊμαράκης. Παράλληλα, διεξήχθη η κλήρωση της βάρκας «Ιωλκός», την οποία κατασκεύασαν τα παιδιά της οργάνωσης «Μέριμνα Ζωής», τα οποία βρίσκονται στο στάδιο απεξάρτησης από τα ναρκωτικά. Τη βάρκα κέρδισε ο Ναύαρχος Ι. Παλούμπης, ο οποίος την δώρισε πάλι στο Μουσείο. Με απόφαση του Δ.Σ. η βάρκα εδόθη ήδη στο Ναυτικό Μουσείο Περάματος. Για την πραγματοποίηση της έκθεσης προσέφεραν: α. ΕΟΤ € 5.000 β. Παναγιώτης Τσάκος € 3.000 γ. Ανδρέας Μαρτίνος € 2.000 δ. Αθανάσιος Μαρτίνος € 2.000 ε. Aegean Bulk Co. Inc. € 1.000 ζ. ΔΕΠΑΠ € 1.500

Πάνω: Στιγμιότυπο από την εκδήλωση. Στην πρώτη σειρά οι Βετεράνοι του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου κ.κ. Κωνσταντίνος Τσαφόγιαννης, Δημήτριος Δούσης και Νικόλαος Παπαμαρκάκης. Κάτω: Στιγμιότυπο από την βράβευση του Ναυάρχου Δημητρίου Δούση. Μαζί του η Πρόεδρος και ο Γενικός Γραμματέας του Ν.Μ.Ε.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Σωτήρης Καμαρινός Μιλτιάδης Λαζαρίμος Αναστάσιος Μελέτης Σταύρος Μπουτεράκος Δημήτριος Μυτίλιας Πέτρος Σφαλαγκάκος Ιωάννης Τριανταφυλλόπουλος

Με ιδιαίτερη οδύνη θα αναφέρω και την απώλεια του τρέχοντος έτους, του σεβαστού μας, επί σειρά ετών Γενικού Γραμματέα, Αρχιπλοιάρχου ε.α. Νίκου Λάχανου.

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

1. Στις 23 Μαρτίου το Ναυτικό Μουσείο, η Ισπανική Πρεσβεία, το Ινστιτούτο Θερβάντες στην Αθήνα και η Κοινοπραξία Μαρίνας Ζέας υποδέχτηκαν το λειτουργικό αντίγραφο του ισπανικού πλοίου Nao Victoria. Η πρόεδρος απηύθυνε χαιρετισμό και προσέφερε τιμητικά διπλώματα στο πλήρωμα και τον θυρεό του Μουσείου στον καπετάνιο.

2. Στις 8 Μαΐου το Μουσείο τιμήθηκε από το Ίδρυμα Πολιτισμού - Κοινωνικής Παρέμβασης Χρυσούλας Ν. Βαρβαρέσου και η Πρόεδρος παρέλαβε επιχορήγηση ύψους 2.000 ευρώ για τη στήριξη των σκοπών του. Επίσης, τιμήθηκε με χρυσό βραβείο τιμής και αξίας ο Αντιναύαρχος Π.Ν ε.α. κ. Ι. Παλούμπης για τη συγγραφή και συγκρότηση του Λευκώματος του Ναυτικού Μουσείου «Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-13 - Ο Ναυτικός Αγώνας».

3. Στις 15 Μαΐου πραγματοποιήθηκε, σε συνεργασία με τον Δήμο Θεσσαλονίκης, η παρουσίαση του ιστορικού λευκώματος

6. Από 1-30 Σεπτεμβρίου στα πλαίσια των Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2006 με γενικό θέμα: «Ο πολιτισμός στο τραπέζι - Ποικίλες προσεγγίσεις της ιστορίας της διατροφής» πραγματοποιήθηκε έκθεση με τίτλο «Γευστικά ταξίδια» σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο του Μουσείου.

7. Από 27 Σεπτεμβρίου - 1 Οκτωβρίου το Μουσείο συμμετείχε με 6 πρωτότυπα σχέδια του λειτουργικού ομοιώματος της αθηναϊκής τριήρους και φωτογραφικό υλικό του πλοίου και των επισκευών του σε έκθεση που πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα Δημοτικού Συμβουλίου Αμπελακίων με θέμα την τριήρη «Ολυμπιάς».

8. Στις 30 Σεπτεμβρίου το Μουσείο βραβεύθηκε από τη Διεθνή Οργάνωση Λεσχών LIONS. Η Πρόεδρος παρέλαβε τον θυρεό του οργανισμού και τιμητική πλακέτα.

9. Από 4 Οκτωβρίου - 14 Νοεμβρίου το ΝΜΕ συμμετείχε με πλήθος εκθεμάτων από τη συλλογή Ωνάση στην έκθεση «Αριστοτέλης Ωνάσης, πέρα από το μύθο του» που διοργάνωσε το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης και το Μουσείο Μπενάκη. Η συμμετοχή αυτή ωφέλησε ιδιαίτερα το Μουσείο διότι έλαβε οικονομική ενίσχυση από το Ίδρυμα Ωνάση 50.000 ευρώ.

10. Στις 22 Νοεμβρίου παρουσιάστηκε στην Αίθουσα Εκδηλώσεων του Μουσείου το συλλεκτικό ημερολόγιο του Ν.Μ.Ε. για το 2007 με τίτλο «Ελληνικό Εμπορικό Ναυτικό - Το Τέταρτο Όπλο». Το ημερολόγιο εκδόθηκε υπό την αιγίδα του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας και την οικονομική υποστήριξη του Οργανισμού Λιμένος Πατρών με το ποσό των 12.000 ευρώ και είναι αφιερωμένο στη συμβολή της εμπορικής ναυτιλίας στους δύο παγκοσμίους πολέμους του 20ου αιώνα. Η συγγραφή του είναι εθελοντική προσφορά του Αντιναυάρχου Π.Ν ε.α. κ. Ι. Παλούμπη και το υλικό του στηρίχτηκε στο φωτογραφικό αρχείο του Μουσείου και φωτογραφίες από τις ιδιωτικές συλλογές του κ. Μελέτη Μεθενίτη και του κ. Αναστάσιου Τζαμτζή. Η πώλησή του τόσο σε εταιρείες όσο και σε ιδιώτες απέφερε σημαντικά έσοδα στο Μουσείο. Επίσης για την έκδοση του ημερολογίου αυτού προσέφεραν το Υπουργείο Αιγαίου το ποσό των 5.000 ευρώ και το Ίδρυμα Ι.Φ. Κωστόπουλου το ποσό των 1.500 ευρώ.

11. Το Ν.Μ.Ε. παρεχώρησε υλικό από την εικαστική συλλογή Ðåñßðëïõò

71

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΜΟΥΣΕΙΟΥ κριμένα, ολοκληρώθηκε το υποέργο 1 με τίτλο «Δημιουργία θεματικής μονάδας τεκμηρίωσης για τη δημιουργία, ανάπτυξη και τη συντήρηση των ψηφιακών συλλογών και του πολιτιστικού αποθέματος του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος» Αποκτήθηκαν νέοι υπολογιστές ενώ χρησιμοποιούνται νέα προγράμματα πληροφορικής για την καλύτερη διαχείριση των εγγράφων. Παράλληλα προχωρεί η ψηφιοποίηση των εκθεμάτων του Μουσείου καθώς και του ιστορικού και φωτογραφικού αρχείου. Έχει σχεδόν ολοκληρωθεί η δημιουργία του cd με τίτλο «Ναυτικού Μουσείου Ενθύμιον» όπου παρουσιάζονται οι συλλογές του Μουσείου ενώ παράλληλα ετοιμάζονται τρία άλλα cdς με τίτλο «Ένδοξα Πολεμικά Πλοία», «Πλοίων Ιδέες» και «Έλληνες Εξερευνητές», τα οποία θα ολοκληρωθούν στο τρέχον έτος. Το ίδιο θα συμβεί και με την ιστοσελίδα μας η οποία σχεδιάζεται και συμπληρώνεται. Μια από τις δυνατότητες που θα δίνει η νέα ιστοσελίδα είναι να αναγγέλλουν τα μέλη μας τις δραστηριότητές τους όταν αυτές βέβαια άπτονται πολιτιστικών θεμάτων, ενώ με κάποιο δικό τους κωδικό θα μπορούν να έχουν πρόσβαση σε φωτογραφίες και έγγραφα του αρχείου μας.

