Diane von Furstenberg @ Portrait Documentaries

Portrait Documentaries

Furstenberg

PortraitDocumentaries pdocumentaries@gmail.com int e rview

THANASIS LALAS thlalas@zoobidon.com P Hot og raphER

nikiforos

nikiforos12a@gmail.com a rt dire c t or

dionisis theodosis dntcreative@gmail.com t e x t e dit or

DINA samothraki nsamothraki@yahoo.gr

Εκδόσεις Αρμός 01

Οι ψυχοσεξουαλικές αλλαγές στην Εφηβεία / Χριστίνα Μιχαλοπούλου-Γιώργος Κίσσας

02

Συντροφικότητα αποχωρισμός / Τρύφων Ζαχαριάδης

03

Σημερινές Ελληνίδες με πανάρχαια ονόματα / Ελένη Λαδιά

04

Συστημοκεντρική ομαδική ψυχοθεραπεία / Yvonne Agazarian

05

Η μία και η άλλη / Γιάννης Βαϊτσάρας

06

Να παντρευτεί κανείς ή να μη παντρευτεί; / Ματθαίος Γιωσαφάτ

07

Έρωτας ή τίποτα / Δημήτρης Καραγιάννης

08

Ψυχολογικές παγίδες / Μιχάλης Χαντάς

09

Τα ελληνικά ποιήματα του Οσίπ Μαντελστάμ / Οσίπ Μαντελστάμ

10

Έρχομαι από μακριά / Κώστας Ζουράρις

11

Όλα είναι δρόμος / π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος

12

Μικρές ανάσες / Ελένη Καραγιάννη

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΡΜΟΣ ΑΘΗΝΑ: Μαυροκορδάτου 11, τ.κ. 106 78, τηλ.: 210 3304196 - 210 3830604, fax: 210 3819439 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Πρασακάκη 5, τ.κ. 546 22 τηλ.: 2310-220992, fax: 2310-220910 Παραγγελίες: orders@armosbooks.gr | www.armosbooks.gr | info@armosbooks.gr

sceneone

On our way to the DVF Headquarters.

440W 14th street, New York, NY 10014 West Village, Meat Packing District

scenetwo

The Studio. Making fashion history in New York City and the world

inter

07 Diane von

rview

pages 32

Furstenberg

Diane von Furstenberg What do your children represent for you?

My children are my life. I have a son, a daughter and three grandchildren. I had my son and daughter by the time I was 24, so all my grown life I have been surrounded by children. They have always been very very close to me and the most important thing in my life… although, of course, not the only thing.

believe that there is a set rule. It just depends on life at that moment. When it is love, which is often a fantasy to be fulfilled, your partner is the object of your fantasy, so you become one and inseparable. And then, in some cases, people surprise you, because they love you so much that you decide to accept their love and marry, even though you know you are totally different and it will, most certainly, not last.

How was the environment that you grew up in?

As a child, I remember many things about my mother and father. At 20, my mother was deported and placed in a concentration camp for 14 months.

When she returned, she weighed 29 kilos. Soon after, she married and, although the doctors had said that she would not be able to have children, I was born. My father, even after the war, was quite well off, but I could feel that something was different.

Why did you keep the surname of your first husband?

I started my business with my first husband and that was his name and it was beautiful, so I kept it. But even more important, it is the name of my children.

Were you planning to have children of your own or was it a surprise?

No, they were complete surprises.

At 20, I was working in Rome for an Italian industrialist in the world of fashion. When my boyfriend, who was living in the United States, found out that I was pregnant, he came to Rome and we were engaged. At that time, there was no talk of marriage. It was later that we moved to America, got married and our son was born.

Do we marry opposites or someone with similarities?

I do not know because every relationship is different. I do not 40 | Portrait Documentaries

What is beautiful for you?

Truth, anything that is true…. and Greek! You remember, you once told me that in Greek truth is something that cannot fall into oblivion (a-letheia), that we cannot forget… Greek is a very beautiful language.

When did you find what you were going to do in your life?

It was truly by accident. I did not know what I wanted to do but I knew the kind of woman I wanted to be; so I became that woman, and then Fashion was just something that followed. I took it, I embraced it and I became good at it.

So, actually, do you believe that our chance in life is created through accidents?

Yes, I believe all is a matter of fate.

νταϊάν φον φίρστενμπεργκ Τι αντιπροσωπεύουν για σας τα παιδιά σας; Τα παιδιά μου είναι η ζωή μου. Έχω ένα γιο, μία κόρη και τρία εγγόνια! Μέχρι τα 24 μου είχα ήδη γεννήσει τα παιδιά μου, οπότε όλη την ενήλικη ζωή μου την έχω περάσει περιτριγυρισμένη από παιδιά. Πάντα ήταν πολύ κοντά μου και πάντα θα είναι το σημαντικότερο πράγμα στη ζωή μου, αλλά φυσικά όχι το μόνο. Πώς ήταν το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώσατε; Έχω πολλές αναμνήσεις από τους γονείς μου από τότε που ήμουν παιδί. Η μητέρα μου, όταν ήταν 20 χρονών, οδηγήθηκε σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης για 14 μήνες. Όταν επέστρεψε, ζύγιζε 29 κιλά. Λίγο αργότερα, παντρεύτηκε και, παρόλο που οι γιατροί τής είπαν πως δεν μπορεί να κάνει παιδιά, γεννήθηκα εγώ. Ο πατέρας μου, ακόμα και μετά τον πόλεμο, είχε αρκετή οικονομική άνεση... αλλά παρ’ όλα αυτά εγώ αισθανόμουν ότι κάτι είχε αλλάξει, τα πράγματα δεν ήταν όπως πριν. Μου αρέσει ο τρόπος που διηγείστε... Σαν να τραβάτε φράσεις τυχαίες από τη μνήμη σας... Θέλατε να κάνετε παιδιά ή ήταν έκπληξη για σας όταν μείνατε έγκυος; Όχι, ήρθαν σαν εκπλήξεις και τα δύο παιδιά μου. Στα είκοσί μου δούλευα στη Ρώμη για έναν Ιταλό βιομήχανο στο χώρο της μόδας. Όταν ο φίλος μου, ο οποίος ζούσε στις ΗΠΑ, έμαθε πως ήμουν έγκυος, επέστρεψε στη Ρώμη και αρραβωνιαστήκαμε. Εκείνη την περίοδο δεν κάναμε καμιά κουβέντα για γάμο. Αργότερα, όταν μετακομίσαμε και οι δύο μόνιμα στην Αμερική, παντρευτήκαμε και γεννήθηκε ο γιος μας. Παντρευόμαστε ανθρώπους αντίθετους από εμάς ή αυτούς που μας μοιάζουν;

Δεν μπορώ να απαντήσω σ’ αυτή την ερώτηση γενικά... Κάθε σχέση που κάνουμε είναι διαφορετική. Δεν πιστεύω πως υπάρχουν κανόνες σ’ αυτά. Εξαρτάται πολύ από τη συγκυρία της στιγμής. Υπάρχει έρωτας και ανάλογα με την ένταση του έρωτα, κάποιες φορές δημιουργείται μια φαντασίωση που ζητάει να εκπληρωθεί... Με τον σύντροφο, που είναι το αντικείμενο της έντονης αυτής αγάπης, γινόμαστε για ανεξήγητους λόγους αχώριστοι, γινόμαστε ένα. Και τότε, κάποιες φορές που οι άνθρωποι μας εκπλήσσουν εκφράζοντας την έντονη αγάπη τους, που μας αγαπούν τόσο πολύ και το αισθανόμαστε, αποφασίζουμε να δεχτούμε να παντρευτούμε, ακόμα και αν ξέρουμε πως είμαστε τελείως διαφορετικοί και πως ο γάμος αυτός βέβαια δεν θα διαρκέσει μια ζωή. Γιατί κρατήσατε το επώνυμο του πρώτου συζύγου σας; Ξεκίνησα την επιχείρησή μου με τον πρώτο μου σύζυγο και αυτό ήταν το επίθετό του και πάνω απ’ όλα το θεωρώ πολύ όμορφο σαν όνομα και το κράτησα. Αλλά το πιο σημαντικό, το κυριότερο, αυτό είναι το επώνυμο των παιδιών μου. Τι είναι όμορφο για σας; Η αλήθεια, οτιδήποτε αληθινό... και ελληνικό! (γέλια) Μιαν άλλη φορά μού είχες πει, αν θυμάσαι, ότι στα Ελληνικά αλήθεια είναι ό,τι δεν πεθαίνει στη λήθη, ό,τι δεν μπορούμε να ξεχάσουμε... Τα Ελληνικά είναι πανέμορφη γλώσσα. Πότε καταλάβατε τι θέλατε να κάνετε στη ζωή σας, ποιο δρόμο έπρεπε να τραβήξετε; Ήταν πραγματικά γέννημα της τύχης η πορεία της ζωής μου. Δεν ήξερα τι ήθελα να κάνω, αλλά ήξερα το είδος της γυναίκας που ήθελα να είμαι, και έγινα αυτή η γυναίκα που ήθελα και ονειρευόμουν να είμαι. Αυτό προPortrait Documentaries | 41

Diane von Furstenberg That is why we have to be very clear with ourselves so that we can see the signs and embrace them. When things are not so good or when something bad happens, you must just say, “Ok, but maybe this is actually something good.

One door closes, the other one opens”.

But the first thing is that I take full responsibility and examine all sides of a situation. Then I make a decision.

I never allow myself to be irresolute.

A decision that later proves itself to be wrong, is better than not deciding at all…

How did you learn that?

I learned that from my mother. She taught me two very important things.

One is that fear is not an option; it is a handicap. She would never allow me to be afraid. If I were afraid of the dark, she would put me in a dark closet. At first I would cry, and then I would realize that there is no reason to be afraid of the dark.

In looking back, was there in your life a moment of sorrow or sadness that has affected your life and the person you are today?

No, because I choose not to remember sad things. My memory changes the sad things and I do not remember what caused the pain. Of course I remember that I was in pain, but I only look at everything surrounding those difficult moments as positive.

Now, is there something you are really afraid of?

Now, the only thing I am afraid of is that my children might suffer.

Is there anything else that you learned from your mother?

The other thing my mother taught me is that “impossible” is not a word, therefore it does not exist in our vocabulary.

Does our society want to make us scared?

Maybe yes, but I control my own life to the best that I can and that’s it. Society does not affect me.

When you are in front of a dilemma, what do you do, how do you react?

I accept the reality of a situation and I take full responsibility. Then, I look at my options and I make a choice.

42 | Portrait Documentaries

Do you enjoy walks in the past?

Yes. Right now, I am finishing a book I have written. I like to walk in the past but I like to connect it to the present and my vision of the future. I am not nostalgic by nature, but I think that, as you go through life, every year is another layer added to your mattress of memories and you can find comfort there. My past is important, because it is who I am now. But one must never forget that everything is connected – the past, the present and the future.

They are all one.

Why should we remember?

If we do not remember, we do not think. We cannot separate things.

The past is a part of the present and the future, so if you do not remember, you cannot read and understand, you cannot write and be understood, you cannot do anything.

