ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ .......................................................................... 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο ................................................................... 3 ΤΟ ΟΙΚΟΔΟΜΗΜΑ ΤΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ .......................... 3 ΠΡΟΣΟΝΤΑ ΜΑΘΗΤΗ.................................................. 4 ΠΡΟΣΟΝΤΑ ΔΑΣΚΑΛΟΥ ............................................. 4 ΜΑΘΗΣΗ ........................................................................ 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο ................................................................... 8 ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ – ΑΓΑΠΗ – ΜΑΘΗΣΗ ......................... 8 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ – ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΕΣΣφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΜΑΘΗΤΙΚΟ ΦΙΛΟΤΙΜΟΣφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ – ΦΑΝΤΑΣΙΑ, ΣΤΟΧΟΣΣφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΓΟΝΕΙΣ ........Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΠΑΙΔΙΑ – ΜΑΘΗΤΕΣΣφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΚΑΙ ΛΥΣΕΙΣΣφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6ο Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΗΣΣφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ ΚΑΙ ΤΑΞΗΣφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΣΧΟΛΕΙΟ - ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ - ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7ο Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ - ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣΣφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8ο Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΑΣφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9ο Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΒΑΘΜΙΔΕΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣΣφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10οΣφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΠΑΡΑΠΑΙΔΕΙΑΣφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11οΣφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12οΣφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΠΕΡΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣΣφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. Ε Π Ι Λ Ο Γ Ο ΣΣφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Για να βοηθήσετε το παιδί σας πρέπει απλά να ξέρετε τον τρόπο!!! Η πιο σπουδαία φράση που μπορεί να ακούσει ένα παιδί από το γονιό του είναι «Αυτό, παιδί μου, το αφήνω επάνω σου.» Γιάννης Ντούλιος Για όλες τις τέχνες υπάρχουν σχολές, γίνονται σεμινάρια, παρακολουθεί ο ενδιαφερόμενος μαθήματα, επιμορφώνεται...Για όλα τα σημαντικά υπάρχει εκπαίδευση, ενημέρωση πληροφόρηση...Για όλα, εκτός από ένα...για το πώς πρέπει να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας...Για την οικογένεια και τα παιδιά, όλοι αυτοσχεδιάζουν, κανείς δεν έχει εκπαιδευτεί να γίνει γονιός! Επομένως όλοι αναγκαστικά επιστρατεύουμε την ευαισθησία μας, το ένστικτο μας και γεμάτοι ανασφάλεια και αγωνία κάνουμε ό,τι κάνουμε με τα παιδιά μας. Άλλος πετυχαίνει στο έργο του, άλλος όχι. Αν εξαιρέσουμε το θέμα της υγείας τους, που και εκεί ακόμη αυθαιρετούμε πολλές φορές, χορηγώντας τους φάρμακα, όπως αντιβιοτικά και άλλα χωρίς την οδηγία γιατρού, ή τροποποιούμε τις οδηγίες του, σε ΟΛΑ σχεδόν τα άλλα αυτοσχεδιάζουμε. Το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει ένα παιδί παίζει αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του, αλλά και στους στόχους και τα ιδανικά του. Στην προσπάθειά του στο σχολείο ο μικρός μαθητής έχει σχεδόν πάντα την συμπαράσταση και την βοήθεια των γονιών του, και προπαντός της μάνας του! Ωστόσο η συμπαράσταση αυτή, άλλοτε έχει θετικές επιδράσεις πάνω στο παιδί και άλλοτε αρνητικές. Όσο κι αν οι προθέσεις των γονιών είναι καλές, υπάρχουν περιπτώσεις που αντί να βοηθήσουν οι γονείς βλάπτουν στην προσπάθεια του παιδιού. Το πόνημα αυτό απευθύνεται κατά πρώτον στην μάνα και κατά δεύτερον σε όλους τους άλλους που έχουν ρόλο στην πρόοδο του μαθητή. Απευθύνεται ακόμα και στον ίδιο τον μαθητή. Καλό είναι η μάνα, όπως και οποιοσδήποτε βοηθάει έναν μαθητή, να έχει υπ’ όψη του μερικά θεμελιώδη πράγματα, που αφορούν την διαδικασία της μάθησης ώστε η προσπάθεια που καταβάλει να είναι πράγματι ωφέλιμη να συμβάλει στην πρόοδο του μαθητή και να μην δημιουργεί άθελά