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

Πάνω: Ο Γενικός Γραμματέας του Ν.Μ.Ε., Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α. κ. Τιμόθεος Μασούρας στο βήμα.Κάτω: Ο Υποναύαρχος Π.Ν. ε.α. και Μέλος Δ.Σ. του Ν.Μ.Ε. κ. Νικόλαος Αρτεμάκης στο βήμα.

του για την έκδοση του ημερολογίου της Ελληνικής Θαλάσσιας Ένωσης για το 2007.

12. Για δεύτερη χρονιά το ΝΜΕ, από τις 2 Δεκεμβρίου - 5 Ιανουαρίου, διοργάνωσε με επιτυχία τη χριστουγεννιάτικη αγορά (Bazaar), η οποία έδωσε την ευκαιρία στα μέλη και φίλους μας να επιδείξουν το συγκινητικό τους ενδιαφέρον και για μία ακόμη φορά να προσφέρουν δώρα, ιδέες και προσωπική εργασία στο Μουσείο. Ήταν μια ευχάριστη γιορτή κοινωνικής συναναστροφής και συγκέντρωσε μεγάλο πλήθος επισκεπτών, τόσο την ημέρα των εγκαινίων όσο και καθ’ όλη τη διάρκειά της. Για τους σκοπούς του Μουσείου προσέφεραν η Hellenic Seaways ANE το ποσό των 6.000 ευρώ και η Τράπεζα Αττικής το ποσό των 5.000 ευρώ.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ.

Κατά τη διάρκεια του 2006 το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος συνέχισε την εκπαιδευτική του προσφορά με προγράμματα απευθυνόμενα σε μαθητές όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης καθώς και εκπαιδευτικές ξεναγήσεις. Δυστυχώς, η κρίση στην εκπαίδευση και οι απεργίες των εκπαιδευτικών επηρέασε αρνητικά και τα εκπαιδευτικά μας προγράμματα και μείωσε την προσέλευση μαθητών, κυρίως για την περίοδο Σεπτεμβρίου - Νοεμβρίου 2006. Η εκπαιδευτική ομάδα του Μουσείου ήδη επεξεργάζεται νέους τρόπους προσέγγισης και πρόσκλησης μαθητικών ομάδων. Έχει ανακοινώσει νέα εκπαιδευτικά προγράμματα που θα προσφερθούν τη νέα σχολική χρονιά μαζί με τα ήδη υπάρχοντα (Βαλκανικοί Πόλεμοι - σχεδιάστριες Πηνελόπη Βουγιουκλάκη και Κλεοπάτρα Ρηγάκη, Το πλοίο της Κυρήνειας - σχεδιάστρια Ιωάννα Μπερμπίλη, Γευστικά Ταξίδια - σχεδιαστής Χάρης Τορτορέλης, «και το θαλασσινό ταξίδι αρχίζει» - σχεδιάστρια Ρούλα Χάιδου) ενώ σχεδιάζεται και πανελλήνιος μαθητικός διαγωνισμός.

ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ

Το πρόγραμμα της «Κοινωνίας της Πληροφορίας» πραγματοποιήθηκε σε ένα σημαντικό κομμάτι του μέσα στο 2006. Συγκε72

Ðåñßðëïõò

Κατά τη διάρκεια του 2006 η βιβλιοθήκη του ΝΜΕ εμπλουτίστηκε με περισσότερους από 400 τόμους βιβλίων κυρίως ναυτικού και ιστορικού περιεχομένου. Σημαντικός είναι ο αριθμός των ερευνητών, δημοσιογράφων, φοιτητών και μαθητών που εξυπηρετούνται καθημερινά. Μέσα στο 2006 επισκέφτηκαν τη βιβλιοθήκη πάνω από 500 άτομα. Τον Ιούνιο 2006 υπογράφηκε η σύμβαση εκσυγχρονισμού του προγράμματος αυτοματοποίησης της βιβλιοθήκης. Το προσωπικό συμμετείχε στα σεμινάρια εκπαίδευσης του προγράμματος, το κόστος των οποίων ανήλθε στο ποσό των 1.600 ευρώ και το οποίο καλύφθηκε εξ ολοκλήρου από την εταιρεία Laskaridis Shipping. Οι διαδικασίες για την εγκατάσταση του προγράμματος έχουν ολοκληρωθεί. Η νέα έκδοση του ΑΒΕΚΤ 5.5 επιτρέπει στη βιβλιοθήκη πέρα από την καλύτερη εξυπηρέτηση που μπορεί να παρέχει στους επιτόπιους χρήστες, να έχει τη δυνατότητα να διαθέτει τον κατάλογό της στο διαδίκτυο. Με αυτό τον τρόπο οι επισκέπτες της ιστοσελίδας μας –τόσο από την Ελλάδα όσο και από το εξωτερικό– θα μπορούν να έχουν πρόσβαση στον κατάλογο και να γνωρίζουν τα περιεχόμενα της βιβλιοθήκης μας.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ & ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ

Σε εξέλιξη βρίσκεται η διαδικασία ψηφιοποίησης και ηλεκτρονικής καταχώρησης του υλικού του Φωτογραφικού και Ιστορικού Αρχείου στα πλαίσια του προγράμματος «Κοινωνία της Πληροφορίας». Πολλές ήταν, και τη χρονιά που μας πέρασε, οι δωρεές κυρίως φωτογραφικού υλικού. Το Ναυτικό Μουσείο βρίσκεται σε μία διαρκή διαδικασία συλλογής σημαντικών φωτογραφιών, ιστορικών εγγράφων και αρχείων και εντάξεώς των στις συλλογές των αρχείων του, ως τεκμηρίων της ναυτικής ιστορίας του τόπου μας. Κάθε δωρεά –πρωτοτύπου ιδίως– αρχειακού υλικού αποτελεί σημαντική συμβολή στον εμπλουτισμό των Αρχείων του Μουσείου μας.

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ»

Και για το έτος 2006 συνεχίστηκε απρόσκοπτα η έκδοση του περιοδικού «Περίπλους Ναυτικής Ιστορίας», με τα τεύχη 54, 55, 56 και 57. Το διαφημιστικό πρόγραμμα της ομάδας του περιοδικού συνεχίστηκε με επιτυχία επιτυγχάνοντας την οικονομική αυτονομία του με την αύξηση των καταχωρίσεων σ’ αυτό. Επίσης έγινε προσπάθεια βελτίωσης της ύλης, αυξήθηκαν οι σελίδες σε 80, παρουσιάστηκαν μοναδικά ιστορικά ντοκουμέντα (ημερολόγια αιχμαλώτων του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου σε στρατόπεδα των Ναζί, απόρρητη διαταγή του Κυβερνήτη του «Αδρία» Ιωάννη Τούμπα του 1943), φωτίστηκαν σημαντικές στιγμές της Ελληνικής Ναυτικής Ιστορίας και των πρωταγωνιστών της (η εκστρατεία της Ουκρανίας, ο αρχαίος Μακεδονικός Πολεμικός και Εμπορικός Στόλος, ο Θεμιστοκλής, ο Στράβωνας, ο