νταϊάν φον φίρστενμπεργκ ηγήθηκε όποιας απόφασής μου... Η Μόδα ήταν κάτι που ακολούθησε. Βέβαια ήταν ένα γεγονός η ανακάλυψη της Μόδας... Το δέχτηκα, το αγκάλιασα και έγινα καλή σ’ αυτό! Πιστεύετε στην τύχη; Τα ατυχήματα μπορούν κάποιες φορές να είναι η τύχη μας; Ναι, πιστεύω ότι όλα είναι πεπρωμένο, ακόμα και τα ατυχήματα. Αυτός είναι ο λόγος που πρέπει όλοι μας να είμαστε πολύ σαφείς και ειλικρινείς με τους εαυτούς μας, ώστε να μπορούμε να δούμε και να εντοπίσουμε τα σημάδια και μετά να τα εκμεταλλευτούμε. Όταν τα πράγματα δεν πηγαίνουν και τόσο καλά ή όταν κάτι κακό συμβαίνει, πρέπει να λέμε: «Ίσως αυτό να είναι καλό... Μια πόρτα κλείνει και μια άλλη ανοίγει». Αυτό σάς το έμαθε η ζωή ή είναι του χαρακτήρα σας; Μου το έμαθε η μητέρα μου. Αυτή μού δίδαξε δύο πολύ σημαντικά πράγματα στη ζωή. Το πρώτο ήταν: «Ο φόβος δεν είναι επιλογή, είναι αναπηρία». Ποτέ δεν με άφηνε να πνίγομαι στους φόβους μου. Εάν φοβόμουν το σκοτάδι, με έβαζε με το ζόρι σε μια σκοτεινή ντουλάπα. Στην αρχή έκλαιγα και μετά καταλάβαινα πως δεν υπάρχει λόγος να φοβάμαι το σκοτάδι. Τώρα δεν φοβάστε τίποτα; Τώρα το μόνο πράγμα που φοβάμαι αληθινά, είναι μήπως πάθουν κάτι τα παιδιά μου... Δεν θέλω ποτέ τα παιδιά μου να υποφέρουν. Το δεύτερο που σας έμαθε η μητέρα σας; Το άλλο που με δίδαξε ήταν ότι το «αδύνατον» δεν είναι λέξη και γι’ αυτό δεν υπάρχει στο λεξιλόγιό μας. (χαμογελάει) Πιστεύετε πως η εξουσία και η κοινωνία για να υπάρξει μάς θέλει φοβισμένους;

Ίσως ναι, αλλά ελέγχω τη ζωή μου όσο καλύτερα μπορώ και αυτό με σώζει. Η κοινωνία και κατ’ επέκταση η εξουσία δεν με επηρεάζει, παρ’ όλες τις προσπάθειες και τους μηχανισμούς της. Όταν βρίσκεστε μπροστά σε ένα δίλημμα, τί κάνετε, πώς αντιδράτε; Αποδέχομαι την πραγματικότητα της κατάστασης και αναλαμβάνω πλήρως την ευθύνη. Στη συνέχεια, μελετάω τις επιλογές μου και επιλέγω τι θα κάνω. Αλλά το πρώτο πράγμα είναι να αναλαμβάνω την πλήρη ευθύνη και να εξετάζω όλες τις πλευρές μιας κατάστασης. Μετά αποφασίζω... Ποτέ δεν αφήνω την αναποφασιστικότητα να με καθορίσει. Ακόμα και μια απόφαση που αποδεικνύεται εκ των υστέρων λάθος, είναι προτιμότερη από μια «μη απόφαση»... Κοιτώντας πίσω στο χρόνο, έχει υπάρξει ποτέ κάποια στιγμή θλίψης ή στενοχώριας στη ζωή σας που να την κουβαλάτε και να σας επηρεάζει μέχρι σήμερα; Όχι, γιατί επιλέγω να μη θυμάμαι θλιβερά πράγματα. Στη μνήμη μου μεταμορφώνονται τα θλιβερά και δεν θυμάμαι ποτέ τι μου προκάλεσε πόνο. Φυσικά και θυμάμαι ότι «πόνεσα» κάποιες στιγμές, αλλά πάντα το κάθε τι γύρω από τις δύσκολες ώρες το μεταμορφώνω σε θετικό. Σας αρέσουν οι «βόλτες» στο παρελθόν; Ναι. Άλλωστε τώρα τελειώνω ένα βιβλίο που έγραψα. Μου αρέσει η βόλτα στο παρελθόν, αλλά μού αρέσει να τo συνδέω με το παρόν και με το όραμά μου για το μέλλον. Δεν είμαι νοσταλγικός άνθρωπος από τη φύση μου, αλλά νομίζω πως, καθώς η ζωή περνάει, ο κάθε χρόνος προσθέτει ένα επίπεδο στο στρώμα των αναμνήσεων του καθενός. Οι αναμνήσεις είναι ένα μέρος όπου νιώθουμε άνετα. Το παρελθόν είναι σημαντικό για Portrait Documentaries | 43

Diane von Furstenberg What is your very first memory?

My very first memory is that of my brother when he was born. I was five and a half when my mother went to the hospital to have my brother.

If you were to loose all your memories, what would you want not to forget? What memory is necessary for you to build your life over?

Love. The memory of the love I have received.

Is there something your eyes have seen that you would not want to forget?

Color. As you can tell, I love colors.

That is why I love your paintings!

Is there something that you have heard that is very important, that you would not want to forget?

No, not something that I have heard, rather something that I felt. At first, I was going to say, hearing the words “I love you”, but I think it is more important to remember the feeling one has of being loved.

Is a person that learns how to walk in the darkness stronger than a person who learns how to walk in the light?

The truth is that after a while the darkness is not so dark because you get used to the darkness, so at the end it is how you walk not where you walk.

Do you believe that if your parents were other people, you would be a different person today?

Definitely yes. My mother and father were very special. The fact that my 44 | Portrait Documentaries

mother was a prisoner of war when she was 20 and that she came back weighing 29 kilos and survived against all odds, has given me great strength in life. She always said that God saved her so that she could give me life, and by giving me life, I gave her life again.

How was she saved, how did she survive?

I do not know; she just did.

Did you speak at home about these things?

Yes, we spoke about it but not to expose me to the evil she had endured.

She only wanted to expose me to the positive souvenirs of life and the memories and camaraderie she had experienced with so many. It was this that kept her alive.

Have you understood what one gains experiencing such difficult circumstances in life?

Some people do and some people do not, but I have learned one thing and I have it for certain: the quality of a survivor is linked to his or her capacity to forgive and move on.

So, at the end, did you ever understand how a human being can survive even under so difficult situations as in your mother’s case?

Do they survive because of the strength of the mind or because of the strength of the soul?

I don’t know, I don’t know why my mother survived. When I asked her, “How have you survived?” she said, “You know, it’s like it was raining, and I would just go between the raindrops”.

νταϊάν φον φίρστενμπεργκ μένα διότι είναι αυτό που είμαι τώρα. Άλλωστε, ποτέ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα πάντα είναι συνδεδεμένα − το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, όλα είναι ένα.

Η αλήθεια είναι ότι μετά από λίγο το σκοτάδι δεν είναι τόσο σκοτεινό, γιατί το συνηθίζεις, οπότε στο τέλος μετράει ότι έμαθες να περπατάς και όχι πού περπατάς.

Γιατί είναι αναγκαία η μνήμη; Εάν δεν θυμόμασταν, δεν θα σκεφτόμασταν. Δεν μπορούμε να χωρίζουμε τα πράγματα. Το παρελθόν είναι μέρος του παρόντος και του μέλλοντος· οπότε, αν δεν θυμόμασταν, δεν θα μπορούσαμε να διαβάσουμε, να σκεφτούμε, να γράψουμε, να γίνουμε κατανοητοί, δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα. Το παρόν και το μέλλον μας θα ήταν στο κενό.

Πιστεύετε ότι, εάν οι γονείς σας ήταν διαφορετικοί άνθρωποι, θα ήσασταν ένα διαφορετικό άτομο σήμερα; Σίγουρα ναι. Οι γονείς είναι για μένα ισχυρή επιρροή. Οι γονείς μου ήταν πολύ ξεχωριστοί άνθρωποι. Το γεγονός ότι η μητέρα μου στα 20 της χρόνια, στον πόλεμο, φυλακίστηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης και επέζησε ενάντια σε όλες τις πιθανότητες, μου έχει δώσει πολλή δύναμη στη ζωή μου. Και πάντα μού έλεγε: «Ο Θεός με έσωσε γιά να δώσω ζωή σε σένα και, δίνοντας ζωή σε σένα, να δώσεις κι εσύ ξανά ζωή σε μένα».

Ποια είναι η πρώτη μνήμη της ζωής σας; Η μέρα που γεννήθηκε ο αδερφός μου. Ήμουν πεντέμισι χρονών όταν η μητέρα μου πήγε στο νοσοκομείο για να γεννήσει. Εάν χάνατε τη μνήμη σας, τι δεν θα θέλατε να ξεχάσετε; Ποια μνήμη σάς είναι αναγκαία για να συνεχίσετε και να ξαναχτίσετε τη ζωή σας; Η μνήμη της αγάπης που πήρα στη ζωή μου. Υπάρχει κάτι που έχουν δει τα μάτια σας και δεν θα θέλατε να το ξεχάσετε ποτέ; Τα χρώματα. Όπως μπορείτε να καταλάβετε, λατρεύω τα χρώματα. Γι’ αυτό λατρεύω και τη ζωγραφική σας! Κάτι που έχετε ακούσει, που δεν θα θέλατε να το ξεχάσετε ποτέ; Όχι τόσο κάτι που έχω ακούσει, όσο κάτι που έχω νιώσει. Θα έλεγα, δηλαδή, όταν άκουσα τις λέξεις «σ’ αγαπώ» για πρώτη φορά, αλλά πιστεύω ότι το συναίσθημα που νιώθει κάποιος όταν αγαπιέται είναι σημαντικότερο από τον ήχο της λέξης. Είναι πιο δυνατό ένα άτομο που μαθαίνει να περπατάει στο σκοτάδι από αυτό που περπατάει στο φως με άνεση;

Πώς σώθηκε; Πώς επέζησε; Σας μίλησε γι’ αυτή την εμπειρία της ζωής της; Δεν ξέρω, απλώς επέζησε. Ποτέ δε μίλαγε για την τραγική αυτή εμπειρία. Δεν μιλούσατε στο σπίτι γι’ αυτά τα θέματα; Μιλούσαμε για όλα, αλλά όχι για να μου εκθέσει το κακό που είχε υποστεί. Ήθελε μόνο να μου αφηγείται τις θετικές αναμνήσεις από τη ζωή της, ό,τι καλό θυμόταν· και μιλούσε μόνο για τους πολλούς ανθρώπους που ένιωσε συντροφικότητα μαζί τους. Αυτά την κράτησαν ζωντανή. Έχετε καταλάβει τί κερδίζει κανείς όταν βιώνει τέτοιες δύσκολες καταστάσεις στη ζωή; Δεν κερδίζουν όλοι το ίδιο... Μερικοί καταλαβαίνουν κάτι από τη ζωή και άλλοι όχι. Πολλοί ζουν χωρίς να καταλαβαίνουν. Ένα πράγμα που έχω μάθει είναι ότι o χαρακτήρας ενός επιζήσαντος συνδέεται με την ικανότητά του (ή της) να συγχωρεί και να προχωράει μπροστά.

Portrait Documentaries | 45

Diane von Furstenberg It is also luck, I am sure. But somebody once told me something which I love.

His name is Vartan Gregorian, he is Armenian and he was the President of Brown University. When Armenians were persecuted, he was left with his grandmother. As a little boy, his grandmother told him: “Two things you have to remember in life. One thing is kismet, and that is destiny, it is what is written, and you have no control over that. And the other thing is your character. That is something you have 100% control of. You can lose your mother, you can lose your health, you can lose your wealth, you can lose everything, but you can never lose your character.”

For me what is right is the truth. For others it may be something completely different. It is not for me to say.

So, if you do not have the appropriate character, then your talent may not become what it is meant to become?

Exactly, because character is more important than talent. In a way, it guides and controls one’s talent.

Do accidents happen?

Accidents, of course, but you cannot prevent that.

Were you ever in a dangerous position risking to lose your character?

You never really think about your character in that way. I didn’t even know I had character and I never thought of what character is. No, thank God, I was never exposed to losing my character. I was never under torture; I was never under those pressures where you could really lose it. You could lose your character with drugs too, I guess. As a rule I don’t like to lose control.

Is there wrong and what is wrong?

I do not know and I do not judge.

46 | Portrait Documentaries

Do you sometimes find that you made a mistake?

Yes, I have made many mistakes.

Do we sometimes make something wrong into right and what would that be?

It is in my character to transform. I transform a negative situation into something positive and that is why, when I look back, I do not remember it as bad. Sometimes I even forget that things started as bad.

Do you believe in luck more than accidents?

I do believe in luck. I believe in karma.

I believe in good and I believe that generosity and good will give you protection, but there are accidents and there is nothing one can do about that.

Can you really say that somebody can be trained not to be afraid? Ι think so.

Or, is fear something that comes from within us?

Well, I believe that most of it is genetic, but for me lack of fear comes through education.

What else comes within us when we are born? For example, is talent something that is within us?

νταϊάν φον φίρστενμπεργκ Έχετε καταλάβει τελικά πώς ένας άνθρωπος καταφέρνει να επιβιώσει στα δύσκολα; Επιβιώνουμε λόγω της δύναμης του μυαλού ή της ψυχής μας; Δεν ξέρω, δεν ξέρω πώς κατάφερε και επέζησε η μητέρα μου. Όταν την ρώτησα: «Πώς επιβίωσες;», μου είπε, «Ξέρεις... ήταν σαν να έβρεχε και εγώ περπατούσα ανάμεσα στις σταγόνες της βροχής χωρίς να βρέχομαι». Ήταν και θέμα τύχης, είμαι σίγουρη. Αλλά κάποιος κάποτε μού είπε κάτι που το λατρεύω, όποτε το ξανασκέφτομαι. Το όνομα αυτού του ανθρώπου είναι Vartan Gregorian, Αρμένιος, και ήταν πρόεδρος του Πανεπιστημίου Brown. Μετά τις διώξεις των Αρμενίων, αυτός έμεινε με τη γιαγιά του. Όταν ήταν μικρός, λοιπόν, η γιαγιά του του είπε: «Δύο πράγματα πρέπει να θυμάσαι στη ζωή σου. Το ένα είναι το ‘κισμέτ’, αυτό που λέμε ‘πεπρωμένο’, που είναι γραμμένο και δεν έχεις κανένα έλεγχο πάνω του. Και το δεύτερο είναι ο χαρακτήρας... Σ’ αυτό έχουμε 100% τον έλεγχο εμείς. Μπορεί να χάσεις τη μητέρα σου, την υγεία σου, τον πλούτο σου, μπορεί να χάσεις τα πάντα... αλλά ποτέ δεν πρέπει να χάσεις τον χαρακτήρα σου».

