PRO ZDROWIE 3 by DOBRY DOM

PRO

zdrowie

WYDANIE nr 2 (3) 2015

bezpłatny Magazyn szpitala specjalistycznego pro-familia

STREFA DZIECKA dziecięce oddziały w PRO-FAMILII już otwarte!

Gdy maluch zjawia się przed czasem co warto wiedzieć o wcześniakach?

Na okładce Zosia, którą cztery lata temu przywitaliśmy na świecie w PRO-FAMILII

Must have na wiosnę

trendy 2015 w Twojej garderobie

Greentom Upp - Eko wózki Wózki zostały stworzone z myślą o dzieciach i w trosce o naszą planetę! Wykonane są w 100% z recyklingowych materiałów. Poza pięknym designem oraz szczytną ideą, wyróżniają się solidnością i zapewniają komfort maluszkom i rodzicom. Gondola Upp Carrycot: 1499 zł Spacerówka Upp Reversible: 1199 zł Spacerówka Upp Classic: 979 zł www.stokkids.pl facebook.com/GreentomPolska

Hamak niemowlęcy Koala Składa się z drewnianego stojaka, składanego do niewielkich rozmiarów oraz materiałowego hamaka. Dla bezpieczeństwa maluszka hamak wyposażony jest w integralne szelki zapinane na klamerkę. Delikatne bujanie noworodka ukołysze go do snu, zapewni wygodę i bezpieczeństwo, a także wpłynie na zmysł równowagi. Cena: 289 zł www.amazonas.sklep.pl facebook.com/AmazonasPolska

Wyposażenie pokoików dziecięcych Meble, akcesoria do wyprawki niemowlęcej, produkty pielęgnacyjne, zabezpieczenia do domu oraz wózki i nosidła od ponad 15 lat towarzyszą rodzinom w Europie i na świecie. Childhome to belgijskie produkty o pięknym designie i wykonane w najwyższych standardach oraz wedle najsurowszych norm światowych.

www.childhome.pl facebook.com/ChildhomePolska

Dystrybutor wyjątkowych marek dziecięcych

od REDAKCJI

NASI EKSPERCI

dr n. med. Tomasz Łoziński specjalista ginekolog-położnik

lek. med. Anna Powrózek specjalista neonatolog i pediatra

PRO

zdrowie

Wiosna, ach, to ty! Słońce jest? Zieleń jest? Energia jest? Doskonale! W takim razie nie ma lepszego momentu na zmiany! Wykorzystajmy wiosenne wibracje i zadbajmy o nasze zdrowie. Zainwestujmy w zdrowie poprzez ruch, pomyślmy o profilaktyce, a pod lupę weźmy naszą codzienną dietę, która szczególnie teraz powinna być wartościowa i apetyczna, pełna lokalnych i sezonowych produktów. Pamiętajmy, że dobry nawyk napędza kolejny. A wszystko to dla własnej satysfakcji i dobrego samopoczucia. Bo przecież nie ma nic zdrowszego niż radość z każdej wiosennej chwili. A z okładki uśmiecha się do Państwa Zosia, którą na świecie przywitaliśmy w Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA jako jedną z pierwszych, kilka dni po otwarciu placówki. Dziś ma już cztery lata i zaskakuje wszystkich niespożytą energią i pięknym uśmiechem.

lek. med. Grzegorz Siteń specjalista chorób dziecięcych i nefrolog, kierujący Oddziałem Pediatrii

lek. med. Aleksandra Jasińska-Gieroń pediatra

Joanna Wapińska lekarz stomatolog

Mariusz Dereń lekarz stomatolog

Składam Państwu najserdeczniejsze życzenia zdrowych, radosnych, rodzinnych i spokojnych świąt wielkanocnych w imieniu Zarządu, wszystkich pracowników Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA oraz całego zespołu redakcyjnego.

lek. med. Marek Paul chirurg plastyczny

dr Barbara Piekło dietetyk

Magdalena Smoleń psycholog

Klaudia Bielak dietetyk

Dominika Czapkowska redaktor naczelna magazynu PRO ZDROWIE

W tyM NUMERZE

ZDROWIE

PRO

zdrowie

26. Bohater nie

umiera nigdy! Warto walczyć do końca!

34. 9 szczególnych miesięcy

Jakie badania powinna wykonać przyszła mama?

38. System BRAVA.

Rekonstrukcja piersi nowej generacji Szansa dla wielu kobiet.

DZIEJE SIĘ 8. Co nowego w Pro-Familii? Strefa dziecka w szpitalu już otwarta. 58. Kulturalny Rzeszów

Co warto zobaczyć w regionie w najbliższych tygodniach?

40. Planowanie i szczegó-

łowa diagnostyka – pierwszy krok leczenia implantoprotetycznego Co warto wiedzieć na temat implantów?

temat numeru

MODA I URODA

10. Kłopoty z układem

52. Wiosenne

moczowym u dzieci Dowiedz się więcej na temat zakażeń dróg moczowych u najmłodszych.

must have Trendy 2015 w twojej szafie.

ZDROWIE DZIECKA

bądź FIT

14. Niemowlak debiutuje

44. Co z tym

u lekarza Jak przygotować się na pierwszą wizytę?

16. Gdy dziecko rodzi

się przedwcześnie Wszystko, co trzeba wiedzieć o wcześniakach.

STOMATOLOGIA

WARTO WIEDZIEĆ 28. Bambus Delikatny dotyk natury. 32. Jajka jedzmy

na zdrowie Co siedzi w jajku?

56. Bezpieczne e-zakupy

Jak kupować w Internecie?

60. Bestsellery Produkty warte uwagi. 64. Polecane miejsca

i kupony na zakupy

Psychologia 22. Pomóż dziecku

pokonać strach Pobyt w szpitalu nie musi być dla dziecka traumą.

Kulinaria 48. Słono, słodko,

bez glutenu Twój talerz nie musi być nudny i mało apetyczny.

glutenem? Chwilowa modna dieta czy jednak coś więcej?

46. Choroba na diecie,

czyli co warto wiedzieć o celiakii. Objawy, diagnostyka, leczenie.

DZIEJE SIĘ

Co nowego

w PRO-FAMILII?

Dziecięce oddziały już otwarte! Strefę Dziecka w Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA tworzą trzy oddziały: pediatryczny, chirurgii dzieci i laryngologii dzieci. Nieodłącznym elementem dziecięcych oddziałów jest kolorowa sala wypoczynkowa, w której znajduje się m.in. huśtawka i wielka ściana do malowania. – Dziecko podczas pobytu w szpitalu potrzebuje jak najwięcej normalnych zajęć i zabaw, które nie tylko zrelaksują małego pacjenta, ale także odwrócą jego myśli od choroby. Kolorowa i wesoła sceneria wywoła nie tylko uśmiech na twarzy małego pacjenta, ale co najważniejsze umili czas pomiędzy badaniami – wyjaśnia Magdalena Smoleń, psycholog ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA. Na korytarzu w pobliżu dyżurki pielęgniarek na podłodze wymalowana jest plansza do gry w klasy. Z kolei na ścianach w pokojach znajdują się wesołe wierszyki, które pomagają dzieciom przybliżyć tematykę anatomii człowieka. Oddział Pediatryczny Oddział ma 15 miejsc dla chorych dzieci. Siedem łóżek przeznaczonych jest dla najmłodszych pacjentów do trzeciego roku życia, a osiem dla starszych. Każdy z pokoi ma łazienkę. – Zajmujemy się leczeniem większości chorób wieku dziecięcego. Naszym pacjentom zapewniamy także specjalistyczną opiekę nefrologiczną, która obejmuje nie tylko zakażenia dróg moczowych, ale także wszystkie trudne choroby, m.in. kłębkowe zapalenie nerek czy przewlekłą niewydolność nerek – wylicza lek. med. Grzegorz Siteń, pediatra i nefrolog, kierujący oddziałem. Drugim lekarzem na oddziale jest lek. med. Aleksandra Jasińska-Gieroń, pediatra. – Dla rodziców, którzy chcą zostać ze swoją pociechą na noc, przygotowaliśmy rozkładane łóżka, a także wygodne fotele – wyjaśnia pediatra. Strefa Dziecka ma pełne zaplecze laboratoryjne, w którym wykonuje się badania biochemiczne, mikrobiologiczne, morfologiczne, a także obrazowe. Poradnia Pediatryczna i Nefrologiczna W ramach oddziału działa Poradnia Pediatryczna i Nefrologiczna. Otwarta jest od poniedziałku do piątku, w godzinach od 8:00 do 16:00 i od godz. 18:00 do 19:00. W sobotę i niedzielę lekarz przyjmuje pacjentów po wcześniejszym, telefonicznym ustaleniu godziny.

www.lullabeestudio.pl

Rejestracja telefoniczna: Oddział Pediatryczny: 17 773 58 40 Izba Przyjęć: 17 773 57 03 Do czasu podpisania kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia opieka medyczna na dziecięcych oddziałach jest odpłatna.

Dowiedz się więcej o Strefie Dziecka: www.pro-familia.pl/strefa-dziecka 8

Nowoczesna stomatologia Implanty Protetyka Ortodoncja Znieczulenie ogólne Stomatologia dziecięca Stomatologia PRO-FAMILIA Ul. Witolda 6B, 35-302 Rzeszów www.stomatologia.pro-familia.pl 17 773 57 57 / 58 / 59 Godziny otwarcia: pon., wt., czw.: 8.00 – 20.30 śr., pt.: 8.00 – 24.00 sobota: 8.00 – 15.00

temat NUMERU

Zakażenia dróg moczowych są drugą, po infekcjach dróg oddechowych, przyczyną pojawiania się małego pacjenta w gabinecie lekarskim.

Konsultacja: lek. med. Grzegorz Siteń specjalista chorób dziecięcych, nefrolog, kierujący Oddziałem Pediatrii

Przyczyny infekcji Do najczęstszych przyczyn wystąpienia infekcji dróg moczowych zaliczamy niewystarczającą higienę oraz m.in. przetrzymywanie moczu, zwłaszcza u dzieci najmłodszych, noworodków i niemowląt. – Problem może okazać się poważny, ponieważ zaleganie moczu najczęściej wiąże się z wadami dróg moczowych. Dlatego rodzice nigdy nie powinni lekceważyć niepokojących objawów. Warto pamiętać, że lepiej trzy razy zapytać

www.lullabeestudio.pl

wieku noworodkowym i niemowlęcym częściej chorują chłopcy, ponieważ nierzadko przyczyną zakażenia są wady dróg moczowych. Z kolei w późniejszym wieku z infekcjami znacznie częściej borykają się dziewczynki. – Problem pojawia się w każdym wieku i przebiega inaczej. Różne są także przyczyny zakażeń i co ważne, inaczej przebiegają u chłopców, a inaczej u dziewczynek – wyjaśnia lek. med. Grzegorz Siteń, specjalista chorób dziecięcych, pediatra, nefrolog.

temat NUMERU

Objawy infekcji dróg moczowych często są niecharakterystyczne. Dlatego obserwuj swojego malucha, jego zachowanie i nastroje. Pamiętaj, że przyczyną złego samopoczucia nie zawsze jest ząbkowanie.

niepotrzebnie, niż raz przegapić groźny objaw – wyjaśnia lekarz. – W takich przypadkach potrzebna jest szczegółowa diagnostyka, m.in. USG, badanie scyntygraficzne i urodynamiczne – tłumaczy Grzegorz Siteń. Na rozwój infekcji może mieć wpływ także niewystarczająca ochrona przed zimnem i wilgocią. Siadanie na zimnych kamieniach czy podłodze. Objawy nie zawsze występują Objawy infekcji dróg moczowych często są niecharakterystyczne. Najczęściej dziecko odczuwa ból przy mikcji (oddawaniu moczu), pieczenie, puste parcie na pęcherz czy ma m.in. obfite lub przerywane mikcje. – Do tego pojawia się świąd krocza, ból w okolicy nadłonowej, a potem w okolicy lędźwiowej. Mocz jest mętny, o ostrym zapachu, a sama mikcja nie przynosi ulgi. Z takimi objawami przy infekcji borykają się najczęściej starsze dzieci i nastolatki – tłumaczy lekarz. U noworodków i dzieci młodszych niż 2-letnie objawy są trudniejsze do wyłapania i co najważniejsze – nie zawsze występują. – Przy infekcji maluch może być niespokojny, rozdrażniony czy np. odmawiać jedzenia. Niepokojącym sygnałem będzie też gorączka bez objawów jak katar czy kaszel. Czasem ból brzucha (wtedy dziecko najczęściej pokazuje na pępek) – dodaje lek. med. Grzegorz Siteń. Nawracającym zakażeniom zwykle towarzyszy brak lub słaby przyrost masy ciała. U noworodków sygnałem może być również przedłużająca się żółtaczka. Każda „dziwna”, nieokreślona gorączka czy nawet zaburzenia zachowania, kucanie, chwytanie się za krocze, nadmierna pobudliwość czy jej brak, też może świadczyć o infekcji w drogach moczowych. Zaburzenia snu także. – Obserwujmy dziecko, jego zachowanie, nastroje. Przyczyną złego samopoczucia nie zawsze jest ząbkowanie. Dlatego jeżeli mamy podejrzenia, że dziecko choruje, najlepiej wykonać ogólne badanie moczu. Kosztuje tylko kilka złotych, a jego wyniki mogą powiedzieć lekarzowi bardzo wiele. Pamiętajmy o tym, że infekcje nierzadko występują bez żadnych objawów! – wyjaśnia lekarz. Jak wygląda leczenie? W leczeniu zakażeń dróg moczowych stosuje się leki, chemioterapeutyki (Nitrofurantoin, Trimetoprim). Z kolei jeżeli dojdzie do zakażenia nerek, lekarz wprowadza antybiotykoterapię. – W trakcie terapii antybiotykowej można stosować probiotyk, aby ograniczyć powikłania ze strony przewodu pokar-

Co robić, by zapobiegać infekcjom? – Córeczkę podmywaj zawsze w kierunku z przodu do tyłu. – Pamiętaj o częstej zmianie pieluszki. – Dopilnuj, aby twój maluch regularnie oddawał mocz. Przerwy między mikcjami nie powinny być dłuższe niż trzy godziny. – W chłodne dni zadbaj o ciepłe ubranie. Siadanie na zimnym podłożu, np. murkach, schodach, i przemarznięcie sprzyja infekcjom. – Dbaj o to, aby dziecko zawsze nosiło suchą bieliznę, zwłaszcza po wizycie na basenie lub kąpielisku. – Przypilnuj, by malec korzystał w porę z toalety. Dzieciom często żal przerwać zabawę i przetrzymują mocz, a jeżeli nawet siądą na sedesie czy nocniku, zrywają się, zanim do końca opróżnią pęcherz. mowego. Ważne jest obfite pojenie dziecka. W uzasadnionych przypadkach wskazane jest zakwaszenie moczu dietą lub witaminą C, ale bezwzględnie po konsultacji z lekarzem, bo nie wszystkie leki działają lepiej w kwaśnym moczu – wylicza nasz ekspert. Podstawą sukcesu w walce z chorobą jest odpowiednia higiena. Do układu moczowego bakterie najczęściej przedostają się z okolicy odbytu, dlatego tak ważne jest częste zmienianie pieluszki i odpowiedni sposób podcierania i mycia dziecka – w kierunku od krocza do pupy. Nieleczona infekcja może prowadzić do poważnych chorób nerek Nieleczona infekcja jest bardzo niebezpieczna. Zwłaszcza w przypadku młodszych dzieci. U noworodków i małych niemowląt niestety infekcja bardzo szybko może uogólnić się w całym organizmie, a wtedy dochodzi do sepsy, która może zakończyć się zgonem. Z kolei zapalenie nerek u dzieci do 4–5 roku skutkuje powstaniem blizn, które w późniejszym okresie wpływają m.in. na nadciśnienie tętnicze, z całym szeregiem powikłań sercowo-naczyniowych (zawały serca, udary mózgu, tętniaki itp.). Nawracające infekcje bez względu na wiek prowadzą do nieodwracalnego zniszczenia nerek i schyłkowej niewydolności tych narządów. W takiej sytuacji konieczne jest leczenie nerkozastępcze, czyli dializy. Tekst: Dominika Czapkowska

www.lullabeestudio.pl

ZDROWIE DZIECKA

Niemowlak debiutuje u lekarza Myśl o pierwszej wizycie z niemowlakiem w przychodni dla wielu rodziców jest źródłem niepokoju. Zastanawiasz się, jak będzie wyglądać badanie? Co jeżeli maluch będzie rozdrażniony i płaczliwy? Spokojnie, spotkanie z lekarzem wcale nie musi być stresujące. Podpowiadamy, jak się do niego przygotować.

www.schutterstock.com

ierwsza wizyta u pediatry przypada mniej więcej od siedmiu dni do dwóch tygodni po porodzie, chyba że przy wypisie ze szpitala otrzymałaś inne zalecenia. Zanim wyznaczysz termin, zwróć uwagę na wasz rytm dnia. Twój skarb podczas spotkania z lekarzem powinien być wypoczęty i nakarmiony. – Debiut z niemowlakiem u lekarza jest zwykle stresującym wydarzeniem dla rodziców. Zwłaszcza że maluch podczas spotkania może być niespokojny i płaczliwy – co jest zupełnie normalne. Warto pamiętać, że w ten sposób dziecko komunikuje się ze światem. Lekarz jest przygotowany na taką sytuację – wyjaśnia Aleksandra Jasińska-Gieroń, pediatra – i zazwyczaj udaje mu się „dogadać” z pacjentem. Konsultacja: lek. med. Aleksandra Jasińska-Gieroń, pediatra ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA.

Czas na badania Wasza wizyta rozpocznie się od mierzenia i ważenia. Później pediatra zada ci kilka pytań. Lekarz będzie chciał usłyszeć od ciebie, jak wygląda rytm dnia dziecka, jaki ma apetyt, a także czy dobrze sypia. Zbada delikatnie brzuszek, posłucha, jak bije serduszko i oceni rozwój psychoruchowy maluszka, czy-

Pamiętaj, że wasza wizyta to świetna okazja, aby dowiedzieć się od lekarza wielu ciekawych rzeczy na temat pielęgnacji i zdrowia malucha. Jednak zdenerwowane mamy często zapominają o wielu rzeczach, o które chciałyby zapytać. Dlatego przed wizytą warto spisać wszystkie pytania. Dzięki temu nie zapomnisz o żadnym z nich.