του προβλήματα αντί να βοηθάει. Ο κίνδυνος να δημιουργήσει προβλήματα και όχι να λύσει είναι πάρα πολύ μεγάλος, ειδικά όταν δεν έχει τις απαραίτητες γνώσεις γι’ αυτήν την δουλειά. Η μεγάλη και συνεχώς αυξανόμενη ανταγωνιστικότητα των ανθρώπων πάνω σε θέματα αναγνώρισης και εργασίας έχει επιδράσεις και στον τρόπο με τον οποίο φέρονται και αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους οι γονείς και ειδικά όταν αυτά είναι μαθητές στο δημοτικό αλλά και σε όλες τις άλλες βαθμίδες. Επειδή η οικονομική κρίση δεν αφήνει πολλά περιθώρια απασχόλησης και δραστηριοποίησης των νέων, έχουν στραφεί στα γράμματα, περισσότεροι από αυτούς που θα έπρεπε. Οι γονείς γίνονται πιεστικοί στους δασκάλους. Οι δάσκαλοι ανταποδίδουν την πίεση ζητώντας από τους γονείς (Κυρίως τις μητέρες των παιδιών) να συμμετέχουν στο διάβασμα των παιδιών τους. Καταλήγουμε έτσι στο φαινόμενο που παρατηρούμε ευρύτατα σήμερα. Ο μικρός μαθητής να είναι καπελωμένος από μια μάνα αυταρχική, που του κρατάει το βιβλίο για να της πει το μάθημα απ’ έξω. ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΟ!!!. Και δεν είναι μόνο αυτό! Ο μικρός μαθητής αναγκάζεται να μάθει απ’ έξω ένα σωρό άχρηστα και άσχετα πράγματα, δεν έχει ελεύθερο χρόνο, είναι πιεσμένος, αγχώνεται και στο τέλος, επαναστατεί, αντιπαθεί και αποστρέφεται, ό,τι έχει σχέση με αυτό το απάνθρωπο σχολείο, ή συμβιβάζεται και γίνεται παπαγάλος. Και τα δύο αυτά είναι εξ’ ίσου δυσάρεστα αποτελέσματα. Σε ένα τέτοιο τραγελαφικό σχολείο επιπλέουν οι μετριότητες και χάνονται τα προικισμένα και δημιουργικά μυαλά, γιατί ένα δημιουργικό πνεύμα δεν μπορεί να συμβιβαστεί με την αποστήθιση και την παπαγαλία! Κάθε μάνα βοηθώντας το παιδί της πρέπει οπωσδήποτε να το ενθαρρύνει να αυτενεργήσει, και να το αφήσει Πώς να βοηθήσεις το παιδί σου στο σχολείο – Ντούλιος Γιάννης
να αναπτυχθεί πνευματικά, σφαιρικά και φυσιολογικά, να αναπτύξει την κριτική του ικανότητα την φαντασία του την συλλογιστική του κλπ. Η μνήμη είναι σπουδαία πνευματική λειτουργία αλλά καλό είναι να περιέχει πράγματα και γνώσεις των οποίων την σημασία και την χρησιμότητα έχει καταλάβει και έχει αποδεχτεί ο μαθητής και όχι πληροφορίες ανεπεξέργαστες μόνο και μόνο για την εξυπηρέτηση κάποιας προσωρινής σχολικής σκοπιμότητας. Οι γονείς πολύ λίγο μπορούν να βοηθηθούν από την μόρφωσή τους, στην προσπάθεια να βοηθήσουν τα παιδιά τους, εκτός κι αν έχουν σχέση με τα παιδαγωγικά. Η βοήθεια που έχει ανάγκη το παιδί δεν έχει σχέση με την ουσία και τις λεπτομέρειες των μαθημάτων του, δεν είναι δηλ. θέμα πληροφοριών ή γνώσεων, είναι κυρίως θέμα ψυχολογίας, διαμόρφωσης χαρακτήρα και απόφασης. Είναι θέμα να αγαπάει το παιδί τα γράμματα! Πάρα κάτω θα αναλύσω λεπτομερώς την διαδικασία της μάθησης και θα επισημάνω πώς και πότε μπορεί ο δάσκαλος, ο γονιός και γενικά αυτός που συμπαρίσταται στον μαθητή να τον βοηθήσει πραγματικά. Η προσπάθεια που κάνει το παιδί για να μάθει, είναι ιερή και οφείλουμε όλοι και ιδιαίτερα οι γονείς να δείχνουμε σεβασμό στον μαθητή και τον αγώνα του. Δεν θα κάνω επιστημονική και θεωρητική ανάλυση και δεν θα μπω σε λεπτομέρειες της Διδακτικής επιστήμης, χωρίς ωστόσο να απομακρυνθώ από τις βασικές αρχές της. Αυτά που γράφω δεν είναι απλά μια γνώμη, δεν είναι μια ακόμη γνώμη, μιας φίλης της μαμάς, είναι το συμπέρασμα και το καταστάλαγμα πολλών χρόνων φιλότιμης και συνεχούς μελέτης πάνω σε αυτό το ιερό αντικείμενο της μαθητείας και της μάθησης. Όταν η διαδικασία γίνεται σωστά τότε δεν υπάρχουν εντάσεις, άγχος, εκνευρισμός. Δεν υπάρχουν νεύρα, κλάματα, στεναχώρια. Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο, τότε σίγουρα κάπου γίνεται λάθος. Στην σωστή διαδικασία υπάρχει ικανοποίηση, επιτυχίες και ευχάριστη ψυχική διάθεση όλων αυτών που συμμετέχουν. Συχνά διατυπώνονται με αγωνία από πολλούς γονείς τα ερωτήματα - Πώς θα βοηθήσω το παιδί μου στο σχολείο χωρίς να γίνω ούτε υπέρμετρα αυστηρός, ούτε πολύ ελαστικός; - Πώς θα αγαπήσει το παιδί την μάθηση; - Πώς θα μάθει να αυτενεργεί; - Πώς θα γίνει κοινωνικό, χωρίς να είναι ευάλωτο στις αρνητικές επιδράσεις του περιβάλλοντος του σχολείου; Αυτά τα ερωτήματα και πολλά άλλα, τα οποία εκφράζουν νομίζω κάθε γονέα, έθεσα και εγώ στον εαυτό μου σε όλη την διάρκεια της σχολικής ζωής των παιδιών μου. Η πείρα μου ως εκπαιδευτικού αλλά και ως γονέα μου επέτρεψε να δώσω απαντήσεις και να γράψω αυτό το βιβλίο. Ας προσπαθήσουμε να είναι τα μαθητικά χρόνια των παιδιών μας ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΑ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΑ!!!