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΜΟΥΣΕΙΟΥ Κανάρης, η σχολή της Ύδρας κ.α.), καθώς και της Παγκόσμιας (η απόβαση στο Anzio, το Nao Victoria, το ναυάγιο του Τιτανικού και του Βρετανικού, το Κουρτουλούζ, η Ναυμαχία του Ναυαρίνου, κ.α.). Επίσης θέματα οικολογικά (Στρυμονικός κόλπος και κόλπος της Ιερρισού, Πρέσπες), λαογραφικά (Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης και Σπογγαλιείας, Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά στην Αλλοτινή Ζάκυνθο, Υδάτινα στοιχεία και στοιχειά του νερού στον ελληνικό παραδοσιακό πολιτισμό), ταξιδιωτικά, κριτικήs τέχνης, λογοτεχνίαs κ.α. Συγχαρητήρια έλαβε το περιοδικό από αρμόδιους φορείς και αναγνώστες του για τα αφιερώματά του. Στο τεύχος 55 παρουσιάστηκε τρίγλωσσο αφιέρωμα στη Ναυτική Εβδομάδα και τα Ποσειδώνια 2006 με χαιρετισμό των Υπουργών Εθνικής Αμύνης, Εμπορικής Ναυτιλίας και Πολιτισμού. Το περιοδικό προσφέρθηκε σε χιλιάδες επισκέπτες των δύο μεγάλων εορτών της Ελληνικής Ναυτιλίας και σε Ναυτιλιακές Εταιρείες. Στο τεύχος 56 ακολούθησε αφιέρωμα στα 100 χρόνια από τη γέννηση του Αριστοτέλη Ωνάση και εγκαινιάστηκε μια νέα εποχή επικοινωνίας και συνεργασίας με το Ίδρυμα Ωνάση, ενώ στο τεύχος 57 παρουσιάστηκαν λιγότερο γνωστές πτυχές της Ναυμαχίας του Ναβαρίνου στο αντίστοιχο αφιέρωμα. Αξίζει να σημειωθεί ότι το περιοδικό αύξησε σημαντικά τους συνδρομητές του, μοιράζεται στους Σπουδαστές της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων και στα μέλη της Εταιρείας Ελλήνων Εφοπλιστών, καθώς και σε δημόσιες, δημοτικές και πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες.

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΗ ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ

Η συνεργασία με το περιοδικό «ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΣ», που ξεκίνησε στο τέλος του 2003, συνεχίζεται ως σήμερα. Η Ε.Θ.Ε. παραχωρεί κάθε μήνα 4 σελίδες, στις οποίες παρουσιάζονται οι δραστηριότητες του Μουσείου, ενώ μέσα από αφιερώματα σε ιστορικές επετείους του Π.Ν. προβάλλεται το υλικό του φωτογραφικού και ιστορικού Αρχείου του Μουσείου. Επίσης πρέπει να σημειωθεί ότι η Ε.Θ.Ε. μας αποστέλλει έναν αριθμό τευχών του περιοδικού, τα οποία και πωλούνται προς ενίσχυση του Μουσείου αντί του ποσού του 1,50 €. Τέλος, θέλω να αναφέρω ότι ο Ναύαρχος ΓΕΕΘΑ κ. Παναγιώτης Χηνοφώτης επιχορήγησε το Μουσείο με 50.000 ευρώ. Επίσης, με την παράκληση της Προέδρου επιχορήγησε την επανέκδοση του λευκώματος των Βαλκανικών Πολέμων με 24.000 ευρώ και από ένα αντίτυπο εδόθη στους Ναυτικούς Δοκίμους».

ΤΙΜΩΜΕΝΑ ΜΕΛΗ

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Πλοίαρχος (Ο) Π.Ν. ε.α. Γεώργιος Γκοβάτσος ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Ο Γεώργιος Γκοβάτσος γεννήθηκε στον Πειραιά. Πτυχιούχος της Ανωτάτης Σχολής Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών, εισήλθε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων το 1938 ως Δόκιμος Σημαιοφόρος και αποφοίτησε το 1939 ως Οικονομικός Σημαιοφόρος. Μετεκπαιδεύτηκε στο ναυτικό εφοδιασμό στη βρετανική Σχολή Οικονομικών Αξιωματικών HMS CERES στο Λονδίνο. Έλαβε μέρος στο Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο επί του θωρηκτού “Γεώργιος Αβέρωφ», με το οποίο και κατέφυγε στην Αλεξάνδρεια. Στη Μέση Ανατολή υπηρέτησε, επίσης, στο Επιτελείο του Αρχηγείου του Στόλου και στο Υπουργείο των Ναυτικών. Μετά τον πόλεμο υπηρέτησε σε πλοία επιφανείας και σε επιμελητειακές, εφοδιαστικές, επιτελικές και διευθυντικές θέσεις στη Σ.Ν.Δ., στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας, στο Υπουργείο των Ναυτικών και στο ΓΕΝ. Έλαβε μέρος στις ναυτικές επιχειρήσεις του Εμφυλίου. Τιμήθηκε δύο φορές με το Μετάλλιο Εξαιρέτων Πράξεων. Αποστρατεύτηκε, ύστερα από αίτησή του, το 1963 με το βαθμό του πλοιάρχου.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Υποναύαρχος Π.Ν. ε.α. Επαμεινώνδας Σταμούλης ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Εισήλθε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων τον Οκτώβριο του 1938 και τον Απρίλιο του 1941 με την επίθεση της Γερμανίας κατήλθε στην Αλεξάνδρεια, όπου συμμετείχε σε πολεμικές επιχειρήσεις

καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου. Το 1943 λόγω τορπιλισμού του οπλιταγωγού στο οποίο επέβαινε υπήρξε ναυαγός στον Ατλαντικό, παραμείνας επί διήμερο κολυμβών εν μέσω καρχαριών και επί σχεδιών, διασωθείς τελικώς από βρετανικό πολεμικό. Μεταπολεμικώς υπηρέτησε ως κυβερνήτης και Διοικητής πλοίων, σε επιτελεία εσωτερικού και ΝΑΤΟ, διοικητικές θέσεις και εφοίτησε σε σχολές εσωτερικού και εξωτερικού. Έλαβε, επίσης, μέρος στις ναυτικές επιχειρήσεις του Εμφυλίου. Τιμήθηκε το 1943 με το Μετάλλιο Εξαιρέτων Πράξεων και το 1952 με τον Πολεμικό Σταυρό Γ΄ Τάξης. Απεστρατεύθη τον Ιούλιο του 1970 με το βαθμό του Υποναυάρχου.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α Δημήτριος Δούσης ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Ο Δημήτριος Δούσης γεννήθηκε στο Μαρούσι. Τον Οκτώβριο του 1940 εισήλθε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, από την οποία απήλθε εις επ’ αόριστον άδεια στις 27 Απριλίου 1941, ημέρα της εισόδου των Γερμανών στην Αθήνα. Το 1942 συνελήφθη από τους Γερμανούς κατά την απόπειρα διαφυγής του από την κατεχόμενη Ελλάδα, εγκλείστηκε στις φυλακές Αβέρωφ, Παραπηγμάτων και Αίγινας ως όμηρος, καταδικαζόμενος παράλληλα σε 15ετή ειρκτή από γερμανικό Στρατοδικείο. To Δεκέμβριο του 1943 δραπέτευσε από τις φυλακές και κατέφυγε στη Μέση Ανατολή, όπου έλαβε μέρος στις συμμαχικές επιχειρήσεις στη Μεσόγειο, συμπεριλαμβανομένων αυτών της απόβασης στη Νότια Γαλλία. Τον Απρίλιο του 1944 έλαβε μέρος στο άγημα εμβολής για την ανακατάληψη των πλοίων του Ναυτικού, που είχαν καταληφθεί από τους στασιαστές του Κινήματος της Μέσης Ανατολής. Μετά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο υπηρέτησε ως κυβερνήτης σε πλοία επιφανείας και σε επιτελικές και διοικητικές θέσεις, στη Διοίκηση Υποβρυχίων, στο ΓΕΝ κ.α. Μετεκπαιδεύτηκε στον Αμφίβιο πόλεμο στις ΗΠΑ, φοίτησε δε στη Ναυτική Σχολή Πολέμου και την Ανώτερη Σχολή Πολέμου του Στρατού Ξηράς. Έλαβε μέρος στις ναυτικές επιχειρήσεις του Εμφυλίου. Τον Ιούνιο του 1952 τιμήθηκε με το μετάλλιο Εξαιρέτων Πράξεων. Αποστρατεύτηκε το 1974 με το βαθμό του Αντιναυάρχου ε.α.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α. Νικόλαος Δελαγραμμάτικας ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Ο Νικόλαος Δελαγραμμάτικας γεννήθηκε στην Αθήνα. Τον Οκτώβριο του 1938 εισήλθε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, από την οποία αποφοίτησε το 1940, λόγω πολέμου, με το βαθμό του Αρχικελευστή. Μετεκπαιδεύτηκε στη βρετανική Σχολή πυροβολικού HMS EXCELLENT και στη συνέχεια φοίτησε στη Ναυτική Σχολή Πολέμου. Με τη γερμανική εισβολή κατέφυγε στη Μέση Ανατολή, όπου υπηρέτησε αρχικά στο «Γ. Αβέρωφ» και κατόπιν στα Α/Τ «Βασίλισσα Όλγα» (μέχρι τη βύθιση του πλοίου στο Λακί της Λέρου το 1943), «Σπέτσαι» και «Σαλαμίς». Έλαβε μέρος στις συμμαχικές επιχειρήσεις στη Μεσόγειο, στο Β. Ατλαντικό και στον Ινδικό Ωκεανό. Στη συνέχεια υπηρέτησε σε πλοία επιφανείας και σε επιτελικές και διοικητικές θέσεις στους Ναυστάθμους της Κρήτης και της Σαλαμίνας και στο ΓΕΝ ενώ διετέλεσε για μικρό χρονικό διάστημα Αρχηγός Αιγαίου Πελάγους. Έλαβε μέρος στις ναυτικές επιχειρήσεις του Εμφυλίου. Τιμήθηκε δύο φορές (1943 και 1952) με το μετάλλιο Εξαιρέτων Πράξεων και το 1943 με τον Πολεμικό Σταυρό Γ΄ Τάξης. Αποστρατεύτηκε τον Ιούνιο του 1971 με το βαθμό του Αντιναυάρχου ε.α.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Νικόλαος Παπαμαρκάκης ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Οικονομικός Αξιωματικός του Εμπορικού Ναυτικού.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Θεόδωρος Καραγιώτης ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Απόστρατος Αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού (Πλωτάρχης) Ðåñßðëïõò