Twój spokój ma znaczenie. Maluch czuje i „przechwytuje” twoje emocje. Jeżeli podczas wizyty będziesz opanowana, twoja pociecha poczuje, że jest bezpieczna. li napięcie mięśni, aktywność i jego żywotność. Łagodnie dotknie ciemiączka, obejrzy gardło i osłucha. Pediatra weźmie też „pod lupę” skórę niemowlaka i narządy płciowe. To bardzo ważne badanie. U chłopca sprawdza obecność jąder w mosz-

O czym nie zapomnieć? • Pamiętaj o książeczce zdrowia dziecka oraz o karcie szczepień (sztywna kartka formatu A4), jeżeli taka została wydana mamie przez Oddział Noworodków. • Ubierz swojego malucha wygodnie i praktycznie. Tak, abyś bez problemu go rozebrała. Najwygodniejsze będzie ubranko zapinane na całej długości, np. na zatrzaski, rozpinane z przodu body z krótkim rękawkiem lub pajacyk. • Nie zapomnij także o swoim ubiorze. Ubierz się tak, by ubranie nie krępowało twoich ruchów. • Zabierz ze sobą: 1–2 pieluszki i ubranko na zmianę, dwie pieluchy tetrowe, wilgotne chusteczki, krem do smarowania pupy.

nie. Maluch zostanie zbadany także pod kątem występowania objawów żółtaczki. – Mama dostanie także wszystkie informacje na temat obowiązkowych i zalecanych szczepień i skierowanie do ortopedy na obowiązkowe badanie. Na takiej wizycie lekarz sprawdza także, czy kikut pępowiny odpadł prawidłowo i pępek ładnie się zagoił – wylicza nasz ekspert. Pamiętaj o tym, że lekarz widzi twoje dziecko tylko przez kilkanaście minut, a ty jesteś z nim przez cały dzień. Nie bój się rozmawiać z lekarzem. Powiedz mu o wszystkim, co niepokoi cię w rozwoju i zachowaniu dziecka. Bądź spokojna Twój spokój ma znaczenie. Maluch czuje i „przechwytuje” twoje emocje. Jeżeli podczas wizyty będziesz opanowana, twoja pociecha poczuje, że jest bezpieczna. Jeżeli jednak dziecko będzie podczas wizyty niespokojne i płaczliwe, nie wpadaj w panikę. Lekarz jest przyzwyczajony do różnych sytuacji. Jest w gabinecie po to, aby wam pomóc. Tekst: Dominika Czapkowska

ZDROWIE DZIECKA

Gdy dziecko rodzi się

przedwcześnie

Wcześniakiem nazywamy noworodka, który urodził się między 22. a 37. tygodniem ciąży, czyli między 6. a 8. miesiącem. W Polsce każdego roku rodzi się przedwcześnie ok. 25 tysięcy dzieci – wyjaśnia lek. med. Anna Powrózek, neonatolog i pediatra.

ki życia oraz m.in. przeciążenie pracą. Kobiety w ciąży wielokrotnie tygodniami leżą w szpitalu pod opieką lekarzy, by podarować dziecku „trochę więcej czasu”. W tym okresie otrzymują też kurs sterydowy, który ma pomóc w przyspieszeniu dojrzewania ważnych życiowo narządów u dziecka. Natura nie jest rozrzutna, ciąża u człowieka nie na próżno trwa 9 miesięcy. Każdy miesiąc, każdy tydzień jest ważny, aby dziecko urodziło się zdrowe i w pełni przygotowane do dalszego życia poza łonem matki.

Rozmowa z lek. med. Anną Powrózek, neonatologiem i pediatrą ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA Pro Zdrowie: Jakie są najczęstsze przyczyny przedwczesnego porodu? lek. med. Anna Powrózek: Dzieci rodzą się przedwcześnie z różnych, nierzadko złożonych przyczyn. Zaliczamy do nich m.in. infekcję wewnątrzmaciczną, niewydolność szyjki macicy, a także różne choroby, które występują u matki i zagrażają maluszkowi. Nie bez znaczenia jest również stres, złe warun-

www.lullabeestudio.pl

PZ: Co wcześniactwo oznacza dla maluszka? A. P.: Wcześniak to nie mały noworodek, który ma tylko urosnąć. Wcześniak stracił szansę na normalny rozwój i dojrzewanie w macicy – czyli w optymalnych i najlepszych dla niego warunkach. Po przyjściu na świat rozwój wcześniaka toczy się dalej, ale już nie w fizjologicznym otoczeniu. Rokowanie co do przeżycia i przyszłego rozwoju dziecka zależy w najwyższym stopniu od wieku płodowego, w jakim przyszło na świat. Duże znaczenie ma także skala powikłań wcześniactwa, z jakimi przyjdzie się zmierzyć maleństwu. Do najpoważniejszych należą m.in. krwawienie śródmózgowe, przetrwały przewód tętniczy, dysplazja oskrzelowo-płucna, martwicze zapalenie jelit, a także zakażenia. Warto jednak pamiętać o tym, że każde dziecko jest inne, wyjątkowe pod każdym względem i często dopiero z upływem czasu możemy określić, jaki wpływ na dalsze życie będzie miał fakt jego wcześniejszych narodzin.

ZDROWIE DZIECKA

www.lullabeestudio.pl

Oddział Neonatologiczny z Intensywną Opieką Medyczną w Szpitalu Specjalistycznym PRO-FAMILIA ma III poziom referencyjny, oznaczający najwyższe kompetencje i uprawnienia do opieki nad najtrudniejszymi przypadkami patologii noworodka.

PZ: Jak wygląda hospitalizacja wcześniaka? A. P.: Wcześniak wcześniakowi nierówny. Istnieje szalona różnica w dojrzałości, rokowaniu czy skali problemów wynikających z przedwczesnego porodu, między „skrajnym wcześniakiem” a dziećmi urodzonymi „prawie w terminie”. „Skrajny wcześniak” to maluszek, który urodził się niedługo po 22. tygodniu ciąży, z wagą urodzeniową 500–1000 g. Im mniejszy pacjent, tym bardziej wymagający. Oddział Neonatologiczny z Intensywną Opieką Medyczną, który zajmuje się leczeniem wcześniaków, to szczególne miejsce. Musi spełniać wysokie standardy. Nad zdrowiem wcześniaka czuwa cały zespół doświadczonych lekarzy, pielęgniarek i rehabilitantów, którzy mają do dyspozycji specjalistyczny sprzęt najwyższej klasy, przystosowany do leczenia najmniejszych pacjentów. Niezwykle ważna jest również możliwość oznaczania badań mikrometodą, czyli z wykorzystaniem niewielkiej ilości krwi. Wiele elementów wpływa na to, aby oddział stwarzał najlepsze warunki leczenia. Medycyna rozwija się bardzo dynamicznie.

W ostatnich dziesięcioleciach dokonał się olbrzymi postęp w dziedzinie neonatologii. Dzięki temu dzieci, które przyszły na świat zbyt wcześnie, mają znacznie większe szanse na przeżycie, a rokowania co do przyszłego rozwoju są bardziej obiecujące. PZ: Jakie problemy mają wcześniaki po urodzeniu? A. P.: Wcześniaki często rodzą się z zaniżoną skalą Apgar, bo nie są w stanie sprostać wymaganiom stawianym donoszonym noworodkom. Bardzo mały wcześniak ma cienką, niedojrzałą skórę, szybko się wychładza. Inkubator, który staje się jego nowym domem, zapewnia mu odpowiednią temperaturę otoczenia, poziom wilgotności, dostosowuje także stężenie tlenu w powietrzu do potrzeb maluszka. W inkubatorze ma być ciepło, cicho i niezbyt jasno – jak w łonie matki. Kluczowym problemem po urodzeniu jest oddychanie. Płuca wcześniaka nie są gotowe do dostatecznego pełnienia swojej funkcji. Na tym etapie rozwoju m.in. nie wykształciły się jeszcze pęcherzy-

ZDROWIE DZIECKA

www.lullabeestudio.pl

W inkubatorze ma być ciepło, cicho i niezbyt jasno ‒ jak w łonie matki.

ki płucne, brakuje surfaktantu (substancji pomagającej w oddychaniu). Często dziecko rodzi się już z zapaleniem płuc. Współczesna medycyna próbuje pomóc takim dzieciom różnymi specjalistycznymi urządzeniami (respiratory, CPAP-y). Tego typu pomoc jest niezbędna, bywa że przez wiele tygodni. Lekarze, aby móc na bieżąco nadzorować stan zdrowia maluszka i wiedzieć, co się dzieje w jego organizmie, wykonują szereg potrzebnych badań, m.in. zdjęcia RTG, USG, echo serca, badania okulistyczne. Na skórze dziecka znajdują się czujniki podłączone do monitorów kontrolujących pracę serca, a także płuc. Aparatura mierzy nasycenie krwi tlenem i dwutlenkiem węgla, ciśnienie krwi oraz temperaturę. Wcześniak ma założone wkłucie do naczynia, a precyzyjne pompy infuzyjne podają leki i kroplówki. Urządzeń pracujących w otoczeniu maleństwa jest więc mnóstwo. PZ: A jak wygląda karmienie wcześniaka? A. P.: Pokarm matki jest najlepszym i optymalnym pożywieniem dla noworodka, a dla wcześniaka to dodatkowo lekarstwo. Szczególnie wartościowa jest tzw. siara, czyli pokarm początkowy, który dziecko powinno dostać jak najszybciej po urodzeniu. Ma istotny wpływ m.in. na wytwarzanie odpowiedniej flory bakteryjnej w jelitach maluszka i kształtowanie się jego odporności. Początkowo wcześniaki muszą dostawać składniki odżywcze w kroplówce i są karmione za pomocą sondy założonej do żołądka, ponieważ nie mają sprawnego

odruchu ssania. Z czasem, przy właściwej stymulacji, nabywają tę umiejętność i mogą być karmione smoczkiem czy nawet przystawiane do piersi. PZ: Czy rodzice mogą w jakiś sposób pomóc w leczeniu swojej pociechy? A. P.: Oczywiście! Kontakt rodziców z dzieckiem jest bardzo ważny. Tak naprawdę nie tylko dla maluszka, ale i dla rodziców. Pobyt skrajnego wcześniaka na oddziale intensywnej terapii noworodka nierzadko trwa wiele miesięcy. Cała aparatura, która znajduje się w otoczeniu maleństwa, stanowi istotną barierę w utrzymaniu stałego kontaktu rodzica z dzieckiem. Zwłaszcza w pierwszym okresie po urodzeniu. Często rodzice boją się nawet dotknąć swojego maleństwa. Jednak kontakt w postaci głaskania, dotykania, mówienia do dziecka powinien być regularny. W późniejszym okresie, gdy stan małego pacjenta na to pozwala, możliwe jest kangurowanie, czyli przytulanie dziecka. Ubranego jedynie w pieluszkę noworodka kładziemy na odsłoniętej klatce piersiowej mamy lub taty. Główka dziecka powinna być położona na takiej wysokości, aby ucho maluszka znalazło się nad sercem rodzica. Pamiętajmy, że nawet najlepiej wyposażony oddział neonatologiczny nigdy nie zastąpi kontaktu z rodzicami i nie wpłynie tak korzystnie na dziecko. Rozmawiała Dominika Czapkowska

PSYCHOLOGIA

Wiadomość o potrzebie leczenia dziecka w szpitalu zwykle przeraża rodziców. Warto podejść jednak do tej sprawy zupełnie inaczej. Szpital to przecież miejsce, w którym wasza pociecha zostanie otoczona specjalistyczną opieką, a lekarze pomogą szybciej i sprawniej odzyskać zdrowie.

Tekst: Magdalena Smoleń, psycholog ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

oza wyjątkowymi sytuacjami, kiedy hospitalizacja następuje nagle, do pobytu w szpitalu można przygotować się spokojnie. Pomożesz dziecku w ten sposób nie tylko oswoić emocje, ale też przygotować się na nową sytuację. Kontakt z lekarzem to dla dziecka duże przeżycie. Towarzyszy mu lęk, strach przed badaniem oraz bólem. Wchodząc do gabinetu lekarskiego, dziecko czuje bezradność, a szpital zwykle źle się kojarzy, wywołuje lęk i niepokój. Dzieci, nie wiedząc, co je czeka, zwykle tworzą różne scenariusze, które mogą potęgować ich obawy. Dlatego tak ważna jest rozmowa, przygotowanie dziecka do tej wyjątkowej sytuacji i wsparcie psychiczne małego pacjenta. Zabawa pomaga Szczerze i prostymi słowami wytłumacz swojemu skarbowi, na czym polega jego choroba oraz jak będzie wyglądało leczenie. Rozmowę warto dostosować do wieku malca, odpowiadając

www.lullabeestudio.pl

na wszystkie, często powtarzające się pytania. Warto zaangażować dziecko także w proces pakowania bagażu szpitalnego, np. pozwolić wybrać piżamę, zapakować ulubioną zabawkę czy kocyk. Pomocne w przezwyciężeniu lęku przed szpitalem będą również zabawy w lekarza. W ten sposób maluch oswoi szpitalne procedury, dowie się, na czym polega badanie i kontakt z lekarzem. Co najważniejsze – pokażesz mu, że lekarz jest po to, aby pomóc i nie chce go skrzywdzić. Z kolei czytając różne edukacyjne książeczki, w przystępny sposób pokażecie swojemu skarbowi, jak funkcjonuje ludzki organizm i dlaczego czasem potrzebne jest leczenie. Wykorzystajcie fakt, że dzieci są zwykle otwarte na nowe doświadczenia, lubią ciekawe wyzwania i pokonywanie przeszkód, nawet takich jak zmaganie się z własnymi emocjami. Dlatego pobyt w szpitalu też można potraktować jako pewną interesującą przygodę, poznawanie nowych osób i miejsca. Odradzam strategię odkładania na ostatni moment informacji o leczeniu i pobycie w szpitalu. Zaskoczony pacjent może zareagować dużo większym oporem lub buntem. Pamiętaj – możesz pomóc dziecku uspokoić emocje albo przeciwnie, poprzez własny niepokój i lęk wzbudzić niechęć do leczenia. Obecność rodziców w szpitalu Masz prawo do stałej obecności przy chorym dziecku w szpitalu! Twoja obecność jest dziecku bardzo potrzebna. Czuje się bezpiecznie i wie, że może liczyć na twoją pomoc. Bardzo ważne jest również, aby rodzic w obecności dziecka okazywał zaufanie do personelu medycznego oraz tłumaczył, że każdy zabieg ma na celu poprawę jego stanu i przyspieszenie jego powrotu do domu. Twoja współpraca z lekarzem i pielęgniarkami ma znaczenie. Pamiętaj, że jesteś na oddziale w konkretnym celu: aby zapewnić dziecku bezpieczeństwo psychiczne Proponuję rodzicom opanować własny niepokój i spojrzeć na pobyt dziecka w szpitalu jak na szansę wykonania skomplikowanej diagnostyki, a także skrócenie czasu leczenia.

PSYCHOLOGIA i stworzyć namiastkę domowej atmosfery. Dziecko czuje twoje emocje. Jeżeli będziesz opanowana i spokojna, na pewno wpłynie to również pozytywnie na samopoczucie waszej pociechy. Obecność rodzica jest niezwykle ważna także przy wszystkich zabiegach medycznych, oczywiście jeżeli jest taka możliwość. Przed każdym zabiegiem możesz poprosić lekarza lub pielęgniarkę, aby w przystępny sposób opowiedzieli dziecku o procedurach medycznych, które je czekają. Dziecko, które zostało przygotowane do zabiegu lub operacji, które wie, co je czeka, na pewno zniesie całą procedurę lepiej i szybciej wróci do zdrowia. Będzie też lepiej współpracowało z personelem, co jest bardzo ważne. Magiczna moc sali zabaw Dziecko podczas pobytu w szpitalu potrzebuje jak najwięcej normalnych zajęć i zabawy, która zrelaksuje małego pacjenta oraz odwróci jego myśli od choroby. Bezcennym miejscem na dziecięcych oddziałach jest sala zabaw, w której możecie spędzać czas z dzieckiem, czytając ulubione bajki, bawiąc się klockami lub wesoło skacząc na kolorowych piłkach. To doskonały sposób na odwrócenie uwagi od stresu i choroby. Ta kolorowa i przyjazna sceneria na pewno wywoła uśmiech na twarzy waszej pociechy i umili czas pomiędzy badaniami. Za każdym razem, gdy opuszczasz oddział, pożegnaj się uważnie ze swoim urwisem. Wyjaśnij, gdzie idziesz i kiedy wrócisz. Zwłaszcza małe dzieci, gdy zostaną choć na chwilę same, mogą poczuć się porzucone.

www.lullabeestudio.pl

Szczerze i prostymi słowami wytłumacz swojemu skarbowi, na czym polega jego choroba oraz jak będzie wyglądało leczenie. Wskazówki, w jaki sposób rozmawiać z dzieckiem Charakter i rozwój językowy dziecka oraz umiejętność rozumienia informacji ma wpływ na jego postrzeganie szpitala, stanu zdrowia, procesu leczenia lub zabiegu. Ze względu na różne tempo rozwoju dzieci pamiętaj, że podane wskazówki mogą nie odnosić się ściśle do waszego dziecka. Noworodki i dzieci do 2 lat Gdy dziecko jest bardzo małe, należy skoncentrować się na własnym przygotowaniu do wizyty w szpitalu. Gdy rodzice czują się swobodnie, zazwyczaj ich dziecko to wyczuwa i reaguje w ten sam sposób. Dzieci w wieku od 2 do 3 lat W tym wieku dzieci nie postrzegają upływu czasu w ten sam sposób, co starsze dzieci i dorośli. Porozmawiaj ze swoją pociechą o operacji lub zabiegu dzień lub dwa dni przed wizytą w szpitalu. Dzieci w wieku od 3 do 6 lat W tym wieku dzieci poznają dni tygodnia i zaczynają nabywać poczucie czasu. Dziecku trudno jest zrozumieć, dlaczego potrzebuje operacji lub zabiegu. Wasza pociecha może się martwić, że zrobiła coś źle. Ważne jest, aby zapewnić ją, że

pobyt w szpitalu wiąże się z poprawą zdrowia i w żadnym wypadku nie jest karą. Trzy- lub czterolatkowi o wizycie w szpitalu możesz powiedzieć dzień lub dwa dni przed wizytą, z kolei pięcio- lub sześciolatkowi – trzy do pięciu dni wcześniej. Dzieci w wieku od 7 do 11 lat W tym wieku dzieci są w stanie zrozumieć powód, dla którego muszą pojechać do szpitala. Dzieci w tym wieku mają także poczucie czasu. Możesz powiedzieć swojemu skarbowi o operacji lub zabiegu tydzień przed wizytą w szpitalu. Dzięki temu wasze dziecko będzie miało dużo czasu na zadawanie pytań i rozmowę o wszelkich obawach, które może odczuwać w związku z całym wydarzeniem. Dzieci w wieku od 12 lat W tym wieku najlepiej jest włączyć dziecko w przygotowania do operacji lub zabiegu od samego początku. Można zachęcać dziecko do zadawania pytań i rozmów o jego obawach związanych z pobytem w szpitalu. Większość dzieci chce być niezależna od rodziców, ale jednocześnie poszukuje u nich wsparcia. Zapytaj dziecko, jak mu pomóc podczas pobytu w szpitalu lub zabiegu.