κες όπου θα μπορούσα να τον είχα χάσει. Μπορείς, φαντάζομαι, να τον χάσεις παίρνοντας ναρκωτικά αλλά, κατά κανόνα, δεν μου αρέσει να χάνω τον έλεγχο.

Εγώ λέω ότι, αν δεν έχεις τον ανάλογο χαρακτήρα, το ταλέντο από μόνο του δεν μπορεί να σε κάνει αυτό που ονειρεύεσαι να γίνεις. Ακριβώς, γιατί ο χαρακτήρας είναι πιο σημαντικός από το ταλέντο. Κατά κάποιο τρόπο, ελέγχει και καθοδηγεί το ταλέντο.

Πιστεύετε πιο πολύ στην τύχη ή στα ατυχήματα; Πιστεύω στην τύχη. Πιστεύω στο «κάρμα». Πιστεύω στο καλό... Πιστεύω ότι η γενναιοδωρία και η καλοσύνη θα σε προστατεύσουν από τις οδυνηρές συνέπειες των ατυχημάτων, γιατί ό,τι και αν κάνουμε, ατυχήματα θα μας συμβούν. Δεν μπορούμε να ελέγξουμε τις άτυχες στιγμές μας. Την τύχη μας, όμως, την προκαλούμε.

Κινδυνέψατε κάποιες στιγμές να χάσετε το χαρακτήρα σας; Ποτέ δεν σκέφτομαι με αυτό τον τρόπο το χαρακτήρα μου. Ούτε καν ήξερα ότι είχα χαρακτήρα και ποτέ δεν σκέφτηκα τι είναι χαρακτήρας. Αλλά, δόξα τω Θεώ, όχι, ποτέ δεν έχω εκτεθεί σε καταστάσεις που θα με έκαναν να χάσω το χαρακτήρα μου. Δεν με βασάνισαν ποτέ, δεν υπήρξα ποτέ υπό συνθή-

Υπάρχει λάθος στη ζωή: Τι είναι λάθος; Δεν ξέρω και δεν κρίνω. Για μένα το σωστό είναι η αλήθεια. Για άλλους μπορεί το σωστό να είναι κάτι τελείως διαφορετικό. Καταλαβαίνετε πότε κάνετε λάθη; Ναι, έχω κάνει πολλά λάθη. Το λάθος μπορούμε να το μετατρέψουμε σε σωστό; Είναι στο χαρακτήρα μου να μετατρέπω τα πράγματα σε κάτι άλλο, να μεταμορφώνω το λάθος σε σωστό. Θα μετατρέψω πάση θυσία μιαν αρνητική κατάσταση σε κάτι θετικό και γι’ αυτό, όταν κοιτάω πίσω, δεν θυμάμαι τα λάθη μου. Μερικές φορές ξεχνάω ακόμα και ότι κάποια πράγματα άρχισαν από κάτι κακό. Ατυχήματα είχατε στη ζωή σας; Ατυχήματα; Φυσικά. Αυτό δεν μπορεί κανείς να το αποτρέψει.

Πιστεύετε ότι μπορεί κάποιος να εκπαιδευτεί να μη φοβάται; Ναι, το πιστεύω. Ο φόβος από πού πηγάζει; Νομίζω, ο φόβος είναι θέμα γονιδίων, αλPortrait Documentaries | 47

Diane von Furstenberg I don’t know. I think talent is a combination of things that partly we are born with and partly we develop. I don’t know what is genetic and what is not. It’s so funny, because sometimes you see my granddaughter and she would do something just like my mother. I mean, they had never even met or known each other.

Can we say that talent exists, and what is it?

Talent exists, it is a gift. You have a gift. I used to think that everything and everybody was the same, but not now. It is not just a question of opportunity and training. It is not true. Some people are smart, and some people are not smart. It is just like nature, you know? Some trees are strong and some trees are not strong and some trees are born weak and become strong. They are as different as people.

Why would this discrimination exist, some people having talent but some people just not?

For the same reason with a plant.

Some plants smell and some plants do not smell. They are just different.

Doesn’t that seem unfair?

I do not know. It is just the reality of life. Reality is reality. It is what it is.

May be the plant that does not smell has other characteristics and lives longer, or whatever. I mean, it is what it is. You cannot deny the reality.

Does every human being come to this life bringing something with them?

Every human being is a result of 48 | Portrait Documentaries

pollination, the result of two people.

It is a result of circumstances. It is a result of DNA. Every single person is a different human being, with a different story and a different DNA. Are hell and paradise within our limits or outside our limits?

I can’t say because I don’t believe in either.

Don’t you believe in God? Yes, I believe in God, but I don’t believe in paradise and hell. No. What is God? God is the manifestation of life. God is inside you. But at this right moment I think that maybe monotheism is not a good idea.

Is polytheism a better idea?

I think so. Because when there was polytheism, there was not any of this craziness about religion. I think religions can become dangerous.

Do you ever catch yourself thinking why all this game of life is happening?

Not anymore. I used to when I was very young. When you are young, you always ask “what is life about?”, and you feel a cosmic emptiness. Now? No, because now I am very busy with my work and I try to be dedicated and do a good job. I do not have existential questions. I do have the question of why are we destroying the planet, why is there the business of war, why guns etc, but in terms of existential emptiness, no. I think that is more when you are young.

νταϊάν φον φίρστενμπεργκ λά για μένα η έλλειψη φόβου είναι ζήτημα εκπαίδευσης. Τι είναι το ταλέντο; Θα ’λεγα ότι το ταλέντο είναι ένας συνδυασμός πραγμάτων. Γεννιόμαστε με κάτι και το υπόλοιπο το αναπτύσσουμε. Δεν ξέρω τι είναι γενετικό και τι όχι. Είναι τόσο αστείο μερικές φορές να βλέπω την εγγονή μου να κάνει κάτι ακριβώς όπως το έκανε η μητέρα μου. Και δεν έχουν γνωριστεί ή ειδωθεί ποτέ μεταξύ τους. Υπάρχει το ταλέντο; Τι είναι ταλέντο; Το ταλέντο υπάρχει, είναι δώρο. Κάποτε πίστευα ότι για τους πάντες ήταν το ίδιο... ότι όλοι γεννιόμαστε με κάποιο ταλέντο, αλλά τώρα πια δεν το πιστεύω. Δεν είναι αλήθεια πως είναι απλά θέμα ευκαιριών και κατάρτισης για να φανερωθεί το ταλέντο... Μερικοί άνθρωποι είναι έξυπνοι και μερικοί δεν είναι, μερικοί έχουν ταλέντο και κάποιοι άλλοι όχι. Όπως ακριβώς συμβαίνει και στη φύση. Μερικά δέντρα γεννιούνται δυνατά και άλλα αδύναμα, αλλά γίνονται δυνατά. Το ίδιο συμβαίνει και με τους ανθρώπους. Αν συμβαίνει αυτό, δεν είναι μιας μορφής θεϊκή αδικία; Δεν ξέρω. Αυτό είναι η ζωή, αυτό ξέρω. Γι’ αυτό ένα φυτό που δεν μυρίζει ίσως όμορφα, μπορεί να έχει άλλα χαρακτηριστικά, για παράδειγμα να ζει περισσότερο. Κάθε τι γεννιέται με κάποιες δυνατότητες και το παλεύει με βάση αυτές τις δυνατότητες. Δεν μπορείς να αρνηθείς την πραγματικότητα, αυτή είναι. Τι φέρνει μαζί του ο κάθε άνθρωπος που έρχεται στη ζωή; Κάθε άνθρωπος είναι πρώτα-πρώτα το αποτέλεσμα δύο ανθρώπων και είναι το αποτέλεσμα περιστάσεων. Είναι δηλαδή αποτέλεσμα του DNA. Κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός, με μια διαφορετική ιστορία και δια-

φορετικό DNA· και βέβαια το συγκεκριμένο DNA είναι διαφορετικό, μοναδικό, σε σχέση με το περιβάλλον και τις συνθήκες που αναπτύσσεται. Η κόλαση και ο παράδεισος είναι εντός μας ή εκτός μας; Δεν μπορώ να μιλήσω γι’ αυτό, γιατί δεν πιστεύω ούτε στην κόλαση ούτε στον παράδεισο. Στον Θεό πιστεύετε; Πιστεύω στον Θεό, αλλά όχι στην κόλαση και τον παράδεισο. Τι είναι ο Θεός για σας; Ο Θεός είναι η εκδήλωση της ζωής. Ο Θεός είναι μέσα μας, τον κουβαλάμε. Είναι ο κρίκος που μας ενώνει. Αλλά αυτή τη συγκεκριμένη στιγμή, νομίζω πως ο μονοθεϊσμός δεν είναι μια καλή ιδέα για να συνυπάρξουμε. Ο πολυθεϊσμός είναι καλύτερη ιδέα κατά τη γνώμη σας; Νομίζω πως ναι. Διότι, όταν υπήρχε πολυθεϊσμός, δεν υπήρχε αυτή η τρέλα που επικρατεί σημερα στο θέμα της θρησκείας και της τυφλής πίστης. Πιστεύω πως οι θρησκείες μπορούν να γίνουν πολύ επικίνδυνες στις μέρες μας. Το βλέπουμε όλοι. Έχετε πιάσει ποτέ τον εαυτό σας να αναρωτιέται: «Γιατί ζούμε»; Παλιότερα ναι, αλλά όχι τώρα πια. Το έκανα όταν ήμουν νεότερη. Όταν είσαι νέος, ρωτάς συνεχώς, «Τί είναι η ζωή;», και έχεις ένα υπαρξιακό κενό. Τώρα πια όχι, δεν με απασχολεί αυτό... Είμαι πάρα πολύ απασχολημένη με τη δουλειά μου και προσπαθώ να της αφιερώνω όλο το χρόνο μου, για να γίνομαι όσο το δυνατόν καλύτερη σ’ αυτό που κάνω. Αυτό με ησυχάζει. Δεν έχω υπαρξιακά ζητήματα πλέον. Με απασχολούν βέβαια άλλα ερωτήματα του τύπου: «Γιατί καταστρέPortrait Documentaries | 49

D E S I G N by t h a n a s i s l a l a s

Diane von Furstenberg Are questions more important in life than answers?

Questions are very important and very often, if there is a good question, it already has the answer.

Does an answer have a good question? Is that what a good question is?

I do not know. A good question is something that makes sense and something that is very thought through, so if a question is thought through very carefully, it already has the architecture for the answer.

If one of your grandchildren came to you today almost in agony, how would you pass that logic down to them?

Search within yourselves, that is what I tell them. I like agony in literature, I like agony in painting, but I do not like it in myself nor in the people I love. I appreciate the “angst” of Kafka, I appreciate the “angst” of Egon Schiele and I like it. I see it, because I think that it is real art to be able to express that suffering.

Have you ever thought of becoming an artist?

I do not know. If the definition of an artist is about suffering, I do not like suffering so, by nature, I would not indulge in it.

Don’t we learn about life through that?

Yes, but I process it immediately, so, if the suffering is processed, then it becomes something else. So, I do not stay in suffering, “oh, it is not fair!” etc.

I do not do that, I do not complain.

52 | Portrait Documentaries

Was there a time in your life when it was more about you and less about we and about the world?

No, it is always about me. I mean, I am in the world and I care about the world but always in relation to my adventure in this world.

How did you start getting involved with fashion?

I went to the Italian man I was working for and said, “I’m going to get married. I’m going to move to America.

Can I make a few samples from your factory, and try to see if I can sell them in America?” And that’s how I started. I would stay late at night in the factory when everybody would go. Then, with the pattern maker, I would design a few dresses. When I moved to America, I started to sell them. It was a number of circumstances working together. Before I knew it, wow, I had become a success. At the time, it seemed very simple, because there was nothing like that around, and so it became very successful very quickly, and thanks to fashion I became the woman I wanted to be; but I also made other women be who they wanted to be, because I was selling them fashion. So, from the very beginning everything became coherent.

Until then you had no idea what you would become in life? What kind of a woman you wanted to be?

I knew the kind of woman I wanted to be. I wanted to be independent, free, strong, in charge of my life, driving my own car. I had a vision, and it was that of the woman I became, but I did not know how I would get there.

νταϊάν φον φίρστενμπεργκ φουμε τον πλανήτη μας, γιατί υπάρχουν πόλεμοι, όπλα;...» Αυτά με απασχολούν τωρα πια και όχι οι απαντήσεις στο υπαρξιακό κενό. Ξέρουμε όλοι ότι είμαστε περαστικοί. Όσο ανεξήγητο κι αν είναι αυτό, αυτό είναι.