73

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΜΟΥΣΕΙΟΥ Κατάρτιση ανέργων στον Τομέα του Πολιτιστικού Περιβάλλοντος Τον Απρίλιο του 2007 το Ναυτικό Μουσείο συμμετείχε στο Πρόγραμμα του Υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας «Κατάρτιση ανέργων στον Τομέα του Πολιτιστικού Περιβάλλοντος», φιλοξενώντας επτά ανέργους που είχαν παρακολουθήσει το πρόγραμμα «Μουσειολογία» του Κέντρου Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης ΚΕΚ «Δίαυλος». Συγκεκριμένα απασχολήθηκαν για 17 ημέρες, σε πραγματικές συνθήκες εργασίας οι κ.κ. Γιαννίκος Περικλής, Χρίστια Δήμητρα, Χείλαρη Αναστασία, Χατζηδάκη Μαρία, Ρουμανός Παναγιώτης, Μπρόβα Μαρία Άννα και Παναγιώτου Κωνσταντίνα.

Όλοι τους εργάστηκαν στον τομέα της αρχειοθέτησης εκθεμάτων, γραμματειακού μουσειακού υλικού και του Περιοδικού «Περίπλους Ναυτικής Ιστορίας». Υπεύθυνος του προγράμματος εκ μέρους του Μουσείου ήταν ο Μουσειολόγος Χαράλαμπος Τορτορέλης και εκπαιδευτές οι Χαράλαμπος Τορτορέλης, Αρχαιολόγος Βουγιουκλάκη Πηνελόπη, Αρχαιολόγος Ιωάννα Μπερμπίλη και Αρχειονόμος Κλεοπάτρα Ρηγάκη. Εμείς τους ευχαριστούμε θερμά και τους ευχόμαστε καλή τύχη στην προσπάθεια ανεύρεσης εργασίας και καλή σταδιοδρομία.

ΤΟ ΝΜΕ ΗΤΑΝ ΕΚΕΙ «Ναυτικές Διαδρομές» της Βιβλιοθήκης Καίτη Λασκαρίδου Την Τετάρτη, 25 Απριλίου 2007 πραγματοποιήθηκε εκδήλωση της βιβλιοθήκης Καίτη Λασκαρίδου με θέμα «Ναυτικές Διαδρομές». Κατά την διάρκεια της εκδήλωσης η Αναπληρώτρια Διευθύντρια της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων κα Ελπίδα Χατζηδάκη πραγματοποίησε ομιλία με θέμα «Ένα Μινωικό Ναυάγιο» ενώ προβλήθηκε παράλληλα το ντοκυμαντέρ «4.000 χρόνια μετά» με αναφορές στις εργασίες της ομάδας αρχαιολόγων κατά τη διάρκεια της υποβρύχιας ανασκαφής του πρώτου Μινωικού ναυαγίου που εντοπίστηκε και ανασκάπτεται επιτυχώς μέχρι σήμερα. Ο Αρχιτέκτονας κ. Κώστας Γουζέλης παρουσίασε το θέμα «Παραδοσιακά ελληνικά σκάφη, γραφικότητα και ουσία» και παρουσιάστηκε ένα επεισόδιο από τη σει-

ρά «Αιγαίο νυν και αεί» των Γ. Γουζέλη και Γ. Κολόζη, αφιερωμένο στα καΐκια. Ο Φωτογράφος και συγγραφέας κ. Γιάννης Σκουλάς παρουσίασε ένα οδοιπορικό στους πέτρινους φάρους της Ελλάδος με προβολή ενός Ηχοράματος του ίδιου και ο Φαροφύλακας της Κακοκεφαλής Χαλκίδας Κελευστής του Πολεμικού Ναυτικού κατέθεσε την εμπειρία του και τον τρόπο ζωής στο Φάρο. Παράλληλα λειτούργησαν οι εκθέσεις παλαιών ναυτικών αντικειμένων, φυσικών θαλάσσιων ευρημάτων και εναλίων αρχαιοτήτων από ιδιωτική συλλογή και της Υπηρεσίας Εναλίων Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟ φωτογραφίες «Φάρων της Ελλάδος». Το Ναυτικό Μουσείο εκπροσώπησε ο Ταμίας Δ.Σ. Κ. Νικόλαος Αλαφασός.

Τελετή Μνήμης Οπλαρχηγού Κιουρκατιώτη

Την 23η Απριλίου 2007 πραγματοποιή-θηκε Τελετή Μνήμης των 180 χρόνων από τον ηρωικό θάνατο του Οπλαρχηγού του 1821 Αναγνώστη Κιουρκατιώτη. Η Τελετή πραγματοποιήθηκε από το Μουσείον «Κ» - Ιστορικών και Στρατηγικών Μελετών. Στην εκδήλωση παραβρέθηκε η Πρόεδρος του Μουσείου η οποία παρέλαβε και Αναμνηστική Χάρτα.

Αποκτήστε τη συλλεκτική και πολυτελή έκδοση ΝΑΥΤΙΚΟΝ ΜΟΥΣΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ HELLENIC MARITIME MUSEUM Διατίθεται στην τιμή των €30 Tηλ. Παραγγελιών από το πωλητήριο του Ναυτικού Μουσείου: 210 4516264 74

Ðåñßðëïõò

ΤΟ ΝΜΕ HTAN EKEI Εγκαίνια νέων γραφείων ΣΜΥΝ

Ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Αποφοίτων ΣΜΥΝ παραδίδει στην Πρόεδρο του Μουσείου το θυρέο του Συνδέσμου

Την Κυριακή, 29 Απριλίου 2007 πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια των νέων γραφείων του Συνδέσμου Αποφοίτων ΣΜΥΝ που παραχώρησε το Πολεμικό Ναυτικό, στην οδό Μιαούλη και Παλλάδος 2426, 3ος όροφος 14, Κτίριο ΤΕΣ, στην πλατεία Ηρώων στο Μοναστηράκι. Στα εγκαίνια τιμήθηκαν το Πολεμικό Ναυτικό, τα ιδρυτικά μέλη του Συνδέσμου καιθώς και χορηγοί και δωρητές εξοπλισμού, ενώ παραδώθηκε αναμνηστική πλακέτα στην Πρόεδρο του Ναυτικού Μουσείου.