ZDROWIE

Bohater nie umiera nigdy!

Rozmawiamy z Rafałem Jasińskim, jednym z założycieli Fundacji Czas Nadziei mającej na celu pomoc ciężko chorym dzieciom, a przede wszystkim ojcem. Ojcem Tobiaszka, którego z rąk rodziców wyrwała białaczka. Pomysł na założenie Fundacji powstał podczas spędzania długich godzin przy szpitalnym łóżku syna. Pro Zdrowie: Co pan czuł, gdy przyszedł na świat Tobiaszek, pańskie pierwsze dziecko? Rafał Jasiński: Oboje z żoną bardzo pragnęliśmy dziecka. Tobiaszek był wyczekany i rozpieszczany już w brzuchu mamy! Ponieważ ciąża przebiegała z problemami, tym bardziej szaleliśmy, gdy się urodził. Przyszedł na świat jako wcześniak, najedliśmy się strachu, ale okazało się, że był bardzo silnym chłopcem. Bardzo chciał żyć. PZ: Jakie były początkowe objawy choroby Tobiaszka? Czy były jakieś ostrzegawcze symptomy, czy spadło to na państwa jak grom z jasnego nieba? R. J.: Pierwsze lata życia Tobiaszka były niewiarygodnie bezproblemowe. Nie dość, że był wyjątkowo grzecznym, choć bardzo żywym dzieckiem, to do tego jeszcze nigdy nie chorował. Spełnił nasze marzenia. Żyliśmy jak w wyśnionej bajce. Wtedy właśnie przyszła ona: białaczka. Gdy zauważyliśmy u synka powiększone węzły chłonne na szyi, natychmiast wy-

konaliśmy badania. Wyniki były dobre. Białaczka Tobiaszka była jednak bezwzględna – zaatakowała w bardzo ostry sposób. Ostatecznie wyrok zapadł, gdy pojechaliśmy do lekarza kilka tygodni później na wizytę kontrolną. PZ: Taka wiadomość musi być szokiem dla rodzica. Jak państwo dali radę się z nią uporać, tak szybko zorganizować wyjazd do szpitala w Zabrzu, przeorganizować właściwie całe życie? R. J.: Na spakowanie się i w ogóle rozmowę o tym, co się dzieje, mieliśmy z żoną jedną godzinę. Płakaliśmy, równocześnie rozmawiając rzeczowo, co będzie potrzebne. Mieliśmy chwilkę, żeby się pożegnać. Żona musiała zostać w domu z trzynastodniową Amelką. Ja pojechałem z Tobiaszkiem do Zabrza. Pierwsze chwile były przerażające. Między paraliżującym strachem migotała nadzieja, że to pomyłka. Potem było tylko gorzej… Zaczęła się rozłąka, ogromna tęsknota i okrutna chemioterapia…

PZ: Jak wyglądał ten niecały rok spędzony między Zabrzem a Polańczykiem, a później już tylko w Zabrzu? R. J.: Pierwsze tygodnie spędziliśmy w szpitalnej izolatce. Mama przyjeżdżała do nas dwa razy w tygodniu, wracając szybko do małej córeczki. W tym czasie byłem ojcem i matką, a mój syn moim kumplem i powiernikiem. Na dobre i na złe – najlepsi przyjaciele. Po pierwszym bloku chemii zaczęliśmy jeździć na przepustki do domu. Tobiasz był najdzielniejszym podróżnikiem, jakiego znałem. W czasie wakacji przejechaliśmy razem 6 tys. kilometrów! Po kilku miesiącach wynajęliśmy małą kawalerkę koło kliniki. PZ: Jak sam Tobiaszek traktował swoją chorobę? R. J.: To dla mnie do dziś niezrozumiały fenomen. Tobiasz w kilka tygodni z beztroskiego 2,5-latka stał się dojrzałym młodzieńcem. Przez całą chorobę pisałem bloga, na którym opisywałem nasz każdy dzień. Pisałem dla rodziny i przyjaciół, którzy chcieli wiedzieć, co u nas, ale przede wszystkim właśnie dla niego. Byłem z niego taki dumny. Chciałem, żeby kiedyś, jak dorośnie, miał gotowy „pamiętnik”. Nie spodziewałem się jednak, że historię Tobiaszka będzie każdego dnia śledzić kilka tysięcy osób! Pokochały go setki osób… właśnie dlatego, że w nieprawdopodobnie bohaterski sposób traktował swoją chorobę.

PZ: Jakie cele stawia pan przed sobą jako założycielem i głównym działaczem Fundacji? R. J.: Nie jestem założycielem Fundacji Czas Nadziei. To jest wspólne dzieło kilku osób. Owszem, zjednoczyła nas historia Tobiaszka, ale każdy z nas poświęca jej serce. Naszym celem jest pomoc rodzinom chorych dzieci. Wiem, jak bardzo cierpi rodzina, gdy zdarzy się choroba, której trzeba podporządkować całe życie. Gdy każdy dzień to kolejna niewiadoma. Będziemy też stale współpracować z Fundacją DKMS Polska, w organizacji Dni Dawców Szpiku. Wiem, jak smakują łzy, gdy nie ma dawcy, szczególnie dla dziecka. A przecież to nic nie boli i nie kosztuje. Chcemy uświadamiać Polaków. Rozmawiała: Joanna Lubiniecka

ZOSTAŃ DAWCĄ SZPIKU Fundacja DKMS Baza Dawców komórek Macierzystych Polska www.dkms.pl Dowiedz się więcej o komórkach krwi pępowinowej: www.krewpepowinowa.pl

PZ: Na prowadzonym przez siebie blogu często wspominał pan, że uczy się od swojego syna. Czy nadal czuje pan jego naukę? R. J.: Wszystko, czego obecnie dokonuję w moim życiu, dedykuję mojemu bohaterowi. On jest moją inspiracją. On przewartościował moje życie. To prawda, że wciąż się od niego uczę. Kto przeczyta jego historię, zrozumie… Nie mogę teraz skryć się w żałobie. Choć każdego dnia opłakuję jego śmierć, wiem, że nigdy już nie ustanę w walce. Chcę pomagać innym! PZ: Czy założenie przez pana Fundacji Czas Nadziei jest kontynuacją uczenia się od Tobiaszka? R. J.: O Fundacji myślałem wieczorami w szpitalnej izolatce, siedząc przy łóżku śpiącego synka. Kiedy przegraliśmy, porzuciłem pomysł powołania Fundacji. Momentem przełomowym była wiadomość, że jedna z osób, która podczas sanockiego Dnia Dawcy Szpiku dla Tobiasza zarejestrowała się jako potencjalny dawca, oddała szpik dla kogoś innego. Uratowała ludzkie życie! Uświadomiłem sobie, że choć Tobiasz już nie żyje, inni wciąż czekają na swoją szansę. Zorganizowaliśmy z żoną wraz z Fundacją DKMS kolejny Dzień Dawcy Szpiku w Sanoku. Zaprosiliśmy sanockie rodziny z dziećmi, by podziękować za wcześniejszą pomoc. Była możliwość spotkania się z lekarzami z zabrzańskiej kliniki. Przyszli ci, którzy zarejestrowali się wcześniej dla Tobiaszka, czytelnicy mojego bloga, aby nas poznać… Wtedy zrodziła się myśl o powołaniu do życia Fundacji. Fundacja Czas Nadziei powstała w Sanoku, w maju 2013 roku. Jej głównym celem jest niesienie pomocy ciężko chorym dzieciom i ich rodzinom. Podopieczni wspierani są w organizacji leczenia, zakupie potrzebnych leków, sprzętu medycznego, Fundacja pomaga też w pokrywaniu kosztów dojazdu do często bardzo odległych szpitali i ośrodków rehabilitacyjnych. Środki finansowe Fundacja pozyskuje poprzez działalność własną, organizację imprez, zbiórek charytatywnych i zbiórek na konkretne cele oraz z darowizn od osób i instytucji. Pierwszą imprezą na wielką skalę, którą udało się zorganizować pod jej auspicjami, był Wielki Piknik Rodzinny w skansenie w Sanoku, w którym udział wzięło ponad 7 tysięcy osób – głównie rodzin z dziećmi i podczas którego zarejestrowano ponad 130 dawców szpiku. www.czasnadziei.pl

REKLAMA

warto WIEDZIEĆ

BAMBUS

delikatny dotyk natury Bambus kojarzy nam się przede wszystkim z wysokimi, zielonymi i twardymi pędami azjatyckiej trawy. Ta mocna i wyjątkowa roślina ma też swoje delikatne oblicze, które każdego dnia doceniają rodzice na całym świecie. Materiał z tkaniny bambusowej jest nie tylko miły w dotyku dla dziecka, ale działa także kojąco na wszelkie podrażnienia.

Akcesoria dla kobiet w ciąży oraz wspomagające karmienie i pielęgnację maluszka Produkty znanych i docenianych marek

Chłonność Wysoka chłonność to kolejna bezcenna cecha w pielęgnacji dziecka. Bambus wykazuje znacznie większą zdolność absorpcji niż tradycyjna bawełna, dlatego świetnie sprawdza się jako materiał na ręczniki. Dodatkowo bambusowy ręcznik bardzo szybko schnie, dlatego jest doskonałym rozwiązaniem na wakacyjne wyjazdy lub wizytę na basenie. Tekst: Agnieszka Kępa ze Sklepu Medycznego PRO-FAMILIA

ażdy, kto pierwszy raz dotknie produktów wykonanych z tkaniny bambusowej, z pewnością będzie zaskoczony jej miękkością. Bardzo wytrzymały, a przy tym nadzwyczaj delikatny materiał sprawia, że z przyjemnością się go dotyka. Ten miły dotyk nie tylko sprawia przyjemność delikatnej skórze dziecka, ale działa także kojąco na wszelkie podrażnienia. Termoregulacja Pozytywne właściwości bambusa docenimy szczególnie w upalne letnie dni. Bambus dzięki swoim właściwościom termoregulacyjnym chłodzi skórę i pozostawia uczucie przyjemnej świeżości. Dlatego świetnie sprawdza się jako okrycie dla kobiet w ciąży i dla małych dzieci. Dodatkową zaletą jest fakt, że bambus tworzy tarczę przed szkodliwym promieniowaniem UV, które naraża naszą skórę szczególnie latem. Okrycie z bambusa idealnie sprawdzi się także podczas jesiennych wieczornych spacerów. Dzięki swym właściwościom termoregulacyjnym w chłodne dni delikatnie ogrzeje nasze ciało.

Antybakteryjność Najistotniejszą cechą dla wszystkich mam jest fakt, że tkanina bambusowa sama oczyszcza się z bakterii. Ma też cechy antygrzybiczne. Tę zaletę docenią szczególnie mamy maluchów, które borykają się z alergiami i problemami skórnymi. Ograniczenie zbędnych alergenów jest znaczącą pomocą w pielęgnacji, szczególnie delikatnej skóry dziecka.

Sklep medyczny PRO-FAMILIA ul. Witolda 6B, 35-302 Rzeszów tel. 17 77 35 895, 606 987 772

www.sklep.pro-familia.pl Sklep prowadzi również wypożyczalnię laktatorów i wag niemowlęcych.

Artykuł sponsorowany Dzięki temu mamy mogą uniknąć anemii, której wystąpienie bez przyjmowania suplementu byłoby bardzo prawdopodobne, ponieważ zapotrzebowanie na folacynę w okresie ciąży wzrasta aż czterokrotnie. Istnieje również zalecenie, żeby kwas foliowy zażywały wszystkie kobiety w wieku rozrodczym, które prowadzą życie seksualne (ze względu na to, że nie zawsze ciąża jest planowana). Jak się okazuje, warto, by kwas foliowy przyjmowali również mężczyźni, ponieważ witamina ta wpływa na jakość męskiego nasienia. Gdy dieta jest w nią uboga, wówczas w nasieniu znajduje się mniej plemników.

Coraz częściej mówi się o tym, że kobiety w ciąży powinny przyjmować kwas foliowy, ponieważ w ten sposób mogą zapobiec poważnym wadom rozwojowym u swoich dzieci. Jednak to substancja, która ma nie tylko ogromny wpływ na rozwój płodu, ale również na pracę mózgu oraz funkcjonowanie układu nerwowego i pokarmowego.

zym jest tajemniczy „kwas foliowy”? Jest to witamina z grupy B, która ma istotny wpływ na pracę organizmu. Jej nazwa pochodzi od łacińskiego słowa „folium”, oznaczającego liść. Określenie wywodzi się stąd, że pierwotnie tę witaminę pozyskiwano z liści szpinaku. Inne nazwy kwasu foliowego, z którymi można się spotkać, to: witamina B9, B11, M, folacyna czy folian. Kwas foliowy jest grupą substancji występujących w tkankach wielu roślin i zwierząt. W organizmie człowieka syntezują go bakterie jelitowe, jednak w ilości, która nie jest wystarczająca, dlatego konieczne jest dostarczanie kwasu foliowego wraz z pożywieniem. Rola w organizmie Kwas foliowy ma szerokie zastosowanie i potrzebują go osoby w każdym wieku. Jest niezbędny do przeprowadzania wielu procesów metabolicznych: reguluje podział i funkcjonowanie wszystkich komórek oraz pobudza procesy krwiotwórcze (tworzenie czerwonych krwinek), dzięki czemu hamuje pojawienie się anemii. Bierze również udział w syntezie kwasów nukleinowych, które budują DNA, hormonów (adrenaliny i tyroksyny) oraz melaniny (barwnika skóry i włosów). Folacyna zapewnia prawidłową pracę różnych układów w organizmie, m.in. układu nerwowego, sercowo-naczyniowego i pokarmowego. Ma także wpływ na poprawę nastroju: uczestniczy w procesie przemiany metioniny, w wyniku którego powstają neurostymulatory: serotonina i nonadrenalina. Ta pierwsza jest również nazywana hormonem szczęścia

i koi nasz układ nerwowy, druga zaś pozwala zredukować stres i pobudza do działania. Obie mają również wpływ na funkcjonowanie układu krążenia – regulację ciśnienia krwi. Kwas foliowy wpływa na serce również w inny sposób: obniża poziom homocysteiny, dzięki czemu zapobiega wylewom i zakrzepom żylnym. A dzięki udziałowi w produkcji soku żołądkowego wspiera proces trawienia, pozytywnie wpływa na pracę żołądka, wątroby i jelit oraz chroni przed chorobami pasożytniczymi. Co ważne, witamina B9 ma również nieoceniony wpływ na zwiększenie odporności. Bierze udział w procesie wytwarzania białych krwinek i jak pokazują badania, może chronić przed rozwojem niektórych nowotworów, np. obniża ryzyko raka macicy. Analogi kwasu foliowego są stosowane w leczeniu raka. Zauważono również, że niedobór folacyny przyczynia się do pogorszenia funkcji poznawczych i może spowodować problemy z pamięcią i nauką. Inna obserwacja pokazuje, że osoby o mniejszym stężeniu kwasu foliowego we krwi częściej chorują na depresję. Kwas foliowy a ciąża Dlaczego tak wiele się mówi o konieczności przyjmowania kwasu foliowego w trakcie ciąży? Ma to swoje uzasadnienie, ponieważ dzięki zażywaniu folacyny w tym okresie można uniknąć wielu wad rozwojowych, które prowadzą do poważnych chorób u dziecka, a nawet do jego śmierci. Już między 17 a 30 dniem od momentu zapłodnienia u zarodka kształtuje się zalążek układu nerwowego, nazywany cewą nerwową. Jej wrodzone wady sprawiają, że do mózgu i rdzenia kręgowego dochodzi płyn owodniowy, przez co rozwój tych narządów zostaje zakłócony. W ten sposób powstają bezmózgowie, przepukliny mózgowo-rdzeniowe oraz rozszczep kręgosłupa. Pierwsza z chorób prowadzi do śmierci dziecka zaledwie po kilku godzinach życia, natomiast rozszczep kręgosłupa wiąże się z paraliżem dolnych partii ciała oraz z upośledzeniem umysłowym. Można uniknąć wystąpienia tych chorób dzięki stosowaniu kwasu foliowego, który obniża ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej aż o 75%. Poza tym folacyna przyczynia się do prawidłowego wykształcenia mózgu oraz wpływa na wagę i rozwój noworodków. Jej niedobór zwiększa również prawdopodobieństwo poronienia, a u noworodka podwyższa ryzyko zachorowania w przyszłości na anemię, miażdżycę, chorobę niedokrwienną serca, nowotwory oraz depresję. Witaminę B9 najlepiej przyjmować już 3 miesiące przed zajściem w ciążę i aż do 12 tygodnia jej trwania. Niektórzy lekarze rekomendują stosowanie kwasu foliowego aż do porodu oraz w okresie karmienia piersią.