τατρέπεται σε κάτι άλλο. Έτσι βγαίνω πάντα κερδισμένη από την κατάσταση δυστυχίας... όταν δεν παραπονιέμαι ποτέ για το άδικο. Παλεύω αυτομάτως για να το μετατρέψω σε κάτι πολύ θετικό.

Για σας είναι σημαντικότερες οι ερωτήσεις ή οι απαντήσεις; Οι ερωτήσεις είναι πολύ σημαντικές και πολύ συχνά μια καλή ερώτηση περιέχει και την απάντησή της.

Υπήρξε κάποια στιγμή στη ζωή σας που κάνατε κάτι περισσότερο για τους άλλους παρά για σας; Όχι, πάντα ό,τι κάνω, το κάνω πρωταρχικά για μένα, επειδή αυτό είναι η δική μου αλήθεια. Εννοώ ότι βρίσκομαι σ’ αυτό τον κόσμο και νοιάζομαι για τον κόσμο, αλλά πάντα σε σχέση με τη δική μου περιπέτεια. Ποτέ δεν υποκρίθηκα ότι κάνω κάτι για τους άλλους εις βάρος αυτού που θέλω εγώ.

Μία μόνο απάντηση αντιστοιχεί σε μία καλή ερώτηση; Δεν ξέρω. Μια καλή ερώτηση περιέχει κάποιο νόημα και έχει μέσα της και την αρχιτεκτονική βάση της απάντησής της. Η σωστή ερώτηση έχει δύναμη αρχιτεκτονήματος. Εάν ένα από τα εγγόνια σας έρθει σε σας να εκφράσει την αγωνία του για όλα αυτά που συζητάμε, τι θα του πείτε; Ψάξε μέσα σου. Αυτό τούς λέω. Συνεχώς τα προτρέπω στο εσωτερικό ταξίδι. Για να είμαι ειλικρινής, μου αρέσει η αγωνία στη λογοτεχνία, στη ζωγραφική, αλλά δεν μου αρέσει μέσα μου ή μέσα στους ανθρώπους που αγαπάω. Εκτιμώ την αγωνία του Κάφκα, του Σίλε... και ίσως γι’ αυτό να μου αρέσουν, γι’ αυτή την αγωνία και τον πόνο που τους βασανίζει. Αυτό θεωρώ αληθινή Τέχνη. Τη δυνατότητα να εκφράσεις το βάσανο, τον πόνο και την αγωνία. Γιατί δε γίνατε καλλιτέχνης; Δεν ξέρω. Εάν ο ορισμός, η έμπνευση ενός καλλιτέχνη, είναι η οδύνη, δεν θα μου άρεσε καθόλου να είμαι καλλιτεχνης. Λόγω της φύσης μου δεν θα γινόμουν ποτέ καλλιτέχνης, αν αυτό ορίζει τον καλλιτέχνη. Η ζωή μαθαίνει από την Τέχνη ή η Τέχνη από τη ζωή; Προσωπικά καθε ερέθισμα από την Τέχνη το επεξεργάζομαι αμέσως. Έτσι ο πόνος με-

Πώς ξεκινήσατε να ασχολείστε με τη μόδα; Πήγα στον Ιταλό για τον οποίο δούλευα και του είπα: «Πρόκειται να παντρευτώ. Θα μετακομίσω στην Αμερική. Μπορώ να φτιάξω μερικά δείγματα στο εργοστάσιό σου, για να δω αν μπορώ να τα πουλήσω στην Αμερική;». Έτσι άρχισα. Έμενα για ένα διάστημα μέχρι αργά το βράδυ στο εργοστάσιο, ενώ όλοι οι υπόλοιποι σχόλαγαν. Με τη βοήθεια της σχεδιάστριας που είχε ο Ιταλός για τα δικά του μοντέλα, σχεδίασα κάποια δικά μου φορέματα. Όταν πήγα στην Αμερική, άρχισα να τα πουλάω. Ήταν μια σειρά συμπτώσεων που δούλεψαν, που έδεσαν. Πριν καλά-καλά να το καταλάβω, ήρθε η επιτυχία! Χάρη στο χώρο της μόδας έγινα η γυναίκα που ήθελα να γίνω, αλλά επίσης έκανα και άλλες γυναίκες να γίνουν αυτό που ήθελαν να γίνουν, γιατί τούς πουλούσα μόδα και μαζί μιαν ιδέα ελευθερίας και ανεξαρτησίας. Έτσι από την αρχή όλα είχαν το νόημά τους. Όλα έγιναν έτσι όπως έπρεπε. Μέχρι να καταλήξετε στη μόδα είχατε όνειρα; Πώς θέλατε να ζήσετε; Ήξερα τι είδους γυναίκα ήμουν και τι γυναίPortrait Documentaries | 53

Diane von Furstenberg When did you begin to feel like that?

Early, very early. When I was about 25.

Was there a big moment?

When I became successful very quickly and financially independent, I was always the same person, but there, I was transformed. At last, I was able to manage my life and my children with ease.

Was there a moment when you were an adolescent, in your teens, when you were against whatever was going on around you?

I was never rebellious with my parents, and I think it is because my mother, although strong, was quite fragile, and I felt I didn’t have the right to impose my caprice. I was born in an era when everybody was rebellious.

I was young; I was at school in the sixties, so everybody was rebellious.

But I always felt that if I don’t like something, I could always look for a solution, not just to rebel for rebelling.

I am not an anarchist.

Anything that has to do with fear you learned from your mom, is there something else that your mom left with you?

That is the main thing.

From your dad?

From my father I learned the meaning of the word love, unconditional love.

He loved me so much that I did not look for love elsewhere. When I was growing up, I was not looking for love because I needed love; I was looking for love as an adventure. But then I did 54 | Portrait Documentaries

find love actually, I am married to a man who really loves me, but I always looked for the adventure. The most important relationship in life is the one you have with yourself and that you have to work on it every single day.

What makes one separate and not want to be in a marriage anymore?

Because you have another fantasy, I do not know. Usually if you do not want this fantasy anymore, it is because you have another one coming.

Do you think there are people that do not have any fantasy?

I do not know. People are afraid; there are a lot of people who are afraid. Fear will isolate you, fear isolates you and limits you, but I was lucky I was always told that I was not allowed to be afraid.

Did you have the chance to meet people who were considered to be revolutionaries?

I met Václav Havel, I met Fidel Castro, but, after I met him, I didn’t like him anymore.

Are there people that you really admire?

Yes, I admire many people, but you do not always know you admire them.

They are not necessarily well known, but yes, there are a lot of people I admire. I admire a lot of women. I am very involved in an organization called “Vital Voices”, an organization that goes to all Third world countries and helps women. When you meet these women, their stories and the courage they exhibit is amazing. What they do by themselves, young, 20 years

νταϊάν φον φίρστενμπεργκ κα ήθελα να γίνω. Ανεξάρτητη, ελεύθερη, δυνατή, υπεύθυνη για τη ζωή μου, να οδηγώ εγώ το δικό μου αυτοκίνητο. Είχα ένα όραμα, αλλά δεν ήξερα πώς να φθάσω εκεί που ονειρευόμουν. Πότε αρχίσατε να νιώθετε αυτή την ανάγκη, να είστε μια γυναίκα όπως αυτή που περιγράφετε; Νωρίς, πολύ νωρίς. Στα 25 μου. Υπήρξε μια «μεγάλη» στιγμή στη ζωή σας; Η στιγμή της επιτυχίας. Όταν ήρθε η επιτυχία, τόσο γρήγορα, κι ένιωσα πλέον οικονομικά ανεξάρτητη. Πάντα ήμουν το ίδιο άτομο, αλλά εκείνη τη στιγμή μεταμορφώθηκα. Επιτέλους, ήμουν σε θέση να διαχειριστώ τη ζωή μου και τα παιδιά μου με ευκολία, μόνη μου. Υπήρξε κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της εφηβείας που επαναστατήσατε; Δεν επαναστάτησα ποτέ με τους γονείς μου. Νομίζω ότι σε αυτό έπαιξε μεγάλο ρόλο η κατάσταση της μητέρας μου... Ενώ η μητέρα μου ήταν πολύ δυνατή, ταυτοχρόνως ήταν και πολύ εύθραυστη και ένιωθα πως δεν είχα το δικαίωμα να επιβάλλω τα καπρίτσια μου σε ένα τόσο αγαπημένο και ευαίσθητο άτομο. Γεννήθηκα σε μια εποχή όπου όλοι γύρω ήταν επαναστατημένοι. Πήγαινα στο σχολείο τη δεκαετία του ’60, οπότε όλα ήταν θέμα επανάστασης και αντίδρασης στο κατεστημένο. Αλλά πάντα ένιωθα πως, όταν δεν μου άρεσε κάτι, μπορούσα να βρω τη λύση και όχι να επαναστατήσω μόνο και μόνο για να επαναστατήσω. Δεν υπήρξα ποτέ αναρχικός άνθρωπος. Το πώς να αντιμετωπίζετε το φόβο το μάθατε από τη μητέρα σας... Υπάρχει κάτι άλλο που σας έχει αφήσει ως γνώση ζωής η μητέρα σας; Αυτό είναι το κυριότερο που μου έμαθε.

Από την πλευρά του πατέρα σας, πήρατε κάτι πολύτιμο για το υπόλοιπο του βίου σας; Από τον πατέρα μου έμαθα την έννοια της λέξης «αγάπη», αγάπη άνευ όρων. Με αγαπούσε τόσο πολύ, που δεν αναζήτησα ποτέ αλλού την αγάπη. Όταν άρχισα να αναζητώ την αγάπη αλλού, την αναζητούσα ως περιπέτεια. Τώρα έχω βρει την πραγματική αγάπη, είμαι παντρεμένη με έναν άνθρωπο που πραγματικά με αγαπάει, αλλά πάντα έψαχνα την περιπέτεια. Συνεχίζω ακόμα και σήμερα να πιστεύω ότι η σημαντικότερη σχέση που έχουμε στη ζωή μας είναι αυτή με τον εαυτό μας και πρέπει να εργαζόμαστε γι’ αυτή τη σχέση συνεχώς την κάθε μέρα. Τι μας οδηγεί στην απόφαση του χωρισμού με έναν άνθρωπο που κάποτε ήμασταν ερωτευμένοι και τώρα πια όχι; Μια άλλη φαντασίωση. Δεν ξέρω. Συνήθως όταν δεν θέλεις πια την υπάρχουσα φαντασίωση, είναι γιατί μια άλλη πλησιάζει. Πιστεύετε ότι υπάρχουν άνθρωποι που δεν ζουν με τις φαντασιώσεις τους; Δεν ξέρω. Οι άνθρωποι φοβούνται πολύ· υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που φοβούνται. Ο φόβος σε απομονώνει, σε περιορίζει... Εγώ ήμουν τυχερή, γιατί πάντα, από παιδί, μου έλεγαν οι δικοί μου ότι δεν μου επιτρέπεται να φοβάμαι. Είχατε την ευκαιρία να γνωρίσετε ανθρώπους που θεωρήθηκαν επαναστάτες; Γνώρισα τον Χάβελ, τον Φιντέλ Κάστρο... αλλά μετά τη γνωριμία μας δεν μου άρεσαν πλέον όσο πριν τους γνωρίσω. Υπάρχουν άνθρωποι που θαυμάζετε; Ναι, θαυμάζω πολλούς ανθρώπους. Δεν είναι απαραίτητα διάσημοι, αλλά ναι, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι τους οποίους θαυμάPortrait Documentaries | 55

Diane von Furstenberg old in Congo and nothing stops them!

They just fight; and, meeting them, you cannot but feel very small and very humble. There are a lot of people I admire. I admire my mother very much. I admire strength. I like people who have strength and the courage of being themselves.

Was there someone that helped you? ​Not “someone” in particular. Many people helped me all along the way and all the time. The people who inspired me and continue to inspire me today are not necessarily famous, but they are people who did amazing things and see life in amazing ways.

How can someone approach a very powerful person, how does that interaction happen? How are the distances covered? ​Now, I can speak because I am in that position. Now, I am older, I am a grandmother and I am powerful and I continue to live a very full life. I like to see young people and, in general, I see people all the time. Many people find a way to reach me and, as much as I can, I like to help them. It all depends upon each individual. Like anything in life, you see something, you see a landscape, you see a flower; some people can walk in the forest and say, “oh yes, I saw some trees”, and somebody else can go into the same forest and see mushrooms and flowers and animals. It depends what glasses you choose to wear.

During the period when you were busy with The Factory, Andy 56 | Portrait Documentaries

Warhol and Velvet Underground, were there any people that were more interesting than the rest?

You know, everybody asks about Andy Warhol, but Andy Warhol was a voyeur. So, he didn’t give you anything.

He would take a picture, he would tape you, but he was an incredible voyeur.