Ημερίδα: «Οι Διεθνείς Εξελίξεις και οι Επιπτώσεις τους στο Αιγαίο και την Κύπρο»

Δ΄ Ημερίδα Ιστορίας Στρατιωτικής Ιατρικής

Το Σάββατο, 28 Απριλίου 2007, πραγματοποιήθηκε η Δ΄ Ημερίδα Στρατιωτικής Ιατρικής με θέμα «Η Ιστορία της Στρατιωτικής Ψυχιατρικής στην Ελλάδα». Η εκδήλωση της Εταιρείας Στρατιωτικής Ιατρικής έλαβε χώρα στο αμφιθέατρο του Νοσηλευτικού Ιδρύματος Μετοχικού Στρατού. «Η ιστορία της στρατιωτικής ψυχιατρικής στην χώρα μας συνδέεται στενά με τη διαμόρφωση της ελληνικής νευροψυχιατρικής, καθώς στρατιωτικοί ιατροί, που εκπαιδεύτηκαν στη Σχολή της Λυών, τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, είχαν σημαντική συμμετοχή στην εξέλιξή της, όχι μόνο στα πλαίσια του στρατεύματος, αλλά και στον ιατρικό και ακαδημαϊκό χώρο γενικότερα», όπως δήλωσε ο Πρόεδρος της Εταιρείας κ. Ιωάννης Πολυχρονίδης, Υποναύαρχος (ΥΙ) ε.α. Π.Ν. , Νευρολόγος - Ψυχίατρος. Στην Ημερίδα παρευρέθηκε η Πρόεδρος και ο Γενικός Γραμματέας του Μουσείου. Για την Εταιρεία Στρατιωτικής Ιατρικής επισκεφτείτε την ιστοσελίδα www.helsocmilmed.gr.

Ο Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής και η εποχή του

Ο Πρωθυπουργός κ. Κωνσταντίνος Καραμανλής πραγματοποίησε τα εγκαίνια της έκθεσης «Ο Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής και η εποχή του» που έλαβε χώρα στο Μουσείο Μπενάκη, στο κτήριο της Οδού Πειραιώς, την Τρίτη, 5 Ιουνίου 2007. Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος εκπροσώπησε η Πρόεδρος.

Την Τρίτη, 15 Μαΐου 2007 πραγματοποιήθηκε Ημερίδα με θέμα «Οι Διεθνείς Εξελίξεις και οι Επιπτώσεις τους στο Αιγαίο και την Κύπρο» από την Κίνηση για την Εθνική Άμυνα (ΚΕΘΑ) και τον Σύλλογο Αποφοίτων Παραγωγικών Σχολών Υπαξιωματικών Π.Ν. (ΣΑΣΥ.ΠΝ), στο αμφιθέατρο του Πολεμικού Μουσείου Αθηνών. Η εκδήλωση ήταν αφιερωμένη στους νεκρούς του Αιγαίου, των Ιμίων, της Κύπρου και στους Ι. Οικονομάκη και Ν. Ζησιμόπουλο. Τη συζήτηση συντόνισε ο Δημοσιογράφος κ. Πασχάλης Κορωναίος ενώ ομιλητές ήταν οι κ.κ. Νικόλαος Παπαναστάσης, Αντισυνταγματάρχης Σ.Ξ. ε.α. με θέμα θέμα «Οι Διεθνείς Εξελίξεις και οι Επιπτώσεις τους στο Αιγαίο και την Κύπρο», Δημήτριος Αλευρομάγειρος, Αντιστράτηγος Επίτιμος Γενικός Επιθεωρητής Στρατού, με θέμα «Η Κύπρος από το Πραξικόπημα μέχρι σήμερα», Θέμος Στοφορόπουλος, Πρέσβης επί Τιμή, με θέμα «Η Ελληνική Διπλωματία για το Αιγαίο και την Κύπρο» και Ιωάννης Παλούμπης, Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α. Επίτιμος Α΄ Υ/ΓΕΕΘΑ, με θέμα «Στρατηγική Αξία Αιγαίου – Κύπρου και Επιπτώσεις.

Ετήσιος χορός του Ελληνικού Συνδέσμου Υποβρυχίων Το Σάββατο, 28 Απριλίου 2007 πραγματοποιήθηκε ο ετήσιος χορός του Ελληνικού Συνδέσμου Υποβρυχίων στην αίθουσα «Πρωτεύς» στην Αίγλη Ζαππείου. Στην εκδήλωση παρευρέθησαν η Πρόεδρος και ο Γενικός Γραμματέας κ. Τιμόθεος Μασούρας, Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α. Ðåñßðëïõò

75

TO NME HTAN EKEI Βιβλιοθήκη «Καίτη Λασκαρίδου»

Η Βιβλιοθηκονόμος κα Κλεοπάτρα Ρηγάκη εκπροσώπησε το Μουσείο στην εκδήλωση «Δημιουργικά Πρωινά του Σαββάτου της Βιβλιοθήκης Καίτη Λασκαρίδου 2006-2007», το Σάββατο, 19 Μαΐου 2007, με θέμα «Επαγγέλματα που χάνονται και επαγγέλματα του 21ου αιώνα». Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στο θέατρο «Κάτω από την γέφυρα», στην πλατεία Ηλεκτρικού Σταθμού Ν. Φαλήρου. Σημειώνουμε ότι η Βιβλιοθήκη «Καίτη Λασκαρίδου» διανύει την έβδομη χρονιά λειτουργίας του επιτυχημένου προγράμματος των Σαββάτων με ενδιαφέρουσες δραστηριότητες για παιδιά σχετικά με τις νέες τεχνολογίες και με τις πιθανές μελλοντικές δραστηριότητες που θα προκύψουν από αυτές. Τα παιδιά δουλεύουν παράλληλα με πηλό, κολάζ, κατασκευές και χρώματα. Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε την ιστοσελίδα www.klasklibrary.gr

25 Χρόνια HELMEPA Η Πρόεδρος του Μουσείου παρέστη στην εκδήλωση για τον εορτασμό της 25ετίας της HELMEPA, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, την Τετάρτη, 6 Ιουνίου 2007 (για περισσότερες πληροφορίες στο αφιέρωμα για την HELMEPA).

Εκδήλωση Δήμου Παπάγου

Η Πρόεδρος του Μουσείου παρευρέθηκε σε δείπνο που παρέθεσε ο Δήμαρχος Παπάγου, Υποναύαρχος Π.Ν. ε.α. κ. Βασίλειος Ξύδης , προς τιμήν των Ελλήνων Αξιωματικών των Ενόπλων Δυνάμεων που αποφοίτησαν προ 50 ετών (το 1957) από τις Στρατιωτικές Σχολές Ευελπίδων, Δοκίμων και Ικάρων. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή, 8 Ιουνίου 2007, στο χώρο εκδηλώσεων του «Samartzis Club».

TO NME XAIPETIZEI 3η Πολιτιστική Ημερίδα Ύδρας

Με σκοπό την ενίσχυση της εικόνας της Ύδρας σαν τουριστικός τόπος με πολιτιστικό χαρακτήρα, το Ιστορικό Αρχείο – Μουσείο Ύδρας και το Ινστιτούτο Προστασίας Περιβάλλοντος και Τουριστικής Ανάπτυξης, αποφάσισαν να καθιερώσουν τακτικά Μορφωτικά και Πολιτιστικά Προγράμματα – Ημερίδες στην Ύδρα. Η Τρίτη Ημερίδα πραγματοποιήθηκε στις 22 Απριλίου 2007 με θέμα «Τραγούδια Φιλελλήνων Συνθετών» που απέδωσαν οι Λυρικοί Ερμηνευτές “Family Voices”.