Przyczyny i objawy niedoboru Jak już zostało wspomniane, częstym objawem niedoboru kwasu foliowego są zaburzenia nastroju: stany lękowe, nadmierna drażliwość, bezsenność, roztargnienie czy kłopoty z pamięcią. Pojawia się również uczucie przewlekłego zmęczenia oraz problemy z koncentracją. Inne często występujące objawy dotyczą układu pokarmowego. Zakłócony zostaje proces trawienia oraz wchłaniania składników odżywczych. Mogą wystąpić: biegunka, zmniejszony apetyt i spadek masy ciała. Często pojawiają się także bóle głowy, kołatanie serca oraz stany zapalne języka i błony śluzowej warg. Czasem dochodzi do wypadania włosów oraz przedwczesnego siwienia. W morfologii osób mających niedobory witaminy B9 obserwuje się małą ilość czerwonych ciałek krwi, co ma związek z anemią. U dzieci i młodzieży niedobór kwasu foliowego może prowadzić do zaburzeń wzrostu. Niedobór folacyny może wystąpić u każdego, jednak pewne grupy są na niego szczególnie narażone. Należą do nich: palacze, osoby nadużywające alkoholu, kobiety w ciąży, dziewczęta w okresie dojrzewania, niemowlęta (szczególnie te urodzone przedwcześnie i o obniżonej masie ciała), osoby korzystające z solarium, na ubogiej diecie czy cierpiące na przewlekłe dolegliwości ze strony układu pokarmowego, nadczynność tarczycy oraz choroby miąższu wątroby. Deficytowi witaminy B9 sprzyjają np. inne niedobory: witaminy C i żelaza czy stosowanie antykoncepcji hormonalnej oraz leków przeciwpadaczkowych. Istnieją również sposoby na polepszenie przyswajalności kwasu foliowego: spożywanie innych witamin z grupy B (np. B6, B7 i B12), witaminy C oraz kwasu para-aminobenzoesowego (PABA).

dukty, które są lepszym lub równie dobrym źródłem tej witaminy. Rekordzistami, jeśli chodzi o zawartość witaminy B9, są kiełki i otręby pszenne oraz wątróbka. Bardzo wiele kwasu foliowego znajdziemy we wspomnianym już szpinaku, a także w ziarnach soi, żółtkach jaj, brukselce, bobie i szparagach. Niestety zawartość folianów ulega dużym stratom (50–0%) pod wpływem gotowania czy pieczenia. Również długie przechowywanie produktów może prowadzić do znacznego zmniejszenia zawartości kwasu foliowego. Jeżeli dieta jest pozbawiona produktów bogatych w kwas foliowy, to w ciągu 2–4 miesięcy jego zapasy ulegają wyczerpaniu. Dzienne zapotrzebowanie na kwas foliowy jest zależne od wieku i stanu zdrowia. Dla dorosłych przyjmuje się 400 mcg dziennie, a Instytut Żywności i Żywienia rekomenduje kobietom w ciąży spożywanie 600 mcg tej witaminy, zaś karmiącym piersią – 500 mcg. Kwas foliowy w służbie urodzie Jak się okazuje, z dobrodziejstw folacyny korzysta także przemysł kosmetyczny. W tej chwili jest ona składnikiem preparatów pielęgnacyjnych ujędrniających i wygładzających skórę. I nie ma w tym nic dziwnego, bo witamina B9 nie tylko pozytywnie wpływa na układ nerwowy, krwionośny i pokarmowy, ale także stymuluje odnowę komórkową i przyspiesza regenerację naskórka.

Gdzie znaleźć drogocenną witaminę? Mówi się o tym, że najwięcej kwasu foliowego znajduje się w warzywach liściastych, takich jak szpinak, sałata czy kapusta. Prawdą jest, że zawierają one folacynę, jednak istnieją pro-

www.schutterstock.com

WARTO WIEDZIEĆ

Jajka jedzmy

na zdrowie!

Jajka to bomby cholesterolu, a ich jedzenie grozi miażdżycą! - tak złej opinii jajka „dorobiły” się w ostatnich latach. Czy słusznie?

Tekst: Klaudia Bielak, dietetyk ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

oniesienia naukowców, z których wynika, że żółtko jajka podnosi poziom cholesterolu, przez co zwiększa ryzyko chorób układu krążenia i zawału, pojawiły się w latach 80. ubiegłego wieku. Teoria ta na tyle mocno osadziła się w świadomości społeczeństwa, że po dziś dzień spożywając jajka, zastanawiamy się, czy aby nie szkodzimy własnemu zdrowiu. Jak jest w rzeczywistości?

Jajko samo zdrowie! Co prawda jajko jest bogatym źródłem cholesterolu. Jedno średniej wielkości jajko zawiera około 212 mg cholesterolu, co stanowi 72% jego dziennej normy spożycia dla zdrowego człowieka. Pamiętajmy jednak o tym, że cholesterol jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Jest nie tylko składnikiem każdej błony komórkowej organizmu, ale bierze także udział w produkcji hormonów, takich jak: testosteron, estrogeny i kortyzol oraz wchodzi w skład między innymi żółci. Dlatego też nasz organizm zabezpiecza się przed ewentualnym brakiem. W efekcie tylko 1/3 cholesterolu pochodzi ze źródeł pokarmowych, z kolei 2/3 dziennego zapotrzebowania organizm wytwarza sobie sam, głównie w wątrobie. Pamiętajmy również o tym, że poza znaczną zawartością cholesterolu jajko jest także doskonałym źródłem lecytyny i nienasyconych kwasów tłuszczowych, które regulują jego gospodarkę w organizmie, m.in. zmniejszają ryzyko odkładania się cholesterolu. Współczesne badania naukowe obaliły teorię mówiącą, że częste spożywanie jajek przez osoby o prawidłowym stężeniu lipidów prowadzi do chorób układu krążenia. Zatem jeśli jajko nie jest głównym winowajcą, to co wpływa na podwyższony poziom cholesterolu? Głównie niewłaściwy styl życia: palenie papierosów, alkohol, mała aktywność fizyczna oraz dieta bogata w produkty wysoko przetworzone, słodycze i tłuste mięso.

Co w tym jajku siedzi? Jajko warto rozbić na dwie części: białko i żółtko. Białko zawiera aż 88 proc. wody, a pozostałe 12 proc. stanowią proteiny. Białka te zawierają w zasadzie wszystkie aminokwasy, również egzogenne, czyli takie, których organizm ludzki nie jest w stanie wyprodukować sam. Są one niezbędne do budowy organizmu, regeneracji wszystkich komórek i tkanek. Poza tym niektóre frakcje białka wykazują właściwości bioaktywne, działają antybakteryjnie i przeciwwirusowo oraz zmniejszają ciśnienie tętnicze krwi. Żółtko – naturalna bomba pełna zdrowia Z kolei żółtko śmiało możemy nazwać naturalną „bombą” pełną zdrowia. Zawiera tłuszcze, białko oraz witaminy i związki mineralne. W tłuszczach istotną częścią są fosfolipidy, wśród których główna jest lecytyna. Potrzebna jest ona do prawidłowego funkcjonowania mózgu i układu nerwowego. Działa ona też pozytywnie na wątrobę, m.in. rozpuszcza cholesterol w żółci i chroni przed tworzeniem się kamieni żółciowych. Zmniejsza również ryzyko tworzenia się blaszek miażdżycowych w naczyniach krwionośnych. Dwa jajka dziennie pokrywają również nasze dzienne zapotrzebowanie na cholinę ‒ potrzebna jest ona organizmowi do regeneracji wątroby, bierze też udział w budowie i funkcjonowaniu mózgu i układu nerwowego oraz zmniejsza ryzyko miażdżycy.

www.schutterstock.com

Kwasy omega-3 i 6 Cennym składnikiem żółtka są również wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6. Poza tym w jajku są wszystkie witaminy z grupy B oraz witaminy rozpuszczalne w tłuszczach: A, D, E. Pod skorupką kryją się także fosfor, selen, żelazo, cynk oraz ksantofile, czyli substancje biologicznie aktywne o działaniu przeciwutleniającym. Jajka w codziennej diecie Z powyższych informacji wynika, że jajko jest doskonałym i pożywnym produktem spożywczym, który warto na stałe włączyć do swojej diety. Według zaleceń Amerykańskiego Stowarzyszenia Kardiologicznego (AHA – American Heart Association) osoby zdrowe z prawidłowym stężeniem cholesterolu mogą spożywać 1 jajko dziennie. Natomiast osoby z podwyższonym stężeniem cholesterolu frakcji LDL oraz chorzy na cukrzycę powinni ograniczyć spożycie żółtek jaj do 3 w ciągu tygodnia. Aby w pełni wykorzystać potencjał odżywczy jajek, należy wybierać te, które pochodzą od kur z hodowli na wolnym wybiegu oraz przechowywać je w warunkach chłodniczych (4–6˚C) nie dłużej niż 4 tygodnie. Kobietom w ciąży i w okresie laktacji nie zaleca się spożywania jajek gotowanych na miękko oraz słabo ściętych, ze względu na ryzyko zakażenia salmonellą spp.

9 ZDROWIE

SZCZEGÓLNYCH

miesięcy

Chwila, gdy kobieta dowiaduje się, że zostanie mamą, należy do najpiękniejszych w życiu. Dla przyszłych rodziców jest to czas pełen radości, choć ta nowa sytuacja nierzadko napawa także lękiem. Jakie badania zleci lekarz, kiedy można określić płeć dziecka i na co musi uważać przyszła mama – podpowiada dr n. med. Tomasz Łoziński, specjalista ginekolog-położnik ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA.

Tekst: dr n. med. Tomasz Łoziński, ginekolog-położnik ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA kres ciąży to wyjątkowy czas. Przez 9 miesięcy kształtują się wszystkie narządy i układy maluszka. Wówczas tworzy się również większość komórek mózgowych. Dlatego przyszła mama musi zadbać nie tylko o swoje zdrowie, ale także o kondycję fizyczną, dobre samopoczucie i wartościową dietę. Od początku ciąży warto wspólnie z partnerem zweryfikować codzienne nawyki żywieniowe. Pamiętaj, to co spożywa mama, ma bezpośredni wpływ na rozwój dziecka i jego zdrowie. Przyszła mama bezwzględnie powinna zrezygnować ze spożywania alkoholu i palenia papierosów.

Samopoczucie W pierwszym okresie ciąży przyszłe mamy mogą borykać się z ewentualnymi dolegliwościami, takimi jak: wymioty, nudności, zgaga czy zaparcia. Na ogół po 12. tygodniu wymioty i nudności zanikają i kobieta zaczyna przybierać na wadze. Niestety, na te przypadłości nie ma satysfakcjonującego leku. Z kolei w III trymestrze niektórym kobietom puchną ręce, nogi, także twarz. Dzieje się tak, bo z powodu zmian hormonalnych dochodzi do zatrzymywania wody w organizmie. Jeśli obrzękom w ciąży nie towarzyszą inne objawy, np. podwyższone ciśnienie, to traktowane są jako zjawisko fizjologiczne. Warto jednak w takiej sytuacji codziennie kontrolować ciśnienie. Wiele przyszłych mam skarży się także na bóle krzyża. W takim przypadku wskazana jest gimnastyka.

Jak często chodzić do ginekologa? Przez cały okres ciąży przyszła mama nie powinna zapominać o regularnych wizytach u ginekologa i wykonywaniu zleconych badań. Jeżeli ciąża nie jest zagrożona, przez pierwsze 28 tygodni wizyty u ginekologa odbywają się co cztery tygodnie, z kolei po 28. tygodniu spotkania z lekarzem planuje się co dwa, a od 36. tygodnia regularne wizyty co dwa tygodnie są konieczne.

To cię powinno zaniepokoić I trymestr: Objawami niepokojącymi w pierwszym trymestrze, kiedy kobieta nie odczuwa jeszcze ruchów rosnącego maluszka, mogą być bóle brzucha, krwawienia i plamienia. W takich sytuacjach należy się zgłosić do lekarza. II i III trymestr: Krwawienia mogą być objawem łożyska przodującego lub przedwcześnie odklejonego. Niepokojącym objawem jest także wysokie ciśnienie oraz brak ruchów dziecka.

Ważne badania Podczas pierwszej wizyty lekarz zleci wykonanie ważnych badań: oznaczenie grupy krwi, poziomu glukozy w surowicy krwi, wykonanie morfologii i analizy moczu oraz pewien zestaw badań w kierunku chorób, które mogą być przeniesione na płód. Są to: badanie WR wykrywające kiłę, badanie w kierunku HIV, HBs – w kierunku żółtaczki typu B. Zalecane jest także badanie na cytomegalię i toksoplazmozę oraz w kierunku zapalenia wątroby typu C. Podczas trwania ciąży ginekolog wykona przyszłej mamie trzy badania USG. Na ogół po 20. tygodniu ciąży lekarz jest w stanie określić płeć dziecka. Warto zdecydować się również na badania prenatalne, które wykonuje się w 12. i 13. tygodniu ciąży. Dzięki badaniu lekarz ma szansę określić ryzyko zachorowania dziecka na chorobę genetyczną. Wykonanie badania jest konieczne, gdy kobieta jest po 35. roku życia.

artykuł sponsorowany

Ciąża to ważny czas w życiu kobiety. Podczas jej trwania powinny być wykonywane badania, aby na bieżąco kontrolować stan zdrowia.

ramach programu opieki okołoporodowej kobieta powinna regularnie – co 4–5 tygodni – odwiedzać lekarza. Na kolejnych wizytach będą jej zlecane różne badania, m.in. z zakresu diagnostyki laboratoryjnej.

Pierwsza wizyta odbywa się około 10 tygodnia ciąży. W zakresie laboratorium zlecane są badania takie jak: morfologia, badanie ogólne moczu. Będą one zlecane regularnie, gdyż wczesne stwierdzenie rozpoczynającej się anemii czy też zmian w moczu świadczących o upośledzeniu funkcji nerek lub zakażeniu pozwala na odpowiednio wczesną reakcję. Na początku ciąży zlecone będzie także badanie serologiczne oraz przesiewowe w kierunku ewentualnego zakażenia HIV, WZW, a także badanie poziomu przeciwciał przeciw toksoplazmozie. Pobrany zostanie także materiał na badania cytologiczne. Badania na początku ciąży służą zdiagnozowaniu najgroźniejszych ewentualnych wczesnych powikłań ciąży, które na tym etapie mogą wymagać interwencji lekarskiej. W przypadku niewykrycia niczego niepokojącego dalej rutynowo co kilka tygodni badane są morfologia i mocz.

względu na fakt, że częstym powikłaniem ciąży jest cukrzyca ciężarnych, której niekontrolowanie może mieć negatywne skutki dla płodu, wymagane jest zbadanie, czy u pacjentki nie występuje to powikłanie. Około 28 tygodnia ciąży zostanie zlecona próba obciążeniowa z glukozą: po pobraniu krwi do badania poziomu glukozy na czczo pacjentka musi wypić określoną dawkę glukozy i po 2 godzinach krew pobierana jest ponownie. To proste badanie pozwala określić, czy u ciężarnej nie występują zaburzenia poziomu glukozy i czy nie jest wymagana interwencja lekarska. Ostatnie tygodnie ciąży to diagnostyka w kierunku prewencji ewentualnego konfliktu serologicznego oraz badania mikrobiologiczne dróg rodnych. Powtarzane jest też badanie w kierunku HIV oraz WZW. Wszystkie badania wykonywane są w sieci laboratoriów ALAB, która oprócz ww. badań będących standardem w opiece nad kobietą w ciąży wykonuje także inne badania istotne dla zdrowia kobiety – np. w profilaktyce raka szyjki macicy. Więcej na ten temat: www.alablaboratoria.pl

W drugiej połowie ciąży diagnostyka kieruje się na sprawy mające znaczenie dla końcowego okresu ciąży i porodu. Ze

Artykuł sponsorowany

POWSZECHNE PRZYCZYNY NIEPŁODNOŚCI

Bardzo często, gdy młoda para decyduje się na powiększenie rodziny, nie bierze pod uwagę faktu, że może spotkać się z problemami związanymi z poczęciem dziecka. Na początku pojawia się zaskoczenie, które wraz kolejnymi próbami przeradza się w złość, żal, a czasem nawet depresję. Kto jest temu winien? Jak poradzić sobie z takim problemem?

aczniemy od wyjaśnienia pojęć bezpłodności i niepłodności, ponieważ bywają one mylone. Niepłodność jest to stan, w którym zachodzi niemożność zajścia w ciążę pomimo 12-miesięcznego współżycia seksualnego z częstotliwością około 4 stosunków tygodniowo, bez stosowania jakichkolwiek środków antykoncepcyjnych. Szacuje się, że problem ten dotyczy 15% par w wieku reprodukcyjnym. W odróżnieniu od niepłodności, bezpłodność to trwała niemożność posiadania potomstwa, np. z powodu braku jajników u kobiet lub jąder u mężczyzn. W naszym społeczeństwie panuje mylne przekonanie, iż kobiety są winne temu, że ciąża się nie pojawia. Tak naprawdę przyczyna niepłodności leży w około 35% po stronie kobiety i 35% po stronie mężczyzny, natomiast za 10% odpowiadają oboje. W około 20% przypadków nie daje się określić jednoznacznej przyczyny. Na świecie problem niepłodności staje się coraz większy, dlatego Światowa Organizacja Zdrowia wpisała niepłodność na listę chorób cywilizacyjnych. Czynniki zależne od mężczyzny to najczęściej spadek możliwości zapłodnienia spowodowany: chorobami ogólnoustrojowymi, chorobami jąder, zaburzeniami genetycznymi, ale też nieprawidłową budową, liczbą i ruchliwością plemników. Czynniki zależne od kobiety są podobne jak u mężczyzn, z tym że zamiast chorób jąder mogą występować choroby: jajników, jajowodów, macicy, pochwy, a także zaburzenia hormonalne, immunologiczne. Często dochodzi także do nieprawidłowego zachowania się plemników w śluzie szyjki macicy, co można uznać za problem zarówno ze strony mężczyzny, jak i kobiety. Zdrowe odżywianie Według WHO „zdrowie matki, a także sposób odżywiania kobiety w okresie poprzedzającym ciążę i podczas jej trwania

oraz sposób odżywiania niemowlęcia są ważne dla zapobiegania chorobom cywilizacyjnym w ciągu całego późniejszego życia człowieka”. Widzimy więc, że odpowiednie odżywianie jest nie do przecenienia, ponieważ pomaga utrzymać zdrową ciążę, urodzić dziecko, ale co najważniejsze – pomaga doprowadzić do zapłodnienia! Poniżej podajemy kilka podstawowych zasad, do których powinny stosować się kobiety planujące ciążę. Oczywiście z części z nich powinni korzystać także mężczyźni! Suplementacyjne wsparcie Jak widzicie, na płodność mają wpływ przeróżne czynniki, od środowiskowych do żywieniowych. Wiemy już, że bardzo cenne w okresie planowania ciąży są m.in. kwas foliowy, żelazo, czy kwasy tłuszczowe omega-3. Okazuje się, że duże znaczenie ma również suplementacja selenem. Jest ona szczególnie ważna u mężczyzn, ponieważ w ich narządach reprodukcyjnych znajdują się duże jego ilości. Selenoproteina, występująca w otoczce mitochondriów plemników, zapewnia ich stabilność. Duża ilość badań wykazała również, że bezpłodni mężczyźni mają małą ilość cynku w nasieniu. Podanie cynku poprawia ruchliwość plemników i jakość spermy. Niektóre z badań mówią, że podobnie jak cynk odpowiednia ilość l-karnityny (2 g) w spermie zwiększa ruchliwość plemników i ich ilość. Nawet zbilansowana dieta nie jest w stanie dostarczyć tak dużej ilości l-karnityny, dlatego wyjściem są tutaj suplementy diety, które znajdziecie w dobrych aptekach. Jeśli zatem planujecie potomstwo już od jakiegoś czasu, ale wam nie wychodzi, warto zastosować się do wskazówek zawartych w tym artykule i zadbać o prawidłową dietę, aktywność fizyczną, porzucenie nałogów oraz odpowiednią suplementację.