So, he was never interesting, except for himself. His work was interesting, and today even more so, because you realize that he had a vision.

He understood the modern world more than anybody, he understood branding, and he understood fame.

I can only imagine if Andy Warhol would have known the Internet, he would have gone crazy.

How much is what you do today related with art? Does art have anything to do with all this?

Three things inspire me always, women, nature and art.

Do you think women are stronger than men?

Yes. Why is that?

Well, men are stronger physically. Men and women are two different animals.

So different that it is very difficult to even compare them. But women are incredibly strong, and sometimes they don’t show it, because of a father, because of a religion, because of a husband, but when catastrophe happens, their strength always comes out.

What impresses you more, their catastrophic power or their strength?

νταϊάν φον φίρστενμπεργκ ζω. Θαυμάζω πολλές γυναίκες. Έχω μεγάλη ανάμιξη σε έναν οργανισμό που ονομάζεται «Vital Voices», ο οποίος πηγαίνει στις χώρες του Τρίτου κόσμου και βοηθάει γυναίκες. Όταν γνωρίζεις αυτές τις γυναίκες, όταν ακούς τις ιστορίες τους και όταν νιώθεις το θάρρος που επιδεικνύουν, είναι κάτι το εκπληκτικό. Το τι κάνουν μόνες τους, νέες γυναίκες, 20 χρονών, στο Κόνγκο... τίποτα δεν τις σταματά. Απλά, αγωνίζονται. Και όταν τις γνωρίζεις, δεν μπορείς παρά να νιώσεις μικρή και ταπεινή. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που θαυμάζω. Θαυμάζω τη μητέρα μου πάρα πολύ. Γενικώς θαυμάζω τη δύναμη στον άνθρωπο. Τη δύναμη να τα βάλει με τα εμπόδια και να τα ξεπεράσει. Μου αρέσουν οι άνθρωποι με δύναμη και το κουράγιο να είναι ο εαυτός τους. Έχει υπάρξει κάποιος στη ζωή σας που σας βοήθησε; Που νιώθετε ότι τού οφείλετε; Δεν υπάρχει «κάποιος» ιδιαίτερα. Πολλοί άνθρωποι με έχουν βοηθήσει σε όλη την πορεία μου. Οι άνθρωποι που με ενέπνευσαν και συνεχίζουν να με εμπνέουν και στους οποίους οφείλω τα περισσότερα, δεν είναι διάσημοι, αλλά άνθρωποι που έκαναν καταπληκτικά πράγματα και βλέπουν τη ζωή με έναν αλλιώτικο και πολύ πιο ενδιαφέροντα τρόπο. Πώς μπορεί κάποιος άσημος να πλησιάσει έναν άνθρωπο της δύναμης, έναν άνθρωπο της εξουσίας; Πώς καλύπτονται αυτές οι αποστάσεις; Τώρα μπορώ να μιλήσω γι’ αυτό, γιατί βρίσκομαι σε αυτή τη θέση που βρίσκομαι. Τώρα που είμαι μεγαλύτερη, είμαι γιαγιά, και παράλληλα κάπως ισχυρή και συνεχίζω να έχω μια πολύ γεμάτη ζωή. Μου αρέσει πολύ να συναντώ νέους ανθρώπους και γενικά βλέπω ανθρώπους όλη την ημέρα. Πολλοί άνθρωποι βρίσκουν ένα τρόπο από μό-

νοι τους για να με πλησιάσουν και όσο μπορώ τούς βοηθάω. Όλα εξαρτώνται από τον καθένα ξεχωριστά. Τον δρόμο τον βρίσκει ο καθένας μόνος του. Δεν υπάρχει συνταγή για να βρεις τη διαδρομή που σου ταιριάζει. Αυτό ισχύει για τα πάντα στη ζωή... Παρατηρείς κάτι, βλέπεις ένα τοπίο, βλέπεις ένα λουλούδι. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να περπατήσουν μέσα στο δάσος και να πουν: «Α ναι, περπάτησα στο δάσος και είδα μερικά δέντρα»· και κάποιοι άλλοι μπορεί να πουν, «Περπάτησα στο δάσος και είδα μανιτάρια, λουλούδια, ζώα... Είδα όλη την ποίηση της φύσης...». Εξαρτάται από τα γυαλιά που διαλέγεις να φορέσεις για να δεις τη ζωή. Την περίοδο που ήσασταν κοντά στο The Factory του Andy Warhol και την περίοδο των Velvet Underground, τι είδατε; Υπήρχαν εκεί άνθρωποι ενδιαφέροντες; Όλοι θέλουν να μάθουν για τον Andy Warhol, αλλά ο Andy Warhol ήταν ένας ηδονοβλεψίας. Δεν σου έδινε ποτέ τίποτα. Σε φωτογράφιζε, σε κινηματογραφούσε, αλλά όλα αυτά σαν ένας απίστευτος ηδονοβλεψίας. Ο Andy δεν ήταν ποτέ ενδιαφέρων τύπος ανθρώπου για τους άλλους, μόνο για τον εαυτό του ήταν ενδιαφέρων. Η δουλειά του ήταν ενδιαφέρουσα και ακόμα περισσότερο στη σημερινή περίοδο, γιατί μπορούμε να καταλάβουμε πως, πίσω απο αυτή την ηδονοβλεπτική στάση του, είχε ένα όραμα. Μπόρεσε και κατάλαβε τι σημαίνει «μοντέρνος κόσμος» καλύτερα από τον καθένα, κατάλαβε τι σημαίνει branding και τι σημαίνει δόξα και φήμη. Μπορώ να φανταστώ πως, αν ο Andy μάθαινε για την ύπαρξη του Ίντερνετ σήμερα, θα τρελαινόταν. Η Τέχνη εμπνέει τη δουλειά σας; Τρία πράγματα μου δίνουν έμπνευση στη δουλειά: οι γυναίκες, η Τέχνη και η φύση. Αυτά τα τρία στοιχεία θα με εμπνέουν πάντα.

Portrait Documentaries | 57

Diane von Furstenberg Catastrophe is a big word. No, it’s their strength. I like being a woman, but being a woman is not the same in every country.

I find women somehow inspiring mainly for their strength. They inspire me and I work to inspire them. What I like to do in my work is to expose their strength. I like to make them feel confident, and I do that with my clothes. I do that with what I do. I give them confidence and when they feel confident, they look beautiful, and then everything else follows.

Do you think that by working on her faults a woman becomes more powerful and more confident?

Yes, definitely. I believe that the inner confidence that a woman develops makes her more confident in everything she does. The outside is very ephemeral. So, it is not a good thing to count too much on external beauty.

How much does the inside of us reflect the outside?

Very much. Especially when we get older. When you are young, everybody is beautiful, but when you get older, I believe your inside shows far more who and what you are.

Why is that?

Because everything you do is a reflection of who you are. What you read, what you drink, what you eat, the people you meet, the things you believe in. It’s all a reflection of yourself. The houses you live in, how you decorate your house, the paintings you like. I could go on and on.

Is the mind different from the soul?

58 | Portrait Documentaries

The soul is this very mysterious thing that has got to do with knowledge and heart and God and whatever, and the rest is the mind. The mind is intelligence.

If there was a window to your soul what would we see?

I think my soul is quite peaceful and it is very ordinary.

Does the mind have a more prominent role than the soul?

I think you have more control over the mind because you can use it to learn.

My mind is not ordinary. My soul may be ordinary, but I like the soul.

Do you have anything to gain if you take a walk out of your control comfort zone?

Yes, because there are many things we cannot control that are outside our comfort zone; for instance, the weather. One just has to accept this. I have no problem in this, quite the contrary; I find it adds interest and variety to my life.

Have you done things that people had said that you could not do? That people told they were unacceptable?

Yes, I am sure, but whatever.

Why trying to climb a mountain, since the moment you reached the top, you begin to fall back down?

It is like everything you do. I like hiking, I like to go up the mountain; every time I go up a mountain, it is hard to go up, but you keep on going.

You just go up because you have

νταϊάν φον φίρστενμπεργκ Πιστεύετε πως οι γυναίκες στην εποχή μας είναι πιο δυνατές από τους άντρες; Ναι.

Οπότε, δεν είναι ό,τι καλύτερο να βασιζόμαστε και πολύ πάνω στην εξωτερική εμφάνιση και ομορφιά.

Γιατί; Οι άντρες μπορεί είναι δυνατότεροι σωματικά, ίσως και σήμερα. Οι άντρες και οι γυναίκες, όμως, είναι δύο διαφορετικά ζώα, όσο κι αν φαίνεται ότι είναι ίδια. Τόσο διαφορετικά μάλιστα που είναι δύσκολη ακόμα και η σύγκριση μεταξύ τους. Αλλά οι γυναίκες είναι απίστευτα δυνατές και μερικές φορές δεν το δείχνουν εξαιτίας ενός πατέρα, εξαιτίας μιας θρησκείας, εξαιτίας ενός συζύγου... Αλλά όταν έρχεται η καταστροφή, η δύναμή τους πάντα εμφανίζεται.

Πόσο το εσωτερικό μας κομμάτι καθορίζει το εξωτερικό μας; Πόση από τη λάμψη μιας γυναίκας οφείλεται στη διάθεσή της, στην αυτοπεποίθησή της; Πάρα πολύ. Ειδικά όταν μετράμε χρόνια. Όταν είμαστε νέοι, όλοι είμαστε όμορφοι, αλλά όταν μεγαλώνουμε πιστεύω πως ο εσωτερικός μας εαυτός δείχνει ποιοι και τι πραγματικά είμαστε.

Τι σας εντυπωσιάζει παραπάνω; Η καταστροφική τους δυνατότητα ή η δύναμή τους; Η καταστροφή είναι μεγάλη λέξη. Όχι, είναι η δύναμή τους που με συγκινεί και με εμπνέει. Μου αρέσει που είμαι γυναίκα, παρόλο που το να είσαι γυναίκα δεν είναι το ίδιο σε κάθε χώρα. Όπου και να είναι, όμως, βρίσκω έμπνευση στις γυναίκες λόγω της δύναμης που έχουν. Με εμπνέουν και δουλεύω σκληρά για να τις εμπνεύσω και εγώ. Αυτό που μου αρέσει να κάνω στη δουλειά μου είναι να αναδεικνύω τη δύναμή τους. Μου αρέσει να τις κάνω να αποκτούν αυτοπεποίθηση και το εκπληρώνω αυτό με τα σχέδια των ρούχων μου. Όταν οι γυναίκες νιώθουν δυνατές, είναι όμορφες και μετά όλα τα άλλα ακολουθούν φυσικά. Πιστεύετε πως μια γυναίκα, όταν «δουλεύει» πάνω στα ελαττώματά της, γίνεται πιο ισχυρή και πιο σίγουρη για τον εαυτό της; Ναι, φυσικά. Πιστεύω πως η εσωτερική αυτοπεποίθηση που μια γυναίκα αναπτύσσει, την κάνει πιο σίγουρη με ό,τι και αν καταπιάνεται. Το εξωτερικό μέρος είναι εφήμερο.

Γιατί; Γιατί ό,τι κάνουμε είναι αντανάκλαση του ποιοι είμαστε. Τι διαβάζουμε, τι πίνουμε, τι τρώμε, ποιους ανθρώπους συναντάμε και συναναστρεφόμαστε, σε ποια πράγματα πιστεύουμε. Όλα είναι αντανάκλαση του εαυτού μας. Τα σπίτια στα οποία μένουμε, ο τρόπος που τα διακοσμούμε, οι πίνακες που μας αρέσουν· θα μπορούσα να συνεχίσω όλη μέρα να σας μιλάω γι’ αυτή τη σημειολογία της ζωής μας. Άλλο το μυαλό και άλλο η ψυχή; Φυσικά. Η ψυχή είναι αυτό το πολύ μυστηριώδες πράγμα που έχει να κάνει με τη γνώση, την καρδιά, τον Θεό και τόσα άλλα... Όλα τα υπόλοιπα είναι μυαλό. Το μυαλό είναι νοημοσύνη· το εργαλείο να συνδυάσεις όλα αυτά τα μυστηριώδη και ακατανόητα που σε κατοικούν. Εάν υπήρχε ένα παράθυρο στην ψυχή σας και από κει βλέπαμε μέσα, τι θα βλέπαμε; Μέσα μου επικρατεί ειρήνη και η ψυχή μου είναι απλή και συνηθισμένη, νομίζω. Το μυαλό για σας είναι σημαντικότερο από την ψυχή; Πιστεύω ότι μπορείς να ελέγχεις το μυαλό περισσότερο, γιατί το χρησιμοποιείς για να Portrait Documentaries | 59

Diane von Furstenberg the pleasure of the effort, you enjoy climbing; you go up and then you go down, but it was a pleasure to go up.

By losing, is there something to win?

I do not know, because… what does it actually mean to lose? Life is not a matter of losing or winning. You do the best you can every step of the way and you do what you want to do regardless of the obstacles. Then you deal with the obstacles as they come; and as you face each obstacle in your mind, you either go around it or confront it. It all depends.

Aren’t there often people who want to do more than they can do?

Have you ever had that happen to you?

Yes. When I wanted very much to achieve something, I have pushed myself beyond my expectations and I have found ways to succeed. People may like to do more, but they do not understand what it is they have to do. Yet, if they really want to do something, as I have many times, they find a way to do it.

When you start designing clothes, a dress for a woman, what are the attributes that you take under consideration? What is the vision at that moment?

It’s always about moving. Women should be able to move in their clothes.

My clothes are always soft, they are not stiff, they allow freedom, the fabrics are soft, fluid, jerseys, I mean they drape with ease. It is always about freedom, always. I make clothes, I don’t make costumes.

60 | Portrait Documentaries

Do you feel that you are selling to women something that they do not already have?

I sell confidence in every way I can, that is my role. I celebrate freedom, I empower women and I inspire confidence and that is what I do. I do that in my work, I do that in my private life, I do that in philanthropy, that’s how I am.

Should a dress or clothes hide the faults of the body or expose them even more?

It is a combination of both. Clothes must play and interact with the body.

When you see a woman walking in the street, do you think about what she is wearing and if it suits her?

I often do that, but it is all in relation to the whole look I see before me. It is never just the dress that they are wearing, but how they are wearing it and the image they reflect.

Do we wear the dress or does the dress wear us?

I hope you wear the dress, otherwise it is totally wrong.

How do you feel if, all of a sudden, one of the dresses that you have created is very hot and everybody wants that one dress?

Very pleased. Next year I celebrate the 40th anniversary of the wrap-dress.

It is the first time ever that a dress has survived in the world of fashion for that long.

Why? I do not know, but I liked it from the

νταϊάν φον φίρστενμπεργκ μαθαίνεις τα ζητούμενα της ψυχής σου. Το μυαλό μου δεν είναι ένα συνηθισμένο εργαλείο. Η ψυχή μου μπορεί να είναι συνηθισμένη, αλλά μού αρέσει πολύ. Έχετε να κερδίσετε κάτι, αν κάνετε μια βόλτα εκτός των ορίων της ασφαλούς ζώνης; Ναι, γιατί πολλά πράγματα τα οποία δεν μπορούμε να ελέγξουμε είναι εξω από την ασφαλή μας ζώνη. Εκτος ορίων είναι όπως με τις καιρικές συνθήκες. Απλώς τις δεχόμαστε. Δεν έχω πρόβλημα όμως με αυτή την αβεβαιότητα του τι θα μας βρει ενώ δεν το περιμένουμε. Ακριβώς το αντίθετο. Νιώθω ότι προσθέτει ενδιαφέρον και ποικιλία στη ζωή μου. Έχετε κάνει πράγματα επικίνδυνα και απαγορευμένα; Ναι, αλλά δεν με νοιάζει. Γιατί να παλεύει ο ανθρωπος καθε φορά να ανεβεί στο βουνό, αφού ευθύς αμέσως αρχίζει ο κατήφορος; Γιατί...Αυτό αφορά όλα τα πράγματα που κάνουμε στη ζωή. Παρεμπιπτόντως, μου αρέσει πολύ η πεζοπορία, μου αρέσει να ανεβαίνω το βουνό· κάθε φορά δυσκολεύομαι στο ανέβασμα, αλλά συνεχίζω να ανεβαίνω ακόμα ψηλότερα. Απλώς συνεχίζω αυτή την αέναη πράξη του Σίσυφου, γιατί ζω την ευχαρίστηση της προσπάθειας, έχω την ευχαρίστηση που κρύβει μέσα του το «τα κατάφερα»· και, βέβαια, μετά αρχίζει η επιστροφή, που για μένα δεν είναι ποτέ πτώση. Η κατηφόρα είναι μια περιπέτεια, όπως και η ανηφόρα. Χάνοντας, κερδίζουμε κάτι; Δεν ξέρω τί σημαίνει χάνω... Η ζωή δεν είναι θέμα ήττας ή νίκης. Κάνεις ό,τι καλύτερο μπορείς και κάνεις ό,τι πραγματικά θέλεις, ανεξάρτητα από τα εμπόδια που θα συνα-

ντήσεις στην πορεία. Παίρνεις την απόφαση να κάνεις αυτό που θέλεις και στην πορεία ασχολείσαι με τα εμπόδια· με τη σειρά που έρχονται, ή τα αντιμετωπίζεις ή τα προσπερνάς ή τα υπερπηδάς. Εξαρτάται. Υπάρχουν άνθρωποι που θέλουν να κάνουν περισσότερα από αυτά που μπορούν. Έχει συμβεί ποτέ αυτό σε σας; Ναι. Όταν θέλω κάτι πάρα πολύ, πιέζω τον εαυτό μου πέρα από τις δυνατότητές μου και έτσι βρίσκω τρόπους για να καταφέρω το ακατόρθωτο. Νομίζω πως εάν κάποιος θέλει πολύ να κάνει κάτι, όπως μού έχει συμβεί και εμένα πολλές φορές, βρίσκει τον τρόπο. Αν θέλεις κάτι πάρα πολύ, μπορείς να τα καταφέρεις. Ποτέ δεν κυνηγάμε κάτι που δεν γίνεται. Κυνηγάμε συχνά κάτι που δεν έχουμε δοκιμάσει να κάνουμε, αλλά το θέλουμε πολύ. Αυτό είναι φως, φωτίζει το πέρα από αυτά που έχουμε κατακτήσει. Όταν αρχίζετε να σχεδιάζετε ρούχα, ένα γυναικείο φόρεμα, ποια είναι τα χαρακτηριστικά που λαμβάνετε υπόψη; Ποιο είναι το όραμα εκείνη τη στιγμή; Πάντα υπολογίζω την κίνηση. Οι γυναίκες πρέπει πάντα να είναι σε θέση να κινούνται μέσα στα ρούχα τους. Τα ρούχα μου είναι πάντα μαλακά, δεν είναι άκαμπτα, επιτρέπουν την ελευθερία του σώματος, τα υφάσματα είναι απαλά, «κινούνται»· όλα γίνονται για την ελευθερία που θα προσφέρει μια μπλούζα, ένα φόρεμα· φτιάχνω ρούχα, όχι κοστούμια. Πιστεύετε ότι πουλάτε στις γυναίκες κάτι που δεν έχουν; Πουλάω αυτοπεποίθηση, με κάθε δυνατό τρόπο. Αυτός είναι ο ρόλος μου. Γιορτάζω την ελευθερία, ενδυναμώνω τις γυναίκες και εμπνέω αυτοπεποίθηση. Αυτό κάνω στη δουλειά μου, αυτό κάνω στην προσωπική μου ζωή, αυτό κάνω και στις φιλανθρωπικές μου υποχρεώσεις· αυτό είμαι ως άνθρωπος.

Portrait Documentaries | 61

Diane von Furstenberg very first moment I created it and I could sense it would be a success.

If the history of the wrap-dress was to be written, what would be the main points about it?

Wrap-dresses existed before; there was the kimono, that is a wrap; but mine were made out of jersey so they were close, very close to the body. They were printed and the prints move like an animal print, so it is very feline, I think it makes a woman very feline and brings out the best in her.

Do you first find the fabric, the material, and then create the clothes?

The first thing I have to do is create a theme for each collection. You start with a theme, then you do a palette, color, and then you look for images and prints, and finally silhouettes. It’s fun! Then you do the accessories, the shoes, the bags, the hats.

You have been inspired by your travels a lot, haven’t you?

I travel a lot, yes. Everywhere I go I am always inspired.

What is the most interesting thing that your eyes have seen in your life until today? And what is the most interesting thing that your ears have heard until today?

The most interesting thing is nature.

The most beautiful things I have seen are definitely in nature. It can be a tree, so many things, rocks, the desert. The most beautiful thing I have ever heard?

Maybe the silence in the desert. I am not very musical. I like music, but I am 62 | Portrait Documentaries

not very musical, and when I was in the 3rd grade at school we had to write what was our favorite piece of music, and I did not know, so I wrote it was the silence, and my teacher did not like it.

What is beauty? Can we say that beauty exists?

Beauty is truth.

Can we say that there is something that really surpasses fashion?

First of all, fashion is two things. Οne is the air of the time, l’air du temps.

Which means that it is a reflection of your time, and you cannot always understand it while you are living it. Fashion is everything, it is all of a sudden people doing one thing or they like to drink coffee and then they do not like coffee anymore. That is fashion. When you think back, when you look at photographs, that was fashion, right? It is architecture, it is food, it is the way people live, that is fashion. So, me? My fashion, my role in fashion, is a woman who opens her closet and she does not feel well and she does not know what to wear, she changes many times but, in the end, she goes for the “friends” in her closet.

I give women things that become their friends, because it makes them feel comfortable and look well.

Around this whole thing, there is a big industry that has been built; are there any moments that you disagree with this industry?

Again, I say I do not judge, so it is not that I agree or disagree. For me, I see what people do and then I act upon how I think I should act. I do not pon-

νταϊάν φον φίρστενμπεργκ Ένα ρούχο πρέπει να κρύβει τα σωματικά ελαττώματα ή να σε κάνει να νιώθεις καλά με τα ελαττώματά σου; Είναι ένας συνδυασμός και των δύο. Τα ρούχα πρέπει να παίζουν και να αλληλοεπιδρούν με το σώμα. Όταν βλέπετε μια γυναίκα να περπατάει στο δρόμο, σκέφτεστε τι θα έπρεπε να φοράει; Τι της ταιριάζει; Το κάνω συχνά. Συνήθως δεν είναι το ρούχο που φοράει, αλλά ο τρόπος που το φοράει και η εικόνα που προβάλλει. Φοράμε το ρούχο ή μας φοράει; Ελπίζω πάντα να το φοράμε, γιατί αλλιώς όλα είναι λάθος. Πώς θα νιώθατε αν ένα από τα φορέματα που σχεδιάσατε, ξαφνικά γίνει πολύ δημοφιλές; Πολύ ευχαριστημένη. Την επόμενη χρονιά είναι η επέτειος των 40 χρόνων του wrap φορέματος. Είναι η πρώτη φορά που ένα φόρεμα έχει επιζήσει τόσο πολύ καιρό μέσα στον κόσμο της μόδας. Πώς το εξηγείτε; Δεν ξέρω, αλλά μού άρεσε από την πρώτη στιγμή που το δημιούργησα και το ένιωθα πως θα ήταν μεγάλη επιτυχία. Εάν γράφαμε την ιστορία του wrap φορέματος, ποια θα ήταν τα χαρακτηριστικά στοιχεία που θα το όριζαν; Τα wrap φορέματα υπήρχαν πολύ πριν τα σχεδιάσω εγώ. Για παράδειγμα, το κιμονό· και αυτό δένεται μόνο του. Τα δικά μου όμως φτιάχτηκαν από jersey για να εφάπτονται στο σώμα. Δίνει στη σιλουέτα της γυναίκας μια πιο αιλουροειδή αίσθηση. Νομίζω ότι εκεί κρύβεται η επιτυχία αυτού του φορέματος.

Πρώτα βρίσκετε τα υφάσματα και μετά δημιουργείτε τα ρούχα; Πόσο τα υλικά οδηγούν τη δημιουργικότητά σας; Το πρώτο πράγμα που κάνω είναι να βρω μια κεντρική ιδέα για κάθε κολεξιόν. Αρχίζω από εκεί, μετά δημιουργώ την παλέτα των χρωμάτων και κατόπιν ψάχνω για τα υφάσματα και τα σχέδια. Το τελικό στάδιο είναι οι σιλουέτες. Είναι απολαυστικό! Μετά ασχολούμαι με τα αξεσουάρ, τα παπούτσια, τις τσάντες, τα καπέλα. Ποια είναι τα βασικά ερεθίσματα που ορίζουν κάθε φορά τις επιλογές σας; Τα ταξίδια μου. Ταξιδεύω πολύ. Όπου και αν πάω, πάντα βρίσκω την έμπνευση. Ποιο είναι το πιο ενδιαφέρον πράγμα που έχουν δει τα μάτια σας; Ποιο είναι το πιο ενδιαφέρον πράγμα που έχετε ακούσει; Το πιο ενδιαφέρον που έχω δει είναι η φύση. Τα πιο όμορφα πράγματα που έχω δει σίγουρα βρίσκονται στη φύση... δέντρα, βράχοι, η έρημος. Το πιο ενδιαφέρον πράγμα που έχω ακούσει; Η σιωπή της ερήμου. Δεν είμαι άνθρωπος της μουσικής. Όταν πήγαινα στην τρίτη τάξη στο σχολείο, έπρεπε να γράψουμε για το αγαπημένο μας κομμάτι μουσικής και, καθώς δεν ήξερα τι να γράψω, έγραψα ότι ήταν η σιωπή – κάτι που δεν άρεσε καθόλου στο δάσκαλό μου. Τι είναι η ομορφιά; Υπάρχει η ομορφιά; Η ομορφιά είναι η αλήθεια. Μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει κάτι που ξεπερνά τη μόδα; Πρώτα απ’ όλα η μόδα είναι δύο πράγματα. Το πρώτο είναι ο αέρας του χρόνου, το ύφος κάθε εποχής. Είναι η αντανάκλαση της εποχής μας και αυτό είναι κάτι που δεν μπορείς να το συλλάβεις πάντα όταν

Portrait Documentaries | 63

Diane von Furstenberg tificate and say I do not agree with this; I try to change things that I do not like.