ΔΩΡΕΑ ΜΠΟΥΝΤΟΥΡΗ

Τ

ην 26η Ιουνίου 2007 και με την παραίνεση του Προέδρου του Ελληνικού Ινστιτούτου Προστασίας της Ναυτικής Παράδοσης και εκλεκτού φίλου του Μουσείου κ. Χ. Τζάλα, κατιόντες συγγενείς του Πλοιάρχου (ε.α.) Εμ. Μπουντούρη επισκέφθηκαν το Μουσείο και δώρησαν ενθυμήματα του εκλιπόντος, το 1992, Αξιωματικού. Το ιστορικό του Εμ. Μπουντούρη, ο οποίος εισήλθε στη ΣΝΔ το 1918, αποτελεί τυπικό παράδειγμα σταδιοδρομίας Αξ/κού του Πολεμικού Ναυτικού την ταραγμένη περίοδο του Μεσοπολέμου. Συμμετείχε σε όλα τα Βενιζελικά κινήματα, καταδικάσθηκε ερήμην το 1935 (έχοντας διαφύγει στην Ιταλία μετά το αποτυχόν κίνημα του ’35), ανακλήθηκε τον Μάιο του ’40 στην ενέργεια, μετά την αποδοθείσα χάρη του Δεκεμβρίου του ’35. Ο πόλεμος του ’40 τον βρήκε Υποπλοίαρχο να υπηρετεί στο ναυτικό Οχυρό Φλεβών.

Επιβαίνοντας του αντιτορπιλικού «ΣΠΕΤΣΑΙ» διέφυγε στην Αίγυπτο για να συνεχίσει τον αγώνα από τις τάξεις του ΠΝ. Υπηρέτησε στον «ΑΒΕΡΩΦ» και ως κυβερνήτης των αντιτορπιλικών «ΑΣΠΙΣ» και «ΑΕΤΟΣ». Αργότερα, διετέλεσε κυβερνήτης των αντιτορπιλικών «ΜΙΑΟΥΛΗΣ» και «ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ». Διακρίθηκε στις πολεμικές επιχειρήσεις που έλαβε μέρος με τα πλοία τα οποία διοίκησε. Το Ναυτικό Μουσείο ευχαριστεί θερμά τα ανίψια κ. Γεώργιο Κόκκινο και κα. Ελένη Σπεζάκη για τα εξαιρετικό πρωτότυπο υλικό (φωτογραφικό, αρχειακό, παράσημα, μετάλλια και προσωπικά είδη) που του παραχωρήθηκε. Η αξιοποίηση του υλικού με αναφορά στον αρχικό του κάτοχο θα αποτελέσει πρώτη μέριμνα του ΝΜΕ. ÁñéóôåñÜ: Ï ê. Ãåþñãéïò Êüêêéíïò êáé ç êá ÅëÝíç ÓðåæÜêç, áíßøéá ôïõ ÁíôéðëïéÜñ÷ïõ Ð.Í. Ìðïõíôïýñç ìáæß ìå ôçí Ðñüåäñï ôïõ Ìïõóåßïõ êáé ôïí ê. ÔæÜëá, ÐñïÝäñï ôïõ Åëëçíéêïý Éíóôéôïýôïõ Ðñïóôáóßáò ôçò ÍáõôéêÞò ÐáñÜäïóçò.

76

Ðåñßðëïõò

 Ευχαριστίες στον Εφοπλιστή κ. Πάνο Λασκαρίδη και την Laskaridis Shipping Company LTD Το Επίτιμο Μέλος του Μουσείου κ. Πάνος Λασκαρίδης και η Εταιρεία Laskaridis Shipping Company LTD προσέφεραν στο Μουσείο οικονομική χορηγία 20.000,00 ευρώ. Το Διοικητικό Συμβούλιο τους ευχαριστεί θερμά για την συνεχή και έμπρακτη υποστήριξή τους που συμβάλει στη συνέχεια της λειτουργίας του Μουσείου.

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ Αγαπητά μας μέλη, Όπως γνωρίζετε, οι συνδρομές αποτελούν βασικό έσοδο για την κάλυψη των λειτουργικών εξόδων του Μουσείου. Γι’ αυτό το λόγο θα παρακαλούσαμε για

 Ευχαριστίες στον Εφοπλιστή κ. Δημήτριο Λεμονίδη και την Ciel Shipmanagement S.A. Το Επίτιμο Μέλος του Μουσείου κ. Δημήτριος Λεμονίδης και η Εταιρεία Ciel Shipmanagement S.A. προσέφεραν στο Μουσείο οικονομική χορηγία ύψους 5.000,00 ευρώ. Το Διοικητικό Συμβούλιο τους ευχαριστεί θερμά για την συνεχή και έμπρακτη υποστήριξή τους που συμβάλει στη συνέχεια της λειτουργίας του Μουσείου.

 Ευχαριστίες στο Νοσοκομείο METROPOLITAN Ευχαριστούμε θερμά τη Διοίκηση του Νοσοκομείου METROPOLITAN για την οικονομική ενίσχυση προς το Μουσείο 5.000,00 ευρώ. Η συνεισφορά του μεγάλου αυτού Οργανισμού Υγείας της χώρας μας, αποδεικνύει την ευαισθησία της Διοίκησης του σε θέματα της Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς.

την έγκαιρη πληρωμή τους. Σας υπενθυμίζουμε τους τρόπους πληρωμής:  Στα γραφεία του Μουσείου  Με ταχυδρομική επιταγή  Μέσω τραπέζης, ονομαστικά, στον λογαριασμό συνδρομών: Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος Αρ. λογ/σμού: 072/482020-74

Σας ευχαριστούμε.

ΧΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΩΡΕΕΣ Προσέφεραν για την ενίσχυση του Μουσείου: Ο κος Κων/νος Τσαφόγιαννης

€

1.000

Ο κος Επαμεινώνδας Σταμούλης, εις μνήμη Αρχιπλοιάρχου (Ο) ΠΝ Νικολάου Λάχανου

€

100

Η κα Μαρία Αθανασίου, εις μνήμη Κων/νου Ρουσσέν

€

100

Η κα Μαρία Αθανασίου, εις μνήμη Αρχιπλοιάρχου (Ο) ΠΝ Νικολάου Λάχανου

€

100

Ο κος και η κα Δ. Δοξιάδη, εις μνήμη Αρχιπλοιάρχου (Ο) Π.Ν. Νικολάου Λάχανου

€

100

Ο Ναύαρχος Ν. Δελαγραμμάτικας, εις μνήμη Κων/νου Ρουσσέν

€

200

Ο κος Κων/νος Φιλίππου

€

220

Ο κος Γεώργιος Ζορμπάς

€

50

Η κα Alexandra Fialae

€

10

Με χαρά σας ανακοινώνουμε ότι στα μέλη που προσφέρουν ετήσια συνδρομή χιλίων ευρώ, εντάχθηκε και η κα Αγνή Μπουροπούλου-Στρίγκου. Την ευχαριστούμε θερμά.

Δώρησαν στο Μουσείο και τους ευχαριστούμε θερμα: • Ο κ. Δημήτριος Μαυριδερός, 12 αντίγραφα φωτογραφιών και λιθογραφιών σχετικά με τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-13.

• Ο κ. Κωνσταντίνος Τσαφόγιαννης, 8 φωτογραφίες με πλοία στο Δούναβη, μία φωτογραφία του τορπιλοβόλου Αίγλη (1912-1941) και μία του εκπαιδευτικού πλοίου Άρης.

• Ο Αντιναύαρχος κ. Γεώργιος Μόραλης, μέλος του Μουσείου, μία φωτογραφία του πληρώματος του Α/Τ Β.ΟΛΓΑ περνώντας το Σουέζ 1942, μία φωτογραφία του Διόπου πυροβολητή Ευτύχιου Σκλαβενίτη με αφιέρωση, 4/3/42 και μία επιστολή από την αδελφή του CHARETTE που ζούσε στο Σαν Φρανσίσκο και προσεκλήθη να παραστεί στην τελετή παράδοσης του CHARETTE στην Ελλάδα ως «ΒΕΛΟΣ».

• Ο κ. Ιφικράτης Ελευθερίου, μία φωτογραφία από την καθέλκυση του νεότευκτου Σκοπόσημου του Π.Ν. από το Ναυπηγείο των «Κωνστ. & Θεόδωρος Ελευθερίου ή Ζέρβας», 1940 και μία φωτογραφία της ποδοσφαιρικής ομάδας της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων (αρχές δεκαετίας ’50).

• Ο κ. Γεώργιος Στρίγκος, μία προσωπογραφία του παππού του, πρώτου Προέδρου του Ν.Μ.E., Γεωργίου Στρίγκου.

Ðåñßðëïõò

77

Β Α Ρ Ο Αγαπητές φίλες και φίλοι. Διαβάζοντας το σημείωμα εκδότου (της κ. Αναγνωστοπούλου) του τελευταίου τεύχους μας αισθάνθηκα πραγματικά θλίψη για την κατάσταση των οικονομικών του Μουσείου, αλλά και την έλλειψη ανταπόκρισης από τις αρμόδιες αρχές. Θα μου επιτρέψετε σ΄ αυτό το σημείωμα, αντί να ασχοληθώ με κάτι πιο ελαφρύ, κάτι σαν παραπολιτικό κουτσομπολιό, όπως άλλωστε είναι και ο ρόλος μου, να εκφράσω τις απορίες που μου δημιουργούνται από όσα έχω διαβάσει και μάθει στο περιοδικό μας, για τη γενικότερη κατάσταση του Μουσείου. Ωραία, πίσω στο 1949, ιδρύθηκε το σωματείο που τελικώς ονομάσθηκε “Ναυτικόν Μουσείον της Ελλάδος”. Αργά θα πει κανείς το σκεφθήκαμε, αλλά, κάλιο αργά παρά ποτέ. Εάν όμως δεν είχε ιδρυθεί από την ιδιωτική πρωτοβουλία και τους εραστές της ναυτικής παράδοσης, είμαι περίεργος, το Ελληνικό κράτος, τότε, αργότερα, σήμερα, δεν θα το είχε ιδρύσει;; Είναι δυνατόν να φαντασθούμε την Ελλάδα, με τη συγκεκριμένη γεωγραφική της διαμόρφωση, με την ιστορία της και τους θαλασσινούς της αγώνες, με την απαράμιλλη εμπορική της ναυτιλία, χωρίς Ναυτικό Μουσείο;; Είναι δυνατόν η Ελλάδα να υποστηρίζει και να διαθέτει (καλώς τα έχει) τα πλέον εξεζητημένα και ποικίλου αντικειμένου Μουσεία και να μην έχει Ναυτικό Μουσείο;; Η φυσιολογική απάντηση νομίζω ότι είναι, πως εάν δεν το είχε θα το έφτιαχνε. Στη σημερινή οργάνωση του κράτους μας, ποιοι θα ήταν οι αρμόδιοι φορείς που θα εμπλέκονταν σ΄ αυτό το εγχείρημα;; Νομίζω πως φυσιολογική απάντηση είναι τα Υπουργεία Άμυνας, Πολιτισμού και Ναυτιλίας. Εάν όμως είναι έτσι τα πράγματα, για ποιο λόγο οι τρεις αυτοί φορείς δεν υποστηρίζουν, έστω κατά το ένα τρίτο ο καθένας, το σημερινό, το υπαρκτό Ναυτικό Μουσείο;; Εδώ δεν νομίζω πως υπάρχει φυσιολογική απάντηση, θα πρέπει να εικάσουμε, να μαντέψουμε και σ΄ αυτά δεν είμαστε δυνατοί. Το κάθε Μουσείο στη σημερινή κοινωνία, για να επιτελεί το ρόλο του πρέπει να είναι ένας ζωντανός διαδραστικός οργανισμός, που να συλλαμβάνει τα μηνύματα του χώρου του και να αποκρίνεται με τοποθετήσεις και θέσεις βγαλμένες μέσα απ΄ την κοινωνική ζύμωση της σημερινής πραγματικότητας. Το έργο αυτό χρειάζεται στελέχη με ειδική επιστημονική κατάρτιση, κατάλληλα να αντεπεξέλθουν στις πιεστικές απαιτήσεις του σύγχρονου Μουσείου. Δεν είναι το σημερινό Μουσείο μια απλή σειρά από αίθουσες διακοσμημένες με εκθέματα, που παραμένουν άψυχες κι απρόσωπες στην περιέργεια των επισκεπτών. Θέλει εκθέματα, ανθρώπους, εκδηλώσεις, προγράμματα, γνώσεις, τέχνη και καλαισθησία. Το Μουσείο ζει και για τη ζωή του 78

Ðåñßðëïõò

Μ Ε Τ Ρ Ο

ÃñÜöåé ï ÓêÜðïõëïò

χρειάζεται πόρους. Μέρος των πόρων εξοικονομεί το ίδιο, το μεγαλύτερο όμως ποσοστό προέρχεται από επιχορηγήσεις, εκτός κι αν έχει τίποτε ιδιαίτερα περιουσιακά στοιχεία τα οποία εκμεταλλεύεται και του αποφέρουν έσοδα. Οι επιχορηγήσεις, κυρίως κρατικές, είναι παγκόσμια πρακτική και δεν είναι δική μας εφεύρεση. Για το δικό μας Ναυτικό Μουσείο, οι παλιότεροι και πιο σοφοί, είχαν κατορθώσει να θεσμοθετηθεί ο, περίφημος πια, πόρος του ΝΑΤ. Την ιστορία του, που έχει γίνει παγκοίνως γνωστή, δεν θα την επαναλάβω, απλά θα ευχηθώ κι εγώ από το πόστο μου να ευοδωθούν οι προσπάθειες της Προέδρου και του Δ.Σ. και να επιστραφεί στο Μουσείο. Δεν ξέρω αν πρέπει οι κοινές ευχές να μετατραπούν σε θρησκευτικές προσευχές, μήπως και υπάρξει επιφοίτηση πνεύματος στις κεφαλές των αρμοδίων. Για το αμέσως επόμενο σοβαρότερο ζήτημα που ταλανίζει το Μουσείο, το στεγαστικό, έχω ακούσει και διαβάσει μύρια όσα. Το “Άλσος Ναυτικής Παράδοσης” στο Φλοίσβο, προσπαθεί να ανεγείρει κτίριο που θα είναι Ναυτικό Μουσείο, αλλά όχι το δικό μας, ή ναι το δικό μας (;;) έχω μπερδευτεί. Νομίζω πως κι οι αρμόδιοι είναι μπερδεμένοι. Το “Ινστιτούτο Ιστορίας Εμπορικής Ναυτιλίας”, μετεξέλιξη του αλήστου μνήμης και τραγικών αποτελεσμάτων “Μουσείου Εμπορικής Ναυτιλίας” ετοιμάζεται να μετακομίσει από την αποθήκη της Σχολής Λιμενοφυλάκων, στο ισόγειο του νέου κτιρίου του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας, Ουσιαστικά θα πρόκειται για πολυτελή διάκοσμο της εισόδου του Υπουργείου, (που ορθώς τοποθετείται) η οποία δεν απαιτεί όμως τον πόρο του ΝΑΤ, ετήσιο και συσσωρευμένο, όπως ισχυρίζεται το Υπουργείο. Το πραγματικό Μουσείο, κατά την Πρόεδρό του, ετοιμάζεται να κλείσει και να απολύσει υπαλλήλους. Είναι δυνατόν να μη συγκινείται κανείς από τους αρμοδίους;; Δεν θα υπάρξει ένα Ελληνικό κενό αν κλείσει το Ναυτικό Μουσείο της χώρας;; Έστω κι αν έχουμε προγραμματίσει την ίδρυση νέων Ναυτικών Μουσείων, το ΥΕΘΑ στο Φλοίσβο, το ΥΕΝ κάπου αλλού (στο κτίριο του ΝΑΤ;;) δεν είναι λογικό να διατηρηθεί το παρόν και τα εκθέματά του ως πυρήνας του νέου;; Ποια λογική είναι αυτή που σχεδιάζει νέα Ναυτικά Μουσεία, ξεχωριστά, που διπλασιάζουν την προσπάθεια και το κόστος, όταν τα εκθέματα στο υπαρκτό Μουσείο δεν μπορούν να συντηρηθούν και οι υπάλληλοι απολύονται;; Δηλώνω αδυναμία, αγαπητές φίλες και φίλοι, με τον φτωχό μου εγκέφαλο να αντιληφθώ τις μεγαλοφυείς συλλήψεις των αρμοδίων και (ας προσέξουμε την έκφραση)…. των υπευθύνων. Καλό καλοκαίρι σε όλες και όλους σας. Ðåñßðëïõò