1. Stres Niejednokrotnie na łamach poradnika pisaliśmy o stresie, który w dzisiejszych czasach jest powszechny. Jak się okazuje, ma on wpływ na płodność. U kobiet podwyższony poziom stresu może prowadzić do podniesienia stężenia hormonu – prolaktyny, który ma wpływ na prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Hiperprolaktynemia może przyczynić się do cykli bezowulacyjnych, krwawienia międzymiesiączkowego, braku miesiączki lub zaburzeń miesiączkowania. Umiejętne dobieranie metod radzenia sobie ze stresem zwiększa szansę kobiety na zajście w ciążę. Podobna relacja dotyczy mężczyzn, u których podwyższony poziom prolaktyny wpływa na zmniejszenie poziomu testosteronu, którego odpowiednia ilość odpowiada przecież za prawidłowy proces dojrzewania i powstawania plemników. 2. Palenie papierosów Chyba nie trzeba nikomu mówić, że palenie papierosów jest szkodliwe dla zdrowia. Młodzi ludzie starający się o dziecko powinni zdawać sobie sprawę, że higieniczny tryb życia może mieć wpływ także na płodność. Pod wpływem dymu papierosowego dochodzi do powstania wielu wolnych rodników odpowiadających za stres oksydacyjny (brak równowagi między wolnymi rodnikami a antyoksydantami). Reaktywne formy tlenu (wolne rodniki) potrafią niszczyć komórki jajowe, uszkadzać błony komórkowe DNA oraz powodować szybsze obumieranie plemników. Dla nas jest to wystarczający powód, by rzucić palenie raz na zawsze. 3. Alkohol Częste spożywanie alkoholu upośledza zdolność limfocytów do spełniania ich funkcji i osłabia ich aktywność. Prowadzi to do osłabienia funkcji układu odpornościowego całego organizmu, w tym sprawności seksualnej. Kobiety starające się o dziecko powinny zapamiętać, że alkohol uszkadza komórki jajowe i podnosi ryzyko poronień, dlatego między innymi

w czasie ciąży należy go unikać. U mężczyzn natomiast występują zaburzenia wzwodu, pogarsza się, jakość nasienia, a czasem spada też poziom testosteronu. 4. Aktywność fizyczna Regularna aktywność fizyczna poprawia nie tylko ogólny stan zdrowia, ale też możliwości reprodukcyjne. U mężczyzn jej niedostatek powoduje spadek poziomu testosteronu, a co za tym idzie – problemy z płodnością. 5. Cywilizacja Wpływ na zmniejszoną płodność mają także czynniki środowiskowe, takie jak np. sposób ubierania się czy dieta. W dawnych czasach nie noszono obcisłych ubrań, utrudniających wentylację, a dziś często do przegrzania jąder dochodzi choćby podczas pracy z laptopem na kolanach. Być może błahostka, ale istotna. Dowiedziono także, że prawidłowa dieta może również wpływać na płodność.

ZDROWIE

powiększania lub kształtowania piersi wykonywany jest bez użycia implantów czy syntetycznych wypełniaczy. Kobieta stosuje tylko System BRAVA – czyli specjalne urządzenie w formie stanika, w połączeniu z późniejszym małoinwazyjnym przeszczepem własnej tkanki tłuszczowej, tak zwanym lipofillingiem. Warto dodać, że system ma unijny certyfikat CE, gwarantujący bezpieczeństwo użytkowania. Metoda jest skuteczna i zapewnia bardzo dobry efekt.

Rozmowa z lek. med. Markiem Paul chirurgiem plastycznym, który współpracuje ze Szpitalem Specjalistycznym PRO-FAMILIA

ozmowa z Markiem Paul, chirurgiem plastycznym, ordynatorem Oddziału Chirurgii Plastycznej w Dolnośląskim Szpitalu Specjalistycznym im. T. Marciniaka we Wrocławiu, a także Starszym Asystentem Naukowym na Oddziale Chirurgii Plastycznej w Beth Israel Deaconess Medical Center, w szpitalu uniwersytetu Harvard w Bostonie.

Pro Zdrowie: Do tej pory wiele kobiet nie decydowało się na zabieg powiększania lub rekonstrukcji piersi ze względu na lęk przed implantami. Dziś mają do wyboru inne rozwiązania, m.in. nowoczesną i małoinwazyjną metodę, która polega na wykorzystaniu własnego tłuszczu, a także pracy z systemem Brava. Co wpłynęło na sukces i popularność tej metody na całym świecie? Dr Marek Paul: Metoda przeszczepu tłuszczu ma już ponadstuletnią historię. Prostota zabiegu liposukcji oraz możliwości przeszczepiania pobranego tłuszczu w inne okolice sprawiają, że jest to jeden z częściej wykonywanych zabiegów modelowania sylwetki oraz powiększania i rekonstrukcji piersi w ostatnich latach. Jednak okresem przełomowym dla tej metody były lata dziewięćdziesiąte minionego wieku. Amerykański chirurg plastyczny – dr Roger Khouri opracował system BRAVA, innowacyjną metodę niechirurgicznego powiększania piersi z późniejszym wykorzystaniem własnego tłuszczu. Dzięki tej metodzie wydajność wszczepianego tłuszczu sięga nawet 80% – co przekłada się na bardzo dobry wynik estetyczny. Na podstawie wielu klinicznych badań naukowych, które wykonywane były przez ostatnie czternaście lat, oraz po przeprowadzeniu ponad 50 tysięcy operacji w najlepszych ośrodkach na całym świecie metoda ta stała się jedną z bezpieczniejszych opcji rekonstrukcji i powiększania piersi. Wyeliminowała w wielu przypadkach konieczność stosowania implantów. PZ: Metodę nazywamy „naturalną”. To z pewnością jej największy atut. M. P.: Metodę określamy jako „naturalną”, ponieważ zabieg

www.schutterstock.com

PZ: Jak wygląda cały proces? M. P.: Na początku kobieta spotyka się z chirurgiem plastycznym na konsultacji, a później na kolejnej, tym razem z konsultantką systemu Brava, która dopasowuje do niej indywidualnie całe urządzenie. Po tym etapie rozpoczyna się cała procedura, która składa się z dwóch elementów. Pierwszy to praca pacjentki z systemem Brava, a drugi to zabieg przeszczepiania tłuszczu przez chirurga plastycznego. System BRAVA składa się z dwóch miseczek z hipoalergicznego plastiku oraz miękkich, silikonowych uszczelek, które przylegają delikatnie do ciała pacjentki, zapewniając tym samym idealne podciśnienie oraz wysoki komfort użytkowania. Miseczki podłączone są silikonowym wężykiem do małego, zasilanego bateriami urządzenia wytwarzającego stałe podciśnienie. Całość jest bardzo uniwersalna, istnieje możliwość indywidualnego doboru rozmiaru miseczek dla konkretnej pacjentki. Taki specjalny biustonosz kobieta nosi przez okres 4–6 tygodni, po dziesięć godzin dziennie. Działanie systemu opiera się na bardzo prostej zasadzie wytwarzania podciśnienia, które powoduje rozciąganie tkanek. Zaletą całości jest bez wątpienia prostota i nieskomplikowana obsługa. Dzięki zapewnieniu nieprzerwanego podciśnienia dochodzi do stałego i równomiernego rozciągania tkanek, co wpływa na zwiększanie objętości piersi ,a także poprawę ich ukrwienia. Co ważne – cała procedura noszenia urządzenia BRAVA jest bezbolesna. Do tak przygotowanego „rusztowania”, chirurg przeszczepia tkankę tłuszczową, która została wcześniej pobrana od pacjentki. Wszystko to wpływa na sposób wgajania się tłuszczu i efekt końcowy. Czyli powiększenie piersi na stałe, a nie tylko przejściową zmianę. PZ: Ile trwa drugi element procedury, czyli zabieg chirurgiczny? M. P.: Zabieg powiększania piersi własną tkanką tłuszczową zazwyczaj trwa od półtorej do dwóch godzin. Wstrzyknięcie tłuszczu wykonuje się cienkimi kaniulami, które nie pozostawiają blizn. Dzięki małej inwazyjności całego procesu czas rekonwalescencji jest bardzo krótki, trwa od dwóch do siedmiu dni. Z kolei już po czterech tygodniach kobieta może wrócić do aktywności fizycznej. Zabieg rekonstrukcji lub powiększania piersi wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym w warunkach sali operacyjnej. W okresie rekonwalescencji konieczne jest noszenie specjalnego biustonosza, który wspomaga gojenie, oraz ubranka uciskowego w miejscach, z których pobrana została tkanka tłuszczowa. Metoda jest niezwykle skuteczna i przynosi fantastyczne efekty. Jedynym skutkiem ubocznym jest siniak w miejscu pobrania tłuszczu oraz lekkie obrzęki, które szybką znikają. Rozmawiała: Dominika Czapkowska

STOMATOLOGIA

Planowanie i szczegółowa diagnostyka Współczesna implantoprotetyka stawia sobie do osiągnięcia trzy najważniejsze cele – trwałość, funkcjonalność i estetykę uzupełnienia protetycznego. Jednak aby osiągnąć wszystkie cele, należy rzetelnie się do takiego leczenia przygotować, zwracając uwagę na wiele aspektów, które mają olbrzymi wpływ na końcowy efekt. FOT. Paweł Dubiel

Leczenie implantoprotetyczne wymaga szerokiego spojrzenia na prawie wszystkie dziedziny stomatologii oraz ścisłej współpracy pacjenta, higienistki, technika i lekarzy różnych specjalności.

Tekst: lek. stom. Joanna Wapińska ze Stomatologii PRO-FAMILIA

dzisiejszych czasach zabiegi z wykorzystaniem implantów stały się już standardem. Są tak popularne, że można je wykonać w prawie każdym gabinecie stomatologicznym. Wiele osób sądzi, że jest to prosty zabieg – wystarczy wszczepić implant, a po paru miesiącach założyć koronę. W niektórych nieskomplikowanych przypadkach zabieg można wykonać w taki sposób, ale najczęściej leczenie implantoprotetyczne wymaga szerokiego spojrzenia na prawie wszystkie dziedziny stomatologii oraz ścisłej współpracy pacjenta, higienistki, technika i lekarzy różnych specjalności.

Tekst: lek. stom. Mariusz Dereń ze Stomatologii PRO-FAMILIA

Trwałość i estetyka Wszystkim nam – pacjentom i lekarzom – zależy na osiągnięciu końcowego efektu, jakim jest piękny uśmiech. Chcemy, aby wykonane zęby były jak najładniejsze, naturalne, wytrzymałe i pasujące do twarzy pacjenta. Wszystko po to, aby pacjent cieszył się nie tylko swoim pięknym uśmiechem, ale również jego wieloletnią trwałością. Warto pamiętać o tym, że estetyka nigdy nie będzie trwała bez właściwej funkcji. Aby to osiągnąć, należy rzetelnie się do leczenia przygotować, zwracając uwagę na wiele aspektów, które mają olbrzymi wpływ na końcowy efekt. Są to: szczegółowa diagnosty-

ka, planowanie, leczenie przygotowawcze, ocena stanu kości w planowanym miejscu implantacji, obecność lub brak dziąsła w okolicy przyszłego implantu, wybór i wszczepienie implantu, śruba gojąca, prace tymczasowe, łączniki implantologiczne, ostateczna protetyka oraz współpraca z pacjentem nie tylko w trakcie leczenia, ale również po nim – dbałość o higienę oraz obowiązkowe wizyty kontrolne. Precyzyjna diagnostyka podstawą sukcesu Poprzez szczegółową diagnostykę i właściwe planowanie zabiegu wpływamy na bezpieczeństwo i przewidywalność leczenia. Na pierwszej wizycie przeprowadzamy wywiad dotyczący ogólnego stanu zdrowia, współistniejących chorób, przyjmowanych leków, wcześniejszych doświadczeń z leczeniem stomatologicznym oraz nałogów. Rozmawiamy z pacjentem także o jego oczekiwaniach. Oceniamy wstępnie wygląd twarzy, uśmiech, stan pozostałych zębów i śluzówki, warunki w jamie ustnej oraz poziom higieny. Wykonujemy zdjęcia fotograficzne, pobieramy wyciski oraz kierujemy na potrzebne badania dodatkowe – pantomograficzne, tomograficzne, badania krwi lub na wizyty do różnych specjalistów. Pantomogram jest wstępnym zdjęciem przeglądowym, na którym stomatolog widzi jednocześnie kości żuchwy i szczęki, wszystkie

zęby, część zatok szczękowych oraz stawy skroniowo-żuchwowe. Badanie jest bardzo pomocne w ocenie potrzeb, a także możliwości leczniczych i stanowi udokumentowanie stanu wyjściowego. Stomatolog na jego podstawie ocenia m.in. ustawienie zębów, ich kondycję oraz stan dotychczasowego leczenia. Analizuje ilość kości, a także obecność ewentualnych chorób – takich jak stany zapalne, torbiele, zaburzenia rozwojowe czy nowotwory. Tomografia komputerowa – bezcenna wiedza Dużo bardziej szczegółowym badaniem jest stomatologiczna tomografia stożkowa CBCT. Pozwala określić ilość i jakość kości, jej anatomię, ewentualne patologie, stany zapalne, itp. Precyzyjnie obrazuje wymiary wyrostków zębodołowych szczęki i żuchwy, położenia ważnych struktur anatomicznych, takich jak dno zatoki szczękowej, jamy nosowej, kanału żuchwowego i innych, na które zwracamy uwagę podczas zabiegu. Tomografia pozwala zadbać o bezpieczeństwo zabiegu już na etapie diagnostyki. Możemy na niej określić obecność ewentualnych przeszkód oraz wirtualnie zaplanować zabieg wszczepienia implantów. Olbrzymią zaletą tomografii stożkowej jest to, że jest bardzo bezpieczna dla pacjenta.

STOMATOLOGIA

Tomografia komputerowa pozwala określić ilość i jakość kości, jej anatomię, ewentualne patologie, stany zapalne itp.

archiwum PRO-FAMILII

Tomografia stożkowa jest bardzo bezpieczna dla pacjenta, co jest ogromną zaletą badania.

Planowanie krok po kroku Podczas drugiego etapu analizujemy dane z wywiadów i badań dodatkowych – rozważamy możliwości i opcje leczenia. Planujemy rodzaj i kształt przyszłej pracy protetycznej. Na implantach można wykonać różne rodzaje prac protetycznych, począwszy od pojedynczych koron, po rekonstrukcję pełnych łuków. Mogą to być prace stałe, jak również protezy ruchome. Dzięki wykorzystaniu zdjęć fotograficznych możemy cyfrowo na ekranie komputera zaplanować wstępny wygląd przyszłego uśmiechu w taki sposób, aby jak najbardziej pasował do twarzy pacjenta. Następnie technik wykonuje według naszego planu woskową symulację zębów na modelach gipsowych. Kształt zaplanowanych zębów możemy później w prosty sposób przenieść do ust pacjenta i wspólnie z nim ocenić estetykę planowanej pracy ostatecznej. W tych początkowych etapach duży nacisk kładziemy m.in. na zaplanowanie i przygotowanie prawidłowych relacji zgryzowych. Należy tak zaplanować przyszłą protetykę i dopasować do niej pozostające zęby, aby wszystkie były ustawione w zdrowej pozycji dla stawu skroniowo-żuchwowego, tzw. centralnej relacji. Czasami wymaga to wykonania wcześniej specjalnej szyny oraz analizy w symulatorze zgryzu, zwanym artykulatorem. Na tym etapie organizujemy także poszczególne etapy leczenia – m.in. co trzeba zrobić przed zabiegiem implantacji, jak zadbać o pozostałe zęby, jak je odbudować, kiedy i w jaki sposób przeprowadzić zabiegi chirurgiczne oraz jak najlepiej odbudować całość protetycznie.

FOT. Paweł Dubiel

Palnowanie całego procesu i szczegółowa diagnostyka to podstawa sukcesu leczenia implantoprotetycznego.

Dzięki badaniu stomatolog ma szansę określić ewentualne przeszkody oraz wirtualnie zaplanować zabieg wszczepiania implantów. To bezcenna wiedza!