What is more important in life, the influence or the choices?

Choice is something that you make, so you have control of that; with influence you take whatever you are given.

As you grow and mature, do you open up your own path or do you follow a path that is already there for you?

I always created my own path from the beginning. There are doors and you have the opportunity to open them and go through them. I have done that all my life, and I will continue to do that as long as I can see doors and I have the energy.

What were the influences that you found in life?

I am very influenced by the beauty of nature; I am very influenced and inspired by strength.

How is that?

Because strength is inspiring; I like strength because it comes from inside and I like courage. I love life.

What is quality?

Quality is the essence and the authenticity of whatever.

Does the surface have essence or is it something of depth?

Surface has essence to different degrees.

How does something become classic? What is classic?

64 | Portrait Documentaries

That is a good question. How does one thing become classic? I believe it is when it is timeless; timeless is classic.

What have you learned with age?

The more you have clarity, and the more you kind of identify what you want, the clearer it is, and the better it is, and clarity is everything. Confidence and clarity are so important. And you cannot have confidence if you don’t have clarity.

So, clarity is super important. Honesty leads to clarity, which leads to vision.

Then I have learned another thing.

Compassion leads to generosity, which leads to happiness.

What is happiness?

Happiness is a state of warmth, it is like a hot bath.

How do we succeed in being so clear? By throwing things off from inside?

Every day, all the time… I don’t know… I always have my camera with me, always, and I always take pictures. Nature! I love nature more than anything; and I love women. So, nature for me is every color, nature is harmony. And then art, and art is different, art is about emotion. You go to a museum, and you come out, and you forgot about yourself, I don’t know; it is emotion. It is the same thing with literature; it is emotion.

Do you read a lot?

Yes, I like to read.

Do you have a preferred writer?

That you read and then you read again, and then you will read again?

νταϊάν φον φίρστενμπεργκ το ζεις. Η μόδα λοιπόν είναι όλα τα χαρακτηριστικά μιας εποχής, είναι αυτό που μας κάνει ξαφνικά να πίνουμε έτσι τον καφέ μας κι οχι αλλιώς. Αυτό είναι η μόδα. Όταν σκεφτόμαστε το παρελθόν, όταν κοιτάμε φωτογραφίες και αναγνωρίζουμε την εποχή που τραβήχτηκαν, αυτό είναι μόδα. Είναι η αρχιτεκτονική, είναι ο τρόπος που μαγειρεύουμε ένα φαγητό, είναι γενικότερα ο τρόπος που ζουν οι άνθρωποι. Όλα αυτά είναι η μόδα. Ο δικός μου ρόλος μου μέσα στη μόδα είναι, όταν μια γυναίκα ανοίγει τη ντουλάπα της και δεν αισθάνεται καλά και δεν ξέρει τι να φορέσει, να έχω σχεδιάσει τα ρούχα-«φίλους» της ντουλάπας. Αυτά τα ρούχα που, όποτε τα φορέσεις, σε κάνουν να νιώθεις άνετα και να νιώθεις όμορφη. Υπάρχουν στιγμές που διαφωνείτε με τη βιομηχανία της μόδας; Ξανά θα πω ότι δεν κρίνω ποτέ κανέναν και τίποτα. Παρατηρώ τι κάνουν οι άλλοι γύρω και στη συνέχεια ενεργώ με τον τρόπο που νομίζω πως είναι ο καταλληλότερος για να πω αυτό που θέλω εγώ. Δεν κρίνω λέγοντας «δεν συμφωνώ με αυτό», απλά προσπαθώ να αλλάξω τα πράγματα που δεν μου αρέσουν. Τι είναι σημαντικότερο στη ζωή, οι επιρροές ή οι επιλογές; Οι επιλογές είναι τελικώς όλα αυτά που κάνουμε έχοντας τον έλεγχο. Με τις επιρροές δέχεσαι αυτό που σου δίνεται χωρίς να το ελέγχεις. Οι επιλογές είναι δικές σου, οι επιρροές ανήκουν πάντα σε άλλους. Καθώς μεγαλώνετε και γίνεστε ωριμότερη, χαράζετε το δικό σας μονοπάτι ή ακολουθείτε ένα μονοπάτι που έχει χαραχτεί ήδη για σας; Από την αρχή χάραζα τη δική μου πορεία. Υπάρχουν πόρτες και έχεις την ευκαιρία να

τις ανοίξεις και να μπεις. Αυτό κάνω όλη μου τη ζωή και θα συνεχίσω να το κάνω, όσο θα βλέπω τις πόρτες και θα έχω και την ανάλογη ενέργεια. Τι σας έχει επηρεάσει περισσότερο στη ζωή σας; Η ομορφιά της φύσης και η δύναμη. Γιατί η δύναμη; Η δύναμη με εμπνέει. Βγαίνει από μέσα μας... Μου αρέσει το θάρρος να δοκιμάζω αυτό που για όλους έχει ντυθεί το φόβο. Αγαπάω πολύ τη ζωή. Τι είναι για σας ποιότητα; Ποιότητα είναι η ουσία και η αυθεντικότητα. Η ουσία κατοικεί στην επιφάνεια ή είναι μόνιμη κάτοικος του βάθους; Υπάρχει ουσία και στην επιφάνεια, σε πολλές και διαφορετικές κλίμακες. Πότε κάτι γίνεται κλασικό; Τι σημαίνει κλασικό; Καλή ερώτηση! Κλασικό πιστεύω ότι είναι το διαχρονικό. Τι μάθατε μεγαλώνοντας; Όσο περισσότερη διαύγεια υπάρχει μέσα μας και όσο παραπάνω αναγνωρίζουμε τι ακριβώς θέλουμε, τόσο και το αποτέλεσμα θα είναι διαυγέστερο και πολύ καλύτερο. Η διαύγεια είναι τα πάντα. Η αυτοπεποίθηση και η διαύγεια είναι πολύ σημαντικά στοιχεία. Η ειλικρίνεια οδηγεί στη διαύγεια, η οποία οδηγεί στο όραμα. Κι έχω και κάτι ακόμα που κατάλαβα μεγαλώνοντας: η συμπόνια οδηγεί στην γενναιοδωρία, η οποία γενναιοδωρία οδηγεί στην ευτυχία. Τι είναι για σας ευτυχία; Η ευτυχία είναι μια κατάσταση θέρμης, όπως ένα ζεστό μπάνιο.

Portrait Documentaries | 65

Diane von Furstenberg Yes, I like Russian literature, but right now there is one writer that I love, Pamuk. He is excellent.

How did you decide to go into fashion the second time round?

Well, what happened then was that I was very successful very quickly and for many reasons. You know, you make mistakes; I was so young, I sold the company, I went to Paris, I thought fashion was finished for me. My children went to boarding school, and I went to Paris, I lived with a writer, I started a publishing house. Then I came back to America, and it was very difficult, because my work in fashion had become so much part of my identity that I felt like I had lost some of my identity in leaving the world of fashion. Then I decided to start again, and I started again 10 years ago, and I think now it is probably more successful than when I was young. It is a wonderful adventure, and the second time better than the first time.

How can somebody lose his or her identity?

You don’t really lose your identity, but you think you do. It is all about confidence, everything is about confidence. If you are not confident, then who is going to be around you…

What is it that can make us lose confidence?

The most important relationship in life is the relationship you have with yourself. And it is very important to flush it like the plumbing every day, like the tree, you have to prune the tree. You constantly have to be very 66 | Portrait Documentaries

close to yourself, that means liking yourself, but it also means to not be delusional, and therefore be hard on yourself. Insecurities come from misunderstandings with yourself.

The environment, other people that we encounter every day, how much do they influence us in losing confidence in ourselves?

I think we have control of what people think. I think that what we project, we are. And you see, for example, people always say, “The woman across the room, she’s so together”− but for them I am only the woman across the room.

So, when you understand that, for sure, the misunderstanding cannot be with yourself.

Has being a public figure affected the way you are?

I don’t think of myself as a public person. What I think is that success has allowed me to have a voice. And therefore this is more a responsibility and an opportunity, so that I can speak for other people. For me, the thing with success is to use it for others.

What is fame and when does it become an illness?

Fame is when people recognize you. It is an illness only if you allow it to be.

If somebody becomes famous, can they lose their balance in life?

They can, if they believe in the wrong things. Everybody can lose their balance whether they are famous or not.

Does success have a cost?

Everything has a cost, but you don’t

νταϊάν φον φίρστενμπεργκ Πώς καταφέρνουμε να είμαστε διαυγείς; «Πετώντας» από μέσα μας τα περιττά; Κάθε μέρα, όλη την ώρα πρέπει να πετάς τα περιττά. Δεν ξέρω, δεν μπορώ να δώσω συμβουλές. Πάντα έχω μια κάμερα μαζί μου και πάντα τραβάω φωτογραφίες όπου κι αν βρίσκομαι. Λατρεύω τη φύση πιο πολύ απ’ όλα, όπως και τις γυναίκες. Η φύση για μένα είναι αρμονία, είναι το κάθε χρώμα. Τα χρώματα, τα σχήματα, τα σχέδια, όλα υπάρχουν μέσα στη φύση. Κι έπειτα οι τέχνες... Με βοηθούν πολύ τα έργα τέχνης... Είναι κάτι διαφορετικό, κάτι που σχετίζεται με τα συναισθήματα. Πηγαίνω σε ένα μουσείο και, όταν βγαίνω έξω, έχω ξεχάσει τα πάντα, ό,τι ήξερα για τον εαυτό μου, για μένα. Δεν ξέρω, είναι ένα περίεργο συναίσθημα που με κυριεύει όταν μπαίνω μέσα στην τέχνη. Το ίδιο πράγμα μού συμβαίνει και με τη λογοτεχνία, είναι ένα συναίσθημα που με βοηθάει να καθαρίσω τη ματιά μου, να αποκτήσω τη διαύγεια που σας έλεγα. Διαβάζετε; Ναι, μου αρέσει πολύ να διαβάζω. Έχετε κάποιον αγαπημένο συγγραφέα που τον διαβάζετε και τον ξαναδιαβάζετε; Ναι, μου αρέσει πολύ η ρώσικη λογοτεχνία, αυτοί οι γίγαντες. Αυτή την περίοδο λατρεύω τον Παμούκ. Είναι εξαιρετικός. Πώς αποφασίσατε να επιστρέψετε στο χώρο της μόδας για δεύτερη φορά; Πέτυχα αυτό που ήθελα πολύ γρήγορα και για πολλούς λόγους. Έκανα και λάθη, ήμουν νέα, πούλησα την εταιρία, πήγα στο Παρίσι, νόμισα πως η μόδα είχε τελειώσει μαζί μου. Τα παιδιά μου πήγαν σχολείο εσωτερικά κι εγώ πήγα στο Παρίσι, όπου ζούσα με ένα συγγραφέα και άνοιξα έναν εκδοτικό οίκο. Έπειτα επέστρεψα στην Αμερική και ήταν

πολύ δύσκολο. Η δουλειά μου στο χώρο της μόδας είχε γίνει κομμάτι του εαυτού μου και γι’ αυτό ένιωθα πως είχα χάσει ένα μέρος της ταυτότητάς μου φεύγοντας από το χώρο της. Οπότε αποφάσισα να ξαναρχίσω και έτσι έγινε, δέκα χρόνια πριν, και νομίζω πως τώρα τα κατάφερα καλύτερα σε σύγκριση με τα χρόνια που ήμουν νέα. Είναι μια υπέροχη περιπέτεια και η δεύτερη φορά είναι πολύ καλύτερη από την πρώτη. Πώς μπορείς να χάσεις την ταυτότητά σου; Δεν τη χάνεις πραγματικά, αλλά έτσι νομίζεις για μια στιγμή. Όλα συνδέονται με την αυτοπεποίθηση. Αν δεν είσαι σίγουρος για σένα, τότε ποιος θα θέλει να είναι πλάι σου; Τι είναι αυτό που μπορεί να μας κάνει να χάσουμε την εμπιστοσύνη; Η πιο σημαντική σχέση που έχουμε σε αυτή τη ζωή είναι η σχέση με τον εαυτό μας. Και είναι πολύ σημαντικό να την καθαρίζουμε και να την φροντίζουμε όπως το δέντρο... πρέπει να το κλαδέψουμε, να το ποτίσουμε... Πρέπει συνεχώς να είσαι κοντά στον εαυτό σου και αυτό σημαίνει να σου αρέσει ο εαυτός σου, αλλά σημαίνει επίσης πως δεν πρέπει να τρέφεις ψευδαισθήσεις και να είσαι πάντα σκληρός μαζί του. Οι ανασφάλειες προέρχονται από παρεξηγήσεις με τον εαυτό σου. Το περιβάλλον και οι άνθρωποι που συναναστρεφόμαστε κάθε μέρα, πόσο επηρεάζουν την εμπιστοσύνη που έχουμε στον εαυτό μας; Νομίζω ότι έχουμε τον έλεγχο του τι σκέφτονται οι άλλοι για μας. Πιστεύω ότι αυτό που δείχνουμε είμαστε. Ακούς για παράδειγμα ανθρώπους να λένε: «Αυτή η γυναίκα στην άλλη άκρη του δωματίου φαίνεται τελείως συγκροτημένη» − όμως γι’ αυτούς είμαι μόνο η γυναίκα στην άλλη άκρη του δωματίου.

Portrait Documentaries | 67

Diane von Furstenberg have to pay at the end of the year, you can pay a little bit all the time.

What is the cost of success?

For me, I do not like to think of the cost of success. I think of the advantage of success; and the advantage of success is that you can help others more, because you have more connections, you have more exposure, people listen to what you say and therefore you can help others, and that is the real advantage of success. You have more freedom.

senses. What is taste? I don’t know. You have to understand, I have been very influenced by the two days I spent in the greek museum and, at the same time, quite saddened because I think that now we have become barbarians.

What makes a fashion designer good and another one legendary?

Because one touches and influences more people and is therefore timeless.

What lives through time?

Good work.

When can strength or power become a problem?

It depends what you call power. I do not know what power means... what does it mean? You have to use it for good.

So, for instance, Shakespeare and Plato are examples of good work?

Yes, we only leave two things behind in leaving this world… Children and our work, so if the body of work is good, it lasts.

Why do some people use it for negative?

Maybe because they do not believe in it, they do not believe they are worthy of it.

What is the mistake in life?

Lying. Lying is always a mistake. Βetween saying the truth and lying there is a huge difference. I think lying is total misery, and it is the beginning of misunderstandings, the beginning of unhappiness, of confusion. I don’t believe in lies.

What do we gain from failure?

Wisdom. You can gain from failure, if you allow yourself to learn from failure, not if you indulge in failure.

Can we say that there are good and bad designers? Can we say that there are good and bad dresses or clothes? What makes something good?

Yes. Design is about harmony.

What is taste? Is it a vision?

No, because it is also food, it is also smell; it is everything that relates to our 68 | Portrait Documentaries

Why do people choose to lie?

Because the truth, to them, is sometimes very difficult, and to constantly be looking for the truth needs work. But I think it is indispensable and cleansing.

Did you ever understand what it is that beats time?

Nothing beats time. Time is time, but you know if you are bored, time is very long. People say “Oh, I’m so bored, its

νταϊάν φον φίρστενμπεργκ Όταν το συνειδητοποιείς αυτό, τότε σταματούν και οι παρεξηγήσεις με τον εαυτό σου. Σας έχει επηρεάσει το γεγονός ότι είστε ένα δημόσιο πρόσωπο; Δεν θεωρώ τον εαυτό μου δημόσιο πρόσωπο. Νομίζω απλώς πως η επιτυχία μού επιτρέπει να έχω φωνή. Και γι’ αυτό μού δίνεται η ευκαιρία και η υποχρέωση να μιλάω και για λογαριασμό άλλων ανθρώπων. Για μένα, η επιτυχία πρέπει να χρησιμοποιείται σε όφελος άλλων κι όχι του εαυτού μου. Τι είναι η φήμη και πότε γίνεται αρρώστια; Φήμη είναι όταν οι άνθρωποι σε αναγνωρίζουν. Γίνεται αρρώστια μόνο αν την αφήσεις να γίνει αρρώστια. Πώς ένας ανθρωπος που αποκτά φήμη μπορεί να χάσει την ισορροπία του; Αν πιστέψει στα λάθος πράγματα. Όμως ο καθένας μας μπορεί να χάσει την ισορροπία του ανεξάρτητα από το αν είναι διάσημος ή όχι. Υπάρχει κόστος στην επιτυχία; Τα πάντα έχουν ένα κόστος, αλλά δεν χρειάζεται να το πληρώσεις στο τέλος της χρονιάς, μπορείς να το πληρώνεις από λίγο όλη την ώρα. Ποιο είναι το κόστος της επιτυχίας; Δεν θέλω να σκέφτομαι το κόστος της επιτυχίας. Σκέφτομαι το πλεονέκτημα της επιτυχίας και αυτό είναι η ικανότητα να βοηθάω άλλους ανθρώπους, γιατί έχω την τύχη να διαθέτω περισσότερες διασυνδέσεις και προβολή. Οι άνθρωποι θα ακούσουν ευκολότερα αυτό που έχω να τους πω και γι’ αυτό η επιτυχία δίνει την ικανότητα να βοηθήσεις τους άλλους. Έχεις περισσότερη ελευθερία να μιλάς και να υπερασπίζεσαι τους αλλους.

Πότε η δύναμη είναι πρόβλημα; Εξαρτάται από το τι αποκαλείτε δύναμη. Τι σημαίνει δύναμη για σας; Η δύναμη πρέπει να χρησιμοποιείται πάντα για το καλό, αλλιώς ειναι πρόβλημα. Γιατί μερικοί τη χρησιμοποιούν για το κακό; Ίσως γιατί δεν πιστεύουν σ’ αυτή, δεν πιστεύουν ότι τούς αξίζει να έχουν δύναμη. Τι κερδίζουμε από την αποτυχία; Σοφία. Μπορείς να κερδίσεις, εάν αφήσεις τον εαυτό σου να μάθει από την αποτυχία, χωρίς όμως να συνηθίσεις την αποτυχία. Μπορούμε να πούμε πως υπάρχουν καλοί και κακοί σχεδιαστές; Καλά και κακά ρούχα; Τί κάνει κάτι καλό; Το design... Πρέπει να ταυτίζεται με την αρμονία, με το μέτρο... Το μέτρο είναι η αρμονία. Τί είναι το γούστο; Είναι το όραμα; Όχι, γιατί γούστο είναι και η τροφή, η μυρωδιά, κάθε τι που έχει σχέση με τις αισθήσεις. Πραγματικά, δεν ξέρω τι είναι γούστο... Κοιτάξτε, επηρεάστηκα πολύ από δύο μέρες που πέρασα μέσα σε ένα ελληνικό μουσείο, και ταυτόχρονα αισθάνθηκα θλίψη γιατί τώρα, νομίζω, έχουμε γίνει βάρβαροι... Τί κάνει ένα σχεδιαστή καλό και έναν άλλο θρύλο; Ο μύθος του αγγίζει και επηρεάζει περισσότερους ανθρώπους και αυτό τον κάνει διαχρονικό. Τι ζει πέρα από τον χρόνο; Η καλή δουλειά. Οπότε ο Σαίξπηρ και ο Πλάτων είναι παραδείγματα καλής δουλειάς; Ναι, δύο πράγματα αφήνουμε πίσω μας σ’

Portrait Documentaries | 69

Diane von Furstenberg only three o clock, it is only Tuesday”.

If you are bored, life seems longer, but I would rather not be bored.

I never feel guilty. Guilt is not something I practice. That is another thing − no fear, no guilt.

Let’s say that there is an island of desires, an island where all your desires will be realized, and the only thing you have to do is take a small boat and somebody will lead you there, but there is one risk: that you might not return. Would you take that trip?

I would not be able to identify all the things I desire nor I want to. There is always the other side. I never make specific wishes. Yes, in work, in business, you have an idea, you have a vision, but it is always a little general. I am not a collector. I like beautiful things, and I buy things, I have bought jewelry, I buy furniture, I buy paintings, but I don’t want to be called a collector because it takes your freedom away. So, to answer your question, I don’t think I want to go to that island. To me, it sounds like prison.

Thank you.

Is there any burden or any concern that you carry during your life?

I am a Jewish mother, so I always worry about my children, but that is part of who I am. It is not a burden.

Do you have a curiosity in this day and age? Ιs there something that you would like to learn about?

I want to learn about many things but, right now, I am so busy finishing what I am doing! I am very interested in many things.

Do you ever feel guilty when all your attention is absorbed in one thing?

70 | Portrait Documentaries

i n t erv i ew

THANASIS LALAS P H o t o g r aphER

nikiforos

νταϊάν φον φίρστενμπεργκ αυτό τον κόσμο. Τα παιδιά και τη δουλειά μας... Εάν είναι καλή, θα διαρκέσει. Τι είναι το λάθος στη ζωή; Τα ψέματα... είναι πάντα λάθος. Μεταξύ της αλήθειας και του ψέματος υπάρχει τεράστια διαφορά. Πιστεύω ότι το ψέμα συνδέεται με τη μιζέρια και είναι πάντα η αρχή των παρεξηγήσεων, η αρχή της δυστυχίας, η αρχή του μπερδέματος. Δεν πιστεύω στα ψέματα. Γιατί οι άνθρωποι συχνά επιλέγουν τα ψέματα; Και να τα λένε και να τα ακούνε; Γιατί η αλήθεια γι’ αυτούς είναι πολύ δύσκολη, πρέπει να την ψάχνεις συνέχεια... Η αλήθεια χρειάζεται δουλειά και προσπάθεια. Αλλά είναι απαραίτητη για να «καθαρίζεις» την ψυχή σου. Έχετε καταλάβει τι νικάει τον χρόνο; Τίποτα δεν νικάει τον χρόνο. Ο χρόνος είναι χρόνος αλλά, όταν πλήττεις, ο χρόνος τραβάει περισσότερο. Λένε πολλοί, «πόσο βαριέμαι και είναι μόνο τρεις το απόγευμα της Τρίτης». Αν βαριόμαστε, η ζωή μοιάζει μεγαλύτερη, αλλά προτιμώ να μη βαριέμαι και να ζω χίλιες ζωές στον ίδιο χρόνο. Ας υποθέσουμε πως υπάρχει το «Νησί των Επιθυμιών»... ένα νησί που όποιος το επισκέπτεται πραγματοποιούνται όλες οι επιθυμίες του. Λοιπόν, το μόνο που έχετε εσείς να κάνετε είναι να επιβιβαστείτε στη μικρή βάρκα και ο βαρκάρης να σας περάσει απέναντι. Το μόνο ρίσκο που παίρνετε είναι το ταξίδι αυτό να μην έχει για σας επιστροφή. Θα το κάνατε αυτό το ταξίδι; Δεν θα μπορούσα να εντοπίσω όλα τα πράγματα που επιθυμώ, αλλά ούτε και το θέλω. Πάντα υπάρχει η άλλη πλευρά. Ποτέ δεν κάνω συγκεκριμένες ευχές. Ναι, εντάξει, στη δουλειά έχεις μια ιδέα, ένα όραμα, αλλά πά-

ντα είναι κάτι πιο γενικό. Δεν είμαι συλλέκτης. Μου αρέσουν τα όμορφα πράγματα και τα αγοράζω, έχω αγοράσει κοσμήματα, αγοράζω έπιπλα, αγοράζω πίνακες, αλλά δεν θέλω να αποκαλούμαι «συλλέκτης», γιατί νιώθω ότι αυτό κλέβει την ελευθερία μου. Οπότε, για να απαντήσω στο ερώτημά σας, σε μένα αυτό το νησί ακούγεται σαν φυλακή. Υπάρχει κάποιο βάσανο που κουβαλάτε στη ζωή σας; Είμαι μια Εβραία μητέρα, οπότε ανησυχώ συνεχώς για τα παιδιά μου που είναι κομμάτι του εαυτού μου. Δεν είναι βάρος τα παιδιά μου, αλλά αυτό που με βασανίζει είναι το μέλλον τους, η ευτυχία τους. Παραμένετε περίεργη; Υπάρχει κάτι που θα θέλατε να μάθετε και δεν το ξέρετε; Θέλω να μάθω πολλά πράγματα, αλλά είμαι πολύ απασχολημένη με το να τελειώνω ό,τι αρχίζω να κάνω! Συνεχίζουν, όμως, να με ενδιαφέρουν πολλά πράγματα. Αισθάνεσθε ένοχη που όλη η προσοχή σας απορροφάται από τη δουλειά σας; Δεν νιώθω ποτέ ενοχές. Δεν τις συνηθίζω. Καθόλου φόβος, καθόλου ενοχές. Σας ευχαριστώ.

συνεντευξη

θανασησ λαλασ φωτογραφιεσ

νικηφοροσ Portrait Documentaries | 71

scenethree Behind closed doors. Diane above and beyond

scenefour

The “diamond�. Final shooting outside the private penthouse appartment at the roof

07 Diane von