Πώς να βοηθήσεις το παιδί σου στο σχολείο – Ντούλιος Γιάννης
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο *(Θα κάνω μια σύντομη, αλλά απαραίτητη ανάλυση της εννοίας της μάθησης και των επιμέρους στοιχείων της μαθησιακής διαδικασίας, ώστε να υπάρχει κάποιο υπόβαθρο, που να διευκολύνει την κατανόηση, αλλά και να δικαιολογεί τις θέσεις και τα συμπεράσματα που θα αναπτυχθούν στα πρακτικά ζητήματα, που αφορούν τις βοήθειες προς τον μαθητή)
ΤΟ ΟΙΚΟΔΟΜΗΜΑ ΤΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ Στην προσπάθειά του ο άνθρωπος να επιβιώσει και στην συνέχεια να βελτιώσει τις συνθήκες της ζωής του, επιστράτευσε εκτός από την σωματική του δύναμη και το πνεύμα του. Η νόηση η οποία χαρακτηρίζει τον άνθρωπο, του παρέχει την δυνατότητα να αντιλαμβάνεται και να ερευνά το φυσικό του περιβάλλον. Η έρευνα αυτή και η αναζήτηση στο περιβάλλον του καθώς και η ικανότητά του να εκφράζεται (Λόγος) αποτέλεσαν την βάση ενός θαυμαστού οικοδομήματος εμπειριών και γνώσεων. Όλα ξεκίνησαν από την φωτιά, τον κεραυνό και ό,τι τον εντυπωσίασε από το περιβάλλον του και τον ανάγκασε να σκεφτεί και να βγάλει συμπεράσματα. Έτσι λοιπόν προσπαθώντας να απαντήσει στα διάφορα ερωτήματά του, άλλοτε τα κατάφερνε άλλοτε πάλι όχι. Είχε όμως έναν σύμμαχο. Τον Χρόνο. Ακόμα όμως και όταν δεν κατέληγε πουθενά με το πρόβλημα που αντιμετώπιζε, κι όταν δεν έβρισκε λύση σ’ αυτό, πάντα έβγαζε ένα συμπέρασμα, (δίδαγμα) το οποίο με την βοήθεια του λόγου το μοιραζότανε με τους ομοίους του. Όταν κάποιο πρόβλημα έβρισκε λύση ικανοποιητική, αυτή τη λύση την καθιέρωνε ως ¨νόμο¨. Δημιούργησε έτσι ένα σύνολο από νόμους. Οι νόμοι αυτοί και οι θεωρίες του, προσέγγιζαν την Αλήθεια αλλά συχνά δεν ήταν τέλειοι, γι’ αυτό χρειάστηκε να αλλάξουν και να ξαναλλάξουν…αντικαταστάθηκαν από άλλους πιο σωστούς, χωρίς ποτέ να είναι βέβαιος πως έχει δώσει την πλήρη και τέλεια απάντηση στα ερωτήματά του. Τα λάθη που έκανε ο άνθρωπος (και κάνει) στην προσπάθειά του να μάθει είναι πολλά, τα σωστά είναι ελάχιστα, τα σωστά ξεπηδούν μέσα από τα λάθη του. Γι’ αυτό ας μη φοβόμαστε τα λάθη, χωρίς αυτά δεν θα υπήρχαν τα σωστά, χωρίς αυτά δεν θα ξέραμε τίποτα. Ο άνθρωπος μαθαίνει από τα λάθη του, εξ αιτίας των λαθών του! Αφήστε το παιδί σας να κάνει λάθη στα μαθήματά του, μόνο έτσι θα βιώσει το σωστό! Μόνο έτσι θα μάθει να σκέφτεται! Ο όρος « λάθος» εδώ, έχει την έννοια πράξης που γίνεται χωρίς να υπάρχει η γνώση ότι αυτό που κάνω δεν είναι σωστό. Στο λάθος δεν υπάρχει κακή πρόθεση. Λάθος, είναι η αποτυχημένη μέθοδος στη λύση ενός προβλήματος, η ακατάλληλη λέξη σε μία φράση στην έκθεση, λάθος είναι ένα άστοχο παράδειγμα στη φυσική... Τα λάθη δεν τα επιδιώκουμε αλλά ούτε τα φοβόμαστε. Προσπαθούμε φυσικά να τα αποφύγουμε. Πρέπει ωστόσο να είμαστε πάντα έτοιμοι να τα αποδεχτούμε, να τα αναγνωρίσουμε και να προσπαθήσουμε να τα διορθώσουμε. Το να αποδεχτούμε και να διορθώσουμε ένα λάθος μας, είναι μια πράξη σωστή. Καταφέρνουμε έτσι να πετύχουμε κάτι σωστό. Αυτή η πράξη μας, ενδέχεται να μας οδηγήσει στην επιθυμητή λύση ενός προβλήματος. Πάντα λοιπόν μετά από μια ενέργειά μας που έχει ως στόχο την επίλυση ενός προβλήματος και την κατάργηση ενός λάθους, έχουμε ένα συμπέρασμα, έχουμε μια σωστή επιλογή, ακόμη κι αν δεν έχουμε πλήρη και διεξοδική λύση του θέματος. Έτσι βεβαίως προχωράει ο άνθρωπος στην προσέγγιση της αλήθειας. Εξοικειώνεται με τις αδυναμίες του τα λάθη του και ξεπερνώντας τις ατέλειές του κατακτά την γνώση. Το μεγαλύτερο εμπόδιο στην πρόοδο του ανθρώπου είναι ο εγκλωβισμός στα λάθη του, η προκατάληψη. Μόλις ξεπεραστεί ένα λάθος ένα καινούργιο φως ανάβει στον πίνακα της γνώσης. Μέσα από τον εντοπισμό και την αναγνώρισή του λάθους αποκαλύπτεται η ΑΛΗΘΕΙΑ. Τα ερωτήματα με τα οποία καταπιάστηκε ο άνθρωπος, όπως είδαμε, προέκυψαν άμεσα, από τις ανάγκες του, ήταν βγαλμένα από την ζωή και το περιβάλλον του. Εκτός από αυτά όμως ασχολήθηκε και με αντικείμενα καθαρά μεταφυσικού και φιλοσοφικού περιεχομένου. Πώς να βοηθήσεις το παιδί σου στο σχολείο – Ντούλιος Γιάννης
Σήμερα έχουμε συσσωρεύσει ένα τεράστιο βουνό από γνώσεις, μπροστά στο οποίο μας καταλαμβάνει το δέος. Παρά ταύτα ο άνθρωπος γνωρίζει στο παρόν, ελάχιστα από αυτά που μπορεί ακόμη να μάθει, και πολλά από αυτά που νομίζει ότι ξέρει είναι αμφιβόλου ορθότητας. Έχουμε λοιπόν ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα που έγκειται στο να επιλέξουμε τι και πως θα διδάξουμε στα παιδιά μας. Η επιλογή και η κατανομή της διδακτικής ύλης στις τάξεις των σχολείων είναι τεράστιο πρόβλημα. Πολλοί νέοι επιστήμονες αλλά και παλαιότεροι δεν συμφωνούν ούτε με τα μαθήματα, ούτε με τον τρόπο ούτε με αυτό το ίδιο το σχολείο. Αλλά δεν υπάρχει τέλειο σχολείο, υπάρχει μόνο το καλύτερο που μπορούμε εμείς οι άνθρωποι να θεσπίσουμε. Γι’ αυτό να θυμούνται οι γονείς πως οι βαθμολογία στα μαθήματα είναι ασήμαντο πράγμα, αφού αυτή ταύτη η διδασκαλία του μαθήματος είναι πάντα υπό αμφισβήτηση. Και αν δεν είναι το μάθημα υπό αμφισβήτηση είναι η ύλη η οποία έχει επιλεγεί! Από τα πάρα πάνω είναι προφανές ότι ένας μαθητής πρέπει να δίνει προσοχή και να αντιμετωπίζει με επιμέλεια όλα τα μαθήματα, γιατί μόνο έτσι θα μορφωθεί σφαιρικά και θα ανακαλύψει τις πτυχές των ικανοτήτων και των ταλέντων του. Όλα λοιπόν βρίσκονται σε μια δυναμική κατάσταση εξέλιξης και προόδου. Είμαστε ακόμη στην αρχή, λένε μερικοί!
ΠΡΟΣΟΝΤΑ ΜΑΘΗΤΗ Προκειμένου λοιπόν ο μαθητής, να κατακτήσει τη γνώση, πρέπει να έχει κάποια προσόντα. Χωρίς αυτά τα προσόντα κάθε προσπάθεια είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Τα προσόντα αυτά είναι: Α) Νόηση, Β) Θέληση Γ) Συναίσθημα Αρχίζοντας από την νόηση, μπορούμε να πούμε ότι η δύναμη του νου καθορίζει την ταχύτητα, το βάθος το εύρος αλλά και την ποιότητα (συγκρότηση) των γνώσεων που μπορεί να κατακτήσει. Η θέληση είναι επίσης απαραίτητη για την απόφαση τον κόπο, γενικά τις θυσίες που θα απαιτήσει η πνευματική προσπάθεια. Η Θέληση στηρίζεται στο κίνητρο, στους στόχους στα όνειρα του μικρού μαθητή. Όλα αυτά τα καλλιεργεί η φαντασία, που πηγάζει από το συναίσθημα, το όραμα...Χωρίς συναίσθημα, χωρίς αγάπη δεν γίνεται τίποτα. Η φαντασία έχει πολλαπλάσια δύναμη από κάθε λογική και κάθε πρέπει...!!! Στο συναίσθημα, στην αγάπη δηλαδή, και στη φαντασία που πηγάζει από το ¨μου αρέσει¨ στηρίζεται το ¨θέλω¨, στηρίζεται η προσπάθεια. Καταλαβαίνουμε λοιπόν, πως εδώ πρέπει ο γονιός να εστιάσει κατά πρώτον την προσπάθειά του. Πρέπει να θεμελιώσει αξίες και να δείξει στο παιδί του την ομορφιά των επιτευγμάτων του ανθρώπου, αλλά και το μεγαλείο της φύσης που μας περιβάλλει. Να του εμφυσήσει το πνεύμα της αναζήτησης της έρευνας και της δημιουργικότητας, παρέχοντάς του την δυνατότητα να επιλέξει τους τομείς των ενδιαφερόντων του και να αναδείξει τις κλίσεις και τα ταλέντα του. Αλλά θα επανέλθουμε εδώ διεξοδικότερα.
ΠΡΟΣΟΝΤΑ ΔΑΣΚΑΛΟΥ Αυτός τώρα που βοηθάει τον μαθητή στη διαδικασία της μάθησης, ο μέντοράς του, πρέπει να έχει τα εξής προσόντα: Α) Γνώση, Β) Υπευθυνότητα και Γ) Συναίσθημα. Εδώ πρέπει να επισημάνουμε ότι λέγοντας ¨γνώση¨ δεν εννοούμε μόνο το αντικείμενο του μαθήματος που διαβάζει ο μαθητής, αλλά τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να τον βοηθήσουμε να μάθει αυτός ο μαθητής μας, το μάθημα του. Το ότι κάποιος γνωρίζει καλά ένα γνωστικό αντικείμενο δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι ικανός ή και κατάλληλος να το διδάξει. Πρέπει να ξέρει, απαραιτήτως και τον τρόπο. Ο Χαλίλ Γκιμπράν είχε πει ¨Ο πραγματικά σοφός δάσκαλος δεν είναι αυτός που σε σπρώχνει μέσα στον οίκο της σοφίας, αλλά αυτός που σε οδηγεί στο κατώφλι του μυαλού σου.¨. Κάπου διάβασα, πως κάποτε κατηγορήθηκε ένας δάσκαλος (Ισοκράτης) στην Αθήνα, πως δεν είχε τα προσόντα να είναι ρητοροδιδάσκαλος εφόσον ο ίδιος δεν είναι ρήτορας και δεν ρητορεύει. Τότε λοιπόν αυτός Πώς να βοηθήσεις το παιδί σου στο σχολείο – Ντούλιος Γιάννης
απάντησε - ¨Ένα μαχαίρι ακονίζεται πραγματικά, συνήθως από ένα ακόνι και όχι από ένα άλλο μαχαίρι¨. Μπορεί λοιπόν η μάνα να μη ξέρει τόσα πολλά, όσα το παιδί της χρειάζεται, μπορεί να μην ξέρει λεπτομέρειες. Ξέρει όμως να το ενθαρρύνει και να του παρασταθεί. Να το εμψυχώσει!!! Αυτό είναι ίσως πιο σπουδαίο από οτιδήποτε άλλο, το παιδί θα βρει τις απαντήσεις στα ερωτήματά του αν το θέλει. Ειδικά στην εποχή μας, οι απαντήσεις και οι πηγές περισσεύουν!!! Με τα παρά πάνω θέλω να επισημάνω πως το σημαντικό είναι ο τρόπος με τον οποίο βοηθάμε το παιδί μας και όχι οι γνώσεις και οι πληροφορίες που έχουμε να του δώσουμε. Το σημαντικό είναι να μπορέσουμε να διδάξουμε στο παιδί να μαθαίνει και να κατακτά την γνώση, με το δικό του τρόπο και το μυαλό του. Να το ενθαρρύνουμε να το κάνει. Δεν χρειάζεται η μάνα του παιδιού να υπεισέρχεται στο γνωστικό αντικείμενο του μαθήματος, κάτι τέτοιο έχει συνήθως αρνητικές συνέπειες. Οι γνώσεις του γονέα μπορεί να μην είναι απόλυτα έγκυρες, καθώς επίσης μπορεί να ξεφεύγουν από το πνεύμα και το σκοπό του μαθήματος. Ας αφήσουμε αυτήν την ευθύνη σε αυτόν που την έχει δηλ. στον δάσκαλο. Πρέπει να μάθουμε να εμπιστευόμαστε τον δάσκαλο. Στον πολιτισμένο κόσμο έτσι πρέπει να γίνεται... ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ. Το σπουδαιότερο που μπορεί να κάνει η μάνα είναι να ενθαρρύνει και να εμψυχώνει το παιδί της, χωρίς να του δημιουργεί διάφορες ψευδαισθήσεις σχετικά με τις ικανότητές του.
ΜΑΘΗΣΗ Προκειμένου ένα γνωστικό αντικείμενο να καταστεί κτήμα μας, υπόκειται σε μια διαδικασία. Η διαδικασία αυτή λέγεται μάθηση. Η μάθηση έχει τρία στάδια. Α) Κατανόηση Β) Αφομοίωση Γ) Έκφραση Στο πρώτο και τρίτο στάδιο είναι απαραίτητη η βοήθεια του δασκάλου. Το δεύτερο στάδιο είναι μοναχικό και ιδιαίτερο για τον καθένα. Όσον αφορά την έκφραση, με τον όρο δηλώνουμε κάθε έμπρακτη απόδειξη γνώσης. Η έκφραση γίνεται με την βοήθεια του λόγου (γραπτού ή προφορικού), και με κάθε άλλο μέσον έκφρασης δηλ. πρακτική εφαρμογή, εκμετάλλευση γνώσης για κατασκευές ή οτιδήποτε άλλο από εφαρμοσμένες μέχρι εικαστικές τέχνες. α) Κατανόηση. Κατανοώ σημαίνει αντιλαμβάνομαι πλήρως, σαφώς και ακριβώς τις έννοιες, αλλά και τις σχέσεις που υπάρχουν μεταξύ τους και που αποτελούν έτσι το γνωστικό αντικείμενο που μελετώ. Με την κατανόηση κάνω το πρώτο βήμα στη γνώση. Χρειάζεται καθαρό μυαλό και ενδιαφέρον για να επιτευχθεί η κατανόηση. Πρέπει εδώ να τονίσω απερίφραστα πως το μάθημα το γράφει το βιβλίο. Ο μαθητής πρέπει να διαβάσει το βιβλίο του, πρέπει να το διαβάσει διεξοδικά, πλήρως, και να λύσει όλες τις ασκήσεις με την βοήθεια των παραδειγμάτων και των εφαρμογών του. Το μάθημα μαθαίνεται από το βιβλίο, και όχι από τις σημειώσεις από τον πίνακα. Ο πίνακας υπάρχει για να εξηγήσει το βιβλίο. Το βιβλίο περιέχει όλη την ύλη που πρέπει να γνωρίζει ένας μαθητής. Αν κάποιος καθηγητής θέλει να πει κάτι πάρα πάνω, αφού έχει εξαντλήσει πλήρως την ύλη του βιβλίου, μπορεί φυσικά να το κάνει, εφ’ όσον αυτά που θα πει είναι στο πνεύμα του βιβλίου. Το πνεύμα των μαθημάτων και η ύλη που διδάσκεται στα σχολεία είναι καθορισμένα, και έχουν επιλεγεί από υπεύθυνους ανθρώπους, οι οποίοι έχουν λάβει υπ’ όψη τους πολλές παραμέτρους. Πρέπει λοιπόν οι εκπαιδευτικοί να ακολουθούν τις οδηγίες περί διδασκαλίας και ύλης, να ενημερώνονται επιμελώς και να τηρούν τα σχετικά προγράμματα. Σε όλο αυτό το στάδιο η βοήθεια του δασκάλου, του γονέα και οποιουδήποτε άλλου είναι αποδεκτή και χρήσιμη καθώς και η συνεργασία του μαθητή με άλλους συμμαθητές του. Εδώ οι πηγές τα βοηθήματα, και κάθε άλλη βοήθεια είναι αποδεκτή και χρήσιμη. Εδώ πρέπει να εστιάσουν οι γονείς την βοήθειά τους, χωρίς να γίνονται υπερβολικοί. Εννοείται ότι πρέπει να βοηθάμε (μόνο όταν είμαστε απόλυτα βέβαιοι πως ξέρουμε σωστά το αντικείμενο) και κατά προτίμηση μόνο όταν μας ζητάει την βοήθειά μας ο μαθητής. Πάντα πίστευα πως μια ώρα συζήτησης μεταξύ δύο συμμαθητών για τα μαθήματά τους είναι πολύ πιο ωφέλιμη από δύο ώρες συζήτηση με κάποιον τρίτο. Πρέπει λοιπόν η συνεργασία αυτή να ενθαρρύνεται όχι μόνο μέσα στο σχολείο αλλά και στις ελεύθερες ώρες του μαθητή στο σπίτι, εφ’ όσον είναι δυνατόν. Πώς να βοηθήσεις το παιδί σου στο σχολείο – Ντούλιος Γιάννης
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ. (Χρήση Βοηθημάτων) Στην κατανόηση ενός αντικειμένου ή στην μέθοδο εργασίας σε ένα θέμα, πολλές φορές ο μαθητής επιλέγει να χρησιμοποιήσει ένα βοήθημα. Η ορθή χρήση του βοηθήματος είναι ένα σημαντικό θέμα, που πρέπει να προσέξουν οι μαθητές, γιατί μόνο με σωστή χρήση θα έχουν όφελος από το βοήθημα, αλλιώς μάλλον κακό θα τους κάνει. Τα βοηθήματα δεν τα έχουμε για να παίρνουμε από εκεί έτοιμες τις απαντήσεις των ασκήσεων και των θεμάτων που πρέπει να αναπτύξουμε ή να λύσουμε. Τα βοηθήματα τα έχουμε για να μας δείξουν τον δρόμο, την διαδικασία, τον τρόπο σκέψης και εργασίας. Την μέθοδο εργασίας. (Βλέπουμε ότι στην λέξη ¨μέθοδος¨, η λέξη οδός είναι το βασικό συνθετικό της.) Όταν καταφέρουμε, μόνοι μας πλέον, να εργαστούμε με τον τρόπο που υποδεικνύει το βοήθημα, τότε το έχουμε αξιοποιήσει και έχουμε ωφεληθεί από αυτό. Θα δούμε λοιπόν πως εργάζεται το βοήθημα, θα καταλάβουμε πως γίνεται και πώς ολοκληρώνεται μια εργασία. Στην συνέχεια από μόνοι μας, θα εφαρμόσουμε αυτό που καταλάβαμε σε κάποια άλλη παρόμοια περίπτωση, σε κάποιο παρόμοιο θέμα. Με τον τρόπο αυτό, αυτενεργώντας και αξιοποιώντας την κρίση μας και την φαντασία μας κάνουμε κτήμα μας την καινούργια γνώση που μελετάμε. Με λίγα λόγια δεν είναι αρκετό να καταλάβουμε μόνο τι λέει το βοήθημα. Πρέπει επιπλέον, οπωσδήποτε να χρησιμοποιήσουμε αυτό που λέει, τον τρόπο που εργάζεται έτσι ώστε να αποκτήσουμε άνεση στην αντιμετώπιση του θέματος αυτού και να το αφομοιώσουμε πλήρως. β) Αφομοίωση. Μετά την κατανόηση ενός αντικειμένου μάθησης ο νους αναλαμβάνει το έργο της αφομοίωσης και της κατάταξης του καινούργιου αποκτήματος ανάμεσα στις γνώσεις του. Το συγκρίνει, το αντιπαραθέτει, το παραλληλίζει, το συνδυάζει με παλιότερες γνώσεις και το κατατάσσει ανάλογα με την αξία που του δίνει σε κάποια θέση στη μνήμη του. Το νέο αυτό αντικείμενο πολλές φορές συμπληρώνει ή αναβαθμίζει παλιότερες γνώσεις και αποθηκεύεται στην μνήμη μας με την τελευταία εξελιγμένη μορφή του. Το στάδιο αυτό της μάθησης είναι εξ ίσου σπουδαίο με την κατανόηση αλλά είναι εντελώς μοναχικό και ιδιαίτερο για κάθε μαθητή για κάθε άνθρωπο ο οποίος μαθαίνει. Το στάδιο της αφομοίωσης και της επεξεργασίας έχει μεγάλη διάρκεια. Μια γνώση είναι, πολλές φορές, αντικείμενο συνεχούς αναψηλάφησης συνεχούς αναζήτησης και επεξεργασίας μέχρι να ωριμάσει πλήρως και να φτάσει σε αυτό που λέμε εμπέδωση. γ) Έκφραση. Αν δεν βρεις την τέλεια λέξη αυτό που θα πεις δεν θα είναι αυτό που σκέφτηκες, δεν θα αποδώσεις σωστά αυτό που έμαθες! Αφού ολοκληρώθηκαν τα δύο πρώτα στάδια της μάθησης η κατανόηση και η αφομοίωση το νέο γνωστικό αντικείμενο έχει πάρει πια την θέση του μέσα στο μυαλό μας. Έχει εμπεδωθεί και έχει γίνει κτήμα μας. Απομένει πλέον το τελευταίο βήμα, το τελευταίο στάδιο. Απομένει η έκφραση. Όπως αναφέρθηκε και στα προηγούμενα, έκφραση είναι η έμπρακτη απόδειξη της γνώσης. Η γνώση μπορεί να εκφραστεί είτε μέσα από την πρακτική εφαρμογή της είτε με την βοήθεια του λόγου (γραπτά ή προφορικά). Δεν θα ασχοληθούμε εδώ με την έκφραση στον χώρο καλών και εικαστικών τεχνών, αυτός ο χώρος αποτελεί έναν ιδιαίτερο χώρο του ανθρωπίνου πνεύματος και η εξερεύνησή του αν και τόσο γοητευτική ξεφεύγει από τα πλαίσια του παρόντος. Επανερχόμαστε λοιπόν στην έκφραση της γνώσης και θα επικεντρώσουμε το ενδιαφέρον μας στον Λόγο, γιατί είναι το κύριο μέσον μετάδοσης της γνώσης, αλλά και γιατί όλες οι εξετάσεις και αξιολογήσεις των μαθητών, γίνονται με τον γραπτό ή τον προφορικό Λόγο. Η λέξη Λόγος είναι πολύσημη, είναι αρχαία ελληνική λέξη με παρουσία σε πολλές ξένες γλώσσες μέσω των παραγώγων της. Η πρώτη σημασία της είναι αυτή με την οποία την χρησιμοποιούμε εδώ, δηλ. το μέσον έκφρασης και επικοινωνίας. Η δεύτερη είναι η λογική. Μια άλλη σημασία της είναι η αιτία και ο σκοπός. Στα Μαθηματικά η λέξη αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία.
Πώς να βοηθήσεις το παιδί σου στο σχολείο – Ντούλιος Γιάννης
Η έκφραση γίνεται είτε γραπτά είτε προφορικά και χαρακτηρίζεται από τρεις βασικές παραμέτρους, την ακρίβεια, την σαφήνεια και την πληρότητα. Μοντέλα υποδειγματικής έκφρασης αποτελούν οι ορισμοί των εννοιών. Η έκφραση διδάσκεται! Οι υποδειγματικές ασκήσεις, τα παραδείγματα του βιβλίου, το ίδιο το βιβλίο, μας δείχνει πως πρέπει να μιλάμε και να γράφουμε. Πρέπει να κάνουμε εξάσκηση στον γραπτό λόγο γιατί έχει μεγάλη σημασία η εμφάνιση του γραπτού μας. Τα καθαρά γράμματα προδιαθέτουν ευμενώς τον εξεταστή. Επίσης η όλη εμφάνιση του γραπτού μας η παραγραφοποίηση, η τήρηση περιθωρίου, ο χωρισμός σε ενότητες. Πάνω από όλα όμως η ακρίβεια, η σαφήνεια και πληρότητα της έκφρασης, είναι αυτό που αποδεικνύει την ποιότητα των γνώσεών μας και την αξία μας. Μια πολύ καλή άσκηση για να καλλιεργήσουμε την έκφραση είναι η εξής. Έχουμε διαβάσει και πιστεύουμε ότι έχουμε μάθει ένα μάθημα. Βάζουμε λοιπόν σε ένα καθαρό φύλλου χαρτιού ένα θέμα που ξέρουμε καλά, δίνουμε και στον εαυτό μας έναν εύλογο χρόνο για να το απαντήσουμε. Καθόμαστε στο γραφείο μας και προσπαθούμε στον χρόνο αυτό να γράψουμε για άριστα, κάνοντας όχι μόνο τα καλύτερά μας γράμματα, αλλά εξαντλώντας όλα τα όρια σοβαρότητας και προσοχής. Το πιθανότερο είναι να αντιμετωπίσουμε απροσδόκητες δυσκολίες. Με την επανάληψη της άσκησης αυτής, σε άλλα θέματα, ξεπερνάμε τις δυσκολίες και εξοικειωνόμαστε στη διαδικασία των εξετάσεων και σιγά- σιγά αποκτάμε άνεση στο γράψιμο ανεβάζοντας την αυτοπεποίθησή μας, μειώνοντας έτσι την ανασφάλεια και τις συνέπειές της. Αν κάνουμε αυτή την άσκηση συχνά θα ανεβάσουμε πάρα πολύ την ικανότητά μας όχι μόνο να γράφουμε και να εκφράζουμε αυτά που ξέρουμε, αλλά και να διερευνάμε την γνώση μας βρίσκοντας τυχόν κενά, που με αυτόν τον τρόπο περισσότερο από κάθε άλλο φανερώνονται. Ένα σπουδαίο επίσης όφελος είναι η ταχύτητα, θα αυξηθούν η ταχύτητα και οι αυτοματισμοί στο γράψιμο, πράγμα πολύ σπουδαίο για τις εξετάσεις στις οποίες ο χρόνος συνήθως δεν μας φτάνει. Επίσης θα ήθελα να επισημάνω αυτό που έλεγαν παλιότερα οι δάσκαλοι μας, πως ¨από το πρόχειρό του φαίνεται ο μαθητής¨. Όταν λοιπόν διαβάζουμε ένα μάθημα από Ιστορία μέχρι Μαθηματικά, καλό είναι να χρησιμοποιούμε ένα πρόχειρο τετράδιο στο οποίο θα σημειώνουμε ό,τι θεωρούμε αξιόλογο, φτιάχνοντας έτσι έναν σκελετό, ένα διάγραμμα του μαθήματος, βάζοντας ταμπέλες και διευκολύνοντας την διαδικασία της αφομοίωσης και εμπέδωσης του μαθήματος. Αυτός ο τρόπος βοηθάει πολύ, ειδικά αν φτιάχνουμε και διαγράμματα γιατί μας παρέχει και κάποια οπτική παράσταση η οποία βοηθάει. Το τετράδιο του μαθητή θα μπορούσε να είναι μια εικόνα του πίνακα όπου γράφει ο δάσκαλος στο σχολείο. Θα είναι ευχής έργο να κάνει ο δάσκαλος σωστή χρήση του πίνακα και να βοηθάει έτσι, με το παράδειγμα του και τους μαθητές στη σωστή χρήση του τετραδίου τους. Μερικά παιδιά δεν μαθαίνουν ποτέ να χρησιμοποιούν το τετράδιό τους.
Πώς να βοηθήσεις το παιδί σου στο σχολείο – Ντούλιος Γιάννης
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ – ΑΓΑΠΗ – ΜΑΘΗΣΗ Το παιδί μαθαίνει πιο εύκολα, πιο γρήγορα και πολύ πιο αποτελεσματικά από όσο φαντάζεται ένας ενήλικος. Αρκεί να το ενδιαφέρει αυτό που μελετάει!!!
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ, ΕΔΩ…
Πώς να βοηθήσεις το παιδί σου στο σχολείο – Ντούλιος Γιάννης