Higiena pod lupą Bardzo ważne znaczenie przed jakimkolwiek zabiegiem chirurgicznym w jamie ustnej ma jej stan – prawidłowa higiena, zdrowe i niekrwawiące dziąsła oraz brak stanów zapalnych. Aby zabieg był bezpieczny i przewidywalny, musi być wykonany w jak najlepszych warunkach higienizacyjnych. Obecność płytki nazębnej i kamienia, pogłębione kieszonki przy zębach, stan zapalny dziąseł i zaniki kości są wynikiem dużej ilości bakterii. Usunięcie ich i wygojenie dziąseł jest priorytetem przed leczeniem. Dlatego pacjenci dodatkowo spotykają się z higienistką, która ocenia m.in. poziom higieny jamy ustnej, usuwa kamień i zajmuje się profesjonalnie stanem zębów i dziąseł. Pacjent podczas tej wizyty dowiaduje się także o wpływie higieny na stan zdrowych dziąseł i kości oraz jak duże ma to znaczenie w całym postępowaniu. W niektórych przypadkach – u osób z bardziej zaawansowanymi chorobami przyzębia, gdy mamy do czynienia z pogłębionymi kieszonkami, ruchomością zębów, konieczna jest konsultacja periodontologiczna. Paradontoza nie jest przeciwwskazaniem do leczenia, ale należy ją najpierw wyleczyć. Prawidłowa higiena daje nam bardzo duże bezpieczeństwo podczas zabiegu, jak również po nim. Czyste dziąsła goją się szybciej i pewniej. Na tym etapie niezwykle ważna jest współpraca pacjenta, który przed zabiegiem,

lek. stom. Agata Cebulak, specjalista periodontologii ze Stomatologii PRO-FAMILIA Aby odnieść sukces w leczeniu implantoprotetycznym bardzo ważne z punktu widzenia lekarza periodontologa jest przestrzeganie przez pacjenta dwóch podstawowych zasad. Pierwsza to dobre zdrowie jamy ustnej i właściwe dbanie o jej higienę. Zarówno przez cały okres leczenia, jak i późniejszego użytkowania uzupełnień protetycznych. Druga zasada to maksymalne ograniczenie palenia papierosów w okresie wykonywania zabiegów chirurgicznych. Nikotyna w olbrzymim stopniu upośledza odpowiednie ukrwienie, a co za tym idzie prawidłowe gojenie operowanych tkanek.

jak i po nim będzie utrzymywał poziom higieny jamy ustnej na odpowiednim poziomie. W tym miejscu warto wspomnieć o drugim bardzo ważnym czynniku, który ma wpływ na powodzenie zabiegu. Palenie papierosów bardzo utrudnia proces gojenia. Nikotyna poprzez obkurczenie naczyń krwionośnych powoduje brak odpowiedniego ukrwienia tkanek. Dziąsła gorzej się goją. Dlatego tak ważne jest, aby osoby palące zrezygnowały z palenia przed rozpoczęciem leczenia. Leczenie przygotowawcze Przed leczeniem implantoprotetycznym poza poprawą higieny ważnym elementem jest także poprawa stanu pozostałych zębów. Niektóre z nich musimy przeleczyć kanałowo, a inne, np. bardzo zniszczone, ruchome lub ze stanami zapalnymi, należy usunąć. Pacjent powinien m.in. wyleczyć próchnicę, a także wymienić stare, zniszczone wypełnienia. Nierzadko dopiero na zdjęciach rentgenowskich widoczne są stany zapalne wokół wierzchołków zębów, które bardzo często nie dają żadnych objawów. W niektórych przypadkach wykonujemy przedprotetyczne leczenie ortodontyczne. Często jest ono dość proste i krótkotrwałe, polegające na wyprostowaniu pojedynczych, pochylonych zębów, w innych przypadkach potrzebne jest pełne leczenie ortodontyczne.

bądź fit

Co z tym

glutenem

Do niedawna – mało popularna dieta chorych na celiakię. Dziś – ulubiona dieta gwiazd. Gwyneth Paltrow, Anne Hathaway czy Kayah i Grażyna Szapołowska to tylko niektóre z nich, deklarujące swoją miłość do jedzenia bez glutenu. Czy rzeczywiście znany od dawna gluten jest taki zły?

Tekst: dr Barbara Piekło, dietetyk ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

szenica towarzyszy nam od wieków, będąc smacznym elementem naszego codziennego kulinarnego życia. Jednak w ostatnim czasie została posądzona o bycie przyczyną plagi nadwagi i otyłości, a nawet szeregu chorób metabolicznych i autoimmunologicznych. Pszenica, a w szczególności zawarty w niej gluten to temat ciągłych rozmów lekarzy, dietetyków, sportowców oraz osób z pierwszych stron kolorowych gazet. Co się stało, że spożywane od wieków zboże zyskało taką niechlubną sławę? Czy wszyscy powinniśmy wykluczyć gluten z diety w ramach profilaktyki zdrowotnej? Dlaczego pszenica jest taka zła? Obecne nasiona pszenicy są innym produktem niż ten, którym żywili się nasi przodkowie. Od 50 lat genetycy pracowali nad zwiększeniem plonów pszenicy, modyfikując ziarno w taki sposób, aby było bardziej odporne na zmieniające się warunki klimatyczne i różne pasożyty. Efektem ich pracy jest tzw. pszenica GMO, która według opinii naukowców nie powoduje skutków niekorzystnych dla naszego zdrowia. Prawda jest jednak taka, że brak jest wystarczającej ilości badań oraz – co najważniejsze – badań, które wykazywałyby wpływ zmodyfikowanej pszenicy na człowieka po upływie dłuższego czasu. To, co nie powoduje zmian w naszym organizmie w ciągu 10–15 lat, przez kolejnych 40 może powodować niekorzystne efekty.

www.schutterstock.com

Kontrowersje i spory Kontrowersje wśród lekarzy i dietetyków wzbudza przede wszystkim sposób postrzegania diety bezglutenowej jako szybkiej drogi do redukcji masy ciała, a nie środka leczniczego, którym w rzeczywistości jest. Jedzenie wolne od glutenu to jedyna skuteczna terapia dla chorych, którzy cierpią na celiakię, oraz osób, u których stwierdzono alergię na pszenicę lub nieceliakalną nadwrażliwość na gluten. W ostatnim czasie dietę wybierają jednak także osoby zupełnie zdrowe. Pozytywne skutki spożywania jedzenia bez glutenu przeważnie spowodowane są po prostu zmianą nawyków żywieniowych, włączeniem do jadłospisu większej ilości warzyw i owoców, unikaniem smażonych, panierowanych potraw, słodyczy itd. Warto jednak zauważyć, że w przypadku zdrowych osób nie ma podstaw do stosowania tego typu diety. Zwłaszcza że rezygnując z jedzenia wolnego od glutenu, z naszego menu wykluczamy również inne, bardzo potrzebne naszemu organizmowi składniki: błonnik, witaminy i minerały, które bardzo trudno zastąpić. Zamiast przechodzić na dietę bezglutenową, lepszym rozwiązaniem jest po prostu wprowadzenie do swojego codziennego życia kulinarnego zasad zdrowego żywienia. Jedząc więcej warzyw, owoców czy np. chudego nabiału, z pewnością poczujemy się lepiej. Na czym polega dieta? Dieta bezglutenowa polega na całkowitym wyeliminowaniu z pożywienia produktów zawierających frakcję białka zbóż, określaną wspólną nazwą – gluten. Znajduje się on w ziarnach zbóż, takich jak: pszenica, jęczmień, żyto, pszenżyto i orkisz. Tak więc w naszej diecie nie może pojawić się zarówno mąka, kasza, płatki czy makarony, jak i dania z nich przyrządzone, m.in. pierogi czy naleśniki. Dieta nierzadko jest problematyczna także z innego powodu. Gluten dodawany jest do wielu produktów, m.in. jogurtów, wędlin, słodyczy, przypraw, a także wielu przetworów, ze względu na to, że ma zdolność do pochłaniania wody oraz właściwości wzmacniające aromat. Aby mieć pewność, że w wybranym przez nas produkcie nie ma glutenu, warto szukać na opakowaniu międzynarodowego znaku – przekreślonego kłosa, który jest naszą gwarancją.

Produkty naturalnie wolne od glutenu to m.in.: ryż, ziemniaki, kukurydza, gryka, tapioka, maniok, soczewica, fasola, sago, orzechy, nasiona, a także mięso, owoce i warzywa.

bądź fit

Choroba na diecie

Rozmowa z dr Barbarą Piekło, dietetykiem ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA Pro Zdrowie: Celiakia to nie tylko problem ludzi dorosłych, ale także dzieci. Jakie objawy świadczą o chorobie? Barbara Piekło: Celiakia, nazywana też chorobą trzewną, jest trwającą przez całe życie chorobą jelita cienkiego, która charakteryzuje się zaburzeniami trawienia i wchłaniania jelitowego. Wywoływana jest nieprawidłową reakcją organizmu na zawarte w zbożach frakcje białka, określane wspólną nazwą: gluten. Dlatego z diety bezwzględnie powinno zniknąć żyto, pszenica, owies i jęczmień, a także przetwory, które w swoim składzie zawierają gluten. U niemowląt pierwsze objawy mogą pojawić się już po 4–6 tygodniach od wprowadzenia do diety takich produktów. Niestety choroba jest trudna do zdiagnozowania, ponieważ nierzadko przybiera nietypowy przebieg. Może objawiać się m.in. niską wagą ciała, opóźnieniem rozwoju psychoruchowego, przewlekłymi biegunkami, wymiotami, bólami brzucha, wzdęciami czy m.in. powiększeniem obwodu brzucha, a także brakiem apetytu i częstymi infekcjami. Takie objawy są charakterystyczne dla wielu chorób, co utrudnia diagnozę. Celiakia może ujawnić się w każdym wieku, zarówno w wieku dziecięcym, jak i podczas dorastania czy w trakcie ciąży. Obecnie najczęściej wykrywa się celiakię u osób w wieku od 30 do 50 lat, choć coraz częściej zdarza się, że diagnozę słyszą osoby 80-letnie. PZ: Jak wygląda diagnostyka choroby? B. P.: Aby móc w pełni zdiagnozować chorobę, potrzebne są odpowiednie badania. Dlatego jeżeli odczuwamy niepokojące

objawy, warto porozmawiać z lekarzem pierwszego kontaktu, który skieruje nas do gastroenterologa. Diagnostykę należy zacząć od szczegółowego badania krwi, które wykazuje przeciwciała związane z nieprawidłową odpowiedzią immunologiczną. Jeżeli wynik jest pozytywny, kolejnym etapem jest biopsja jelita cienkiego, która określa stopień uszkodzenia kosmków jelitowych. W początkach choroby kosmki jelitowe są łagodnie skrócone, a w zaawansowanym stadium obserwujemy płaską błonę śluzową. W diagnostyce choroby pomocne są także badania genetyczne, które można wykonać w każdym wieku. Warto dodać, że wynik takiego badania jest ważny przez całe życie. Pamiętajmy o tym, aby nie diagnozować się samemu i nie wprowadzać na własną rękę diety wolnej od glutenu. Niestety takie działanie może uniemożliwić nam prawidłową diagnozę i rozpoznanie choroby w późniejszym czasie. PZ: Czy w przypadku celiakii możliwe jest wprowadzenie profilaktyki od najmłodszych lat? B. P.: Profilaktyka jest możliwa dzięki szybkiej i prawidłowej diagnostyce. Taką możliwość daje nam test genetyczny, który możemy wykonać tuż po narodzinach dziecka. Jeżeli badania potwierdzą chorobę, możemy wprowadzić odpowiednią dietę już od najmłodszych lat życia dziecka. Zaletą wczesnej diagnostyki choroby jest możliwość zapobiegania innym chorobom, które nierzadko pojawiają się przy celiakii. Są to m.in.: reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca, nieswoiste zapalenie jelit, autoimmunologiczne zapalenie wątroby i inne schorzenia autoimmunologiczne. Przy celiakii dochodzi też do zmniejszenia poziomu wapnia. Może to powodować skurcze mięśni oraz nadczynność przytarczyc, co z kolei nasila osteoporozę. PZ: Czy dieta to jedyne lekarstwo? B. P.: Obecnie jedynym skutecznym sposobem leczenia celiakii jest, obok stosowania pewnych wspomagających środków farmakologicznych, stosowanie diety bezglutenowej przez całe życie. Spożywanie nawet bardzo małych ilości glutenu może prowadzić do nawrotu choroby i wystąpienia powikłań. Bardzo ważne w prowadzeniu diety jest odpowiednie uzupełnianie niedoborów składników odżywczych, mikroelementów, elektrolitów, witamin. Rzetelne przestrzeganie diety pozwala skutecznie leczyć chorobę trzewną i w znaczącym stopniu poprawia jakość życia chorego i kondycję psychofizyczną. Rozmawiała: Dominika Czapkowska

Aby dowiedzieć się więcej na temat celiakii lub testu genetycznego, skontaktuj się z naszym dietetykiem - dietetyk@pro-familia.pl

REKLAMA

Kulinaria

Słono Słodko Bez glutenu

Myślisz, że wykluczając zboża ze swojego menu, skazujesz się na nudną i mało smaczną dietę? Nic bardziej mylnego! Jak komponować ciekawe i kolorowe potrawy bez glutenu, podpowiada dietetyk Klaudia Bielak.

W ofercie ponad 15 000 gotowych projektów domów Mamy dla Ciebie 800 zł na start!*

FOT. Klaudia Bielak

Krem z brokułów z płatkami migdałowymi (na 3 porcje) Składniki: 1 brokuł 2 ząbki czosnku (10 g) 500 ml bulionu warzywnego lub wody z gotowania brokułów 1 ugotowany w mundurku ziemniak średniej wielkości (70 g) 1 cebula (110 g) 1 łyżka mleka (10 g) szczypta chilli sól Dodatkowo: płatki migdałowe 1 łyżka śmietany 18% (25 g)

FOT. Klaudia Bielak

Muffinki ze szpinakiEm i ricottą (na 7–8 szt.) Składniki: 7 łyżek ugotowanej kaszy jaglanej (100 g) 10 łyżek sera ricotta (200 g) 2/3 szkl. rozmrożonych liści szpinaku (100 g) 5 suszonych pomidorów (30 g) 3 łyżki posiekanego szczypiorku (15 g) 2 jajka (żółtka i białka oddzielnie) 2 łyżki zmielonego siemienia lnianego (20 g) 2 łyżki uprażonego słonecznika (20 g) 1 ząbek czosnku (5 g) 1/2 łyżczki czarnuszki sól, pieprz

Przygotowanie: Piekarnik nagrzewamy do 180°C. Formę do muffinek wykładamy papilotkami. Kaszę jaglaną mieszamy z dobrze odciśniętym i posiekanym szpinakiem, suszonymi pomidorami, ricottą, słonecznikiem, siemieniem lnianym, czarnuszką i czosnkiem. Doprawiamy solą i pieprzem i mieszamy z żółtkami. Białka ubijamy na sztywną pianę ze szczyptą soli, dodajemy do masy i mieszamy delikatnie. Masę wykładamy łyżką do papilotek. Pamiętajmy, że podczas pieczenia muffinki zwiększą swoją objętość. Pieczemy ok. 20–25 minut. Podajemy na ciepło lub schłodzone.

Przygotowanie: Cebulę kroimy w piórka i dusimy z odrobiną wody, aż stanie się miękka. Różyczki brokułu gotujemy w osolonej wodzie z 1 łyżką mleka. Nadmiar wody odlewamy. Brokuły wraz z obranym ziemniakiem, podduszoną cebulą i pozostałą częścią wody miksujemy na gładką masę. Jeśli krem wyjdzie zbyt gęsty, możemy rozrzedzić go wodą z gotowania brokułów lub bulionem warzywnym. Można wykorzystać także wrzątek. Zupę krem doprawiamy czosnkiem przeciśniętym przez praskę oraz chilli i w razie potrzeby dodajemy szczyptę soli. Całość gotujemy. Krem podajemy z płatkami migdałowymi uprażonymi na suchej patelni oraz łyżką śmietany.

LIPIŃSCY DOMY

*Gwarantowany pakiet korzyści przy zamówieniu gotowego projektu domu z oferty firmy DOBRY DOM. Szczegóły na: www.dobry-dom.pl

www.dobry-dom.pl

Kulinaria

gwarancja jakości

FOT. Klaudia Bielak

Tort kakaowy bez mąki (na 12 porcji)

Placuszki À la minipizza (4 szt.)