79

ÊÁÔÁËÏÃÏÓ ÐÏËÉÔÉÓÔÉÊÙÍ ÖÏÑÅÙÍ ÍÁÕÔÉÊÇÓ ÐÁÑÁÄÏÓÇÓ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ

Ô.Ê.

ÔÇËÅÖÙÍÁ

ÍÏÌÉÊÇ ÌÏÑÖÇ

ÊÁÔÇÃÏÑÉÁ

Ðáðáññçãïðïýëïõ 2

105 61 ÁèÞíá

210 33 68 518

Í.Ð.É.Ä.

Ãåíéêü

Ãéáëüò Óýìçò

856 00 ÄùäåêÜíçóá

22460 72363 22460 72569

Ä.

Åéäéêü

Óêñá 94

176 63 ÊáëëéèÝá

210 89 57 234

Í.Ð.É.Ä.

-

¼ñìïò Ðáëáéïý ÖáëÞñïõ -Ôñïêáíôåñü

-

210 98 36 539 210 98 52 578

Êñáôéêü

-

¾äñá

180 40 ¾äñá

22980 52355

Í.Ð.Ä.Ä.

Ôïðéêü

Âéèõíßáò 2

632 00 Í. ÌïõäáíéÜ ×áëêéäéêÞò

23730 26166

Ä.

Åéäéêü

ÔóéëéâÞ

291 00 ÆÜêõíèïò

26950 42436

Í.Ð.É.Ä.

Ôïðéêü

8. ÍÁÕÔÉÊÏ & ÉÓÔÏÑÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÃÁËÁÎÅÉÄÉÏÕ

Ïäüò Ìïõóåßïõ 3

330 52 Ãáëáîßäé

22650 41558 22650 41795

Ä.

Ôïðéêü

9. ÍÁÕÔÉÊÏ & ÉÓÔÏÑÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÆÁÊÕÍÈÏÕ

Ìðü÷áëç Óôáõñüò

291 00 ÆÜêõíèïò

26950 28249

Í.Ð.É.Ä.

Ãåíéêü

Ðáñíáóóïý 2 & Ëåùö. Êçöéóßáò

151 24 Ìáñïýóé

210 81 25 547 210 98 11 581

Í.Ð.É.Ä.

Ãåíéêü

ÄÞìïò ¢íäñïõ

845 00 ¢íäñïò

22820 22264

Í.Ð.Ä.Ä.

Ôïðéêü

Ìðïõìðïõëßíáò 31-33

185 35 ÐåéñáéÜò

210 42 96 815

Í.Ð.É.Ä.

Ôïðéêü

ÄÞìïò Êáëýìíïõ

852 00 ÊÜëõìíïò

22430 51361

Ä

Åéäéêü

ÏÍÏÌÁ

1. ÁËÓÏÓ ÅËËÇÍÉÊÇÓ ÍÁÕÔÉÊÇÓ ÐÁÑÁÄÏÓÇÓ 2. ÄÇÌÏÔÉÊÏ ÍÁÕÔÉÊÏ & ËÁÏÃÑÁÖÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÓÕÌÇÓ 3. ÅËËÇÍÉÊÏ ÉÍÓÔÉÔÏÕÔÏ ÐÑÏÓÔÁÓÉÁÓ ÍÁÕÔÉÊÇÓ ÐÁÑÁÄÏÓÇÓ 4. ÈÙÑÇÊÔÏ Ã. ÁÂÅÑÙÖ 5. ÉÓÔÏÑÉÊÏ ÁÑ×ÅÉÏ - ÌÏÕÓÅÉÏ ÕÄÑÁÓ 6. ÌÏÕÓÅÉÏ ÁËÉÅÕÔÉÊÙÍ ÓÊÁÖÙÍ & ÅÑÃÁËÅÉÙÍ 7. ÌÉËÁÍÅÉÏ ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ

10. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÁÉÃÁÉÏÕ 11. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÁÍÄÑÏÕ 12. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÈÇÑÁÓ 13. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÊÁËÕÌÍÏÕ 14. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÊÑÇÔÇÓ 15. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ËÉÔÏ×ÙÑÏÕ 16. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÏÉÍÏÕÓÓÙÍ ÏÉÍÏÕÓÓÅÓ ×ÉÏÕ 17. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ×ÉÏÕ 18. ÌÏÕÓÅÉÏ ÁËÉÅÉÁÓ & ÁËÉÅÕÔÉÊÙÍ ÓÊÁÖÙÍ ÓÔÏ ÐÅÑÁÌÁ 19. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÊÁÂÁËÁÓ 20. ÌÏÕÓÅÉÏ ÍÁÕÔÉÊÇÓ ÐÁÑÁÄÏÓÇÓ & ÓÐÏÃÃÁËÅÉÁÓ ÍÅÁÓ ÊÏÕÔÁËÇÓ

ÁêôÞ Êïõíôïõñéþôç Áã. Áðïóôüëùí 35 Ïéíïýóóåò

Í.Ð.É.Ä.

Ôïðéêü

22720 51582

Í.Ð.É.Ä.

Ãåíéêü

Í.Ð.É.Ä.

Ôïðéêü

ÊáñáïëÞ & Äçìçôñßïõ 28

188 63 ÐÝñáìá

210 44 19 083

Ä.

Åéäéêü

-

-

Ôçë.: 2510 835826 Fax: 2510 226850

Ä.

Åéäéêü

-

814 00 ËÞìíïò

Ôçë.: 22540 51790 22540 51362 Fax: 22540 51763

Ä.

Åéäéêü

-

Ðåñßðëïõò

23520 81402

22710 44139

22. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÊÁÑÄÁÌÕËÙÍ

80

Ãåíéêü

821 00 ×ßïò

-

24. ÍÁÕÔÉÊÇ ÓÕËËÏÃÇ Ì. ÌÅÈÅÍÉÔÇ

Ôçë.: 28210 91875 Í.Ð.É.Ä.

Fax: 28210 74484

ÓôÝöáíïõ Ôóïýñç 20

21. ÍÁÕÔÉÊÏ ÌÏÕÓÅÉÏ ÉÏÍÉÏÕ

23. ÌÏÕÓÅÉÏ “ÈÁËÁÓÓÁ” ÊÕÐÑÏÕ

731 31 ×áíéÜ 602 00 Ëéôü÷ùñï Ðéåñßáò 821 01 Ïéíïýóóåò

ÖÜñóá Áñãïóôüëé ÊåöáëëïíéÜ ÊáñäÜìõëá ×ßïò

Ôçë.: 26710 87260 Í.Ð.É.Ä.

Fax: 26710 25656

Ôïðéêü

Ôçë.: 2510 835287 Í.Ð.É.Ä. Êéí: 6936 136 145

Ôïðéêü

Êñõïíåñßïõ 14

Áã. ÍÜðá Êýðñïò

00357 23816366

Ä.

Ãåíéêü

-

166 74 ÃëõöÜäá

-

É.

Ãåíéêü