Ciasto: 360 g ugotowanej czerwonej fasoli 2 łyżki wiórków kokosowych (20 g) 120 g suszonych daktyli 1 łyżka miodu (opcjonalnie) 4 jajka 5 łyżek mleka 1 łyżka soku z cytryny 4 łyżki kakao (40 g) 1 łyżeczka sody oczyszczonej 1 łyżeczka cynamonu szczypta soli Krem: 250 g sera mascarpone 5–6 łyżek mleka (50 g) 1/2 laski wanilii 2 łyżki miodu (50 g) Dodatkowo: wiśnie mrożone 2 kostki gorzkiej czekolady (15 g) 1 łyżka miodu (25 g)

Spody: 5 marchewek (500 g) 1/2 łyżeczki tymianku 3 łyżki mąki gryczanej (30 g) 2 łyżki zmielonego siemienia lnianego (20 g) 20 g sera korycińskiego 1 jajko 1 ząbek czosnku sól Pesto: liście z 1 pęczka natki pietruszki (15 g) 1/3 szkl. mrożonego szpinaku (30 g) 1/3 awokado (70 g) 2 łyżki orzechów włoskich (30 g) 1 ząbek czosnku (5 g) 2–3 łyżki soku z cytryny sól, pieprz Dodatkowo: 4 fileciki anchois (15 g) 4 pomidorki koktajlowe (80 g) 1/2 kulki mozzarelli (60 g) garść rukoli (20 g)

Przygotowanie: Piekarnik nagrzewamy do 180°C. Spód tortownicy wykładamy papierem do pieczenia, a boki smarujemy tłuszczem. Daktyle zalewamy wrzątkiem i odstawiamy na 30 minut. Fasolę miksujemy z odcedzonymi daktylami, żółtkami jaj, mlekiem, sokiem z cytryny i cynamonem. Dodajemy wiórki kokosowe, sodę oczyszczoną i miód. Całość dokładnie mieszamy. Z białek jaj ze szczyptą soli ubijamy pianę (na sztywno). Ubite białka dodajemy do masy i mieszamy bardzo delikatnie. Ciasto wlewamy do tortownicy i pieczemy ok. 40 minut do suchego patyczka. Rozmrożone wiśnie drylujemy i z odrobiną wody podgotowujemy (część zostawiamy do dekoracji). Następnie owoce odkładamy do przestygnięcia, a do powstałego soku dodajemy łyżkę miodu. Mleko gotujemy z ziarnami wanilii. Studzimy i miksujemy z serkiem mascarpone oraz miodem. Ostudzone ciasto przecinamy na 2 lub 3 części. Każdy z blatów nasączamy sokiem powstałym podczas gotowania wiśni. Pierwszy blat przekładamy kremem i posypujemy posiekaną czekoladą. Drugi blat wykładamy kremem i dodajemy ugotowane wiśnie. Wierzch tortu i boki smarujemy pozostałym kremem z serka. Tort dekorujemy pozostałymi wiśniami i odstawiamy do lodówki na ok. 2 godziny. Przepisy i zdjęcia: Klaudia Bielak, dietetyk ze Szpitala Specjalistycznego PRO-FAMILIA

FOT. Klaudia Bielak

Przygotowanie: Piekarnik nagrzewamy do 200°C. Blachę do pieczenia wykładamy pergaminem. Spód: marchewkę gotujemy w skórce. Studzimy, obieramy i miksujemy na gładkie purée. Jeśli otrzymamy niezbyt gęstą konsystencję, należy odparować wodę, podgrzewając purée na dużej patelni. Studzimy, dodajemy tymianek, siemię lniane, starty ser i czosnek. Jajko ubijamy i dodajemy do masy. Pieczemy ok. 20 min. Natkę pietruszki i szpinak miksujemy z orzechami, czosnkiem, parmezanem, olejem i sokiem z cytryny. Doprawiamy. Podpieczone spody smarujemy zielonym pesto i obkładamy dodatkami. Zapiekamy do czasu, aż ser się roztopi. Dekorujemy rukolą.

NIEMIECKIE

KUCHNIE 5 LAT GWARANCJI Adresy Salonów Kuchni NOLTE Rzeszów, Al. Niepodległości 1 Krosno, Stefana Okrzei 4B tel. 500 079 702

www.nolte-rzeszow.pl

MODA I URODA

Wiosenne must have czyli trendy 2015 w twojej szafie

Przed każdym nowym sezonem zastanawiamy się, co powinno znaleźć się w naszej szafie. Jakie kolory wybrać, które fasony sprawdzą się najlepiej. By ułatwić wam kompletowanie wiosennej garderoby, odwiedziliśmy rzeszowską projektantkę mody – Natalię Zams, która zdradziła nam kilka cennych wskazówek.

Natalią, rzeszowską projektantką, spotykamy się w jej pracowni. Krótkie blond włosy, niebieskie oczy i uśmiech od ucha do ucha. Zapraszając nas do środka, już od progu opowiada o swoim najnowszym projekcie i materiałach, które zdecydowała się wybrać. Gdy wchodzimy do drugiej sali, w której znajdują się maszyny do szycia, a na długim stole leżą kolorowe tkaniny i rozsypane szpilki, już wiemy, że trafiliśmy do królestwa projektantki. – W modzie najważniejsze jest nasze samopoczucie. Nie warto podążać ślepo za trendami, które każdego sezonu dyktują nam wielkie domy mody. Nie każdy będzie czuł się dobrze w modnym beżu lub różu, nie każda z nas założy też spódnicę do połowy łydki. Przymierzając ubrania, posłuchajmy głosu naszej intuicji. Od razu poczujemy, w którym kolorze wyglądamy dobrze, a który zupełnie do nas nie pasuje. Bawmy się modą i eksperymentujmy. Nie bójmy się nowych rozwiązań. A wszystko po to, aby odkryć własny styl, który będzie nie tylko modny, ale przede wszystkim nasz, najlepszy – wyjaśnia projektantka. Niewinny róż i baby blue Nadchodzący sezon to przede wszystkim róż, który będzie jednym z najmocniejszych akcentów zbliżającego się lata. Ten delikatny kolor doda naszym stylizacjom wdzięku i niewinności. Z pewnością możemy postawić także na tzw. baby blue i miętę, która jest z nami już od kilku sezonów. Mocniejszym kolorem wiosennego sezonu będzie z kolei khaki, zwłaszcza w formie militarnych akcentów. Nie możemy zapomnieć także o klasyce, która sprawdzi się w każdej sytuacji. Biel i czerń, zwłaszcza w zestawieniu total look, będzie strzałem w dziesiątkę. Dla mniej odważnych, ale chcących zachować klasyczny szyk, idealnym rozwiązaniem będzie połączenie np. białej marynarki z eleganckimi czarnymi spodniami. Im dłuższe, tym lepsze! W twojej wiosennej szafie nie może zabraknąć spódnicy midi za kolano, najlepiej plisowanej, a także długiej kamizelki – im dłuższej, tym lepszej! Najlepszą inwestycją będzie zakup marynarki, którą założymy nie tylko do eleganckich spodni, ale

także m.in. do zwiewnej sukienki. Kupując marynarkę, wybierajmy te kroje, które pasują do naszej sylwetki, najlepiej w neutralnym kolorze – np. granacie, zieleni, beżu lub czerni. Albo postawmy na mocny kolor, np. fuksję, fiolet. Taki akcent „zrobi” nam całą stylizację. Niskie kobiety będą wyglądać atrakcyjnie w marynarkach krótszych, zapinanych na jeden guzik w talii. Wyższe mają do wyboru więcej fasonów, w tym bardzo modny w tym sezonie tzw. boyfriend, czyli fason wyjęty prosto z męskiej szafy. Długość będzie miała znaczenie także przy wyborze płaszczy, najlepiej tych w beżowym kolorze. Idealna długość? Co najmniej do połowy łydki! W garderobie powinny na stałe zagościć również spódnice o niebanalnej formie. Nadchodząca wiosna pokocha asymetryczne kształty i geometryczne wzory! Romantyczna i niewinna Kolejnym silnym trendem nadchodzącego sezonu będą cienkie ramiączka, które sprawdzą się zwłaszcza w cieplejsze dni. Warto wybierać materiały półprzeźroczyste, które staną się nieodłącznym elementem naszych kreacji. Kupując sukienki, postawmy na długie zwiewne tuniki i proste kroje. Świetną alternatywą będą kombinezony, które zostają z nami w dalszym ciągu. Wiosenna szafa błyszczy i nie boi się wyrazistych akcentów. Będąc na zakupach, zwracajmy uwagę na ubrania z ciekawymi aplikacjami, cekinami, perełkami czy koralikami. Marynarka z frędzlami? Dlaczego nie!

WIOSENNE MUST HAVE, czyli co warto mieć w szafie • Sportowe buty, tzw. sneakersy, które sprawdzą się w każdej stylizacji. Modne połączenie? Sportowe buty z sukienką! • Długa kamizelka, marynarka i płaszcz. Im dłuższe, tym lepsze. • Zwiewna, kolorowa tunika. W tym sezonie będą królować delikatne, półprzeźroczyste tkaniny. • Spódnice w niebanalnej formie. Wiosna pokocha geometryczne kształty i asymetryczne wzory.

Wiosenna szafa błyszczy i nie boi się wyrazistych akcentów. Będąc na zakupach, zwracajmy uwagę na ubrania z ciekawymi aplikacjami, cekinami, perełkami czy koralikami. Marynarka z frędzlami? Dlaczego nie!

www.lullabeestudio.pl

MODA I URODA

www.lullabeestudio.pl

Materiał materiałowi nierówny Dobrej jakości materiał rozpoznamy po dotyku. Kupując bawełnianą koszulkę, zwróćmy uwagę na to, czy materiał jest tkany gęsto i czy jest silny. Jeżeli wybraliśmy coś z akrylu lub poliestru, sprawdźmy, czy po naciągnięciu materiał wraca do pierwotnego kształtu. Jeżeli nie, jakość tkaniny jest niska. Dobra tkanina nie będzie się elektryzować – to kolejna cenna wskazówka. Z kolei cienkie materiały powinny być tkane równo, uważajmy na tkaniny, w których zauważymy jakieś przerwy. Najlepsze będą ubrania uszyte z naturalnych materiałów: jedwabiu, wełny, bawełny – również tej ekologicznej – czy lnu. Unikajmy w sezonie letnim ubrań uszytych w 100 procentach ze sztucznych materiałów, jak np. poliester czy akryl. W tym sezonie sprawdzi się na pewno bawełna, najlepiej z domieszką lycry lub wiskozy. Ubrania uszyte w 100 procentach z bawełny, zazwyczaj kurczą się i rozciągają już po pierwszym praniu. Wybieraj kolory, w których czujesz się dobrze Jednak zanim wybierzemy się na zakupy, dobrze wiedzieć, w jakim kolorze czujemy się najlepiej. Nie każda z nas będzie prezentować się korzystnie w modnym różu lub w beżu. Zima lubi wyrazistość i ostre kolory Zima to kobiety, których cera ma niebieską lub różową nutę. Jest blada, oliwkowa lub ciemna. Ten typ karnacji mają często osoby z bardzo ciemnymi, ciemnobrązowymi lub kruczoczarnymi włosami. Również Azjatki i kobiety o ciemnym kolorze skóry będą zaliczać się do tej pory roku. Dla zimy naj-

lepsze będą kolory wyraziste i czyste: biały, czarny, granatowy i czerwony. Z kolei do tego typu urody nie będzie pasować kolor beżowy, pomarańczowy i złoty. Lato czy jesień? Lato to jak w przypadku zimy cera z niebieską i różową nutą. Tą porą roku są zwykle blondynki lub szatynki z jasnymi oczami. Do takiej karnacji najlepiej będzie pasować lawendowy, śliwkowy, pastelowe, rozbielone kolory. Natomiast niekorzystny będzie kolor czarny i żółty. Jesień to karnacja ze złotymi refleksami. Taki typ urody zazwyczaj mają kobiety z rudymi włosami oraz brunetki ze złotymi lub brązowymi oczami. W tym przypadku najlepiej sprawdzi się pomarańczowy, złoto i ciemny brąz. Niekorzystnie z kolei wypadnie połączenie jesieni z wszelkimi odcieniami niebieskiego. Wiosna jest ciepła Z kolei kobiety z wiosennym typem urody mają cerę bladą, o delikatnym brzoskwiniowym odcieniu lub z delikatnymi złotymi refleksami. Kobiety „wiosny” mają zazwyczaj słomkowe lub rude włosy, piegi, różowe policzki i niebieskie lub zielone oczy. Pasują do nich ubrania w ciepłych kolorach, jak brzoskwiniowy, brąz czy złoto. Powinny natomiast unikać ciemnych, matowych barw. Tekst: Dominika Czapkowska

Bądź piękna w ciąży

fb.com/sklep.limone

Zakupy online: www.limone.pl

REKLAMA

WARTO WIEDZIEĆ

kiedy możesz zwrócić towar zakupiony przez Internet?

sprzedawcy nasze oświadczenie o odstąpieniu od umowy (transakcji kupna). Co ważne – nie musimy już podawać przyczyny naszej decyzji o zwrocie towaru. A co na to sprzedawca? Sprzedawca ma obowiązek w terminie kolejnych 14 dni od dnia otrzymania naszego oświadczenia o odstąpieniu od umowy, odesłać nam kwotę zakupu oraz poniesione przez nas koszty dostawy produktu do naszego domu. Warto pamiętać jednak o tym, że jeżeli wybraliśmy wyższe koszty dostawy, inne niż te, które sprzedawca proponował na stronie swojego sklepu lub w regulaminie, zwrotu kosztów przesyłki nie dostaniemy. Nasuwa się dodatkowe pytanie: co z kolei z kosztami, które ponosimy, odsyłając towar do sprzedawcy? Ustawa precyzjnie uregulowała także tę kwestię. Koszty te ponosi kupujący.

Jak wynika z najnowszych statystyk, aż 13 milionów Polaków na co dzień robi zakupy przez Internet. Jednak ponad 70 procent z nich nie wie, w jakim przypadku może zwrócić zakupiony towar.

www.schutterstock.com

Tekst: adw. Marta Bartoń z kancelarii adwokackiej „Kancelaria24“

iedy możemy oddać rzecz zakupioną w sklepie internetowym? Sytuacja internetowych konsumentów zmieniła się wraz z wejściem w życie najnowszej Ustawy z dnia 24.12.2014 r. o prawach konsumenta, która zastąpiła wcześniejszą, z 2000 roku. Nową ustawę możemy ocenić na plus, zwłaszcza jeżeli chodzi o prawa konsumentów. Dokument jest bardziej przejrzysty i czytelny, co oczywiście nie oznacza, że mamy na jego podstawie pełną swobodę i dowolność działania.

Jak wynika z najnowszych statystyk, już blisko połowa z nas kupuje przez Internet. Najczęściej decydujemy się na ubrania i sprzęt AGD. Kupując online, oszczędzamy nie tylko czas, ale także gotówkę, porównując oferty w wielu sklepach jednocześnie. Zanim jednak wyruszysz na ezakupy, poznaj nowe prawa, które ci przysługują. 14 dni – magiczna liczba Pierwszą istotną zmianą, która jest korzystna dla kupujących, jest możliwość zwrotu towaru w terminie 14 dni od daty jego otrzymania, bez podania przyczyny. Wcześniej zwrot był możliwy tylko do 10 dni. Co ważne, jeżeli dokonujemy zakupu kilku rzeczy, a każda z nich ma odrębny termin dostępności, czas 14 dni zaczynamy odliczać dopiero z chwilą otrzymania ostatniej sztuki bądź partii towaru. Jeżeli zdecydujemy się na zwrot towaru, wystarczy, że w terminie 14 dni wyślemy do

Czy zawsze mogę odstąpić od umowy zawartej przez Internet? Niestety nie. Zwracana przez nas rzecz zawsze musi być w stanie nowym i nieużywanym. Kupując na odległość, zakupiony towar traktujemy tak, jakbyśmy dokonywali jego zakupu w stacjonarnym sklepie. Możemy go obejrzeć, przymierzyć, włożyć np. baterię, aby sprawdzić, czy zakupiony sprzęt pracuje prawidłowo. Nie możemy jednak zrobić próby. Przykładowo, jeżeli zrobiliśmy obiad za pomocą robota kuchennego, który właśnie kupiliśmy, po czym zdecydowaliśmy się na oddanie sprzętu do sklepu, nie przysługuje nam prawo do jego zwrotu bez podania przyczyny. Wyjątki od zasady O wyjątkach możemy przeczytać w 38 artykule Ustawy o prawach konsumenta. Nie możemy odstąpić od umowy zakupu bez podania przyczyny w kilku przypadkach, np.: • jeżeli zamawiamy indywidualny produkt, np. u twórcy posiadającego sklep z rękodziełem i zamawiamy produkt na nasze indywidualne zamówienie, prawo zwrotu bez podania przyczyny nam nie przysługuje; • jeżeli korzystamy z usług lub zamawiamy rzecz szybko psującą się; • bez podania przyczyny nie oddamy też odpakowanej płyty z muzyką lub filmem. Odstąpienie – telefonicznie czy e-mailowo? Ustawodawca nie narzucił nam żadnej szczególnej formy. Jednak warto pamiętać o tym, że w razie sporu lub natrafienia na nieuczciwego sprzedawcę to na nas spoczywał będzie tzw. ciężar udowodnienia faktu, że do odstąpienia od umowy faktycznie doszło. Czyli że odesłaliśmy towar i należy nam się zwrot pieniędzy. Dlatego najlepszą formą zwrotu będzie list polecony lub wiadomość e-mail.

dzieje się

Kulturalny Rzeszów

I Festiwal Podróżniczy 7 Kultur Świata

Hotel Bristol, Rynek 20 17 kwietnia, godz. 19:00 „Wieczór z gwiazdą” 18 kwietnia, godz. 14:00 „W poszukiwaniu egzotyki” 19 kwietnia, godz. 14:15 „Zapomniana Europa” Bilety: od 15 do 59 zł

Kalendarz najważniejszych wydarzeń

Festiwal jest kontynuacją Rzeszowskich Spotkań Podróżniczych, które od roku przyciągają rzesze miłośników podróży. Przez trzy dni trwania festiwalu poznamy różne kultury świata - indyjską, kubańską, argentyńską, francuską, hiszpańską oraz grecką. Festiwal opiera się na liczbie siedem - 7 kultur, 7 krajów, 7 podróżników. Podczas spotkań nie zabraknie kuchnii, muzyki oraz tańca.

Zebrała: Dominika Czapkowska

„Wenus w futrze”

Teatr im. Wandy Siemaszkowej, ul. Sokoła 7 25, 26, 29, 30 kwietnia, 5, 6, 21, 22, 23, 24 maja, godz. 19:00 Bilety: 30 zł/40 zł Teatr bierze udział w akcji „Bilet za 250 groszy”. W ramach akcji bilet na spektakl „Wenus w futrze” 23 maja kupimy za 250 groszy. Jak daleko może się posunąć człowiek, żeby zaspokoić swoje żądze? Prawdziwe namiętności mogą być motorem i nadać sens życiu. Ale mogą też być obsesją. Spełnianie ukrytych pragnień może nieść nieodwracalne konsekwencje. „Wenus w futrze” Davida Ivesa w reżyserii Jana Nowary to historia burzliwego spotkania oraz walki o władzę i dominację. Tytułową Wenus - Wandę poznajemy, gdy przychodzi na przesłuchanie do nowej sztuki teatralnej. Reżyser Thomas nie spodziewa się, że to on zostanie poddany próbie, ponieważ współczesna Wenus może mieć więcej wspólnego z Heddą Gabler niż z rzymską boginią.

„Don Quixote” – Balet Lwowskiego Teatru Opery i Baletu Filharmonia Podkarpacka im. Artura Malawskiego, ul. Chopina 30 21 kwietnia, godz. 19:00 Bilety: 130 zł

Wspaniały balet klasyczny Ludwiga Minkusa w wykonaniu wielkich tancerzy i solistów Lwowskiego Teatru Opery i Baletu. Fabuła baletu „Don Quixote” oparta jest na powieści Cervantesa, a został on pierwszy raz wystawiony w 1869 r. Przedziwne i przezabawne przygody błędnego rycerza z La Manchy i jego wiernego sługi Sancho Pansy w poszukiwaniu Dulcynei - ideału piękna i doskonałości stworzyły wiele okazji do popisowych wariacji solowych, duetów i tańców zespołowych. Komizm sytuacyjny i nieprzewidywalne reakcje głównych postaci baletu na rozwój wydarzeń wprowadzają widzów w niezwykłą, radosną atmosferę. Całości dopełniają przepiękne i niezwykle barwne stroje. „Don Quixote” to jeden z najczęściej wystawianych baletów klasycznych na świecie.

„Sex Guru” z Tomaszem Kotem w roli głównej Teatr Bo Tak, Sala Koncertowa Wydziału Muzyki ul. Dąbrowskiego 83 24 kwietnia, godz. 17:45 i 20:45 Bilety: 80 zł

REKLAMA

Przezabawna sztuka austriackiego komika Wolfganga Weinbergera „Sex Guru”, wielki przebój West Endu, doczekała się wreszcie polskiej adaptacji w reżyserii Gabriela Gietzky’ego. W roli tytułowej – jeden z najsłynniejszych i najlepszych polskich aktorów – Tomasz Kot.

„Sąsiedzi”

Teatr im. Wandy Siemaszkowej, ul. Sokoła 7 10, 11, 25, 26, 29, 30 kwietnia 6, 7, 23, 24 maja godz. 19:00 Bilety: 35 zł/45 zł Teatr bierze udział w akcji „Bilet za 250 groszy”. W ramach akcji bilet na spektakl „Sąsiedzi” 23 maja kupimy za 250 groszy. „Sąsiedzi” Michała Bałuckiego w reżyserii Waldemara Śmigasiewicza to polityczna komedia, która bezlitośnie piętnuje narodowe przywary. Reżyser Waldemar Śmigasiewicz nie tylko mierzy się z mitem sarmatyzmu, ale zestawia go ze współcześnie pojmowaną polskością. „Sąsiedzi” to pretekst do rozmowy o naszym aktualnym portrecie zbiorowym. Spora dawka komizmu, mistrzowsko skrojone dialogi oraz gra aktorska na najwyższym poziomie to gwarancja wyśmienitej zabawy, która pozostawi po sobie ślad smutnej refleksji.

Domowe Melodie

Hotel Bristol, Rynek 20 25 kwietnia, godz. 20:00 Bilety: przedsprzedaż 35 zł, 45 zł w dniu koncertu Trójka muzycznych zapaleńców, którzy szturmem zdobyli serca słuchaczy w całej Polsce, wystąpi ponownie na rzeszowskiej scenie. Przez wielu zespół określany mianem fenomenu i objawieniem polskiej sceny muzycznej. Rozkochali w sobie nie tylko Polaków, ale znaleźli swoich fanów również na magicznej Islandii, gdzie odbyli swoją trasę koncertową. Na zaproszenie Kasi Nosowskiej zespół Domowe Melodie wziął także udział w Męskim Graniu.

WARTO WIEDZIEĆ

Chicco Spray przeciw komarom Spray odpowiedni dla dzieci od 3 miesiąca życia. Opakowanie jest tak zaprojektowane, że spray można rozpylać, trzymając butelkę w dowolnej pozycji, nawet do góry dnem. Ma pozytywną opinię Centrum Zdrowia Dziecka. chicco, www.chiccopolska.pl Bluza Paula Sportowa bluza dla kobiet w ciąży, wykonana z miękkiej, melanżowej dzianiny. Bluza ma zapięcie na suwak, dwie kieszenie, kaptur oraz wykończenie ze ściągacza. Bluzę możesz wykorzystać przez 9 miesięcy ciąży oraz po niej. 89 zł, LIMONE, www.limone.pl

Bestsellery

Suplementy, akcesoria dla mamy i dziecka oraz gadżety dla taty, czyli produkty, w które warto się wyposażyć, zostając rodzicem. Zestaw do pozyskania krwi pępowinowej Służy do pozyskania podczas porodu krwi pępowinowej bogatej w komórki macierzyste. By zabrać go ze sobą do porodu, w 3. trymestrze ciąży powinnaś podpisać umowę z Polskim Bankiem Komórek Macierzystych. 680 zł, POLSKI BANK KOMÓREK MACIERZYSTYCH www.pbkm.pl

Pedicetamol® na gorączkę i ból* Paracetamolum 100 mg/ml, roztwór doustny. Pedicetamol zapewnia tę samą skuteczną dawkę leku, ale w 4-krotnie mniejszej objętości. Dla niemowląt od 0 miesięcy i dzieci. Skład: 1 ml roztworu doustnego zawiera 100 mg paracetamolu. Postać farmaceutyczna: roztwór doustny. Wskazania: leczenie objawowe gorączki trwaGynomed Vaginal™, jącej nie dłużej niż 3 dni oraz bólu o nasileniu łagodnym 14 kapsułek dopochwowych do umiarkowanego. Przeciwwskazania: nadwrażliwość Probiotyk ginekologiczny prze- na paracetamol lub na którąkolwiek substancję pomocznaczony dla kobiet cierpiących niczą. Ostra niewydolność wątroby. Wirusowe zapalenie z powodu infekcji intymnych wątroby. Ciężka niedokrwistość hemolityczna. wywołanych działaniem bakteSequoia Sp. z o.o., www.sequoia.pl rii i grzybów, a także dla kobiet obawiających się nawrotów infekcji. Regeneruje florę bakteryjną pochwy, hamuje rozwój szczepów patogennych, zapobiega nawrotom grzybicy. Sequoia Sp. z o.o., www.sequoia.pl Lacidar Baby Na biegunkę infekcyjną, szczególnie rotawirusową lub poantybiotykową w wygodnych saszetkach z dobroczynnymi bakteriami probiotycznymi, naturalnym prebiotykiem oraz kulturami drożdżowymi. Nie uczula. Od 4. miesiąca życia. 14,50 - 17 zł, Ranbaxy, (Poland) Sp. z o.o.

Bluzka Amelia Uniwersalna, bardzo kobieca bluzka ciążowa Amelia z wysokiej jakości wiskozy. Marszczenia po bokach zapewnią komfort noszenia przez całe dziewięć miesięcy. 59 zł, LIMONE, www.limone.pl

Okres ciąży i czas tuż po porodzie to ogromne wyzwanie dla organizmu każdej kobiety. Warto więc wspomóc go odpowiednimi suplementami, a w chwili wytchnienia pozwolić sobie na odrobinę relaksu. Z pomocą przyjdą też akcesoria dla dziecka i mamy. Wygodna odzież i przydatne przybory do karmienia z pewnością ułatwią wejście kobiety w nową rolę.

*Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.

Butelka szklana Dr Brown’s 250 ml Butelka wykonana ze szkła borokrzemowego. Wewnątrz znajduje się opatentowany system odpowietrzający, który zapobiega kolkom, wzdęciom, ulewaniu i gazom. 45 zł, HANDI-CRAFT USA www.qlue4her.pl

Kwas foliowy 400 µg Suplement diety w formie tabletek zawierający kwas foliowy w dawce odpowiadającej zaleceniom Zespołu Ekspertów Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie zapobiegania wadom wrodzonym cewy nerwowej u potomstwa. ok. 6 zł, OLIMP LABS www.olimp-labs.com

REKLAMA

Vita-min plus® Mama Innowacyjna, kompleksowa kompozycja witamin i wysoko przyswajalnych składników mineralnych w postaci chelatów – uzupełniająca zwiększone zapotrzebowanie na mikroskładniki pokarmowe podczas ciąży i w okresie laktacji. ok. 19 zł, OLIMP LABS www.olimp-labs.com

Strój neoprenowy dla niemowląt Babywarma Nawet w podgrzewanych basenach niemowlaczki mogą bardzo szybko zmarznąć. Neoprenowa pianka Babywarma otuli małe ciałko, zapewni komfort i zwiększy bezpieczeństwo dziecka w wodzie. 89 zł, KONFIDENCE www.sklep.konfidence.pl

Therapearl – kompresy żelowe dla kobiet karmiących Pomocne przy problemach z obrzękiem piersi, zapaleniem piersi i zablokowanymi przewodami mlecznymi. ok. 55 zł (zestaw 2 sztuki) Lansinoh Laboratories www.lansinoh.pl

MDM

WARTO WIEDZIEĆ

Roleta rzymska pozioma COOLFIT® Zapewnia uczucie chłodu, tworzy przytulne miejsce w twoim ogrodzie zapewniając 90-95% ochrony przed promieniowaniem UV. Roleta idealnie komponuje się wraz z pergolą Nesling oraz roletą pionową Coolfit, tworząc niepowtarzalne miejsce wypoczynku w twoim ogrodzie lub na tarasie. od 1200 zł, NESLING www.nesling.pl

tel. 883 01 02 03, www.perinvest.pl MIESZKANIA NA UL. TARNOWSKIEJ - JUŻ W SPRZEDAŻY!

Metraż mieszkań od 24 m2 do 99 m2. Ceny już od 4.099 zł/m2

Zegarek Citizen Wodoszczelny zegarek kwarcowy wykonany ze stali i szkła szafirowego. Ma 2 lata gwarancji. 2320 zł, CITIZEN, www.swiss.com.pl

Chromowana pamięć USB 4C Pamięć USB z chromowanego stopu cynku oraz miękkiego tworzywa. Dostarczana w oryginalnym opakowaniu, nadającym jej designerski wygląd typowy dla samochodu, do którego nawiązuje. Tworzywo oraz aluminium pochodzą w 100% z recyklingu. Pojemność: 4 GB. 125 zł, produkt dostępny tylko u Delaerów Alfa Romeo www.auto-res.pl

Ford SYNC z systemem sterowania głosem Odtwarzaj muzykę oraz odbieraj i wykonuj połączenia telefoniczne bez używania rąk . Wystarczy wypowiedzieć odpowiednie słowo. W system SYNC wyposażone są obecnie trzy modele Forda: Focus, C-MAX i nowy B-MAX, ale wkrótce będzie on dostępny we wszystkich naszych modelach. FORD, www.resmotors.pl

Żagiel wodoodporny DREAMSAIL Żagiel wodoodporny, dostępny w dwóch kolorach: kremowym lub szarym oraz w kształtach trójkąta lub kwadratu. Żagiel można montować do ściany lub między słupy. Wymagane nachylenie - 30°. Łatwa i szybka instalacja dzięki dołączonej instrukcji. Żagiel nie zawiera elementów montażowych. Pływający fotel od 490 zł, NESLING Fotel z podnóżkiem łączący funkcje www.nesling.pl bujania, huśtania i kołysania. Specjalna konstrukcja sprawia, że „płynie” nie tylko fotel, ale i podnóżek. Mebel uprzyjemni czas karmienia i da odpocząć plecom. 1199 zł, CHILDHOME, www.childhome.pl

Hamaczek niemowlęcy Koala Bujanie noworodka w hamaczku ukołysze go do snu, zapewni mu wygodę i bezpieczeństwo, a także wpłynie pozytywnie na zmysł równowagi. Hamaczek wykonany jest ze 100% naturalnej bawełny. Zestaw Koala zawiera hamak dla niemowląt i dzieci oraz stojak. 289 zł, AMAZONAS, www.amazonas.sklep.pl

MIESZKANIA DLA MŁODYCH!

Wysoki standard wykończenia: - stolarka trzyszybowa - podziemne parkingi - windy Bezpośrednie sąsiedztwo sklepów, parku, szkół i basenu, transport publiczny - przystanki i postoje taksówek Osiedle zlokalizowane przy powstającej STREFIE EKONOMICZNEJ DWORZYSKO REKLAMA

WARTO WIEDZIEĆ

Kupony zakupowe oraz polecane miejsca, czyli gdzie warto kupować i bywać, aby nie przepłacać i cieszyć się doskonałą jakością. KUPONY NA ZAKUPY Rabat 5% na jednorazowe zakupy w sklepie internetowym www.dobrezabawki.pl na hasło: Pro Zdrowie. Kupon ważny do 30.06.2015 r. Rabat nie dotyczy produktów w promocji.

POLECANE MIEJSCA

Steruj cieniem

% rabatu Park Hotel & Wellness Paderewskiego 124a, 35-328 Rzeszów tel. +48 17 857 18 30, kom. +48 609 577 066 e-mail: info@phrz.pl www.phrz.pl

DOBRY DOM Sp. z o.o. Sp. Komandytowa ul. Litewska 10, 35-302 Rzeszów e-mail: rzeszow@dobry-dom.pl

bon o wartości

800

* zł

ARTINEX

Hotel Korona ul. Litewska 33 B,35-302 Rzeszów tel.: +48 17 740 38 70 www.hotelkorona.rzeszow.pl

* szczegóły promocji na stronie internetowej

Rabat 5% na jednorazowe zakupy w drogerii internetowej www.dobrekosmetyki.pl na hasło: Pro Zdrowie. Kupon ważny do 30.06.2015 r. Rabat nie dotyczy produktów w promocji.

rabatu

Salon Kuchni Nolte ul. Niepodległości 1, Rzeszów ul. Stefana Okrzei 4B, Krosno tel. 500 079 702 www.nolte-rzeszow.pl

% rabatu

Rabat 10% do wykorzystania na cały asortyment oprócz mebli. Kod rabatowy: PRO ZDROWIE Kupon ważny do 30.04.2015 r. www.sklep.pro-familia.pl

Sklep oferuje produkty dla kobiet w ciąży i po porodzie oraz dla niemowląt

Limone.pl ul. Hoffmanowej 19/6, 35-016 Rzeszów tel. 78 78 00 505, e-mail: sklep@limone.pl www.limone.pl

THE PERFECT SHADOW w w w. n e s l i n g. p l

Hotel znajduje się 200 m od szpitala PRO-FAMILIA

Hotel oferuje pokoje w cenie od 120 zł ze śniadaniem

Organizujemy przyjęcia weselne, komunijne, okolicznościowe oraz bankiety i konferencje

www.hotelkorona.rzeszow.pl

Restauracja Korona zaprasza na chrupiące placki po węgiersku serwowane z pikantnym gulaszem wołowym podlewane aromatycznym węgierskim Tokajem w promocyjnej cenie 22 zł

WAŻNE NUMERY

Szpital Specjalistyczny PRO-FAMILIA ul. Witolda 6b, 35-302 Rzeszów www.pro-familia.pl

Infolinia Rejestracja główna Rejestracja Poradni Specjalistycznych Izba przyjęć Stomatologia Apteka PRO-FAMILIA Sklep Medyczny PRO-FAMILIA

17 17 17 17 17 17 17

773 773 773 773 773 773 773

57 10 57 00/01/02 57 21 57 03 57 57/58/59 57 22 58 95

www.lullabeestudio.pl

Oddział Neonatologii z Intensywną Opieką Medyczną Oddział Ginekologiczno-Położniczy Strefa Dziecka - Oddział Pediatryczny, Oddział Chirurgii Dzieci, Oddział Laryngologii Dzieci Oddział Urologiczny Oddział Chirurgiczny Oddział Okulistyczny Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Pracownia Diagnostyki Obrazowej Poradnie Specjalistyczne Stomatologia

WYDAWCA

REDAKTOR NACZELNA

WSPÓŁPRACA

DZIAŁ IT

Dominika Czapkowska

Agnieszka Kępa | adw. Marta Bartoń

Anna Zimych | Joanna Ludera

dominika.czapkowska@pro-familia.pl

lek. stom. Agata Cebulak

REDAKTOR PROWADZĄCA

BIURO REKLAMY

Joanna Kielar | www.lullabeestudio.pl

Joanna Kelman

Krzysztof Babiarz | Dorota Prokopiak

Paweł Dubiel | Klaudia Bielak

Honorata Bogucka | Dominika Wiewiórska

www.schutterstock.com

reklama@dobry-dom.pl | tel. 17 852 52 20 wew. 5

www.photogenica.pl

Katarzyna Kotecka | Patrycja Paluchowska

OPRACOWANIE GRAFICZNE

FOTOGRAFIA NA OKŁADCE

prozdrowie@dobry-dom.pl | tel. 17 852 52 20 wew. 4

Michał Węgrzyn | Grzegorz Piwko | Rafał Koziarz

Joanna Kielar | www.lullabeestudio.pl

FOTOGRAFIE

DOBRY DOM Sp. z o.o. Sp. Komandytowa 35-302 Rzeszów, ul. Litewska 10 tel./fax: (17) 852 52 20 www.prozdrowie.pro-familia.pl

ZESPÓŁ REDAKCYJNY

Chcesz otrzymać bezpłatne egzemplarze magazynu? Skontaktuj się z nami: prozdrowie@dobry-dom.pl tel. 17 852 52 20 wew. 4

Edyta Duda | Joanna Lubiniecka

Opracowanie graficzne i merytoryczne magazynu stanowi własność Wydawcy. Kopiowanie oraz wykorzystywanie w jakikolwiek sposób materiałów bez pisemnej zgody Wydawcy jest zabronione. Wydawca nie odpowiada za treść reklam oraz artykułów sponsorowanych zamieszczonych w katalogu. Ceny prezentowanych produktów są uaktualnione w okresie redagowania pisma (marzec 2015).

Przewodnik Pro Zdrowie ma charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Jest zbiorem wielu przydatnych informacji o medycynie i zdrowym stylu życia, które nie mogą być traktowane jako zalecenia, ale wyłącznie jako pomoc w dbaniu o własny organizm. Zaistniałe problemy czy wątpliwości dotyczące konkretnych przypadków należy bezzwłocznie konsultować ze stosownym specjalistą w danej dziedzinie. DOBRY DOM nie odpowiada za treść reklam, nie ponosi również żadnych konsekwencji prawnych ani odpowiedzialności za następstwa mogące wyniknąć na skutek zastosowania podanych informacji bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem.