སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ། བཀྲ་ཤིས་དོན་གྲུབ།

ཤེས་རིག་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་དཔར་འགྲེམས་བྱས།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ། བཀྲ་ཤིས་དོན་གྲུབ།

ཤེས་རིག་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་དཔར་འགྲེམས་བྱས།

རྩོམ་པ་པོ།

ཤེས་རིག་དྲུང་འཕར་ཟུར་པ་བཀྲ་ཤིས་དོན་གྲུབ།

འདོན་ཐེངས་དང་པོ། དེབ་གྲངས།

༢༠༡༤ ༡༠༠༠

རྒྱབ་ཤོག་དང་ ཇུས་འགོད་པ།

དགེ་འདུན་དོན་ཡོད།

Cover & Lay out

Gedun Donyoe

First edition:

2014 (First printed on December 2014)

Copies:

1000

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

EDUCATIONAL PSYCHOLOGY: The Main Subject and Reference Guide for Tibetan Teacher Trainees By Tashi Dhondup

Published by

Education Council for Tibetans in Exile Department of Education CTA, Gangchen Kyishong, Dharamshala -176215 Himachal Pradesh, INDIA

************************************************************** Printed and distributed by: Sherig Parkhang/TCRPC,

R-28, Ramesh park, Laxminagar, New Delhi - 110092

Special Acknowledgement This Book is Funded by Swidesh Development Partner

DEPARTMENT OF EDUCATION Central Tibetan Administration

Cable: Phone: Fax: Email: Web:

SHERIG +91-1892-222572/222721 +91-1892-223481 Education@tibet.net www.tcewf.org www.sherig.org/tb

GANGCHEN KYISHONG DHARAMSALA - 176215 DISTT. KANGRA H.P H.P INDIA

པར་སྐྲུན་ཆེད་བརྗོད། ༄༅།

།བོད་མིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཤེས་རིག་ལས་ཁུངས་ཀྱི་དྲུང་འཕར་ཟུར་པ་བཀྲ་ཤིས་དོན་

གྲུབ་ལགས་ཀྱིས། བོད་ཕྱི་ནང་གཉིས་སུ་ལོ་མང་རིང་དགེ་རྒན་གྱི་ཕྱག་ལས་གནང་བ་དང། འདི་ལས་

སུ་ལོ་ངོ་༢༠ ལྷག་རིང་བསླབ་གཞི་རྩ་འཛིན་བཟོ་འགོད་དང་སློབ་དེབ་རྩོམ་སྒྲིག སློབ་ཚན་གཏན་ འབེབས།

དགེ་འོས་སྦྱོང་བརྡར་བ་རྣམས་ལ་སློབ་འཁྲིད་མཛུབ་སྟོན་སོགས།

སློབ་གསོའ་ི ལས་དོན་

ནང་དངོས་ཞུགས་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་དང་ཤེས་བྱ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པར་བརྟེན་ནས། ལས་ཞོར་དུ་སློབ་གསོ་ སེམས་ཁམས་རིག་པའི་དཔེ་དེབ་སྤུས་ལེགས་ཤིག་བརྩམས་བྲིས་གནང་འདུག་པར། འཚམས་འདྲི་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན།

ལེགས་གསོའ་ི

མིའི་རིགས་ཀྱི་རིན་ཐང་ནི་ཤེས་རབ་ཀྱི་རིན་ཐང་ལ་བརྟེན་པ་དང། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་

ནི་སློབ་གསོའ་ི འཕེལ་རྒྱས་ལ་བརྟེན་ཡོད་པས། རྩོམ་པ་པོས་ངལ་བ་ཁྱད་བསད་ཀྱིས་སློབ་གསོ་སེམས་ ཁམས་རིག་པའི་དཔེ་དེབ་འདི་བརྩམས་གནང་བ་འདིས།

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོའ་ི ལས་དོན་ཐོག་ལེགས་

སྐྱེས་ཆེན་པོ་ཕུལ་བ་དང། རང་མི་རིགས་ལ་ཞབས་འདེགས་གང་ལེགས་ཞུས་ཡོད།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་སློབ་མའི་ལུས་སེམས་ཀྱི་འཚར་ལོངས་ལ་ཞིབ་འཇུག་གིས།

སློབ་གསོའ་ི ལས་དོན་ལ་གཞོགས་འདེགས་བྱེད་པའི་ཚན་རིག་ཅིག་ཡིན་གཤིས། དེ་ནི་དེང་རབས་ཀྱི་ སློབ་གསོའ་ི ལས་དོན་ནང་མེད་དུ་མི་རུང་བའི་རིག་ཚན་ཞིག་ཆགས་ཡོད།

དེ་ལྟར་ནའང་རང་རེའི་

སྐད་ཡིག་ཐོག་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་རྣམ་གཞག་ཆ་ཚང་སྟོན་པའི་དཔེ་དེབ་ཅིག་ཕལ་ (III)

ཆེར་མཐོང་ཚོད་དུ་དཀོན་པར་བརྟེན། བོད་ཀྱི་སློབ་གསོའ་ི སྟོང་ཆ་ཆེན་པོ་ཞིག་བཀང་པ་མ་ཟད། རིག་

ཚན་གསར་པ་ཞིག་ནང་འདྲེན་ཐུབ་པའང་བྱུང་ཡོད་པར་མངོན།

དཔེ་དེབ་འདིའི་ནང་དོན་རྒྱ་ཆེ་ཞིང་ལེ་ཚན་རྒྱས་བསྡུས་རན་པ། བརྗོད་བྱ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་

ཤིང་རྗོད་བྱེད་ཚིག་སྦྱོར་བཟང་བ།

དཔྱད་གཞིའི་རྒྱུ་ཆ་མང་ཞིང་གནད་དོན་རྡོག་ལ་བསྒྲིལ་བ་

སོགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དུ་མ་ལྡན་འདུག་པས། དོན་གཉེར་ཅན་གྱི་ཀློག་པ་པོ་ཡོངས་དང།

ལྷག་པར་

རང་རེའི་དགེ་རྒན་རྣམས་ནས། དཔེ་དེབ་འདིའི་ནང་དོན་དང་བྱ་ཐབས་ཁག་སློབ་འཁྲིད་ཀྱི་ཉམས་

ལེན་དངོས་ནང་བཀོལ་སྤྱོད་གང་ཐུབ་བྱེད་པའི་རེ་སྐུལ་དང། སླད་ཀྱང་སློབ་གསོའ་ི དཔེ་དེབ་འདི་ རིགས་གང་མང་ཐོན་པའི་རེ་སྨོན་བཅས། བོད་རྒྱལ་ལོ་༢༡༤༡ སྨིན་དྲུག་ཟླ་བའི་ཚེས་༡༢། ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༤ ཟླ་༡༢ ཚེས་༡ ལ།

ཤེས་རིག་བཀའ་བློན་དངོས་གྲུབ་ཚེ་རིང་གིས།

(IV)

སྔོན་གླེང་།

བོད་མི་རིགས་འདི་ཉིད་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་འགྱེལ་ས་ནས་ལངས་ཐུབ་པ་དང། འཛམ་གླིང་མི་རིགས་

དང་དཔུང་པ་མཉམ་གཤིབས་ཀྱིས་མདུན་བསྐྱོད་བྱེད་པ་ལ།

དེང་རབས་ཀྱི་སྔོན་ཐོན་རིག་གནས་ལ་

བརྟེན་དགོས། གནའ་སྔ་མོ་ནས་བཟུང། བོད་འདི​ིས་མི་རིགས་གཞན་གྱི་སྔོན་ཐོན་རིག་གནས་ལ་སློབ་

སྦྱོང་དང་ནང་འདྲེན་གྱི་བྱ་བ་གཙིགས་སུ་བཟུང་སྟེ། གནའ་བཟང་དེང་སྤྱོད་དང་། སྙིགས་དོར་བཅུད་

ལེན་གྱི་སྒོ་ནས་བོད་ཀྱི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་རིག་པའི་གནས་ཆེན་ལྔའམ་བཅུ་སོགས་ཀྱིས་བསྡུས་ པའི་འཇིག་རྟེན་སྤྱིའི་ཕན་བདེ་ལ་འགན་ཁུར་བའི་ཤེས་རིག་གི་བསམ་བློ་དང་དངོས་པོའ་ི དཔལ་ཡོན་

ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཞིག་བསྐྲུན་ཡོད།

འོན་ཀྱང་། བར་སྐབས་ཤིག་ནས་བོད་མི་ཚོས་ཕྱི་ཕྱོགས་སུ་སྒོ་བསྡམས་ཏེ། འཛམ་གླིང་སྤྱི་

དང། ཁྱད་པར་རང་ཉིད་ཀྱི་ཉེ་འཁོར་གྱི་སྲིད་འབྱོར་རིག་གསུམ་གྱི་འགྱུར་འགྲོས་ལ་ཐུགས་སྣང་གིས་ དགོས་ངེས་ཀྱི་འགྱུར་བཅོས་དང་ཡར་རྒྱས་རྒྱུན་སྐྱོང་མ་ཐུབ་པའི་རྐྱེན་པས། རིམ་གྱིས་རྗེས་ལུས་དང་ ཉམས་ཆག་གི་གནས་སུ་ལྷུང་བ་ཡིན་ཞིང།

ལྷག་པར་དེང་ཚན་རྩལ་རིག་གནས་ཀྱི་འཕེལ་འགྲོས་

གློག་བཞིན་མྱུར་བའི་གོ་ལ་གཅིག་བསྡུས་ཀྱི་དུས་སྐབས་འདིར།

གྲངས་ཉུང་དང་ཉམ་ཆུང་མི་རིགས་

ཁག་གི་འཚོ་གནས་ལ་ཉིན་བཞིན་ཉེན་ཚབས་ཇེ་ཆེར་འགྱུར་མུས་ཡིན། མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་

ཞིབ་འཇུག་སྡོམ་ཐོ་ལྟར་ན། དུས་རབས་ཉེར་གཅིག་པའི་འགོར་འཛམ་གླིང་ཐོག་སྐད་རིགས་མི་འདྲ་བ་

༦༠༠༠ ལྷག་ཡོད་པ་དུས་རབས་འདིའི་མཇུག་བར་སྐད་རིགས་༣༠༠ ཙམ་ལས་མི་ལྷག་པའི་ཚོད་དཔག་ བྱས་ཡོད།

མི་རིགས་ཀྱི་ངོ་བོ་ཉམས་མེད་རྒྱུན་སྐྱོང་བྱ་ཐུབ་མིན་ནི། གཙོ་བོ་མི་རིགས་ཀྱི་སྐད་ཡིག་རིག་

གཞུང་རྒྱུན་འཛིན་བྱེད་ཐུབ་མིན་ལ་རག་ལས་ཡོད་པ་དང། མི་རིགས་ཀྱི་སྐད་ཡིག་རིག་གཞུང་གཅེས་ འཛིན་བྱ་ཐུབ་མིན་ནི།

གཙོ་བོ་སྐད་ཡིག་རིག་གཞུང་དུས་རབས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་དང་འཚམས་པའི་

ཡར་རྒྱས་གཏོང་ཐུབ་མིན་ལ་རག་ལས་ཡོད། དགོས་མཁོ་དེ་དག་སྐོང་བའི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད། གསར་

དར་རིག་གནས་ནང་འདྲེན་དང་། རང་སྐད་ཐོག་བཀོལ་སྤྱོད། ཕྱི་ནང་རིག་གནས་བརྗེ་རེས་བཅས་ ཀྱིས་གལ་ཆེའི་གོ་གནས་ཟིན་ཡོད། ནང་འདྲེན་དང་། བཀོལ་སྤྱོད། བརྗེ་རེས་བཅས་ནི་མི་རིགས་ཀྱི་ རིག་གནས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་གཞི་རྩའི་ཆ་རྐྱེན་གལ་ཆེན་ཁག་ཡིན་ལ།

མི་རིགས་ཀྱི་སློབ་གསོ་དང་།

རིག་གནས། ཆབ་སྲིད། དཔལ་འབྱོར་སོགས་སྤྱི་ཚོགས་མ་ལག་དང་འབྲེལ་བ་དམ་ཟབ་ཡོད། དེ་དག་ (V)

ལས་ཤེས་ཡོན་སློབ་གསོ་ནི་གལ་འགངས་ཆེ་ཤོས་སུ་གྱུར་པ་སྨོས་མ་དགོས།

བཙན་བྱོལ་ནང་འདས་པའི་དུས་རབས་ཕྱེད་ལྷག་གི་སློབ་གསོའ་ི འཕེལ་རིམ་ཁྲོད།

དེ་སྔའི་

སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་དགོན་སྡེའི་སློབ་གསོའ་ི ལམ་ལུགས་ཁོ་ནས་དེང་རབས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་ཡོངས་ སུ་སྒྲུབ་ཐབས་མེད་པར་གསལ་གཟིགས་ཀྱིས། ལམ་ལུགས་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ།

ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་དེང་རབས་ཀྱི་སྤྱི་ཁྱབ་སློབ་གསོའ་ི

ཐོག་མར་གཞི་རིམ་སློབ་གསོ་དང་།

དེ་རྗེས་མཐོ་རིམ་སློབ་གསོ།

མཐའ་མར་ཆེས་མཐོའ་ི སློབ་གསོ་བཅས་ཀྱི་དམིགས་འབེན་རིམ་ཅན་དུ་བསྒྲུབས་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ ཁྲོད།

བསླབ་བྱ་དང་ཉམས་མྱོང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཞིག་ཐོབ་ཡོད། བྱ་བ་དེ་དག་ཁྲོད་གལ་འགངས་

ཆེས་ཆེ་བ་ཞིག་ནི། དགེ་རྒན་བསྐྱེད་བསྲིང་གི་བྱ་བ་དེ་ཡིན། རང་རེའི་བོད་ཀྱི་དགེ་རྒན་རྣམས་ལ་

སྲོལ་རྒྱུན་ཤེས་ཡོན་ལས་བྱུང་བའི་བཟང་པོའ་ི ཡོན་ཏན་ནམ་རྒྱུ་སྤུས་ཚང་དགོས་པ་མ་ཟད། དེང་དུས་

ཀྱི་ཆེད་ལས་རིག་གནས་ཀྱི་ཤེས་ཚད་མི་རིགས་གཞན་དང་སྤྱི་མཚུངས་བཞིན་དགོས། སྐྱབས་བཅོལ་

གྱི་གནས་སྟངས་འོག་དེ་ལྟ་བུའི་འདབ་གཤོག་གཉིས་ལྡན་གྱི་དགེ་རྒན་བསྐྱེད་བསྲིང་གི་བྱ་བར་དཀའ་ ངལ་དང་འགོག་རྐྱེན་མི་ཉུང་བ་ཞིག་འབྱུང་བ་བཟློག་ཏུ་མ་མཆིས་ཀྱང། མི་རིགས་ཤིག་གི་འཚོ་གནས་ དང་མདུན་ལམ་སློབ་གསོ་ཁོ་ནར་རག་ལས་ཤིང། སློབ་གསོའ་ི སྤུས་ཚད་ནི་གཙོ་བོ་དགེ་རྒན་ལ་རག་ ལས་ཡོད་གཤིས།

ཇི་སྲིད་མི་རིགས་རང་ཉིད་ཀྱི་དགོས་མཁོ་དང་འཚམས་པའི་དགེ་རྒན་གྱི་དཔུང་

ཁག་བསྐྱེད་བསྲིང་རྒྱུན་སྐྱོང་མ་ཐུབ་པ་དེ་སྲིད་མི་རིགས་སློབ་གསོའ་ི ལས་འགན་ཡོངས་སུ་འགྲུབ་མི་ ཐུབ་ལ། ཇི་སྲིད་མི་རིགས་ཀྱི་སློབ་གསོའ་ི དམིགས་ཡུལ་དོན་སོན་མ་བྱུང་བ་དེ་སྲིད་མི་རིགས་དེ་ཉིད་

རྗེས་ལུས་ཀྱི་ལས་དབང་ལས་བཟློག་ཐབས་བྲལ་བ་ཆོས་ཉིད་ཡིན།

བོ ད ་མི ་ རི ག ས་ཀྱི ་ ལས་དབང་ཁ་ལོ ་ སྒྱུར་བྱེ ད ་ཀྱི ་ ལག་ཆ་གཙོ ་ བོ ར ་སློ བ ་གསོ ར ་ཐུག་པར་

བརྟེན། ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུ་པའི་ནང་༸ཀུན་གཟིགས་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེས་དབུས་པའི་བོད་མི་ཆེ་ཕྲ་

མང་པོས་སློབ་གསོའ་ི བྱ་བ་གཙིགས་ཆེར་གཉེར་བའི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད། མི་རིགས་དགེ་ཐོན་སློབ་གྲྭ་རྒྱ་ ཁྱབ་ཏུ་གསར་འཛུགས་གནང་བ་དེས། བོད་ཁུལ་གྱི་མི་རིགས་སློབ་གསོ་རྨང་ནས་གསོ་བའི་རྒྱུ་རུ་གྱུར།

བཙན་བྱོལ་ནང་སྔ་མོ་ནས་བོད་མི་རང་ངོས་ནས་དགེ་རྒན་འོས་སྦྱོང་འཛིན་གྲྭ་ཇི་སྙེད་ཅིག་འཛུགས་ སྐྱོང་བྱས་ཏེ། གཞི་རིམ་སློབ་གསོའ་ི རྐང་འགན་འཁུར་མཁན་གང་མང་ཞིག་བསྐྱེད་བསྲིང་གནང་ཡོད།

དུས་ཕྱིས་གཞི་རིམ་འོག་མ་བར་གྱི་སློབ་ཁྲིད་བརྒྱུད་ལམ་བོད་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་བ་དང་།

ཁོར་ཡུག་སྤྱི་

ཚོགས་ཀྱི་འགྱུར་འགྲོས། རང་མགོ་རང་ཐོན་གྱི་སློབ་གསོའ་ི སྲིད་བྱུས་སོགས་རྒྱུ་རྐྱེན་སྣ་མང་ལ་བརྟེན་

ནས། དགེ་རྒན་གྱི་གྲངས་ཚད་དང། རིག་ཚན། སྤུས་ཚད་བཅས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་རྒྱ་ཆེར་སོང་བས། གནས་ཡུལ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དགེ་འོས་མཐོ་སློབ་ཁག་ནས་ཐོན་པའི་དགེ་རྒན་དང། བོད་མི་རང་ཉིད་ཀྱིས་

འཛུགས་གཉེར་བྱས་པའི་དགེ་འོས་སློབ་ཐོན་པ་བཅས་ཀྱིས་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་གཞི་རིམ་ཤེས་ཡོན་ སྲིད་བྱུས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་ཡོངས་སུ་སྐོང་མ་ཐུབ་པའི་གནས་སྟངས་འོག། ཕྱི་ལོ་༢༠༡༡ ལོར་ཝཱར་ཎཱ་མཐོ་ (VI)

སློབ་དང་ཟུང་འབྲེལ་གྱིས་བྷུན་ཏར་དུ་གཅིག་བསྡུས་དགེ་འོས་མཐོ་སློབ་གསར་འཛུགས་གནང་སྟེ། རང་

དོན་རང་གཅེས་ཀྱི་སྒོ་ནས་མི་རིགས་རང་ཉིད་ཀྱི་དགོས་མཁོ་དང་འཚམས་པའི་འདབ་གཤོག་གཉིས་ ལྡན་གྱི་དགེ་རྒན་གསོ་སྐྱོང་གནང་འགོ་བརྩམས་ཡོད། མི་རིགས་ཤིག་རང་དབང་དང་རང་མགོ་མིན་ གཙོ་བོ་སློབ་གསོར་ཐུག་ཡོད་པས།

བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་སློབ་གསོ་གཞན་དབང་སྟབས་བསྟུན་གྱི་

གནས་སྟངས་ནས་རིམ་གྱིས་རང་འགུལ་རང་ཚུགས་ཀྱི་ཕྱོགས་སུ་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་པའི་བརྒྱུད་

རིམ་མཐོང་ཐུབ། མི་རིགས་རང་ཉིད་ཀྱི་དགོས་མཁོའ་ི དམིགས་ཡུལ་དང་འཚམས་པའི་དགེ་རྒན་གསོ་ སྐྱོང་བྱ་རྒྱུ་གལ་འགངས་ཧ་ཅང་ཆེ་བས། ལས་དོན་འདི་ཉིད་ཐོག་བོད་མི་སྤྱི་སྒེར་གཉིས་ཀས་རང་ནུས་ གང་ཡོད་འདོན་སྤེལ་ཏེ་དོན་ཕན་ལྡན་པའི་བྱ་བ་བསྒྲུབ་དགོས་པ་ལས།

འབོད་ཚིག་དང་ཁ་གཡང་

བསྒྲགས་པ་ཙམ་གྱིས་ཅི་ཡང་མི་འབྱུང་བ་འདས་པའི་ཉམས་མྱོང་གིས་བདེན་དཔང་བྱས་ཡོད།

རང་རེའི་བོད་འདི་དེང་རབས་སློབ་གསོ་དར་འགོ་ཕྱི་ཞིང་། དེ་ཡང་རང་མོས་རང་འགུལ་དུ་

བྱུང་བ་མ་ཡིན་པར། གཞན་བརྟེན་དགོས་དབང་གིས་དང་ལེན་བྱ་དགོས་བྱུང་ཡོད་སྟབས། དེང་རབས་ བཟོ་ལས་དང་ཁྲོམ་རའི་དཔལ་འབྱོར་ལ་དམིགས་པའི་སློབ་གསོ་དང་།

ཟུང་འབྲེལ་གྱི​ི་སྲོལ་རྒྱུན་སློབ་གསོ་འབྲེལ་མཐུད་ལེགས་པོ་ཞིག་བྱུང་མེད།

བཟང་སྤྱོད་དང་རིག་གནས་ དེང་སང་ང་ཚོས་བོད་ཀྱི་

སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ལ་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐོག་དང་དོད་དང་གདེང་འཇོག་ཆེན་པོ་བྱེད་ནའང་། ཉིད་ལ་གནའ་དེང་གི་ཤེས་ཡོན་སློབ་གསོའ་ི ལམ་ལུགས་འཐུས་ཚང་ཞིག་མེད་ལ། སྐད་ཡིག་ཉིན་བཞིན་ཉམས་རྒུད་དུ་འགྲོ་བའི་མཇུག་འབྲས་འདི་མཐོང་བ་ཡིན།

བོད་རང་

བོད་ཀྱི་ཆོས་རིག་

རྒྱས་སྤྲོས་དང་བག་མེད་ལོངས་སྤྱོད་ཀྱི་རླུང་འཚུབ་ཡོངས་སུ་ལྡང་བཞིན་པའི་དེང་སང་གི་

སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད། ཁྲོམ་རའི་དཔལ་འབྱོར་ལམ་ལུགས་ཀྱི་རླུང་འཚུབ་ཀྱིས་གོ་ལ་ཧྲིལ་པོའ་ི ཁ་རླུང་ཡོངས་ སུ་བསྒྱུར་ཞིང་།

རྒྱལ་ཁབ་དང་མི་རིགས་ཀྱིས་རང་ཉིད་ཀྱི་ལས་དབང་གི་ཁ་ལོ་སྒྱུར་བྱེད་ཀྱི་ཐབས་

ལམ་ཉག་ཅིག་ཡོད་པ་དེ་ནི་སློབ་གསོ་ཡིན་གཤིས། སློབ་གསོའ་ི ལས་དོན་ཐོག་རྒྱལ་ཁབ་དང་མི་རིགས་ དེའི་ཤེས་ཡོན་ལེགས་ཤོས་རྣམས་དངོས་ཤུགས་བརྒྱུད་གསུམ་ནས་མཉམ་ཞུགས་གནང་གལ་ཆེ།

ལས་ལྡོག་ཚེ་མི་སློབ་གསོའ་ི བྱ་བར་དོན་ཕན་ལྡན་པའི་གྲུབ་འབྲས་ཤིག་མི་འབྱུང་།

དེ་

ཁྱད་པར་བོད་མི་

ཚོས་རང་རང་གི་མི་ཚེ་ཁྲོད་མི་རིགས་ཀྱི་སློབ་གསོའ་ི བྱ་བར་ཕན་ཐོགས་ཀྱི་ཆ་ཤས་གང་ཐུབ་རེ་དགེ་

འོས་མཐོ་སློབ་ཀྱི་བསླབ་གཞིའི་ནང་དབྱིན་བོད་ཡིག་རིགས་ཀྱིས་གཙོས་པའི་གཙོ་སྦྱོང་རིག་ཚན་ཁག་

དང། ཁྱད་པར་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་དང་། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་བཅས་ནི། དགེ་རྒན་འོས་ སྦྱོང་གི་ཆེད་ལས་སློབ་ཚན་ཡིན་པས།

དེའི་ཐོག་དམིགས་བསལ་མཐོང་ཆེན་གྱིས་སློབ་སྤེལ་བྱས་ཏེ།

དེང་དུས་ཀྱི་སློབ་གསོ་རིག་པའི་ཆེད་ལས་ཤེས་བྱ་དང་། བོད་ཀྱི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་སློབ་གསོའ་ི ལྟ་ གྲུབ་དང་བྱེད་ཐབས་བཅས་ཟུང་འབྲེལ་ཐུབ་པ་བྱ་རྒྱུ་གལ་གནད་ཤིན་ཏུ་ཆེ།

དེ་ལྟ་ནའང་།

དགེ་རྒན་འོས་སྦྱོང་ལ་ཉེར་བར་མཁོ་བའི་དེང་དུས་ཀྱི་ཤེས་ཡོན་རྣམ་གཞག་ (VII)

གང་རུང་ཞིག་ཆ་ལག་ཚང་བའི་སྒོ་ནས་བོད་སྒྱུར་ནང་འདྲེན་ཐུབ་པ་ཡིན་ན།

མི་ལོ་ཉི་ཤུ་རྩ་ལྔའི་མི་

ཚེ་བཙན་བྱོལ་གྱི་དཀའ་སྡུག་ཁྲོད་བསྐྱལ་བའི་འབྲས་བུ་མིག་སྟོན་ཙམ་ཞིག་ཡོང་ངེས་སྙམ་སྟེ། ༡༩༩༤

ཕྱི་ལོ་

ནས་བཟུང་གཞི་རིམ་གོང་འོག་བར་གསུམ་གྱི་དགེ་རྒན་འོས་སྦྱོང་དང་ཟབ་སྦྱོང་གི་འཁྲིད་

གཞིའི་ནང་དོན་ལ་གཞིགས་ཏེ། རྒྱ་ཡིག་དང་། དབྱིན་ཡིག བོད་ནང་ནས་ཐོན་པའི་དགེ་འོས་སློབ་དེབ་

ཁག་བཅས་དཔེ་དེབ་མི་ཉུང་བ་ཞིག་ཞིབ་ཀློག་གིས་ཟིན་བྲིས་བཏབ་པ་ཁག་ཕྱིས་སུ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་

བྱས་ཏེ། བོད་ཡིག་བརྒྱུད་ལམ་ལ་བསྟེན་བཞིན་པའི་རང་རིགས་དགེ་རྒན་དང་སློབ་གསོ་ལས་དོན་པ་ རྣམས་ལ་བལྟ་ཀློག་གི་དཔྱད་གཞིར་འབུལ་ལམ་ཞུས་པ་ཡིན།

སྤྱིར་རང་ཅག་བོད་ལ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ཆ་ལག་ཚང་བ་ཞིག་ཡོད་པ་མ་

ཟད། དུས་རྒྱུན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་འཚོ་བའི་ལག་ལེན་གྱི་ཉམས་མྱོང་དང་གོམས་སྲོལ་ཡང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་ པ་ཞིག་ཡོད་མོད། གལ་གནད་ཆེ་ཤོས་ཤིག་ནི། རང་ཅག་གི་སེམས་རིག་གཞུང་ལུགས་དང་རྣམ་གཞག་ དེ་དག་དུས་རབས་ཀྱི་འཕེལ་འགྲོས་དང་བསྟུན་པའི་ཡར་རྒྱས་གཏོང་མ་ཐུབ་པ་དང་། དེང་དུས་ཀྱི་སྤྱི་ ཚོགས་ལས་རིགས་ཁྲོད་རྣམ་དཔྱོད་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་བཀོལ་སྤྱོད་དང་དར་ཁྱབ་ཚུལ་བཞིན་ཐུབ་མེད།

བོད་མི་མང་པོ་ཞིག་གིས་བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་རིན་ཐང་དང་བྱེད་ནུས་མ་རྟོགས་ པ་དང་། ལོག་པར་རྟོག་པ་ཇི་སྙིད་ཅིག་ཡོད་པ་འདི་དག་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་བཙན་ཤུགས་ཀྱིས་དར་

ཁྱབ་བཏང་བ་ཁོ་ནས་འགྱུར་བ་གཏོང་མ་ཐུབ་པར། གནའ་བོའ་ི སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ཀྱི་ཐོག དེང་དུས་ ཀྱི་རིག་གསར་སློབ་སྦྱོང་གིས་གནའ་དེང་ཟུང་འབྲེལ་གྱིས་བཀོལ་སྤྱོད་དང་དར་སྤེལ་གཏོང་དགོས།

དེ་ལྟར་བྱ་བ་ལ་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ཁོ་ནས་མི་ཕན་པར། དེང་དུས་ཀྱི་རང་བྱུང་ཚན་རིག་དང་། སྤྱི་ ཚོགས་ཚན་རིག་ཁག་ལ་སློབ་སྦྱོང་དང་ཉམས་ཞིབ་རྒྱུན་བསྟུད་དུ་བྱ་གལ་ཆེ།

གནས་སྟངས་འདི་འདྲའི་འོག དེང་དུས་ཀྱི་རིག་གསར་སྤྱི་དང་། ཁྱད་པར་རང་རེའི་བོད་ལ་

མཁོ་གནད་ཆེ་བའི་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་དང་། སྔོན་ཐོན་ལག་རྩལ་བོད་ཡིག་ཐོག་ནང་འདྲེན་གྱི་བྱ་

བ་དེ་གལ་འགངས་ཧ་ཅང་ཆེ། དེ་འདྲའི་ལས་དོན་དེ་བོད་མི་རང་ངོས་ནས་ཡིག་སྒྱུར་ལས་ཁུངས་དང་ ཚོགས་པ། ལས་རིམ་སོགས་དགོས་ངེས་ཀྱི་ཆ་རྐྱེན་ཚང་ཞིང་སྒྲིག་འཛུགས་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་བོད་སྒྱུར་ བྱ་དགོས་པ་མ་ཟད།

སྐད་ཡིག་གཉིས་ཀྱི་ཤེས་ཚད་ལྡན་པའི་བོད་མི་རང་རང་ངོས་ནས་ཀྱང་དེ་དོན་

གལ་ཆེར་བརྩིས་ནས་རིག་གནས་ནང་འདྲེན་གྱི་ལས་དོན་ལ་འབད་རྩོལ་བྱ་གལ་ཧ་ཅང་ཆེ། ཀུན་སློང་ དེ་འདྲ་ཞིག་བཅངས་ཏེ། ཕྱི་ལོ་༡༩༩༤ ནས་བཟུང་དུས་རྒྱུན་གྱི་ལས་ཀའི་བར་གསེང་དང་། གུང་གསེང་

གི་དུས་ཚོད་བེད་སྤྱད་དེ། ཤེས་ཡོན་སློབ་གསོའ་ི ཐབས་ལམ་དང་ཐབས་ཇུས། བརྒྱུད་རིམ་སོགས་ཀྱི་

རྒྱབ་རྟེན་དུ་གྱུར་པའི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་འདི་ཉིད་ཆ་ཚང་བ་ཞིག་བོད་ སྒྱུར་རྩོམ་སྒྲིག་གི་ལས་འགོ་བརྩམས་པ་ཡིན།

དེ་ཡང་ཕྲན་ཤེས་རིག་ལས་ཁུངས་སུ་རང་ཉིད་ཀྱི་ལས་འཁུར་དང་འབྲེལ་བའི་གཞི་རིམ་ (VIII)

སློབ་གྲྭའི་བསླབ་གཞིའི་རིག་ཚན་བོད་སྒྱུར་རྩོམ་སྒྲིག་དང་།

གཞི་རིམ་གོང་འོག་བར་གསུམ་གྱི་དགེ་

རྒན་འོས་སྦྱོང་དང་ཟབ་སྦྱོང་རིམ་པར་སློབ་ཁྲིད། བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་གཞི་རིམ་ཤེས་ཡོན་སྲིད་བྱུས་ ཀྱི་དགོངས་དོན་དང་མཐུན་པའི་གཞི་རིམ་སློབ་གྲྭའི་བསླབ་གཞིའི་རྩ་འཛིན་བཟོ་འགོད།

སློབ་གསོ་

དང་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དཔྱད་གཞིའི་དེབ་རིགས་རྩོམ་སྒྲིག སློབ་གསོའ་ི བྱ་བར་ལྟ་གྲུབ་དང་ཉམས་མྱོང་ཕུལ་

དུ་བྱུང་བའི་ཕྱི་ནང་གི་ཆེད་ལས་མི་སྣ་ལྷན་ཉམས་མྱོང་བརྗེ་རེས་སོགས་ཀྱི་ལས་ཀའི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད།

རང་ཅག་བོད་རིགས་དགེ་རྒན་མི་ཉུང་བ་ཞིག་ལ། དེང་རབས་ཀྱི་ཤེས་ཡོན་སློབ་གསོའ་ི ལྟ་གྲུབ་དང། རྣམ་གཞག ལག་ལེན་གྱི་བརྒྱུད་རིམ། ཐབས་ཇུས་སོགས་ལ་མྱོང་རྒྱུས་ཞན་པ། ཤེས་བྱའི་གནས་དེ་

དག་ལ་འཇུག་པའི་ཀུན་སློང་ལྡན་པ་རྣམས་ཀྱང་། སྐད་ཡིག་གཞན་ཞིག་མ་བརྟེན་ན། མ་སྐད་ཀྱི་ལམ་ ནས་ཐད་ཀར་ལྟ་ཀློག་བྱ་བའི་གོ་སྐབས་མེད་པ།

མི་རིགས་སམ་ཡུལ་ལུང་གཞན་གྱི་ཤེས་ཡོན་གནས་

སྟངས་ལ་མཁྱེན་རྒྱ་དོག་པའི་དབང་གིས། སློབ་གསོའ་ི ལས་རིགས་ཁྲོད་དཀའ་ངལ་འཕྲད་བཞིན་ཡོད་ པ་དང།

ཡང་ཁག་ཅིག་དེང་རབས་ཀྱི་ཤེས་ཡོན་གང་འཚམས་ཡོད་ཀྱང།

བོད་མི་རང་ཉིད་ལ་མི་

རབས་རིམ་བརྒྱུད་ཀྱིས་བྱུང་བའི་ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་ལྷག་གི་ཤེས་ཡོན་སློབ་གསོའ་ི ལྟ་གྲུབ་དང་ལག་ལེན་ བཟང་པོའ་ི རིན་ཐང་ལ་ངེས་པ་དང་གདེང་སྤོབས་རྙེད་མ་ཐུབ་པའི་དབང་གིས།

ཕྱི་མིའི་རིག་གཞུང་

ལ་སྦྱངས་པའི་གནས་ཚད་ཀྱིས་མ་འདང་བ་དང། རང་མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གཞུང་གི་ཉིང་བཅུད་སྲིད་ན་ འགྲན་ཟླ་མེད་པའི་རིན་ཐང་ངོས་འཛིན་མ་ཐུབ་པ་སོགས་ཉམ་ང་བའི་གནས་སྟངས་མང་པོ་ཞིག་བྱུང་

དང་འབྱུང་མུས་ལ་བརྟེན། ང་ཚོས་ངེས་པར་དུ་གནའ་བཟང་དེང་སྤྱོད་དང་། གནའ་དེང་ཟུང་འབྲེལ་ གྱི་སློབ་གསོའ་ི ལག་ལེན་ལ་ལེགས་པར་བརྟེན་ཚེ།

བོད་མི་རིགས་རང་ཉིད་ཀྱི་དཀའ་ངལ་ལ་གདོང་

ལེན་ལེགས་པར་བྱས་ཏེ། དེང་རབས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སློབ་གསོའ་ི དཀའ་གནད་སེལ་བར་ལེགས་སྐྱེས་མི་ དམན་པ་ཞིག་ཀྱང་འཇོག་པའི་གོ་སྐབས་ཡོད་ངེས་སྙམ།

སྤྱི་ནོར་༸གོང་ས་༸སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་ནས།

‘‘མི་ཚེ་ཧྲིལ་པོར་སློབ་ལ་གཞོལ་བ། ཞི་བདེའི་སློབ་གསོ། སྙིང་རྗེ་དང་ཤེས་རབ་ཟུང་དུ་འབྲེལ་བའི་སློབ་

གསོ། མ་ཤེས་པ་ཤེས་པར་བྱེད་པའི་རྨོངས་སེལ་སློབ་གསོ། རྨོངས་དད་དང་རྨོངས་ཞེན་ལ་སྒོ་ཀུན་ནས་རྒོལ་བ། ལོག་ རྟོག་སེལ་ཞིང་བླང་དོར་ལ་འཇུག་པའི་བློ་མིག་སྤྲོད་པ། རང་དོན་སྒྲུབ་པ་ནས་འགོ་བཙུགས་ཏེ་གཞན་དོན་རླབས་ཆེན་ སྒྲུབ་པའི་ལམ་དུ་རིམ་པས་བཀྲི་བར་བྱ་བའི་ལམ་གྱི་རིམ་པ་མ་ལག་ཚང་བ་ལྡན་པ།

མི་རབས་ནས་མི་རབས་བརྒྱུད་

དཀའ་བ་ཁྱད་དུ་བསད་ནས་དཀའ་སྤྱད་སྡུག་རུས་བློས་གཏོང་གི་སྤྱོད་པ་མཐར་སྐྱོང་གནང་བའི་བོད་ཀྱི་སྔོན་བྱོན་མཁས་

གྲུབ་རིམ་བྱོན་གྱི་ཕྱག་རྗེས་ལ་བརྟེན་ནས། དུས་རབས་ཉེར་གཅིག་པའི་དེང་གི་དུས་འདིར་ཡང་། ནང་དོན་རིག་པས་ གཙོས་པའི་བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་སྤྱི་དང་། དེ་དག་ལས་བྱུང་བའི་སློབ་གསོའ ི་ལྟ་གྲུབ་དང་ལག་ལེན་བཅས་ལ་

སྦྱོང་འདོད་ཀྱི་ཀུན་སློང་ལྡན་པའི་སྐྱེ་བོ་ཕལ་བ་ཞིག་གིས་སློབ་གཉེར་དང་ཉམས་ཞིབ་བྱ་བའི་མཐུན་རྐྱེན་མི་འཛོམས་

པའི་དཀའ་ངལ་མེད་པའི་གནས་སྟངས་འདི་ནི། མི་རབས་ནས་མི་རབས་བརྒྱུད་ནས་བྱུང་བའི་དེང་རབས་ཀྱི་སྔོན་ཐོན་ (IX)

རིག་གནས་ཕྱིའི་སྐད་ཡིག་ཁོ་ནར་བརྟེན་ནས་སློབ་ཁྲིད་དང་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་བཞིན་པ་འདི་འགྱུར་བ་ཞིག་མ་བཏང་ཚེ།

རང་རེའི་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་འདི་ཉིད་ཆོས་བྱ་བ་དང་ཟ་སྐད་འཐུང་སྐད་ཙམ་མ་གཏོགས། འཛམ་གླིང་གི་སྐད་ཡིག་གཞན་

དང་གོམ་པ་མཉམ་གཤིབས་ཀྱི་སྒོ་ནས་འགྲོ་ཐུབ་པའི་གོ་སྐབས་ནམ་ཡང་འབྱུང་མི་སྲིད་པས། གཞུང་ལུགས་ཐན་ཐུན་ ཙམ་ལ་བརྟེན་ནས་རང་རེའི་བོད་དགེ་རྣམས་ལ་ཕན་ཐོགས་ངེས་ཅན་ཞིག་ལས་མི་འབྱུང་།

བོད་ཡིག་ཡར་རྒྱས་གཏོང་དགོས་ཞེས་པ་དེ་སྙན་ངག་སུམ་རྟགས་མང་ཙམ་བསླབ་རྒྱུ་དེ་གཅིག་པུར་གོ་ན་མི་

འགྲིགས། གང་ལྟར་འཛམ་གླིང་གི་ཤ ེས་བྱའི་སྡེ་ཚན་གཞན་དག་དེ་ཚོ་ཚང་མ་བོད་སྐད་ནང་ལ་ཚུར་བསྒྱུར་དགོས། མིང་ ཚིག་དེ་ཚོ་ལམ་སང་སྤུས་དག་གཏན་འབེབས་ཆ་ཚང་ཞིག་དུས་གཅིག་ལ་ཡོང་གི་མ་རེད། ཡིན་ནའང་རིམ་གྱིས་བསྒྱུར་

ཐབས་རྣམ་གྲངས་མང་ཙམ་ཞིག་དང༌། སྒྱུར་བ་པོ་མང་ཙམ་ཞིག་གིས་འབད་བརྩོན་བྱས་པ་ཡིན་ན་འགྲུབ་ཐུབ་ཀྱི་རེད།’’1

ཅེས་ལོ་ངོ་༣༠ གོང་དུ་སྩལ་བའི་བཀའ་སློབ་ལམ་སྟོན་ལྟར། བོད་དུ་ཡི་གེའི་སྲོལ་དར་བ་

ནས་བཟུང་འདས་པའི་ལོ་ངོ་ཆིག་སྟོང་ལྷག་གི་ཤེས་རིག་གི་འཕེལ་རིམ་ཁྲོད། ནང་སེམས་ཀྱི་ཡར་ རྒྱས་ལ་དམིགས་བསལ་ཤུགས་སྣོན་གྱིས་ཉམས་ཞིབ་དང། ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཞིག་ཡོད་པ་དེ་ནི།

ལག་ལེན་ལས་བྱུང་བའི་གྲུབ་འབྲས་

འཛམ་གླིང་གི་གནའ་བོའ་ིཤེས་རིག་གི་བང་མཛོད་ཁྲོད་

རིན་ཐང་གཞལ་དུ་མེད་པའི་ནོར་བུ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། ཡིན་ནའང། དུས་རབས་བཅུ་བདུན་ཡས་

མས་ནས་བཟུང་འཛམ་གླིང་གི་ ཡུལ་ལུང་མང་པོར ་དངོས་ཁམས་ཚན་རི ག་དང་ཚོ ད་ལྟའི ་ཐབས་ ལམ་སྤྱད་པའི ་ ཞི བ ་འཇུག་ལ་བརྟེ ན ་ནས་རི ག ་པའི ་ གཞུང་ལུགས་དང་རྣམ་གཞག་ཇི ་ སྙེ ད ་ཅི ག ་ དར་ཁྱབ་བྱུང་སྟེ། རིག་གནས་དེ་དག་ལ་བརྟེན་ནས་བཟོ་ལས་དང་། ཚོང་ལས། འཛིན་སྐྱོང། སློབ་

གསོ་སོགས་དེང་རབས་ཀྱི་ལས་རིགས་མང་པོ་ཞིག་ལ་ཁ་ཡོད་ལག་ཡོད་ཀྱི་ཕན་ཐོགས་བྱུང་ཡོད།

རང་རེ འི ་ བོ ད ་མི ་ རྣམས་སྲོ ལ ་རྒྱུན་རི ག ་གནས་ཁོ ་ ནར་ཡི ད ་ཚི མ ས་ནས་མི ་ སྡོ ད ་པར་དེ ང ་རབས་ ཀྱི་སྔོན་ཐོན་རིག་གནས་གང་མང་ནང་འདྲེན་གྱིས་སློབ་སྦྱོང་དང་བཀོལ་སྤྱོད་བྱ་བའི་རྨང་གཞིའི་ ཐོག ཕ་མེས་ཀྱི་ཤུལ་བཞག་རིག་གནས་དང་། དེང་རབས་ཀྱི་རྙེད་དོན་གཞི་རྩར་བཟུང་སྟེ་དངོས་

ཡོ ད ་སྤྱི ་ ཚོ ག ས་ཀྱི ་ དགོ ས ་མཁོ ་ དང་འཚམས་པའི ་ གསར་གཏོ ད ་དང་འཚོ ལ ་ཞི བ ་ཀྱི ་ ལས་ལ་རང་ ནུས་གང་ཡོད་ཀྱི་འཇུག་རྒྱུ་ནི་གལ་འགངས་ཧ་ཅང་ཆེ།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་དཔེ་དེབ་འདི་ཉིད་རྩོམ་སྒྲིག་སྐབས་རྩ་འཛིན་བྱས་པའི་

དོན་རྩ་ཁག་ཅིག་ཀློག་མཁན་རྣམས་ལ་རྒྱུས་མངའི་ཆེད་ངོ་སྤྲོད་ཞུས་པ་གཤམ་གསལ།

༡། དེབ་འདིར་ལག་ལེན་དང་དཔེར་བརྗོད་ཀྱི་རིགས་རང་ཅག་བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱབ་ལྗོངས་

གཞིར་བཞག་བྱས་ཡོད་ཀྱང། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་གཞུང་ལུགས་དང་བཀོལ་སྤྱོད་ ཟུང་དུ་འདྲེས་པའི​ི་རིག་པའི་ཚན་ཁག་ཅིག་ཡིན་ཕྱིར།

སློབ་གསོའ་ི གཞུང་ལུགས་ཁག་དངོས་

1  ༸གོང་ས་མཆོག་གི་བཀའ་སློབ་དུམ་བུ་འདི་ནི། ཕྱི་ལོ་༡༩༨༥ ལོའ་ི ཟླ་ ༤ ཚེས་ ༦ ཉིན་བོད་གཞུང་དམངས་སྲི་ཞུ་ཚོགས་ཆེན་ཐེངས་བཅུ་བཞི་པའི་ ཐོག་གནང་བའི་བཀའ་སློབ་གསུང་བཤད་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༨༥ ཟླ་དྲུག་པའི་ཤེས་བྱ་དུས་དེབ་ནས་ཚན་བཤུས་བྱས།

(X)

ཡོད་ལག་ལེན་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་མིའི་རིགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་རིག་གནས་ལོ་རྒྱུས་སོགས་ཕྱོགས་

དུ་མའི་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ངེས་ཡིན་པས། དངོས་ཡོད་ལག་ལེན་གྱི་སྐབས་སུ་གོང་གསལ་རྒྱུ་རྐྱེན་

ཚང་མར་དགོངས་ཞིབ་གནང་གལ་ཆེ།

༢། དེབ་འདི་རྩོམ་སྒྲིག་སྐབས་ཐོག་མའི་དམིགས་ཡུལ་ལྟར་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་དགེ་འོས་སློབ་མ་

རྣམས་ལ་སློབ་སྦྱོང་གི་དཔྱད་གཞིར་འབུལ་རྒྱུའི་དམིགས་ཡུལ་བཅངས་ཏེ་བསྒྲིགས་ཡོད་པས། གཞུང་དོན་གྱི་ཆ་ལག་དང་།

ཁྱབ་རྒྱ།

ཟབ་ཚད་གང་ཅིའི་ཆ་ནས་དགེ་འོས་སློབ་མའི་གནས་

སྟངས་དང་དགོས་མཁོ་སྐོང་ཐབས་གཙོ་འདོན་བྱས་ཡོད།

༣། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་གཞི་རྩའི་ཐ་སྙད་དང་རྣམ་བཤད་ཐད་བོད་ཀྱི་ནང་པའི་སེམས་སྐོར་གྱི་

རྣམ་བཤད་དང་གཤིབས་བསྡུར་དང་མཐའ་དཔྱོད་ཀྱི་སྒོ་ནས་གོ་དོན་གསལ་འདོན་དང་། བརྡར་ ཤ་གཅོད་རྒྱུ་གང་མང་ཞིག་ཡོད་ནའང་། གསོའ་ི བྱ་བ་ཡིན་པས།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་གཙོ་གནད་སློབ་

སེམས་ཁམས་རིག་པའི་གཞི་རྩའི་ལྟ་གྲུབ་དང་གཞུང་ལུགས་ཐོག་རྒྱས་

བཤད་མི་བྱ་བ་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སློབ་དེབ་ཀུན་གྱི་སྤྱི་འགྲོས་ལྟ་བུ་ཡིན་གཤིས། འདིར་ཡང་དེ་ཉིད་གཞིར་བཟུང་གིས་གཞུང་ལུགས་མཐའ་དཔྱོད་ཀྱི་མ་བྱས་པར།

གསོའ་ི ལག་ལེན་སྐོར་དམ་འཛིན་བྱས་ཡོད།

གཙོ་བོ་སློབ་

དཔེ་དེབ་འདི་ཉིད་རྩོམ་སྒྲིག་སྐབས་ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་མཁས་པས་མཛད་པའི་སློབ་གསོ་སེམས་རིག་

ཕྱག་དེབ་དུ་མ་ཞིག་བམ་ཀློག་བྱས་པ་དང་།

དེ་མཚུངས་རྒྱ་གར་གྱི་མཁས་པས་བརྩམས་པའི་སེམས་

རིག་ཕྱག་དེབ་གལ་ཆེན་འགའ་དང་། རྒྱ་ཡིག་ཐོག་ཡོད་པའི་སེམས་རིག་གཞུང་ལུགས་དང་། དགེ་འོས་ སློབ་དེབ།

བོད་ནང་ཐོན་པའི་དགེ་འོས་སེམས་རིག་སློབ་དེབ་བཅས་ལ་ཀློག་ཞིབ་གང་ཐུབ་བྱས་པ་

ཡིན། འོན་ཀྱང་། རང་ཉིད་ཀྱི་ཤེས་ཚད་དང་དུས་ཚོད་རྐྱེན་གྱིས་ནང་བྱན་ཆུབ་པའི་ཚད་དུ་སླེབས་མེད་

པས། གཞུང་དོན་མཚམས་སྦྱོར་དང་བཀོལ་སྤྱོད་ཐད་ནོར་འཛོལ་བྱུང་བ་མཐོང་ཚེ་ཐད་ཀར་དག་ཐེར་ དང་མཛུབ་སྟོན་ཡོང་བའི་རེ་འདུན་ཞུ། དཔེ་དེབ་འདི་ཉིད་རྩོམ་སྒྲིག་དང་དཔར་འགྲེམས་ཐད་དཔལ་

ལྡན་ཤེས་རིག་ལས་ཁུངས་ཀྱི་འགོ་ལས་རྣམ་པ་དང་། ཕྲན་གྱི་ངོ་ཤེས་བོད་དགེ་དང་མཛའ་གྲོགས་རྣམ་

པ་ཚང་མས་རྒྱབ་སྐྱོར་རྒྱུན་མར་གནང་སྐྱོང་བྱུང་བ་རྣམས་ལ་སྙིང་ཐག་པ་ནས་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ། ཤིས་དོན་གྲུབ་ནས། ཕྱི་ལོ་༢༠༡༤ ཟླ་༡༡ ཚེས་༢༡ ཉིན་བཞུགས་སྒར་དྷ་ས་ནས་བྲིས།

(XI)

བཀྲ་

དཀར་ཆག ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག།

ལེ་ཚན་དང་པོ། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག། ་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 2 ས་བཅད་དང་པོ། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ངོ་བོ་དང་བྱེད་ནུས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་3 ས་བཅད་གཉིས་པ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ངོ་བོ་དང་བྱེད་ནུས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་5 ས་བཅད་གསུམ་པ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ནང་དོན་དང་འཇུག་ཡུལ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་8 ས་བཅད་བཞི་པ། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ནང་ཚན་ནམ་དབྱེ་བ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 12 ས་བཅད་ལྔ་པ། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་བྱུང་བ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 21 ས་བཅད་དྲུག་པ། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་གྲུབ་མཐའ་གཙོ་གྲས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 29 ལེ་ཚན་གཉིས་པ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་ཐབས་ལམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 37 ས་བཅད་དང་པོ། ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་ཞིབ་འཇུག་གི་བརྒྱུད་རིམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 38 ས་བཅད་གཉིས་པ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་གི་རྩ་འཛིན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 44 ས་བཅད་གསུམ་པ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་ཐབས་ལམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 49 ལེ་ཚན་གསུམ་པ། དགེ་རྒན་གྱི་འོས་ཆོས་དང༌། ལས་འགན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 58 ས་བཅད་དང་པོ། དགེ་རྒན་གྱི་འོས་ཆོས་སྤྱི་བཤད།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 58 ས་བཅད་གཉིས་པ། གོ་དོན་དང་འབྲེལ་བའི་འོས་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 61 ས་བཅད་གསུམ་པ། ཁྱབ་ཚད་དང་འབྲེལ་བའི་འོས་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 63 ས་བཅད་བཞི་པ། དེང་རབས་དགེ་རྒན་གྱི་འོས་ཆོས་འགའ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 66 ས་བཅད་ལྔ་པ། བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ལས་བྱུང་བའི་འོས་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 72 ས་བཅད་དྲུག་པ། དགེ་རྒན་གྱི་གཞི་རྩའི་ལས་འགན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 86 ས་བཅད་བདུན་པ། དགེ་རྒན་གྱི་ཕུགས་བསམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 90 ས་བཅད་བརྒྱད་པ། དགེ་རྒན་གྱི་ཆོད་སེམས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 91 (XIII)

ལེའུ་འདིའི་ནང་དོན་གནད་བསྡུས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 92

ལེ་ཚན་དང་པོ།

ལེའུ་གཉིས་པ། རྟོག་ཤེས་དང་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ།

ཕའེ་ཇེཊ་ཡི་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་གཞུང་ལུགས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 96 ས་བཅད་དང་པོ། རྟོག་ཤེས་ཀྱི་ནུས་པ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 96 ས་བཅད་གཉིས་པ། རྟོག་ཤེས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 97 ས་བཅད་གསུམ་པ། ཕའེ་ཇེཊ་ཡི་རྟོག་ཤེས་གཞུང་ལུགས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་སྟངས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 102

ལེ་ཚན་གཉིས་པ། བྷུ་རན་ནར་གྱི་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རིམ་གཞུང་ལུགས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 105 ས་བཅད་དང་པོ། རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་ཉིད།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 106 ས་བཅད་གཉིས་པ། རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དུས་རིམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 109 ས་བཅད་གསུམ་པ། བྷུ་རན་ནར་གྱི་རྟོག་ཤེས་གཞུང་ལུགས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་སྟངས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 111 ལེ་ཚན་གསུམ་པ། ཝི་གྷོ་སི་ཀེའི་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རིམ་སྐོར་གྱི་གཞུང་ལུགས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 113 ས་བཅད་དང་པོ། རྟོག་ཤེས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་113 ས་བཅད་གཉིས་པ། རྟོག་ཤེས་དང་སྐད་ཆའི་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་114 ས་བཅད་གསུམ་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་བྱ་བས་མིའི་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་ཤུགས་རྐྱེན་གཏོང་བ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་115

ལེ་ཚན་བཞི་པ། ཕའེ་ཇེཊ་ཡི་སྐད་ཆ་འཕེལ་རྒྱས་སྐོར་གྱི་གཞུང་ལུགས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 116 ས་བཅད་དང་པོ། སྐད་ཆའི་ངོ་བོ་སྐོར། ་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་116 ས་བཅད་གཉིས་པ། སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་117 ས་བཅད་གསུམ་པ། ཕའེ་ཇེཊ་ཡི་སྐད་ཆ་འཕེལ་རིམ་སྨྲ་བའི་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་118 གཞུང་ལུགས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་སྟངས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་118 ལེ་ཚན་ལྔ་པ། ཆོམ་སི་ཀིའི་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ་སྐོར་གྱི་གཞུང་ལུགས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 119 ས་བཅད་དང་པོ། སྐད་ཆའི་བྱུང་བའི་སྐོར།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 120 ས་བཅད་གཉིས་པ། སྐད་ཆའི་འཕེལ་རྒྱས་སྐོར།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 122 (XIV)

ས་བཅད་གསུམ་པ། ཆོམ་སི་ཀིའི་སྐད་ཆ་འཕེལ་རྒྱས་གཞུང་ལུགས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་སྟངས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 123

ལེ་ཚན་དྲུག་པ། ཇན་སིན་གྱི་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ་སྐོར་གྱི་གཞུང་ལུགས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 124 ས་བཅད་དང་པོ། སྐད་ཆའི་བྱུང་རིམ་སྐོར།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 124 ས་བཅད་གཉིས་པ། སྐད་ཆ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པའི་དུས་རིམ་ཁག། ་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 125 ས་བཅད་གསུམ་པ། ཇན་སིན་གྱི་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རྒྱས་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 128 གཞུང་ལུགས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་སྟངས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 128

ལེ་ཚན་བདུན་པ། མཇུག་བསྡོམས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 129 ལེའུ་འདིའི་ནང་དོན་གནད་བསྡུས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 131

ལེའུ་གསུམ་པ། རང་གཤིས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ།

ལེ་ཚན་དང་པོ། ཧྥུ་རའེ་ཌི་ཡི་རང་གཤིས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ།།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 135 ས་བཅད་དང་པོ། སེམས་ཁམས་ཆགས་སྲེད་འཕེལ་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 135 རྒྱས་ཀྱི་གལ་གནད་ཁག་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 135 ས་བཅད་གཉིས་པ། རང་གཤིས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དུས་རིམ་ཁག་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 137 ས་བཅད་གསུམ་པ། ཕུ་རའེ་ཌིའི་གཞུང་ལུགས་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 139 ལས་བྱུང་བའི་བསླབ་བྱ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 139

ལེ་ཚན་གཉིས་པ། ཨེ་རིཀ་སོན་གྱི་རང་གཤིས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལྟ་བ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 140 ས་བཅད་དང་པོ། སེམས་ཁམས་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 140 སྨྲ་བའི་གལ་གནད་ཁག ་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 140 ས་བཅད་གཉིས་པ། རང་གཤིས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དུས་རིམ་ཁག་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 141 ས་བཅད་གསུམ་པ། ཨེ་རིཀ་སོན་གྱི་རང་གཤིས་གཞུང་ལུགས་ལས་བྱུང་བའི་བསླབ་བྱ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་145 ལེ་ཚན་གསུམ་པ། ཁོལ་སྦེར་གྱི་ཀུན་སྤྱོད་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལྟ་བ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 148 ས་བཅད་དང་པོ། ཀུན་སྤྱོད་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 148 (XV)

ས་བཅད་གཉིས་པ། ཀུན་སྤྱོད་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དུས་རིམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 149 ས་བཅད་གསུམ་པ། ཁོལ་བེར་གྱི་ཀུན་སྤྱོད་འཕེལ་རྒྱས་གཞུང་ལུགས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ཚུལ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 152

ལེ་ཚན་བཞི་པ། ཧེ་སེའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འདུ་ཤེས་སྐོར་གྱི་གཞུང་ལུགས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 154 ས་བཅད་དང་པོ། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འདུ་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་གལ་ཆེའི་རང་བཞིན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 154 ས་བཅད་གཉིས་པ། རྒྱལ་ཁབ་དང་སྤྱི་པའི་འདུ་ཤེས་འཕེལ་བའི་དུས་རིམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 156 ས་བཅད་གསུམ་པ། དགེ་རྒན་གྱིས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འདུ་ཤེས་བསྐྱེད་བསྲིང་བྱེད་ཐབས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 158

ལེའུ་འདིའི་ནང་དོན་གནད་བསྡུས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 159

ལེའུ་བཞི་པ། སློབ་མའི་འཚར་ལོངས་ཀྱི་དུས་རིམ་སོ་སོའ་ི ཁྱད་ཆོས་དང༌། དེ་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ལེ་ཚན་དང་པོ། བུ་བཅོལ་ཁང་དང་སྔོན་འགྲོའ་ི བྱིས་པའི་འཚར་ལོངས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 162 ས་བཅད་དང་པོ། གཟུགས་ཕུང་འཚར་ལོངས་ཀྱི་རྩ་བའི་བྱུང་རིམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 162 ས་བཅད་གཉིས་པ། སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 164 ས་བཅད་གསུམ་པ། སེམས་ཚོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 167 ས་བཅད་བཞི་པ། རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 168 ལེ་ཚན་གཉིས་པ། སློབ་ཆུང་འཛིན་གྲྭ་འོག་མའི་སྐབས་ཀྱི་འཚར་ལོངས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 170 ས་བཅད་དང་པོ། གཟུགས་ཕུང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 170 ས་བཅད་གཉིས་པ། སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 173 ས་བཅད་གསུམ་པ། སེམས་ཚོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 175 ས་བཅད་བཞི་པ། རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 176 ལེ་ཚན་གསུམ་པ། གཞི་རིམ་འཛིན་གྲྭ་གོང་མའི་སྐབས་ཀྱི་འཚར་ལོངས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 178 ས་བཅད་དང་པོ། གཟུགས་ཕུང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 178 ས་བཅད་གཉིས་པ། སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 179 ས་བཅད་གསུམ་པ། སེམས་ཚོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 180 (XVI)

ས་བཅད་བཞི་པ། རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 181

ལེ་ཚན་བཞི་པ། ་ དམའ་རིམ་སློབ་འབྲིང་སྐབས་ཀྱི་འཚར་ལོངས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 182 ས་བཅད་དང་པོ། གཟུགས་ཕུང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 182 ས་བཅད་གཉིས་པ། སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 184 ས་བཅད་གསུམ་པ། སེམས་ཚོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 185 ས་བཅད་བཞི་པ། རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 187

ལེ་ཚན་ལྔ་པ། ་ མཐོ་རིམ་སློབ་འབྲིང་སྐབས་ཀྱི་སློབ་མའི་འཚར་ལོངས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 188 ས་བཅད་དང་པོ། གཟུགས་ཕུང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 188 ས་བཅད་གཉིས་པ། སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 189 ས་བཅད་གསུམ་པ། སེམས་ཚོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 190 ས་བཅད་བཞི་པ། རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 192 ལེ་ཚན་དྲུག་པ། འཚར་ལོངས་དང་མཉམ་དུ་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 193 ས་བཅད་དང་པོ། འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལས་འགན་སྐོར།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 193 ས་བཅད་གཉིས་པ། འཚར་ལོངས་དང་དུས་མཉམ་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 197 བའི་རྩ་དོན་དང་ཐབས་ཇུས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 197 ལེའུ་འདིའི་ནང་དོན་གནད་བསྡུས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 202

ལེའུ་ལྔ་པ། སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་གྱི་དབྱེ་བ་དང་འགྲེལ་བརྗོད།

ལེ་ཚན་དང་པོ། སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་གྱི་བྱེད་ནུས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 206 ས་བཅད་དང་པོ། སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་ནི་དགེ་རྒན་གྱི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ལམ་སྟོན་ཡིན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 206 ས་བཅད་གཉིས་པ། སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་ནི་སློབ་མའི་སློབ་སྦྱོང་གི་དམིགས་འབེན་ཡིན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 207 ས་བཅད་གསུམ་པ། སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་ནི་སློབ་ཁྲིད་གདེང་འཇོག་གི་རྩ་འཛིན་ཡིན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 208 ས་བཅད་བཞི་པ། སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་ནི་སློབ་གསོའ་ི དམིགས་ཡུལ་འགྲུབ་བྱེད་ཀྱི་རྨང་གཞི་ཡིན།་་་་ 209 (XVII)

ལེ་ཚན་གཉིས་པ།་ སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་གྱི་དབྱེ་བ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 210 ས་བཅད་དང་པོ། རྟོག་ཤེས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་211 ས་བཅད་གཉིས་པ། ཡིད་འགྱུར་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 214 ས་བཅད་གསུམ་པ། སེམས་འབྲེལ་འགུལ་བསྐྱོད་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 217 ལེ་ཚན་གསུམ་པ།

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་འགྲེལ་བརྗོད།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 219 ས་བཅད་དང་པོ། མེ་གར་གྱི་འགྲེལ་བརྗོད་རྩ་དོན་གསུམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 219 ས་བཅད་གཉིས་པ། ་གྷ་རོན་ལོན་ཌའི་འགྲེལ་བརྗོད་གོམ་རིམ་གཉིས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 221 ས་བཅད་གསུམ་པ། གྷག་ཎེ་ཡི་སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་གྱི་རྒྱུ་ཆ་ལྔ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 222 ལེ་ཚན་བཞི་པ། ་ སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་གྱི་བཀག་རྒྱ་དང༌། དགེ་རྒན་གྱིས་འཛིན་འོས་ཐབས་ཇུས་སྐོར།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 223 ས་བཅད་དང་པོ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་གྱི་བཀག་རྒྱ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 223 ས་བཅད་གཉིས་པ། དགེ་རྒན་གྱིས་འཛིན་འོས་པའི་ཐབས་ཇུས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 224 ལེའུ་འདིའི་ནང་དོན་གནད་བསྡུས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 227

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ལེ་ཚན་དང་པོ། སྔར་སྲོལ་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་སློབ་སྦྱོང༌།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 230 ས་བཅད་དང་པོ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་བརྒྱུད་རིམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 231 ས་བཅད་གཉིས་པ། ་སྔར་སྲོལ་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གོ་དོན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 235 ལེ་ཚན་གཉིས་པ། ཡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་རྐྱེན་འགྱུར།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 238 ས་བཅད་དང་པོ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་བརྒྱུད་རིམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 238 ས་བཅད་གཉིས་པ། ལས་རྩོལ་རྐྱེན་འགྱུར་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གོ་དོན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 248 ལེ་ཚན་གསུམ་པ། སྤྱི་ཚོགས་སློབ་སྦྱོང༌།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 253 ས་བཅད་དང་པོ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་བརྒྱུད་རིམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 253 (XVIII)

ས་བཅད་གཉིས་པ། སྤྱི་ཚོགས་སློབ་སྦྱོང་སྨྲ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གོ་དོན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 257

ལེ་ཚན་བཞི་པ། རྟོག་ཤེས་སློབ་སྦྱོང་སྐོར།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 263 ས་བཅད་དང་པོ། བྷུ་རན་ནར་གྱི་གསར་རྟོགས་སློབ་སྦྱོང༌།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 264 ས་བཅད་གཉིས་པ། ཨོ་ས་བྷེལ་གྱི་དོན་སྙིང་ལྡན་པའི་སློབ་སྦྱོང༌།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 267 ས་བཅད་གསུམ་པ། རྟོག་ཤེས་སློབ་སྦྱོང་སྨྲ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གོ་དོན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 269 ལེ་ཚན་ལྔ་པ། བརྡ་འཕྲིན་བཀོལ་སྤྱོད་དང་སློབ་སྦྱོང༌།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 272 ས་བཅད་དང་པོ། བརྡ་འཕྲིན་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པའི་སྤྱིར་བཏང་གི་བརྒྱུད་རིམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 274 ས་བཅད་གཉིས་པ། བརྡ་འཕྲིན་བཀོལ་སྤྱོད་དང་སྟངས་འཛིན་བྱེད་ཐབས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 279 ས་བཅད་གསུམ་པ། བརྡ་འཕྲིན་བཀོལ་སྤྱོད་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གོ་དོན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 281 ལེ་ཚན་དྲུག་པ། ་ སློབ་སྦྱོང་གི་འཕོ་འགྱུར།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 287 ས་བཅད་དང་པོ། སློབ་སྦྱོང་འཕོ་བའི་རིགས་ཚན། ་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 287 ས་བཅད་གཉིས་པ། སློབ་སྦྱོང་འཕོ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གོ་དོན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 289 ལེ་ཚན་བདུན་པ། བརྗེད་ངས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 291 ས་བཅད་དང་པོ། བརྗེད་ངས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 292 ས་བཅད་གཉིས་པ། བརྗེད་ངས་ལ་དམིགས་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གོ་དོན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 295 ལེའུ་དྲུག་པའི་ནང་དོན་གནད་བསྡུས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 297

ལེའུ་བདུན་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ལེ་ཚན་དང་པོ། གཏམ་བཤད་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 302 ས་བཅད་དང་པོ། གཏམ་བཤད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་སྤྱོད་འོས་པའི་གནས་སྐབས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 302 ས་བཅད་གཉིས་པ། གཏམ་བཤད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་སྤྱོད་མི་འོས་པའི་གནས་སྐབས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 304 ས་བཅད་གསུམ་པ། གཏམ་བཤད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་སྤྱོད་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གོ་རིམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 305 ས་བཅད་བཞི་པ། གཏམ་བཤད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་སྤྱོད་སྐབས་འབྱུང་སྲིད་པའི་སྐྱོན་ཆ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 312 (XIX)

ལེ་ཚན་གཉིས་པ། བགྲོ་གླེང་གི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 314 ས་བཅད་དང་པོ། བགྲོ་གླེང་གི་ཕན་ནུས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 314 ས་བཅད་གཉིས་པ། བགྲོ་གླེང་གི་སྒོ་ནས་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་རིམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 317 ས་བཅད་གསུམ་པ། བགྲོ་གླེང་གི་རྣམ་པ་སྤྱད་ནས་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་སྐབས་འབྱུང་སྲིད་པའི་སྐྱོན་ཆ།་་་་་་་་་་་ 325 ས་བཅད་བཞི་པ། མཉམ་འབྲེལ་གྱི་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཐབས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 329 ལེ་ཚན་གསུམ་པ། མི་སྒེར་བྱེ་བྲག་པར་དམིགས་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 332 ས་བཅད་དང་པོ། རང་ཚུགས་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་སྟངས་ལམ་སྟོན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 333 ས་བཅད་གཉིས་པ། མི་སྒེར་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 335 ས་བཅད་གསུམ་པ། ལས་རིམ་སྒྲིག་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ལམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 339 ས་བཅད་བཞི་པ། ཀམ་པུ་ཊར་སྤྱོད་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 342 ས་བཅད་ལྔ་པ། སློབ་མ་བྱེ་བྲག་པར་ལམ་སྟོན་བྱེད་ཐབས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 346 ལེ་ཚན་བཞི་པ། རྣམ་པ་མི་འདྲ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དཔེ་གཞི།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 349 ས་བཅད་དང་པོ། གྷེག་ནེའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དཔེ་གཞི།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 349 ས་བཅད་གཉིས་པ། ཁཱ་རོལ་གྱི་དུས་ཚོད་དང་འབྲེལ་བའི་དཔེ་གཞི།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 351 ས་བཅད་གསུམ་པ། སི་ལཱ་ཝིན་གྱི་(QAIT) དཔེ་གཞི།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 353 ས་བཅད་བཞི་པ། ཧན་ཊར་གྱི་ཐད་ཀར་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དཔེ་གཞི།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 355 ས་བཅད་ལྔ་པ། ཁེ་སི་ཡི་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་དང་བསྟུན་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དཔེ་གཞི།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 357 ས་བཅད་དྲུག་པ། ཕྱོགས་བསྡོམས་དང་འགྲོལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 358 ས་བཅད་བདུན་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དཔེ་གཞིའི་ཚད་བཀག་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 360 ལེ་ཚན་ལྔ་པ། ་ 362 མི་རྩ་སྨྲ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 362 ས་བཅད་དང་པོ། མི་རྩ་སྨྲ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 362 ས་བཅད་གཉིས་པ། སྒོ་འབྱེད་སློབ་གསོའ་ི སློབ་ཁྲིད་ངོ་སྤྲོད།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 363 ས་བཅད་གསུམ་པ། སྒོ་འབྱེད་སློབ་གསོའ་ི སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་མཇུག་འབྲས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 365 ལེའུ་འདིའི་ནང་དོན་གནད་བསྡུས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 366 (XX)

ལེའུ་བརྒྱད་པ། རིགས་ཚན་འབྱེད་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ངོ་བོ་དང་རྩ་དོན།

ལེ་ཚན་དང་པོ། འགུལ་བསྐྱོད་དང་ནུས་རྩལ་སྐོར་གྱི་སློབ་ཁྲིད།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 373 ས་བཅད་དང་པོ། འགུལ་བསྐྱོད་དང་ནུས་རྩལ་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གལ་ཆེའི་རང་བཞིན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 373 ས་བཅད་གཉིས་པ། ་འགུལ་བསྐྱོད་དང་ནུས་རྩལ་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དོན་སྙིང༌།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 374 ས་བཅད་གསུམ་པ། ་ནུས་རྩལ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་རིམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 375 ས་བཅད་བཞི་པ། འགུལ་བསྐྱོད་དང་ནུས་རྩལ་སློབ་སྦྱོང་གི་རྒྱུ་རྐྱེན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 377 ས་བཅད་ལྔ་པ། འགུལ་བསྐྱོད་དང་ནུས་རྩལ་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་རྩ་དོན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 380 ལེ་ཚན་གཉིས་པ། གོ་དོན་དང་རྩ་འཛིན་སློབ་ཁྲིད།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 384 ས་བཅད་དང་པོ། གོ་དོན་གྱི་གོ་དོན་དང༌། གྲུབ་སྟངས། བྱེད་ནུས། རིགས་ཚན་བཅས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 384 ས་བཅད་གཉིས་པ། གོ་དོན་སློབ་སྦྱོང་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཚུལ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 390 ས་བཅད་གསུམ་པ། གོ་དོན་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་རྩ་དོན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 392 ས་བཅད་བཞི་པ། རྩ་འཛིན་གྱི་གོ་དོན་དང་བྱེད་ནུས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 394 ས་བཅད་ལྔ་པ། རྩ་འཛིན་སློབ་ཁྲིད་ལ་འབྱུང་སྲིད་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་བཤད་པ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 396 ས་བཅད་དྲུག་པ། རྩ་འཛིན་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་པའི་གལ་གནད་འགའ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 397 ལེ་ཚན་གསུམ་པ། དཀའ་རྙོག་སེལ་ནུས་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 399 ས་བཅད་དང་པོ། དཀའ་རྙོག་ཅེས་པའི་གོ་དོན་དང་རིགས་ཚན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 399 ས་བཅད་གཉིས་པ། དཀའ་རྙོག་སེལ་བའི་གོ་རིམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 401 ས་བཅད་གསུམ་པ། དཀའ་རྙོག་སྤྱི་བཏང་བའི་རིགས་སེལ་ཐབས་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་རྩ་དོན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 406 ས་བཅད་བཞི་པ། རྒྱུན་ལྡན་མ་ཡིན་པའི་དཀའ་རྙོག་སེལ་ཐབས་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 409 ལེ་ཚན་བཞི་པ། རྣམ་འགྱུར་དང༌། རིན་ཐང༌། ཕུགས་བསམ་སྐོར་གྱི་སློབ་ཁྲིད།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 411 ས་བཅད་དང་པོ། རྣམ་འགྱུར་ཞེས་པའི་གོ་དོན་དང༌། གྲུབ་ཚུལ། འགྱུར་ལྡོག་བཅས་བཤད་པ།་་་་་་་་་་་་་་་་་ 412 ས་བཅད་གཉིས་པ། རིན་ཐང་ཞེས་པའི་གོ་དོན་དང༌། རིགས་ཚན། འཕེལ་རིམ་བཅས་བཤད་པ།་་་་་་་་་་་་་ 415 ས་བཅད་གསུམ་པ། ཕུགས་བསམ་གྱི་གོ་དོན་དང༌། གྲུབ་ཚུལ། རིགས་ཚན་བཅས་བཤད་པ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 417 ས་བཅད་བཞི་པ། རྣམ་འགྱུར་དང༌། རིན་ཐང༌། ཕུགས་བསམ་བཅས་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་རྩ་དོན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 419 ལེའུ་འདིའི་ནང་དོན་གནད་བསྡུས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 427 (XXI)

ལེའུ་དགུ་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཕན་ནུས་ཡར་རྒྱས་གཏོང་ཐབས།

ལེ་ཚན་དང་པོ། སློབ་སྦྱོང་གི་ཀུན་སློང༌།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 433 ས་བཅད་དང་པོ། ཀུན་སློང་གི་རྩ་བའི་གོ་དོན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 433 ས་བཅད་གཉིས་པ། ཀུན་སློང་དང་སློབ་སྦྱོང།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 443 ས་བཅད་གསུམ་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་ཀུན་སློང་ལ་ཤུགས་སྣོན་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་རྩ་དོན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 445 ལེ་ཚན་གཉིས་པ། གང་ཟག་གི་ཡིད་འགྱུར་དང་སློབ་སྦྱོང༌།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 459 ས་བཅད་དང་པོ། ཡིད་འགྱུར་གྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་གཙོ་བོ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 460 ས་བཅད་གཉིས་པ། སེམས་ཁྲལ་དང་སློབ་སྦྱོང༌།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 461 ས་བཅད་གསུམ་པ། ཡིད་འགྱུར་དང་དྲན་ཤེས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 463 ས་བཅད་བཞི་པ། ཡིད་འགྱུར་བེད་སྤྱོད་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་རྩ་དོན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 465 ལེ་ཚན་གསུམ་པ། གང་ཟག་གི་བདག་རང་གི་འདུ་ཤེས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 468 ས་བཅད་དང་པོ། བདག་རང་གི་འདུ་ཤེས་ཀྱི་གལ་ཆེའི་རང་བཞིན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 469 ས་བཅད་གཉིས་པ། བདག་རང་གི་འདུ་ཤེས་ཀྱི་བྱུང་བ་དང༌། འཕེལ་རྒྱས། རིགས་ཚན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 470 ས་བཅད་གསུམ་པ། བདག་རང་གི་འདུ་ཤེས་དང་ཤེས་ཡོན་གྱི་གྲུབ་འབྲས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 472 ས་བཅད་བཞི་པ། བདག་རང་གི་འདུ་ཤེས་དང་སྦྱངས་འབྲས་ཡར་རྒྱས་གཏོང་ཐབས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 475 ལེ་ཚན་བཞི་པ། ་ སློབ་སྦྱོང་གི་རྣམ་འགྱུར་དང་རིན་ཐང༌།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 480 ས་བཅད་དང་པོ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྣམ་འགྱུར་ཡག་པོ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 481 ས་བཅད་གཉིས་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རིན་ཐང༌།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 485 ལེ་ཚན་ལྔ་པ། དགེ་རྒན་དང༌། ཁྱིམ་ཚང༌། ཕ་མ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 487 ས་བཅད་དང་པོ། དགེ་རྒན་གྱི་སློབ་མར་ཤུགས་རྐྱེན་གཏོང་བའི་སྐོར།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 487 ས་བཅད་གཉིས་པ། དགེ་རྒན་ནུས་ལྡན་རིགས་ཀྱི་ཐུན་མོང་གི་ཁྱད་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 489 ས་བཅད་གསུམ་པ། ཁྱིམ་ཚང་གིས་བུ་ཕྲུག་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་གཏོང༌བའི་སྐོར།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 493 ས་བཅད་བཞི་པ། བུ་ཕྲུག་གི་སློབ་སྦྱོང་ལ་ཤུགས་སྣོན་གཏོང་བའི་རྩ་དོན། ་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 495 (XXII)

ལེའུ་འདིའི་ནང་དོན་གནད་བསྡུས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 499

ལེའུ་བཅུ་པ། འཛིན་ཁང་དོ་དམ་དང་སྒྲིག་ལམ་སྐོར།

ལེ་ཚན་དང་པོ། འཛིན་ཁང་དོ་དམ་ཐད་ནོར་འཁྲུལ་གྱི་ལྟ་ཚུལ་དང་བྱེད་སྤྱོད།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 504 ས་བཅད་དང་པོ། འཛིན་ཁང་དོ་དམ་ཐད་ནོར་འཁྲུལ་གྱི་ལྟ་ཚུལ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 504 ས་བཅད་གཉིས་པ། འཛིན་ཁང་དོ་དམ་ཐོག་ནོར་འཁྲུལ་གྱི་སྤྱོད་ཚུལ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 507 ལེ་ཚན་གཉིས་པ། འཛིན་ཁང་དོ་དམ་གྱི་དཀའ་རྙོག་དང་དེའི་རྒྱུ་རྐྱེན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 510 ས་བཅད་དང་པོ། འཛིན་ཁང་ཆགས་ཡུལ་གྱི་ཁོར་ཡུག། ་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 510 ས་བཅད་གཉིས་པ། སློབ་མའི་བྱ་སྤྱོད་ལ་དོ་དམ་བྱེད་སྟངས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 512 ས་བཅད་གསུམ་པ། དགེ་རྒན་གྱི་དུས་ཚོད་ཚོད་བཀག་ཐེབས་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 513 ས་བཅད་བཞི་པ། སློབ་མའི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་སྐོར།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 514 ལེ་ཚན་གསུམ་པ། འཛིན་ཁང་དོ་དམ་གྱི་ཐབས་རྩལ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 516 ས་བཅད་དང་པོ། ཀཽ་ནིན་ལུགས་ཀྱི་འཛིན་ཁང་དོ་དམ་བྱེད་ཐབས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 517 ས་བཅད་གཉིས་པ། ཨེ་ཝར་སོན་དང་ཨེ་མར་ལུགས་ཀྱི་དོ་དམ་བྱེད་ཐབས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 519 ས་བཅད་གསུམ་པ། ཁཱན་ཊར་གྱི་ཐག་གཅོད་སྒྲིག་ལམ་དོ་དམ་ཐབས་ལམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 520 ལེ་ཚན་བཞི་པ། སློབ་མའི་སྤྱོད་ལམ་གྱི་དཀའ་ངལ་སེལ་ཐབས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 522 ས་བཅད་དང་པོ། སློབ་མའི་སྤྱོད་ལམ་གྱི་དཀའ་རྙོག་སེལ་སྐབས་ཐུགས་སྣང་བྱ་ཡུལ་ཁག། ་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 523 ས་བཅད་གཉིས་པ། སློབ་མའི་སྤྱོད་ལམ་གྱི་དཀའ་རྙོག་སེལ་བའི་ཐབས་རྩལ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 527 ལེ་ཚན་ལྔ་པ། འཛིན་ཁང་དོ་དམ་དང་འབྲེལ་བའི་རྩ་དོན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 533 ས་བཅད་དང་པོ། སྒྲུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་སློབ་སྟོན་གཙོ་བོ་དང༌། དགག་ཕྱོགས་ཀྱི་དོ་དམ་ཕལ་པར་འཛིན་པ།་་་་་ 533 ས་བཅད་གཉིས་པ། སྤྱོད་ལམ་དང་བཟོད་སྒོམ་གྱི་ཚད་གཞི་དགེ་སློབ་ཐུན་མོང་གིས་གཏན་འབེབས་བྱ་བ།་་ 535 ས་བཅད་གསུམ་པ། མང་གཙོའི་ལམ་སྲོལ་སྤྱད་ནས་འཛིན་ཁང་དོ་དམ་ལ་སྣེ་འཁྲིད་པ། ་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 536 ས་བཅད་བཞི་པ། འཛིན་ཁང་དོ་དམ་དང་སྤྱོད་ལམ་གྱི་དཀའ་རྙོག་སེལ་བའི་ཤེས་བྱ་དང་ནུས་རྩལ།་་་་་་་་ 537 (XXIII)

ས་བཅད་ལྔ་པ། སློབ་གྲྭ་ཕྱི་ནང་དུ་སྤྱོད་ལམ་ངན་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་ཉུང་དུ་གཏོང་ཐབས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 539

ལེའུ་འདིའི་ནང་དོན་གནད་བསྡུས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 540

ལེའུ་བཅུ་གཅིག་པ། ཉེར་མཁོའ་ི གདེང་འཇོག་དང་ཚད་འཇལ་གྱི་ཐབས་ལམ།

ལེ་ཚན་དང་པོ། ཚད་འཇལ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་བཤད་པ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 545 ས་བཅད་དང་པོ། ཚོད་བགམ་དང༌། ཚད་འཇལ། གདེང་འཇོག། ་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 545 ས་བཅད་གཉིས་པ། སློབ་གསོ་དང་སེམས་ཁམས་ཚད་འཇལ་གྱི་ཁྱད་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 546 ས་བཅད་གསུམ་པ། ་དགེ་རྒན་ལ་དགོས་ངེས་ཀྱི་ཚད་འཇལ་ནུས་རྩལ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 550 ལེ་ཚན་གཉིས་པ། ཚད་འཇལ་གྱི་བྱེད་ནུས་དང་རིགས་ཚན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 551 ས་བཅད་དང་པོ། ཚོད་བགམ་གྱི་བྱེད་ནུས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 551 ས་བཅད་གཉིས་པ། ཚོད་བགམ་གྱི་རིགས་ཚན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 559 ལེ་ཚན་གསུམ་པ། ཚད་འཇལ་ཡོ་ཆས་ལེགས་གྲས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 564 ས་བཅད་དང་པོ། ཚོད་བགམ་གྱི་ཡིད་རྟོན་གནས་ཚད།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 564 ས་བཅད་གཉིས་པ། ཚོད་བགམ་གྱི་ཡིད་རྟོན་གནས་ཚད་ལ་ཚོད་དཔག་བྱེད་ཐབས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 565 ས་བཅད་གསུམ་པ། ཚོད་བགམ་ཚད་འཇལ་རུང་མིན་གྱི་གོ་དོན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 569 ས་བཅད་བཞི་པ། ཚོད་བགམ་ངེས་ཚད་དང་ཚད་འཇལ་རུང་མིན་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 570 ས་བཅད་ལྔ་པ། ཚོད་བགམ་ནུས་ཚད་ཀྱི་རིགས་ཚན་དང་ཚོད་དཔག་བྱེད་ཐབས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 571 ས་བཅད་དྲུག་པ། ཚོད་བགམ་གྱི་བཀོལ་རུང་གནས་ཚད།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 577 ལེ་ཚན་བཞི་པ། ཚད་འཇལ་གྱི་བཀག་རྒྱ་དང༌། དེར་དགོས་ངེས་ཀྱི་ཀུན་སྤྱོད།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 580 ས་བཅད་དང་པོ། སློབ་གསོ་དང་སེམས་ཁམས་ཚོད་བགམ་ཐོག་སྐྱོན་བརྗོད།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 580 ས་བཅད་གཉིས་པ། སློབ་མ་རྣམས་ཚོད་བགམ་ཐོག་དངངས་འཚབ་ཉུང་དུ་གཏོང་ཐབས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 584 ས་བཅད་གསུམ་པ། འབྲེལ་ལྟོས་ཚད་འཇལ་གྱི་ཚུལ་མིན་བྱེད་ཐབས་ཁག་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 586 ས་བཅད་བཞི་པ། འབྲེལ་ལྟོས་ཚད་འཇལ་གྱི་བྱེད་ཐབས་ཚུལ་ལྡན་ཁག་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 587 (XXIV)

ལེའུ་འདིའི་ནང་དོན་གནད་བསྡུས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 588

ལེ་ཚན་དང་པོ།

ལེའུ་བཅུ་གཉིས་པ། ཚད་འཇལ་དང་འབྲེལ་བའི་སྡོམ་རྩིས་ཀྱི་ཤེས་བྱ།

ཚད་འཇལ་ལ་སྤྱོད་པའི་ཚད་གཞི་ཁག་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 592 ས་བཅད་དང་པོ། མིང་དོད་ཀྱི་འཇལ་ཚད།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 592 ས་བཅད་གཉིས་པ། ཨང་རིམ་འཇལ་ཚད།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 593 ས་བཅད་གསུམ་པ། བར་ཐག་འཇལ་ཚད།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 594 ས་བཅད་བཞི་པ། བསྡུར་ཚད་ཚད་འཇལ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 595 ལེ་ཚན་གཉིས་པ། ཨང་ཆ་དང་བང་རིམ་སྤྲོད་སྟངས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 596

ལེ་ཚན་གསུམ་པ། ཆ་སྙོམས་གྲངས་དང༌། ཚད་ལྡན་ཧེ་བག རྒྱུན་གནས་བགོ་འགྲེམས། ཚད་ལྡན་ཨང་གྲངས་བཅས།་་་་་་་་་་་་་་་ 598 ས་བཅད་དང་པོ། ཆ་སྙོམས་གྲངས། (Mean, M, Average)་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 598 ས་བཅད་གཉིས་པ། ཚད་ལྡན་ཧེ་བག་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 599 ས་བཅད་གསུམ་པ། རྒྱུན་ལྡན་བགོ་འགྲེམས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 601 ས་བཅད་བཞི་པ། ཚད་ལྡན་ཐོབ་གྲངས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 603 ལེ་ཚན་བཞི་པ། བརྒྱ་ཆའི་བང་རིམ་འཚོལ་སྟངས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 608

ལེ་ཚན་ལྔ་པ། ལྟོས་འབྲེལ་དང་ལྟོས་འབྲེལ་བཏགས་གྲངས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 609 ས་བཅད་དང་པོ། ལྟོས་འབྲེལ་གྱི་རིགས་ཚན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 609 ས་བཅད་གཉིས་པ། ལྟོས་འབྲེལ་བཏགས་གྲངས་འཚོལ་ཐབས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་611 ལེའུ་འདིའི་ནང་དོན་གནད་བསྡུས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 615

(XXV)

ལེའུ་བཅུ་གསུམ་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་ནུས་པ་དང་སྦྱངས་འབྲས་འཇལ་ཐབས།

ལེ་ཚན་དང་པོ། རིག་སྟོབས་ཚད་འཇལ་སྐོར།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 619 ས་བཅད་དང་པོ། རིག་སྟོབས་ཞེས་པའི་གོ་དོན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 619 ས་བཅད་གཉིས་པ། རིག་སྟོབས་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 621 ས་བཅད་གསུམ་པ། རིག་སྟོབས་ཚད་འཇལ་ཐབས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 625 ས་བཅད་བཞི་པ། རིག་སྟོབས་མཚོན་གྲངས་བགོ་འགྲེམས་དང༌། ཕོ་མོའ་ི རིག་སྟོབས་གཤིབས་བསྡུར།་་་་་་ 630 ས་བཅད་ལྔ་པ། རིག་སྟོབས་དང་འབྲེལ་བའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གལ་ཆེན་ཁག་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 632 ལེ་ཚན་གཉིས་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་ཁྱད་ནུས་ཚད་འཇལ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 634 ས་བཅད་དང་པོ། ཁྱད་ནུས་ཞེས་པའི་གོ་དོན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 634 ས་བཅད་གཉིས་པ། ཁྱད་ནུས་ཚོད་བགམ་བཀོད་སྒྲིག་བྱེད་ཐབས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 635 ས་བཅད་གསུམ་པ། སློབ་སྦྱོང་དང་ལས་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ནུས་ཚོད་བགམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 637 ས་བཅད་བཞི་པ། མཐོ་རིམ་སློབ་འབྲིང་དང༌། མཐོ་སློབ་ཁག་གི་སློབ་འཇུག་ཡིག་རྒྱུགས་ཀྱི་ངོ་བོ།་་་་་་་་་་་ 637 ལེ་ཚན་གསུམ་པ། སློབ་མའི་སྦྱངས་འབྲས་ཚད་འཇལ་ཐབས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 640 ས་བཅད་དང་པོ། ཚད་ལྡན་ཅན་གྱི་སྦྱངས་འབྲས་ཚོད་བགམ་གྱི་འདེམས་སྒྲུག་དང་བཀོལ་སྤྱོད།་་་་་་་་་་་་་ 640 ས་བཅད་གཉིས་པ། དགེ་རྒན་གྱིས་བཟོས་པའི་གྲུབ་འབྲས་ཚོད་བགམ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 646 ས་བཅད་གསུམ་པ། སྦྱངས་འབྲས་གདེང་འཇོག་དང་སྙན་ཐོ་འབྲི་སྟངས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 669 ལེའུ་འདིའི་ནང་དོན་གནད་བསྡུས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 676

ལེའུ་བཅུ་བཞི་པ། སློབ་མ་བྱེ་བྲག་པར་དམིགས་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ།

ལེ་ཚན་དང་པོ། སློབ་ཕྲུག་བྱེ་བྲག་པའི་ཁྱད་པར་ལ་བསྟུན་ཐབས་དང༌། ནུས་པའི་སྒོ་ནས་ཚོ་ཁག་བགོད་ཐབས།་་་་་་་་་་་་་་་་་ 683 ས་བཅད་དང་པོ། ནུས་པའི་སྒོ་ནས་ཚོ་ཁག་བགོད་ཐབས་ཀྱི་གཞི་རྩ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 684 ས་བཅད་གཉིས་པ། ནུས་པའི་སྒོ་ནས་ཚོ་བགོད་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་ཐབས་ཀྱི་དབྱེ་བ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 685 (XXVI)

ས་བཅད་གསུམ་པ། ནུས་པའི་སྒོ་ནས་ཚོ་ཁག་བགོ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ལ་བསྐྱར་ཞིབ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 687

ལེ་ཚན་གཉིས་པ། དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་སློབ་མར་འཚམས་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 690 ས་བཅད་དང་པོ། ཨ་རིའི་མི་སེར་ཁྲིམས་གཞི་ཨང་101-476 པའི་ནང་དོན་གཙོ་བོ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 691 ས་བཅད་གཉིས་པ། སྤྱིར་བཏང་འཛིན་ཁང་ནང་དགེ་རྒན་གྱིས་སྤྱོད་པའི་ཐབས་ཇུས་ཁག་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 695 ལེ་ཚན་གསུམ་པ། རིག་སྟོབས་ཞན་པའི་སློབ་མར་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་ཐབས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 696 ས་བཅད་དང་པོ། རིག་སྟོབས་ཞན་པ་ཞེས་པའི་མཚན་ཉིད།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 696 ས་བཅད་གཉིས་པ། རིག་སྟོབས་ཞན་པའི་སློབ་མའི་དབྱེ་བ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 697 ས་བཅད་གསུམ་པ། རིག་སྟོབས་ཕྲན་བུ་ཞན་པའི་སློབ་མའི་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས། ་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 698 ས་བཅད་བཞི་པ། རིག་སྟོབས་ཕྲན་བུ་ཞན་པའི་སློབ་མར་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་པའི་རྩ་འཛིན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 699 ལེ་ཚན་བཞི་པ། ་ སློབ་སྦྱོང་ཐོག་དཀའ་ངལ་ཅན་གྱི་སློབ་མར་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་ཐབས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 700 ས་བཅད་དང་པོ། སློབ་སྦྱོང་ཐོག་དཀའ་ངལ་ཅན་གྱི་མཚན་ཉིད།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 700 ས་བཅད་གཉིས་པ། སློབ་སྦྱོང་ཐོག་དཀའ་ངལ་ཅན་གྱི་སློབ་མའི་ཁྱད་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 701 ས་བཅད་གསུམ་པ། སློབ་སྦྱོང་ཐོག་དཀའ་ངལ་ཅན་གྱི་སློབ་མར་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 701 སློབ་ཁྲིད་བྱེད་པའི་རྩ་འཛིན།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 701 ལེ་ཚན་ལྔ་པ། སེམས་འཚོ་མི་ཟིན་པའི་སློབ་མར་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་ཐབས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 703 ས་བཅད་དང་པོ། སེམས་འཚོ་མི་ཟིན་པ་ཞེས་པའི་མཚན་ཉིད་འཇོག་སྟངས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 703 ས་བཅད་གཉིས་པ། སེམས་འཚོ་མི་ཟིན་པའི་སློབ་མའི་ཁྱད་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 704 ས་བཅད་གསུམ་པ། སེམས་འཚོ་མི་ཟིན་པའི་སློབ་མར་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་ཐབས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 705 ལེ་ཚན་དྲུག་པ། སློབ་མ་ཁྱད་ནུས་ཅན་ལ་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་ཐབས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 706 ས་བཅད་དང་པོ། སློབ་མ་ཁྱད་ནུས་ཅན་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཐབས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 706 ས་བཅད་གཉིས་པ། སློབ་མ་ཁྱད་ནུས་ཅན་གྱི་ཁྱད་ཆོས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 707 ས་བཅད་གསུམ་པ། ་སློབ་མ་ཁྱད་ནུས་ཅན་ལ་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 708 ལེའུ་འདིའི་ནང་དོན་གནད་བསྡུས།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 712 (XXVII)

ཟུར་བཀོད། ༡། དཔྱད་ཁུངས་ཡིག་ཆ།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་715 ༢། གལ་ཆེའི་མིང་ཚིག་དབྱིན་བོད་ཤན་སྦྱར།་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་ 741

(XXVIII)

ཤོག་ངོས་1

ལེའུ་དང་པོ།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག།

འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཁྲོད། རང་བྱུང་ཁམས་དང་ཁོར་ཡུག་ལ་ངོས་འཛིན་དང་འགྲེལ་

བརྗོད་ཡང་དག་ཅིག་བྱ་ཆེད་ཕྱི་དངོས་པོའ ི་གནས་ལུགས་འཚོལ་ཞིབ་ཀྱི་གོམ་པ་རྒྱུན་ཆད་མྱོང་མེད་ལ།

རང་ཉིད་སུ་ཡིན་པ་དང། ཇི་ལྟར་ཡོད་པ། རང་ཉིད་སྐྱེས་པའི་དོན་སྙིང་ཅི་ཡིན་སོགས་ནང་སེམས་ཀྱི་ ངོ་བོ་དང་གནས་ལུགས་སོགས་ལའང་རྒྱུན་ཆད་མེད་པའི་རྟོག་ཞིབ་བྱས་ཏེ། རིན་ཐང་ཅན་གྱི་ཤེས་བྱ་

མི་ཉུང་བ་ཞིག་གསོག་ཉར་དང་རྒྱུན་འཛིན་བྱས་ཡོད། དུས་རབས་བཅུ་དགུ་པར་ཡོ་རོབ་ནང་རིག་རྩལ་ བསྐྱར་གསོའ་ི དུས་སྐབས་ནས་བཟུང༌། ནུབ་ཕྱོགས་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གིས་གཙོས་པའི་འཛམ་གླིང་ཡུལ་གྲུ་ གང་སར་ཚོད་ལྟ་དང་དངོས་གཙོའི་སྒོ་ནས་བྱ་དངོས་ཐོག་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཏེ་གཞུང་ལུགས་དང་རིག་

གནས་གསར་སྤེལ་གྱི་བྱ་བ་རྒྱ་ཆེར་བྱས་ཡོད་ལ། རླབས་རྒྱུན་དེ་དུས་རབས་ཉེར་གཅིག་པའི་ནང་དུའང་

ཉམས་པ་མེད་པ་མ་ཟད། གཞི་རྒྱ་ཇེ་ཆེ་དང་གཏིང་ཇེ་ཟབ་ཏུ་སོང་སྟེ་འཛམ་གླིང་ནང་གསར་གཏོད་ དང་ཞིབ་འཇུག་གི་ཀློང་བརྡོལ་བ་ལྟ་བུའི་སྣང་ཚུལ་ཞིག་བྱུང་ཡོད་པ་དེ་དེང་འགྲོ་བ་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་

གོམས་གཤིས་སུ་གྲུབ་ཡོད་སྟབས། སེམས་ཁམས་རིག་པའང་བརྒྱུད་རིམ་དེ་འདྲ་ཞིག་གི་འོག་འཚར་ ལོངས་བྱུང་ཡོད།

འོ་ན། སེམས་ཁམས་རིག་པ་ཞེས་པ་ཡང་སྙིང་ཅི་འདྲ་ཞིག་ཡིན་ནམ། དེ་རིག་ཚན་གཞན་ལས་

ཟུར་དུ་དབྱེ་དགོས་དོན་ཅི་ཡིན་ནམ། རིག་ཚན་དེའི་འཕེལ་རིམ་ལོ་རྒྱུས་ཇི་ལྟར་ཡིན་པ་དང། ནང་

གསེས་དབྱེ་བ་གང་དག་བྱུང་ཡོད་དམ། སེམས་ཁམས་རིག་པ་དང་རིག་ཚན་གཞན་དབར་འབྲེལ་བ་ ཇི་ལྟར་ཡོད་དམ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ངོ་བོ་དང་ཞིབ་འཇུག་གི་ཐབས་ལམ་ཇི་ལྟར་ཡོད་

དམ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པས་སློབ་གསོའ་ི བྱ་བ་ལ་ཞབས་འདེགས་ཇི་ལྟར་བསྒྲུབ་ཐུབ་བམ། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ངོས་ནས་བལྟས་ན་དགེ་རྒན་གྱི་ལས་འགན་དང་བྱེད་ནུས་ཅི་ཞིག་ཐོན་དགོས་ (1)

ཤོག་ངོས་2

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

སམ། དྲི་བ་འདི་དག་ལ་ལན་འདེབས་ཕྱིར། ལེའུ་འདིའི་ནང་ང་ཚོས་སེམས་ཁམས་རིག་པ་སྤྱི་དང༌། ཁྱད་པར་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག་ངོ་སྤྲོད་མདོར་བསྡུས་ཤིག་བྱ་རྒྱུ་ཡིན།

ལེ་ཚན་དང་པོ།

སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག།

གོ་བདེ་བའི་སྒོ་ནས་བཤད་ན། སེམས་ཁམས་རིག་པ་(Psychology)ནི་ཚན་རིག་གི་ཐབས་ལམ་

ལ་བརྟེན་ནས་བསམ་སྤྱོད་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་རིག་གནས་ཤིག་ཡིན། སྔོན་ཆད་ཚན་རིག་པ་ཚོས་

བསམ་གཞིགས་དང༌། འཆར་སྣང༌། བརྩེ་དུང་སོགས་ནང་སེམས་ཀྱི་བྱེད་རྩོལ་རིགས་ཚན་རིག་གི་སྒོ་

ནས་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཐུབ་མིན་ཐེ་ཚོམ་སྐྱེས་ཡོད། འོན་ཀྱང༌། དེང་སྐབས་སེམས་ཁམས་ཚན་རིག་པ་ཕལ་ ཆེ་བས་ནང་སེམས་ཀྱི་འགུལ་བསྐྱོད་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱ་རྒྱུ་དགོས་གལ་ཧ་ཅང་ཆེ་བ་ཡོངས་གྲགས་སུ་ ཁས་ལེན་བཞིན་ཡོད།

སེམས་ཁམས་རིག་པ་དངོས་སུ་བྱུང་བ་ནས་ད་བར་ལོ་ངོ་༡༣༠ ཡང་ལོངས་མེད་མོད། འོན་ཀྱང།

དུས་ཡུན་ཐུང་ཐུང་དེའི་ནང་འཕེལ་འགྲོས་མགྱོགས་ཤིང་ནང་ཚན་ཧ་ཅང་མང་པོར་གྱེས་ཡོད་པ་དེས།

འདས་པའི་དུས་རབས་གཅིག་ལྷག་གི་བྱུང་རིམ་ཁྲོད་ཚན་རིག་ལག་རྩལ་གྱི་འཕེལ་འགྲོས་ལས་བྱུང་

བའི་སྣ་མང་འཁྲུག་ཆ་དོད་པོའ་ི སྤྱི་ཚོགས་ལ་རིག་ཚན་འདི་དགོས་མཁོ་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད་པ་མཚོན་ ཐུབ། འོ་ན་ཅི་ཞིག་ལ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ཟེར་རམ། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་ཅི་ ཡིན་ནམ། དེའི་གཞི་རྩའི་ལྟ་གྲུབ་དང་གྲུབ་མཐའི་འཕེལ་རིམ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ནམ། སེམས་ཁམས་རིག་

པས་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་སྤྱི་དང༌། ཁྱད་པར་དུ་ཤེས་ཡོན་སློབ་གསོའ་ི ལས་དོན་ཐོག་བྱེད་ནུས་ཅི་ཞིག་འདོན་ ཐུབ་བམ། ལེ་ཚན་འདིའི་ནང་ང་ཚོས་གནད་དོན་འདི་དག་ཐད་བགྲོ་གླེང་དང་ངོ་སྤྲོད་བྱ་རྒྱུ་ཡིན། (2)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་3

ས་བཅད་དང་པོ། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་

ངོ་བོ་དང་བྱེད་ནུས།

མདོར་བསྡུས་ནས་བཤད་ན། སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་ཚན་རིག་གི་ཐབས་ལམ་སྤྱད་དེ་བྱ་སྤྱོད་

ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་རིག་གནས་ཤིག་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད། སྐབས་འདིར་བརྗོད་པའི་“བྱ་སྤྱོད་”ཀྱི་

ཁོངས་སུ་ང་ཚོས་བརྟག་ཞིབ་ཐུབ་པའི་ཕྱིའི་བྱ་སྤྱོད་(སེམས་ཁམས་ཀྱི་མངོན་ཚུལ་)ཙམ་དུ་མ་ཟད། བརྟག་

ཞིབ་དཀའ་བའི་ནང་གི་བྱ་སྤྱོད་(སེམས་ཀྱི་འགུལ་བསྐྱོད་དམ་བརྒྱུད་རིམ་)ཀྱི་བྱུང་འཕེལ་ཡང་འདུས་ཡོད།

སྔོན་ཆད་སེམས་རིག་མཁས་པ་ཚོས་བསམ་གཞིགས་དང༌། འདུ་ཤེས། ཡིད་འགྱུར་སོགས་ནང་སེམས་ཀྱི་

འགུལ་བསྐྱོད་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱ་བར་ཐེ་ཚོམ་གྱི་ལྟ་ཚུལ་བཟུང་མྱོང་ནའང༌། དེང་སྐབས་ཀྱི་སེམས་རིག་

མཁས་པ་ཕལ་ཆེ་བས་ནང་སེམས་ཀྱི་འགུལ་བསྐྱོད་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱ་རྒྱུ་ནི་དགོས་ངེས་ཤིག་ཡིན་པར་ མོས་མཐུན་བྱེད། དེར་བརྟེན། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་གྱི་གཞི་རྒྱ་ཧ་ཅང་ཆེ།

སྤྱིར་བཏང་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་(General Psychology) ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་ནི་མིའི་རིགས་

ཙམ་དུ་མ་ཟད། སྲོག་ཆགས་ཡོད་ཚད་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་སྤྱི་དང༌། ཁོར་ཡུག་དང་གནས་སྟངས་མི་འདྲ་བར་

ཚོར་ལན་སྤྲོད་སྟངས་ལའང་ཞིབ་འཇུག་བྱེད། དེས་ན། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་ནི་ སེམས་དང་འབྲེལ་བའི་བྱ་དངོས་ཐམས་ཅད་ཡིན་ཞེས་བརྗོད་ནའང་མི་ཆོག་པ་མེད་ལ། དོན་དངོས་

ཐོག་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་དང་བྱུང་འཕེལ་གྱི་ཆོས་ཉིད་ལ་ཞིབ་འཇུག་ བྱེད་པའི་རིག་གནས་ཤིག་ཡིན།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་དང་སློབ་གསོ་ལྟ་གྲུབ་རིག་པ་(Educational

Phylosophy)

གཉིས་བསྡུར་ཏེ་བལྟས་ན། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ངོ་བོ་གསལ་པོར་ངེས་ཐུབ། སློབ་གསོ་ལྟ་

གྲུབ་རིག་པ་ནི་སློབ་གསོའ་ི གཞི་རྩའི་གཞུང་ལུགས་འཛུགས་རྒྱུ་གཙོ་བོར་འཛིན་པ་སྟེ། དཔེར་ན། སློབ་

གྲྭ་དང༌། སློབ་གསོའ་ི འཕྲལ་ཕུགས་དམིགས་ཡུལ་ཅི་ཡིན། དེས་སྤྱི་ཚོགས་ལ་ཕན་ནུས་གང་དག་ཐོན་

དགོས་མིན། སློབ་གྲྭ་དང་སྤྱི་ཚོགས་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་ཇི་ལྟར་དགོས་པ། སློབ་གྲྭའི་བསླབ་གཞིའི་ངོ་ བོ་ཇི་ལྟར་ཡིན་དགོས་པ་སོགས་སློབ་གསོའ་ི གཞི་རྩའི་ངོ་བོ་དང་ཁ་ཕྱོགས་ལ་འབྲེལ་བའི་གནད་དོན་

རྣམས་ཡིན། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་གི་ཁྱབ་ཁོངས་གཙོ་བོ་ནི། གོང་འཁོད་སློབ་ (3)

ཤོག་ངོས་4

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

གསོ་ལྟ་གྲུབ་རིག་པས་གཏན་ལ་ཕབ་པའི་དམིགས་ཡུལ་དང། ངོ་བོ། ཁ་ཕྱོགས་སོགས་ཇི་ལྟར་ཕན་ནུས་

ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་ལག་ལེན་བསྟར་རྒྱུ་དེ་ཡིན།

གོ་བདེ་བར་བཤད་ན། སློབ་གསོ་ལྟ་གྲུབ་རིག་པས་སློབ་གྲྭ་དང་སློབ་གསོས་བྱ་བ་“ཅི་ཞིག་

བྱ་དགོས་མིན་”གཙོ་བོར་འཛིན་པ་དང༌། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པས་“ཇི་ལྟར་བྱ་དགོས་མིན་

”གཙོ་བོར་འཛིན་པ་ཡིན། དེར་བརྟེན། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པས་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་གཙོ་བོ་

ནི་ཐབས་ལམ་སྐོར་ཡིན་པ་ལས་དམིགས་ཡུལ་སྐོར་མ་ཡིན། དཔེར་ན། སློབ་གསོ་ལྟ་གྲུབ་རིག་པས་སློབ་

མར་མི་དང་མཉམ་གཤིབས་སམ་མཉམ་འབྲེལ་བྱ་བའི་གོམས་གཤིས་བསྐྱེད་བསྲིང་བྱ་དགོས་པའི་ཁ་ ཕྱོགས་གཏན་འབེབས་བྱས་ཡོད་ཚེ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པས་གོམས་གཤིས་འདི་ཉིད་བསྐྱེད་

བསྲིང་བྱེད་ནུས་པའི་ཐབས་ལམ་ཞིག་མཁོ་འདོན་བྱ་དགོས། འོན་ཀྱང༌། གོང་གསལ་རྒྱུ་མཚན་ཁོ་ནར་

བརྟེན་ནས་ང་ཚོས་རིག་ཚན་དེ་གཉིས་ཕན་ཚུན་འབྲེལ་མེད་དོན་གཞན་ནམ། ཕན་ཚུན་ཤུགས་རྐྱེན་

མེད་པ་ཞིག་ཏུ་བལྟ་མི་རུང༌། ལྟ་གྲུབ་སྨྲ་བ་མང་པོ་ཞིག་གི་གཞུང་ལུགས་ནི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་

ཚོད་ལྟ་དང་གྲུབ་འབྲས་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་ཡོད། ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་བཤད་ན། སེམས་ཁམས་ རིག་པས་གསར་དུ་རྙེད་པའི་གྲུབ་དོན་མང་པོ་ཞིག་ལ་བརྟེན་ནས། ལྟ་གྲུབ་སྨྲ་བ་རྣམས་ཀྱི་བཞེད་ཚུལ་

འགྱུར་བ་ཡང་གཏོང་སྲིད། དཔེར་ན། བྱིས་པས་སློབ་སྦྱོང་ཇི་ལྟར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་དམ། བྱིས་པ་འཚར་

ལོངས་ཀྱི་དུས་རིམ་སོ་སོའ་ི ནང་སློབ་སྦྱོང་གི་ནང་དོན་གང་དང་གང་བཞག་ན་འཚམས་མིན་སོགས་ཀྱི་

ཐོག་སེམས་ཁམས་རིག་པས་ལྟ་གྲུབ་སྨྲ་བ་རྣམས་ལ་དོན་དངོས་དང་འཚམས་པའི་སློབ་གསོའ ི་དམིགས་ ཡུལ་གཏན་འབེབས་བྱ་བར་རོགས་འདེགས་བྱ་ཐུབ། དགེ་རྒན་མང་པོ་ཞིག་སློབ་གསོ་ལྟ་གྲུབ་སྨྲ་བ་ཡིན་ ལ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་མཁས་པའང་ཡིན། ཁོང་ཚོས་སློབ་གསོས་ཁ་ཕྱོགས་ཅི་ཞིག་འཛིན་དགོས་པ་

དང༌། ཁ་ཕྱོགས་དང་དམིགས་ཡུལ་དེ་ཇི་ལྟར་བསྒྲུབ་དགོས་པའི་སྐོར་ལའང་བགྲོ་གླེང་དང་ཞིབ་འཇུག་ བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

སེམས་ཁམས་རིག་པས་མིའི་རིགས་ཀྱི་དངོས་ཁམས་ཚན་རིག་ལྟར་ཕྱིའི་འཇིག་རྟེན་དང་བྱ་

དངོས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱ་རྒྱུ་ལས་ལྡོག་སྟེ། གཙོ་བོ་ནང་སེམས་རིག་གི་བྱེད་ནུས་དང༌། ཚད་བཀག བྱུང་ འཕེལ་ཉམས་གསུམ་སོགས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་བརྒྱུད། མིའི་རིགས་ཀྱི་སློབ་གསོའ་ི གཞུང་ལུགས་

ཀྱི་རྨང་གཞི་འཛུགས་སྐྲུན་དང༌། མིའི་རིགས་ཀྱི་འཚར་ལོངས་བདེ་ཐང་དང་འཐུས་ཚང་འབྱུང་ཐབས་

བྱེད་ཀྱི་ཡོད། མིའི་རིགས་དུད་འགྲོ་ལས་ཁྱད་པར་འབྱེད་བྱེད་ཀྱང་མིའི་རྣམ་པར་དཔྱོད་པའི་བློའ་ི ནུས་

པར་བརྟེན་ཡོད། འདས་པའི་མིའི་རིགས་ཀྱི་བྱུང་བ་ལ་ཕྱིར་མིག་བལྟས་ཚེ། ཚན་རྩལ་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ (4)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་5

གོམ་འགྲོས་དང་བསྟུན་སེམས་རིག་ཞིབ་འཇུག་གི་གནས་ཚད་དང་ཞིབ་ཚགས་དང་འཐུས་སྒོ་ཇེ་ཚང་

དུ་འགྲོ་མུས་ཡིན་ལ། དེང་གོ་ལ་ཧྲིལ་པོའ་ི བརྡ་འཕྲིན་འགྲིམ་འགྲུལ་སོགས་ཚན་རིག་གི་འཕེལ་འགྲོས་

དང༌། སྤྱི་ཚོགས་ཁོར་ཡུག་གི་འགྱུར་འགྲོས་དབང་གིས་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་གི་ཁྱབ་ ཁོངས་སྔར་ལས་ཆེ་ཞིང༌། རིག་ཚན་གཞན་ཁག་མང་པོ་ཞིག་དང་འབྲེལ་ཡོད་པས། སེམས་ཁམས་རིག་

པ་ནི་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་བཀོལ་སྤྱོད་དང་ཕན་ནུས་ཆེ་ཞིང༌། འབྲལ་ཐབས་མེད་པའི་རིག་ཚན་གལ་

ཆེན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད།

ས་བཅད་གཉིས་པ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ ངོ་བོ་དང་བྱེད་ནུས།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ངོ་བོ་དང་བྱེད་ནུས་མ་བཤད་གོང༌། ང་ཚོས་སློབ་གསོ་དང་

སློབ་གསོ་ནི་སློབ་མའི་ལུས་སེམས་ཀྱི་འཚར་ལོངས་བདེ་ཐང་དང་འཐུས་ཚང་དུ་གཏོང་བའི་

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་འབྲེལ་བའི་སྐོར་ཤེས་དགོས།

བྱེད་སྒོ་ཞིག་ཡིན་ལ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་སློབ་མའི་ལུས་སེམས་ཀྱི་གནས་སྟངས་སྤྱི་

དང་འཚར་ལོངས་ཀྱི་ཆོས་ཉིད་ལ་ཞིབ་འཇུག་གིས་སློབ་གསོའ་ི ལས་དོན་ལ་གཞོགས་འདེགས་བྱེད་

པའི་ཚན་རིག་ཅིག་ཡིན། སློབ་གསོའ་ི སྤྱི་ཁྱབ་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ནི། སློབ་མའི་ལེགས་ཉེས་འབྱེད་པའི་ རྣམ་དཔྱོད་གོང་མཐོར་གཏོང་རྒྱུ་དང༌། ཀུན་སྤྱོད་ཡ་རབས་ཅན་དུ་བསྒྱུར་རྒྱུ། ནུས་རྩལ་དང་འཇོན་ཐང་

ཡར་རྒྱས་བཏང་བ་ལ་བརྟེན་ནས་བསམ་སྤྱོད་ཀྱི་རང་དབང་ལ་ལོངས་སུ་སྤྱོད་ཐུབ་མཁན་ཞིག་བསྐྲུན་ རྒྱུ་དེ་ཡིན་པ་བཞིན། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་དམིགས་ཡུལ་ཡང་གོང་གི་བྱེད་སྒོ་དང་བརྒྱུད་ རིམ་དེ་དག་གི་གྲུབ་ཆ་དང་བྱེད་ནུས་ལ་ཞིབ་འཇུག་གིས་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་ལམ་ནས་སློབ་གསོའ་ི བྱ་བ་

ལག་ལེན་བསྟར་ཕྱོགས་ལ་དཔྱད་གཞི་དང་ལམ་སྟོན་གྱི་ནུས་པ་འདོན་སྤེལ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། སློབ་གསོ་ནི་

ཤེས་ཡོན་སློབ་སྤེལ་གྱི་ལག་ལེན་བསྟར་བ་ལ་ཟེར་ཞིང༌། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་སློབ་གསོ་

ལག་བསྟར་ཁྲོད་གཞི་འཛིན་ས་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན།

དེར་བརྟེན། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་བྱེད་ནུས་གཙོ་བོ་ནི། སློབ་སྦྱོང་དང་འབྲེལ་བའི་ (5)

ཤོག་ངོས་6

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཆོས་ཉིད་དང་རྒྱུ་རྐྱེན་ཡོད་ཚད་ལ་དབྱེ་ཞིབ་ཀྱིས། སློབ་གསོའ་ི ལག་ལེན་ལ་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་གཞི་རྟེན་ དང༌། ལམ་སྟོན་གྱི་ཆ་ལག་ཏུ་གྱུར་པའི་སློབ་གསོའ་ི འཕྲལ་ཕུགས་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ལེགས་འགྲུབ་ཆེད་ རོགས་འདེགས་བྱེད་པ་དེ་ཡིན།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ངོ་བོའ་ི ཐད་གཤམ་གསལ་ཕྱོགས་འགའ་ལ་གཞི་བཞག་སྟེ་

༡།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་བཀོལ་སྤྱོད་ལ་དམིགས་པའི་ཚན་རིག་ཅིག་ཡིན།

བཤད་ན།

ཚན་རིག་ལ་རང་བྱུང་ཚན་རིག་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་གཉིས་སུ་ཕྱེ་བ་བཞིན། སེམས་ཁམས་

རིག་པ་ཡང་ཚན་རིག་རྐྱང་པ་(Pure

Science)དང་བཀོལ་སྤྱོད་ཚན་རིག་(Applied Science)གཉིས་

སུའང་དབྱེ་ཆོག སྐབས་འདིར་ཚན་རིག་རྐྱང་པ་ནི་གྲངས་དང་དངོས་པོར་བརྟེན་ནས་ཨང་རྩིས་ཀྱི་སྒོ་ ནས་ལན་འདེབས་བྱེད་པ་དང༌། བཀོལ་སྤྱོད་ཚན་རིག་ནི་ཚོད་ལྟ་དང་གཞུང་ལུགས་གཉིས་ཀར་བརྟེན་

ནས་ལན་འདེབས་བྱེད་པ་ཡིན། དེར་བརྟེན་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་རིགས་ཚན་ཕྱི་མར་ གཏོགས་པ་ཡིན།

༢།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་ཅིག་ཡིན།

སློབ་གསོ་ནི་མི་སྒེར་གྱི་བྱེད་སྒོ་ཞིག་ཡིན་ལ། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། སློབ་གསོའ་ི

བྱེད་སྒོ་དང་བརྒྱུད་རིམ་(སྣང་ཚུལ་)ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་རིག་ཚན་ཞིག་ཡིན་པའི་ཆ་ནས། སློབ་ གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ཡང་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་གི་ཆ་ལག་ཏུ་གཏོགས་པ་སྨོས་མ་དགོས། ༣།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་དམིགས་བསལ་ཚན་རིག་ཅིག་ཡིན།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་དེ་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་གི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་སེམས་ཁམས་

རིག་པའི་བྱེ་བྲག་ཅིག་ཡིན་པ་མ་ཟད། དེ་ནི་མིའི་ཤེས་རིག་རྒྱུད་སྤེལ་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ལ་ཞིབ་འཇུག་ བྱས་པ་བརྒྱུད་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་སྤུས་ཚད་གོང་མཐོར་བཏང་སྟེ་སློབ་གསོའ་ི དམིགས་ཡུལ་ལེགས་འགྲུབ་ བྱེད་པའི་ལག་ཆ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་ལ། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་འགྲོ་བ་མིའི་ཤེས་ཡོན་སློབ་སྤེལ་གྱི་ལས་

དོན་ཡར་རྒྱས་སུ་འགྲོ་བར་བསྐུལ་འདེད་གཏོང་ཐུབ་པས། རིག་ཚན་དེར་དམིགས་བསལ་གྱི་བྱེད་ནུས་

དང་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་ཡོད།

(6)

ཤོག་ངོས་7

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

༤།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་འཚར་ལོངས་དང་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་པའི་ཚན་རིག་ཅིག་

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་རྟོག་ཤེས་ཚན་རིག་ (Cognitive

ཡིན།

Science)དང་སློབ ་སྦྱོང་

ཚན་རིག་(Learning Science)གཉིས་ལས་བྱུང་ཞིང༌། རིག་ཚན་དེ་གཉིས་ཀྱིས་སྤྱི་ཚོགས་ཡར་རྒྱས་

ལ་ནུས་པ་ཤུགས་ཆེན་ཐོན་གྱི་ཡོད། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་སློབ་སྟོན་ཇུས་འགོད། སློབ་

གསོ འ་ི ཐབས་རྩལ། སློབ་ཚན་འཆར་འགོད། ཚོགས་སྡེའི་སློབ་སྦྱོང༌། དམིགས་བསལ་སློབ་སྟོན།

འཛིན་ཁང་དོ་དམ་སོགས་ཤེས་ཡོན་སློབ་སྟོན་གྱི་བྱེད་སྒོ་མང་པོ་ཞིག་ལ་ཉམས་ཞིབ་དང་སློབ་སྟོན་ གྱི་ལག་ཆ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན།

ཤེས་ཡོན་སློབ་སྦྱོང་ལ་མཐའ་མེད་པ་ལྟར་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པར་ཡང་གཏིང་མཐའ་

བྲལ་བ་ཞིག་ཡིན་པ་གདོན་མི་ཟ། སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་དར་འཕེལ་ཕྱི་བའི་ཚན་རིག་ཅིག་ཡིན་པ་

བཞིན། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ཡང་འཕེལ་རིམ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཐུང་ཞིང༌། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཤེས་རིག་

འཕེལ་རྒྱས་དང་བསྟུན་མུ་མཐུད་འཐུས་སྒོ་ཇེ་ཚང་དང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པར་འགྱུར་བཞིན་ཡོད།

༥།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་ཤེས་ཡོན་དང་འབྲེལ་བའི་རིག་ཚན་ཞིག་ཡིན།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་དེ་འཕེལ་རྒྱས་འབྱུང་བཞིན་པའི་ཚན་རིག་གསར་པ་ཞིག་ཡིན་

ལ༑ སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་དང་དགོས་མཁོའ་ི དབང་གིས་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ནང་ དོན་དང་རྣམ་པ་ལ་འགྱུར་སྲིད་ནའང༌། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་གི་བརྗོད་གཞི་

གཙོ་བོ་ནི་སློབ་ཁྲིད་དང་སློབ་སྦྱོང་གི་བྱ་བ་གཉིས་ཡིན་ལ། ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་གཙོ་བོ་ནི་སློབ་མ་ཡིན། མདོར་ན་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་འགྲོ་བ་མིའི་ཤེས་ཡོན་སློབ་སྦྱོང་གི་བརྒྱུད་རིམ་དང་ཆོས་

ཉིད་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་བཀོལ་སྤྱོད་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་ཚན་རིག་ཅིག་ཡིན་སྟབས། རིག་ཚན་ གཞན་དང་བསྡུར་ན་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པར་ཤེས་ཡོན་གྱི་གྲུབ་ཆ་ཤས་ཆེར་ལྡན།

༦།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་དེ་རང་བྱུང་ཚན་རིག་དང་དངོས་ཁམས་ཚན་རིག་ལྟ་བུའི་ཚད་

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པས་འགྲོ་བ་མི་རང་ཉིད་ཀྱི་ལུས་ཁམས་དང་སེམས་ཁམས་ཀྱི་བྱེད་

ཐིག་པོ་ཞིག་མིན།

ལས་དང་བརྒྱུད་རིམ་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་བརྒྱུད། མིའི་སློབ་སྦྱོང་གི་བྱེད་སྒོའ་ི སྤུས་ཚད་གོང་མཐོར་ གཏོང་བཞིན་ཡོད། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་དུ་གྱུར་པའི་འགྲོ་བ་མིའི་ལུས་ (7)

ཤོག་ངོས་8

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཁམས་ཀྱི་བྱེད་ལས་ཁག་ཅིག་དང༌། ཁྱད་པར་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་གནས་ལུགས་འཚོལ་ཞིབ་དང་བཀོལ་སྤྱོད་

བྱེད་སྐབས། རྩིས་རིག་དང་རང་བྱུང་ཚན་རིག་ལྟ་བུའི་ཚད་ཐིག་ཡང་དག་ཅིག་འབྱུང་དཀའ། རྒྱུ་མཚན་

ནི། སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་གི་ཡན་ལག་ཏུ་གྱུར་པའི་རིག་ཚན་གང་ཡིན་ཡང༌། མིའི་རྟོག་ཤེས་དང་རིག་ གནས་ལ་འབྲེལ་བའི་ཁོར་ཡུག་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ལས་བྱུང་བའི་ཐོན་འབྲས་ཤིག་ཡིན་སྟབས།

ལུས་སེམས་ཐུན་མོང་གིས་སྤེལ་བའི་བྱེད་ལས་དང་ཆོས་ཉིད་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་སྐབས། ལུས་སེམས་

ལ་ཐེབས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་ཕྲ་མོའ་ི རིགས་དང༌། དེ་དག་གི་བྱེད་ལས་སོགས་ལ་བརྟག་ཞིབ་བྱ་དཀའ་ བས་ན། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཆོས་ཉིད་དང་བཀོལ་ཐབས་མང་པོ་ཞིག་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ མཁན་གང་ཟག་རང་ཉིད་ཀྱིས་ཐབས་མཁས་ངང་སྐབས་བསྟུན་བཀོལ་སྤྱོད་བྱ་རྒྱུ་ལས། ཡོངས་ཁྱབ་སྤྱི་

འགྲོས་ལྟ་བུའི་རིགས་ཤིན་ཏུ་ཉུང་བ་ཡིན།

ས་བཅད་གསུམ་པ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་

ནང་དོན་དང་འཇུག་ཡུལ།

གོང་དུ་བརྗོད་ཟིན་པ་ལྟར། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་ནི་མི་དང་སྲོག་ཆགས་

ཀྱི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་དང་ཆོས་ཉིད་ཡིན་སྟབས། སེམས་ཁམས་བརྒྱུད་རིམ་སོ་སོའ་ི བྱུང་འཕེལ་

དང་བརྒྱུད་རིམ་དུས་རྒྱུན་ང་ཚོས་མཐོང་གསལ་ལ། སེམས་རིག་མཁས་པ་ཚོས་དུས་ཡུན་རིང་པོར་

སྲོག་ཆགས་ཐོག་ཚོད་ལྟ་བྱེད་པ་སྟེ། དཔེར་ན་ཙི་ཙི་དཀར་པོ་དང༌། ཞི་མི། སྤྲ་སོགས་ལ་ལམ་ཁ་འཚོལ་

དུ་འཇུག་པ་སོགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་གོ་སྒྲིག་བྱས་པ་ལ་བརྟེན་ནས། ཁོ་ཚོའི་ཁྱད་ནུས་དང་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་གནས་ སྟངས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པ་ལྟ་བུའོ། །དེ་བཞིན་སྲོག་ཆགས་རྣམས་སྒྲ་དང༌། དབྱིབས། ཁ་དོག དྲི། ཚོར་

བ་སྣ་ཚོགས་སོགས་ལ་ཚོར་ལན་སྤྲོད་ཕྱོགས་ལ་བརྟག་ཞིབ་བྱས་པ་བརྒྱུད་སྲོག་ཆགས་རྣམས་ཕྱི་རོལ་ ཁོར་ཡུག་གི་གནས་སྟངས་མི་འདྲ་བར་ཚོར་ལན་སྤྲོད་ཕྱོགས་དང་ཁོར་ཡུག་ལ་བསྟུན་འགྱུར་གྱི་ནུས་

པ་བྱུང་འཕེལ་གནས་ཚུལ་ལའང་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། སེམས་ཁམས་རིག་པས་མིའི་བྱ་སྤྱོད་(བྱ་སྤྱོད་

ཡོད་ཚད་དངོས་ཤུགས་གང་རུང་གི་སྒོ་ནས་སེམས་ཁམས་ཀྱི་འགུལ་བསྐྱོད་དང་འབྲེལ་བ་ཡིན།)ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་

སྐབས། སྤྱིར་བཏང་སེམས་ཁམས་རིག་པས་མིའི་རིགས་ཀྱིས་རང་གི་ཁོར་ཡུག་ཏུ་བྱུང་བའི་སྣང་ཚུལ་ (8)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་9

སྣ་ཚོགས་ལ་ཚོར་ལན་ཇི་ལྟར་སྤྲོད་ཕྱོགས་སྐོར་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་པ་ཡིན། སྤྱིར་བཏང་ང་ཚོའི་ཁོར་ཡུག་ གི་གནས་སྟངས་དང་སྣང་ཚུལ་མང་ཆེ་བ་ཞིག་ནི་སྣ་འདུས་སམ་མཉམ་བསྲེས་ངང་ཡོད་པས། དེ་ཚོར་

ཚོར་ལན་སྤྲོད་སྟངས་ཀྱང་སེམས་ཁམས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་རྙོག་འཛིང་ལྡན་པ་ཞིག་ཡིན། གནས་སྟངས་

དེ་དག་མི་འབྱུང་སླད། སེམས་རིག་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་རང་ཉིད་ཀྱི་ཚོད་འཛིན་འོག་ཡོད་པའི་ཚོད་ ལྟ་ཁང་གི་ནང་དུ་བརྟག་དཔྱད་གཟབ་ནན་བྱས་ཏེ། སྐབས་དེར་མི་སྒེར་སོ་སོའ་ི ཚོར་ལན་སྤྲོད་ཕྱོགས་

དཔེར་ན་ཚོར་ལན་སྤྲོད་པའི་མགྱོགས་ཚད་དང༌། མིག་གི་རྒྱལ་མོས་འོད་ལྡོག་འཕྲོ་བྱེད་སྟངས། དྲི་ཚོར་ བའི་ཤེས་པའི་རྣོ་ཚད། དོན་མེད་སྒྲ་གདངས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཕྱོགས་སོགས་ལྟ་བུ་ཟིན་ཐོ་ཞིབ་ཕྲ་འགོད་

པའི་སྒོ་ནས་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་སློབ་གསོའ་ི ལས་དོན་ལ་གཞོགས་འདེགས་ཀྱི་ཆ་ལག་ཅིག་

ཡིན་ཞིང༌། རིག་ཚན་འདི་དང་འབྲེལ་བའི་བརྗོད་གཞི་རྒྱ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡོད་ནའང༌། རགས་བསྡུས་ཀྱི་ སྒོ་ནས་འདི་ལྟར་བརྗོད་ཆོག་སྟེ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཁོངས་སུ་སློབ་ཁྲིད་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་

ཡོད་པའི་རྒྱུ་ཆ་སྟེ། མི་དང༌། དངོས་པོ། བྱ་བ། དུས་ཚོད། རིན་ཐང་སོགས་ཡོད་ཚད་འདུས་ཡོད།

འདིར་མི་ཞེས་པ་ནི་སློབ་གསོའ ི་ཡུལ་ལྟེ་བ་དེ་ཡིན་ཞིང༌། དེའི་ཁོངས་གཙོ་བོ་དགེ་རྒན་དང་སློབ་

མ་གཉིས་འདུས་ཡོད། སློབ་མའི་ལུས་དང་སེམས་ཁམས་འཚར་ལོངས་ཀྱི་གནས་སྟངས་དང་ཁྱད་ཆོས་

རྒྱུས་ལོན་བྱས་ན། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་དགེ་རྒན་གྱིས་ཕན་ནུས་ལྡན་པའི་བྱེད་ཐབས་དང་མཐུན་

རྐྱེན་བཀོལ་སྤྱོད་ཐུབ་པ་མ་ཟད། སློབ་མའི་གནས་བབ་དང་འཚམས་པའི་སློབ་ཁྲིད་སྤུས་ལྡན་བྱེད་ཐུབ།

དགེ་རྒན་གྱི་ལས་འགན་དང༌། ཤུགས་རྐྱེན། ཆེད་ལས་དང་འབྲེལ་བའི་ཀུན་སྤྱོད་འཁྱེར་ཕྱོགས་བཅས་ ལེགས་པར་ཤེས་ན། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་སྤུས་ཚད་བཟང་ངན་དང་ཕན་ནུས་ཚང་མིན་དཔྱད་ཞིབ་བྱ་བར་ཕན་ ཐོགས་ཡོད།

དངོས་པོ་ནི། སློབ་གསོའ་ི དངོས་པོའ་ི ཁོར་ཡུག་དང་བརྒྱུད་ལམ་ལ་ཟེར། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་

མའི་སློབ་སྦྱོང་ལ་སྐུལ་འདེད་དང༌། ལམ་སྟོན། རོགས་འདེགས་བྱས་ཏེ། སློབ་ཁྲིད་ལ་ཕན་ནུས་ཆེ་ཤོས་ ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ཤེས་དགོས་ལ་ཁོར་ཡུག་བཀོལ་སྤྱོད་གཏོང་ཕྱོགས་ཀྱང་ཤེས་དགོས།

བྱ་བ་ནི། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་དང༌། སློབ་སྦྱོང་གི་བརྒྱུད་རིམ། དྲན་ཤེས། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་

ཐབས་ཇུས་དང་རྣམ་པ། ཐབས་རྩལ། འཛིན་ཁང་དོ་དམ། སློབ་སྦྱོང་ནུས་པ་དང་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གྲུབ་ འབྲས་གདེང་འཇོག་སོགས་ལ་ཟེར།

དུས་ཚོད་ནི། དུས་ཚོད་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་དང་དུས་རབས་ཀྱི་འགྲོ་ཕྱོགས་ལ་ཟེར། འདས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ (9)

ཤོག་ངོས་10

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

དང༌། ད་ལྟའི་གནས་སྟངས་གསལ་པོར་ཤེས་པའི་སྒོ་ནས་མ་འོངས་པའི་ཕུགས་བསམ་འཛུགས་ཐུབ་ན།

སློབ་སྦྱོང་དང་མི་ཚེའི་བརྒྱུད་རིམ། དུས་རབས་ཀྱི་འགྲོ་ཕྱོགས་བཅས་དང་ལྷན་དུ་དོན་སྙིང་ལྡན་པའི་སྒོ་

ནས་གོམ་བགྲོད་བྱེད་ཐུབ།

རིན་ཐང་ནི། ཕན་ཐོགས་ལྡན་པའི་གནས་ཚད་ལ་ཟེར། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་ལ་གདེང་

འཇོག་སྐབས་སློབ་མའི་སྦྱངས་འབྲས་ཁོ་ནའི་རིན་ཐང་ཙམ་མ་ཡིན་པར། གང་བསླབས་པ་དེས་མི་

སྒེར་དང༌། སྤྱི་ཚོགས། རྒྱལ་ཁབ་བཅས་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་དང་དགོས་མཁོ་སྐོང་བའི་ལེགས་སྐྱེས་ཀྱི་ གནས་ཚད་ལ་བལྟ་དགོས། དེ་བས། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ནང་དོན་དང་ཁྱབ་ཚད་ཧ་ ཅང་རྒྱ་ཆེའ།ོ །

འདི་ལྟར་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་ནང་དོན་གྱི་ཁྱབ་ཁོངས་སུ། དེབ་འདིར་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་

པའི་ནང་དོན་རྣམས་སྡེ་ཚན་རགས་པ་དྲུག་ཏུ་དབྱེ་རྒྱུ་དང༌། སྡེ་ཚན་སོ་སོ་རིམ་པ་བཞིན་ལེའུ་རེ་རེའི་ ནང་ངོ་སྤྲོད་བྱ་རྒྱུ་ཡིན།

སྡེ་ཚན་དྲུག་ནི། ༡།

སློབ་མའི་ལུས་སེམས་ཁམས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་དེར་གདེང་འཇོག

༣།

སློབ་སྦྱོང་དང་དྲན་ཤེས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ལ་དཔྱད་པ།

༢། ༤།

༥། ༦།

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་འདེམས་སྒྲུག་དང་འགྲེལ་བརྗོད།

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དབྱེ་བ་དང༌། ཐབས་ཇུས། ཐབས་རྩལ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཕན་ནུས་གོང་མཐོར་གཏོང་

སྟངས།

སློབ་སྦྱོང་གི་ནུས་པར་ཚད་འཇལ་དང་སློབ་མ་བྱེ་བྲག་པའི་ཁྱད་པར་ལ་བསྟུན་ཐབས།

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་ལ་གདེང་འཇོག་དང་གྲུབ་འབྲས་སྙན་ཐོར་འགོད་སྟངས་བཅས་སོ། །

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་ནི་མིའི་རིགས་ཀྱིས་ཤེས་ཡོན་བརྒྱུད་སྤྲོད་

དམ་ཤེས་རྟོགས་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་དང༌། ཐབས་ལམ་སྐོར་ཡིན་ལ། དེ་དག་ལས་གཙོ་ཆེ་ཤོས་ནི་བྱིས་

པའི་འཚར་ལོངས་དང་འཕེལ་རྒྱས་སྐོར་ལ་དམིགས་བསལ་གྱིས་ཐུགས་སྣང་བྱེད། སློབ་གསོ་སེམས་

ཁམས་རིག་པ་ནི་སྤྱིར་བཏང་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ནང་ཚན་ཞིག་ཡིན་པས། དེའི་གཞི་རྩའི་གཞུང་ ལུགས་དང་རྣམ་གཞག་ཀྱང་སྤྱིར་བཏང་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་གཞི་རྩར་བཟུང་ཡོད། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པས་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་ནི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་ཡོད་ཚད་མ་ཡིན་ (10)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་11

པར་ཆེད་གཉེར་གྱིས་སློབ་གསོའ་ི སྣང་ཚུལ་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པ་སྟེ། དར་མར་མ་གྱུར་གོང་གི་བྱིས་པ་

དང་ན་གཞོན་རྣམས་ཀྱི་ལུས་སེམས་འཚར་ལོངས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་དང་ཁྱད་ཆོས། ལྷག་པར་དུ་ཁོང་ཚོས་ སློབ་སྦྱོང་དང་ཕྱི་ཡུལ་ལ་བསྟུན་འགྱུར་བྱེད་སྟངས་(སློབ་གྲྭ་དང་འཚོ་བའི་ཁྲོད་གནས་སྟངས་མི་འདྲ་བར་ཚོར་

ལན་ཇི་ལྟར་སྤྲོད་ཕྱོགས་)ཀྱི་དོན་དངོས་དང་ཆོས་ཉིད་ལ་ཐུགས་སྣང་ཆེན་པོ་བྱེད། འོན་ཀྱང་སློབ་གསོ་ནི་

མིའི་རིགས་ཀྱི་ཆེས་རྙོག་འཛིང་ཆེ་བའི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་འགུལ་བསྐྱོད་ཅིག་ཡིན་པ་དང། སློབ་གསོ་ དང་འབྲེལ་ཆགས་ཕྱི་ནང་གི་གནད་དོན་མཐའ་ཡས་པ་ཞིག་ཡོད་སྟབས། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་ པའི་ཞིབ་འཇུག་གི་ཁྱབ་ཁོངས་སུའང་བྱིས་པའི་སེམས་ཁམས་རིག་པ། ན་གཞོན་སེམས་ཁམས་རིག་

པ༑ སློབ་སྦྱོང་སེམས་ཁམས་རིག་པ། ནད་བརྟག་སེམས་ཁམས་རིག་པ། ཚུལ་འགྱུར་སེམས་ཁམས་རིག་

པ༑ སེམས་ཁམས་ཀྱི་འཕྲོད་བསྟེན་དང་སྤྱི་ཚོགས་སེམས་ཁམས་རིག་པ་སོགས་ནང་ཚན་མང་པོ་ཞིག་ འདུས་ཡོད། དེར་བརྟེན། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ནང་སྤྱིར་བཏང་སེམས་ཁམས་རིག་པའམ་ སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ནང་ཚན་གཞན་དག་གི་གཞུང་ལུགས་དང་རྣམ་གཞག་སྤྱོད་ཁྱབ་ཧ་ཅང་ཆེ།

ཉེ་བའི་ལོ་ཤས་རིང༌། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ནང་དོན་སྔར་བས་ཕུན་སུམ་ཇེ་ཚོགས་

སུ་གྱུར་ཡོད། དཔེར་ན། ཡི་གེ་ཀློག་འདོན་དང༌། སྦྱོར་ཀློག་བྱེད་ཐབས། རྩིས་རྒྱག་བཅས་སློབ་གྲྭའི་ བསླབ་གཞི་གཞན་དག་དང་འབྲེལ་བའི་ཞིབ་འཇུག་གི་ནང་དོན་མང་པོ་ཞིག་གསར་དུ་བྱུང་ཡོད་ལ། ཟུར་ཁྲིད་དང༌། སྦྱོང་བརྡར། སྨན་བཅོས་སོགས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཡར་རྒྱས་དང་དེ་དག་ལ་གདེང་འཇོག་

བྱེད་སྟངས། རྒྱུན་ལྡན་མ་ཡིན་པའི་བྱིས་པའི་སེམས་ཁམས་དང༌། སློབ་གྲྭ་དང་འཛིན་ཁང་གི་སྤྱི་ཚོགས་

སེམས་ཁམས་དང་རྙོག་འཛིང་ལྡན་པའི་སློབ་གསོའ་ི མཇུག་འབྲས་ལ་ཚད་འཇལ་སྟངས་བཅས་ཀྱི་ཐད་ འཕེལ་རྒྱས་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད། གནད་དོན་འདི་དག་ནི། སྤྱིར་བཏང་སེམས་ཁམས་རིག་པས་དོ་སྣང་མ་ བྱུང་བའི་གྲས་ཡིན། དེར་བརྟེན། ཉེ་རབས་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པས་སྤྱིར་བཏང་སེམས་ཁམས་ རིག་པ་འཕེལ་རྒྱས་ཐད་བྱས་རྗེས་ཆེན་པོ་བཞག་ཡོད་ལ། བྱས་རྗེས་དེ་ནི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་

པས་བཀོལ་སྤྱོད་ཀྱི་རིན་ཐང་ལྡན་པའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་བྱས་རྗེས་བཞག་ཡོད་པ་དེ་དང་བསྡུར་ན་

མི་དམན་པ་ཞིག་ཡིན་ཞེས་བརྗོད་ཆོག སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཁོངས་སུ་གོང་གསལ་སྤྱིར་

བཏང་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ནང་དོན་འདེམས་སྒྲུག་བྱས་ཡོད་པ་མ་ཟད། སྤྱི་ཚོགས་རིག་པ་དང༌།

འགྲོ་བ་མིའི་རིག་པ། གསོ་བ་རིག་པ། དབང་རྩ་རིག་པ། སྐྱེ་དངོས་རིག་པ་སོགས་དང་འབྲེལ་བའི་ནང་ དོན་མང་པོ་ཞིག་འདུས་ཡོད།

མདོར་ན། སྤྱིར་བཏང་སེམས་ཁམས་རིག་པ་དང་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་དབར་སྤྱི་དང་ (11)

ཤོག་ངོས་12

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

བྱེ་བྲག་གི་འབྲེལ་བ་ཡོད་ནའང༌། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ནང་དོན་ནི་སྤྱིར་བཏང་སེམས་ཁམས་ རིག་པའི་ནང་ཚན་མང་དག་ཅིག་ལས་བདམས་ཡོད་པས། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་རིག་གནས་

ཚན་ཁག་མང་པོ་སྣ་འདྲེས་ཀྱི་རིག་ཚན་ཞིག་ཡིན་ལ། རང་བྱུང་ཚན་རིག་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་གཉིས་ ཀའི་ཆ་ཤས་འདྲེས་པའི་རིག་ཚན་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་ཞིག་ཡིན་ཞེས་བརྗོད་ཆོག།

ས་བཅད་བཞི་པ། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་

ནང་ཚན་ནམ་དབྱེ་བ།

ཕྱི་ལོ་༡༨༧༩ ལོར་འཇར་མན་ནང་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ཐོག་མར་དབུ་བརྙེས་པ་ནས་བཟུང་

ད་བར་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་གི་ཁྱབ་ཁོངས་དང༌། ཐབས་ལམ། སྤྱོད་སྒོ། ནང་ཚན་གྱེས་

སྟངས་སོགས་ལ་འཕེལ་རྒྱས་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ནང་ཚན་རྣམས་རོབ་རྩིས་ སུ་བརྒྱ་ལྷག་ཡོད་པར་བཤད། ནང་ཚན་འདི་དག་ནི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་དང་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་

པོའ་ི དགའ་ཕྱོགས་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་ཞིང༌། ནང་ཚན་སོ་སོ་ཡན་ལག་དང་ཉིང་ལག་གང་ཡིན་ཡོངས་

ཁྱབ་དབྱེ་སྲོལ་གསལ་པོ་ཞིག་ཟུར་དུ་བྱུང་མེད་ཀྱང། ཨ་རིའི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་མཐུན་ཚོགས་ (American Psychological Association,

སྟབས་བསྡུས་སུ་APA )ཀྱིས་སེམས་ཁམས་རིག་པར་ནང་

ཚན་ལྔ་བཅུར་ཕྱེ་ཡོད། སེམས་ཁམས་རིག་པ་ལ་གཞུང་ལུགས་དང་ལག་ལེན་གཉིས་ཀྱི་སྒོ་ནས་དབྱེ་ ན་སྤྱིར་བཏང་སེམས་ཁམས་རིག་པའམ་གཞུང་ལུགས་སེམས་ཁམས་རིག་པ་(Theoretical

ogy)དང༌།

བཀོལ་སྤྱོད་སེམས་ཁམས་རིག་པ་(Applied

Psychol-

Psychology)བཅས་དབྱེ་བ་ཆེན་པོ་གཉིས་

སུ་དབྱེ་བའམ། རྨང་གཞི་སེམས་ཁམས་རིག་པ་དང། བཀོལ་སྤྱོད་སེམས་ཁམས་རིག་པ། སྤྱིར་བཏང་

སེམས་ཁམས་རིག་པ་བཅས་རིགས་གསུམ་ལ་དབྱེ་བ། ཡང་ན། སྤྱིར་བཏང་སེམས་ཁམས་རིག་པ་དང།

བྱེ་བྲག་སེམས་ཁམས་རིག་པ།(Individual Psychology) སྤྱི་ཚོགས་སེམས་ཁམས་རིག་པ་(Soial Psy-

chology)བཅས་དབྱེ་བ་གསུམ་དུ་དབྱེ་བ་སོགས་ཡོད།

བྱེ་བྲག་སེམས་ཁམས་རིག་པ་དང་སྤྱི་ཚོགས་

སེམས་ཁམས་རིག་པ་གཉིས་སྤྱིར་བཏང་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་རྨང་གཞིའི་ཐོག་གྲུབ་ཡོད། གཤམ་དུ་ གོང་གསལ་སོ་སོའ་ི ནང་ཚན་གཙོ་བོ་ཁག་ཅིག་དཔེ་མཚོན་དུ་བཀོད་ན། (12)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

སྤྱིར་བཏང་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ནང་ཚན་ནི། ༡།

ཚོར་ཤེས་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

༣།

བསམ་གཞིགས་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

༢། ༤།

༥། ༦།

དྲན་ཤེས་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཡིད་འགྱུར་སེམས་ཁམས་རིག་པ། མི་གཤིས་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

འཇོན་ཐང་སེམས་ཁམས་རིག་པ་སོགས་ཡོད།

བྱེ་བྲག་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ནང་ཚན་ནི། ༡།

ལུས་ཁམས་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

༢།

རྒས་འཁོགས་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

༤།

བྱིས་པའི་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

༣། ༥།

འཕེལ་རྒྱས་སེམས་ཁམས་རིག་པ། ན་གཞོན་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

༦།

དར་མའི་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

༨།

སྲོག་ཆགས་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

༧། ༩།

དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་སེམས་ཁམས་རིག་པ། དབང་རྩ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་སོགས་ལྟ་བུའོ། །

སྤྱི་ཚོགས་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ནང་ཚན་ནི། ༡།

དྲིལ་བསྒྲགས་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

༢།

སྲིད་དོན་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

༤།

བཟོ་ལས་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

༣། ༥། ༦།

༧།

དོ་དམ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལུས་རྩལ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

དམག་དོན་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཉེས་གསོག་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

(13)

ཤོག་ངོས་13

ཤོག་ངོས་14

༨།

༩།

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཚོང་ལས་སེམས་ཁམས་རིག་པ་སོགས་ལྟ་བུའོ། །

དེ་ལྟར་ཚོགས་སྡེ་ཆེ་ཆུང་དང་རྣམ་པ་ཇི་སྙེད་པ། འགྲིམ་འགྲུལ་དང་སྨན་བཅོས་སོགས་ལས་

རིགས་འདྲ་མིན་ལ་དམིགས་པའི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ནང་ཚན་ཧ་ཅང་མང་པོ་ཡོད། དེར་བརྟེན།

སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་བྱུང་ཡུན་རིང་ཞིང་ལོ་རྒྱུས་ཐུང་བའི་རིག་ཚན་ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད། རང་རྐྱ་ འཕེར་ཞིང་ཡན་ལག་འབྲེལ་བའི་རིག་ཚན་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། སེམས་ཁམས་རིག་པ་ཐོག་མར་མཚན་

ཉིད་རིག་པའམ་ལྟ་གྲུབ་རིག་པ་དང་འབྲེལ་ཞིང༌། དེ་ནས་ལུས་ཁམས་རིག་པ་དང༌། བྱུང་འཕེལ་རིག་ པ༑ ཚན་རྩིས་དང་རྫས་འགྱུར། སྤྱི་ཚོགས་རིག་པ། མིའི་རིགས་རིག་པ་སོགས་ལ་འབྲེལ་འདྲིས་ཆེ་བ་

མ་ཟད། གསར་དུ་དར་བའི་བརྡ་འཕྲིན་རིག་པ་དང༌། མ་ལག་རིག་པ། ཆ་རྡུལ་སྐྱེ་དངོས་རིག་པ། རྒྱུད་ འཛིན་རིག་པ་སོགས་དང་གཞི་གཅིག་ཏུ་འབྲེལ་ནས་ཡོད། དེར་བརྟེན། མིའི་རིགས་ཀྱི་སེམས་ཁམས་

ཀྱི་གནས་ལུགས་རྟོགས་པར་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་ཉག་ཅིག་ནི། རིག་ཚན་མང་པོ་ཞིག་ལ་སློབ་སྦྱོང་ མཐིལ་ཕྱིན་པ་བྱ་དགོས་པ་དེའ།ོ །

སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་པ་རྣམས་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་གི་དགའ་ཁ་འཁྱེར་ཕྱོགས་དང༌། ད་

བར་དེའི་སྐོར་གྱི་ཤེས་བྱ་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བ་ཞིག་བསགས་ཉར་ཐུབ་པའི་འབྲས་བུར། དེང་རབས་ཀྱི་སེམས་

ཁམས་རིག་པ་ཡང་དེང་རབས་གསོ་བ་རིག་པ་སོགས་ཆེད་ལས་རིག་ཚན་གཞན་ལྟར་ནང་ཚན་གྱི་ ལས་བགོས་ཞིབ་ཅིང་ཆེད་ལས་ཀྱི་གནས་ཚད་ཧ་ཅང་མཐོ།

ཨ་རི་ལྟ་བུ་མཚོན་ན། ཨ་རིའི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་མཐུན་ཚོགས་(APA)ཞེས་པ་ནི་ཆེད་

ལས་མཁས་པས་གྲུབ་པའི་ཚོགས་སྡེ་དེའི་ནང༌།(མཆན། ཚོགས་མི་ཡི་ཆ་རྐྱེན་དུ་དམའ་མཐར་སེམས་ཁམས་

རིག་པའི་འབྲེལ་ཡོད་བརྗོད་གཞིའི་ཐོག་འབུམ་རམས་པའམ་ཌོག་ཊར་(Doctrine)གྱི་གནས་ཚད་དགོས། འོན་ཀྱང། ཤེས་

ཚད་ལག་འཁྱེར་མེད་ཀྱང་བྱས་རྗེས་མངོན་གསལ་ཅན་ལ་ཡང་དམིགས་བསལ་ཡོད་ལ། ལོ་མང་རིང་སེམས་ཁམས་

རིག་པ་དང་འབྲེལ་བའི་ལས་དོན་གྱི་ཉམས་མྱོང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡོད་མཁན་གང་མང་ཞིག་ཚོགས་མི་དངོས་གཞི་ མ་ཡིན་པའི་སྒོ་ནས་འཛུལ་ཞུགས་བྱས་ཏེ་རིམ་གྱིས་ཚོགས་མི་ངོ་མར་འགྱུར་བར་འབད་རྩོལ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།) ཕྱི་ལོ་

༡༩༩༢ ལོ་མཇུག་ཏུ་ཁྱོན་བསྡོམས་ཚོགས་མི་ཆིག་འབུམ་ཉིས་ཁྲི་ལྷག་ཡོད་ཅིང༌། ཚོགས་མི་དེ་དག་

རང་གི་དགའ་མོས་དང་ལས་ཆེད་ལ་བརྟེན་ནས་ནང་གསེས་སྡེ་ཚན་ (Division)བཞི་བཅུ་ལྷག་ཏུ་

གྱེས་ཡོད། ཚོ་ཁག་དེ་དག་ལས་ཁ་ཤས་སུ་ཚོགས་མི་སྟོང་ཕྲག་དུ་མ་ཡོད་ལ། ཁ་ཤས་ལ་ཚོགས་མི་ བཞི་བརྒྱ་ལྔ་བརྒྱ་ཡོད། ཡང་ཁ་ཤས་དུས་གཅིག་ཏུ་ཚོ་ཁག་གཉིས་གསུམ་ནང་ཞུགས་ཡོད། (14)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་15

དེར་བརྟེན། མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ལས་འགུལ་འཁྲུག་ཆ་ཇེ་དོད་དང༌། ཤེས་ཡོན་གྱི་ཁྱབ་ཚད་དང་

གཏིང་ཚད་གཞི་རྒྱ་ཇེ་ཆེར་སོང་བ་དང་ཆབས་ཅིག་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ནང་དོན་དང༌། ནང་ཚན། ཟབ་ཚད་བཅས་ཕྱོགས་ཇི་སྙེད་ནས་སྔར་བས་ཇེ་ཞིབ་དང༌། ཇེ་རྒྱས། ཇེ་ཟབ་བཅས་ཀྱི་ཕྱོགས་སུ་འཕེལ་

རྒྱས་འགྲོ་རྒྱུ་ཆོས་ཉིད་ཡིན། གཤམ་དུ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ནང་ཚན་གཙོ་ཆེ་བ་འགའ་ཞིག་ངོ་སྤྲོད་ གནད་བསྡུས་ཙམ་བྱས་ཡོད། ༡།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ། (Educational Psychology)

སློ བ ་གསོ ་ སེ མ ས་ཁམས་རི ག ་པས་དོ ་ སྣང་བྱ་ཡུལ་ནི ་ཤེ ས ་ཡོ ན ་སློ བ ་གསོ ་ དང་འབྲེ ལ ་བའི ་

སེམས་ཁམས་ཀྱི་སྐོར་ཏེ། ཁྱད་པར་དུ་སློབ་སྦྱོང་དང༌། ཚོད་བགམ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་རྩལ་སོགས་ ལ་འབྲེལ་བའི་གནད་དོན་ཁག་ཡིན། གཞན་ཡང༌། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་བ་རྣམས་ཀྱིས་

སེམས་ཁམས་རིག་པ་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་ལ། སློབ་གསོ་དང་འབྲེལ་བའི་དགེ་ལས་ལ་སྦྱོང་བརྡར་སྤྲོད་པ་

སོགས་ཀྱི་ལས་དོན་བྱེད། སློབ་གྲྭའི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྐབས་སུ་སློབ་མའི་རིག་སྟོབས་དང་སློབ་ སྦྱོང་གི་ནུས་པ་ཚད་འཇལ་དང་ངོས་འཛིན། གཞི་རིམ་འོག་མ་དང་བར་མའི་སློབ་མའི་སློབ་སྦྱོང་གི་

ཀུན་སློང་དང༌། མི་གཤིས། སྤྱི་ཚོགས་དང་སློབ་སྦྱོང་ཐོག་གི་དཀའ་ངལ་རྒྱུས་ལོན་བྱས་ཏེ། འཛིན་གྲྭའི་

དགེ་རྒན་ལ་གནད་དོན་འདི་དག་ཐད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་མཁོ་འདོན་བྱེད། ཕྱོགས་གཅིག་ནས་བལྟས་

ན༑ སློབ་གྲྭའི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་མཁས་པ་ནི་སློབ་སྟོན་(Counselling)སེམས་ཁམས་རིག་པའི་

མཁས་པ་དང་འདྲ་ཞིང༌། སློབ་གྲྭའི་ནང་སློབ་མ་སོ་སོར་ལོགས་སུ་རོགས་འདེགས་བྱེད་མོད། འོན་

ཀྱང༌། ཅུང་ཚབས་ཆེ་བའི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་དཀའ་རྙོག་རིགས་འཕྲད་སྐབས། སློབ་གྲྭའི་སེམས་ཁམས་ རི ག ་པའི ་ ཆེ ད ་ལས་པ་གཞན་དག་གི ་ རོ ག ས་འདེ ག ས་ལ་བརྟེ ན ་པ་མ་གཏོ ག ས། ཐད་ཀར་བཅོ ས ་ ཐབས་བྱ་རྒྱུ་ལས་དོན་གཙོ་བོར་བཟུང་མེད།

༢།

འཕེལ་རྒྱས་སེམས་ཁམས་རིག་པ།(Developmental Psychology)

རྒྱུན་སྲོལ་གྱི་ཐོག་ནས་བཤད་ན། འཕེལ་རྒྱས་སེམས་ཁམས་རིག་པས་བྱིས་པའི་འཚར་ལོངས་

ཐོག་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པ་ཡིན་མོད། འོན་ཀྱང༌། ཉེ་བའི་དུས་ཡུན་རིང་ན་གཞོན་དང༌། དར་མ། རྒས་ འཁོགས་བཅས་ཀྱི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་གནད་དོན་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱ་རྒྱུར་ཡང་དོ་སྣང་ཤུགས་ཆེ་རུ་འགྲོ་

བཞིན་ཡོད་པས། འཕེལ་རྒྱས་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་མི་ཚེའི་བརྒྱུད་རིམ་ཧྲིལ་པོའ་ི འཕེལ་འགྲིབ་ཀྱི་ གནས་སྟངས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་ཚན་རིག་ཅིག་ཡིན། ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་དེ་དག་རེ་རེ་ལ་ཡང༌། (15)

ཤོག་ངོས་16

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

འཚར་ལོངས་སམ་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་གཞི་རྩ་ཆགས་སྟངས། གང་ཟག་(འདིའི་ཁོངས་སེམས་ལྡན་གྱི་སྲོག་ཆགས་

ཚང་མ་ཚུད་དགོས།)བྱེ་བྲག་པ་སོ་སོའ་ི ཁྱད་པར། བྱ་སྤྱོད་མི་འདྲ་བ་ཁག་གི་འཕེལ་རིམ། རྟོག་ཤེས་ཀྱི་

བརྒྱུད་རིམ། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད། མི་གཤིས་འཕེལ་རྒྱས། འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དུས་རིམ་སོ་སོར་བསྟུན་ཐབས་

ཀྱི་གནད་དོན་སོགས་ནང་ཚན་མང་པོར་ཕྱེ་སྟེ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད། བྱིས་པའི་སེམས་ཁམས་རིག་པ་དང༌།

ན་གཞོན་སེམས་ཁམས་རིག་པ། རྒས་འཁོགས་སེམས་ཁམས་རིག་པ་(Psychology of Aging)བཅས་ནི་ འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དུས་རིམ་གང་ཞིག་རྩལ་དུ་བཏོན་ནས་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ཞིག་ཡིན།

༣།

ཚོད་ལྟའི་སེམས་ཁམས་རིག་པ། (Experimental Psychology)

འདི་ནི་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་གཞི་རྩའི་ཆོས་ཉིད་དང་རྒྱུ་རྐྱེན་ཐོག་ཞིབ་འཇུག་བྱ་རྒྱུ་གཙོ་བོར་འཛིན་པ་

མ་གཏོགས། དངོས་ཡོད་ཀྱི་བཀོལ་སྤྱོད་ཐད་དོ་སྣང་དེ་ཙམ་མི་བྱེད། ཚོར་བ་དང༌། ཤེས་པ། སློབ་སྦྱོང༌།

དྲན་པ། ཀུན་སློང༌། ཡིད་(སྣང་ཁམས་)ཀྱི་འགྱུར་བ་སོགས་བྱ་སྤྱོད་ཡོད་ཚད་ཀྱི་ལུས་ཁམས་ཀྱི་གཞི་རྩའི་

བྱེད་ལས་དང་གནས་ལུགས་ཤེས་པར་བྱ་རྒྱུ་ནི། ཚོད་ལྟའི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་

གཙོ་བོ་དག་ཡིན། ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་མི་འདྲ་བར་བརྟེན་ནས་ཚོད་ལྟའི་སེམས་ཁམས་རིག་པ་དེ་མིའི་ རིགས་ཚོད་ལྟའི་སེམས་ཁམས་རིག་པ་དང༌། སྲོག་ཆགས་ཚོད་ལྟའི་སེམས་ཁམས་རིག་པ་བཅས་ཀྱི་

དབྱེ་བ་ཡོད། སྲོག་ཆགས་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་གཙོ་བོ་རྣམས་ནི་ཙི་ཙི་དཀར་

པོ་དང༌། ཁྱི། ཕུག་རོན། ཞི་མི། སྤྲ་རིགས་སོགས་ཡིན་ཞིང༌། དེ་དག་གི་སློབ་སྦྱོང་གི་བརྒྱུད་རིམ་ཐད་

ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པ་མང་དུ་མཐོང༌། དོན་དངོས་ཐོག་སློབ་སྦྱོང་གི་བྱ་བའི་གཞུང་ལུགས་མང་པོ་ཞིག་ནི། ཐོག་མར་སྲོག་ཆགས་ཐོག་ཚོད་ལྟ་བྱས་པ་གཞི་རྩར་བཟུང་བའི་ཐོག་རིམ་གྱིས་བྱུང༌། ཚོད་ལྟའི་སེམས་ ཁམས་རིག་པས་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་དུ་གྱུར་པའི་བྱ་སྤྱོད་ནི་ཆེས་གཞི་རྩ་དང་རིན་ཐང་ཅན་ཡིན་

སྟབས། འདི་ནས་བྱུང་བའི་ཤེས་བྱ་རྣམས་སེམས་ཁམས་རིག་པ་གཞན་དག་རྒྱུས་ལོན་ཡོང་བར་ཧ་ཅང་ དགོས་ངེས་སུ་གྱུར་ཡོད།

༤།

ལུས་ཕུང་སེམས་ཁམས་རིག་པ། (Physiological Psychology)

འདིར་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་གཞི་རྩར་གྱུར་པའི་ལུས་ཁམས་ཀྱི་གནས་ལུགས་གཙོ་བོར་འཛིན་པ་ཡིན།

དེ་ཡང་བྱ་སྤྱོད་དང་ལུས་ཕུང་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་དང༌། ཁྱད་པར་དུ་ཀླད་པ་དང༌། དབང་རྩའི་མ་

ལག ཟགས་ཐོན་ནང་མ་(Endocrine)སོགས་ཀྱིས་བྱ་སྤྱོད་སྤྱི་དང༌། ལྷག་པར་ཀུན་སློང་དང་ཡིད་

འགྱུར་ཐོག་ཤུགས་རྐྱེན་ཇི་ཐེབས་སྐོར་ཞིབ་འཇུག་གི་གཙོ་གནད་དུ་བཟུང་ཡོད། ཉེ་བའི་ལོ་ཤས་ནང་ (16)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་17

ལུས་ཁམས་སེམས་ཁམས་རིག་པས་སློབ་སྦྱོང་དང་དྲན་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་དངོས་རྫས་འགྱུར།(Biochemical

reactions)

གཉིད་དང་རྨི་ལམ་སོགས་ཀྱི་ལུས་ཁམས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ལའང་ཞིབ་འཇུག་མང་དུ་བྱེད་

ཀྱིན་ཡོད། ལུས་ཕུང་སེམས་ཁམས་རིག་པ་དང་སྐྱེ་དངོས་རིག་པའི་དབར་འབྲེལ་བ་ཧ་ཅང་དམ་

པར་བརྟེན། སྐབས་འགར་སྐྱེ་དངོས་སེམས་ཁམས་རིག་པ་(Biopsychology)དང༌། སེམས་ཁམས་སྐྱེ་

ཁམས་རིག་པ་(Psychobiology)ཞེས་ཀྱང་འབོད། ལུས་ཕུང་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ནང་དུའང་ཞིབ་

འཇུག་བྱ་ཡུལ་གཙོ་ཕལ་གྱི་དབང་གིས་ནང་ཚན་དུ་མར་ཕྱེ་ཡོད། དཔེར་ན། བྱ་སྤྱོད་རྒྱུད་འཛིན་

(Behavior Genetics)རི ག ་པ་ནི ་ རྒྱུད་འཛི ན ་གྱི ་ རྒྱུ་རྐྱེ ན ་དང་རྒྱུན་ལྡན་ནམ་རྒྱུན་ལྡན་མ་ཡི ན ་པའི ་

བྱ་སྤྱོད་དབར་གྱི་འབྲེལ་བར་ཆེད་གཉེར་གྱིས་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་ལ། སེམས་ཁམས་སྨན་རྫས་རིག་པ་ (Psychopharmacology)ནི་རྫས་འགྱུར་གྱི་སྨན་རྫས་སྣ་ཚོགས་ཀྱིས་བྱ་སྤྱོད་ལ་བྱེད་ནུས་ཇི་ཐོན་གཙོ་

བོར་བཟུང་སྟེ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་དོ། །

༥།

སྤྱི་ཚོགས་སེམས་ཁམས་རིག་པ། (Social Psychology)

འདིའི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་ནི་མི་སྒེར་གྱིས་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་ལྟོས་འབྲེལ་གྱི་བྱེད་ནུས་དང་ངོ་

བོར་ཞིབ་འཇུག་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན། སྐབས་འདིར། མི་སྒེར་ཞིག་ཚོགས་སྡེའི་ཁྲོད་གནས་སྐབས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་ དང༌། མི་སྒེར་གྱིས་མི་ཁག་ཅིག་གི་བྱ་སྤྱོད་ཐོག་ཤུགས་རྐྱེན་ཅི་ཞིག་ཇི་ལྟར་གཏོང་ནུས་པའི་སྐོར་སོགས་

ཡིན། མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་དེ་དཔེར་ན། ཕར་རྒོལ་དང༌། མིའི་འབྲེལ་ལམ་དབར་ཕན་ཚུན་ཡིད་

འཕྲོག་པ། ངོས་ལེན་བྱེད་པ། འགྲན་བསྡུར། ཕྲག་དོག་སོགས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་དང་འབྲེལ་བའི་སེམས་ཁམས་

ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་སྐོར་ནི་སྤྱི་ཚོགས་སེམས་རིག་ཞིབ་འཇུག་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཐུགས་སྣང་བྱ་ཡུལ་རིགས་ཡིན། དེ་ ཙམ་མ་ཟད་ད་དུང་མི་སྒེར་གྱི་བྱ་དངོས་ཐོག་རྣམ་འགྱུར་དང་བག་ཆགས་ཀྱི་བྱུང་རིམ་དང་འཕོ་འགྱུར།

མི་མང་ཁྲོད་བསམ་ཤོག་བསྡུ་རུབ་བྱེད་པའི་ཐབས་རྩལ་གོང་སྤེལ་དང་བསྒྱུར་བཅོས་སོགས་ཀྱི་ཐད་ བྱས་རྗེས་མི་དམན་པ་བཞག་ཡོད། ༦།

སེམས་ཁམས་ཚད་འཇལ་རིག་པ། (Psychometrics)

འདིར་གྲངས་ཚད་སེམས་ཁམས་རིག་པ་(Quantitative Psychology)ཡང་ཟེར། སེམས་ཁམས་

ཚད་འཇལ་རིག་པའི་ནང་སེམས་ཁམས་ཚོད་བགམ་གྱི་གཞུང་ལུགས་ལ་ཞིབ་འཇུག་དང༌། སེམས་

ཁམས་ཚོད་བགམ་ཡོ་བྱད་བཟོ་འགོད། སེམས་ཁམས་ཞིབ་འཇུག་ཐོག་སྡོམ་རྩིས་ཐབས་ལམ་ཚད་ལྡན་ དང་གོང་འཕེལ་ཡོང་ཐབས་བཅས་ཀྱི་ལས་དོན་བྱེད་ཅིང་། སེམས་ཁམས་ཚད་འཇལ་རིག་པའི་ཞིབ་ (17)

ཤོག་ངོས་18

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

འཇུག་ལས་ཐོབ་པའི་གྲུབ་འབྲས་ཀྱིས་བཀོལ་སྤྱོད་སེམས་རིག་ཞིབ་འཇུག་པར་ (དཔེར་ན། སློབ་གྲྭའི་

སེམས་རིག་ཞིབ་འཇུག་པ་དང༌། ལམ་སྟོན་དང་སྨན་བཅོས་སེམས་རིག་ཞིབ་འཇུག་པ། བཟོ་ལས་སེམས་རིག་ཞིབ་འཇུག་ སོགས་ལ་)དགོས་ངེས་ཀྱི་སེམས་ཁམས་ངོས་འཛིན་དང་ཚད་འཇལ་གྱི་ཡོ་ཆས་མཁོ་འདོན་བྱེད་པ་ཡིན།

ཉེ་བའི་ལོ་ཤས་ནང༌། སེམས་རིག་ཞིབ་འཇུག་པ་ཁག་ཅིག་གིས་སྡོམ་རྩིས་རིག་པ་དང། རྩིས་རིག་གི་

གཞུང་ལུགས་དང་དཔེ་འགྲོས་གཞི་བཅོལ་ཏེ། བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་གལ་ཆེན་ཁག་ཚབ་མཚོན་བྱས་པ་

ལས་རྩིས་རིག་སེམས་ཁམས་རིག་པ་(Mathematical Psychology)བྱུང༌། འདི་ནི་ཚོར་ཤེས་དང༌། སློབ་

སྦྱོང་གི་གནས་ལུགས་དང་བརྒྱུད་རིམ། ཐག་གཅོད་(Decision-Making)ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་བཅས་ཀྱི་ཞིབ་ འཇུག་ལ་འབྲེལ་བ་དམ་ཟབ་ཡོད།

༧།

སྨན་བཅོས་སེམས་ཁམས་རིག་པ། (Clinical Psychology)

སྨན་བཅོས་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཆེད་ལས་ནི་སེམས་འཚོ་མ་ཟིན་པའི་བྱ་སྤྱོད་རིགས་ལ་

ཞིབ་འཇུག་དང་བཅོས་ཐབས་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་རིག་ཚན་ཚང་མའི་ཁྲོད། སྨན་ བཅོས་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་མི་མང་ལ་རྒྱུས་མངའ་ཡོད་པའི་རིག་ཚན་ཞིག་ཡིན་ལ། དེའི་ལས་

གནས་སུ་ཞུགས་པའི་ཆེད་ལས་མཁས་པའི་གྲངས་འབོར་ཡང་མང་ཤོས་ཡིན། སྨན་བཅོས་སེམས་

ཁམས་རིག་པའི་ཆེད་ལས་པ་དང་སེམས་ནད་སྨན་པ་(Psychiatrist)གཉིས་མི་འདྲ་སྟེ། སྨྱོ་ནད་སྨན་པ་

ནི་གཤགས་བཅོས་དང་སྨན་རྫས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ནད་བཅོས་བྱེད་ལ། ལུས་ཕུང་དང་། དབང་པོ། དོན་ལྔ་སྣོད་

དྲུག་གི་བྱེད་ནུས་སྐོར་ལ་ཤེས་ཚད་ངེས་ཅན་ཞིག་ལྡན་མོད། སྨན་བཅོས་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཆེད་ ལས་པ་ནི་སྨན་པའི་སྦྱོང་བརྡར་དངོས་ཐོབ་མེད་ནའང༌། མིའི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་དང༌། མི་ གཤིས་ཚོད་བགམ། སེམས་ཀྱི་དཀའ་ངལ་སེལ་རོགས་དང་བཅོས་ཐབས་ཐད་ཆེད་ལས་ཀྱི་སྦྱོང་བརྡར་

ཐོབ་ཡོད། སྨན་བཅོས་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཆེད་ལས་པ་ཕལ་ཆེ་བ་མཐོ་སློབ་དང༌། སྨན་ཁང༌། བརྟག་

དཔྱད་ཁང་སོགས་ཀྱི་ལས་གནས་སུ་ཡོད་ལ། སྒེར་བཙུགས་སྨན་ཁང་ནང་ཕྱག་ལས་གནང་མཁན་ཡང་ མང་ངོ༌། །

༨།

སློབ་སྟོན་སེམས་ཁམས་རིག་པ། (Counselling Psychology)

སློབ་སྟོན་སེམས་ཁམས་རིག་པས་ལམ་སྟོན་བྱ་ཡུལ་ནི་སེམས་ཀྱི་དཀའ་ངལ་ཆུང་ཙག་འཕྲད་

པའི་རྒྱུན་ལྡན་གྱི་མི་རྣམས་ཡིན། མ་ཟད་སློབ་སྟོན་སེམས་རིག་ཆེད་ལས་པས་མི་སྒེར་གྱི་དཀའ་ངལ་

འཕྲད་པའི་མི་རྣམས་ལ་དགོས་ངེས་གནས་ཚུལ་མཁོ་འདོན་དང་སློབ་སྟོན་གྱི་ལས་དོན་ཡང་བྱེད་པ་ (18)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་19

ཡིན། དཔེར་ན། ལས་གནས་ལས་ཐོན་མ་ཐག་པའི་རྒན་ཡོལ་བ་ཁག་ཅིག་ལ་ཁོར་ཡུག་གི་གནས་

སྟངས་གསར་པར་བསྟུན་ཐབས་བྱ་རྒྱུར་དཀའ་ངལ་འཕྲད་སྲིད་པས། སློབ་སྟོན་སེམས་རིག་ཆེད་

ལས་པས་ཁོང་ཚོར་བསྟུན་གོམས་བྱེད་སྟངས་ཐད་སློབ་སྟོན་བྱེད་པ་དང༌། དཀའ་ངལ་སེལ་རོགས་

བྱེ ད ་ལྟ་བུ། ཡང་མི་སྒེར་གྱི་ལས་གནས་ཀྱི་དཀའ་ངལ་རིགས་དང༌། སློབ་སྦྱོང་གི་དཀའ་རྙོག ཁྱིམ་ ཚང་གི་དཀའ་རྙོག་སོགས་ལ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཤེས་བྱ་དང་ཐབས་ལམ་སྤྱད་དེ་སེལ་ཐབས་བྱེད་ ཀྱི་ཡོད། སེམས་ཀྱི་དཀའ་ངལ་ཚབས་ཆེན་ཕོག་པའམ། བྱ་སྤྱོད་ཐལ་ཆ་ཆེ་བའི་མི་རྣམས་ལ་སློབ་སྟོན་

སེམས་རིག་ཆེད་ལས་པས་ལམ་སྟོན་དང་བཅོས་ཐབས་བྱེད་དཀོན་པ་སྟེ། ནད་པ་འདི་རིགས་ལ་སྨན་ བཅོས་སེམས་རིག་ཆེད་ལས་པས་བཅོས་ཐབས་བྱེད་པ་ཡིན། ༩།

བཟོ་ལས་སེམས་ཁམས་རིག་པ། (Industrial Psychology)

བཟོ་ལས་སེམས་རིག་ཆེད་ལས་པ་རྣམས་བཟོ་གྲྭ་དང་ཚོང་ལས་ཁང་དུ་ཡོད་སྲིད་ལ། སྡེ་ཚན་

གཞན་ཞིག་ཏུ་བཞུགས་ཏེ་ལམ་སྟོན་དང་ལས་ཞོར་གྱི་ཞབས་འདེགས་ཞུ་མཁན་ཡང་ཡོད། ཁོང་ཚོའི་ ལས་འགན་གཙོ་བོ་ནི་ལས་བྱེད་རྣམས་ཀྱི་སེམས་ཤུགས་དང༌། འོས་འདེམས། སྦྱོང་བརྡར། གནས་སྤར།

ལས་ཀའི་ཁོར་ཡུག་ཡར་རྒྱས། ལས་བྱེད་དང་སྦྱིན་བདག་དབར་འབྲེལ་མཐུད་སོགས་ཀྱི་ལས་དོན་ བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ལས་བྱེད་སེམས་ཁམས་རིག་པ་(Personnel

Psychology)ནི་འོས་འཚམས་ཀྱི་ལས་མི་

འོས་འཚམས་ཀྱི་ལས་གནས་ཐོག་བཀོད་སྒྲིག་བྱེད་པའི་སེམས་རིག་ཆེད་ལས་པར་ཟེར། མི་དང་འཕྲུལ་

འཁོར་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་དང་ཇུས་འགོད་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱ་བ་ལ་བཟོ་སྐྲུན་སེམས་ཁམས་རིག་པ་(Engineering Psychology)ཟེར།

འཛད་སྤྱོད་སེམས་ཁམས་རིག་པ་(Consumer Psychology)ནི་འཛད་

སྤྱོད་མཁན་(ཅ་དངོས་ཉོ་སྒྲུབ་མཁན་)གྱི་རྒྱུ་དངུལ་འཛད་སྤྱོད་ཀྱི་སེམས་ཁམས་སྐོར་དང༌། ཁྱབ་བསྒྲགས་ སྤྱོད་སྟངས། ཁྲོམ་རར་རྟོག་ཞིབ་བྱེད་ཐབས། མི་རྣམས་ཀྱིས་ཐོན་རྫས་ཉོ་སྒྲུབ་སྐབས་འདེམས་སྒྲུག་དང་ འབྲེལ་བའི་སེམས་ཁམས་སོགས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

༡༠། ཁོར་ཡུག་སེམས་ཁམས་རིག་པ། (Enviromental Psychology)

འདི་ནི་ཉེ་བའི་ལོ་ངོ་བཅུ་ཕྲག་གཅིག་གཉིས་རིང་དར་སྲོལ་ཆེན་པོ་བྱུང་བའི་སེམས་ཁམས་

རིག་པའི་ཚན་ཁག་ཅིག་ཡིན། ཉེ་བའི་ལོ་ཤས་ནང་ཚན་ཁག་འདི་འཕེལ་རྒྱས་མགྱོགས་ཤིང་སྤྱི་ཚོགས་

ཁྲོད་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་དོ་སྣང་ཆེན་པོ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། འདིའི་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་གཙོ་བོ་ནི་རང་བྱུང་

དང་སྤྱི་ཚོགས་ཁོར་ཡུག་གིས་མི་དང་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཇི་ལྟར་ཡོད་མེད། ཚ་བ་ (19)

ཤོག་ངོས་20

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

དང༌། སྒྲ། འཚང་ཁ་བཅས་ཀྱིས་མིའི་སེམས་ཁམས་དང༌། བྱ་སྤྱོད། བདེ་ཐང་བཅས་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཇི་

ཕོག་སོགས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད། ཁོར་ཡུག་སེམས་ཁམས་རིག་པ་དར་སྲོལ་བྱུང་ནས་དུས་ཡུན་རིང་པོ་

ཞིག་འགོར་མེད་ཀྱང༌། དེས་གྲོང་དང་གྲོང་ཁྱེར་ཇུས་འགོད་དང༌། འཛུགས་སྐྲུན་རིག་པ། འགྲིམ་འགྲུལ་

སོགས་ཀྱི་ཕྱོགས་སུ་བྱེད་ནུས་དང་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཐོན་གྱི་ཡོད།

དེང་སྐབས་ཚན་རིག་ལ་སྲ་བའི་ཚན་རིག་(Hard Science)དང་མཉེན་པའི་ཚན་རིག་(Soft Sci-

ence)ཅེས་རིགས་གཉིས་སུ་འབྱེད་སྲོལ་ཡང་འདུག སྲ་བའི་ཚན་རིག་ནི་རང་བྱུང་ཚན་རིག་དང། ཨང་

རྩིས་ལྟ་བུའི་གྲངས་དང་དངོས་པོའ་ི སྒོ་ནས་ཤེས་རྟོགས་མཐར་ཐུག་པ་བྱ་ཐུབ་པའི་ཚན་རིག་ལ་ཟེར་ ཞིང༌། མཉེན་པའི་ཚན་རིག་ཟེར་བ་ནི་སྲིད་དོན་རིག་པ་དང་། སྤྱི་ཚོགས་རིག་པ་ལྟ་བུའི་གྲངས་དང་ དངོས་པོའ་ི སྒོ་ནས་ཤེས་རྟོགས་མཐར་ཐུག་པ་ཞིག་བྱེད་དཀའ་བའི་རིགས་ལ་ཟེར།(མཆན།

སྐབས་འདིར་

སྲ་བའི་ཚན་རིག་ནི་ཚད་ཐིག་པོ་ཡོད་པའི་ཚན་རིག་ལ་ཟེར་བ་དང། མཉེན་པའི་ཚན་རིག་ནི་འགྲེལ་བརྗོད་དམ་དྲིས་ལན་བརྒྱ་ཆ་

བརྒྱ་ཐམ་པ་ཚད་ཐིག་པོ་མེད་པའི་ཚན་རིག་ལ་གོ་ཆོག གོང་གསལ་གོ་བ་དེ་ཡང་སྤྱི་ཁྱབ་རང་བཞིན་ནས་དབྱེ་བ་མ་གཏོགས། མཉེན་ པའི་ཚན་རིག་གི་ནང་དོན་ཡིན་ན་ཚད་ཐིག་པོ་མ་ཡིན་པས་ཁྱབ་པ་མེད།)

དེ་ལྟར་དབྱེ་བའི་དབང་དུ་བཏང་ན་སེམས་

ཁམས་རིག་པ་ནི་མཉེན་པའི་ཚན་རིག་གི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་ནའང༌། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ནང་ཚན་

སེམས་ནད་སྨན་བཅོས་དང༌། དབང་རྩའི་ཚན་རིག་སོགས་འདིའི་ཁོངས་སུ་བསྡུ་དཀའ། དེར་བརྟེན།

སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་སྲ་བའི་ཚན་རིག་དང་མཉེན་པའི་ཚན་རིག་ཟུང་འབྲེལ་གྱིས་གྲུབ་པའི་རིག་ ཚན་ཞིག་ཡིན།

(20)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་21

ས་བཅད་ལྔ་པ།

སེམས་ཁམས་རིག་པའི་བྱུང་བ།

འཛམ་གླིང་ཧྲིལ་པོའ་ི ཐོག་ནས་བལྟས་ན། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་བྱུང་འཕེལ་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་དེ་

༡།

གནའ་རབས་ལྟ་གྲུབ་དང་འབྲེལ་བའི་དུས་རིམ།

དུས་རིམ་གཙོ་བོ་བཞིར་དབྱེ་ཡོད་པ་གཤམ་གསལ།

འདི་ནི་གདོད་མའི་དུས་རབས་དང༌། བར་མའི་དུས་རབས། རིག་གནས་བསྐྱར་དར་དུས་སྐབས་

ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་བསམ་བློའ་ི གནས་སྐབས་ལ་ཟེར། དེ་ཡང་གཙོ་བོ་གདོད་མའི་དུས་

རབས་ཀྱི་མཇུག་ཙམ་སྟེ། ཕྱི་ལོའ་ི སྔོན་གྱི་དུས་རབས་བདུན་པ་དང་བརྒྱད་པ་ནས་དུས་རབས་བཅུ་དྲུག་ པའི་བར་ལོ་ངོ་༢༥༠༠ ལྷག་རིང༌། གནའ་བོའ་ི མི་རྣམས་ཀྱིས་མིའི་སེམས་ཀྱི་ངོ་བོ་དང་དབང་པོའ་ི བྱེད་

ནུས་ཐོག་ལྟ་ཚུལ་འདྲ་མིན་སྣ་ཚོགས་བྱུང་ཡོད། དེ་དག་ལས་དེང་སྐབས་ཡོངས་ཁྱབ་ཀྱི་འདོད་ཚུལ་

ཞིག་ནི། སོ་ག་ར་ཊི་སི་1(Socrates)དང༌། པུ་ལེ་ཊོ།(Plato, 428?-347 BC) ལྷག་པར་དུ་ཕྱི་ལོའ་ི སྔོན་གྱི་

དུས་རབས་བཞི་པར་བྱུང་བའི་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་སྨྲ་བ་ཨེ་རི་སི་ཊོ་ཊལ་2(Aristotle)གྱི་རྣམ་ཤེས་

གླེང་བ་(On the Soul)དང༌། རང་བྱུང་གི་སྐྱེ་སྟོབས་(Spontaneous Generation)ཞེས་པའི་མིའི་ཤེས་པའི་

1  སོ་ག་ར་ཊི་སི་(ཕྱི་ལོ་སྔོན་༤༦༩ - ༣༩༩)ནི། གནའ་བོའ་ི གྷི་རི་སི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་སྨྲ་བ་ཞིག་ཡིན། ཁོང་དང་ཁོང་གི་སློབ་མ་པུ་ལེ་ཊོ་དང་། ཨེ་

རི་སི་ཊོ་ཊལ་བཅས་གསུམ་ལ། གྷི་རི་སིའི་ལྟ་གྲུབ་སྨྲ་བའི་མཁས་པ་གསུམ་ཞེས་གྲགས་ཤིང་། ནུབ་ཕྱོགས་པའི་ལྟ་གྲུབ་རིག་པའི་སྲོལ་འབྱེད་པར་ངོས་

འཛིན་བྱེད། སོ་གྷ་ར་ཊི་སིས་ནུབ་ཕྱོགས་ལྟ་གྲུབ་རིག་པར་ཕུལ་བའི་ལེགས་སྐྱེས་གཙོ་བོ་དེ་ནི་རིགས་ལམ་(Dialectic, དྲི་བ་གཅིག་ལ་བརྟེན་ནས་དྲི་ བ་གཞན་ཞིག་ལ་ལན་འདེབས་པའི་)ལ་བརྟེན་ནས་དྲི་བ་འདོན་པ་དེ་ཡིན།

ཐབས་ལམ་དེ་སྤྱད་ནས་སོ་ག་ར་ཊི་སིས་འཇིག་རྟེན་བཀོད་པ་པོའམ་

ལྷ། དྲང་བདེན་སོགས་འཇིག་རྟེན་ལྟ་གྲུབ་དང་འབྲེལ་བའི་གནད་དོན་ལ་དཔྱད་ཞིབ་བྱས། ཁོང་གིས་ཤེས་ཡོན་ནི་རང་ཉིད་ཀྱིས་མ་རིག་པ་ངོས་ཟིན་

པར་བརྟེན་ནས་བྱུང་བར་འདོད། ཁོང་གིས། སྡུག་པའི་ལས་ནི་མ་རིག་པའི་དབང་གིས་བྱེད་པ་དང་། སྡུག་པའི་ལས་བྱེད་མཁན་ཞིག་ཡིན་ན་གཞན་ ལས་རིག་པ་བརྟུལ་བར་འདོད། ཤེས་རབ་འཐོབ་པ་ལ་ཐོག་མར་སྐྱེ་བོ་རང་ཉིད་ཤེས་རབ་ལ་དགའ་བ་བཅོས་མིན་ཞིག་དགོས་པར་འདོད། ཁོང་གི་

སྐུ་ཚེ་མཐའ་མར་ཨེ་ཐན་སྲིད་གཞུང་གི་ཁྲིམས་ཁང་གིས་ཁོང་ལ་ལྷ་གསར་བཟོ་དང་གཞོན་ནུ་རྣམས་ཀྱི་བསམ་བློར་བསླད་ཞུགས་པའི་ཉེས་མིང་ གཡོགས་ཏེ་སྲོག་ཁྲིམས་བཅད།

2  ཨེ་རི་སི་ཊོ་ཊལ་(ཕྱི་ལོ་སྔོན་༣༨༤ -༣༢༢)ནི། གནའ་བོའ ི་གྷི་རི་སི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་སྨྲ་བ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། གོང་གི་པུ་ལེ་ཊོ་ཡི་སློབ་མ་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན།

ཁོང་གི་གསུང་རྩོམ་ཁྲོད་སྙན་ངག་དང་། གཞི་གྲུབ་ཀྱི་རྣམ་གཞག(Metaphysics) དངོས་ཁམས་རིག་པ། རོལ་དབྱངས། སྐྱེ་དངོས་རིག་པ། སྲོག་ཆགས་རིག་པ།

གཏན་ཚིགས་རིག་པ། ཆབ་སྲིད་རིག་པ་སོགས་ཤིན་ཏུ་མང་ན་ཡང། ཕྱིས་སུ་བརླགས་སྟོར་བྱུང་ནས་སུམ་ཆ་གཅིག་ཙམ་ལས་ལྷག་མེད་པར་འདོད། ཁོང་ གིས་ལྟ་གྲུབ་རིག་པ་ནི་འཇིག་རྟེན་གྱི་རྒྱུ་མཚན་ངོ་མ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་རིག་གནས་ཤིག་ཡིན་པར་བཞེད།

ཁོང་གིས་རང་བྱུང་ལྟ་གྲུབ་རིག་པ་ཞེས་པའི་

ཁྱབ་ཁོངས་སུ་འགུལ་བསྐྱོད་དང་། འོད། དངོས་ཁམས་ཀྱི་ངེས་སྲོལ་བཅས་ཀྱང་རང་བྱུང་འཇིག་རྟེན་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཡོད། དུས་རབས་མང་པོའ ི་རྗེས་སུ་ བྱེད་ཐབས་འདི་དག་ནི་དེང་སང་གི་ཚན་རིག་གི་གཞི་རྩར་གྱུར་ཡོད། མདོར་ན། ཁོང་གིས་དུས་ཕྱིས་ཀྱི་ཡོ་རོབ་ཡུལ་གྲུ་ཁག་གི་བསམ་བློ་དང་རིག་གནས་

ཐད་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཡོད། ཁོང་གི་ལོ་རྒྱུས་དང་ལྟ་གྲུབ་རྒྱས་པ་ཤེས་པར་འདོད་ན་ནུབ་ཕྱོགས་ལྟ་གྲུབ་རིག་པའི་ལོ་རྒྱུས་སོགས་ལ་གཟིགས་པར་ཞུ།

(21)

ཤོག་ངོས་22

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

སྐོར་གྱི་གསུང་རྩོམ་དེ་གཉིས་ལ། དུས་ཕྱིས་ཀྱི་མི་རྣམས་ཀྱིས་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་ ཆེད་རྩོམ་ཡིན་པའི་ངོས་འཛིན་བྱེད།

དེང་སང་དབྱིན་ཡིག་ཐོག་ཡོངས་ཁྱབ་ཏུ་སྤྱོད་པའི་Psychology(སེམས་ཁམས་རིག་པ་)ཞེས་པའི་

མིང་འདི་ནི། གྷི་རིག་སྐད་ཡིག་ནང་“Soul (རྣམ་ཤེས་)”དང་“Logos (རིག་པའམ་ཤེས་ཡོན་)”ཞེས་པའི་དོན་ ལས་མཆེད་ཅིང༌། དེ་ནི་དུས་རབས་བཅུ་དྲུག་པའི་ནང་མིའི་རྣམ་ཤེས་ནི་ལུས་ལས་ཐ་དད་པ་ཞིག་ཡིན་ པའི་འདོད་ཚུལ་དང་སྦྲགས་ནས་བྱུང༌།

སྐབས་འདིའི་སེམས་ཁམས་(རྣམ་ཤེས་)རིག་པ་ནི་མཚན་ཉིད་རིག་པའམ་ལྟ་གྲུབ་རིག་པའི་ཁོངས་

སུ་ཚུད་ཅིང༌། གནའ་བོའ་ི བསམ་བློ་བ་ཕལ་ཆེ་བས་སེམས་འཚོ་མ་ཟིན་པ་དང་སྨྱོ་ནད་རིགས་ནི་འཇིག་

རྟེན་ལས་འདས་པའི་སྟོབས་ཤུགས་ལས་བསྐྱེད་པ་སྟེ། ལྷ་ཁྲོས་པའམ་བདུད་འདྲེས་རིགས་ཀྱི་གནོད་པའི་ རྐྱེན་གྱིས་བྱུང་བར་འདོད་ནའང༌། སོ་ག་ར་ཊིས྄་དང་པུ་ལེ་ཊོ་གཉིས་ཀྱི་ནད་གཞི་དེ་རིགས་ཀྱི་འབྱུང་

རྐྱེན་གཙོ་བོ་སེམས་ཀྱི་བྱེད་ལས་ཡིན་པར་བཞེད། ལྷག་པར་པུ་ལེ་ཊོ་ཡིས། སྨྱོ་ནད་ནི་མིའི་དུད་འགྲོའ་ི

སེམས་ཁམས་ཀྱིས་རྣམ་དཔྱོད་ཀྱི་སེམས་ཁམས་ཟིལ་གྱིས་མནན་པའི་མཇུག་འབྲས་ཤིག་ཏུ་བཞེད། ༢།

ཉེ་རབས་ལྟ་གྲུབ་དང་འབྲེལ་བའི་དུས་རིམ།

དུས་རབས་བཅུ་བདུན་པ་ནས་བཅུ་དགུ་པའི་བར་གྱི་ལོ་ངོ་ཉིས་བརྒྱའི་དུས་ཡུན་ནི། ཉེ་རབས་

ལྟ་གྲུབ་དང་འབྲེལ་བའི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་བསམ་བློ་དར་རྒྱས་བྱུང་བའི་དུས་རིམ་དེ་ཡིན།

དེང་རབས་ཀྱི་སེམས་རིག་མཁས་པས་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་གྱི་གནས་དང༌། བརྗོད་གཞི་ཕལ་ཆེ་

བ་ཞིག་གནའ་རབས་ནས་དོ་སྣང་དང་ཞིབ་འཇུག་བྱས་མྱོང་ཡོད་པ་མ་ཟད། གནད་དོན་དེ་དག་ཐད་ རང་རང་གི་ལྟ་ཚུལ་ཡང་བཏོན་ཡོད། དེང་གི་སེམས་ཁམས་རིག་པ་དེ་གནའ་རབས་ལྟ་གྲུབ་རིག་པ་

དང་མི་འདྲ་བའི་ཁྱད་པར་ནི། དེ་གཉིས་ཀྱིས་གནད་དོན་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་གྱི་ཐོག་

ནས་བྱུང་བ་ཡིན། གནའ་རབས་ཀྱི་བསམ་བློ་བ་དང༌། ལྟ་གྲུབ་སྨྲ་བ་རྣམས་ཀྱིས་འཆར་ཡན་དང༌། ཐད་ ཀར་གྱི་མྱོང་ཚོར་དང་ཉམས་མྱོང་བརྒྱུད་མིའི་རིགས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་དང་ངོ་བོའ་ི ཐོག་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་

ནའང༌། དུས་རབས་བཅུ་དགུ་པའི་མཇུག་ཏུ་རང་བྱུང་ཚན་རིག་གི་འཕེལ་འགྲོས་དང་བསྟུན། སྟངས་

འཛིན་དོ་ནན་གྱི་སྒོ་ནས་ལྟ་ཞིབ་དང་ཚོད་ལྟའི་བྱེད་ཐབས་ཀྱི་གོང་གི་ཐབས་ལམ་ཁག་གི་ཚབ་བྱས་ ཏེ༑ མིའི་རིགས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱ་བའི་ལག་ཆ་གཙོ་བོ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། དུས་མཚམས་དེ་ ནས་བཟུང༌། སེམས་ཁམས་རིག་པ་དེ་ལྟ་གྲུབ་རིག་པའི་ཁྱབ་ཁོངས་ལས་ལོགས་སུ་བཀར་ཏེ་ཚན་རིག་ (22)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་23

གི་ཁོངས་སུ་ཚུད། དེང་རབས་སེམས་ཁམས་རིག་པ་དར་འཕེལ་བྱུང་བའི་ཐོག་མའི་དུས་རིམ་ཁྲོད། ཉེ་

རབས་ལྟ་གྲུབ་རིག་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་གཏིང་ཟབ་ཐེབས་ཡོད།

དུས་རབས་བཅུ་བདུན་པ་ནས་བཟུང༌། དངོས་ཡོད་ཀྱི་སྒོ་ནས་ལྟ་ཞིབ་དང་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་

ཏེ་མིའི་རིགས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་དར། ཧྥ་རན་སིའི་ལྟ་གྲུབ་ སྨྲ་བ་ཌེ་ཁར་ཊི་སི་3(R. Descartes)ཡི་བཞེད་ཚུལ་ལྟར་ན། སྲོག་ཆགས་ནི་འཕྲུལ་ཆས་བཞིན་དངོས་

པོའ་ི འཇིག་རྟེན་གྱི་ཆ་ཤས་སུ་གྲུབ་ཅིང༌། དེར་འདུ་ཤེས་མེད། འོན་ཀྱང་མི་ནི་རང་རྐྱ་ཕེར་བའི་དངོས་ པོ་ལུས་དང༌། རང་རྐྱ་ཕེར་བའི་སེམས་ཏེ་རྣམ་ཤེས་གཉིས་ཀླད་རྒྱབ་ཀྱི་ཐང་གཟུགས་རྨེན་བུ་(Pine-

al Gland)བརྒྱུད་ཕན་ཚུན་ཤུགས་རྐྱེན་གཏོང་བ་ཡིན།

དངོས་པོའ་ི ངོ་བོར་གྲུབ་པའི་ལུས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་

རྣམས་འཇལ་ཐུབ་ནའང༌། སེམས་ཀྱི་ངོ་བོ་ནི་དངོས་པོའ་ི གནས་ལུགས་ལས་འདས་པས་བརྟག་ཞིབ་

མི་ཐུབ་པར་བཞེད། ཌེ་ཁར་ཊི་སིའི་རྒྱུ་གཉིས་སྨྲ་བ་(Cartesian-Dualism)དང༌། ལུས་ཕུང་འཕྲུལ་ཆས་ ཅན་དུ་འགྲེལ་བའི་ལྟ་ཚུལ་གྱིས་དེའི་རྗེས་ཀྱི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་ པོ་ཐེབས་ཡོད།

དུས་རབས་བཅུ་བདུན་ནས་བཅུ་དགུ་པའི་དཀྱིལ་དུ། དབྱིན་ཡུལ་དུ་ཐོ་མ་སི་ཧོབ་སི་(Thomas

Hobbes, 1588-1679)དང་ཇོན་ལོ་ཀེ་(John Locke, 1632-1704)སོགས་རྒྱུ་གཅིག་སྨྲ་བ་4(Monism)

རྣམས་ཀྱིས་གོང་གི་རྒྱུ་གཉིས་སྨྲ་བའི་བཞེད་ཚུལ་ལ་དགག་སྒྲུབ་བྱས་ཏེ། ཚོར་ཤེས་དང༌། འཆར་ཡན།

བསམ་གཞིགས། ཡིད་འགྱུར་སོགས་མིའི་མྱོང་གྲུབ་ཡོད་ཚད་ཀླད་པ་དང་དབང་རྩ་སོགས་ལུས་ཁམས་ བརྒྱུད་བྱེད་ལས་སྤེལ་གྱི་ཡོད་སྟབས། མྱོང་གྲུབ་འདི་དག་བརྟག་དཔྱད་བྱ་ནུས་པ་ཞིག་ཡིན། ཕྱོགས་

3  ཌེ་ཁར་ཊི་སི་(Rene Descartes, ཕྱི་ལོ་༡༥༩༦ - ༡༦༥༠)ནི། ཧྥ་རན་སིའི་ལྟ་གྲུབ་སྨྲ་བ། རྩིག་རིག་མཁས་པ། རྩོམ་པ་པོ། ཚན་རིག་པ་བཅས་མི་སྣ་ གྲགས་ཅན་ཞིག་ཡིན། ཁོང་གིས་དེང་རབས་དབྱིབས་རྩིས་རིག་པར་མཛད་རྗེས་ཆེན་པོ་བཞག་ཡོད། ཁོང་གིས་ཡོད་ཚད་ལ་དོགས་པའི་སྒོ་ནས་བལྟ་ དགོས་པའི་ཐབས་ལམ་སྤྱད་དེ་དེང་རབས་དངོས་གཙོ་སྨྲ་བའི་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་སྲོལ་ཕྱེ།

ཁོང་གིས་མ་ལག་ཆ་ཚང་བའི་ལྟ་གྲུབ་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་

གསར་འཛུགས་བྱས་པ་དེས་ཡོ་རོབ་ཀྱི་མི་རབས་དུ་མ་ཞིག་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཟབ་མོ་ཐེབས་པར་མ་ཟད། དེང་རབས་ནུབ་ཕྱོགས་ལྟ་གྲུབ་རིག་པའི་རྨང་

གཞིར་གྱུར། ཁོང་གིས་འཇིག་རྟེན་འདིར་གཞི་གྲུབ་ལ་སེམས་དང་དངོས་པོ་བཅས་རྩ་བའི་རྣམ་པ་གཉིས་ཡོད་ཅིང་། དེ་གཉིས་དཀོན་མཆོག་ལས་ བྱུང་བར་འདོད། དཀོན་མཆོག་ནི་རྟག་པར་འདོད། མི་ནི་གོང་གསལ་རྩ་བའི་རྣམ་པ་གཉིས་ལས་གྲུབ་པ་དང། སྲོག་ཆགས་གཞན་རྣམས་དངོས་པོ་ ཡིན་པར་འདོད། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཐད་ཁོང་གིས་རྐྱེན་སྐུལ་(ཕོག་ཐུག་)དང་ཚོར་ལན་བྱུང་སྟངས་ལ་བརྟེན་ནས་མི་ལས་སྲོག་ཆགས་གཞན་

ཚང་མ་འཕྲུལ་འཁོར་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡིན་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་བཀོད་པ་དང། མིའི་རྩ་བའི་ཡིད་འགྱུར་(སྣང་ཁམས་)རིགས་དྲུག་ཡོད་པར་འདོད། ཌེ་ཁར་ཊི་

སིའི་རྒྱུ་གཉིས་སྨྲ་བའི་ལྟ་གྲུབ་ཡང་དག་ཅིག་མིན་ན་ཡང། དེས་ཚན་རིག་ཐོག་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་སྟངས་འཛིན་ཚད་ངེས་ཅན་ཞིག་ནས་ཉམས་ཞན་དུ་ བཏང་ཡོད་པར་མ་ཟད། མི་རྣམས་ཀྱི་བསམ་བློ་རྗེས་དཔག་དང་དངོས་ཡོད་ཐོག་སྣེ་འཁྲིད་པའི་ནུས་པ་ཆེན་པོ་ཐོན་ཡོད།

4  རྒྱུ་གཅིག་སྨྲ་བའམ་Monism ནི། ཆོས་ཐམས་ཅད་གཞི་གཅིག་གམ་ངོ་བོ་གཅིག་གིས་འགྲེལ་ཐུབ་པར་འདོད། དེ་ལ་སྒྲ་དོག་ཡངས་ཀྱི་འགྲེལ་

བརྗོད་བྱེད་སྟངས་གཉིས་ཡོད་དེ། སྒྲ་ཡངས་པས་ནི། དེ་ཡང་མཐར་ཐུག་ན་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཕྱིར་འབྱུང་ཁུངས་གཅིག་ཏུ་སྡུད་པར་བཞེད། སྒྲ་དོག་ འཇུག་གིས་ནི། ཆོས་ཐམས་ཅད་གཞི་རྩའི་སྟེང་ངོ་བོ་གཅིག་ཡིན་པར་འདོད།

(23)

ཤོག་ངོས་24

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

གཞན་ནས་བཤད་ན། མིའི་ཤེས་པ་རགས་པ་རྣམས་དབང་པོའ་ི མྱོང་གྲུབ་ལས་བྱུང་ཞིང༌། དབང་པོའ་ི མྱོང་གྲུབ་རགས་པ་བརྒྱུད་སེམས་ཀྱི་འབྲེལ་སྦྱོར་བྱས་པ་བརྒྱུད་རྙོག་འཛིང་ཅན་གྱི་སེམས་ཁམས་སུ་

གྱུར་པར་བཞེད། དངོས་ཡོད་སྨྲ་བ་ཇེམ་སི་མིལ་5(James Mill)གྱིས། ཤེས་པ་རགས་པ་སྒྲིག་སྦྱོར་བྱེད་

ཚུལ་དེ་ནི། མིའི་རིགས་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་དང་བསམ་གཞིགས་བྱེད་སྟངས་ལ་ཤེས་རྟོགས་ཡོང་བའི་རྩ་བའི་

ཐབས་ལམ་ཞིག་ཡིན་པར་འདོད། ལྟ་ཚུལ་འདི་དག་གིས་དུས་ཕྱིས་ཀྱི་མཉམ་འབྲེལ་སེམས་ཁམས་རིག་ པ་(Associationistic Psychology)ཐོག་ཤུགས་རྐྱེན་གཏིང་ཟབ་ཐེབས་ཡོད།

འདས་པའི་སེམས་རིག་མཁས་པ་མང་པོ་ཞིག་གིས་མིའི་རིགས་ཀྱི་ཤེས་ཡོན་དེ་ལྷན་སྐྱེས་སམ།

ད་སྔའི་ཉམས་མྱོང་བཅས་གང་ནས་བྱུང་ཞེས་པའི་དྲི་བའི་ཐོག་རྩོད་གླེང་རྒྱུན་རིང་བྱུང༌། ནང་རྐྱེན་སྨྲ་

བ་(Nativist)རྣམས་ཀྱིས་སེམས་ཀྱི་གཞི་རྩའི་གནས་སྟངས་ཁག་ཅིག་ལྷན་སྐྱེས་སུ་ཡོད་པས། དུས་ཕྱིས་

ཀྱི་ཉམས་མྱོང་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བ་ཞིག་མིན་པར་འདོད། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། མྱོང་གྲུབ་སྨྲ་བ་(Empiricist)

རྣམས་ཀྱིས། སྐྱེས་མ་ཐག་པའི་བྱིས་པའི་བློ་དེ་ནག་པང་སྟོང་པ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡིན་ཞིང༌། ཤེས་ཡོན་ཡོད་ ཚད་དབང་པོའ་ི མྱོང་གྲུབ་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བར་འདོད། དེང་སྐབས་སེམས་རིག་མཁས་པ་ཕལ་ཆེ་ བས་ཤེས་ཡོན་འཐོབ་པ་ལ་གོང་གསལ་རྒྱུ་རྐྱེན་གཉིས་ཀ་གལ་འགངས་ཆེ་བར་བཞེད་དོ། །

སྐབས་འདིར་འཇར་མན་དུ་ལིབ་ནིཛ་6(Leibniz,

Gottfried Wilhelm)དང་ཝོལ་ཧྥུ་7(Wolff,

Christian von)གཉིས་ཀྱིས་གཙོས་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་རིང་ལུགས་པའི་(Rationalism)ལྟ་བ་དར་སྲོལ་བྱུང་

ཞིང༌། ཁྱད་པར་དུ་ཝོལ་ཕུ་ཡིས་ཕྱི་ལོ་༡༧༣༢ དང་༡༧༣༤ ལོ་སོ་སོར་<<ཉམས་མྱོང་སེམས་ཁམས་རིག་

5  ཇེམ་སི་མིལ་(ཕྱི་ལོ་༡༧༧༣ - ༡༨༣༦)ནི། སི་ཁོ་ཊི་ལན་ཌིའི་ལོ་རྒྱུས་དང། དཔལ་འབྱོར། ཆབ་སྲིད་རིག་པ། ལྟ་གྲུབ་རིག་པ་བཅས་ཀྱི་མཁས་པ་

གྲགས་ཅན་ཞིག་ཡིན། ཁོང་ནི་རྒྱུན་སྲོལ་དཔལ་འབྱོར་རིག་པའི་(Classical Economics)གཞུང་ལུགས་གསར་གཏོད་མཁན་ཡིན། ཁོང་གིས་ཕྱི་ལོ་༡༨༡༨

ལོར་རྒྱ་གར་གྱི་དབྱིན་ཇིའི་ལོ་རྒྱུས་ཆེན་མོ་(The History of British India)དང། ཕྱི་ལོ་༡༨༢༡ ལོར་ཆབ་སྲིད་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གྲུབ་ཆ།(Elements of Political Economy)

བཅས་ཀྱི་བརྩམས་ཆོས་སྤེལ་བས་སྐད་གྲགས་ཆེན་པོ་བྱུང། ཕྱི་ལོ་༡༨༢༨ ལོར༌མིའི་སེམས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་དབྱེ་ཞིབ་(Analysis of the Phenom-

ena of the Human Mind)བརྩམས་པའི་ནང་།

བྱེད་ལས་སྤེལ་བར་འདོད།

མིའི་རིགས་ཀྱི་སེམས་ནི་ཆུ་ཚོད་འཁོར་ལོ་བཞིན་ཕྱིའི་ཤུགས་རྐྱེན་ནམ་གཞན་དབང་ཁོ་ནར་བརྟེན་ནས་

སེམས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་སྐབས་ཕྱིའི་ཤུགས་རྐྱེན་ཇེ་ཉུང་དུ་གཏོང་བ་དང་གཞི་རྩའི་གྲུབ་ཆ་ལ་དབྱེ་ཞིབ་བཅས་ཀྱི་སྒོ་

ནས་བྱ་དགོས་པར་བསྟན། ཁོང་གིས་མིའི་བསམ་ཚུལ་དང་ཚོར་བ་ནི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་རིགས་ངེས་ཅན་ཞིག་ཡིན་པར་འདོད། ཁོང་གིས་

ཚོར་ཤེས་ཀྱི་རྩ་བའི་བརྒྱུད་རིམ་དང། འདུ་ཤེས་དབར་གྱི་མཉམ་འབྲེལ་བཅས་གཙོ་བོར་འཛིན་པའི་རྐྱེན་གྱིས། ཁོང་ལ་མྱོང་གྲུབ་སྨྲ་བ་དང་། མཉམ་ འབྲེལ་སྨྲ་བ་བཅས་ཚབ་མཚོན་མི་སྣར་བརྩི་བ་ཡིན།

6  ལིབ་ནིཛ་(ཕྱི་ལོ་༡༦༤༦ - ༡༧༡༦)ནི། ཇར་མ་ནིའི་ལྟ་གྲུབ་སྨྲ་བ་དང། རྩིས་རིག་པ་གྲགས་ཅན་ཞིག་ཡིན། ཁོང་གིས་ལ་ཊིན་དང་། ཧྥ་རན་སི། ཇར་མན་བཅས་ཡིག་རིགས་གསུམ་ཐོག་གསུང་རྩོམ་སྤེལ་ཡོད། ཁོང་མཁྱེན་རྒྱ་ཧ་ཅང་རྒྱས་པས། ཁོང་ལ་དུས་རབས་བཅུ་བདུན་པའི་ཨེ་རི་སི་ཊོ་ཊལ་

ཞེས་པའི་མཚན་སྙན་ཐོབ།

7  ཝོལ་ཧྥུ་(ཕྱི་ལོ་༡༦༧༩ - ༡༧༥༤)ནི། དུས་རབས་བཅུ་བདུན་ནང་བྱོན་པའི་ཇར་མ་ནིའི་མཁས་པ་གྲགས་ཅན་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། རྩིས་རིག་དང། ཁྲིམས་

ལུགས། ལྟ་གྲུབ་རིག་པ། སེམས་ཁམས་རིག་པ་བཅས་ཐོག་མཁས་པས། ཁོང་གིས་ལིབ་ནིཛ་ཡི་ལྟ་གྲུབ་བསྐྱར་ཞིབ་ཀྱིས་མ་ལག་ལྡན་པ་ཞིག་བཟོས་པས།

མི་རྣམས་ཀྱིས་ལིབ་ནིཛ་དང་ཝོལ་ཧྥུའི་ལྟ་གྲུབ་ཅེས་འབོད། ཁོང་གི་ལྟ་གྲུབ་ཀན་ཊི་(Kant)མ་བྱོན་སྔོན་ཇར་མ་ནིར་དར་ཁྱབ་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་བྱུང།

(24)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་25

པ་>>དང༌། <<སྒྲུབ་བྱེད་སེམས་ཁམས་རིག་པ་>>ཞེས་པའི་བསྟན་བཅོས་བརྩམས་པས། ཁོང་སེམས་

ཁམས་རིག་པ་ཞེས་པའི་མིང་ཐོག་དཔེ་དེབ་རྩོམ་མཁན་ཐོག་མར་གྱུར། འོན་ཀྱང༌། ཁོང་གི་སེམས་ ཁམས་རིག་པ་དེ་ད་དུང་ལྟ་གྲུབ་རིག་པའི་རྒྱ་ལས་མ་འདས་ཤིང༌། ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་སེམས་

ཁམས་རིག་པ་ངོ་མ་ཞིག་མིན།

དུས་རབས་བཅུ་དགུ་པའི་ནང༌། དངོས་ཁམས་ཚན་རིག་པ་ཚོས་མིའི་ཀླད་པ་དང་དབང་རྩར་

ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཏེ། ཚོར་ཤེས་ཀྱི་སྐོར་ལ་དམིགས་བསལ་གྱི་དོ་སྣང་བྱུང་ཡོད། དཔེར་ན། དུས་རབས་

བཅུ་དགུའི་ལོ་རབས་ལྔ་བཅུ་དང་དྲུག་ཅུའི་སྐབས། འཇར་མན་གྱི་ཚན་རིག་པ་ཧེ་ལམ་མོཛ་(Helmholtz, Hermann von, 1821-1894)ཡིས་མིག་དང་རྣ་བའི་ཚོར་བྱེད་དབང་པོ་དང༌།

རྩ་འཕར་བའི་

མགྱོགས་ཚད་དང༌། ཁ་དོག་གི་མཐོང་ཚུལ། ཉན་བྱེད། བང་སྣང་གི་ཚོར་བ་སོགས་ཀྱི་ཐོག་ཞིབ་འཇུག་

བྱས། འཇར་མན་གྱི་ཚན་རིག་པ་གཞན་ཞིག་སྟེ། ཧྥི་ཤི་ནར་(Fetchner, Gustav. 1801–1887)གྱིས་སེམས་

ཁམས་ལུས་ཁམས་རིག་པ་སྟེ་ལུས་ཁམས་ཀྱི་སྐུལ་རྒྱུ་དང་ཚོར་བྱེད་དབང་པོའ་ི འབྲེལ་བར་ཞིབ་འཇུག་

བྱ་བའི་རིག་པ་གསར་གཏོད་བྱས་ཤིང༌། ལུས་ཁམས་ཀྱི་སྐུལ་རྫས་ལ་བརྟེན་ནས་མིའི་ཚོར་ཤེས་ལ་ཚད་ འཇལ་སྟངས་ཤིག་བཟོས་ཏེ། ཚོར་ཤེས་ལ་དགོས་ངེས་ཀྱི་སྐུལ་རྫས་ཚད་ཉུང་ཤོས་གཏན་འབེབས་བྱས།

དབྱིན་ཡུལ་གྱི་རང་བྱུང་སྨྲ་བ་དར་ཝིན་(Darwin,

Charles. 1809-1882)གྱིས་སེམས་ཁམས་

རིག་པའི་འཕེལ་རྒྱས་ཐད་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཡོད། ཕྱི་ལོ་༡༨༥༩ ལོར། ཌར་ཝིན་གྱིས་ཁོང་གི་

<<རིགས་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་>>(Origin

of Species)ཞེས་པའི་གསུང་རྩོམ་དཔར་འགྲེམས་བྱས།

དཔེ་

དེབ་དེའི་ནང་ཁོང་གིས། སྐྱེ་དངོས་རྣམས་རང་བྱུང་ཁམས་སུ་འཚོ་གནས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁོར་ཡུག་ལ་ བསྟུན་ནས་འཕེལ་རྒྱས་སམ་འགྱུར་བ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པར་བཞེད། ཌར་ཝིན་གྱི་གཞུང་ལུགས་དེ་ཐོག་

མར་རྩི་ཤིང་དང་མི་མ་ཡིན་པའི་སྲོག་ཆགས་བཅས་གཞིར་རྩར་བཟུང་ཡོད་ནའང༌། དུས་ཕྱིས་སུ་ཁོང་

གིས་མིའི་རིགས་ཀྱི་བྱུང་རིམ་ཡང་དེ་དང་མཚུངས་ཤིང༌། མིའི་ལུས་དབང་དང་ཡན་ལག་གི་གྲུབ་ཚུལ་

དང་བྱ་སྤྱོད་རྣམས་ཀྱང་གོང་བཞིན་ཡིན་པའི་དབྱེ་ཞིབ་བྱས་ཡོད་པ་མ་ཟད། ཁོང་གི་བསྟུན་འགྱུར་གྱི་

གཞུང་ལུགས་དེ་མི་དང་སྲོག་ཆགས་གཤིབས་བསྡུར་བྱས་པའི་སྒོ་ནས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་ཡོད། དེར་

བརྟེན། དུས་ཕྱིས་ཀྱི་ཚན་རིག་པ་རྣམས་ཀྱིས་སྲོག་ཆགས་ལ་བརྟེན་ནས་སེམས་ཁམས་རིག་པར་ཞིབ་ འཇུག་བྱས་དང་བྱེད་མུས་ཡིན།(Psychology, Microsoft , Encarta, Reference Library 2005.)

༣།

སེམས་ཁམས་ཚན་རིག་གི་ཐོག་མའི་དུས་རིམ།

དུས་རིམ་འདི་ནི་དུས་རབས་བཅུ་དགུ་པའི་དཀྱིལ་མཇུག་ནས་འཛམ་གླིང་དམག་ཆེན་དང་ (25)

ཤོག་ངོས་26

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

པོའ་ི བར་གྱི་ལོ་ངོ་༥༠ ཙམ་གྱི་དུས་ཡུན་ལ་ཟེར། (དབྱེ་ཚུལ་ཁ་ཤས་ནང་དུས་རིམ་འདི་ཐད་ཀར་དེང་རབས་

སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཁོངས་སུ་བརྩིས་པ་ཡང་འདུག)

དུས་རབས་བཅོ་བརྒྱད་པ་ནས་བཟུང༌། ལུས་ཁམས་རིག་པ་རིམ་གྱིས་དར་ཁྱབ་བྱུང་སྟེ། དབང་

ཤེས་དང་དབང་རྩའི་མ་ལག་སྐོར་གྱི་ཤེས་ཚད་གོང་མཐོར་སོང་བ་དང་ཆབས་ཅིག ལྟ་གྲུབ་རིག་པའི་ ཁྲོད་དུ་ལྟ་ཚུལ་དང་གཞུང་ལུགས་གསར་པ་བྱུང་བ་དེས། སེམས་ཁམས་རིག་པ་དེ་ལྟ་གྲུབ་རིག་པ་

ལས་ཁ་བྲལ་ཏེ་རང་རྐྱ་ཕེར་བའི་རིག་ཚན་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་བར་རྨང་གཞི་བཏིང་ཡོད། ཚན་རིག་དང་

མཐུན་པའི་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་དུས་རབས་བཅུ་དགུ་པའི་དཀྱིལ་ཙམ་དུ་བྱུང༌། དེའི་མཚོན་བྱེད་ ཅིག་ནི། འཇར་མན་གྱི་ལྟ་གྲུབ་སྨྲ་བ་དང་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་མཁས་པ་ཝོན་ཌི​ི་8(Wundt, Wilhelm Max)ཡིས་དུས་རབས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་ལ་གཟིགས་ཏེ།

ཕྱི་ལོ་༡༨༧༩ ལོར་ལེབ་ཛིག་མཐོ་སློབ་

(Leipzig University)ནང་འཛམ་གླིང་སྟེང་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཚོད་ལྟ་ཁང་ཐོག་མ་བསྐྲུན་པ་མ་

ཟད། ༡༨༨༡ ལོར་<<ལྟ་གྲུབ་ཞིབ་འཇུག་>>(Studies in Philosophy)ཅེས་པའི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ དུས་དེབ་ཐོག་མར་བཏོན་ཏེ། ཁོང་གི་སྔོན་དུ་བྱུང་བའི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ལྟ་ཚུལ་དང་གཞུང་ ལུགས་ངོ་སྤྲོད་བྱས། ཁོང་གི་སེམས་རིག་སྐོར་གྱི་གསུང་རྩོམ་གཙོ་བོ་ནི། ཕྱི་ལོ་༡༨༥༨

༡༨༦༢ བར་

བརྩམས་པའི་<<དབང་ཤེས་དང་ཚོར་ཤེས་སྐོར་གྱི་གཞུང་ལུགས་ལ་ཞབས་འདེགས།>> ཕྱི་ལོ་༡༨༦༣

ལོར་བརྩམས་པའི་<<མི་དང་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་སེམས་ཁམས་ཞེས་པའི་གསུང་བཤད་ཀྱི་ཟིན་བྲིས།>> ཕྱི་ལོ་༡༨༧༣-༡༨༧༤ བར་བརྩམས་པའི་<<ལུས་ཁམས་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་རྣམ་བཤད།>> <<མི་

རི ག ས་སེ མ ས་ཁམས་རི ག ་པ་>>བཅས་ཡི ན ། <<མི ་ རི ག ས་སེ མ ས་ཁམས་རི ག ་པ་>>ཞེ ས ་པ་ནི ་

སེམས་ཁམས་རིག་པའི་རང་བཙན་བསྒྲགས་གཏམ་ལྟ་བུར་ཡོངས་ཁྱབ་ངོས་འཛིན་བྱེད། དེ་ནི་སེམས་ ཁམས་རིག་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་གཞུང་ལུགས་དང་མ་ལག་ཆ་ཚང་བའི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཆེད་

རྩོམ་ཞིག་ཡིན་ཞིང༌། དེའི་ནང་ཁོང་གིས་མི་རབས་སྔོན་མའི་ཞིབ་འཇུག་གྲུབ་འབྲས་ལ་མ་ལག་ལྡན་

པའི་སྒོ་ནས་ཕྱོགས་བསྡོམས་བྱས་ཡོད་པ། སེམས་ཁམས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་མི་འདྲ་བ་ཁག་དང༌། དབང་

རྩའི་མ་ལག་དང་དབང་པོའ་ི སྐྱེ་མཆེད་རྣམས་གཤགས་གཅོད་ཀྱི་སྒོ་ནས་འགྲེལ་བརྗོད་གསལ་པོ་

8  ཝོན་ཌི་(ཕྱི་ལོ་༡༨༣༢ - ༡༩༢༠)ནི། ཇར་མ་ནིའི་དངོས་ཁམས་རིག་པ་དང་། སེམས་ཁམས་རིག་པ། ལྟ་གྲུབ་རིག་པ་བཅས་ལ་མཆོག་ཏུ་མཁས་

པའི་སློབ་དཔོན་ཆེན་མོ་ཞིག་ཡིན། ཡོངས་ཁྱབ་ཏུ་ཁོང་ལ་ཚོད་ལྟ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་སྲོལ་འབྱེད་པར་བརྩི། ཁོང་གི་བཞེད་ཚུལ་ལྟར་ ན། སེམས་ཁམས་རིག་པར་ཚོད་ལྟའི་ཐབས་ལམ་སྤྱད་ནས་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པ་དང་ཆབས་ཅིག ནང་ཞིབ་ཀྱི་ཐབས་ལམ་སྤྱད་ནས་སེམས་ཁམས་

ལ་རྟོག་ཞིབ་བྱེད། ༡༨༧༩ ལོར་ཁོང་གིས་སེམས་ཁམས་ཞིབ་འཇུག་ཚོད་ལྟ་ཁང་གསར་འཛུགས་བྱས་ཏེ། ཆོས་ལུགས་དད་མོས་ཀྱི་རང་བཞིན་དང།

སེམས་ནད། རྒྱུན་ལྡན་མིན་པའི་བྱ་སྤྱོད། ཀླད་པའི་ཆ་ཤས་སྐྱོན་འགྱུར་ལས་བྱུང་བའི་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་འགྱུར་ལྡོག་བཅས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཏེ། སེམས་

ཁམས་རིག་པ་དེ་རིག་གནས་གཞན་ལས་རང་རྐྱང་འཕེར་བའི་རིག་ཚན་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་བར་བྱས། ཁོང་གིས་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ ཡུལ་གཙོ་བོ་འདུ་ཤེས་ཕྲ་མོའ་ི རིགས་ཡིན་པར་འདོད།

(26)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་27

བྱས་ཡོད། ཁོང་གི་ཚོད་ལྟ་ཁང་དེས་ཡོ་རོབ་དང་ཨ་རིའི་མཁས་པ་མང་པོ་ཞིག་ས་དེར་བཀུགས་ཤིང༌།

དུས་དེ་ནས་བཟུང༌། སེམས་ཁམས་རིག་པ་དེ་ལྟ་གྲུབ་རིག་པ་ལས་ལོགས་སུ་གྱེས་ཏེ། རང་རྐྱ་འཕེར་

བའི་རིག་ཚན་ཞིག་ཏུ་གྱུར། དེར་བརྟེན། ཝོན་ཌི་ལ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྲོལ་འབྱེད་མཁན་ནམ་ འཛམ་གླིང་གི་སེམས་ཚན་རིག་པ་ཐོག་མ་ཟེར་ལ། ཡུ་རོབ་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཁོང་ལ་“སེམས་ཁམས་ རིག་པའི་ཡབ་ཆེན་”དུ་འབོད་དོ། །

ཁོང་གི་ཚོད་ལྟ་ཁང་ནས་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་མཁས་པ་མང་དག་ཅིག་ཐོན་ཡོད། དེ་དག་

ལས་ཨ་རིའི་སེམས་རིག་མཁས་པ་ཁེ་ཊེལ་(Cattell, James McKeen 1860-1944)ནི། “བསམ་བློའ་ི ཚོད་

ལྟ་”(Mental Tests)ཞེས་པའི་ལམ་ནས་གང་ཟག་བྱེ་བྲག་དབར་གྱི་ཁྱད་པར་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་མཁན་

ཐོག་མ་དེ་ཡིན། འཇར་མན་གྱི་ཀི་རེབ་ལིན་9(Kraepelin, Emil. 1856-1926)ནི་སེམས་ནད་ཞིབ་འཇུག་

ཐོག་ཆེད་རྩོམ་འདོན་མཁན་ཐོག་མ་དེ་ཡིན།

༤།

དེང་རབས་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་དུས་རིམ།

འདི་ནི་འཛམ་གླིང་དམག་ཆེན་དང་པོ་ནས་ད་བར་གྱི་ལོ་ངོ་༨༠ ལྷག་ཙམ་གྱི་དུས་ཡུན་ལ་ཟེར།

དུས་ཡུན་དེའི་རིང༌། སེམས་ཁམས་རིག་པར་འཕེལ་རྒྱས་ཆེན་པོ་བྱུང་སྟེ། གྲུབ་མཐའ་སོ་སོས་སེམས་

ཁམས་རིག་པའི་འཕེལ་རྒྱས་ཐད་བྱས་རྗེས་ཆེན་པོ་བཞག་ཡོད། གྲུབ་མཐའ་གཙོ་བོ་ཁག་དང་དེ་དག་

གི་བྱས་རྗེས་མདོར་ཙམ་ཞུས་ན།

ཨ་རིའི་ཧ་ཝར་ཌ་མཐོ་སློབ་ཀྱི་སློབ་དཔོན་ཝི་ལིམ་ཇེམ་སི་10(William James, 1842-1910)ནི་

དངོས་ཁམས་དང་སྨན་གྱི་ཐོག་སློབ་སྦྱོང་ཐོན་པ་ཡིན་ནའང༌། ཁོང་སེམས་ཁམས་ཀྱི་བྱུང་འཕེལ་སྐོར་ལ་

ལྟ་ཞིབ་དང་དོ་དབྱིངས་ཆེན་པོ་ཡོད། ཕྱི་ལོ་༡༨༧༥ ལོར། ཁོང་གིས་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཐོག་

9  ཀི་རེབ་ལིན་(ཕྱི་ལོ་༡༨༥༦ - ༡༩༢༦)ནི། ཇར་མ་ནིའི་སེམས་ནད་རིག་པ་ཞིག་ཡིན། ཁོང་གིས། སེམས་ཁམས་ཀྱི་ནད་རིགས་ནི་སྐྱེ་དངོས་དང་ རྒྱུད་འཛིན་བཅས་ཕྱོགས་གཉིས་ཀའི་གང་རུང་ཞིག་གམ། གཉིས་ཀའི་བྱེད་ལས་ཉམས་སྐྱོན་ལས་བྱུང་བར་འདོད། ཁོང་གིས་གསར་གཏོད་བྱས་པའི་ སེམས་ནད་གཞུང་ལུགས་ཀྱིས་དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་དུས་འགོ་ནས་སྙན་གྲགས་རབ་ཏུ་འབར་ཞིང་། དུས་ཕྱིས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་སེམས་ཁམས་སྨྲ་བའི་ སྲོལ་འབྱེད་མཁན་ཧྤི་རེ་ཌི་(Sigmund Freud)ཡིས་གཙོས་པའི་རྗེས་འཇུག་པར་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་པ་དང་། དུས་ད་ལྟ་བར་མི་མང་པོ་ཞིག་གིས་དོ་སྣང་ བྱ་ཡུལ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད།

10  ཝི་ལིམ་ཇེམ་སི་(ཕྱི་ལོ་༡༨༤༢ - ༡༩༡༠)ནི། དུས་རབས་བཅུ་དགུ་པའི་དུས་མཇུག་སྙན་གྲགས་ཅན་གྱི་ཨ་རིའི་ལྟ་གྲུབ་སྨྲ་བ་དང། དངོས་ ཁམས་ཚན་རིག་པ། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་མཁས་པ་ཞིག་ཡིན། ༡༨༦༡ ལོར་ཧ་ཝར་ཌི་གཙུག་ལག་སློབ་ཆེན་དུ་ཞུགས་པ་དང་། ༡༨༦༤ ལོར་ཧ་ཝར་ ཌི་སྨན་སློབ་ཁང་གསོ་བ་རིག་པ་སྦྱངས་ཏེ་འབུམ་རམས་པའི་ལག་འཁྱེར་ཐོབ། ༡༨༧༥ ལོར་ཧ་ཝར་ཌི་མཐོ་སློབ་ཀྱི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་དགེ་རྒན་ དུ་གྱུར། ཁོང་ལ་ཨ་རིའི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཡབ་ཆེན་ཞེས་པའི་མཚན་སྙན་ཐོབ་ཅིང་། ཨ་རིའི་སེམས་ཁམས་ཞིབ་འཇུག་ཚོགས་པ་(American Society for Psychical Research)གསར་འཛུགས་མཁན་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན། ཁོང་ནི་དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པར་བྱུང་བའི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་མཁས་པ་གྲགས་ ཅན་ཨང་༡༤ པ་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

(27)

ཤོག་ངོས་28

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

མར་བྱས། ཕྱི་ལོ་༡༨༩༠ ལོར་<<སེམས་ཁམས་རིག་པའི་རྣམ་བཤད་>>ཅེས་པའི་སྟོད་སྨད་ཅན་གྱི་དཔེ་ དེབ་དཔར་འགྲེམས་བྱས་པ་དེ། ཨ་རིའི་མཐོ་སློབ་ཁག་གི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སློབ་དེབ་རྒྱུགས་ཤོས་

སུ་གྱུར། དཔེ་དེབ་དེར་ལེའུ་༢༨ ཡོད་པའི་ནང་ཁོང་གིས་འདུ་ཤེས་ཀྱི་རྒྱུན་དང༌། གོམས་གཤིས་ཀྱི་ཆགས་ ཚུལ། བྱེ་བྲག་པའི་རང་བཞིན། ལུས་སེམས་གཉིས་ཀྱི་འབྲེལ་བ། ཡིད་ཀྱི་འགྱུར་བ། རང་གཞན་སོགས་

ཀྱི་བརྗོད་གཞིའི་ཐོག་གླེང་སློང་རྒྱ་ཆེར་བྱས་ཡོད་པས། མི་རབས་གསར་པ་རྣམས་ཀྱི་སེམས་ཤུགས་རྒྱས་

ཤིང༌། ཁོང་འཛམ་གླིང་ཐོག་སྙན་གྲགས་ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པར་གྱུར། དེང་གི་ཨ་རིའི་ལོ་རྒྱས་སྨྲ་བ་རྣམས་ཀྱིས་

ཁོང་ཨ་རིའི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་རྨང་གཞི་འདིང་མཁན་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་བྱེད།

ཇེམ་སིའི་སློབ་མ་རྣམས་ཀྱིས་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཐོག་བྱས་རྗེས་མང་དུ་བཞག་ཡོད། ཕྱི་ལོ་

༡༨༨༣ ལོར། སི་ཊན་ལི་ཧོལ་(Granville Stanley Hall, 1844-1924)གྱིས་ཇོན་སི་ཧོབ་ཀིན་གཙུག་ལག་

སློབ་ཁང་(Johns Hopkins University)དུ་བཙུགས་པའི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཚོད་ལྟ་ཁང་དེ་ནི། ཨ་

རི་བས་བཙུགས་པའི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཚོད་ལྟ་ཁང་ཐོག་མ་དེ་ཡིན། ཕྱི་ལོ་༡༨༩༢ ལོར། ཁོང་གིས་ ཨ་རིའི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་མཐུན་ཚོགས་(APA)གསར་འཛུགས་ཀྱིས་ཚོགས་གཙོར་བཞུགས། ཁལ་

ཀིན་སི་(Calkins, Mary Whiton)ཡིས་དྲན་ཤེས་ཐོག་ཞིབ་འཇུག་གི་ཐབས་རྩལ་གལ་ཆེན་ཞིག་གསར་

གཏོད་བྱས། རྨི་ལམ་ལ་ཞིབ་འཇུག་གི་ལས་གཞི་ཐོག་མར་སྤེལ་མཁན་གྱི་གྲས་ཡིན་ཞིང༌། ཕྱི་ལོ་༡༩༠༥ ལོར། ཁོ་མོ་ཨ་རིའི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་བུད་མེད་ཚོགས་གཙོ་དང་པོར་གྱུར། ཐོར་

ཌེཀ་(Thorndike, Edward Lee 1874-1949)ནི་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་སྟངས་ཐོག་ཚོད་ལྟའི་སྒོ་

ནས་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཏེ་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ཞེས་པའི་གསུང་རྩོམ་བྲིས། ཁོང་གི་ལྟ་བ་དང་ ཞིབ་འཇུག་གྲུབ་དོན་རྣམས་སློབ་གྲྭ་ཆུང་འབྲིང་དག་གི་དངོས་ཁམས་ཚན་རིག་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་ རིག་སློབ་ཚན་ཡར་རྒྱས་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་བཟང་པོ་ཐེབས།11

སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་གི་ནང་དོན་དང༌། དཔྱད་ཞིབ་ནི་གནའ་རབས་ནས་ཡོད་

ནའང༌། ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་རིག་ཚན་དངོས་གཞི་བྱུང་ནས་ད་བར་ལོ་ ངོ་༡༣༠ ལས་སོང་མེད། དེར་བརྟེན། སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་དུས་ཡུན་རིང་ཞིང་ལོ་རྒྱུས་ཐུང་བའི་ཚན་ རིག་ཅིག་ཡིན།

ཉེ་བའི་དུས་རབས་ནང༌། ཚན་རིག་གི་འཕེལ་འགྲོས་དང་བསྟུན་འཛམ་གླིང་ཧྲིལ་པོའ ི་སྤྱི་ཚོགས་

ཀྱི་སྒྲོམ་གཞི་ལ་འཕོ་འགྱུར་དང༌། མི་སྒེར་ཕན་ཚུན་དང༌། ཚོགས་པ་ཕན་ཚུན། མི་དང་ཁོར་ཡུག་སོགས་

11  གོང་གི་ཚན་པ་ནི། Psychology, Microsoft , Encarta , Reference Library 2005./G. Stanley Hall, From Wikipedia, the free encyclopedia ལས་བདམས་ སྒྱུར་བྱས་པ་ཡིན།

(28)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་29

སྣོད་བཅུད་ཀྱི་འབྲེལ་བ་སྔར་ལས་ཇེ་དམ་དུ་གྱུར་ཏེ། མི་སྒེར་རམ་ཚོགས་སྡེ་གང་ཞིག་གི་བྱ་སྤྱོད་ཀྱིས་

ཁོར་ཡུག་སྤྱི་ཚོགས་ཡོངས་ལ་ཕན་གནོད་སྐྲུན་བཞིན་ཡོད་པ་ཡོངས་ཁྱབ་ངོས་ལེན་གྱིས་གོ་ལ་ཁྱིམ་ གཅིག་གི་འདུ་ཤེས་རྒྱ་ཁྱབ་འགྲོ་བཞིན་པ་དང་ཆབས་ཅིག འགྲོ་བ་མིའི་དཀའ་ངལ་ཕལ་ཆེ་བ་ནི་མི་

དང་ཁོར་ཡུག་(རང་གི་མཐའ་འཁོར་དུ་ཡོད་པའི་ཡུལ་དང་ཡུལ་ཅན་ཡོངས་རྫོགས།)དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་འཚམས་ པོ་མ་བྱུང་བའི་རྐྱེན་ལས་བྱུང་ཞིང༌། དེ་ཡང་མཐར་ཐུག་ན་མིའི་སེམས་ཁམས་དང་འབྲེལ་ནས་བྱུང་བ་

ཞིག་ཡིན། དེར་བརྟེན། འཇིག་རྟེན་འདིར་བདེ་སྐྱིད་ལྡན་པའི་འཚོ་བ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱ་རྒྱུ་ཐོག་མར་འགྲོ་

བ་མི་རང་ཉིད་ཀྱི་ལུས་སེམས་ལ་བདག་གཅེས་དང་གོང་སྤེལ་བྱ་རྒྱུ་གལ་གནད་ཧ་ཅང་ཆེ་བས། དེའི་

ཐོག་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱིས་ཞབས་འདེགས་རྒྱ་ཆེར་ཞུ་ཐུབ།

ས་བཅད་དྲུག་པ། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་

གྲུབ་མཐའ་གཙོ་གྲས།

གཞི་རྩའི་གཞུང་ལུགས་སམ་ལྟ་ཚུལ་གྱི་སྒོ་ནས་ཕྱེ་ན་སེམས་ཁམས་རིག་པ་དེ་དབང་རྩ་ལུས་

ཁམས་རིག་པའི་རྗེས་སུ་འབྲངས་པའི་ལྡོག་འཕྲོ་སྨྲ་བ་(Reflection

Theory)དང༌།

ལྟ་གྲུབ་རིག་པའི་

(Philosophy)རྗེས་སུ་འབྲངས་པའི་ཚུར་སྣང་སྨྲ་བ་(Responding Theory)བཅས་གཉིས་ཀྱི་སྟེང་གཞི་

བཙུགས་ཡོད།

ལྡོག་འཕྲོ་སྨྲ་བའི་འདོད་ཚུལ་ནི། བྱ་སྤྱོད་ནི་ཤེས་པར་ཕྱིའི་རྐྱེན་འཕྲད་པ་ལས་བྱུང་བ་དང༌།

སེམས་ཁམས་ནི་ཕྱི་རོལ་ཡུལ་ལྡོག་འཕྲོ་བྱུང་བའི་འབྲས་བུར་འདོད། ཚུར་སྣང་སྨྲ་བས་ནི། སེམས་ཁམས་

ནི་ཕྱི་རོལ་ཡུལ་གྱི་དངོས་པོ་ཡུལ་ཅན་དབང་པོར་རང་སྟོབས་སུ་ཚུར་སྣང་བྱུང་བའི་འབྲས་བུར་འདོད།

སེམས་ཁམས་ནི་དོན་དངོས་ལག་ལེན་གྱི་འགུལ་བསྐྱོད་དང་གཞི་གཅིག་འབྲེལ་ཡིན་པར་འདོད། ལྟ་ ཚུལ་འདི་ནི་གནའ་བོའ་ི མཚན་ཉིད་རིག་པར་མང་དུ་བྱུང་བའི་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་ཞིག་ཡིན། ལྟ་ཚུལ་ འདིར་དེང་སྐབས་སྐྱོན་བརྗོད་དང་དོགས་སློང་མང་དུ་འབྱུང་མུས་ཡིན་ནའང། ལྟ་ཚུལ་འདི་ནི་མིའི་ སྤྱི་ཚོགས་ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་ཁྲོད་ཤུགས་རྐྱེན་རྒྱུན་རིང་ཞིང་གལ་ཆེན་ཐེབས་ཡོད་པ་ སུས་ཀྱང་བསྙོན་དུ་མེད།

(29)

ཤོག་ངོས་30

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

གོང་གི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་འཕེལ་རིམ་ཁྲོད་ལྟ་གྲུབ་རིག་པ་དང་ལུས་ཁམས་རིག་པ། དངོས་

ཁམས་ཚན་རིག་བཅས་དར་རྒྱས་བྱུང་བའི་རྨང་གཞིའི་འོག དུས་རབས་བཅུ་དགུ་པའི་དཀྱིལ་དུ་ཚན་ རིག་གི་སེམས་ཁམས་རིག་པ་གསར་དུ་བྱུང་ཞིང༌། དེང་རབས་སེམས་ཁམས་རིག་པ་གཞི་ཚུགས་པའི་ སྟ་གོན་གྱི་འགོ་ཚུགས་པར་གྱུར།

སེམས་ཁམས་རིག་པ་དངོས་སུ་བྱུང་ནས་ལོ་ངོ་བཅུ་ཕྲག་དང་པོའ་ི ནང༌། གྲུབ་མཐའ་ཆེན་པོ་

གཉིས་ཀྱིས་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ལྟ་བར་དབང་སྒྱུར་བྱས་ཡོད། དེ་གཉིས་ནི་རྫས་ཡོད་སྨྲ་བ་(Struc-

turalism)དང་བྱེད་ནུས་སྨྲ་བ་(Functionalism)གཉིས་ཡིན།

༡།

རྫས་ཡོད་སྨྲ་བ། (Structuralism)

རྫས་ཡོད་སྨྲ་བ་གསར་གཏོད་བྱེད་མཁན་ནི་ཝིལ་ལམ་ཝོན་ཌི་ཡིན་ཞིང༌། ཁོང་གི་ལྟ་གྲུབ་དེ་

ཁོང་གི་སློབ་མར་གྱུར་པའི་ཨ་རིའི་སེམས་རིག་མཁས་པ་ཊི་ཆི་ནར་(Edward

Bradford Titchener)

གྱིས་དར་སྤེལ་བཏང་ཡོད། ཊི་ཆི་ནར་གཞོན་ནུའི་སྐབས་འཇར་མན་དུ་བསྐྱོད་དེ་ལོ་ངོ་གཉིས་རིང་ཝོན་

ཌིའི་དྲུང་དུ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་སློབ་གཉེར་བྱས་ཏེ་ཕྱིར་དབྱིན་ཡུལ་དུ་ཕེབས་ཏེ་རང་གི་ལྟ་ཚུལ་

གསར་པ་དར་སྤེལ་བྱ་འདོད་བྱུང་ནའང༌། སྐབས་དེར་དབྱིན་ཡུལ་དུ་བཀོལ་སྤྱོད་རིང་ལུགས་(Pragmatism)ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་དར་ཤུགས་ཆེ་སྟབས།

དབྱིན་ཡུལ་དུ་ཕུགས་བསམ་འགྲུབ་དཀའ་བར་གཟིགས་ཏེ་

ལོ་དེའི་རྗེས་མར་ཨ་རིའི་མཐོ་སློབ་ཞིག་གིས་གདན་འདྲེན་ཞུས་པ་དང་ལེན་གྱིས་མི་ཚེ་ཧྲིལ་པོར་སློབ་ དཔོན་གྱི་ལས་གནས་སུ་བཞུགས།

རྫས་ཡོད་སྨྲ་བའི་ལྟ་ཚུལ་ནི། ཝོན་ཌིའི་བཞེད་ཚུལ་གྱི་རྗེས་འབྲངས་ཏེ། མིའི་སེམས་ཁམས་ནི་

ཚོར་ཤེས་དང༌། འཆར་ཡན།(Image) ཡིད་འགྱུར་བཅས་གཞི་རྩའི་རྒྱུ་ཆ་གསུམ་གྱིས་གྲུབ་པར་འདོད། སེམས་ཁམས་ནི་དངོས་ཁམས་ཁྲོད་དངོས་པོ་རྣམས་གཞི་རྩའི་འབྱུང་བ་འདུས་པས་གྲུབ་པ་དང་འདྲ་

བར། ཆེས་གཞི་རྩར་གྱུར་པའི་རྫས་དུ་མ་འདུས་ནས་གྲུབ་པར་འདོད། ལྟ་ཚུལ་འདིས་སེམས་ཁམས་ཀྱི་

གྲུབ་ཆས་འདོད་པའི་གཞི་རྩའི་རྒྱུ་རྫས་རྣམས་དབྱེ་ཞིབ་དང་ཕྱོགས་སྒྲིལ་བྱ་རྒྱུ་གཙིགས་ཆེན་འཛིན་ པའི་སྒྲོམ་གཞི་སྨྲ་བའམ་རྫས་ཡོད་སྨྲ་བ་ཟེར། རྫས་ཡོད་སྨྲ་བས་ཞིབ་འཇུག་གི་ཐབས་ལམ་གཙོ་བོ་ནི་

བློ་ནང་ལྟའི་ཐབས་ལམ་(Introspection)སྟེ། དེ་ནི་རང་སེམས་ཀྱི་མྱོང་ཚོར་ལ་དངོས་ཡོད་ཀྱི་ལམ་ནས་

བརྟག་དཔྱད་དང་དབྱེ་ཞིབ་བྱ་བའི་བློ་ནང་ལྟའི་ཐབས་ལམ་ཞིག་ཡིན།

རྫས་ཡོད་སྨྲ་བའི་ནང་དོན་དང་ཐབས་ལམ་གུ་དོག་པའི་ཐོག ཊི་ཆི་ནར་མཁྲེགས་འཛིན་ཆེ་ཞིང་

སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བསམ་བློའ་ི འཕེལ་ཕྱོགས་དང་སྟབས་བསྟུན་མི་གནང་བར་བརྟེན། ཁོང་གཤེགས་པ་དང་ (30)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་31

ཆབས་ཅིག་རྫས་ཡོད་སྨྲ་བ་ཉམས་རྒུད་དུ་འགྲོ་འགོ་ཚུགས། འོན་ཀྱང༌། རྫས་ཡོད་སྨྲ་བས་སེམས་ཁམས་

རིག་པ་དེའི་ཐོག་ཚན་རིག་གི་ཐབས་ལམ་སྤྱད་པས། སེམས་ཁམས་རིག་པ་དེ་ཚན་རིག་གི་ཆ་ལག་

ཅིག་ཏུ་གྱུར་པའི་བྱས་རྗེས་བཞག་ཡོད། རྫས་ཡོད་སྨྲ་བ་དེ་གྲུབ་མཐའ་གཞན་དག་དང་བསྡུར་ན་རྗེས་

འཇུག་པ་རྒྱ་ཆེར་མེད་ནའང༌། ལྟ་ཚུལ་དེའི་གྲུབ་མཐའི་གཞུང་ལུགས་ཐོག་ནས་བལྟས་ན། གྲུབ་མཐའ་ གཞན་དག་ལས་ཆ་ལག་མ་ཚང་བ་ཞིག་མིན་ནོ། ། ༢།

བྱེད་ནུས་སྨྲ་བ། (Functionalism)

བྱེད་ནུས་སྨྲ་བ་ནི་གཙོ་བོ་ཨ་རིའི་སེམས་རིག་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་དར་སྤེལ་བཏང་བ་ལ་

བརྟེན་ནས་བྱུང༌། དེའི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་ནི། མི་སྒེར་གྱིས་ཁོར་ཡུག་ལ་བསྟུན་པའི་སྐབས་སུ་ སེམས་ཀྱི་བྱེད་ནུས་སྐོར་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན། བྱེད་ནུས་སྨྲ་བའི་རྩ་བ་གཏུགས་ས་ནི། ཌར་ཝིན་ གྱི་བསྟུན་འགྱུར་སྨྲ་བ་དང༌། ཝི་ལམ་ཇེམ་སིའི་མྱོང་གྲུབ་སྨྲ་བའི་ལྟ་གྲུབ་གཉིས་ཡིན། ཇེམ་སི་ནི་ཨ་རིའི་

སེམས་རིག་མཁས་པ་སྔ་ཤོས་ཀྱི་གྲས་ཡིན་ཞིང༌། ཁོང་གིས་རྫས་ཡོད་སྨྲ་བའི་འདོད་ཚུལ་གྱི་འགལ་སྐྱོན་ ཐེར་འདོན་གྱིས་བྱེད་ནུས་སྨྲ་བའི་གྲུབ་མཐའ་སྲོལ་གཏོད་གནང༌།

ཁོང་གི་བཞེད་ཚུལ་ལྟར་ན། སེམས་ནི་རྒྱུན་མཐུད་པའི་འདུ་ཤེས་ཀྱི་རྒྱུན་ཞིག་ཡིན་སྟབས། དེར་

ཞིབ་ཚགས་པོའ་ི སྒོ་ནས་རྩ་རྫས་སུ་དབྱེ་མི་རུང༌། ཁོང་གིས་སེམས་ཀྱི་བྱེད་ནུས་ཐོག་དོ་སྣང་ཆེན་པོས་

ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཏེ། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་བྱ་རྒྱུ་ནི་འདུ་ཤེས་ཀྱི་བྱེད་ནུས་དང༌། དམིགས་ ཡུལ་ཡིན་པ་ལས་གྲུབ་ཆའི་སྐོར་མིན་པར་འདོད། ཁོང་གི་<<སེམས་ཁམས་རིག་པའི་རྣམ་བཤད་>>

(༡༨༩༠)ཅེས་པའི་གསུང་དེབ་དེ་ཨ་རིའི་ནང་དར་ཁྱབ་ཆེན་པོ་བྱུང༌།

ཇེམ་སིའི་སློབ་མ་ཇེམ་སི་རོ་ལན་ཨན་ཇེལ་(James Rowland Angell, 1869-1949)དང༌། ཨ་

རིའི་ལྟ་གྲུབ་དང་སློབ་གསོ་མཁས་པ་སྔ་གྲས་ཇོན་ཌེ་ཝའེ།(John Dewey, 1859-1952) ཆི་གྷ་ཁོ་མཐོ་

སློབ་ཀྱི་སེམས་རིག་མཁས་པ་ཧར་ཝེ་ཁའར་(Harvey Carr, 1873-1954)བཅས་རྣམས་རིམ་པ་བཞིན་ བྱེད་ནུས་སྨྲ་བའི་འགོ་འཁྲིད་དུ་གྱུར། གྲུབ་མཐའ་འདི་དར་རྒྱས་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་དུས་སྐབས་ནི་དུས་རབས་

ཉི་ཤུ་པའི་འགོ་སྟོད་ཡིན་ནའང༌། གྲུབ་མཐའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་འདོད་ཚུལ་ད་ལྟ་བར་དུ་རྒྱུན་འཛིན་

བྱས་ཡོ ད ། མི ་ ཁ་ཤས་ཀྱིས་དེང་སྐབས་ཀྱི་ ཨ་རིའི་ སེ མས་ཁམས་རི ག ་པ་ནི ་བྱེ ད་ནུས་སྨྲ་བའི ་གྲུབ་ མཐའི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པར་འདོད། གང་ཡིན་ཞེ་ན། ཨ་རིའི་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ཕལ་ཆེ་བས་

སློབ་སྦྱོང་དང༌། ཚོད་བགམ། ཚོར་ཤེས་དང་བྱེད་ནུས་དང་འབྲེལ་བའི་བརྒྱུད་རིམ་གཞན་དག་ཐོག་ མཐོང་ཆེན་བྱེད་པས་སོ། །

(31)

ཤོག་ངོས་32

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

མིའི་རིགས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་ལ་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་སྐབས། བྱེད་ནུས་སྨྲ་བས་བཅར་འདྲི་དང༌། ཚོད་

བགམ། ལྟ་ཞིབ་སོགས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་ལ་བརྟེན་ནས་གནས་སྟངས་མ་འདྲ་བའི་འོག་གི་མིའི་བྱ་སྤྱོད་ལ་

ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པ་ཡིན། བྱེད་ནུས་སྨྲ་བའི་གཞུང་ལུགས་སམ་བཤད་ཚུལ་དེ་རྫས་ཡོད་སྨྲ་བ་ལྟ་བུའི་ ཚགས་དམ་པོ་ཞིག་མིན་མོད། གྲུབ་མཐའ་དེའི་འདོད་ཚུལ་རྣམས་གནས་ཚུལ་མི་འདྲ་བའི་འོག་སྐབས་ བསྟུན་རང་བཞིན་ཅུང་ཆེ་བར་བརྟེན། དེ་ཁྱབ་གདལ་དང་ཤུགས་རྐྱེན་རྒྱ་ཆེན་པོ་བྱུང་བ་ཡིན་ནོ། ། ༣།

བྱ་སྤྱོད་སྨྲ་བ། (Behaviourism)

བྱ་སྤྱོད་སྨྲ་བའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་ནི་ཨ་རིའི་སེམས་རིག་མཁས་པ་ཐོར་ཌེཀ་དང་

ཨུ་རུ་སུའི་ཚན་རིག་པ་པཱབ་ལོ་ཧྥུ་12(Pavlov, Ivan Petrovich)གཉིས་ཡིན་ཞིང༌། གྲུབ་མཐའ་དེ་ཨ་རིའི་

ཇོན་ཧོབ་ཀིན་སི་གཙུག་ལག་སློབ་ཁང་(Johns སོན་(John Broadus. Watson ,

Hopkins University)གི་སེམས་རིག་མཁས་པ་ཝད་

1878-1958)གྱིས་ཕྱི་ལོ་༡༩༡༣

ལོར་གསར་གཏོད་གནང༌།

ཝད་སོན་ནི་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་སེམས་རིག་མཁས་པ་ཞིག་ཡིན་ཞིང༌། ཁོང་གིས་བྱ་སྤྱོད་སྨྲ་བའི་

ལྟ་སྟངས་འོག་གི་སེམས་ཁམས་རིག་པ་(Psychology as the Behaviorist Views it)ཞེས་པའི་གསུང་ རྩོམ་དཔར་འགྲེམས་བྱས་པའི་ནང༌། ཁོང་གི་དམིགས་ཡུལ་ནི་“ཕྱི་ཡུལ་ཁོ་ནའི་ཚོད་ལྟ་ལ་བརྟེན་པའི་

རང་བྱུང་ཚན་རིག་གི་ཡན་ལག་ཅིག་ཏུ་འགྱུར་ཆེད་དང༌། དེའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ནི་བྱ་ སྤྱོད་ལ་སྔོན་དཔག་དང་སྟངས་འཛིན་བྱ་ཆེད་ཡིན་”ཞེས་འཁོད་ཡོད། ཁོང་གིས་སེམས་ཁམས་རིག་

པའི་མཚན་ཉིད་ནི་ཚན་རིག་གི་ལམ་ནས་བྱ་སྤྱོད་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་རིག་ཚན་ཞིག་ཡིན་ཞེས་

གུ་དོག་པའི་འགྲེལ་བརྗོད་ཅིག་བྱས་ཡོད། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་ཐབས་ལམ་ཐད། ཁོང་

གིས་བློ་ནང་ལྟའི་ཐབས་ལམ་དང༌། རང་རྟོགས་ཀྱི་སྒྲུབ་བྱེད་དམ་གཞུང་ལུགས་ལ་བསྟེན་པའི་ཚབ་ཏུ།

བྱ་སྤྱོད་ལ་ཐད་ཀར་ལྟ་ཞིབ་དང་ཚད་འཇལ་གྱི་ཐབས་ལམ་སྤྱད་དེ། རྐྱེན་སྐུལ་13(Stimulus)དང་ཚོར་ 12  པཱབ་ལོ་ཧྥུ་(Ivan Petrovich Pavlov, ཕྱི་ལོ་༡༨༤༩ - ༡༩༣༦)ནི། ཨུ་རུ་སུའི་ལུས་ཁམས་རིག་པ་དང་། སེམས་ཁམས་རིག་པ། གསོ་བ་རིག་པ་བཅས་

ཀྱི་ཐོག་མཆོག་ཏུ་མཁས་པ་ཞིག་ཡིན། ཁོང་ནི་ཁྱིའི་ཐོག་སྔར་སྲོལ་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་ཚོད་ལྟ་བྱས་ནས་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པས་སྙན་གྲགས་ཁྱབ། ཁོང་གིས་

ལུས་ཁམས་སྤྱི་དང་ཁྱད་པར་དབང་རྩའི་ཐོག་ཞིབ་འཇུག་གཏིང་ཟབ་བྱས་ཡོད། ༡༩༠༤ ལོར་ཁོང་གི་འཇུ་བྱེད་མ་ལག་ཐོག་ཞིབ་འཇུག་གི་གྲུབ་འབྲས་ ལ་གདེང་འཇོག་ཆེད་ནོ་བྷེལ་ལུས་ཁམས་རིག་པའི་གཟེངས་རྟགས་ཐོབ།

13  རྐྱེན་སྐུལ་ནི།(བོད་ནང་གི་སློབ་དེབ་ཁག་ཅིག་ནང་ཕོག་ཐུག་ཀྱང་བྲིས་འདུག) གོ་དོན་ནི། དངོས་ཁམས་རིག་པའི་ནང། ཕྱི་ནང་གི་ཁོར་ཡུག་

གི་འགྱུར་བར་སྐུལ་བྱེད་དུ་གྱུར་པའི་རིགས་ལ་ཟེར། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ནང་། དབང་པོའམ། ཕུང་གྲུབ། སྐྱེ་ལྡན་ལ་ཚུར་སྣང་གི་བྱ་བའི་རྐྱེན་དུ་

གྱུར་པའི་ཆོས་ལ་ཟེར། རྐྱེན་སྐུལ་ལམ་ཕོག་ཐུག་ལ་རིགས་མང། ངོ་བོའ་ི སྒོ་ནས་༡། དངོས་ཁམས་ཀྱི་རྐྱེན་སྐུལ་ཏེ། དཔེར་ན་གློག་དང་། འཕྲུལ་ཆས།

སྒྲ་རླབས། ཚ་ཚད། འོད་སོགས་ལྟ་བུ་དང། ༢། རྫས་འགྱུར་གྱི་རྐྱེན་སྐུལ། དཔེར་ན་སྐྱུར་དང་། བུལ་ཏོག སྨན་རྫས་སོགས་ལྟ་བུ། ༣། སྐྱེ་དངོས་ཀྱི་རྐྱེན་

སྐུལ། དཔེར་ན་ཕྲ་སྲིན་དང། དུག་སྲིན་ལྟ་བུ། ༤། སྤྱི་ཚོགས་སེམས་ཁམས་ཀྱི་རྐྱེན་སྐུལ། དཔེར་ན་སྣང་ཁམས་འགྱུར་ལྡོག་དང་། སྤྱི་ཚོགས་འཕོ་

འགྱུར་ལྟ་བུ་སོགས་ཡོད་དོ། །

(32)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་33

ལན་(Responding)དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་ནི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་གི་ནང་དོན་གཙོ་བོ་

ཡིན་པར་འདོད། ཌར་ཝིན་གྱི་བསྟུན་འགྱུར་གཞུང་ལུགས་ལ་ཁུངས་བཅོལ་ཏེ། ཁོང་གིས་སྲོག་ཆགས་

ཀྱི་སེམས་ཁམས་རིག་པར་ཞིབ་འཇུག་བྱ་བའི་ཐབས་ལམ་ལ་བརྟེན་ན། སྲོག་ཆགས་རིགས་སོ་སོའ་ི བྱ་ སྤྱོད་ཀྱི་གནས་ལུགས་རྣམས་ཕྱོགས་བསྡོམས་བྱ་ཐུབ་པར་བཞེད།

བྱ་སྤྱོད་སྨྲ་བའི་གྲུབ་མཐའ་དེ་ཚན་རིག་དངོས་ཀྱི་ཁོངས་སུ་འདུ་ཞིང༌། དེར་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་

པོའ་ི སེམས་ཁམས་དང་ལྟ་ཚུལ་གྱི་ཤན་ཤུགས་ཐེབས་ཀྱི་མེད། རིག་པ་འདིས་སྐུལ་བྱེད་དང་ཚོར་ལན་

དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་སྟབས་བདེ་དེར་བརྟེན་ནས་རྙོག་འཛིང་མ་ཡིན་པའི་བྱ་སྤྱོད་རིགས་ལ་འགྲེལ་ བརྗོད་བྱ་ཐུབ་པ་མ་ཟད། རྙོག་འཛིང་ལྡན་པའི་བསམ་གཞིགས་དང་ཡིད་འགྱུར་སོགས་ཀྱང་ལུས་ ཕུང་གི་ཟགས་ཐོན་ནང་མ་(Endocrine)དང་དབང་པོའ་ི སྒོ་སོ་སོའ་ི བྱེད་ལས་ལ་བརྟེན་ནས་འགྲེལ་ བརྗོད་བྱ་ཐུབ། གྲུབ་མཐའ་འདི་ཉིད་འགོ་འཛུགས་སྐབས། མི་ཁ་ཤས་ཀྱིས་ཝད་སོན་གྱི་ལྟ་ཚུལ་ཆེས་

མཐའ་ཆད་པའི་ལྟ་བ་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་བྱས་མྱོང་ནའང༌། ཕྱི་ལོ་༡༩༢༠ ལོ་ཡས་མས་ནས་བཟུང༌། བྱ་ སྤྱོད་སྨྲ་བའི་གཞུང་ལུགས་དང་ཐབས་ལམ་ལ་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་ངོས་ལེན་རྒྱ་ཆེར་ཐོབ། ཝད་སོན་གྱིས་ ལྟ་བ་དར་སྤེལ་བྱུང་བར་བརྟེན་ནས་ཨ་རིའི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་གི་ཁྱབ་ཁོངས་དེ་

དེ་སྔའི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ལ་དོ་སྣང་ཐལ་ཆེར་བྱ་བ་ནས་རིམ་གྱིས་ཕྱོགས་གཞན་དག་ཏུ་ རྒྱ་བསྐྱེད་བྱུང་ཡོད།

བྱ་སྤྱོད་སྨྲ་བའི་འགོ་འཁྲིད་གྲགས་ཅན་ཞིག་ནི་སི་ཀིན་ནར་(Burrhus Frederic Skinner,

1990)ཡིན།

1904-

སི་ཀིན་ནར་ནི་ཕྱི་ལོ་༡༩༣༠ ནང་སྲོག་ཆགས་ལ་ཞིབ་འཇུག་གནང་མཁན་གྱི་སེམས་རིག་

མཁས་པ་ཞིག་ཡིན། ཁོང་གིས་བྱ་སྤྱོད་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་སྐབས་ཤུགས་སྣོན་(Reinforcement)ཞེས་ པའི་བརྡ་ཆད་སྦྱར་ཞིང༌། སི་ཀིན་ནར་གྱི་སྒམ་(Skinner

box)ཞེས་པའི་སྲོག་ཆགས་ལ་ཚོད་ལྟ་བྱེད་

པའི་ཡོ་ཆས་ཤིག་གསར་གཏོད་བྱས། ཁོང་གིས་ཙི་ཙི་དང་ཕུག་རོན་ལ་ཚོད་ལྟ་བྱས་པ་བརྒྱུད། སློབ་སྦྱོང་

དང་འབྲེལ་བའི་ཆོས་ཉིད་དུ་མ་ཞིག་ངོས་འཛིན་ཐུབ་པ་བྱུང་ཞིང༌། ཆོས་ཉིད་དེ་དག་ཚན་རིག་ཚོད་

ལྟ་ཁང་ནང་གི ་སྲོག ་ཆགས་ཙམ་དུ་མ་ཟད། འགྲོ་བ་མི་དང་བཅས་པའི་སྲོག་ཆགས་ཡོངས་ཀྱི་བྱ་ སྤྱོད་ཐོག་འགྲེལ་བརྗོད་བྱ་ཐུབ་པར་བཤད། ཁོང་གིས་གང་ཟག་ཅིག་གི་བྱ་སྤྱོད་ཕལ་ཆེ་བ་ནི་དེའི་

ཁོར་ཡུག་གི་རྙོག་འཛིང་ཅན་གྱི་ཤུགས་སྣོན་རིགས་མི་འདྲ་བར་བརྟེན་ནས་གྲུབ་ཅིང༌། བརྒྱུད་རིམ་

དེར་ཡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་རྐྱེན་འགྱུར་(Operant Conditioning)ཟེར། སི་ཀིན་ནར་གྱི་མིའི་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་ རྒྱུ་རྐྱེན་སྐོར་གྱི་ལྟ་ཚུལ་དེས་ཁོང་དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་ཆེས་རྩོད་རྙོག་ཅན་གྱི་སེམས་རིག་མཁས་ (33)

ཤོག་ངོས་34

པ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་པ་རེད།14

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཝད་སོན་གྱི་བྱ་སྤྱོད་རིང་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་བ་ནི་རྫས་ཡོད་སྨྲ་བ་དར་རྒྱས་ཀྱི་རྩེ་མོར་སོན་པའི་དུས་

སྐབས་དང༌། བྱེད་ནུས་སྨྲ་བ་དར་ཁྱབ་ཆེན་པོ་འབྱུང་འགོ་འཛུགས་པའི་སྐབས་ཡིན་ནའང༌། བྱ་སྤྱོད་སྨྲ་

བའི་གྲུབ་མཐའི་ལྟ་བ་དེ་དེང་སང་ཡང་སེམས་རིག་མཁས་པ་མང་པོའ་ི སེམས་སུ་བག་ཆགས་ཟབ་མོ་ བཞག་ཡོད།

༤།

གྷེ་སི་ཊལ་སེམས་ཁམས་རིག་པ། (Gestalt Psychology)

གྷེ་སི་ཊལ་ཞེས་པ་ནི་འཇར་མན་སྐད་ཡིན་ལ། དེའི་དོན་ནི་རྣམ་པ་དང་ཧྲིལ་པོའ་ི རང་བཞིན་ལ་

གོ དེར་བརྟེན། གྷེ་སི་ཊལ་སེམས་ཁམས་རིག་པར་ཚོགས་སྤྱི་སེམས་ཁམས་རིག་པའང་ཟེར་ཆོག

ཕྱི་ལོ་༡༩༡༢ ལོར། འཇར་མན་གྱི་སེམས་རིག་མཁས་པ་མཀ་སི་ཝེར་ཐེ་མར་(Max Wertheimer,

1880-1943 )གྱིས་གསར་རྟོགས་བྱུང་བ་ཞིག་ལ།

གློག་བཞུའི་འོད་གཉིས་མཉམ་སྒྲིལ་བྱས་ཚེ། མི་རྣམས་

ཀྱིས་གློག་འོད་རྐང་གཅིག་ལས་མི་མཐོང་། སྣང་ཚུལ་གྷེ་སི་ཊལ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་བྱུང་བའི་ས་བོན་

དུ་གྱུར། ཁོང་གི་བཞེད་ཚུལ་ལྟར་ན། མི་རྣམས་ཀྱིས་མཐོང་ཐུབ་པ་ནི། བཀོད་སྒྲིག་ལེགས་པར་བྱས་

པའི་ཧྲིལ་པོའམ་བཀོད་རིས་སོགས་ཀྱི་ཚོགས་སྤྱི་དེ་ཡིན། མཐོང་སྣང་དེ་ནི་དབང་ཤེས་མི་འདྲ་བ་སོ་

སོའ་ི སྡོམ་དང་ཁྱད་པར་ཆེན་པོ་ཡོད། ཁོང་གི་ལྟ་བ་འཛིན་མཁན་ད་དུང་ཁོང་གི་ལས་གྲོགས་ཁོ་ལར་ (Köhler, Wolfgang. 1887-1967)དང༌།

ཀོ་ཧྥུ་ཁ་(Koffka, Kurt. 1886-1941)སོགས་ཡོད། ཁོང་ཚོས་

ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་ནི། ཚོར་ཤེས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་སྐོར་གྱི་གནད་དོན་ཁག་ཡིན་ཞིང༌། བརྗོད་གཞི་འདི་

བདམས་པ་རྒྱུ་རྐྱེན་ནི་ཁོང་ཚོས་ཝོན་ཌིའི་རྫས་ཡོད་སྨྲ་བར་དགག་བཞག་བྱ་བའི་ཆེད་དུ་ཡིན། དེར་

བརྟེན། གྲུབ་མཐའ་འདིས་ཐོག་མར་རྫས་ཡོད་སྨྲ་བར་ངོ་རྒོལ་བྱ་རྒྱུ་གཙོ་བོ་བྱས་ཡོད་ནའང༌། གྲུབ་མཐའ་ འདིའི་རྩ་བ་བརྟན་པ་དང་ཆབས་ཅིག་སྐབས་དེར་དར་སྲོལ་ཆེ་བའི་བྱ་སྤྱོད་སྨྲ་བའང་དགག་བཞག་བྱ་ འགོ་བརྩམས་ཡོད།

གྷེ་སི་ཊལ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ལྟ་ཚུལ་ལྟར་ན། ཝོན་ཌིའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་ནོར་འཁྲུལ་ར་

སྤྲོད་བྱེད་ཐབས་ཡག་ཤོས་ཤིག་ནི། ཝོན་ཌིའི་ཚོར་ཤེས་ཐོག་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་སྟངས་ལ་བལྟས་ན་ཤེས་

ཐུབ། གྷེ་སི་ཊལ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ལ་དངོས་ཁམས་ཚན་རིག་སྤྱི་དང༌། ཁྱད་པར་

གནས་སའི་གཞུང་ལུགས་15(Field

Theory)ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་གཏིང་ཟབ་ཐེབས་ཡོད།

14  ཚན་པ་འདིའི་ནང་དོན་ནི། Psychology, Microsoft, Encarta , Reference Library 2005. ནས་བདམས་སྒྱུར་བྱས་པ་ཡིན།

ཁོང་ཚོས་སྣང་

15  གནས་སའི་གཞུང་ལུགས་ནི། མི་སྒེར་ཞིག་དང་གནས་ཡུལ་ཁོར་ཡུག་དབར་བྱེད་ལས་སྤེལ་རེས་བྱས་པའི་བཀོད་རིས་(Patterns

(34)

of interac-

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་35

ཚུལ་ཧྲིལ་པོ་ནི་རྒྱུ་རྫས་ཡོད་ཚད་ཀྱི་ཚོགས་སྤྱི་ཁོ་ན་ཙམ་མ་ཡིན་པར་འདོད། གྷེ་སི་ཊལ་གྲུབ་མཐའི་ ཞི བ ་འཇུག་གི ་ ཐབས་ལམ་གཙོ ་ བོ ་ ནི ་ ཆེ ས ་སྟབས་བདེ ་ ངང་ཐད་རྟོ ག ས་བྱ་བའི ་ ལྟ་ཞི བ ་ཀྱི ་ ཐབས་

ལམ་དེ ་ཡི ན། འོན་ཀྱང༌། གཞུང་ལུགས་འདི་ཚོར ་ཤེ ས་ཀྱི ་བརྒྱུད་རི མ་ཞེ ས་པའི ་ཁྱབ་ཁོངས་ལས་

འདའ་མ་ཐུབ་པ་ཞིག་མིན། བྱ་སྤྱོད་དང་འབྲེལ་བའི་གནད་དོན་ཕལ་ཆེ་བ་གྷེ་སི་ཊལ་གཞུང་ལུགས་

གཞིར་བཟུང་སྟེ་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཆོག དཔེར་ན། སློབ་སྦྱོང་གི་སྐོར་ལ། གྷེ་སི་ཊལ་སེམས་རིག་མཁས་

པས་ངེས་ཤེས་ཀྱི་སྒོ་ནས་སློབ་སྦྱོང་(Insight Learning)དང་དཀའ་རྙོག་སེལ་ཚུལ་(Problem Solving)

ཐོག་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཡོད།16

ཉེ་བའི་དུས་སྐབས་སུ་མི་ཁ་ཤས་ཀྱིས་གྷེ་སི་ཊལ་བཅོས་ཐབས་ལ་བརྟེན་ནས་སེམས་ནད་རིགས་

བཅོས་ཐབས་ཀྱང་བྱས་ཡོད། གྷེ་སི་ཊལ་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་བྱས་རྗེས་གཙོ་བོ་ནི་ཚོར་ཤེས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ སྐོར་ཡིན་ཞིང༌། དེང་སྐབས་སྤྱིར་བཏང་གི་སེམས་ཁམས་རིག་པ་དང་ཚོད་ལྟའི་སེམས་ཁམས་རིག་

པ་བཅས་ཀྱིས་ཚོར་ཤེས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་གླེང་སྐབས། གྷེ་སི་ཊལ་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་ཤན་ཤུགས་སྐོར་འབྲལ་

ཐབས་མེད་པའི་ཆ་ཤས་ཤིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། ༥།

སེམས་ཁམས་དབྱེ་ཞིབ་སྨྲ་བ། (Psychoanalytic Psychology)

སེམས་ཁམས་དབྱེ་ཞིབ་སྨྲ་བ་ནི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་གྲུབ་མཐའ་ཆེ་གྲས་ཤིག་མིན། རྒྱུ་མཚན་

ནི། གྲུབ་མཐའ་འདིའི་ཉམས་མྱོང་དངོས་ནི་གསོ་བ་རིག་པའི་ཕྱོགས་ནས་བྱུང་བ་མ་གཏོགས། མ་ལག་

ལྡན་པའི་ཚན་རིག་ཚོད་ལྟ་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བ་ཞིག་མིན། ཡིན་ནའང༌། གྲུབ་མཐའ་འདིའི་གཞུང་

ལུགས་ཀྱིས་སེམས་ཁམས་རིག་པ་འཕེལ་རྒྱས་སྤྱི་དང༌། ཁྱད་པར་དུ་མི་གཤིས་གྲུབ་སྟངས་དང་སེམས་ ནད་བཅོས་ཐབས་ཐད། གྲུབ་མཐའ་གཞན་ལས་ལྷག་པའི་ནུས་ཤུགས་ཐོན་ཡོད།

སེམས་ཁམས་དབྱེ་ཞིབ་སྨྲ་བའི་སྲོལ་གཏོད་པ་པོ་ནི་ཨོ་སི་ཊི་རི་ཡའི་དབང་རྩ་རིག་པའི་མཁས་

པ་སྨན་པ་ཧྥ་རའེ་ཌི་(Sigmund Freud, 1856-1939)ཡིན། ཁོང་གིས་འདུ་ཤེས་ཕྲ་མོའ་ི ཀུན་སློང་སྐོར་གྱི་

གཞུང་ལུགས་དེ་སེམས་དང་བྱ་སྤྱོད་ཞིབ་འཇུག་ཐད་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཡོད། ཁོང་གིས་ད་དུང་

གསུང་རྩོམ་མང་དུ་སྤེལ་ཡོད་པས། སེམས་ཁམས་རིག་པ་ཙམ་དུ་མ་ཟད། སེམས་འཚོ་མ་ཟིན་པའི་ནད་

རིགས་དང༌། དེང་རབས་རྩོམ་རིག་སོགས་ཀྱི་ཐད་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་ཤུགས་རྐྱེན་རྒྱ་ཆེར་ཐེབས་ཡོད། tion)ལ་བརྟག་ཞིབ་བྱེད་པའི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ཤིག་ཡིན།

གཏོད་བྱས།

ཐབས་ལམ་དེ་ནི་༡༩༤༠ ལོར་ཀར་ཊི་ལེ་ཝིན་(Kurt Lewin)གྱིས་གསར་

16  ཚན་པ་འདིའི་ནང་དོན་ནི། Psychology, Microsoft, Encarta , Reference Library 2005. ནས་བདམས་སྒྱུར་བྱས་པ་ཡིན།

(35)

ཤོག་ངོས་36

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཧྥ་རའེ་ཌི་ཡིས་རང་ཉིད་ཀྱི་སྨན་བཅོས་ཉམས་མྱོང་གཞིར་བཟུང་སྟེ། མིའི་མི་གཤིས་གྲུབ་སྟངས་

ཀྱི་གཞུང་ལུགས་གསར་པ་ཞིག་བཙུགས་ཤིང༌། སྨྱོ་ནད་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་བཅོས་ཐབས་ཀྱང་འདོན་སྤེལ་བྱས་

ཡོད། ཁོང་གིས་ཡིད་ཆེས་བྱེད་པ་ཞིག་ལ། མིའི་བྱ་སྤྱོད་ཕལ་ཆེ་བ་ནི། འདུ་ཤེས་ཕྲ་མོའ་ི རིགས་དང་

ནང་སེམས་ཀྱི་ཀུན་སློང་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང༌། དེར་བརྟེན། བྱ་སྤྱོད་ལ་འགྲེལ་བརྗོད་བྱ་སྐབས། བསམ་

གཞིགས་དང༌། ཚོར་ཤེས། རྨི་ལམ་སོགས་ལ་དབྱེ་ཞིབ་ཀྱི་སྒོ་ནས་བྱེད་དགོས། སྨྱོ་ནད་དང་སྤྱོད་ཚུལ་ཡ་ མ་ཟུང་ལ་བཅོས་ཐབས་བྱ་དགོས་ན་གནས་ལུགས་འདི་གསལ་པོར་ཤེས་དགོས། ཧྥ་རའེ་ཌིའི་མི་གཤིས་ འཕེལ་རིམ་གྱི་གཞུང་ལུགས་ཁྲོད། མིའི་མི་ཚེ་སྟོད་ཀྱི་འཚོ་བའི་ཉམས་མྱོང་གིས་མི་གཤིས་འཕེལ་རྒྱས་

ཐོག་ཐེབས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་ལ་དམིགས་བསལ་གྱིས་དོ་སྣང་བྱེད་པའི་ཐོག འདུ་ཤེས་ཕྲ་མོའ་ི སྲེད་པ་

སྐོང་ཐུབ་མིན་ལ་བརྟེན་ནས་མི་གཤིས་འཕེལ་རིམ་འཐུས་ཚང་བྱུང་ཡོད་མིན་གྱི་འབྱུང་རྩ་གཙོ་བོ་

ཞིག་ཏུ་བཞེད། སེམས་ཁམས་དབྱེ་ཞིབ་སྨྲ་བའི་མི་གཤིས་སྐོར་གྱི་ལྟ་ཚུལ་ནི། ང་ཚོས་ལེའུ་གསུམ་པའི་ ས་བཅད་དང་པོའ་ི ནང་ཞིབ་ཏུ་འགྲེལ་བརྗོད་བྱ་རྒྱུ།

སེམས་ཁམས་རིག་པའི་གྲུབ་མཐའ་གཙོ་བོ་ཁག་སྲོལ་འབྱེད་པོ་དང༌། དེ་དག་གིས་མིའི་འཚར་

ལོངས་ཐད་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ། ཞིབ་འཇུག་ཐབས་ལམ་དང་གྲུབ་འབྲས་བཅས་རེའུ་མིག་༡་༡ ནང་བཀོད་ཡོད།

(36)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་37

ལེ་ཚན་གཉིས་པ།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་ཐབས་ལམ།

སྤྱིར་བཏང་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་ཚན་རིག་ཅིག་ཡིན་ནའང༌། འགྲོ་བ་མིའི་ཤེས་ཡོན་སློབ་

སྦྱོང་གི་བྱེད་སྒོར་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་གཞུང་ལུགས་རྐྱང་པའི་རིག་

ཚན་ཞིག་མ་ཡིན་པར། ཞིབ་ཏུ་བཤད་ན། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་སྤྱིར་བཏང་སེམས་ཁམས་

རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་རྣམས་ཤེས་ཡོན་སློབ་སྦྱོང་གི་བྱེད་སྒོར་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པའི་རིག་ཚན་ཞིག་ ཡིན། གལ་ཏེ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་རང་བྱུང་ཚན་རིག་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་རིག་ ཚན་ཞིག་རེད་ཅེ་ན། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་ཤས་ཆེ་བའི་རིག་ཚན་

ཞིག་ལ་ངོས་འཛིན་བྱ་ཆོག།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་འགྲོ་བ་མིའི་འཚར་ལོངས་དང་ཤེས་ཡོན་སློབ་སྦྱོང་གི་བྱ་

བར་མ་ལག་ལྡན་པའི་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་རིག་ཚན་ཞིག་ཡིན་ལ། སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པོ་དང་སློབ་ཁྲིད་

ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁག་ལ་ཕྱོགས་མི་འདྲ་བའི་སྒོ་ནས་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཏེ། སློབ་ཕྲུག་ཚོར་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་

རེ་འདུན་དང་དགོས་མཁོ་སྐོང་བར་རོགས་འདེགས་བྱེད་པའི་རིག་པའི་ཆ་ལག་ཅིག་ཀྱང་ཡིན། དེར་ བརྟེན། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་བཀོལ་སྤྱོད་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་རིག་ཚན་ཞིག་ཡིན་པ་

མཚོན་ཐུབ། རིག་ཚན་འདིའི་རིན་ཐང་དང་དོན་སྙིང་ལ་བཀོལ་སྤྱོད་ཀྱི་ཆ་ནས་འཇལ་དགོས་པ་ལས། གཞུང་ལུགས་རང་གི་ཐོག་ནས་ར་འཕྲོད་ཐབས་བྱ་རྒྱུ་དེ་གཙོ་བོ་མིན།

དེར་བརྟེན། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་དེ་དངོས་ཡོད་བཀོལ་སྤྱོད་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་མུ་

མཐུད་ཡར་རྒྱས་དང་འཐུས་སྒོ་ཇེ་ཚང་དུ་གཏོང་དགོས། འདི་ལྟར་ཡར་རྒྱས་གཏོང་བར་ཡང་དག་པའི་

ཞིབ་འཇུག་གི་བྱ་བ་ནས་འགོ་འཛུགས་དགོས།

སློབ་གསོའ་ི སེམས་ཁམས་སྐོར་གྱི་ཞིབ་འཇུག་དེ་ཡང་སེམས་ཁམས་རིག་པ་གཞན་ལྟར། གཞུང་

ལུགས་ཀྱི་མ་ལག་ལྡན་ཞིང༌། དོན་ལ་གནས་པ། བརྟག་དཔྱད་ཀྱི་གཞི་རྩའི་ཐོག་གཞི་བཙུགས་པ། ཚད་

ལྡན་ཡང་དག ཡང་ཡང་བསྐྱར་ཟློས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ཚོད་བགམ་བྱེད་རུང་བ་བཅས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པར་ (37)

ཤོག་ངོས་38

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

བྱ་སླད། ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་ཞིབ་འཇུག་གི་བརྒྱུད་རིམ་ལ་འཇུག་པ་དང༌། འོས་ཤིང་འཚམས་པའི་ ཞིབ་འཇུག་ཐབས་ལམ་འདེམས་སྒྲུག་བྱ་རྒྱུ་བཅས་ནི་གལ་འགངས་ཆེ་ཤོས་སུ་བརྩི་བ་ཡིན།

ས་བཅད་དང་པོ། ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་

ཞིབ་འཇུག་གི་བརྒྱུད་རིམ།

ཚན་རིག་པས་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་བརྗོད་པ་གཅིག་གི་ཐོག་སྟབས་བདེའི་འགྲེལ་བཤད་བྱས་པ་

ཙམ་མ་ཡིན་པར། བརྗོད་པ་དེའི་འབྱུང་རྐྱེན་དང་མཇུག་འབྲས། བརྒྱུད་རིམ་སོགས་དངོས་ཡོད་ཀྱི་

འགྲེལ་བརྗོད་ཚད་ལྡན་ཞིག་བྱ་དགོས། དཔེར་ན། རྫས་སྦྱོར་བ་ཞིག་གིས་རྫས་རིགས་གཉིས་ཤེལ་སྦུག་ ཅིག་གི་ནང་བླུགས་ནས་མེ་དྲོད་བཏང་བ་ན། རྫས་རིགས་གསུམ་པ་ཞིག་འབྱུང་བའི་གནས་ལུགས་

གསལ་སྟོན་བྱེད་སྐབས། ཁོང་གིས་རྫས་རིགས་གསུམ་པ་དེ་ཅིའི་ཕྱིར་བྱུང་བའི་རྒྱུ་མཚན་ཡང་འགྲེལ་

བརྗོད་བྱ་དགོས། དེ་མཚུངས། སེམས་རིག་མཁས་པ་ཞིག་གིས་དྲན་ཤེས་སྐོར་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་སྐབས།

གང་ཟག་སྒེར་སོ་སོས་བརྡ་འཕྲིན་གང་དང་གང་གི་རིགས་དྲན་པར་ཉར་ཐུབ་པ་ཙམ་མ་ཡིན་པར། ཚན་རིག་པ་ཞིག་ཡིན་པའི་ཆ་ནས་བརྡ་འཕྲིན་དེ་རིགས་དྲན་པར་ཉར་ཐུབ་པའི་རྒྱུ་མཚན་དང༌། དྲན་ ཤེས་དང་བརྗེད་ངས་དབར་གྱི་གལ་གནད་སོགས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱ་དགོས། ཇི་ལྟར་བྱུང་བ་དང་ཅིའི་

ཕྱིར་བྱུང་བ་བཅས་ཀྱི་གནས་ལུགས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱ་བའི་བརྒྱུད་རིམ་འདིར་འཇུག་སྐབས། རིག་ཚན་པ་ ཚོས་གཞུང་ལུགས་འཛུགས་པའི་ཐབས་ལམ་(Construction of the Theories)བརྟེན་ནས་བྱ་དངོས་སམ་

བརྒྱུད་རིམ་མི་འདྲ་བ་དུ་མ་ཞིག་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། གཤམ་དུ་ཐབས་ལམ་དེའི་གོམ་རིམ་མདོར་ བསྟན་བྱས་ཡོད།17

ཀ) དངོས་ཡོད་ཀྱི་སྒྲུབ་བྱེད་ལ་བརྟེན་ནས། གཞུང་ལུགས་ཤིག་གི་གཞི་ཚུགས་པ།

ཁ) གཞུང་ལུགས་དེའི་ནང༌། གཞི་རྩའི་གོ་དོན་འགྲེལ་བརྗོད་དང༌། གོ་དོན་ཕན་ཚུན་དབར་གྱི་

འབྲེལ་བ་བརྗོད་པ་བཅས་ལ་བརྟེན་ནས་ད་ཡོད་ཀྱི་བརྡ་འཕྲིན་ཁག་སྒྲིག་སྦྱོར་བྱས་ཏེ་གང་ཟག་ ཐུན་མོང་གིས་ལྟ་ཞིབ་རུང་བའི་དོན་རྐྱེན་(མཇུག་འབྲས་)སྔོན་དཔག་(Prediction)བྱེད་པ།

17  གོང་གསལ་ཚན་པ་འདི་ནི། Psychology, by Robert A. Baron, 2008, Fifth impression in India.P-20 ནང་གསལ་ལྟར་བསྡུས་བསྒྲིགས་བྱས་པ་ཡིན།

(38)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་39

ག) སྔོན་དཔག་གི་ནང་དོན་དེ་དག་ལ་གལ་འཛུགས་(Hypothesis, བརྟག་པ་མཐར་བཟུང་གི་གོ་དོན་ དང་ཧ་ཅང་ཉེ།)ཟེར་ཞིང༌། དེ་ནི་ཞིབ་འཇུག་པ་རང་ཉིད་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་ལ་བརྟེན་ནས་ཚོད་བགམ་

མམ་བདེན་དཔང་བྱ་དགོས།

ང) གལ་ཏེ་ཞིབ་འཇུག་གི་མཇུག་འབྲས་དེ་གལ་འཛུགས་བྱས་པའི་གཞུང་ལུགས་དང་མཐུན་ཚེ། ཞིབ་འཇུག་གི་མཇུག་འབྲས་ལ་ཡིད་རྟོན་རུང་བའི་ཆ་ཇེ་མང་དུ་སོང་ཡོད། གལ་ཏེ་མི་མཐུན་

ཚེ། གཞུང་ལུགས་དེར་འགྱུར་བཅོས་གཏོང་དགོས་ཤིང༌། སྔོན་དཔག་གཞན་གྱིས་སྒོ་ནས་ཚོད་

ལྟ་བྱེད་དགོས།

ཅ) མཇུག་མཐར། གཞུང་ལུགས་དེ་དོན་ལ་གནས་པར་ངོས་ལེན་པའམ། ཡང་ན་དོན་ལ་མི་གནས་

པས་དགག་བྱ་བྱེད་པ་བཅས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་གཉིས་འབྱུང་བ་ཡིན། གལ་སྲིད་གཞུང་ལུགས་དེ་

དོན་ལ་གནས་པར་ངོས་ལེན་བྱུང་ནའང༌། ཞིབ་འཇུག་འཕར་མ་སོགས་ཀྱི་སྒོ་ནས་མ་འོངས་པར་

ཁ་གསབ་བྱེད་ཆོག་པ་ཡིན། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་གི་བརྒྱུད་རིམ་གོ་བདེར་བསྟན་ པ་དཔེ་རིས་༢་༢ ལ་གཟིགས་པར་ཞུ།

༡།

གོང་གསལ་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་གནད་དོན་གལ་ཆེན་ཁག་ཅིག་ཡོད་པ་གཤམ་གསལ།

གལ་འཛུགས། (Hypothesis)

ཚན་རིག་ཞིབ་འཇུག་གི་བྱ་བ་ནི་ཧ་ཅང་ནན་ཏན་བྱ་དགོས་པའི་ལས་དོན་ཞིག་ཡིན། དེ་ནི་ལྟ་

གྲུབ་དང་གནས་ལུགས་ཀྱི་རྒྱབ་ལྗོངས་མེད་པར་བྱུང་རྒྱལ་སྨྲ་བ་ཞིག་མ་ཡིན་པར། རང་ཉིད་ཀྱི་བསམ་

ཚུལ་མཁྲེགས་བཟུང་དང་བཙན་ཤེད་ཀྱིས་ཐག་གཅོད་དེ་བས་ཀྱང་མི་ཆོག ཚན་རིག་ཞིབ་འཇུག་ལ་

དགོས་ངེས་ཀྱི་རྣམ་འགྱུར་ཞིག་ཡོད་པ་དོགས་སློང་བྱ་རྒྱུ་དང༌། དོགས་སློང་ལ་བརྟེན་ནས་བྱ་དངོས་ ལ་ལྟ་ཚུལ་དང་འགྲེལ་ཚུལ་གཞན་ཞིག་འདོན་རྒྱུ་དེ་ཡིན། བདེན་དཔང་བྱས་མེད་པའི་བྱ་དངོས་སམ་

གནས་ལུགས་གང་ཞིག གསལ་ཞིང་ཡང་དག་པའི་ལམ་ནས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་པ་དེ་ལ་གལ་འཛུགས་

(Hypothesis)ཟེར།

གལ་འཛུགས་ནི་བདེན་དཔང་བྱ་རྒྱུར་བསྡད་ཡོད་སྟབས། དེ་ནི་བདེན་དཔང་མ་

བྱས་གོང་གི་གཟབ་ནན་ལ་བརྟེན་ནས་གྲུབ་པ་ཞིག་ཡིན། ང་ཚོས་མིའི་ནུས་པ་དང༌། རྒྱུ་རྫས། དངོས་པོ། དུས་ཚོད་སོགས་རྒྱ་ཆེར་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་ཏེ། ཡོངས་སུ་མ་སྨིན་པའི་ཚོད་དཔག་ཅིག་བདེན་དཔང་བྱ་

མི་ཐུབ། གལ་འཛུགས་དེ་རིགས་བདེ་བླག་ངང་བདེན་དཔང་དང་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱ་ཆེད། ཞིབ་འཇུག་བྱེད་ (39)

ཤོག་ངོས་40

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

སྐབས་ད་ཡོད་ཞིབ་འཇུག་སྙན་ཐོའམ་ཡིག་ཆ་ལ་མ་ལག་དང་ལྡན་པའི་ཞིབ་བཤེར་དང༌། དབྱེ་ཞིབ།

ཕྱོགས་བསྡོམས་བཅས་བྱ་དགོས། དེ་ལྟར་ཧ་ཅང་གཟབ་ནན་ལས་བྱུང་བའི་གལ་འཛུགས་དེ་བདེན་

དཔང་བྱེད་པའི་རིན་ཐང་ཡོད།

གལ་འཛུགས་ཀྱི་རྣམ་པ་ནི་སྒྲུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ཐད་ཀར་འགྲེལ་བརྗོད་ཀྱི་རྣམ་པ་སྤྱད་ཆོག་

ལ༑ དྲི་བ་འདོན་པའི་རྣམ་པའི་སྒོ་ནས་མཚོན་ཐབས་ཀྱང་བྱས་ཆོག དཔེར་ན། “རྣམ་རྒྱལ་འབྲིང་རིམ་ སློབ་གྲྭའི་འཛིན་རིམ་གྲྭ་བརྒྱད་པའི་མཉམ་ངོས་དབྱིབས་རྩིས་ཀྱི་སྦྱངས་འབྲས་ཐོག སློབ་ཕྲུག་བུ་ཡི་ སྦྱངས་འབྲས་ལས་སློབ་ཕྲུག་བུ་མོའ་ི སྦྱངས་འབྲས་ལེགས།” ཞེས་པ་ལྟ་བུ་ནི་ཐད་ཀར་འགྲེལ་བརྗོད་ཀྱི་ རྣམ་པ་ཡིན། “རྣམ་རྒྱལ་འབྲིང་རིམ་སློབ་གྲྭའི་འཛིན་རིམ་བརྒྱད་པའི་སློབ་མའི་མཉམ་ངོས་དབྱིབས་

རྩིས་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་ཐད། སློབ་ཕྲུག་ཕོ་མོ་གཉིས་ལས་སུ་ཞིག་གི་སྦྱངས་འབྲས་ལེགས་སམ།”ཞེས་པ་ནི་ དྲི་བའི་ཚུལ་གྱི་འགྲེལ་བརྗོད་ཡིན།

བྱ་སྤྱོད་སྐོར་གྱི་ གཞུང་ལུགས་ཤིག

གཞུང་ལུགས་

གཞུང་ལུགས་ལ་ཡིད་ ཆེས་ཇེ་བརྟན་དུ་གྱུར་པ།

གཞུང་ལུགས་ལས་བྱུང་ བའི་གལ་འཛུགས།

ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པ།

གཞུང་ལུགས་འགྱུར་ བཅོས་བཏང་སྟེ། གལ་ འཛུགས་གཞན་ལ་ཚོད་ ལྟ་བྱེད་པ།

གཞུང་ལུགས་ལ་ཡིད་ ཆེས་ཇེ་ཞན་དུ་གྱུར་པ། གཞུང་ལུགས་ལ་དགག་ བྱ་བྱུང་བ།

དཔེ་རིས་༡་༢ སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་གི་བརྒྱུད་རིམ་མདོར་བསྟན།

མཆན། ད་ཡོད་ཤེས་ཡོན་སྒྲིག་འཛུགས་བྱ་བའི་གཞུང་ལུགས་སམ། བྱ་དངོས་དང་བརྒྱུད་རིམ་གང་ཞིག་སྔོན་དཔག་བྱེད་པའི་གཞུང་

ལུགས་གཉིས་ལས་གང་ཡིན་ཡང༌། གཞུང་ལུགས་ལས་བྱུང་བའི་སྔོན་དཔག་ལ་ཞིབ་འཇུག་གི་ལམ་ནས་ཚོད་བགམ་བྱེད་ཅིང༌། ཞིབ་

འཇུག་གི་གྲུབ་འབྲས་དེ་སྔོན་དཔག་དང་རྩེ་མཐུན་བྱུང་ཚེ། གཞུང་ལུགས་དེར་ཡིད་རྟོན་རུང་བའི་ཆ་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བ་དང༌། གལ་

(40)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་41

ཏེ་ཞིབ་འཇུག་གི་གྲུབ་འབྲས་དེ་སྔོན་དཔག་དང་མི་མཐུན་ཚེ། གཞུང་ལུགས་དེར་ཡིད་རྟོན་རུང་བའི་ཆ་ཉུང་དུ་སོང་སྟེ། མཐའ་མར་

གཞུང་ལུགས་ལ་དགག་བྱ་འབྱུང་བ་ཡིན།

༢།

ཐབས་ལམ། (Method)

གལ་འཛུགས་རི གས་གཅིག་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་ཐབས་མི་འདྲ་བ་དུ་མ་འབྱུང་སྲིད། གལ་

འཛུགས་མང་པོ་ཞིག་ལ་ཞིབ་འཇུག་གི་ཐབས་ལམ་རིགས་གཅིག་ཀྱང་སྤྱོད་སྲིད། ཞིབ་འཇུག་བྱེད་

ཐབས་གཙོ་བོ་རྣམས་གཤམ་དུ་འགོད་རྒྱུ་ཡིན། འོན་ཀྱང་དོན་དངོས་ཐོག གལ་འཛུགས་གྲུབ་ཟིན་རྗེས།

འོས་འཚམས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་འདེམས་རྒྱུ་ཧ་ཅང་གལ་ཆེ། གལ་འཛུགས་རིགས་ཁ་ཤས་ཤིག་ལ། ཐབས་ ལམ་ཁག་ཅིག་གཞན་ལས་ལྷག་པར་འཚམས་ཤིང་འཇུག་པའི་གནས་ཚུལ་ཡང་འབྱུང་སྲིད། དེར་

བརྟེན། ཞིབ་འཇུག་བྱེད་མཁན་གྱིས་ཐབས་ལམ་མ་བདམས་གོང་དུ། ཞིབ་འཇུག་ཐབས་ལམ་སོ་སོའ་ི

ཁྱད་ཆོས་དང་བེད་སྤྱོད་ཐོག་ཆ་རྒྱུས་ཆ་ཚང་ཞིག་ཡོད་དགོས། གལ་ཏེ་དགེ་རྒན་གྱིས་ཞིབ་འཇུག་ ཐབས་ལམ་ཁག་ཅིག་གི་ཐོག་དགོས་ངེས་ཀྱི་ངོས་འཛིན་མ་ཐུབ་པའམ། དོགས་སློང་ཡོད་ཚེ། ངེས་པར་

དུ་ཆེད་ལས་ཞིབ་འཇུག་པར་སློབ་སྟོན་ཞུས་ཏེ་དོགས་སེལ་བྱ་དགོས། འདིར་ངེས་པར་དུ་ཤེས་དགོས་པ་

ཞིག་ལ། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་དེ་ནི་སྡོམ་རྩིས་རིག་པ་(Statistic)དངོས་ཡིན། སྡོམ་རྩིས་ རིག་པ་ནི་ཞིབ་འཇུག་གི་ལག་ཆ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན།

༣།

མཇུག་འབྲས། (Results)

ལག་ཟིན་རྒྱུ་ཆ་ལ་དབྱེ་ཞིབ་བྱས་པ་བརྒྱུད། ཞིབ་འཇུག་པས་སྔོན་ཆད་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་པའི་

གལ་འཛུགས་ལ་དགོས་ངེས་རྒྱུ་ཆས་རྒྱབ་སྐྱོར་འཐུས་ཚང་ཡོད་མེད་རྟོག་ཞིབ་སླད་དབྱེ་ཞིབ་ཀྱི་གྲུབ་ དོན་ལ་ཞིབ་བཤེར་དང་གདེང་འཇོག་པར་དུ་བྱ་དགོས། སྡོམ་རྩིས་རིག་པ་དང༌། ཁྱད་པར་དུ་གཏན་ ཚིགས་སྡོམ་རྩིས་རིག་པ་

(Logical Statistics)

ནི་གལ་འཛུགས་ཤིག་སྒྲུབ་བྱེད་སྟེང་གཞི་ཚུགས་ཡོད་

མེད་དཔྱད་ཞིབ་བྱེད་པའི་ལག་ཆ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན། སྤྱིར་བཏང་ཞིབ་འཇུག་པ་སུ་ཡིན་ཡང་རང་ ཉིད་ཀྱི་གལ་འཛུགས་དེར་རྒྱུ་ཆའི་རྒྱབ་སྐྱོར་ཐོབ་སྟེ་གཏན་འབེབས་ཡོང་བའི་རེ་འདུན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་

མོད། འོན་ཀྱང༌། མཐའ་མའི་མཇུག་འབྲས་ལ་རྒྱུ་ཆའི་སྒོ་ནས་རྒྱབ་རྟེན་བཙན་པོ་མེད་ཚེ། ང་ཚོས་ངེས་

པར་དུ་བློ་ཁོག་ཡངས་པོའ་ི སྒོ་ནས་མཇུག་འབྲས་དེ་ངོས་ལེན་བྱ་དགོས། དེ་ལྟར་མ་བྱུང་ཚེ། ཞིབ་འཇུག་ ལ་དོན་སྙིང་ཅི་ཡང་མེད། གལ་འཛུགས་ནི་རྟོག་འཆར་ཞིག་ལས་གང་ཡང་མིན་སྟབས། དེ་ཞིབ་འཇུག་ པའི་ལྟ་ཚུལ་དང་དགའ་སྡང་ཆགས་གསུམ་གྱི་བསམ་པས་ནམ་ཡང་མ་བསླད་པ་ཞིག་དགོས། དོན་

དངོས་ཐོག གལ་འཛུགས་གང་ཞིག་འབྲེལ་ཡོད་རྒྱུ་ཆས་རྒྱབ་སྐྱོར་མེད་པ་བདེན་དཔང་བྱེད་ཐུབ་ཚེ། དེ་ (41)

ཤོག་ངོས་42

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཡང་ཞིབ་འཇུག་ཐོག་བྱས་རྗེས་བཞག་པར་བརྩིས་ཆོག ང་ཚོས་རྒྱུན་དུ་བཤད་བཞིན་པ་ལྟར། ཚན་རིག་ ཞིབ་འཇུག་གི་ལས་ལ་ཞུགས་མཁན་རྣམས་ཀྱིས་དངོས་ཡོད་གནས་སྟངས་ལ་བརྩི་མཐོང་བྱེད་པ་དང༌། བདེན་དོན་འཚོལ་སྒྲུབ་བྱ་དགོས་ཟེར་བའི་དོན་སྙིང་ཡང་དེ་ཡིན།

༤།

འགྲེལ་བརྗོད་དང་གྲོས་འདོན། (Interpretation and Recommendations)

ཞིབ་འཇུག་གི་གྲུབ་དོན་ཞེས་པ་ནི། སྔར་བཀོད་པའི་གལ་འཛུགས་དེ་རྒྱུ་ཆ་འདི་དག་ལ་བརྟེན་

ནས་གཞི་ཚུགས་ཤིང་ངོས་ལེན་བྱེད་རུང་བའམ། ཡང་ན། རྒྱུ་ཆའི་རྒྱབ་རྟེན་མེད་པས་དགག་བྱ་བྱེད་

རུང་བར་སྟོན་པ་ལ་ཟེར། གལ་འཛུགས་གང་ཞིག་ལ་དགག་སྒྲུབ་བྱ་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་བཤད་སྐབས།

ཞིབ་འཇུག་པ་ནི་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་མཁན་དང་པོ་དེ་ཡིན་དགོས། ཞིབ་འཇུག་པས་གལ་འཛུགས་དེ་ གཞི་གྲུབ་པའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་རྒྱབ་རྟེན་དང་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དོན་སྙིང་བགྲོ་གླེང་བྱས་ཏེ། བརྗོད་གཞི་

དེའི་སྐོར་གྱི་ཞིབ་འཇུག་དང་བཀོལ་སྤྱོད་རྒྱ་ཁྱབ་ཡོང་སླད་མ་འོངས་པར་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་ཕྱོགས་གྲོས་

འདོན་བྱེད་ཆོག གལ་སྲིད་གལ་འཛུགས་གང་ཞིག་གཞི་མ་གྲུབ་ཚེ། ཞིབ་འཇུག་པས་ཀུན་གྱིས་ཡིད་

རྟོན་རུང་བའི་འགྲེལ་བརྗོད་བྱ་དགོས། དེ་ནི་རྒྱབ་རྟེན་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་ནོར་སྐྱོན་ལས་བྱུང་བའམ། རྒྱབ་

རྟེན་རྒྱུ་ཆ་མ་ཚང་བའི་སྐྱོན། ཡང་ན། ཞིབ་འཇུག་ཐབས་ལམ་འཚམས་པོ་མ་བྱུང་བ་སོགས་རྒྱུ་མཚན་ གང་ལས་བྱུང་བ་གསལ་བཤད་བྱ་དགོས་པ་མ་ཟད། གོ་སྐབས་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ཞིབ་འཇུག་དེ་རིགས་

བྱེད་སྐབས་དོ་སྣང་བྱ་དགོས་པའི་དོན་གནད་མཁོ་འདོན་བྱས་ན། ཞིབ་འཇུག་དེ་རིགས་ལ་འཇུག་

མཁན་དོན་གཉེར་ཅན་རྣམས་ལ་དཔྱད་ཞིབ་ཀྱི་རིན་ཐང་ལྡན་པས་ཕན་ཐོགས་འབྱུང་ངེས་ཡིན། ཡིན་ ནའང༌། ཞིབ་འཇུག་གི་གྲུབ་དོན་གང་ཞིག་གི་འགྲེལ་བརྗོད་དང༌། གྲོས་འདོན། གྲུབ་དོན་བཅས་ཀྱི་རྒྱས་

བསྡུས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞིག་དགོས་སམ་ཞེ་ན། དེ་ནི་ཞིབ་འཇུག་གི་དཀའ་སླའམ་རྙོག་འཛིང་གི་གནས་ཚད་

དང༌། འབྲེལ་ཆགས་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་ནང་དོན་ཁྱབ་ཚད། ཞིབ་འཇུག་ཐབས་ལམ་དང་སྡོམ་རྩིས་དབྱེ་ ཞིབ་འཚམས་པོ་བྱུང་ཡོད་མེད་སོགས་ལ་རག་ལས་ཡོད།

སློབ་གསོའ་ི བྱ་བ་ནི་འགྲོ་བ་མིའི་ལུས་སེམས་ཀྱི་འཚར་ལོངས་དང་ཁོར་ཡུག་གི་གནས་བབ་

ལ་གཞིགས་ཏེ། མིའི་ལུས་སེམས་ཀྱི་ནུས་རྩལ་གོང་མཐོར་བཏང་སྟེ་ཁོར་ཡུག་ལ་བསྟུན་གཤིབས་དང་

སྟངས་འཛིན་གྱིས་རང་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྤུས་ཚད་གོང་མཐོར་གཏོང་བའི་བྱེད་སྒོ་ཞིག་ཡིན། དེ་ལྟ་

བུའི་བྱེད་སྒོ་འདི་ཉིད་ལག་ལེན་ཁྲོད། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་གསོ་སྤྲོད་ཡུལ་སློབ་མའི་ལུས་སེམས་ཀྱི་ གནས་སྟངས་སྤྱི་དང༌། ཁོར་ཡུག་དང་ཁྱིམ་ཚང༌། སྤྱི་ཚོགས། འཁྲིད་བྱའི་སློབ་ཚན་གྱི་ནང་དོན་དང་

གོ་རིམ། འཁྲིད་ཐབས་འདེམས་གསེས་སོགས་ཀྱི་འགྱུར་ཚན་དུ་མར་བརྟག་ཞིབ་ནན་ཏན་བྱ་དགོས་ལ། (42)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་43

ཁྱད་པར་འགྱུར་ཚན་དེ་དག་ཚང་མའི་ཁྲོད་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེ་ཤོས་དེ་ནི་མིའི་སེམས་ཁམས་ཡིན། སེམས་

ཁམས་ཀྱི་གནས་སྟངས་ནི་སློབ་མའི་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་སྟེང་ནས་མངོན་གྱི་ཡོད་སྟབས། བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་སྒོ་ནས་སློབ་ མའི་སེམས་ཁམས་ངོས་འཛིན་དང༌། དེ་དང་བསྟུན་པའི་འཁྲིད་ཐབས་དང་རྒྱས་བསྡུས་གཏན་འབེབས་

བྱེད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ལ་མི་བརྟེན་ཐབས་མེད་ཡིན། དེར་ བརྟེན། སློབ་གསོའ་ི བྱ་བ་ལམ་ལྷོངས་ལྡན་པ་ཞིག་ཡོང་བ་ལ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་དང་

མཐུན་དགོས་པ་ཧ་ཅང་གལ། སྤྱིར་བཏང་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ཞིབ་འཇུག་གི་བརྒྱུད་ རིམ་མདོར་བསྡུས་སུ་བཀོད་པ་གཤམ་གསལ། ༡།

༢།

རྟོག་ཞིབ། (Investigation)

ཡང་དག་པའི་རྒྱུ་ཆ་གང་མང་ཞིག་འཚོལ་སྡུད་བྱེད་པ།

རིགས་འབྱེད། (Classification)

བསྡུ་རུབ་བྱས་པའི་རྒྱུ་ཆ་རྣམས་འོས་འཚམས་ཀྱི་སྒོ་ནས་རིགས་ཚན་དུ་མར་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱིས་རྒྱུ་

ཆ་སྒྲིག་སྦྱོར་བྱེད་པ། ༣།

ཞིབ་བཤེར། (Verification)

༤།

ཕྱོགས་བསྡོམས། (Generalization)

མཐའ་གཅིག་ཏུ་ངེས་པའི་མཇུག་འབྲས་འཚོལ་ཞིབ་བྱེད་པ། མ་ལག་ལྡན་པའི་གནས་ལུགས་སམ་སྒྲིག་སྲོལ་ཞིག་གྲོས་འདོན་བྱས་ཏེ། གནས་ལུགས་སམ་

སྒྲིག་སྲོལ་དེ་གཏན་འཁེལ་བའི་གནས་སྟངས་འོག་ལག་ལེན་ཅི་ཙམ་བྱས་ཀྱང་གསར་དུ་རྙེད་པའི་ མཇུག་འབྲས་དང་ཡོངས་སུ་མཐུན་པར་བྱ་བ།

སློབ་གསོའ་ི བྱ་བ་ནི་དགེ་སློབ་ཕྱོགས་གཉིས་དང་ཁོར་ཡུག་བཅས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་སྣ་མང་འདུས་

ཤིང༌། ཕན་ཚུན་བྱེད་ནུས་སམ་ཚོད་འཛིན་བྱེད་པའི་རྙོག་འཛིང་ཅན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་ཞིག་

ཡིན་སྟབས། ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་ཞིབ་འཇུག་ཐབས་ལམ་སྤྱོད་པར་བཀག་རྒྱ་མི་ཉུང་བ་ཞིག་

བསྐྲུན་ཡོད། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་མང་པོ་ཞིག་ལ་གཞུང་ལུགས་རང་ངོས་ ནས་ནོར་སྐྱོན་གང་ཡང་མེད་ནའང༌། བཀོལ་སྤྱོད་གཏོང་མཁན་དགེ་རྒན་གྱིས་ཐབས་ལམ་དེ་དག་ གི་བྱེད་ནུས་བློ་ངེས་མེད་ཚེ། ཐབས་ལམ་དེར་བཀོལ་སྤྱོད་ཁྲོད་འདོད་བློ་ཚིམ་པའི་མཇུག་འབྲས་ཤིག་

འབྱུང་དཀའ། དེར་བརྟེན། དགེ་རྒན་གྱིས་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་སློབ་སྦྱོང་དང་ལག་ (43)

ཤོག་ངོས་44

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

བསྟར་བྱེད་པའི་ཁྲོད། ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་གྱི་རྒྱུ་ཆ་རྣམས་མ་ལག་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་སྒྲིག་སྦྱོར་དང་

བཀོད་སྒྲིག་ལེགས་པར་བྱ་དགོས་པ་མ་ཟད། དཔེ་གཞི་ཚད་ལྡན་འདེམས་སྒྲུག་བྱས་རྗེས་དབྱེ་ཞིབ་དང་ ཞིབ་བཤེར་གྱི་ལས་ལ་འཇུག་དགོས། གལ་ཏེ་ཞིབ་འཇུག་གི་བརྒྱུད་རིམ་དེ་དངོས་ཡོད་གཞིར་བཞག་

གི་ཚན་རིག་གི་གོ་རིམ་དང་མ་མཐུན་ཚེ། མ་ལག་ལྡན་པའི་གནས་ལུགས་དང་སྒྲིག་སྲོལ་དེར་བཀོལ་

སྤྱོད་ཀྱི་རིན་ཐང་མེད་དོ། །18

ས་བཅད་གཉིས་པ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་

ཞིབ་འཇུག་གི་རྩ་འཛིན།

ཚན་རིག་གི་བྱེ་བྲག་ཏུ་གྱུར་པའི་ཞིབ་འཇུག་མང་པོ་ཞིག་ནི། དངོས་ཡོད་དང༌། ཡོངས་སུ་སྟངས་

འཛིན་བྱས་པའི་ཚོད་ལྟ་ཁང་གི་ནང་ནས་བྱུང་ཡོད། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་གནས་ལུགས་མང་པོ་ཞིག་ ཀྱང༌། ཚོད་ལྟ་ཁང་གི་ནང་རྒྱུ་རྐྱེན་གཞན་གྱིས་ཤན་མ་ཞུགས་པའི་འོག་གི་སློབ་སྦྱོང་ལས་བྱུང༌། ཡིན་

ནའང༌། གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་རྟོག་ཞིབ་དང་ཞིབ་འཇུག་ཁག་དང༌། སློབ་པ་དང་སྦྱོང་བའི་འབྲེལ་བར་ཞིབ་

འཇུག་བྱེད་སྐབས། ངེས་པར་དུ་འཛིན་ཁང་གི་ཁོར་ཡུག་འོག་ལག་བསྟར་བྱ་དགོས་པས། དེ་ལྟ་བུའི་

གནས་སྟངས་འོག་འགྱུར་ཚན་ཁག་ལ་སྟངས་འཛིན་ཚད་ལྡན་ཞིག་འབྱུང་དཀའ་བས། སྐབས་དེར་བྱུང་

བའི་གྲུབ་འབྲས་རྣམས་ཚོད་ལྟ་ཁང་ལས་བྱུང་བ་ལྟ་བུའི་ཚད་ཐུབ་ཅིག་འབྱུང་དཀའ།

ཐབས་ལམ་གང་ཞིག་ལ་བརྟེན་ནས་ཞིབ་འཇུག་གི་ལས་ལ་འཇུག་ནའང༌། ངེས་པར་དུ་ཐུན་

མོང་གི་རྩ་དོན་ཁག་ཅིག་བརྒྱུད་ཞིབ་འཇུག་གི་དམིགས་ཡུལ་འགྲུབ་པར་བྱ་དགོས། གཤམ་དུ་རྩ་དོན་ དེ་དག་ལས་གལ་ཆེན་ཁག་ཅིག་ངོ་སྤྲོད་བྱ་རྒྱུ་ཡིན། ༡།

འབྲེལ་ཡོད་འགྱུར་ཚན་ཁག་ངོས་འཛིན་གསལ་པོ་དགོས།

འགྱུར་ཚན་(Variable, རྩིས་རིག་སྐབས་འདི་ལ་རྒྱུ་ཟེར།)ཞེས་པ་ནི། གྲངས་ཐང་འདྲ་མིན་ཐོབ་

18  གོང་གསལ་ཚན་པ་འདི་ནི། ༡༩༩༥ ལོར་ཐེ་ཝན་སན་མིན་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་དཔར་འགྲེམས་བྱས་པའི་མཐོ་རིམ་སློབ་གྲྭའི་སློབ་གསོ་སེམས་

ཁམས་རིག་པ༌(Educational Psychology for University (Chinese version) 7th publication, Hupin Zheng, Sanmin bookstore, 1995.)ལས་བསྡུས་བསྒྲིགས་བྱས་

པ་ཡིན།

(44)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་45

རུང་བའི་རྒྱུ་རྐྱེན་(Attribute)ལ་ཟེར། འཇིག་རྟེན་སྟེང་མི་དང༌། བྱ་བ། དངོས་པོ། དུས་ཚོད་སོགས་ལ་ རྟག་གྲངས་(Constant)ཙམ་ཕུད། གཞན་ཚང་མར་འགྱུར་ཚན་ཡིན་པར་ལྟ་ཆོག ཞིབ་འཇུག་གི་ལས་

དོན་ནི་འགྱུར་ཚན་དབར་གྱི་རྟེན་འབྱུང་ངམ་རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་གསར་རྟོགས་དང་ངོས་འཛིན་ བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན། འོན་ཀྱང༌། ཞིབ་འཇུག་པར་རང་ཉིད་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་གྱི་འགྱུར་ཚན་ལ་ངོས་ འཛིན་གསལ་པོ་ཞིག་དགོས་ངེས་ཡིན། དཔེར་ན། “བོད་ཁྱིམ་སློབ་གྲྭའི་འཛིན་རིམ་བཅུ་གཉིས་པའི་

སློབ་མ་” ལ་ “བོད་ཁྱིམ་སློབ་མ་” ཞེས་པ་སྤྱད་དེ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ན། འགྱུར་ཚན་འདི་ངོས་འཛིན་

གསལ་པོ་ཞིག་མ་ཐུབ་པའི་སྐྱོན་ཡོད་པ་སྟེ། འདི་ལྟར་སྤྱད་པས་བརྗོད་འདོད་ལས་བརྒལ་ཏེ་བོད་ ཁྱིམ་སློབ་གྲྭའི་སློབ་མ་ཡོངས་རྫོགས་ལ་གོ་བས་སོ། །

དེ་དང་ཆབས་ཅིག་ངེས་པར་དུ་ཤེས་དགོས་པ་ཞིག་ནི། འགྱུར་ཚན་གང་ཞིག་རང་རྐྱ་འཕེར་

བའི ་ འགྱུར་ཚན་ (Independend

Variable) ཡི ན ་པ་དང༌།

གང་ཞི ག ་རང་རྐྱ་མི ་ འཕེ ར ་བའི ་ འགྱུར་

ཚན་(Dependend Variable)ཡིན་པ་གསལ་པོར་ཤེས་དགོས། དེ་གཉིས་ཀྱི་ཁྱད་པར་དབྱེ་འབྱེད་མ་

ཐུབ་ཚེ་བརྗོད་གཞིའི་བརྒྱུད་རིམ་སྤྱི་དང༌། ཁྱད་པར་རྒྱུ་འབྲས་སམ་འབྲེལ་བའི་སྐོར་གསལ་བཤད་ བྱ་མི་ཐུབ་བོ། ། ༢།

ཚབ་མཚོན་གྱི་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་དཔེ་མཚོན་ལེན་དགོས།

ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་འདེམས་སྒྲུག་བྱེད་པ་དེ་ལ་མ་དཔེ་ལེན་པ་(Sampling)ཟེར། མ་དཔེ་(Sam-

ple)ནི་ཞིབ་འཇུག་རྒྱུ་ཆའི་འབྱུང་ཁུངས་ཡིན།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཁྲོད། དེ་ནི་མི་དང༌།

སློབ་མའི་ལུས་སེམས་ཀྱི་གནས་སྟངས་ཟིན་ཐོ། ཡིག་རྒྱུགས་དང་ཚོད་བགམ་ལས་བྱུང་བའི་ཨང་ཐོབ་

བརྒྱ་ཆ་དང་གྲུབ་འབྲས། ཚོད་ལྟའི་བྱེད་སྒོ་ལས་ཐོབ་པའི་རིག་འགྲོས་མྱུར་ཚད་དང༌། གྲངས་ཐེངས།

དུས་ཡུན་སོགས་ཀྱི་རྒྱུ་ཆ་ལ་ཟེར། ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་ཕལ་ཆེ་བ་ནི་མ་དཔེའི་ཚོགས་པའི་དཔེ་མཚོན་

ལས་བྱུང༌། གལ་ཏེ་དཔེ་མཚོན་ལེན་པའི་ཐབས་ལམ་འཚམས་པོ་ཡོད་པ་དང་མ་དཔེའི་ཆེ་ཆུང་མ་

དཔེའི་ཚོགས་པ་(Group of Sample)མཚོན་ཐུབ་ན། ཞིབ་འཇུག་ལས་བྱུང་བའི་གྲུབ་དོན་དེར་ཡོངས་

ཁྱབ་ཀྱིས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱ་བའི་རིན་ཐང་ལྡན། དེ་མིན། བླངས་ཟིན་པའི་མ་དཔེ་དེས་རང་གི་འབྱུང་ཁུངས་

མ་དཔེ་ཚོགས་པ་མཚོན་མི་ཐུབ་ལ། ཞིབ་འཇུག་གི་གྲུབ་དོན་བཀོལ་སྤྱོད་བྱ་རྒྱུ་ཡང་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་

གྱི་དཔེ་མཚོན་ཙམ་གྱི་རྒྱ་ཁྱོན་ལས་བརྒལ་མི་ཐུབ། གནས་ཚུལ་དེ་སྔོན་འགོག་བྱ་ཆེད། གལ་ཏེ་ང་ཚོས་

གཞི་རྒྱ་ཆེ་བའི་ཞིབ་འཇུག་མ་བྱས་གོང་སྔོན་འགྲོའ་ི ཞིབ་འཇུག་(Pilot Study)ཆུང་ཆུང་ཞིག་བྱ་ཐུབ་ན། མ་དཔེ་ལེན་སྐབས་དཀའ་རྙོག་དེ་རིགས་འབྱུང་བའི་གོ་སྐབས་ཉུང་དུ་གཏོང་ཐུབ། (45)

ཤོག་ངོས་46

༣།

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

དངོས་ཡོད་ཀྱི་ལྟ་ཞིབ་ལ་རྒྱབ་རྟེན་དགོས།

ཞིབ་འཇུག་གང་ཞིག་ཡིན་ཡང་ལྟ་ཞིབ་ལ་བརྟེན་ཡོད། བརྟག་དཔྱད་ལ་ཡང་ཐད་ཀར་ལྟ་བའི་

ལྟ་ཞིབ་དང༌། ཚན་རིག་ཡོ་ཆས་ལ་བརྟེན་པའི་ལྟ་ཞིབ་རིགས་གཉིས་ཡོད། ཐད་ཀར་ལྟ་བའི་ལྟ་ཞིབ་

སྟབས་བདེ་ཡང་བརྟན་པོ་མེད་པའི་སྐྱོན་ཡོད། ཡོ་ཆས་ནི་ཅུང་ཚད་ཐིག་པོ་ཡིན་ནའང་མཁྲེགས་བཟུང་

ལྡན་ཞིང་རང་ཚུགས་བྲལ། ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་གྱི་ཐོག་ཞིབ་འཇུག་པ་རང་ཉིད་ལ་ལྟ་ཚུལ་ཞིག་སྔོན་ ཚུད་ནས་ཡོད་ཚེ། ཁོང་གི་ལྟ་ཞིབ་ལའང་རང་རྟོགས་ཀྱིས་ཁ་ལོ་བསྒྱུར་ཏེ་རང་ངོས་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་ཁོ་ནར་ འགྱུར་སླ་བས། ཕྱི་རོལ་ཡུལ་ནས་རྒྱུ་ཆ་བསྔོག་འདོན་བྱ་བའི་དམིགས་ཡུལ་འགྲུབ་མི་ཐུབ། ཚན་རིག་

དང་མཐུན་པའི་ལྟ་ཚུལ་ནི་ཕྱི་རོལ་ཡུལ་གྱི་སྟེང་ཡོད་པའི་དངོས་ཡོད་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་དེ་ཡིན་ཞིང༌། དངོས་

ཡོད་ལ་བརྩི་འཇོག་བླ་ན་མེད་པ་བྱེད། མདུན་དུ་སྤུངས་པའི་དངོས་ཡོད་གནས་སྟངས་ལ་སུ་ཞིག་གིས་

བལྟས་ཀྱང༌། དེའི་མཇུག་འབྲས་ནི་གཅིག་མཚུངས་ཡོང་གི་ཡོད། རང་ངོས་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་ཞེས་པ་ནི། རང་ གི་བློ་ངོར་ཤར་ཚོད་ཙམ་ལ་བརྟེན་ནས་ཕྱི་རོལ་བྱ་དངོས་ལ་ལྟ་བ་ལ་ཟེར། དེ་ནི་“ང་རང་གིས་བལྟས་

ན་འདི་ཡིན་དགོས།” “ངས་བལྟས་ན་དངོས་གནས་ཡང་དག་པ་ཞིག་རེད།” ཅེས་རང་གི་འདོད་བློས་

དབང་བསྒྱུར་བའི་བསམ་ཚུལ་ཞིག་ཡིན། སེམས་ཁམས་རིག་པ་དང་ཚན་རིག་ཞིབ་འཇུག་གི་ལས་དོན་

གང་ཡིན་ཡང༌། ཕྱི་རོལ་ཡུལ་གྱི་དངོས་ཡོད་གནས་ཚུལ་ལ་ལྟ་ཞིབ་ནན་ཏན་བྱས་ཚེ། ད་གཟོད་ཀུན་ གྱིས་ཡིད་ཆེས་དང་བེད་སྤྱོད་བྱེད་དོ། ། ༤།

ཆེད་ལས་པའི་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་ཚད་གཞི་དང་མི་འགལ་བ་བྱ་དགོས།

སློ བ ་གྲྭའི ་ སློ བ ་གསོ ་ སྤྲོ ད ་ཡུལ་ནི ་ མི ་ ཡི ན ་སྟབས། སེ མ ས་ཁམས་རི ག ་པའི ་ ཞི བ ་འཇུག་གི ་

དམིགས་ཡུལ་ཡང་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཕན་ནུས་ཡར་རྒྱས་བཏང་བ་བརྒྱུད། མིའི་བྱེད་ནུས་འདོན་སྤེལ་ཆ་ཚང་

ཞིག་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན། དེར་བརྟེན། སློབ་གསོའ་ི བྱ་བར་ཞུགས་པའི་སྐྱེ་བོ་དེའི་ལུས་སེམས་བདེ་ཐང་དང༌། གཞི་རྩའི་ཐོབ་ཐང་དང་བདེ་རྩ་བཅས་ལ་གནོད་སྐྱོན་གཏོང་བའི་བྱ་བ་ཡོད་ཚད་ཁྲིམས་ལུགས་དང་

ཀུན་སྤྱོད་གང་གི་ཐད་ནས་ཀྱང་མི་རུང་བ་ཞིག་ཡིན། ཨ་རིའི་“སེམས་ཁམས་རིག་པའི་མཐུན་ཚོགས་ ”(APA)ཀྱིས་ཕྱི་ལོ་༡༩༩༠ ལོར་སེམས་ཁམས་རིག་པ་བ་རྣམས་ཀྱི་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་ཚད་གཞི་ཞེས་པ་ཞིག་

འདོན་སྤེལ་བྱས་ཡོད། དེའི་ནང་གནོད་འཚེ་ལས་སྲུང་སྐྱོབ་(Protection from Harm)དང༌། སྒེར་གྱི་

གནས་ཚུལ་(Privacy)དང་གསང་རྒྱ་(Confidentiality)འགེབས་སྐྱོབ། མགོ་སྐོར་གཏོང་བ།(Deception) ལས་རྗེས་འདྲི་རྩད།(Debriefing) བརྡ་ལན་བྱེད་པའི་མོས་མཐུན་(Informed Consent)སོགས་མང་པོ་ (46)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་47

ཞིག་འདུས་ཡོད། དཔེར་ན། སློབ་མའི་རྩིང་སྤྱོད་(Hyperactive Behavior)ལ་ཚོད་འཛིན་ཡོང་སླད་ཁོང་

ཚོར་ཟུག་གཅོག་གི་སྨན་རྒྱུན་རིང་སྤྲོད་པ་དང་ཆབས་ཅིག སྨན་སྤྲད་པའི་རྐྱེན་གྱིས་སློབ་མའི་སྦྱངས་

འབྲས་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཅི་ཞིག་ཐེབས་མིན་ལྟ་ཞིབ་བྱ་བ་འདིས། སློབ་མའི་བདེ་ཐང་ལ་གནོད་སྐྱོན་ཕོག་ སྲིད། ཞིབ་འཇུག་པ་འགའ་ཤས་ཀྱིས་སློབ་མ་ཚོར་བློ་འདོད་མེད་པའི་བྱ་སྤྱོད་བཙན་ཤེད་ཀྱིས་སྤེལ་དུ་ འཇུག་པ་དང༌། འགའ་ཤས་ཀྱིས་སློབ་མ་ཚོར་བརྗོད་འདོད་མེད་པའི་གནས་སྟངས་སམ་གསང་འདོད་

ཀྱི་གནས་ཚུལ་བསྔོག་འདོན་བྱས་པའི་རྐྱེན་གྱིས། ཕྱིས་སུ་སློབ་མ་རྣམས་འགྱོད་སེམས་སྐྱེ་བ་མ་ཟད།

སེམས་ཁམས་བདེ་འཇགས་མེད་པར་འགྱུར་བ། ཞིབ་འཇུག་ལ་ཞུགས་མཁན་གྱི་ལུས་སེམས་བདེ་ཐང་

དང་མི་སྒེར་གྱི་ཐོབ་ཐང་དང་བདེ་རྩ་བཅས་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་སླད། ཞིབ་འཇུག་མ་བྱས་སྔོན་དུ་ཞིབ་

འཇུག་གི་དམིགས་ཡུལ་ཁོང་ཚོར་གསལ་བཤད་བྱས་ཏེ། ཕན་ཚུན་གཉིས་མོས་ཆོད་ཡིག་བཞག་སྟེ། ཁོང་ཚོའི་གསང་བ་སྲུང་བའི་ཁག་ཐེག་བྱ་དགོས། གལ་ཏེ་སློབ་མ་ཁ་ཤས་ཞིབ་འཇུག་གི་བར་མཚམས་

ནས་ཕྱིར་འཐེན་བྱས་ནའང༌། ཨུ་ཚུགས་ཀྱིས་ཞུགས་ཚེ་ཕྱིས་སུ་གནོད་སྐྱོན་འབྱུང་སྲིད་པས་ཁོང་ཚོའི་ རེ་འདོད་ལྟར་ཕྱིར་འཐེན་བྱེད་དུ་འཇུག་དགོས། ཞིབ་འཇུག་མཇུག་གྲིལ་རྗེས། དགའ་མོས་ཡོད་པའི་

འཛུལ་ཞུགས་པ་རྣམས་ལ་ཞིབ་འཇུག་གི་དམིགས་སྒོ་དང་གྲུབ་འབྲས་སྙན་ཞུ་མདོ་ཙམ་བྱ་དགོས། མི་

དང་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་གཞི་རྩའི་ཐོབ་ཐང་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་ཆེད། སྤྱིར་བཏང་མཐོ་སློབ་དང་ཞིབ་འཇུག་སྡེ་ ཚན་ནང་ཞིབ་འཇུག་ལས་འཆར་གྱི་ནང་ཁུལ་བསྐྱར་ཞིབ་ལྷན་ཚོགས་(Internal Review Board)ཆེད་

འཛུགས་བྱས་ཡོད།

སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་མཁན་གྱི་གང་ཟག་དེར་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་

རིན་ཐང་དང་ཚད་ལྡན་ཡོང་ཐབས་ཆེད་གཤམ་གསལ་རྩ་དོན་རྣམས་གལ་ཆེར་བརྩི་བ་ཡིན། ཀ) འཁྲུལ་མེད་ཡང་དག (Accuracy)

འཇིག་རྟེན་སྐོར་གྱི་བརྡ་འཕྲིན་བསྡུ་རུབ་དང་དཔྱད་ཞིབ་བྱེད་སྐབས་ཧ་ཅང་གཟབ་ནན་དང༌།

ཚད་ཐིག་པོ། ནོར་འཁྲུལ་མེད་པ་ཞིག་ཡོང་ཐབས་བྱ་དགོས། ཁ) དངོས་ཡོད་རང་བཞིན། (Objectivity)

བརྡ་འཕྲིན་དེ་འདྲའི་རིགས་ལ་འཚོལ་ལེན་དང་དཔྱད་ཞིབ་བྱེད་སྐབས་མིའི་སེམས་ཁམས་དང་

གླེང་ཤུགས་ཀྱི་གཞན་དབང་དུ་མ་སོང་བ་བྱ་དགོས།

(47)

ཤོག་ངོས་48

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ག) ཐེ་ཚོམ་གྱི་ལྟ་བ། (Skepticism)

སེ མ ས་ཁམས་ཞི བ ་འཇུག་པས་ཀྱང་ཚན་རི ག ་ཞི བ ་འཇུག་གི ་ གཞི ་ རྩའི ་ ལངས་ཕྱོ ག ས་ལྟར།

བྱ་དངོས་ཡོད་ཚད་ལ་ཐེ་ཚོམ་མམ་དོགས་པའི་ལྟ་ཕྱོགས་ཤིག་འཛིན་དགོས། འདི་ལྟར་འཛིན་པའི་

དམིགས་ཡུལ་ནི་བྱ་དངོས་ཡོད་ཚད་ལ་དགག་པ་བྱ་རྒྱུ་མ་ཡིན་པར། ཞིབ་འཇུག་གི་གྲུབ་དོན་རྣམས་

སྐྱོན་མེད་ཡང་དག་འབྱུང་ཐབས་ཁོ་ནའི་ཆེད་དུ་ཡིན། དེས་ན་ཞིབ་འཇུག་གི་གྲུབ་དོན་གང་ཞིག་ཚན་

རིག་པ་གཞན་དག་ནས་ངོས་ལེན་ཐོབ་ཅིང༌། བདེན་དཔང་ཡང་ཡང་བྱས་པ་བརྒྱུད་གྲུབ་དོན་དེའི་ བདེན་པའི་རང་བཞིན་ངོས་ལེན་བྱེད་དགོས་པ་ལས། རང་ངོས་ནས་ངེས་པ་རྙེད་པ་ཙམ་གྱིས་བདེན་ དོན་དུ་གྲུབ་མེད་པའི་གནས་ལུགས་ཤེས་རྒྱུ་གལ་ཆེའ།ོ ། ང) སེམས་རྒྱ་ཡངས་པ། (Open-Mindedness)

གྲུབ་དོན་གང་ཞིག་ཡང་དག་མིན་པའི་དན་རྟགས་བྱུང་ཚེ། རང་གཞན་གྱི་ལྟ་ཚུལ་སྤྱི་དང་ཁྱད་

པར་གཞི་རྩའི་ལྟ་ཚུལ་རྣམས་འགྱུར་བཅོས་གཏོང་བའི་ཆོད་སེམས་བརྟན་པོ་དགོས་པ་ལས། རང་ལྟ་

མཆོག་འཛིན་དང༌། རང་ཞེན་གཞན་དོར་གྱི་ཕྱོགས་ལྷུང་གི་གཞན་དབང་དུ་མི་འགྲོ་བར། དུས་དང་

རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་བདེན་པ་ཉིད་ཀྱི་རྗེས་སུ་འབྲང་རྒྱུ་ནི། ཚན་རིག་གི་ལས་སུ་ཞུགས་མཁན་ཡོངས་ཀྱི་གཞི་ རྩའི་ཆ་རྐྱེན་ཡིན།

སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་ཐད་གོང་གསལ་རྩ་དོན་ཁག་ལ་འབྲེལ་བ་དམ་ཟབ་ཡོད་

པ་གཙོ་བྱས་ཏེ། སེམས་ཁམས་རིག་པ་དེ་ཚན་རིག་གི་ཡན་ལག་ཏུ་བརྩིས་པ་རེད། ཕྱོགས་གཞན་ནས་

བཤད་ན། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་ནི་ཚན་རིག་གི་ཞིབ་འཇུག་ཐབས་ལམ་གྱི་ལམ་སྟོན་འོག་ ངོས་ལེན་དང་ལག་བསྟར་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་པས། ཚན་རིག་གི་ཁྱིམ་ཚང་ཆེན་མོའ་ི ཡ་གྱལ་དུ་བཞུགས་ པའི་འོས་བབ་ཐོབ་སྟེ། འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ལ་ཞབས་འདེགས་རླབས་ཆེན་སྒྲུབ་བཞིན་ཡོད།19

19  གོང་གསལ་དོན་ཚན་ཁག་ནི། རྩོམ་པ་པོ་བྷ་རོན་གྱིས་བརྩམས་པའི་སེམས་ཁམས་རིག་པ།(Psychology, by Robert A. Baron, Published by Pearson Education, Inc. and Dorling Kindersley Publishing Inc. 2008, Fifth impression in India.P-20)

ལྔ་པའི་ཤོག་ངོས་༢༠ པ་ལས་བསྡུས་བསྒྲིགས་བྱས།

(48)

༢༠༠༨ ལོར་རྒྱ་གར་གྱི་ཏཱ་ཇི་དཔར་སྐྲུན་ཁང་གི་དཔར་ཐེངས་

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་49

ས་བཅད་གསུམ་པ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་

ཞིབ་འཇུག་ཐབས་ལམ།

ཤེས་ཡོན་སློབ་ཁྲིད་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་སྐབས། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་དང༌། གལ་འཛུགས།

བརྗོད་གཞི། དཔེ་མཚོན་འདེམས་ལེན། དངོས་ཡོད་གནས་ཚུལ་སོགས་ལ་བརྟེན་ནས་ཐབས་ལམ་འདྲ་

མིན་སྣ་ཚོགས་སྤྱོད་དགོས། ཐབས་ལམ་སོ་སོར་རང་རང་གི་དགེ་མཚན་ཡོད་ལ་ཞན་ཆ་ཡང་ཡོད།

གཤམ་དུ་དུས་རྒྱུན་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་བཞིན་པའི་ཞིབ་འཇུག་ཐབས་ལམ་ཁག་ཅིག་ངོ་སྤྲོད་བྱ་རྒྱུ།

༡།

བྱེ་བྲག་ཞིབ་འཇུག (Case Study)

མི་སྒེར་བྱེ་བྲག་པ་རེ་ཟུང་ལ་དུས་ཡུན་རིང་པོར་ཞིབ་ཅིང་གཏིང་ཟབ་པའི་བརྟག་དཔྱད་དང༌།

ལྟ་ཞིབ། རྒྱུ་ཆ་དབྱེ་ཞིབ་བཅས་བྱ་བ་ནི། བྱེ་བྲག་ཞིབ་འཇུག་ཐབས་ལམ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ཡིན། མི་ཞིག་ ལ་བྱས་རྗེས་དམིགས་བསལ་ཡོད་པའམ། བློ་ཡིད་ལས་འགོངས་པའི་གཤིས་སྤྱོད་ལྡན་པ། ཡང་ན་ཧ་ ལས་དགོས་པའི་རིག་སྟོབས་དང་ནུས་པ་ལྡན་པ་བཅས་ཀྱི་གནས་སྐབས་སུ། བྱེ་བྲག་ཞིབ་འཇུག་གི་ ཐབས་ལམ་འདི་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་འོས། སློབ་གྲྭའི་ནང༌། སྐབས་རེར་སློབ་མ་རེ་འགའི་སྦྱངས་འབྲས་

ཁྱད་དུ་འཕགས་པའམ། གཞན་དང་ལྷན་མཉམ་འདྲིས་མི་ཐུབ་པ། ཡང་ན་དྲན་ཤེས་ཀྱི་ནུས་པ་ཧ་ལས་

པའི་ཡག་པོ་ཡོད་པ་སོགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་འབྱུང་སྲིད། དགེ་རྒན་གྱིས་བྱ་སྤྱོད་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་ འདི་རིགས་རིགས་རྒྱུད་དང༌། ཁོར་ཡུག ཡར་རྒྱས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་གང་ཞིག་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་མིན་ཞིབ་ འཇུག་གཏིང་ཟབ་བྱ་བའི་ཕྱིར། སློབ་མ་དེ་རིགས་ལ་དམིགས་བསལ་དོ་སྣང་བྱུང་སྟེ་བྱེ་བྲག་ཞིབ་ འཇུག་ལ་འཇུག་དགོས།

བྱེ་བྲག་ཞིབ་འཇུག་ཁྲོད་དུས་རྒྱུན་བྱ་དངོས་ཀྱི་འབྱུང་རྐྱེན་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱ་དགོས་ཡོད་སྟབས།

དེ་ལ་ཁ་ཕྱིར་འཁོར་ནས་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་རྣམ་པ་ལྡན། སྐབས་འདིར་ང་ཚོས་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་

གྱི་སློབ་མའི་རྒྱུགས་འབྲས་ཨང་ཆ་དང༌། སྤྱོད་ལམ་སྐོར་གྱི་ཟིན་ཐོ། མི་སྒེར་གྱི་ཉིན་ཐོ། ཁོར་ཡུག་སྤྱི་

ཚོགས་སུ་བྱུང་བའི་དོན་རྐྱེན་དང་ཡིག་ཆ་བཅས་ལ་དོ་སྣང་བྱ་དགོས་པ་མ་ཟད། སློབ་མའི་འདས་པའི་

ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རྗེས་ཤུལ་རྣམས་ལའང་སྣང་ཆུང་བྱེད་མི་རུང༌། དེར་བརྟེན། བྱེ་བྲག་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་སྐབས་ (49)

ཤོག་ངོས་50

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

མི་སྒེར་དེའི་སྐྱེས་ཡུལ་དང༌། ཁྱིམ་ཚང་གཉེན་ཉེ། ཁྱིམ་མཚེས་དང་གྲོགས་པོ། སློབ་མའི་དགེ་སློབ་ སོགས་ལ་རྒྱུན་དུ་བཅར་འདྲི་བྱས་པ་བརྒྱུད། མི་སྒེར་དེའི་འཚར་ལོངས་དང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་

ལ་རྒྱུས་ལོན་བྱ་དགོས། འདི་ལྟར་བྱས་ན་ད་གཟོད་མི་སྒེར་གྱི་ད་ལྟའི་བྱ་སྤྱོད་དམ་སྣང་ཚུལ་ཐུན་མོང་མ་ ཡིན་པའི་སྐོར་ལ་ཅུང་ཆ་ཚང་བའི་ངོས་འཛིན་ཞིག་ཐོབ་པ་ཡིན།

བྱེ་བྲག་ཞིབ་འཇུག་བྱ་བའི་དམིགས་ཡུལ་ནི། ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་གནས་ཚུལ་ལ་ཞིབ་འཇུག་

བྱས་པ་བརྒྱུད། ཐུན་མོང་ཡོངས་ཁྱབ་ཀྱི་གནས་ལུགས་སམ་ཆོས་ཉིད་ཕྱོགས་བསྡོམས་བྱ་ཆེད་ཡིན། འོན་ ཀྱང༌། བྱེ་བྲག་ཞིབ་འཇུག་ཐབས་ལམ་གྱི་ཞན་ཆ་ཆེ་ཤོས་ནི།

ཀ) བཅར་འདྲི་ལས་བྱུང་བའི་རྒྱུ་ཆ་ཕལ་ཆེ་བ་དྲན་ཤེས་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་ཡོད་སྟབས། དེར་ཡིད་ རྟོན་ཆ་ཚང་བྱ་དཀའ།

ཁ) མི་སྒེར་བྱེ་བྲག་པ་ལ་ཞིབ་འཇུག་ལས་བྱུང་བའི་དམིགས་བསལ་གྲུབ་དོན་དེ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱ་ ༢།

ཡུལ་གྱི་ཁྱབ་རྒྱ་ཧ་ཅང་ཆུང་བ་བཅས་སོ། །

རང་བྱུང་ལྟ་ཞིབ། (Naturalitic Observation)

ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་གྱི་བྱ་སྤྱོད་དེར་རང་བྱུང་གི་གནས་སྟངས་འོག་མ་ལག་ལྡན་པའི་ལྟ་ཞིབ་

དང་ཟིན་ཐོ་འགོད་པ་དེ་ལ་རང་བྱུང་ལྟ་ཞིབ་ཀྱི་ཐབས་ལམ་ཟེར། དགེ་རྒན་གྱིས་མི་མངོན་པའི་སྒོ་ ནས་སློབ་མས་རྩིས་རིག་གི་དྲི་ཤོག་ལ་ལན་ཇི་ལྟར་འདེབས་པ་དང༌། འཛིན་གྲྭའི་འགན་བདག་ཇི་ལྟར་ འདེམས་པ། སིལ་སྤོལ་རྩེད་རྭར་འགྲན་སྡུར་དང་མཉམ་འབྲེལ་ཇི་ལྟར་བྱེད་པའི་ཚུལ་སོགས་ལ་དོ་སྣང་

གིས་ལྟ་ཞིང་བརྟག་པ་འདི་དག་ཚང་མ་ལྟ་ཞིབ་ཡིན། འོན་ཀྱང༌། མ་ལག་ལྡན་པའི་ལྟ་ཞིབ་ནི་བྱེད་ཚུལ་ འདི་དག་ལས་ཚད་མཐོ་ཞིང༌། སྐབས་དེར་ཐོག་མར་ངེས་པར་དུ་ཞིབ་འཇུག་གམ་ལྟ་ཞིབ་བྱ་ཡུལ་གྱི་

འགྱུར་ཚན་འདེམས་སྒྲུག་བྱེད་པ་དང་ཆབས་ཅིག བྱ་སྤྱོད་དེ་དང་འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་ཟིན་ཐོའ་ི ཚད་གཞི་

གཏན་འབེབས་བྱས་རྗེས། དམར་ཁྲིད་དམ་དཔེ་མཚོན་གང་རུང་བརྒྱུད་དེ་ལྟ་ཞིབ་མཁན་ལ་ལྟ་ཞིབ་

བྱེད་ཕྱོགས་ཀྱི་སྦྱོང་བརྡར་སྤྲོད་དགོས། གོ་རིམ་འདི་དག་བརྒྱུད་ཚེ། ལྟ་ཞིབ་ལས་ཐོན་པའི་རྒྱུ་ཆ་ལ་བེད་ སྤྱོད་ཀྱི་རིན་ཐང་ལྡན་པར་འགྱུར་བ་ཡིན།

ལྟ་ཞིབ་ཀྱི་རིན་ཐང་ནི་རང་བྱུང་ངམ་རང་བཞིན་གྱི་གནས་སྟངས་འོག་ཐོན་གྱི་ཡོད། ལྟ་ཞིབ་

བྱ་ཡུལ་གྱི་གང་ཟག་དེས་རང་ཉིད་ལ་གཞན་གྱིས་ལྟ་ཞིབ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་མ་ཤེས་ན་ཡག་ཤོས་རེད། དེ་

ལྟར་མ་བྱུང་ཚེ་ལྟ་ཞིབ་བྱ་ཡུལ་དུ་གྱུར་པའི་མི་དེ་བག་མི་བདེ་བར་འགྱུར་བའམ་ཆེད་མངགས་རྣམ་ (50)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་51

འགྱུར་སྟོན་པ། ཡང་ན་དུས་རྒྱུན་རང་བཞིན་གྱི་བྱ་སྤྱོད་དེ་འཁྲབ་སྟོན་ལྟ་བུ་ཞིག་ཏུའང་འགྱུར་སྲིད། དེ་

ལྟར་མི་འབྱུང་བའི་ཆེད་ཐད་ཀར་རྟོག་ཞིབ་བྱེད་པའི་ཚབ་ཏུ་བརྙན་འཕྲིན་ལེན་པའི་ཐབས་ལམ་སྤྱད་ ཆོག དེ་རྗེས་བརྙན་འཕྲིན་ལ་ལྟ་ཞིབ་དང༌། ཐོ་འགོད། དབྱེ་ཞིབ་བཅས་བྱས་ཆོག

ལྟ་ཞིབ་ཀྱི་ཐབས་ལམ་འདིར་ཞན་ཆ་གཙོ་བོ་གཉིས་ཡོད།

ཀ) ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་དུ་གྱུར་པའི་བྱ་སྤྱོད་དེ་རང་བྱུང་གི་ཁོར་ཡུག་འོག་འབྱུང་མི་སླ་བ།

ཁ) ལྟ་ཞིབ་བྱེད་མཁན་མི་འདྲ་བས་ལྟ་ཞིབ་བྱ་ཡུལ་གཅིག་ལ་ལྟ་ཞིབ་བྱས་པའི་འབྲས་བུ་མི་འདྲ་བ་

འབྱུང་སྲིད།

དེར་བརྟེན། ཁོར་ཡུག་གནས་སྟངས་སོགས་ལ་བཀོད་སྒྲིག་འོས་འཚམས་བྱ་བ་དང༌། ལྟ་ཞིབ་

བྱེད་མཁན་ལ་སྦྱོང་བརྡར་སྤྲོད་པའི་བྱེད་ཐབས་ཀྱིས་གོང་གི་ཞན་ཆ་དེ་གཉིས་ཁ་གསབ་བྱེད་ཐུབ། ༣།

བསམ་ཤོག་སྡུད་པའི་ཐབས་ལམ། (Survey Method)

མ་ལག་ལྡན་པའི་ལྟ་ཞིབ་དང་འབྲེལ་བའི་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་ཐབས་གཞན་ཞིག་ནི་བསམ་ཤོག་

སྡུད་པའི་ཐབས་ལམ་དེ་ཡིན། མི་གྲངས་ཉུང་ཉུང་ཞིག་གི་གནས་ཚུལ་ཞིབ་ཕྲ་བསྡུ་ལེན་དང་ལྟ་ཞིབ་

བྱེད་པའི་ཚབ་ཏུ། ཞིབ་འཇུག་པ་ཚོས་དུས་རྒྱུན་ཡ་ལན་དྲི་ཤོག་(Questionaries)ལ་བརྟེན་ནས་མི་

འབོར་མང་པོ་ཞིག་གི་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་དཔེ་མཚོན་གང་འཚམས་ཤིག་ལེན་ཐབས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། བསམ་ཤོག་

ཐབས་ལམ་དེ་དམིགས་ཡུལ་སྣ་ཚོགས་ཆེད་བེད་སྤྱོད་བྱེད། དཔེར་ན། བྱ་དངོས་གང་ཞིག་ཐོག་རྣམ་

འགྱུར་སྟོན་སྟངས་ཐོ་འགོད་བསྡུ་རུབ་ཆེད་དུའམ། འོས་ཤོག་མ་འཕངས་སྔོན་གྱི་ཚོད་དཔག། ཚོང་རྫས་

གསར་པའི་ཐོག་འཛད་སྤྱོད་པའི་རྣམ་འགྱུར་ལ་བརྟག་པ་སོགས་ཀྱི་ཆེད་དུ་ཡ་ལན་དྲི་ཤོག་འགྲེམས་ གཏོང་གིས་བསྡུ་རུབ་བྱེད་པ་ལྟ་བུའོ། །མང་ཚོགས་ཀྱི་བསམ་ཚུལ་དང་བྱ་སྤྱོད་གཞན་གྱི་འགྱུར་ལྡོག་

ལ་བརྟག་དཔྱད་བྱ་ཆེད་བསམ་ཤོག་སྡུད་ཐབས་དེ་དུས་ཡུན་རིང་པོར་ཡང་སྐོར་བསྐྱར་སྐོར་གྱིས་སྤེལ་ ཆོག འཕྲལ་གྱི་དགོས་མཁོའ་ི ཆེད་ཨ་རི་ལྟ་བུར་མཚོན་ན། བསམ་ཤོག་གིས་མི་སྒེར་སོ་སོས་རང་རང་གི་ ལས་གནས་ཐོག་འདོད་བློ་ཚིམ་མིན་གྱི་གནས་སྟངས་བརྟག་ཆེད་དང༌། ལས་གནས་ཐོག་ལྟ་བ་འཁྱེར་

སྟངས་སོགས་ཀྱི་ཐད་འདས་པའི་ལོ་ངོ་བཞི་བཅུའི་རིང་བསམ་ཤོག་བསྡུས་ཡོད་ལ། ཨ་རིའི་ཀིན་སེའི་

ཞིབ་འཇུག་ཁང་(Kinsey Institute)གིས་ཕྱི་ལོ་༡༩༤༠ ལོ་ནས་ཕོ་མོའ་ི འཁྲིག་སྤྱོད་ཀྱི་འགྱུར་འགྲོས་ལ་ བསམ་ཤོག་བརྒྱུད་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཡོད།

(51)

ཤོག་ངོས་52

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

བསམ་ཤོག་གི་ཐབས་ལམ་ལ་དགེ་མཚན་དུ་མ་ཞིག་ཡོད། མི་སྟོང་ཕྲག་མང་པོའ་ི གནས་ཚུལ་

རྣམས་མགྱོགས་མྱུར་ངང་བསྡུ་རུབ་ཐུབ་པ་དང༌། ཚད་ལྡན་ཐབས་ལམ་སྤྱད་ནས་ཐོབ་པའི་བསམ་ཤག ོ ་གི་

གྲུབ་འབྲས་ཕལ་ཆེ་བར་ཕན་ནུས་ལྡན་པ། ཞིབ་འཇུག་གི་འགྲོ་གྲོན་ཆུང་ཞིང་ལག་བསྟར་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ རྙོག་འཛིང་དེ་ཙམ་མེད་པ་བཅས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན། རྒྱུ་མཚན་འདི་དག་ལ་བརྟེན། དེང་སྐབས་སྤྱི་ཚོགས་

ཁྲོད་གནས་ཚུལ་གསར་པ་རེ་ཐོན་རིམ་བཞིན་གསར་འཕྲིན་བརྒྱུད་ལམ་(སྨྱན་སྦྱོར་ཚན་པ)ཁག་གིས་བསམ་

ཤོག་གི་ལམ་ནས་མི་མང་གི་ལྟ་ཚུལ་རགས་བསྡུས་རེ་གསར་ལམ་ཁག་ཏུ་སླེབས་པ་མཐོང་ཐུབ།

འོན་ཀྱང༌། ཞིབ་འཇུག་གི་བྱ་བར་ཕན་པའི་བསམ་ཤོག་རིགས་ལ་དགོས་ངེས་ཀྱི་ཆ་རྐྱེན་ཁག་

ཅིག་ཚང་དགོས། ཐོག་མར། འོས་བསྡུ་དང་སྲིད་གཞུང་ཐོག་ཡིད་ཆེས་སོགས་དོན་རྐྱེན་བྱེ་བྲག་པ་ཞིག་

གི་མཇུག་འབྲས་སྔོན་དཔག་བྱེད་སྐབས། དཔེ་མཚོན་ཇི་ལྟར་ལེན་པ་དང༌། གང་དག་ལེན་མིན་སྐོར་ གྱི་དཔེ་མཚོན་འདེམས་ལེན་གྱི་བྱ་བར་གཟབ་ནན་ཆེན་པོ་བྱ་དགོས། གང་དཔེ་མཚོན་དུ་བདམས་པ་

རྣམས་ཀྱིས་སྤྱི་ཡོངས་ཀྱི་ཚབ་མཚོན་བྱེད་མ་ཐུབ་ཚེ། སྔོན་དཔག་བྱས་པའི་མཇུག་འབྲས་ལ་ནོར་འཁྲུལ་ ཚབས་ཆེན་འབྱུང་སྲིད། དོན་དག་གལ་ཆེན་གཞན་ཞིག་ནི། བསམ་ཤོག་ཁྲོད་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་པའི་ཐ་

སྙད་དང་ཚིག་སྦྱོར་སྐོར་ཡིན། བསམ་ཤོག་ནང་གི་ཡིག་འབྲུ་གཅིག་འགྱུར་བ་བཏང་བས་ཀྱང༌། བསམ་ ཤོག་གི་གྲུབ་འབྲས་ལ་འཕོ་འགྱུར་ཆེན་པོ་འབྱུང་བའི་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་སྲིད།

མདོར་ན། བསམ་ཤོག་གི་བརྗོད་ཚིག་དང་དཔེ་མཚོན་འདེམས་ལེན་སྐབས་ཧ་ཅང་གཟབ་ནན་

བྱུང་བའི་སྐབས་སུ། བསམ་ཤག ོ ་སྡུད་པའི་ཐབས་ལམ་ནི་མིའི་བྱ་སྤྱོད་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱ་བའི་བརྒྱུད་ལམ་

ཕན་ཐོགས་ཅན་ཞིག་ཡིན། ༤།

ཕན་ཚུན་ལྟོས་འབྲེལ་གྱི་ཐབས་ལམ།(Correlational Method)

ཕན་ཚུན་ལྟོས་འབྲེལ་གྱི་ཐབས་ལམ་ནི། འགྱུར་ཚན་ཕན་ཚུན་གྱི་འབྲེལ་བར་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་

པའི་ཐབས་ལམ་གཞན་ཞིག་ཡིན། དེའི་དམིགས་ཡུལ་ནི་འགྱུར་ཚན་གཉིས་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་རྟོགས་

པར་བྱེད་པ་དང་ཆབས་ཅིག སྡོམ་རྩིས་རིག་པའི་ལྟོས་འབྲེལ་བཏགས་གྲངས་(Correlational Coefficient)སྤྱད་དེ་འབྲེལ་བ་དེའི་ཁ་ཕྱོགས་དང་གནས་ཚད་མཚོན་པ་དེ་ཡིན།

འབྲེལ་ལྟོས་བཏགས་གྲངས་

ལ་མཐོ་དམའི་ཁྱད་པར་ཡོད་པ་མ་ཟད། མཐུན་ཕྱོགས་དང་ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་ཁྱད་པར་ཡང་ཡོད། འགྱུར་ ཚན་གཅིག་གི་ཐོབ་གྲངས་ཡར་འཕར་སྐབས། འགྱུར་ཚན་གཞན་ཞིག་གི་ཐོབ་གྲངས་ཀྱང་ལྟོས་བཅོས་

ཀྱི་སྒོ་ནས་ཡར་འཕར་བ་ལ། ང་ཚོས་མཐུན་པའི་འབྲེལ་བ་(Positive Relation)ཟེར། གལ་ཏེ་འགྱུར་ཚན་ (52)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་53

གཞན་དེའི་ཐོབ་གྲངས་མར་འགྲིབ་ཀྱིན་ཡོད་ན། དེར་མི་མཐུན་པའི་འབྲེལ་བ་(Negative Relation)ཟེར། དབྱིན་ཡིག་གྲུབ་འབྲས་ཚོད་བགམ་ཁྲོད་ཀྱི་ནང་ཚན་གཉིས་ཏེ། མིང་ཚིག་དང་ཀློག་འདོན་གོ་རྟོགས་ཀྱི་

ནུས་པ་བཅས་ཀྱི་དབར། མཐུན་པའི་འབྲེལ་བ་ཡོད། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། ཀམ་པུ་ཊར་མཐེབ་གནོན་ཐོག་ཡི་

གེ་རྒྱག་པའི་ནུས་པའི་ཐད། སྦྱོང་བརྡར་གྱི་གྲངས་ཐེངས་ཇི་ཙམ་གྱིས་མང་དུ་སོང་བ་དེ་ཙམ་གྱིས། ཡིག་

ནོར་རྒྱག་པའི་གོ་སྐབས་ཇེ་ཉུང་དུ་འགྲོ་བ་ཡིན། གནས་སྟངས་དེ་ནི་ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་ཡིན། ང་

ཚོས་ཕན་ཚུན་ལྟོས་འབྲེལ་གྱི་ཐབས་ལམ་སྤྱད་དེ་འགྱུར་ཚན་གཉིས་དབར་གྱི་དྲང་ལྡོག་གི་འབྲེལ་བར་ ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཆོག་པར་མ་ཟད། ལྟོས་འབྲེལ་བཏགས་གྲངས་ཀྱི་ཉིས་སྒྱུར་ཐོབ་གྲངས་དེ་གཏན་འཁེལ་

བཏགས་གྲངས་(Coefficient of Determination)བྱས་ཏེ་ལྟོས་འབྲེལ་གྱི་གནས་ཚད་མཚོན་ཐུབ། གཏན་ འཁེལ་བཏགས་གྲངས་ཀྱིས་འགྱུར་ཚན་ཞིག་གི་བརྒྱ་ཆའི་གྲངས་ཧ་ཅང་མང་པོ་ཡོད་པ་དེ་ནི། འགྱུར་ ཚན་དེ་དང་འགྱུར་ཚན་གཞན་དབར་གྱི་འབྲེལ་བར་བརྟེན་ནས་གཏན་འཁེལ་བ་ཞིག་ཡིན།

གལ་ཏེ ་ འགྱུར་ཚན་གཉིས་ཀྱི་དབར་འབྲེལ་བ་མངོན་གསལ་ཞིག་ཡོད་ན། འགྱུར་ཚན་དེ་

གཉིས་དབར་རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་ཡོད་པར་གཏན་འཁེལ་མི་ཐུབ། འགྱུར་ཚན་དེ་གཉིས་ཀྱིས་ཕན་ ཚུན་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཀྱི་ཡོད་སྲིད་ལ། རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་འབྲེལ་བའང་ཡིན་སྲིད། ཡང་ན་དེ་གཉིས་དབར་

འགྱུར་ཚན་གསུམ་པ་ཞིག་(དཔེར་ན། རིག་སྟོབས་སམ་རྣམ་དཔྱོད་)བརྒྱུད་ནས་བྱུང་བའང་ཡིན་སྲིད། ལྟོས་

འབྲེལ་གྱི་ཐབས་ལམ་དེ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པའི་གནས་སྟངས་ཕལ་ཆེ་བ་ནི། གནས་ཚུལ་གང་ཞིག་གི་

ཟིན་ཐོའམ་དྲན་ཐོ་ཕྱོགས་བསྡུ་ཟིན་པའི་སྐབས་སུ་སྤྱོད། དཔེར་ན། སློབ་མའི་ལུས་པོའ་ི མཐོ་ཚད་དང༌། ལྗིད་ཚད། མཐོང་ཚད། ན་ཚོད། ཁྱིམ་ཚང་གི་རྒྱབ་ལྗོངས། ཚོད་རྒྱུགས་མི་འདྲ་བ་ཁག་གི་གྲུབ་འབྲས་

སམ་བསམ་ཤོག་གྲུབ་འབྲས་སོགས་ལྟ་བུའོ། །ཐབས་ལམ་འདི་བེད་སྤྱོད་གཏོང་སྐབས། འདིའི་རྒྱུ་ཆ་ནི་ ཆེས་བྱེད་ནུས་ལྡན་པའམ་ཡིད་རྟོན་རུང་བའི་ཚད་འཇལ་ལག་ཆ་བརྒྱུད་ནས་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན་དགོས།

དེ་མིན། འགྱུར་ཚན་གཉིས་དབར་ལྟོས་འབྲེལ་ཚད་མཐོ་ཡོད་ནའང༌། དེ་ལ་དངོས་ཡོད་ཀྱི་དོན་སྙིང་ གང་ཡང་མེད་པའང་འབྱུང་སྲིད།

༥།

ཚོད་ལྟའི་ཐབས་ལམ།(Experimental Method)

འགྱུར་ཚན་དབར་རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་འབྲེལ་བར་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་སྐབས། ཕན་ནུས་ལྡན་ཞིང་ཡིད་

རྟོན་འདྲེན་ནུས་པའི་ཐབས་ལམ་ཞིག་ཡོད་པ་དེ་ནི་ཚོད་ལྟའི་ཐབས་ལམ་རེད། སློབ་གསོ་སེམས་

ཁམས་རི ག ་པའི ་ མཁས་པ་རྣམས་ཀྱང་ཚན་རི ག ་པ་གཞན་དག་དང་མཚུངས་པར། མི འ མ་སྲོ ག ་ ཆགས་གང་ཞིག་གིས་སྤེལ་བའི་བྱ་སྤྱོད་ཡོད་ཚད་ལ་འབྱུང་རྐྱེན་ཡོད་པར་འདོད། བྱ་སྤྱོད་ནི་ཕན་ (53)

ཤོག་ངོས་54

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཚུན་ལྟོས་འབྲེལ་གྱི་རྒྱུ་ཚོགས་དུ་མ་ཞིག་ལས་བྱུང་བའི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན། རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་འབྲེལ་ བ་ནི་ང་ཚོས་ཤེས་ཟིན་པའི་རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་གནས་ལུགས་ཇི་བཞིན་འབྱུང་ཞིང༌། བྱ་སྤྱོད་གང་ཞིག་གི་

རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་གནས་ལུགས་གཏན་འཁེལ་ཐུབ་ན། ང་ཚོས་རྒྱུ་ལ་བརྟེན་ནས་འབྲས་བུ་འཚོལ་ཆོག་ལ།

འབྲས་བུ་བརྒྱུད་ནས་ཕྱིར་རྒྱུ་འཚོལ་ཞིབ་བྱ་ཆོག སློབ་ཁྲིད་ནི་ཆེས་རྙོག་འཛིང་ལྡན་པའི་ཀུན་སྤྱོད་

བཅོས་སྒྱུར་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན་ཡིན་མོད། འོན་ཀྱང་ཚོད་ལྟའི་ཐབས་ལམ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་པ་ ལ་བརྟེན་ནས། འགྱུར་ཚན་རྣམས་བཀོལ་སྤྱོད་དང༌། སྟངས་འཛིན། ཚད་འཇལ་བཅས་ལ་བརྟེན་ནས་

མ་ལག་ལྡན་པའི་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཐུབ་བོ། །

ཚོད་ལྟ་བཀོད་སྒྲིག་དང་འགོ་འཛུགས་བཅས་ཀྱི་སྐབས་སུ་འབྲས་བུའི་འགྱུར་ཚན་ཐོབ་གྲངས་

ཀྱི་འགྱུར་བ་ནི། རྒྱུའི་འགྱུར་ཚན་ཐོབ་གྲངས་ལ་འགྱུར་བ་ལས་བྱུང་བར་གལ་འཛུགས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

གལ་ཏེ་རྒྱུའི་འགྱུར་ཚན་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་ཏེ་མ་ལག་ལྡན་པའི་ངང་འགྱུར་བ་འགྲོ་བ་དང་ཆབས་ཅིག

འབྲས་བུའི་འགྱུར་ཚན་ལའང་འགྱུར་བ་མངོན་གསལ་འགྲོ་སྐབས། འགྱུར་ཚན་དེ་གཉིས་དབར་རྒྱུ་ འབྲས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་གཏན་འཁེལ་བྱ་ཐུབ། དེར་བརྟེན། ཚོད་ལྟ་ཞེས་པ་ནི། འགྱུར་ཚན་དང་

འབྲེལ་བ་ཡོད་ཅིང༌། རྒྱུའི་འགྱུར་ཚན་ལ་སྟངས་འཛིན་བྱས་ཏེ། འབྲས་བུའི་འགྱུར་ཚན་ལ་ལྟ་ཞིབ་བྱེད་

པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་རེད། ཚོད་ལྟ་བདེ་བླག་ངང་འགྲུབ་ཆེད། ཚོད་ལྟའི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་འབྲེལ་མེད་

རྒྱུ་རྐྱེན་གྱི་བར་ཆད་གཙང་སེལ་བྱ་དགོས། འདིར་ཤེས་དགོས་པ་ཞིག་ལ། འབྲེལ་མེད་འགྱུར་ཚན་ལ་

ཚོད་འཛིན་བྱ་རྒྱུ་དེ་ནི་འགྱུར་ཚན་བཀོལ་སྤྱོད་ཀྱི་ཚོད་ལྟ་དང་མཚུངས་པར་གལ་འགངས་ཧ་ཅང་ཆེ། ཀ) ཚོད་ལྟའི་སྟངས་འཛིན། (Experimental Control)

ཚོད་ལྟའི་སྟངས་འཛིན་སྐབས་ཡུལ་ཅན་ནང་ཁུལ་བསྡུར་བ་(Within-Subject Comparisons)

དང་ཡུལ་ཅན་ཕན་ཚུན་གཤིབས་བསྡུར་(Between-Subject Comparisons)བཅས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་སྤྱད་ ཆོག ཚོད་ལྟའི་མཇུག་འབྲས་ལ་འགྲེལ་བརྗོད་བྱ་བདེ་ཆེད། ཞིབ་འཇུག་པས་དུས་རྒྱུན་ཚོད་ལྟའི་ཚོ་

ཁག་(Experimental Group)དང་སྟངས་འཛིན་ཚོ་ཁག་(Control Group)བཅས་གོ་སྒྲིག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ཡུལ་ཅན་ནང་ཁུལ་བསྡུར་བའི་ཐབས་ལམ་སྤྱོད་སྐབས། ཚོད་ལྟ་མ་བྱས་སྔོན་ནས་ཡུལ་ཅན་དེ་སྟངས་

འཛིན་ཚོ་ཁག་ཡིན་པར་ལྟ་ཞིང༌། ཚོད་ལྟ་བྱས་ཚར་རྗེས། འབྲས་བུའི་འགྱུར་ཚན་དེ་ཚོད་ལྟའི་སྔོན་རྗེས་ གཉིས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་གཤིབས་བསྡུར་བྱས་ཏེ། དེའི་ཧེ་བག་ནི་ཚོད་ལྟའི་མཇུག་འབྲས་ལས་བྱུང་བའི་

གཏན་ཚིགས་ཀྱི་གཞི་རྩར་གྱུར་ཡོད། ཐབས་ལམ་འདིའི་དགེ་མཚན་ནི་ཚོད་ལྟ་དང་སྟངས་འཛིན་གང་ (54)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་55

ཟག་གཅིག་གི་སྟེང་ཡོད་པས། ཡུལ་ཅན་དབར་གཤིབས་བསྡུར་སྐབས་བྱུང་བའི་འགྱུར་ཚན་སོ་སོའ་ི

ཁྱད་པར་ལས་བྱུང་བའི་ཤུགས་རྐྱེན་མི་འབྱུང་བ་དེ་ཡིན། དེའི་ཞན་ཆ་ནི། འཚར་ལོངས་དང་འཕེལ་

རྒྱས་རང་ཉིད་ཀྱིས་འབྲས་བུའི་འགྱུར་ཚན་གྱི་འཕོ་འགྱུར་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་སྲིད་ལ། དེ་རྒྱུའི་འགྱུར་ ཚན་ལས་བྱུང་བའི་ནོར་འཁྲུལ་འབྱུང་སྲིད།

གང་ཟག་ཕན་ཚུན་དབར་གཤིབས་བསྡུར་གྱི་ཐབས་ལམ་སྤྱོད་སྐབས། ཞིབ་འཇུག་མ་བྱས་གོང་

ཚོ་ཁག་གཉིས་ཀྱི་ནུས་པ་དང་ཉམས་མྱོང་གཅིག་མཚུངས་སམ་ཉེ་མཚུངས་དགོས་ཤིང༌། ཚོ་ཁག་གཅིག་ ལ་ཚོད་ལྟ་དངོས་ལག་བསྟར་བྱེད་སྐབས། ཚོ་ཁག་གཞན་དེར་ཕྱི་ཚུལ་དུ་ཚོད་ལྟ་དང་འདྲ་ནའང་ངོ་

བོའ ི་ཐོག་ཚོད་ལྟ་དངོས་དང་འབྲེལ་མེད་ལྟར་བྱ་དགོས།(འདིར་placebo དང་filler-taskཡང་ཟེར།) ཚོད་ ལྟ་གྲུབ་རྗེས་ཚོ་ཁག་གཉིས་ཀྱི་འབྲས་བུའི་འགྱུར་ཚན་གྱི་ཧེ་བག་དེ་ནི། ཚོད་ལྟའི་མཇུག་འབྲས་འགྲེལ་

བརྗོད་བྱེད་པའི་གཞི་རྩ་དེ་ཡིན། ཐབས་ལམ་འདིའི་དགེ་སྐྱོན་གཉིས་གོང་གི་གང་ཟག་བྱེ་བྲག་པ་རང་

ལ་བསྡུར་བའི་སྐབས་དང་གོ་ལྡོག་ནས་ཡོད། ཚོད་ལྟ་མ་བྱས་གོང་ཚོ་ཁག་གཉིས་ཀ་འདྲ་མཚུངས་ཡིན་

པ་ཤེས་པར་བྱ་ཆེད། སྣང་མེད་དཔེ་ལེན་(Random Sampling)དང་སྣང་མེད་བགོ་འགྲེམས་(Random Assignment)ཀྱི་ཐབས་ལམ་སྤྱོད་ཆོག

ཁ) སྡོམ་རྩིས་ཀྱི་སྟངས་འཛིན། (Statistical Control)

ཞིབ་འཇུག་པས་དཔེ་མཚོན་ལེན་སྐབས་ཧེ་བག་ཤར ོ ་བའམ། འགྱུར་ཚན་དངོས་དང་འབྲེལ་མེད་

རིགས་ཀྱིས་འབྲས་བུའི་འགྱུར་ཚན་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་འབྱུང་བར་མཐོང་ན། ཐུན་མོང་འགྱུར་ཚན་དབྱེ་ཞིབ་ (Covariance Analysis)ཀྱི་ཐབས་ལམ་སྤྱད་ཆོག

དཔེར་ན། དགེ་རྒན་གྱིས་འཛིན་གྲྭ་ཀ་པ་ཚོད་ལྟའི་

འཛིན་གྲྭ་ཡིན་པ་དང༌། འཛིན་གྲྭ་ཁ་པ་སྟངས་འཛིན་འཛིན་གྲྭ་ཡིན་པར་གཏན་འཁེལ་བྱས་ཏེ། གློག་

ཀླད་སྤྱད་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱིས་སློབ་མའི་དབྱིབས་རྩིས་སློབ་སྦྱོང་ཐོག་ཤུགས་རྐྱེན་ཇི་ཙམ་ཐེབས་མིན་ ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ནའང༌། ཕྱིས་སུ་དགེ་རྒན་གྱིས། འཛིན་གྲྭ་ཀ་པའི་སློབ་མའི་ཕ་མ་རྣམས་ལ་ཤེས་

ཡོན་གྱི་གནས་ཚད་དང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཡོང་འབབ་ཅུང་ཚད་མཐོན་པོ་ཡོད་པ་ཤེས་འཕྲལ། ཐུན་མོང་ འགྱུར་ཚན་དབྱེ་ཞིབ་ཀྱི་ཐབས་ལམ་སྤྱོད་གཏན་འཁེལ་ཏེ། སྡོམ་རྩིས་ཐོག་ཕ་མའི་ཤེས་ཚད་དང་ཡོང་ འབབ་མཐོ་བའི་སློབ་མ་རྣམས་ཚོ་ཁག་ལས་ཕྱིར་ཕུད་པ་རེད། གང་ཡིན་ཞེ་ན། དེ་ལྟར་མ་བྱས་ཚེ།

(55)

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཤོག་ངོས་56

༄༅། །རེའུ་མིག་༡་༣ སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་ཐབས་ལམ་ཁག་གི་ལེགས་ཆ་དང་ཞན་ཆ།

རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་འཁྲུལ་མེད་ཤེས་རྟོགས་དཀའ་ ཞིང༌། འགྲོ་གྲོན་ཆེ་ཞིང་ལག་བསྟར་ལ་དཀའ་རྙོག་ལྡན་པ།

ཞན་ཆ།

དུས་རྒྱུན་དཀྱུས་མའི་གནས་སྟངས་འོག་བྱུང་ བའི་བྱ་སྤྱོད་ལ་ལྟ་ཞིབ་ཐུབ་པ།

ལེགས་ཆ།

རང་བྱུང་གནས་སྟངས་འོག་ཡོད་པའི་བྱ་སྤྱོད་ལ་མ་ ལག་ལྡན་པའི་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པ།

གསལ་བཤད།

ལྟ་ཞིབ། མི་འབོར་ཉུང་ཉུང་ཞིག་ལ་ཅུང་ཞིབ་ཆ་ལྡན་པའི་ངང་ ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པ།

གང་དགོས་པའི་གནས་ཚུལ་ཞིབ་ཕྲ་བསྡུ་རུབ་ ཐུབ་པ། གང་ཟག་སོ་སོར་དུས་ཡུན་རིང་པོར་ ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཐུབ་པ།།

དྲི་ཡུལ་གང་ཟག་གིས་སྤྱི་པའི་ཚབ་མཚོན་ནུས་མིན་ དབང་གིས་བསམ་ཤོག་ལས་བྱུང་བའི་མཇུག་འབྲས་དེ་ སྤྱི་ཁྱབ་གནས་སྟངས་ཡིན་པའི་ངེས་པ་མེད།

བྱེ་བྲག་ཞིབ་འཇུག དྲི་ཤོག་གི་ལམ་ནས་མི་འབོར་མང་པོ་ཞིག་གི་ལྟ་ཚུལ་ དང་རྣམ་འགྱུར་བསྡུ་ལེན་བྱེད་པ།

གནས་ཚུལ་གཞི་རྒྱ་ཆེན་པོ་ཞིག་དུས་ཐུང་ནང་ བསྡུ་རུབ་ཐུབ་པ། སྐབས་འགར་བྱ་དངོས་ཀྱི་ འཕེལ་རིམ་ཚད་ངེས་ཅན་ཞིག་ལ་ནོར་འཁྲུལ་ མེད་པའི་སྔོན་དཔག་བྱེད་ཐུབ།

ཐབས་ལམ།

བསམ་ཤོག

བྱ་དངོས་ཀྱི་འགྱུར་རིམ་ཁྲོད་ཤུགས་རྐྱེན་ངེས་ཅན་ཡོད་ པའི་འགྱུར་ཚན་གཉིས་སམ་དུ་མའི་འབྲེལ་བར་ཚོད་ དཔག་གིས་མཇུག་འབྲས་སྔོན་དཔག་བྱེད་པ།

གནས་ཚུལ་མང་པོ་ཞིག་དུས་ཐུང་ནང་བསྡུ་རུབ་ གནས་ཚུལ་གང་ཞིག་གི་དེ་བྱུང་འབྲེལ་གྱི་འབྲེལ་ལམ་ ཐུབ་པ། གནས་ཚུལ་བྱུང་ཡུལ་ལམ་ཚོད་ལྟ་ཁང་ གསར་རྟོགས་བྱ་དཀའ་བ། གང་རུང་དུ་ལས་དོན་ལག་བསྟར་ཐུབ་པ།

ཕྱོགས་བསྡོམས་བྱས་པའི་གནས་ལུགས་ཚད་ལྡན་ཡིན་ པའི་ངེས་པ་མེད་པ། ཞིབ་འཇུག་གི་དངོས་ཡོད་རང་ བཞིན་ལ་དྲི་བ་སླེབས་སྲིད།

ཕན་ཚུན་ལྟོས་འབྲེལ་ གྱི་ཉམས་ཞིབ།

བྱ་དངོས་ཤིག་གི་ནང་གྲུབ་ཆའམ་འགྱུར་ཚན་གཅིག་ གམ་དུ་མ་ཅི་ཡོད་དབྱེ་འབྱེད་དང་ངོས་འཛིན་བྱེད་པ།

ཚོད་ལྟའི་ཐབས་ལམ།

དེ་བྱུང་འབྲེལ་གྱི་འབྲེལ་བ་གསར་རྟོགས་ཐུབ་པ། མཇུག་འབྲས་འདིར་ཚོད་ལྟ་མཁན་གྱི་ཤུགས་རྐྱེན་སོགས་ ཚད་ལྡན་གྱི་སྟངས་འཛིན་འོག་ཧ་ཅང་མི་མངོན་ ཕྱོགས་མང་པོར་རྩོད་གླེང་བྱུང་ཡོད། མིས་ཆེད་དུ་གོ་སྒྲིག་ པའི་འགྱུར་ཚན་ཁག་གསར་རྟོགས་ཐུབ་པ། བྱས་པའི་གནས་སྟངས་འོག་བྱུང་བའི་བྱ་སྤྱོད་དེ་རིགས་ ཀྱི་སྤྱི་བསྡོམས་ལ་དོགས་གནས་ཡོད་པ།

(56)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་57

དབྱིབས་རྩིས་སློབ་སྦྱོང་ཐོག་ཀམ་པུ་ཊར་གྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་སྐབས་ཕ་མའི་རྒྱབ་

ལྗོངས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་དང་འདྲེས་ཚེ་ཚོ་ཁག་གཉིས་ལ་འདྲ་མཚུངས་མིན་པར་འགྱུར་བའམ། ཁྱད་པར་

འབྱུང་ངེས་ལ་བརྟེན། ལྟ་ཞིབ་ཀྱི་མཇུག་འབྲས་ཕན་ནུས་ལྡན་པ་ཞིག་འབྱུང་དཀའ། གང་ལྟར། སྡོམ་ རྩིས་ཀྱི་སྟངས་འཛིན་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་ནི་ཧ་ཅང་ཚད་ལྡན་ཞིག་འབྱུང་དཀའ་ཞིང༌། དེ་ལས་ལྷག་ པའི་ཕན་ནུས་ནི་ཚོད་ལྟའི་སྟངས་འཛིན་ལ་ལྡན་ནོ། །

རེའུ་མིག་༢་༣ ནང་བཀོད་པ་ལྟར། སེམས་ཁམས་ཞིབ་འཇུག་པ་ཚོས་ཞིབ་འཇུག་གི་ཐབས་

ལམ་འདྲ་མིན་སྣ་ཚོགས་སྤྱོད་ཅིང༌། ཐབས་ལམ་དེ་དག་ལ་ལེགས་ཆ་དང་ཞན་ཆ་ཅི་རིགས་ཤིག་ཡོད་

པས། དོན་དངོས་ཞིབ་འཇུག་སྐབས། ལས་དོན་གང་དང་གང་ལ་ཞིབ་འཇུག་ཐབས་ལམ་གང་དང་གང་

ལེགས་ཤོས་སུ་མཐོང་བ་དེ་སྤྱོད་དགོས་སོ། །

གཞན་ཡང༌། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་ཐབས་ལམ་ཁྲོད་ཆེས་གདོད་མའི་ཐབས་ལམ་

ཞིག་ནི་ནང་ཞིབ་ཀྱི་ཐབས་ལམ་དེ་ཡིན། ནང་ཞིབ་ཟེར་བ་ནི་མི་སྒེར་རང་ཉིད་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་ངམ། རང་ ཉིད་ཀྱི་བརྩེ་གདུང་གི་གདེང་འཇོག ཡང་ན་བསམ་གཞིགས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་བཅས་ལ་ཕྱིར་དྲན་གྱི་སྒོ་

ནས་རྟོག་ཞིབ་བྱས་པ་དེར་ཟེར། སྔོན་ཆད་ཀྱི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་མཁས་པ་མང་པོ་ཞིག་གིས་ནང་ ཞིབ་ཁོ་ནའི་ཞིབ་འཇུག་ཐབས་ལམ་སྤྱད་ཡོད། དེང་སྐབས་ཀྱི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་མཁས་པ་མང་ཆེ་

བས་ནང་ཞིབ་བམ་རང་ལ་ལྟ་ཞིབ་(Self-Observation)ཀྱི་ཐབས་ལམ་དེ་ཡིད་ཆེས་འཕེར་བ་ཞིག་ལ་ མི་འདོད། གང་ཡིན་ཞེ་ན། ནང་ཞིབ་བྱེད་པོ་རང་ཉིད་ཀྱི་ལྟ་བའི་ཤུགས་རྐྱེན་དང་སེམས་ཁམས་གནས་

སྟངས་སོགས་ལ་བརྟེན་ནས་དངོས་ཡོད་ཀྱི་ཞིབ་བཤེར་བྱ་རྒྱུ་ཧ་ཅང་དཀའ། འོན་ཀྱང༌། དངོས་ཡོད་ཀྱི་ ཐབས་ལམ་བརྒྱུད་ནས་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་མི་ཐུབ་པའི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་བྱ་འགུལ་ཞིག་གསར་རྟོགས་བྱུང་

ཚེ༑ ནང་ཞིབ་ཀྱི་ཐབས་ལམ་འདི་རིགས་བེད་སྤྱོད་མི་གཏོང་ཐབས་མེད་ཡིན་པས། ཐབས་ལམ་འདི་

རིན་ཐང་རྩ་ནས་མེད་པ་ཞིག་མིན། དཔེར་ན། མི་ཞིག་གི་རྨི་ལམ་གྱི་སྐོར་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་སྐབས། མི་

རང་ཉིད་ཀྱིས་དྲན་གསོ་བྱས་ཏེ་ཟིན་ཐོར་འགོད་རྒྱུ་མ་གཏོགས། དངོས་ཡོད་ཞིབ་འཇུག་གི་ཐབས་ལམ་ གཞན་གང་ཡང་མེད།

(57)

ཤོག་ངོས་58

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལེ་ཚན་གསུམ་པ། དགེ་རྒན་གྱི་འོས་ཆོས་དང༌། ལས་འགན།

ས་བཅད་དང་པོ། དགེ་རྒན་གྱི་འོས་ཆོས་སྤྱི་བཤད།

བོད་སྐད་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་ན། དགེ་བའི་ལས་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་གི་ཆ་ནས་རྒན་པས་ན་དགེ་རྒན་

ཞེས་པའི་སྒྲ་བཤད་ཅིག་ཡོད་ལ། བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་གསོའ་ི ཐ་སྙད་ཀྱི་དབང་དུ་ བྱས་ན། བླ་མ་དང༌། སློབ་དཔོན། དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན། ཡོངས་འཛིན་སོགས་གོ་དོན་ཉེ་བའི་ཐ་སྙད་ དུ་མ་ཞིག་ཡོད་པ་མ་ཟད། སློབ་དཔོན་དང་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་གྱི་མཚན་ཉིད་རྣམས་ཐེག་པ་ཆེ་

འབྲིང་ཆུང་གསུམ་མམ། མདོ་སྔགས་སོ་སོའ་ི ཚད་གཞི་མི་འདྲ་བའི་སྒོ་ནས་དབྱེ་བ་དང༌། འགྲེལ་བརྗོད་ བྱེད་ཚུལ་དུ་མ་ཞིག་ཡོད་པ་ཤེས་ཡོན་སྤྱི་ལ་སྦྱར་ན་འཐུས་མིན་གྱི་རྩོད་གཞི་ཞིག་ཡོད་ནའང༌། ཆེས་

སྤྱིར་བཏང་གི་དགེ་རྒན་གྱི་མཚན་ཉིད་ནམ་ཆ་རྐྱེན་ནི། ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏས། གཙང་མཁས་གཞན་ལ་ཕན་

པར་འདོད། །20ཅེས་གསུངས་པ་བཞིན། རྣམ་པར་དག་པའི་ཀུན་སྤྱོད་དང་། ཆེད་ལས་ཀྱི་ཤེས་ཚད་

འདང་ངེས། གཞན་ཕན་ལྷག་བསམ་གྱི་ཀུན་སློང་བཅོས་མ་མ་ཡིན་པ་བཅས་ནི། དགེ་རྒན་གྱི་ལས་སུ་

ཞུགས་མཁན་ཡོངས་ལ་མེད་དུ་མི་རུང་བའི་གཞི་རྩའི་ཆ་རྐྱེན་ཡིན།

དོན་དངོས་ཐོག་གནའ་དེང་གི་མཁས་པ་མང་པོས་དགེ་རྒན་ལ་དགོས་ངེས་ཀྱི་ཆ་རྐྱེན་མི་འདྲ་

བ་མང་དུ་གསུངས་ཡོད་ཀྱང་། དོན་བསྡུས་ན་གོང་གསལ་གསུམ་པོའ་ི ནང་མ་འདུས་པ་མེད། གཤམ་དུ་

གོང་འཁོད་ཆེས་གཞི་རིམ་གྱི་ཆ་རྐྱེན་དེ་དག་ཐད་ཅུང་ཟད་ཞིབ་ཏུ་སྤྲོས་ན།

20 ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་མཛད་པའི་མཁས་པ་འཇུག་པའི་སྒོ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གི་༡༩༨༡ ལོའ་ི དཔར་མའི་ཤོག་ངོས་༧༦ པར་གསལ།

(58)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་59

དང་པོ། དགེ་རྒན་གྱི་ཀུན་སྤྱོད།

དགེ་རྒན་ལ་ཀུན་སྤྱོད་བཟང་པོ་དགོས་པ་འཛམ་གླིང་ཡུལ་ལུང་ཀུན་ཏུ་གཅིག་མཚུངས་ཡིན།

འོན་ཀྱང༌། ཀུན་སྤྱོད་བཟང་པོ་ཞེས་པའི་གོ་དོན་ཐད་འདྲ་མིན་སྣ་ཚོགས་ཡོད་པ་ནི་རྒྱལ་ཁབ་དང་

མི་རིགས་སོ་སོའ་ི རིག་གནས་ལོ་རྒྱུས་དང་རིན་ཐང་གི་ལྟ་གྲུབ་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བ་གདོན་མི་ཟ། འོ་ ན༑ ཡོངས་ཁྱབ་ཀྱི་སྒོ་ནས་དགེ་རྒན་ལ་ཆ་རྐྱེན་ཇི་འདྲ་ཞིག་དགོས་སམ་ཞེ་ན། ཐོག་མར་དགེ་རྒན་ལ་

འཇིག་རྟེན་ཀུན་ཁྱབ་ཀྱི་རིན་ཐང་ཐད་ངོས་འཛིན་ཡང་དག་ཅིག་དགོས་ངེས་ཡིན་སྙམ། དཔེར་ན་ཞི་ འཇམ་དང༌། གུས་ཞབས། འཚེ་བ་སྤངས་པ། བཟོད་པ། ཆོག་ཤེས། ཁྲེལ་ཡོད། བརྩོན་འགྲུས། སྙིང་སྟོབས།

བྱམས་བརྩེ། སྒེར་སེམས་ཆུང་བ་སོགས་ནི་ཆོས་ལུགས་དང་གྲུབ་མཐའ་གང་ཡིན་ཡང་རིན་ཐང་ཅན་དུ་ བརྩི་བས། ཀུན་ཁྱབ་ཀྱི་རིན་ཐང་འདི་དག་དགེ་རྒན་གྱི་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་གཞི་རྩ་བྱ་དགོས། རང་ཅག་བོད་ མི་རིགས་ལ་ནང་པའི་ཆོས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེ་བས་འཇིག་རྟེན་ཀུན་ཁྱབ་ཀྱི་རིན་ཐང་འདི་དག་དང་

ལེན་དང༌། དེ་དག་སོ་སོའ་ི གོ་དོན་དང་གནས་ཚད། ལག་ལེན་བཅས་ཐོག་དཀའ་ངལ་ཆེན་པོ་མེད།

དེ་ནས་མི་རིགས་རང་ཉིད་ཀྱི་རིག་གཞུང་དང་གནས་སྟངས་ལ་འཚམས་པའི་ཀུན་སྤྱོད་དང༌།

དེའི་རྒྱབ་ལྗོངས་རྒྱུ་མཚན་དང་ལྟ་གྲུབ་ཇི་ཡོད་རྒྱུས་ལོན་ཟབ་མོ་དགོས་པ་མ་ཟད། རང་གི་སྒོ་གསུམ་ གྱི་སྤྱོད་ཚུལ་གཞན་གྱི་མིག་དཔེ་བཟང་པོར་འགྱུར་བ་ཞིག་དགོས།

ཀུན་སྤྱོད་ཡར་རྒྱས་ནི་ཤེས་ཡོན་སློབ་གསོའ་ི གཞི་རྩའི་ལས་འགན་ཡིན་པ་མ་ཟད། དེ་ནི་ཤེས་

ཡོན་སློབ་གསོའ་ི སྤུས་ཚད་ཀྱི་མཚོན་བྱེད་གལ་ཆེན་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། ཀུན་སྤྱོད་ཡར་རྒྱས་ལ་མུ་མཐའ་ མེད་ཅིང༌། དེ་ནི་འགྲོ་བ་མིའི་བསམ་སྤྱོད་ཀྱི་གནས་ཚད་འཕེལ་རྒྱས་དང་འཐུས་ཚང་འགྲོ་བའི་བརྒྱུད་

རིམ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་སྟབས། དགེ་རྒན་ལ་ཀུན་སྤྱོད་བཟང་པོ་ཞིག་དགོས་པ་མ་ཟད། དུས་རྒྱུན་གྱི་

སྤྱོད་ལམ་ཁྲོད་རང་གི་ཀུན་སྤྱོད་ཚད་གཞི་དམ་འཛིན་བྱེད་པ་དང་ཆབས་ཅིག གཞན་ལས་ཐོབ་པའི་

གདེང་འཇོག་ལ་མཐོང་ཆེན་གྱིས་རང་སྐྱོན་རང་རྟོག་དང༌། དགེ་འདོན་སྐྱོན་སེལ། སྔ་འགྱོད་ཕྱི་སྡོམ་གྱི་ སྒོ་ནས་རང་གི་ཀུན་སྤྱོད་ལ་རྟོག་ཞིབ་ཀྱིས་བླང་བྱ་ནན་པོ་འདོན་དགོས།

དེ་ལྟར་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་གནས་ཚད་ཡར་རྒྱས་བཏང་བ་ལ་བརྟེན་ནས། རང་ཉིད་ཀྱི་ལས་གནས་ལ་

དགའ་ཞེན་དང་ཧུར་བརྩོན་གྱི་ཀུན་སློང་བཟང་པོ་བསྐྱེད་པའི་དགེ་རྒན་དེ་ནི། མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་

བསམ་སྤྱོད་ཀྱི་ཚད་གཞི་མཐོ་བའི་ཤེས་ལྡན་པ་ཡིན་སྟབས། དེ་ལ་འགྲོ་བ་མིའི་འབྱུང་འགྱུར་མི་རབས་ བཟོ་སྐྲུན་གྱི་ལས་འགན་ལྗིད་པོ་དེ་བསྐུར་འོས་སོ། །

(59)

ཤོག་ངོས་60

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

གཉིས་པ། དགེ་རྒན་གྱི་ཤེས་ཚད།

སྤྱི ་ ཚོ ག ས་ཀྱི ་ དགོ ས ་མཁོ ་ དང་མི ་ སྒེ ར ་གྱི ་ ཕུགས་འདུན་སྐོ ང ་རྒྱུ་དེ ་ སློ བ ་གྲྭའི ་ སློ བ ་གསོ འ ་ི

དམིགས་ཡུལ་དང་ལས་འགན་ཡིན་ཞིང༌། དགོས་པ་དེར་ཆེད་དམིགས་ཀྱིས་བཙུགས་པའི་དགེ་རྒན་ གྱི་ལས་འགན་ཡང་ཤེས་ཡོན་སློབ་ཁྲིད་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན། དགེ་རྒན་ལ་ཆེད་ལས་ཤེས་ཡོན་གྱི་གནས་ཚད་ མེད་ཚེ་སྨན་གྱིས་དབུལ་བའི་སྨན་པ་མཁས་པ་བཞིན་ལྷག་བསམ་ཡོད་ཀྱང་ནུས་པ་དེ་ཙམ་འདོན་མི་

ཐུབ། འོ་ན་དགེ་རྒན་ལ་ཤེས་ཡོན་གང་དག་དགོས་པ་དང༌། ཤེས་ཚད་ཇི་ཙམ་དགོས་པ་དེ་གཙོ་བོ་དགེ་

རྒན་གྱི་ཆེད་ལས་ཀྱི་ངོ་བོར་རག་ལས་ཡོད་པས། ཤེས་ཡོན་ལ་མཐའ་མེད་སྟབས་དགེ་རྒན་གྱི་ཤེས་ཚད་ ཆ་རྐྱེན་ཐད་ལའང་མཐའ་ཚད་འཇོག་པ་དཀའ་ཡང༌། གཙོ་བོ་རང་གི་ཆེད་གཉེར་རིག་ཚན་ཐོག་བྱང་ ཆུབ་པ་ཞིག་དགོས་པའི་ཐོག ད་དུང་སློབ་སྦྱོང་དང་སློབ་མའི་ལུས་སེམས་འཚར་ལོངས་ཀྱི་ཆོས་ཉིད་ སྟོན་པའི་གཞུང་ལུགས་དང་དེ་གཞི་རྟེན་བྱས་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ལ་མཁས་པ་ཞིག་དགོས།

དེར་བརྟེན། དགེ་རྒན་ལ་ཆེད་ལས་ཀྱི་ཤེས་ཚད་ངེས་ཅན་ཞིག་དགོས་པ་མ་ཟད། དུས་རྒྱུན་དུ་

རང་ཉིད་ཀྱི་ཆེད་ལས་ཀྱི་འགན་ཁུར་ངོས་འཛིན་དང༌། རིན་ཐང་གདེང་འཇོག གོ་རྟོགས་གོང་སྤེལ་

བཅས་ཀྱི་ལམ་ནས་རང་ཉིད་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་དང་སློབ་སྦྱོང་ཐོག་ལྟ་སྤྱོད་གོང་མཐོར་གཏོང་དགོས་ལ། སློབ་ གསོའ་ི གཞུང་ལུགས་དང་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ལག་ལེན་ཟུང་འབྲེལ་བྱས་ཏེ། རང་ཉིད་ཀྱི་ཤེས་ཚད་དང་སློབ་ ཁྲིད་ཀྱི་སྤུས་ཀ་མུ་མཐུད་གོང་མཐོར་གཏོང་དགོས།

གསུམ་པ། དགེ་རྒན་གྱི་ལྷག་བསམ།

དགེ་རྒན་ཞིག་ལ་ཀུན་སྤྱོད་དང་ཤེས་ཚད་ཀྱི་ཆ་རྐྱེན་དེ་གཉིས་ཐོག རང་གི་ཆེད་ལས་སློབ་

གསོའ་ི བྱ་གཞག་ལ་དགའ་ཞེན་དང་ལྷག་བསམ་གྱི་ངར་ཤུགས་ལྡན་པ་ཞིག་དགོས། སྤྱིར་བཏང་ཀུན་

སྤྱོད་དང་ལྷག་བསམ་གཉིས་འབྲེལ་ཐག་ཧ་ཅང་ཉེ་བ་མ་ཟད། སྤྱི་བྱེ་བྲག་གི་འབྲེལ་བའང་ཡོད་མོད།

དགེ་རྒན་གྱི་ལྷག་བསམ་ནི་སློབ་གསོའ་ི ལས་དོན་མཐའ་དག་ལེགས་སྒྲུབ་ཐུབ་པའི་སྒུལ་ཤུགས་གཙོ་བོ་

དེ་ཡིན་པ་མ་ཟད། ཀུན་སྤྱོད་དང༌། ཤེས་ཡོན། འཇོན་ཐང་སོགས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་མཐའ་དག་ལྷག་བསམ་ གྱི་རྨང་གཞིའི་ཐོག་གྲུབ་ཡོད་པར་བརྟེན། རང་འཁྲིའི་ལས་དོན་ཐོག་ལྷག་བསམ་རྣམ་དག་བྱ་རྒྱུ་ནི་དགེ་

རྒན་ཚད་ལྡན་ཞིག་ཡོང་བའི་གཞི་རྩའི་ཆ་རྐྱེན་ཡིན།

དགེ་རྒན་གྱིས་དུས་དང་རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་དགོས་པའི་ཆ་རྐྱེན་མང་དག་ཅིག་

ཡོད་པ་དེ་དག་ཀྱང་ཡུན་རིང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ལག་ལེན་ནང་རིམ་གྱིས་འཐུས་ཚང་གོང་འཕེལ་དུ་གྱུར་པ་ (60)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་61

སྨོས་མ་དགོས། དེ་བས་ཚན་རིག་དང་རིག་གནས་སོགས་མིའི་རིགས་ཀྱི་བསམ་པའི་དཔལ་ཡོན་དར་

འཕེལ་ཇི་ཙམ་བྱུང་ན། དེ་ཙམ་གྱིས་སྤྱི་ཚོགས་ནང་དགེ་རྒན་གྱི་གོ་གནས་ཀྱང་མུ་མཐུད་དུ་གོང་མཐོར་ འགྲོ་བ་ཆོས་ཉིད་ཡིན། ཡིན་ན་ཡང༌། རྒྱལ་ཁབ་དང་མི་རིགས་མི་འདྲ་བ་སོ་སོའ་ི རིག་གནས་ལོ་རྒྱུས་

དང་གནས་སྟངས་མི་འདྲ་བར་བརྟེན་ནས། དགེ་རྒན་གྱི་འོས་ཆོས་དང༌། བྱེད་ནུས། གོ་བབས་སོགས་

ཀྱང་འདྲ་མིན་སྣ་ཡོད་དོ། །

ས་བཅད་གཉིས་པ།

གོ་དོན་དང་འབྲེལ་བའི་འོས་ཆོས།

དགེ་རྒན་གྱི་གཞི་རྩའི་ཆ་རྐྱེན་ནམ། དམའ་མཐའི་འོས་ཆོས་བཤད་སྐབས། ང་ཚོས་དགེ་རྒན་གྱི་

མཚན་ཉིད་དང་། ནང་དོན། ཁྱབ་ཚད། དམིགས་ཡུལ་བཅས་དང་སྦྱར་ནས་གླེང་དགོས་པ་ལས། འདི་ དག་དང་མ་འབྲེལ་བའི་འོས་ཆོས་རང་ག་བ་ཞིག་འབྱུང་མི་སྲིད། དོན་དངོས་ཐོག མིའི་རིགས་ཀྱི་སྤྱི་

ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་གོང་གསལ་རྒྱུ་རྐྱེན་བཞི་ལ་བརྟེན་ནས་དགེ་རྒན་གྱི་འོས་ཆོས་ དང་ལས་འགན་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཕྱོགས་ཀྱང་རགས་པ་ནས་ཞིབ་པ་དང་། སྟབས་བདེ་ནས་རྙོག་འཛིང་ ཅན་བཅས་ཀྱི་ཕྱོགས་སུ་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་ཡོད།

དགེ་རྒན་གྱི་ལས་འགན་ནི་སྐབས་བབས་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་དང་མིའི་སྤྱི་

ཚོགས་ཀྱི་བསམ་བློའ་ི དཔལ་ཡོན་གྱི་འཕེལ་རིམ་ལ་བརྟེན་ནས་འཕེལ་འགྱུར་མང་དུ་བྱུང་བ་དང་ ཆབས་ཅིག ཅི་ཞིག་ལ་དགེ་རྒན་ཟེར་བ་དང་། དགེ་རྒན་ལ་དགོས་ངེས་ཀྱི་འོས་ཆོས་ཅི་ཡིན་སྐོར་

ལའང་མི་རིགས་དང་། སྤྱི་ཚོགས། དུས་སྐབས་མི་འདྲ་བ་སོ་སོར་འགྲེལ་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་མང་དུ་བྱུང་

ཡོད། ལོ་ངོ་ཉིས་སྟོང་ལྷག་སྔོན་རྒྱ་ནག་གི་གསུང་རབ་ཁྲོད། དགེ་རྒན་ནི་གནས་ལུགས་ལམ་སྟོན་དང། ནུས་རྩལ་སྦྱོར་སྤྲོད། དོགས་པ་གཙང་སེལ་བཅས་ཀྱི་བྱེད་པོར་གོ།21

21  རྒྱ་ནག་ཧྲང་ཧེ་ཚིག་མཛོད་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གི་༡༩༩༩ ལོའ་ི ཕྱོགས་བསྡུས་དཔར་མའི་ཤོག་ངོས་༡༥༡༠ པར་གསལ། (韓愈《師說》：“師者 所以傳道授業解惑也”，辭海，上海辭書出版社，１９９９年縮印本，第１５１０頁)

(61)

ཤོག་ངོས་62

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལོ་ངོ་བཞི་སྟོང་སྔོན་རྒྱ་གར་གྱི་རིག་བྱེད་གཞུང་དུ་དགེ་རྒན་ལ་གུ་རུ་ཟེར་བ་དེའི་གོ་དོན་ནི།

ཤེས་ཡོན་སྤྲོད་མཁན་དང། ཡོན་ཏན་གྱིས་ལྕི་བ། བསྟན་བཅོས་ལ་མཁས་ཤིང་སློབ་མའི་རེ་བ་མངོན་

འགྱུར་ཐུབ་མཁན་ཞིག་ལ་བརྗོད།22 དབྱིན་ཇིའི་ཐོག་དགེ་རྒན་ཟེར་བའི་ཚིག་འདི་དུས་རབས་བཅུ་

གསུམ་པར་གཞི་ནས་བྱུང་ཞིང་། དེའི་གོ་དོན་ནི་སློབ་ཁྲིད་གནང་མཁན་ལ་ཟེར།23

བོད་ལ་ཡི་གེ་བྱུང་བ་ནས་བཟུང་ནང་ཆོས་དང་རིག་གནས་དར་འཕེལ་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད།

རིག་གནས་སློབ་སྤེལ་གྱི་བྱ་བ་དར་ཁྱབ་ཆེན་པོ་བྱུང་བ་དེ་གཙོ་བོ་སློབ་གསོ་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བ་

གོར་མ་ཆག་པས། ནང་པའི་མདོ་རྒྱུད་བསྟན་བཅོས་ལ་འཆད་ཉན་དང་། ཐུན་མོང་རིག་གནས་སློབ་

སྤེལ་གྱི་བྱ་བའི་ཁྲོད་དགེ་རྒན་དང་ཁ་འབྲལ་ཐབས་མེད་པས། དེ་དག་དང་འབྲེལ་བའི་དགེ་རྒན་གྱི་

ལས་འགན་དང་འོས་ཆོས་མང་དུ་བྱུང་། ས་པཎ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་ པར་མཛད་པའི་མཁས་པ་འཇུག་པའི་སྒོ་ལས། ‘‘དེ་ལ་སློབ་དཔོན་གྱི་མཚན་ཉིད་གང་ཞེ་ན། གཙང་

མཁས་གཞན་ལ་ཕན་པར་འདོད། །ཅེས་ཚུལ་ཁྲིམས་དག་པས་ལུས་ངག་གཙང་བ། ཤེས་རབ་དག་པས་

ལུང་རིགས་མཁས་པ། ལྷག་བསམ་དག་པས་གཞན་ལ་ཕན་པའོ། །སློབ་དཔོན་གྱི་མཚན་ཉིད་ནི། མདོ་

རྒྱུད་ལས་མང་དུ་གསུངས་ཀྱང་རེ་ཞིག་གསུམ་པོ་དེར་འདུས་སོ། །’’24 ཞེས་བོད་ཀྱི་ཐུན་མོང་དང་ཐུན་ མོང་མ་ཡིན་པའི་རིག་གནས་སློབ་སྟོན་གནང་མཁན་སློབ་དཔོན་གྱི​ི་མཚན་ཉིད་དམ་འོས་ཆོས་གཙོ་བོ་ གསུམ་གསུངས་པ་འདི་ཉིད། དུས་དེང་སང་བར་བོད་མིའི་ཤེས་ཡོན་སློབ་སྦྱོང་གི་ལག་ལེན་དང་གོམས་ སྲོལ་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཡོད།

གོང་གསལ་དགེ་རྒན་གྱི་གོ་དོན་དང་མཚན་ཉིད་གང་ཡིན་རུང། དགེ་རྒན་གྱི་ལས་འགན་དང་

འབྲེལ་བའི་འོས་ཆོས་འགའ་ཞིག་རང་བཞིན་གྱིས་འབྱུང་བ་དཔེར་ན། ལེགས་ཉེས་བླང་དོར་སྟོན་ནུས་

པ༑ བསླབ་གཞིའི་ནང་དོན་ལ་བྱང་ཆུབ་པ། ལག་ལེན་གྱི་ཉམས་མྱོང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ། ཤེས་སྤྱོད་ གཉིས་ཀའི་སྒོ་ནས་སློབ་མ་དང་སྤྱི་ཚོགས་གྱི་མིག་དཔེར་འོས་པ། སློབ་མའི་ཕྱོགས་ཡོངས་ཀྱི་ནུས་པ་

གོང་སྤེལ་གཏོང་བའི་ཀུན་སློང་དང་ནུས་རྩལ་ལྡན་པ་ལྟ་བུའོ། །

22 དབྱིན་ཡིག་དྲ་ཚིགས་wikipedia.org སུ་གསལ་བ་འདི་རང་རེའི་སྲོལ་རྒྱུན་དང་རྩེ་གཅིག་ཏུ་མཐུན། (http://en.wikipedia.org/wiki/Guru: As a

noun means the imparter of knowledge . As an adjective, it means ‘heavy,’ or ‘weighty,’ in the sense of “heavy with knowledge,” “heavy with spiritual wisdom”, “heavy with spiritual weight,” “heavy with the good qualities of scriptures and realization,” or “heavy with a wealth of knowledge.” The word has its roots in the Sanskrit gri (to invoke, or to praise), and may have a connection to the word gur, meaning ‘to raise, lift up, or to make an effort’.)

23 དབྱིན་ཡིག་གི་ཐ་སྙད་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་རིག་པའི་དྲ་ཐོག་ཚིག་མཛོད་ www.etymonline.com ནང་གསལ།(http://www.etymonline.com/index.

php?term=teach. “one who teaches,” c.1300; agent noun from teach (v.). It was used earlier in a sense of “index finger” (late 13c.). Teacher’s pet attested

from 1856.)

24 ས་སྐྱ་པཎྜིཏ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་བརྩམས་པའི་མཁས་པ་འཇུག་པའི་སྒོ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང། ༡༩༨༡ ལོའ་ི པེ་ཅིང་དཔར་མའི་ཤོག་ ངོས་༧༥ ནས་༧༦ བར་གསལ།

(62)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་63

དེ་ལྟ་ནའང་། ད་ནས་ལོ་ངོ་སུམ་བརྒྱ་ལྷག་གི་གོང་དུ་དགེ་རྒན་གྱི་ལས་རིགས་འདི་ཆེད་ལས་ཀྱི་

ངོ་བོར་ཟུར་དུ་ཐོན་མེད་པ་དང། ཆོས་ལུགས་དང་རིག་གནས་གཉིས་ལ་དབྱེ་མཚམས་གསལ་པོ་མེད་

པ༑ སློབ་གསོ་དང་སློབ་ཁྲིད་བྱ་ཡུལ་གྱི་སློབ་གྲྭ་ལོགས་སུ་བྱུང་ཡོད་ནའང་། དགེ་རྒན་ནི་དཔོན་རིགས་

དང་ཆོས་པ་ལྟ་བུས་ཞོར་ལྕོགས་བྱེད་པ་དང། སློབ་ཁྲིད་ནི་དེ་རྒྱུན་ལྡན་ལས་རིགས་དང་འཚོ་ཐབས་

ཙམ་ལས་ཆེད་ལས་ཀྱི་ངོ་བོ་མི་ལྡན་པ། དགེ་འོས་ཀྱི་བསླབ་གཞི་དང་གཞུང་ལུགས་མེད་ལ། ཆེད་ལས་

སྦྱོང་བརྡར་བྱེད་ས་ཡང་བྱུང་མེད་བཅས། སྔ་མོའ ི་དགེ་རྒན་གྱི་ལས་འགན་དང་འོས་ཆོས་དེ་དེང་རབས་

དང་མི་འདྲ་བའི་ཁྱད་པར་ཆེ་ཤོས་ཤིག་ནི། དགེ་རྒན་ལ་ཆེད་ལས་སྦྱོང་བརྡར་སྤྲོད་པའི་ལམ་ལུགས་ བྱུང་བ་དང་ཆབས་ཅིག སྔ་མོའ་ི སློབ་མ་དབུས་བཞག་གི་སློབ་ཁྲིད་ལམ་སྲོལ་དེ་ཡང་རིམ་གྱིས་གོ་ལ་

གཅིག་གྱུར་དང་ཁྲོམ་རའི་དཔལ་འབྱོར་ལམ་ལུགས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་འོག་བསླབ་གཞིའི་རིག་ཚན་དང།

ནང་དོན། སློབ་དུས་བཅས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ཇེ་ཆེར་འགྲོ་བཞིན་ཡོད།

དུས་ཕྱིས་དུས་རབས་བཅུ་བདུན་པའི་ནང་ཧྥ་རན་སིར་དགེ་རྒན་འོས་སྦྱོང་གི་སློབ་གྲྭ་ཐོག་མར་

དབུ་བརྙེས་པ་ནས་བཟུང་། རིམ་གྱིས་འཛམ་གླིང་ཡུལ་གྲུ་གང་སར་དགེ་རྒན་སྦྱོང་བརྡར་གྱི་ལམ་སྲོལ་ མགྱོགས་མྱུར་ངང་དར་ཁྱབ་བྱུང་ཡོད།

ས་བཅད་གསུམ་པ།

༡།

ཁྱབ་ཚད་དང་འབྲེལ་བའི་འོས་ཆོས།

ཁྱབ་རྒྱ་ཆེ་བའི་དགེ་རྒན་གྱི་འོས་ཆོས་བཤད་པ།

དེ་ལྟ་ནའང། མི་རིགས་དང། སྐད་ཡིག ཆོས་ལུགས། རིག་གནས་ལོ་རྒྱུས་དང་གོམས་

གཤིས༌སོགས་རྒྱུ་རྐྱེན་ཅི་རིགས་རྐྱེན་གྱིས། དགེ་རྒན་གྱི་གཞི་རྩའི་ལས་འགན་དང་འོས་ཆོས་ཐད་ད་ བར་གཅིག་མཐུན་དང་གཅིག་གྱུར་ཞིག་བྱུང་མེད་པས། ང་ཚོས་སྤྱི་སྡོམ་བརྒྱབ་ཆོག་ཆོག་ཅིག་མེད་

མོད། འོན་ཀྱང་། གོང་གི་ཁྱབ་རྒྱ་ཆེ་བའི་དགེ་རྒན་གྱི་གོ་དོན་གཞི་རྩར་བཟུང་སྟེ། ང་ཚོས་མིའི་རིགས་

ཀྱི་དཔལ་ཡོན་(འདིའི་ཁོངས་སུ་ཤེས་ཡོན་དང་ནུས་རྩལ། ཀུན་སྤྱོད་བཅས་འདུས་ཡོད།)རྒྱུན་འཛིན་དང་། སྐུལ་ འདེད། སྣེ་འཁྲིད་བཅས་དགེ་རྒན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་བྱེད་ལས་ཀྱི་ངོས་ནས་བཤད་ན། དགེ་རྒན་གྱིས་སྐབས་ (63)

ཤོག་ངོས་64

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

བབས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་ལས་བྱུང་བའི་སློབ་གསོའ་ི ལས་འགན་ལེགས་སྒྲུབ་བྱ་བའི་སློབ་གསོའ་ི

ཁྲོད། འབྲེལ་མཐུད་དང། སྐུལ་འདེད། སྣེ་འཁྲིད་བཅས་སམ། དམའ་མཐའ་ཡང་དེ་དག་ལས་གང་རུང་ གཅིག་གི་བྱེད་ནུས་ཐོན་དགོས་པ་གཞི་རྩའི་ཆ་རྐྱེན་དུ་འཇོག་དགོས་པར་མཐོང། སྐབས་འདིར་བཤད་ པའི་དགེ་རྒན་ནི་ལས་རིགས་མི་སྣ་ཞིག་ཡིན་པའི་ངེས་པ་མེད་པར། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་འདྲ་མིན་

ཁྲོད་མཉམ་བསྲེས་དང་མཉམ་གནས་སུ་ཡོད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཡར་རྒྱས་ཀྱི་སྒུལ་ཤུགས་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན་

གཤིས། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་སློབ་སྟོན་དང། དམར་ཁྲིད། ཤུགས་རྐྱེན་འདོན་མཁན་ཡོངས་ལ་གོ་དགོས་ པས། སློབ་གསོའ་ི ཆེད་ལས་མི་སྣ་ཡིན་པའི་ངེས་པ་མེད།

སྒྲ་ཡངས་འཇུག་གི་དབང་དུ་བྱས་ན། གང་ཟག་ཅིག་གི་ལུས་སེམས་བདེ་ཐང་ཡོང་བ་དང༌། ནུས་

ཚད་གོང་མཐོར་གཏོང་བ་བཅས་ལ་རོགས་ཕན་བྱེད་མཁན་ཞིག་ལ་དགེ་རྒན་ཞེས་བརྗོད་ཆོག གོ་ དོན་འདི་ལྟར་ན། དགེ་རྒན་ལ་ལོ་ན་རྒན་གཞོན་དང༌། ཤེས་ཡོན་མཐོ་དམན། ཆེད་ལས་ཡིན་མིན་

གྱི་དབྱེ་བ་མེད་པར། ཕ་རོལ་པོར་བླང་དོར་ལམ་སྟོན་དང༌། ལུས་སེམས་འཚར་ལོངས་ཀྱི་ཆོས་ཉིད་

གཞིར་བཞག་ཐོག་བདེ་ཐང་དང་འཐུས་སྒོ་ཚང་བའི་ཕྱོགས་སུ་སྣེ་འཁྲིད། སྤྱི་སྒེར་གྱི་ཕན་བདེ་སྒྲུབ་

པའི་ནུས་རྩལ་གོང་མཐོར་གཏོང་མཁན་ཞིག་ཡིན་ན་དགེ་རྒན་གྱི་མཚན་ཉིད་ཚང་བ་ཡིན། དཔེར་ ན༑ མི་སུ་རུང་ཞིག་གིས་རང་ཉིད་ལ་རོགས་ཕན་བྱེད་པའི་གནས་སྐབས་སུ། རོགས་ཕན་བྱེད་མཁན་

དེ་དགེ་རྒན་ཡིན་ཞིང༌། རོགས་ཕན་བྱ་ཡུལ་ནི་སློབ་མའོ། །བོད་མིའི་ཁ་དཔེར། དགེ་རྒན་དང་པོ་

ཕ་མ་ཡིན། །ཟ་མ་དང་པོ་འོ་ཞོ་ཡིན། །ཞེས་དང༌། ཕ་མ་ངན་པའི ་ བུ་ཕྲུག །དགེ ་ རྒན་ངན་པའི ་

དགེ ་ ཕྲུག །ཅེས་མིའི་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་བཟང་ངན་ཐད་ཤུགས་རྐྱེན་གཏོང་མཁན་གལ་ཆེ་ཤོས་ཕ་མ་དང་

དགེ་རྒན་ཡིན་ཚུལ་དོན་གྱིས་བསྟན་ཡོད། ཕྱོགས་འདི་ནས་བཤད་ན། སློབ་གསོའ་ི དགེ་སློབ་དབར་ གྱི་འབྲེལ་བ་དེ་གཏན་འཇགས་ཤིག་མིན་པར་ལྟོས་བཅས་སུ་གྲུབ་པ་ཞིག་སྟེ། དེ་ནི་ཡར་རྒྱས་གཏོང་

ཡུལ་དང་ཡར་རྒྱས་གཏོང་མཁན་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད། འགྲོ་བ་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་ཆེས་མཐོ་རིམ་དང་གལ་ཆེན་གྱི་འབྲེལ་བ་ཞིག་ཡིན་ལ། སྤྱི་ཚོགས་ ཡར་རྒྱས་ཀྱི་འབྱུང་རྩའང་ཡིན། དེར་བརྟེན། སྒྲ་ཡངས་འཇུག་གི་དགེ་རྒན་ནི་དོན་དངོས་ཐོག་སྤྱི་ ཚོགས་ཁྲོད་གནས་པའི་མི་མང་གི་ཤེས་ཡོན་སྦྱོང་སྤེལ་བྱེད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་ཞིག་ཡིན་

པས། ཤེས་ཡོན་ཡར་རྒྱས་ལྡན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་གང་ཡིན་ཡང་དེར་ཤེས་ཡོན་སློབ་སྦྱོང་དང་ཁྱབ་སྤེལ་

བྱེད་པའི་སྤུས་ཚད་གང་ལེགས་ཡོད། དེ་འདྲའི་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་ཀྱི་མི་སྒེར་སོ་སོས་དགེ་རྒན་དང་སློབ་ མ་གཉིས་ཀའི་བྱེད་ལས་བར་མེད་དུ་འདོན་སྤེལ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། (64)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

༢།

ཤོག་ངོས་65

ཁྱབ་རྒྱ་ཆུང་བའི་དགེ་རྒན་གྱི་འོས་ཆོས་བཤད་པ།

སྒྲ་དོག་འཇུག་གི་དགེ་རྒན་ནི། ཆེད་ལས་དགེ་རྒན་གྱི་གོ་དོན་དང་མཚུངས། དེ་ནི་སློབ་ཁྲིད་

ཀྱི་ལས་རིགས་ཆེད་ལས་སུ་གཉེར་བ་ལས་བྱུང༌ཞིང་། དེང་རབས་བཟོ་ལས་གསར་བརྗེའི་རྗེས་འབྲས་

ཤིག་ཀྱང་ཡིན། དེང་རབས་དགེ་རྒན་གྱི་ལས་རིགས་དེ་སྔ་མོའ་ི དཔོན་རིགས་དང་། ཆོས་པ་སོགས་ ཀྱིས་ཞོར་ལྕོགས་བྱེད་པའི་རྣམ་པ་དེ་ཆེད་ལས་དགེ་རྒན་གྱིས་ཚབ་བྱས་ཡོད་པ་དང་། འཚོ་ཐབས་དགེ་

རྒན་གྱི་དུས་རིམ་ནས་ཆེད་སྦྱོང་དགེ་རྒན་གྱི་དུས་རིམ་ལ་བར་བརྒལ་བྱས་ཡོད། དེ་བཞིན་དེང་རབས་

ཚན་རྩལ་རིག་གནས་ཀྱི་འབྱུང་རྩ་སློབ་གསོར་ཐུག་པ་དང། སློབ་གསོའ་ི རྩ་བ་དགེ་རྒན་ཡིན་པ་བཅས་

མདོར་ན། རྒྱལ་ཁབ་དང་མི་རིགས་དར་རྒུད་ཀྱི་རྩ་བ་དགེ་རྒན་ལ་རག་ལས་ཡོད་པ་ངོས་འཛིན་གསལ་

པོ་ཐོབ་པས། ཉེ་བའི་དུས་རབས་འགའི་ནང་འཛམ་གླིང་ཤེས་ཡོན་སློབ་གསོའ་ི བྱེད་སྒོ་དར་ཁྱབ་ཆེན་པོ་

བྱུང་བ་དང་ཆབས་ཅིག འཛམ་གླིང་ཡུལ་གྲུ་ཀུན་ཏུ་སློབ་གསོའ་ི བྱ་གཞག་ལམ་ལུགས་ཅན་དང༌། སྒྲོམ་ གཞི་ཅན། ཁྲིམས་སྲོལ་ཅན་བཅས་སུ་གྱུར་ཏེ། སློབ་གསོའ་ི གྲུབ་ཆ་དང་ཆ་རྐྱེན་ཡོངས་དང༌། ཁྱད་པར་

དགེ་རྒན་གྱི་སྤུས་ཚད་ཐད་དོ་སྣང་དང་ཤུགས་སྣོན་ཇེ་ཆེར་འགྲོ་བཞིན་ཡོད།

དེ་ལྟར་གོ་དོན་ཅུང་ཁྱབ་ཆུང་བའི་སྒོ་ནས་སམ། དེང་རབས་སློབ་གྲྭའི་སློབ་གསོ། ཡང་ན་སྒྲོམ་

གཞི་ཡོད་པའི་སློབ་གསོ་བཅས་ཀྱི་ངོས་ནས་བཤད་ན། སློབ་གསོ་ནི་མི་སྒེར་རམ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དགོས་ འདུན་ལྟར་དམིགས་ཡུལ་དང་འཆར་གཞི་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་སློབ་གསོ་གཏོང་ཡུལ་གྱི་ལུས་སེམས་ལ་

ཤུགས་རྐྱེན་སྤྲོད་པའི་སློབ་གྲྭའི་སློབ་གསོར་གོ་བ་ཡིན། སྐབས་འདིར་དགེ་རྒན་གྱི་འོས་ཆོས་དང་ལས་ འགན་ཕལ་ཆེ་ཕྱོགས་མཚུངས་སུ་ཡོད་པ་ནི། འཛམ་གླིང་གི་ཆབ་སྲིད་རིག་གནས་དཔལ་འབྱོར་ཕྱོགས་

གང་ཅིར་མཉམ་འདྲེས་མཉམ་གནས་ཀྱི་འཕེལ་ཕྱོགས་ཆེན་པོའ་ིཤུགས་རྐྱེན་ལས་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན་

སྲིད་མོད། གང་ལྟར་དེང་རབས་དགེ་རྒན་གྱི་འོས་ཆོས་ནི་ཤེས་ཡོན་དང་། ཀུན་སྤྱོད། གོང་གསལ་སྒྲོམ་

གཞི་ཡོད་པའི་སློབ་གསོ་དང༌། སྒྲོམ་གཞི་མེད་པའི་སློབ་གསོ་གང་ཡིན་ཡང༌། སློབ་གསོའ་ི བརྒྱུད་རིམ་

ཁྲོད་སློབ་གསོ་གཏོང་མཁན་དང༌། སློབ་གསོ་གཏོང་ཡུལ། སློབ་གསོའ་ི ནང་དོན་བཅས་ཆ་ཤས་གཙོ་བོ་ གསུམ་འདུས་ཡོད་པའི་ཁྲོད། སློབ་གསོ་གཏོང་མཁན་དགེ་རྒན་དེ་ཡང་སྒྲ་ཡངས་དོག་གི་ཁྱད་པར་གྱི་

སྒོ་ནས་དབྱེ་ཞིབ་བྱས་ཚེ། དེ་གཉིས་ཀྱི་གནས་སྐབས་སོ་སོར་དགེ་རྒན་གྱི་ཆ་རྐྱེན་དང་ལས་འགན་གྱི་

ཆ་ནས་ཀྱང་འདྲ་ས་དང་མི་འདྲ་ས་ཅི་རིགས་ཤིག་ཡོད་པ་ཡིན། (65)

ཤོག་ངོས་66

༣།

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

བསྡུས་དོན།

མདོར་ན། མིའི་ཤེས་རིག་སློབ་སྦྱོང་དང་རྒྱུན་སྤེལ་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་འཁྲིད་མཁན་དང་སློབ་

མཁན་གཉིས་མེད་དུ་མི་རུང་ཞིང༌། སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་དང་བསྟུན་འཁྲིད་མཁན་དང་སློབ་མཁན་

གྱི་བྱེད་ལས་ཤུགས་ཆེར་གྱུར་ཏེ། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ལས་རིགས་གཞན་དག་ནང་བཞིན་ཟུར་ཐོན་བྱུང་བའི་

རྗེས་འབྲས་སུ་སློབ་གྲྭའི་ངོ་བོ་བྱུང་ཞིང༌། སློབ་གྲྭའི་སློབ་གསོ་དེ་ཡང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཕེལ་འགྲོས་དང་

དགོས་མཁོར་བསྟུན་ནས་ཆེད་ལས་ཅན་དང༌། སྒྲོམ་གཞི་ཅན། ཚོང་ལས་ཅན། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྲིད་བྱུས་

དང་འབྲེལ་བ་ཅན་སོགས་རིམ་བཞིན་རྙོག་འཛིང་དེ་ཆེར་གྱུར་ཡོད།

སློབ་གསོའ་ི བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་དགེ་རྒན་ལ་ཆ་རྐྱེན་གང་དག་དགོས་ངེས་ཡིན་ནམ། དགེ་རྒན་གྱི་

གཞི་རིམ་ལས་འགན་ཇི་ལྟར་ཡིན་ནམ། རང་རེའི་བོད་ཀྱི་སློབ་གསོའ་ི བྱུང་ཚུལ་དང༌། འཕེལ་རིམ་ཇི་

ལྟར་ཡིན་ནམ། བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ལས་བྱུང་བའི་དགེ་སློབ་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དང༌། སློབ་གཉེར་ བྱ་ཚུལ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ནམ། ལེ་ཚན་འདིའི་ནང་གནད་དོན་འདི་དག་ཐད་གནད་བསྡུས་ཀྱི་སྒོ་ནས་བགྲོ་

གླེང་དང་སྦྲགས། སློབ་གསོའ་ི བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་དགེ་རྒན་གྱི་གནས་བབ་སྐོར་གསལ་བཤད་མདོར་བསྡུ་

ཤིག་བྱ་རྒྱུ་ཡིན།

ས་བཅད་བཞི་པ།

དེང་རབས་དགེ་རྒན་གྱི་འོས་ཆོས་འགའ།

སློབ་ཁྲིད་ནི་དཀའ་ངལ་གསར་པར་གདོང་ལེན་དང་། མྱོང་ཚོར་ཟབ་པ། མི་སྒེར་ལ་གྲུབ་འབྲས་

ཐོབ་པ། མི་གཞན་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་འགྲུབ་པར་ཞབས་ཞུ་དང་རོགས་འདེགས་ཀྱི་གོ་སྐབས་ལྡན་པ་ བཅས་ཁྱད་ཆོས་དུ་མ་འཛོམས་པའི་ལས་རིགས་ཤིག་ཡིན། དེང་རབས་ཀྱི་རྙོག་འཛིང་ལྡན་པའི་སྤྱི་ ཚོགས་ཁྲོད། དགེ་རྒན་གྱི་ལས་རིགས་ལ་ཞུགས་པར་ཤེས་ཚད་ལག་འཁྱེར་དང་སློབ་སྦྱོང་དང་སྦྱོང་

བརྡར་རིམ་པ་བརྒྱུད་པའི་སྔོན་འགྲོའ་ི ཆ་རྐྱེན་གང་མང་ཞིག་དགོས་ནའང། ལག་འཁྱེར་དང་སློབ་ སྦྱོང་གི་བརྒྱུད་རིམ་ཡོད་པ་དེ་ཙམ་གྱིས་དགེ་རྒན་བཟང་པོ་ཞིག་ཡོང་བའི་ངེས་པ་མེད་པ་ནི་ཚང་མས་

མཐོང་གསལ་རེད། དེས་ན། ང་ཚོས་དགེ་རྒན་གྱི་འོས་ཆོས་དང་སྤུས་ཚད་གླེང་སྐབས། གཙོ་བོ་དགེ་ (66)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་67

རྒན་གྱི་ཕྱི་ནང་གི་ཡོན་ཏན་གཉིས་ལས་ནང་གི་ཡོན་ཏན་གཙོ་བོར་འཛིན་པ་དང་། ལག་འཁྱེར་དང་

ལག་ལེན་གཉིས་ལས་ལག་ལེན་གཙོ་བོར་འཛིན་དགོས་པ་ཧ་ཅང་གལ་ཆེ། འདིར་དགེ་རྒན་བཟང་པོ་ ཞིག་ཡོང་བར་གཞི་རིམ་གྱི་ཆ་རྐྱེན་གང་ཞིག་འཛོམས་དགོས་མིན་སྤྱི་ཚོགས་ཐོག་གླེང་སློང་བྱུང་བ་ ཁག་ཅིག་དཔྱད་གཞིར་བཀོད་ཡོད་ན། ཚང་མས་དགོངས་པའི་དཔྱད་གཞིར་འཛིན་པར་ཞུ།

དེང་རབས་ཀྱི་དགེ་རྒན་བཟང་པོ་ཞིག་ལ་ལྡན་པའི་ཁྱད་ཆོས་གལ་ཆེན་བཅུ་གཉིས་ནི། ༡།

རང་གི་བྱ་བའི་ཐོག་ཆོད་སེམས་བརྟན་པ། (Committed to the work)

99 སློབ་མའི་ཤེས་ཡོན་གྱི་དགོས་མཁོ་ཤེས་པ། 99 བྱ་བའི་ཐོག་སྤྲོ་སེམས་འཁོལ་བ།

99 གཙུག་ལག་སློབ་ཆེན་གྱི་རིན་ཐང་གི་ལྟ་བའི་རྒྱུན་འཛིན་པ།

99 རང་ཉིད་ཀྱི་བྱ་བ་སྤྱི་དང་། ཁྱད་པར་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་བྱ་བར་དུང་ཞེན་ཆེ་བ། ༢།

སྣ་མང་ཤེས་ཡོན་ལ་སྐུལ་འདེད་དང་ཡི་རང་བྱེད་པ།

(Encourages and appreciates diversity)

99 རང་ལྟ་མཆོག་འཛིན་བྱེད་པའམ་དགག་ཕྱོགས་ཁོ་ན་མི་བཤད་པ།

99 རང་བཞིན་བབ་ཆགས་ཤིང་ཤེས་ཡོན་སྣ་མང་ལ་བློ་སྟོབས་སྤེལ་བ།

99 རྒྱབ་ལྗོངས་དང་གནས་སྟངས་མི་འདྲ་བའི་མི་རྣམས་ལ་བརྩི་བཀུར་དང་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་པ་དང་ ༣།

ཆབས་ཅིག རང་ལ་དེ་དག་གི་རྒྱབ་སྐྱོར་ཐོབ་ཐབས་བྱེད་པ།

ཕན་ཚུན་འབྲེལ་ལམ་བྱེད་ཕྱོགས། (Interacts and communicates respect)

99 མི་རྣམས་ལ་ཕན་ནུས་ལྡན་པའི་འབྲེལ་ལམ་འཛུགས་པ།

99 གཞན་ལས་ཡོན་ཏན་ཆུང་ངུའང་ལེན་པ་དང། གཞན་གྱི་བསམ་ཚུལ་ལ་ཞིབ་ཚགས་པོས་ཉན་ པ་མ་ཟད། ཁོང་ཚོའི་བྱས་འབྲས་ལ་ཆེ་མཐོང་སྤྲོད་པ།

99 གཞུང་དྲང་ཞིང་ཡིད་རྟོན་རུང་བའི་བྱེད་སྤྱོད་རྒྱུན་འཁྱོངས། 99 ཚད་མཐོ་བའི་བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་མིག་དཔེ་སྟོན་པ། 99 གཞན་ལ་བྱམས་བརྩེའི་རྣམ་འགྱུར་ལྡན་པ།

(67)

ཤོག་ངོས་68

༤།

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

སློབ་མ་དང་ལས་རོགས་ལ་སྐུལ་སློང་ཐེབས་པ། (Motivates students and co-workers)

99 སློབ་མ་རྣམས་ལ་རང་ཉིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་མངོན་འགྱུར་བྱེད་པར་བློ་སྟོབས་སྤེལ་བ། 99 ལས་དོན་གྲུབ་རྗེས་དོན་ཕན་ལྡན་པའི་བསྐྱར་ཞིབ་བྱེད་པ།

99 སློབ་མའི་ཡར་རྒྱས་ལ་རྒྱུན་ལྡན་རྟོག་ཞིབ་བྱས་ནས་ཁོང་ཚོར་གྲུབ་འབྲས་ཐོན་པར་འབད་པ། ༥།

སློབ་ཁྲིད་ཐོག་ཐབས་རྩལ་དང་རྣམ་དཔྱོད་རྒྱ་ཆེར་སྤྱོད་ནུས་པ།

(Brings a wide range of skills and talents to teaching)

99 སླབ ོ ་ཁྲིད་ཀྱི་ནང་དོན་ཁ་གསལ་ཞིང་། ཚད་མཐོའ ི་བསམ་གཞིགས་བྱེད་ཐབས་སྐུལ་སློང་ཐུབ་པ། 99 ཤེས་དཀའ་བའི་བསླབ་གཞི་འཁྲིད་ཐབས་ལ་མཁས་པ།

99 སྐྱོན་བརྗོད་བྱེད་ཐབས་དཔང་རྟགས་འོས་འཚམས་སྟོན་པ། 99 སློབ་ཁྲིད་ཀྱིས་སློབ་མར་བག་ཆགས་ཟབ་མོ་སྤྲོད་པ།

༦།

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་འགོ་འཁྲིད་ཀྱི་མིག་དཔེ་སྟོན་ཐུབ་པ།

(Demonstrates leadership in teaching)

99 བསླབ་གཞི་བཟོ་འགོད་ཀྱི་བྱ་བར་མཉམ་ཞུགས་ཀྱིས་གཞོགས་འདེགས་བྱེད་པ། 99 ཤེས་ཡོན་སྐོར་གྱི་རྩོམ་ཡིག་དང་དཔེ་དེབ་འདོན་སྤེལ་བྱེད་པ།

99 རང་ཉིད་ཀྱི་ཤེས་ཡོན་རང་རྟོགས་ཀྱིས་ཡར་རྒྱས་གཏོང་བར་བརྩོན་པ། 99 སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས་ཐད་གསར་གཏོད་ཀྱི་རྣམ་པ་སྤྱོད་མཁས་པ།

99 ཤེས་ཡོན་སློབ་གསོའ་ི ཆེད་ལས་ཐོག་བློས་གཏོང་གི་ཆོད་སེམས་བརྟན་པོ་ཡོད་པ། ༧།

གུ་ཡངས་དང་ཡིད་ཆེས་ལྡན་པའི་སློབ་སྦྱོང་གི་ཁོར་ཡུག་བསྐྲུན་པར་བརྩོན་པ།

(Encourages an open and trusting learning enviroment)

99 ཡིད་ཆེས་དང་འཆམ་མཐུན་གྱི་ཁོར་ཡུག་ཅིག་བསྐྲུན་པ།

99 སློབ་མ་རྣམས་ལ་རང་ཉིད་ཀྱི་ནོར་འཁྲུལ་ལས་བསླབ་བྱ་ལེན་པར་བསྐུལ་བ།

99 ཕམ་ཉེས་དེ་སློབ་སྦྱོང་གི་ཉམས་མྱོང་དུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཚུལ་ཐད་རོགས་འདེགས་བྱེད་པ། 99 སློབ་མ་ཚོར་དོགས་འདྲི་དང་སློབ་སྦྱོང་ལ་འཇུག་པར་སྐུལ་བ།

99 སློབ་མ་རྣམས་འཚར་ལོངས་དང་ཆབས་ཅིག་རང་གི་བྱ་སྤྱོད་ལ་བསྐྱར་ཞིབ་འོས་འཚམས་བྱ་ བར་སྐུལ་བ།

(68)

༨།

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

གསར་གཏོད་ཀྱི་བསམ་བློ་བསྐྱེད་བསྲིང་བྱེད་པ། (Fosters critical thinking)

ཤོག་ངོས་69

99 སློབ་མ་རྣམས་ལ་ཇི་ལྟར་བསམ་གཞིགས་བྱེད་ཚུལ་སློབ་དགོས་པ་ལས། གང་ཞིག་ལ་བསམ་ གཞིགས་བྱ་དགོས་ཚུལ་མི་སློབ་པ།

99 སློབ་མ་རྣམས་སྒྲིག་འཛུགས་བཟོ་བ་དང་། དབྱེ་ཞིབ་དང་གདེང་འཇོག་བྱ་བར་བསྐུལ་བ། 99 དོགས་འདྲི་དང་བརྩད་ཞིབ་ཀྱི་སྒོ་ནས་འཚོལ་ཞིབ་བྱེད་པ།

99 སྒྲིག་འཛུགས་ལྡན་པའི་ལམ་ནས་བསམ་ཚུལ་ལ་བགྲོ་གླེང་བྱེད་པ།

99 སླབ ོ ་མ་རྣམས་གནད་དོན་གལ་ཆེན་རིགས་ལ་བློ་རྩེ་གཅིག་སྒྲིལ་ཡོང་བར་རོགས་འདེགས་བྱེད་པ། 99 སློབ་མ་རྣམས་ལ་ཐབས་ཇུས་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་བསམ་གཞིགས་བྱེད་པའི་སྦྱོང་བརྡར་སྤྲོད་པ། ༩།

གསར་གཏོད་ཀྱི་ལས་ལ་བསྐུལ་བ། (Encourages creative work)

99 སློབ་མ་ཚོར་བསམ་ཚུལ་གསར་པ་འདོན་པར་སྐུལ་སློང་བྱེད་པ། 99 གསར་གཏོད་དང་བྱེད་ཚུལ་གསར་པར་སྐུལ་སློང་བྱེད་པ། ༡༠། མཉམ་རུབ་ལ་ཤུགས་སྣོན། (Emphasizes teamwork)

99 རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གཉིས་ཀྱི​ི་ཤེས་ཡོན་གྱི་གནས་ཚད་འབྲེལ་མཐུད་བྱ་བར་བརྩོན་པ། 99 སློབ་མ་རྣམས་རྡོག་རྩ་གཅིག་སྒྲིལ་ཡོང་བར་སྐུལ་བ།

99 སློབ་མ་ཚོར་ཕན་ཚུན་མཉམ་ལས་དང་སློབ་སྦྱོང་བྱ་བར་སྐུལ་བ།

༡༡། རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་རྩལ་མཐོར་འདེགས་གཏོང་བ།

(Seeks continually to improve teaching skills)

99 ལག་རྩལ་དང་བརྡ་འཕྲིན་གསར་པ་བཀོལ་སྤྱོད་ཀྱིས་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་ཐབས་སྦྱོང་བ།

99 རང་ཉིད་ཀྱི་ལས་དོན་མཇུག་འབྲས་ལ་བསམ་འཆར་དང་སྐྱོན་བརྗོད་ལ་ཉན་འདོད་ཡོད་པ། 99 ཆེད་ལས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་གསར་པ་དུས་ཐོག་རྒྱུས་ལོན་ཡོད་པ།

༡༢། སློབ་མ་ཚོར་སྒྲུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་དགོངས་འཆར་འདོན་པ། (Provides positive feedback)

99 སློབ་མའི་སྐད་ཆར་ཉན་ཞིང་། ཁོང་ཚོའི་ཤེས་ཡོན་གྱི་དགོས་མཁོ་གསར་རྟོགས་བྱེད་པ། 99 སློབ་མ་ལ་ཆེ་མཐོང་སྤྲོད་པ། ནམ་ཡང་མཐོང་ཆུང་མི་བྱེད་པ། 99 སློབ་མ་ལ་སྒྲུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་དགོངས་འཆར་སྤྲོད་པ།

99 མི་རྣམས་འཚར་ལོངས་འབྱུང་བར་རོགས་རམ་དང་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་པ། (69)

ཤོག་ངོས་70

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

99 སློབ་མ་རྣམས་ལ་རང་ཉིད་ཀྱི་ཡར་རྒྱས་ལ་ལྟ་ཞིབ་བྱེད་ཚུལ་སློབ་སྟོན་བྱེད་པ།25

༡།

༢། ༣། ༤།

༥།

དགེ་རྒན་བཟང་པོར་དགོས་ངེས་ཀྱི་ཕྱི་ནང་གི་ཆ་རྐྱེན་བཅུ་གཅིག

བྱ་དངོས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་ཐབས་ལ་མཁས་པ།(སྨྲ་མཁས་པ།)

མི་ཕལ་པ་ཞིག་ཡིན་པའི་ངེས་ཤེས་བཟུང་སྟེ། ཁོར་ཡུག་དང་ལས་རིགས་འདྲ་མིན་གྱི་མི་ལྷན་ མཉམ་འབྲེལ་དང་མཉམ་ལས་བྱ་བར་སྤྲོ་བ། རང་གི་ལས་གནས་ལ་དུང་ཞེན་ལྡན་པ།

བསླབ་གཞི་བྱེ་བྲག་པའི་ཐོག་ཤེས་ཡོན་གྱི་མཁྱེན་རྒྱ་ཡངས་པ། དུས་ཚོད་དོ་དམ་བྱེད་མཁས་པ།

༦།

མི་གཞན་ལྷན་མཉམ་རུབ་བམ། རང་རྟོགས་གཉིས་ཀའི་སྒོ་ནས་ལས་ཀ་བྱེད་པའི་ནུས་པ་ལྡན་པ།

༨།

བཟོད་པ་ལྡན་ཞིང་བཞད་གད་སློང་མཁས་པ།

༧།

༩།

དཀའ་ངལ་དང་གནོན་ཤུགས་འོག་རང་ཚུགས་མི་ཤོར་བ།

དྲང་སྙོམས་དང་དྲང་ཚུགས་ལྡན་པ།

༡༠། གཞན་གྱི་ལེགས་ཆ་ལ་ལད་ཟློས་ཙམ་མ་ཡིན་པར་རང་ངོས་ནས་བཅོས་སྒྱུར་གྱིས་སྤྱོད་ཤེས་པ། ༡༡། དཀའ་ངལ་ལ་གདོང་ལེན་བྱ་བར་སྤྲོ་བ།

དགེ་རྒན་བཟང་པོ་ཞིག་ཡིན་ཚེ་གཞན་གྱི་སྐད་ཆར་ཉན་ཤེས་པ་མ་ཟད། རང་གི་ལས་གྲོགས་

དང་། སློབ་མའི་ཁྱིམ་ཚང་ཕ་མ། རང་གི་སྤྱི་ཚོགས་ཁོར་ཡུག་ཁྲོད་ཀྱི་ཆེད་ལས་པ་གཞན་ལྷན་མཉམ་

འབྲེལ་བྱས་ནས། སློབ་མའི་སློབ་སྦྱོང་གི་ནུས་པ་ཡར་རྒྱས་གཏོང་བ་ཡིན།26

འདིར་དགེ་རྒན་གྱི་ཆ་རྐྱེན་སྐོར་བཤད་སྐབས། གོ་དཀའ་བའི་གཞུང་ལུགས་དང༌། གཞན་གྱི་

ཟེར་སྒྲོས་ལུང་འདྲེན་ལ་མི་བརྟེན་པར་དངོས་ཡོད་ལག་ལེན་དང་རང་སྟེང་གི་ཉམས་མྱོང་དང་སྦྱར་ བའི་སྤྱིར་བཏང་གི་ཆ་རྐྱེན་ཙམ་བརྗོད་པ་གཤམ་གསལ།

ལས་རིགས་གང་ཡིན་ཡང་ལས་རིགས་དེ་ཉིད་ལ་འཚམས་པའི་ལས་ཞུགས་ཀྱི་ཆ་རྐྱེན་ཡོད།

སློབ་གསོའ་ི བྱ་བ་སྤྱི་དང༌། ཁྱད་པར་དགེ་རྒན་ལ་མཚོན་ན། སློབ་གསོའ་ི གྲུབ་འབྲས་ནི་ལས་རིགས་

གཞན་དག་ལྟར་དུས་ཡུན་ཐུང་ཐུང་ནང་མིག་མཐོང་ལག་ཟིན་ཐུབ་པ་ཞིག་མིན་པར། ཧ་ཅང་ངང་རིང་

25  དཔྱད་གཞི་ཡོང་ཁུངས། http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1079387

26 དཔྱད་གཞི་ཡོང་ཁུངས། http://education.qld.gov.au/hr/recruitment/teaching/qualities-good-teacher.html

(70)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་71

ཞིང་ཕན་རླབས་ཆེ་བའི་ལས་རིགས་ཤིག་ཡིན། དུས་རྒྱུན་ང་ཚོས་མཐོང་གསལ་ལ། མི་ཁ་ཤས་ཤིག་དགེ་

རྒན་བྱས་རྗེས། རིམ་གྱིས་རང་ཉིད་ལ་ཡར་རྒྱས་ཆེན་པོ་འབྱུང་བ་མ་ཟད། རང་ཉིད་དགེ་རྒན་གྱི་ལས་ རིགས་ཐོག་དགའ་ཞེན་ཇེ་ཆེར་འགྲོ་བ་དེ་ནི། ཁོང་ལ་དགེ་རྒན་གྱི་ལས་རིགས་ནང་ཞུགས་པའི་གཞི་

རྩའི་ཆ་རྐྱེན་ཚང་ཡོད་པ་མཚོན། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། མི་འགའ་ཤས་དགེ་རྒན་བྱས་རྗེས་གནས་སྟངས་ཇེ་ སྡུག་ཇེ་ཉེས་སུ་འགྲོ་ཞིང༌། དུས་རྒྱུན་དགེ་རྒན་གྱི་ལས་ཀ་བསྐྱུར་དགོས་སྙམ་པའི་བསམ་བློའང་སྐྱེས་པ་ དེ་ནི། ཁོང་ལ་དགེ་རྒན་གྱི་ལས་རིགས་ནང་ཞུགས་པའི་གཞི་རྩའི་ཆ་རྐྱེན་ཚང་མེད་པ་མཚོན།

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ལས་འགན་ལྗིད་པོ་དང་དུ་ལེན་དགོས་པ་མ་ཟད། རང་ཉིད་ཀྱི་ལས་ཀར་དགའ་

ཞེན་དང་སྤྲོ་སྐྱིད་ལྡན་པ་ཞིག་དགོས་ན། དགེ་རྒན་གྱིས་རང་ཉིད་ཀྱིས་ཁྲིད་བྱའི་བསླབ་གཞི་གྲ་སྒྲིག་

ཚགས་ཚུད་བྱ་དགོས་ལ། མི་དང་བྱ་བ་གང་ལ་འཕྲད་ཀྱང་དགའ་བརྩེ་ལྡན་ཞིང༌། གཤིས་རྒྱུད་སྨིན་

ཞིང་བརྟན་བརླིང་ལྡན་པ། བཟོད་སྒོམ་ཆེ་ཞིང་ཡིད་མི་ཆད་པ། རང་ཉིད་རང་ལ་ཡིད་ཆེས་ཤིང་གཞན་ ལའང་ཡིད་རྟོན་པ། གཞན་གྱི་དགོས་མཁོ་དང་མྱོང་ཚོར་ལ་བསམ་ཤེས་བྱེད་པ། བློ་རྒྱ་ཡངས་ཤིང་ཧུར་ བརྩོན་ཅན། སྤྱི་སྙོམས་དྲང་བདེན། གཞན་ཕན་ལྷག་བསམ་ལྡན་པ་བཅས་དགོས། ཆ་རྐྱེན་འདི་དག་གི་

ཐོག རང་ཉིད་ལ་དམིགས་བསལ་དུ་ཡོད་པའི་ཀུན་སྤྱོད་བཟང་པོ་ཡོད་ན། ལས་རིགས་ཐོག་ཕན་ཐོགས་ ཤིང་སྤྲོ་སྐྱིད་ལྡན་པ་མ་ཟད། སློབ་མ་རྣམས་ལའང་ཕན་ཐོགས་རྒྱ་ཆེར་འབྱུང་ལ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་བྱ་བ་ནི་

སྤྱི་ཚོགས་ལ་ཆེས་རིན་ཐང་ལྡན་པའི་ལེགས་སྐྱེས་འབུལ་སའི་ལས་རིགས་ཤིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད།

སྐབས་འདིར། ཀློག་མཁན་རྣམ་པས་བཀའ་འདྲི་གནང་སྲིད་པ་ཞིག་ནི། མིའི་རིགས་འདི་ཉོན་

མོངས་ཀྱི་རང་བཞིན་ཅན་ཡིན་སྟབས། འདི་ལྟ་བུའི་ཡོན་ཏན་དང་ཆ་རྐྱེན་ཡོངས་སུ་ཚང་བ་ཞིག་འབྱུང་ སྲིད་དམ་ཞེ་ན། དོན་དངོས་ཐོག གོང་གསལ་གྱི་ཆ་རྐྱེན་ཚང་མ་རྒྱུན་གཏན་འཚོ་བའམ་ལས་ཀའི་ཁྲོད་

སྦྱོང་བརྡར་དང་བསྐྱེད་བསྲིང་བྱས་པ་བརྒྱུད་འབྱུང་ཐུབ། ཆ་རྐྱེན་འདི་དག་ནི་ང་ཚོས་སློབ་མ་ཚོར་སློབ་

གསོ་སྤྲད་ཟིན་པའི་རྗེས་སུ་སློབ་མའི་སྟེང་མངོན་པར་བྱ་བའི་བཟང་སྤྱོད་ཀྱང་ཡིན། གནད་འགག་ཆེ་

ཤོས་ནི། ཆ་རྐྱེན་དེ་རྣམས་དགེ་རྒན་ལ་མཚོན་ན་དམིགས་བསལ་གྱིས་དགོས་གལ་ཆེ། གང་ཡིན་ཞེ་ན། སློབ་མ་ཚོར་ཆ་རྐྱེན་དེ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཚང་བར་བྱ་དགོས་ན། དགེ་རྒན་རང་ཉིད་ཀྱིས་ལྷག་པར་དུ་ཆ་རྐྱེན་

དེ་དག་ཚང་བར་འབད་བརྩོན་བྱ་དགོས་ངེས་སོ། །

(71)

ཤོག་ངོས་72

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ས་བཅད་ལྔ་པ།

བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ལས་བྱུང་བའི་འོས་ཆོས།

དང་པོ། བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།

འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་གནའ་བོའ་ིཤེས་རིག་གི་འབྱུང་ཁུངས་ཆེ་ཤོས་ནི་ཆོས་ལུགས་རིག་གནས་

ཡིན་ཞིང་། ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་ནི་མིའི་རིགས་ཀྱིས་འཇིག་རྟེན་དང་མི་ཚེའི་ལྟ་ཚུལ་ཚུར་སྣང་བྱུང་

བ་ཞིག་དང། མིའི་རིགས་ཀྱིས་རང་ཉིད་འཚོ་སྡོད་ཀྱི་རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་དང་བྱ་དངོས་ལ་རྒྱུན་རིང་ བརྟག་ཞིབ་དང་ལག་ལེན་གྱི་ཉམས་མྱོང་གསོག་སྒྲུབ་ལས་བྱུང་བ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། གནའ་བོའ་ིཤེས་རིག་ དེ་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་དང་འབྲེལ་བ་དམ་ཟབ་ཡོད་པ་དེས། ཕྱོགས་གཅིག་ནས་མཚན་ཉིད་རིག་

པའམ་ལྟ་གྲུབ་རིག་པའི་ནུས་པ་འདོན་སྤེལ་གྱིས་སྤྱི་ཚོགས་ཧྲིལ་པོའ་ི བསམ་བློའ་ི སྣེ་འཁྲིད་དང་འབྲེལ་

སྦྱོར་གྱི་ནུས་པ་ཐོན་ཡོད་པ་དང་ཆབས་ཅིག ཤེས་ཡོན་རིག་གནས་རང་རྐྱ་འཕེར་བའི་མདུན་ལྗོངས་ ལ་བཀག་རྒྱ་ཡང་མི་དམན་པ་ཐེབས་ཡོད། དུས་རབས་བཅུ་བཞི་པར་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་རིག་རྩལ་བསྐྱར་

གསོ་(Renaissance)དང་། དེ་འབྲེལ་དུས་རབས་བཅོ་བརྒྱད་པར་བཟོ་ལས་གསར་བརྗེ་(Industrial Rev-

olution)བྱུང་བ་ནས་བཟུང་།

ཐུན་མོང་རིག་གནས་མང་པོ་ཞིག་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་ལས་ལོགས་སུ་

ཐོན་ཏེ་རང་རྐྱ་འཕེར་བའི་སྒོ་ནས་དར་འཕེལ་བྱུང་བ་མ་ཟད། འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་མགྱོགས་ཚད་དང་། ཁྱབ་ རྒྱ། ཐབས་ལམ་གང་ཅིའི་ཐད་བསམ་ཡུལ་ལས་འདས་པ་ཞིག་བྱུང་བ་དེས། མིའི་རིགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ དཔལ་འབྱོར་གྱི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཡོད།

དུས་རབས་བདུན་པར་བོ ད ་ཀྱི ས ་རྒྱ་གར་ནས་ནང་པའི ་ ལྟ་གྲུབ་ནང་འདྲེ ན ་གྱི ས ་དར་སྤེ ལ ་

བཏང་བ་དེ་ནི། བོད་ཀྱི་གདོད་མའི་ཆོས་ལུགས་ལྟ་གྲུབ་ཀྱིས་སྐབས་དེར་གསར་དུ་བཙུགས་པའི་པུར་

རྒྱལ་བཙན་པོའ་ི ཆབ་སྲིད་དཔལ་འབྱོར་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་བསྐང་མ་ཐུབ་པ་སྟེ། བོད་མི་རྣམས་

སྔར་ལས་འཐུས་སྒོ་ཚང་ཞིང་སྔོན་ཐོན་གྱི་རྣམ་པ་ལྡན་པའི་ནང་པའི་ལྟ་གྲུབ་དང་། ཕྱོགས་མཐུན་སྤྱི་

ཚོགས་ཡར་རྒྱས་ལ་ཕན་པའི་ཤེས་རིག་སྣ་མང་དར་སྤེལ་གྱི་གོམ་འགྲོས་ཇེ་མགྱོགས་སུ་གྱུར། དེ་བརྟེན།

བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་སློབ་སྤེལ་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་དགེ་རྒན་དང་སློབ་མའི་འོས་ཆོས་བཤད་

སྐབས། དཔལ་ནཱལེན་ཌའི་འཆད་ཉན་གྱི་རྒྱུན་གཙོ་བོར་གྱུར་པའི་ཐེག་པ་ཆེན་པོའ་ི ཆོས་དང། མདོ་ (72)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་73

སྔགས་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་ནང་པ་སངས་རྒྱས་པའི་ལྟ་གྲུབ་དང་ཉམས་ལེན་ལ་སློབ་སྦྱོང་གི་བརྒྱུད་རིམ་ལས་ བྱུང་བའི་དགེ་སློབ་ཀྱི་འོས་ཆོས་དང་། དེ་ཉིད་བོད་མི་རང་ངོས་ནས་ལག་ལེན་བརྒྱུད་གཏན་ལ་ཕབ་

པའི་དགེ་སློབ་ཀྱི་འོས་བཅས་ཀྱི་སྐོར་ནི་བརྗོད་བྱ་གཙོ་བོ་ཡིན།

ནང་ཆོས་མ་དར་སྔོན་ནས་བོད་དུ་ཆོས་ལུགས་དང་རིག་གནས་སློབ་སྦྱོང་གི་ལམ་སྲོལ་བྱུང་

མེད་ཅེས་སུས་ཀྱང་བརྗོད་མི་ཐུབ་མོད། འོན་ཀྱང། གོང་སྨོས་ལྟར་དུས་རབས་བདུན་པར་བོད་ཡིག་

གསར་དུ་བཏོད་པ་དང། རྒྱ་གར་གྱི་ནང་ཆོས་ཀྱིས་གཙོས་པའི་ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་དུ་མའི་རིག་

གནས་བོད་དུ་དར་སྤེལ་བྱུང་བ་མ་ཟད། ཡིག་ཐོག་ཏུ་ཉར་ཚགས་ཀྱིས་སློབ་སྤེལ་གྱི་བྱ་བ་གོང་ནས་གོང་ དུ་འཕེལ་བ་ལ་བརྟེན་ནས། བོད་དུ་ནང་ཆོས་རྩ་བར་གྱུར་པའི་རིག་གནས་སློབ་གཉེར་གྱི་བྱ་བ་དབྱར་ མཚོ་བཞིན་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང།

དེ་ལྟར་བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ཀྱི་གྲུབ་ཆ་གཙོ་བོ་ནང་ཆོས་ཡིན་པ་དང། ནང་ཆོས་ནི་

བོད་མིའི་རིག་གནས་ཕལ་མོ་ཆེའི་ནང་ཤ་ཐིམ་རུས་ཐིམ་དུ་གྱུར་པའི་རྐྱེན་གྱིས། བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་ སློབ་གསོ་བཤད་དུས་ནང་ཆོས་དང་དེ་འབྲེལ་རིག་གནས་སློབ་གསོའ་ི བྱ་བ་དང་ཁ་འབྲལ་ཐབས་མེད་

པ་འདི་ནི། བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ཀྱི་ཆེས་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཁྱད་ཆོས་ཀྱང་ཡིན་ནོ། །དེར་ བརྟེན། འདིར་ནང་པའི་བསྟན་བཅོས་ཁག་ལས་བོད་དུ་དར་ཁྱབ་ཆེ་བའི་དགེ་རྒན་གྱི་འོས་ཆོས་འཇོག་ ཚུལ་དང། དེར་བོད་མི་རང་ཉིད་ཀྱིས་སློབ་སྦྱོང་དང་ཉམས་ལེན་བརྒྱུད་འགྲེལ་བརྗོད་དང་ཉམས་ལེན་

གྱི་གནས་སྟངས་ཇི་ཡིན། བོད་མི་རང་ངོས་ནས་འོས་ཆོས་གསར་གཏོད་ཇི་བྱུང་བཅས་ཀྱི་ཚུལ་རགས་ བསྡུས་ཙམ་བརྗོད་པར་བྱའོ། །

གཉིས་པ། སྲོལ་རྒྱུན་སློབ་གསོའ་ི དམིགས་བསལ་ཁྱད་ཆོས།

སྤྱིར་ནང་ཆོས་ལས་བྱུང་བའི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་དང། སློབ་དཔོན། ཡོངས་འཛིན་བཅས་ལ་

དེང་སྐབས་ཀྱི་དགེ་རྒན་དང་ཆ་འདྲ་བའི་ཆ་ཤས་མང་དུ་ཡོད་ནའང། ལས་འགན་དང་། གོ་གནས། ངོ་ བོ་གསུམ་གྱི་ཆ་ནས་མི་འདྲ་བའི་ཁྱད་པར་ཡང་ཡོད།

དེ་ཡང་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་སོགས་ནི་ལས་འགན་གྱི་ཆ་ནས་འགྲོ་དྲུག་སེམས་ཅན་གྱི་གཞན་

དོན་ཆེད་བླང་དོར་གྱི་ལམ་སྟོན་པ་པོ་ཡིན་སྟབས། དེ་དག་གི་ལས་འགན་གཙོ་བོ་ནི་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་ཆ་ ཤས་དེ་ཡིན། ཤེས་བྱ་དང་ལག་རྩལ་གྱི་ཆ་ཤས་དེ་ཕལ་པའི་ངོ་བོར་གནས་ཡོད།

གོ་གནས་སྟེང་ནས་བཤད་ན། དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་སོགས་ནི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ལམ་སྲོལ་ཐོག་

ནས་སྤྱི་ཚོགས་ཐོག་དམིགས་བསལ་གྱི་གོ་གནས་ཤིག་ཡོད། དེ་དང་དེང་དུས་ཀྱི་དགེ་རྒན་ལ་ཁྲིམས་ (73)

ཤོག་ངོས་74

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཐོག་ནས་སྤྲད་པའི་གོ་གནས་དང་ཐོབ་ཐང་གཉིས་ལ་ཁྱད་པར་ཡོད།

ངོ་བོའ་ི ཆ་ནས་དེ་གཉིས་ཤེས་ཡོན་སློབ་མཁན་ཡིན་པ་འདྲ་ཡང་། དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་

སོགས་ནི་གཞན་དོན་ལྷུར་ལེན་(ཆོས་ཀྱི་སྦྱིན་པ་)ལ་འཇུག་མཁན་ཡིན་པའི་ཆ་ནས་བཤད་ན། ཁོང་ཚོའི་

སློབ་སྟོན་ནི་གླ་ཕོགས་སོགས་ཕྱིའི་དངོས་པོའ་ི འཆིང་བ་ལས་གྲོལ་བའི་རང་དབང་ལྡན་པའི་སྐྱེས་བུ་

ཞིག་(གནས་ལུགས་ཐོག་དེ་ལྟར་)ཡིན་པ།

གཞན་ཡང་། བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་སློབ་གཉེར་ལམ་ལུགས་དང་དེང་རབས་སློབ་གསོ་

གཉིས་མི་འདྲ་ས་ཆེ་ཤོས་ཤིག་ནི། སློབ་མ་དབུས་བཞག་དང་དགེ་རྒན་དབུས་བཞག་གི་གནད་དོན་ དེ་ཡིན། སྤྱིར་བཏང་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དུས་སྐབས་སམ་འཛིན་གྲྭའི་ནང་སློབ་མ་དབུས་བཞག་གི་སློབ་ཁྲིད་ ཐབས་ཇུས་འཛིན་པ་གཉིས་ཀ་འདྲ་ནའང། སློབ་གསོའ་ི ལས་དོན་ཐོག་གཞི་འཛིན་ས་མི་འདྲ་སྟེ། སྲོལ་ རྒྱུན་རིག་གནས་སྐབས་དགེ་རྒན་དབུས་སུ་འཛིན་ཞིང་། སློབ་མའམ་ཁྱིམ་ཚང་ཕ་མས་དགེ་རྒན་ལ་

བརྟག་དཔྱད་སྔོན་དུ་བཏང་ནས་གདམ་ཀ་བྱེད་པ་ཡིན། འོན་ཀྱང་། དེང་རབས་སློབ་གསོའ ི་ལམ་ལུགས་

དེ་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མི་སེར་ཡོངས་ལ་གཞི་རིམ་གྱི་ཤེས་ཡོན་ཐོབ་པའི་དམིགས་ཡུལ་བཟུང་ཡོད་སྟབས། སློབ་མ་དབུས་སུ་བཞག་སྟེ། སློབ་མའི་གནས་སྟངས་ལ་བལྟོས་ནས་དགེ་རྒན་གྱི་ཆ་རྐྱེན་དང་། སློབ་

གྲྭའི་མཐུན་རྐྱེན། དགེ་རྒན་གྱི་གྲངས་ཚད་བཅས་གཏན་འབེབས་བྱེད་པ་ཡིན།

སྤྱིར་བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ཀྱི་སྲོག་ཤིང་ལྟ་བུ་ནི་ནང་ཆོས་དང་འབྲེལ་བའི་རིག་གནས་

ཁག་ཡིན་པས། ཁ་ཤས་ཀྱིས་ཆོས་ལུགས་རིག་གནས་ཞེས་འཛམ་གླིང་གི་རིག་གནས་གཞན་དང་སྤྱི་ མཚུངས་ཀྱི་ལྟ་སྟངས་ཤིག་འཛིན་ནའང། ནང་པའི་གྲུབ་མཐའ་ནི་ལྟ་གྲུབ་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་འཐུས་

ཚང་ཡོད་པའི་ཆོས་ལུགས་ཤིག་ཡིན་པར་བརྟེན། དེ་ལ་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཆ་དང། རིག་གནས་ཀྱི་ཆ་གཉིས་

ཀ་ལྡན་པ༌མ་ཚད། ནང་པས་ལྟ་གྲུབ་དངོས་དང། དེ་འབྲེལ་རིག་གནས་ཀུན་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱ་རྒྱུ་གཙིགས་ ཆེར་འཛིན་པ། མི་ཚེ་ཧྲིལ་པོ་སློབ་ལ་བརྩོན་པ། འགྲོ་བ་མི་དང་བཅས་པའི་འཇིག་རྟེན་སྐྱེ་འགྲོ་ཡོངས་ཀྱི་

བདེ་རྩ་སྤྱི་སྙོམས་སུ་འཛིན་པ། ཞི་བ་དོན་དུ་གཉེར་བ་བཅས་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཁྱད་ཆོས་ཇི་སྙེད་ཅིག་ ཡོད་པ་དེང་དུས་སུའང་ཤེས་ཡོན་སློབ་གསོའ ི་ཚད་མཐོ་བའི་དམིགས་ཡུལ་དུ་གྱུར་ཡོད།

སངས་རྒྱས་ཆོགས་ལུགས་སྤྱི་དང་། ཁྱད་པར་དུ་རྒྱ་གར་གྱི་དཔལ་ནཱ་ལེན་དྲ་ནས་དར་བའི་

བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་སློབ་གཉེར་གྱི་ལམ་སྲོལ་ཁྲོད་དེང་རབས་སློབ་གསོའ་ི གཞུང་ལུགས་སུ་བཤད་པའི་

ཆ་ལག་(སློབ་གསོའ་ི ལམ་ལུགས་དང་། རྒྱབ་ལྗོངས་སམ་གཞི་རྩའི་ལྟ་གྲུབ། བསླབ་གཞི། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས། སློབ་ གསོའ་ི ཁ་ཕྱོགས་སམ་དམིགས་ཡུལ། སློབ་ཁྲིད་དང་སློབ་སྦྱོང་གི་དམིགས་ཚད། དགེ་སློབ་ཀྱི་འོས་ཆོས་སོགས་)ཡོངས་སུ་ (74)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་75

ཚང་ཡོད། ནང་པ་སངས་རྒྱས་པའི་བསླབ་གཞི་རྣམས་སློབ་སྦྱོང་གི་ཐབས་ཇུས་ཀྱི་ཆ་ནས་མདོ་སྔགས་

གཉིས་སུ་ཕྱེ་ཡོད་པ་དང༌། ནང་དོན་ཐད་མདོར་དྲིལ་ན་ཉོན་མོངས་ཀྱི་གཞན་དབང་དུ་གྱུར་པའི་གང་

ཟག་ཅིག་ཐར་པ་དང་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པའི་མཐར་ཐུག་གི་གོ་འཕང་འཐོབ་པར་བྱེད་པའི་ལྟ་གྲུབ་དང་ ལག་ལེན་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་རྣམ་གཞག་འཐུས་ཚང་ཞིག་ཡོད་པ། མདོ་སྔགས་གཉིས་དང་

དེ་གཉིས་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་དུས་སྐབས་སོ་སོར་དགེ་སློབ་གཉིས་ཀར་དགོས་ངེས་ཀྱི་ཆ་རྐྱེན་ཁ་གསལ་

ཡོད་པ་དངོས་ཡོད་སློབ་གཉེར་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་ལག་ལེན་གྱི་ཉམས་མྱོང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཞིག་ བསགས་ཡོད་པ་མ་ཟད། ཉམས་མྱོང་དེ་དག་ནང་ཆོས་ལས་གཞན་པའི་རིག་གནས་སློབ་སྦྱོང་ཐོག་ ལའང་ལག་ལེན་བྱས་ཡོད།

འོག་ཏུ་ནང་པ་སངས་རྒྱས་པའི་ཐེག་པ་གོང་འོག་སྔགས་དང་བཅས་པའི་བསླབ་པའི་རིམ་པ་སོ་

སོའ་ི དགེ་རྒན་གྱི་འོས་ཆོས་སམ་མཚན་ཉིད་ཧ་ཅང་རགས་པའི་སྒོ་ནས་ངོ་སྤྲོད་བྱས་ཡོད། འོས་ཆོས་དེ་

དག་དེང་རབས་སློབ་གསོའ་ི ལམ་སྲོལ་ཁྲོད་གནས་ཚད་ཇི་ཙམ་ལག་བསྟར་བྱེད་མིན་ལ་མ་ལྟོས་པར།

རང་ཅག་བོད་མི་རིགས་ཀྱིས་ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་ལྷག་རིང་སློབ་སྦྱོང་དང་ཉམས་ལེན་བྱས་པའི་བརྒྱུད་རིམ་

ཁྲོད། རིན་ཐང་ཅན་གྱི་ཉམས་མྱོང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཞིག་བསགས་ཡོད་པས། འདི་དག་ལ་མུ་མཐུད་

སློབ་སྦྱོང་དང་། རྒྱུས་ལོན། ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་བརྒྱུད་རང་རེའི་སློབ་དགེ་རྣམས་ཀྱི་གོ་རྟོགས་དང་ཤེས་

ཚད་མཐོར་འདེགས་གཏོང་གལ་ཆེ་བར་མཐོང་།

གསུམ་པ། ཐེག་པ་འོག་མའི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་གྱི་འོས་ཆོས།

ཐེག་པ་ཆུང་ངུའམ་ཐེག་དམན་སྐབས་ཀྱི་གདུལ་བྱ་དང་བསླབ་གཞིའི་ནང་དོན་དང་གནས་

ཚད་མི་འདྲ་བའི་རྐྱེན་གྱིས། དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་གྱི་འོས་ཆོས་ཀྱང་ཐེག་ཆེན་སྐབས་དང་མི་འདྲ་ བའི་ཁྱད་པར་ཡང་ཡོད་པ་མངོན། དེ་ཡང་ཐོག་མར་དགེ་འདུན་གྱི་ཚོགས་པའི་དབུ་མཛད་པའི་བླ་

མའམ་མཁན་པོར་འོས་པའི་ཆུ་རྐྱེན་རྣམས་བསྡུས་ན་ཡོན་ཏན་རིགས་བཞི་སྟེ། བཙུན་པའི་ཡོན་ཏན་

དང་། བརྟན་པའི་ཡོན་ཏན། མཁས་པའི་ཡོན་ཏན། ཕན་འདོགས་པའི་ཡོན་ཏན་བཅས་དང་ལྡན་དགོས། ༡།

བཙུན་པའི་ཡོན་ཏན་ནི།

ཕམ་པས་མ་གོས་ཤིང་རང་བཞིན་གྱི་ཁ་ན་མ་ཐོ་བ་ལ་རྟག་ཏུ་འཛེམས་པ་ལས་བྱུང་བའི་སྤྱོད་

ལམ་གྱི་ཡོན་ཏན་ལ་ཟེར། ༢།

བརྟན་པའི་ཡོན་ཏན་ནི།

བསྙེན་པར་རྫོགས་ནས་ལོ་བཅུའི་རིང་སྡོམ་རྒྱུན་བར་མ་ཆད་པར་ཟེར། དེ་ནི་བཟང་པོའ་ི སྤྱོད་ (75)

ཤོག་ངོས་76

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལམ་ལ་རྒྱུན་རིང་འཇུག་པ་ལས་བྱུང་བའི་དངོས་ཡོད་ཀྱི་ཉམས་ལེན་ལས་བྱུང་བའི་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་ནུས་ པ་ཞིག་ཡིན། ༣།

མཁས་པའི་ཡོན་ཏན་ནི།

ནང་པའི་ཆོས་ཀྱི་བསླབ་པའི་གཞི་སྡེ་སྣོད་གསུམ་ལ་སློབ་གཉེར་བགྱིས་པ་ལས་བྱུང་བའི་ལུང་

རྟོགས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་ལ་ཟེར། འདི་ནི་སྤྱིང་བཏང་དགེ་རྒན་ལ་སྦྱར་ན་ཆེད་ལས་ཤེས་ཡོན་དང་མཚུངས། ༤།

ཕན་འདོགས་པའི་ཡོན་ཏན་ནི།

༡) འཁོར་ལ་སྙིང་རྗེ་བ།

འདི་ལ་རྣམ་པ་བཅུ་གཉིས་ཡོད་པར་གསུངས་ཤིང་། དེ་དག་ནི། ༢) གཞན་གྱི་དོན་དུ་དཀའ་སྤྱད་ལ་བཟོད་པ།

༣) རང་གི་ནང་འཁོར་དག་པ།

༥) ཆོས་ཀྱི་ཕན་འདོགས་པར་བརྩོན་པ་ཆེ་བ།

༤) ཟང་ཟིང་གིས་ཕན་འདོགས་པར་བརྩོན་པ་ཆེ་བ། ༦) འཁོར་ཚོགས་དེ་དག་དང་མཚན་མཐུན་པ། ༧) ལྟ་བ་རྣམ་པར་དག་པ། ༨) སྨྲ་ཤེས་པ།

༩) དོན་གོ་བ།

༡༠) ཤེས་པ་རང་བཞིན་དུ་གནས་པ། ༡༡) ལུས་ཐ་མལ་དུ་གནས་པ།

༡༢) དུས་སུ་འདོམས་པར་མཁས་པ།

གོང་གསལ་ལས་ཕྱི་མ་བདུན་ནི། རང་ཉིད་དགེ་འདུན་གྱི་སྡེའི་འགོ་འཛིན་མཛད་དེ་དེ་དག་

དང་རྟག་ཏུ་གྲོགས་འདྲིས་དགོས་པས་མཚན་མཐུན་པ་གལ་ཆེ་བ་དང་། འཁོར་དུ་འདུ་བ་རྣམས་ལྟ་

བ་རྣམ་པར་དག་པ་ལ་སྦྱར་དགོ ས ་པས་རང་ཉི ད ་ཀྱང་ལྟ་བ་རྣམ་པར་དག་པ་ངེ ས ་པར་དགོ ས ་པ་ དང། སྨྲ་ཤེས་པ། དོན་གོ་བ། ཤེས་པ་རང་བཞིན་དུ་གནས་པ་གསུམ་མ་ཚང་ན་གཞུང་འཆད་ཉན་ལ་ མི་མཁོ་བའི་ཕྱིར་རོ། །ལུས་ཐ་མལ་དུ་གནས་པ་མ་ཚང་ན་སྤྲུལ་པ་ལྟ་བུས་རྒྱུན་དུ་དོན་བྱ་བར་མི་ནུས་ པའི་ཕྱིར་རོ། །27

27 གོང་གི་ཡོན་ཏན་རིགས་བཞིའི་ཚན་པ་ནི།

དྷ་ས་རིགས་སློབ་འགན་འཛིན་དགེ་བཤེས་བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོས་མཛད་པའི་སྐལ་བཟང་སྒོ་བརྒྱ་

(76)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

གཞན་ཡང་། བྱང་ས་ལས་བཤད་པའི་དོན་སྡོམ་དུ།

ཤོག་ངོས་77

ཚུལ་ཁྲིམས་ལྡན་ཞིང་མང་དུ་ཐོས། ། རྟོགས་པ་དང་སྙིང་བརྩེར་ལྡན། །

མི་འཇིགས་བཟོད་ལྡན་སྐྱོ་བ་མེད། །

ཚིག་གི་བྱ་བ་ལྡན་པའོ། །

ཞེས་སྤྱིར་བཏང་སོ་ཐར་ཐ་མལ་གྱི་གདུལ་བྱའི་སྤྱོད་ཡུལ་དུ་གྱུར་པའི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་

གྱི་འོས་ཆོས་བརྒྱད་གསུངས་ཡོད། དེ་དག་ཞིབ་ཏུ་བཀྲལ་ན། ༡། ཚུལ་ཁྲིམས།

ཚུལ་ཁྲིམས་གཙང་མས་ལུས་ངག་དག་པ་སྟེ། མ་མཐའ་ཡང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཁྲིམས་སྲོལ་བཟང་པོའ ི་

༢།

ཤེས་རྒྱ།

༣།

རིགས་ལས་མི་འདའ་བའི་ཡ་རབས་ཀྱི་ངང་ཚུལ་ཅན་ཞིག་དགོས།

སྦྱང་བྱ་ཐུན་མོང་དང་ཐུན་མིན་གྱི་རིག་པའི་གནས་རྣམས་ལ་ལུང་རིགས་དག་པའི་ཐོས་བསམ་

མཐར་ཕྱིན་པ། ཤེས་ཡོན་སྣ་གཅིག་པའམ། བློ་རྒྱ་གུ་དོག་པའི་སྐྱོན་དང་ལྡན་པས་སློབ་མ་རྗེས་སུ་

འཛིན་མི་ནུས་པའི་ཕྱིར་རོ། ། གོ་རྟོགས།

གདུལ་བྱའི་བློ་རབ་འབྲིང་ཐ་གསུམ་གྱི་གནས་སྟངས་ཕྲ་མོའམ་ཆོས་ཀྱི་དེ་ཉིད་ཡོངས་སུ་རྟོགས་པ།

སློབ་མར་དམིགས་པ་མེད་པའི་སྙིང་བརྩེ་བ་དང་ལྡན་པ། སྤྱིར་བཏང་གི་དགེ་རྒན་རྣམས་ཀྱིས་

༤།

༥།

བརྩེ་བ།

དམིགས་པ་མེད་པའི་བརྩེ་བ་ཉམས་སུ་ལེན་མ་ནུས་ཀྱང་། སློབ་མ་ལ་རང་དང་འདྲ་མཉམ་གྱི་ འདུ་ཤེས་བཟུང་སྟེ་གཞི་རྩའི་སེམས་ཁུར་དང་ལྡན་པ་ཞིག་ཅིས་ཀྱང་དགོས། བློ་སྟོབས།

གཞན་དོན་གྱི་ལས་གཞི་རྒྱ་ཆེན་སྤེལ་བའི་སྙིང་སྟོབས་དང་སྤོབས་པ་ལྡན་ཞིང་། དཀའ་ངལ་ལ་

མི་འཇིགས་པ། རང་ཉིད་དམ། རང་ཉིད་ལ་བདག་གིར་དབང་བའི་རྒྱུ་དངོས་དང་དུས་ཚོད་བློས་

འབྱེད་པའི་ལམ་སྟོན། དྷ་ས་རིགས་ལམ་སློབ་གཉེར་ཁང་གི་༡༩༩༦ ལོའ་ི དཔར་མའི་ཤོག་ངོས་༢༡ ནས་༢༢ བར་བཀོད་པ་ཚན་བཤུས་བྱས་པ་

ཡིན་པས། ཞིབ་ཏུ་ཤེས་འདོད་ཡོད་ཚེ་དེབ་དེར་གཟིགས་པར་ཞུ།

(77)

ཤོག་ངོས་78

༦།

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

གཏོང་ཐུབ་པའི་བློ་སྤོབས་ལྡན་པ། བཟོད་པ།

ཕྱི་དགྲ་འཛིན་དང་ནང་དུག་གསུམ་གྱིས་གཙེ་བར་ཚད་མེད་པའི་བཟོད་པ་དང་ལྡན་པ། དཀའ་

༧།

ངང་རྒྱུད་རིང་པོ།

ངལ་ལ་བཟོད་བསྲན་བྱེད་ནུས་པ།

ཡང་དང་ཡང་དུ་ཆོས་སྟོན་པས་སློབ་མས་མ་ཤེས་སྐབས་སོགས་སུ་ཐུགས་སྐྱོ་ངལ་མེད་པ།

སྨྲ་མཁས་མིན་ཁ་བདེ་ལྕེ་བདེ་བྱེད་པའི་ཕྱི་ཚུལ་ནུས་རྩལ་ཙམ་མ་ཡིན་པར། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་

༨།

སྨྲ་མཁས་པ།

མའི་གནས་བབ་ལ་རྒྱུས་མངའ་ཡོད་པའི་རྨང་གཞིའི་ཐོག ཕན་ནུས་ཅན་གྱི་ཐབས་ཇུས་དང་

ཐབས་རྩལ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པ་ལ་ཟེར། དེ་ཡང་གང་སྨྲ་བར་བྱ་བའི་བརྗོད་གཞི་དང་། གནས་

ཚད། ཐབས་ལམ། དུས་ཚོད་སོགས་འདེམས་ལེན་འོས་ཤིང་འཚམས་པར་བྱ་དགོས་པ་མ་ཟད། དངོས་ཐོག་བདེན་འཚོལ་བྱས་ནས་བདེན་པའི་ཚིག་འབའ་ཞིག་བཤད་པ་ལ་བརྟེན་ནས་དགེ་ རྒན་རང་ཉིད་ཀྱི་ངག་ཚིག་བཙུན་པར་འགྱུར་བའི་དགེ་མཚན་ཡོད་པས་ཧ་ཅང་གལ་ཆེའ།ོ །

གོང་གསལ་འོས་ཆོས་རྣམས་ནི་དགེ་རྒན་རྣམས་སློབ་གསོའ་ི ལས་དོན་ཁྲོད་དབུ་འཁྲིད་ཀྱི་ནུས་

པ་འདོན་སྤེལ་བྱ་བར་དགོས་གལ་ཆེ་བའི་འོས་ཆོས་ཁག་ཅིག་ཡིན་པས། དགེ་རྒན་གྱིས་གཞན་ལ་སློབ་ གསོ་སྤྲོད་སྐབས་རང་ཉིད་ལ་དེ་དང་མཚུངས་པའི་སྔོན་འགྲོ་ཆ་རྐྱེན་ཁག་ཅིག་མེད་དུ་མི་རུང་བ་ཡིན་

པ་ལྟར། དེང་སྐབས་ཀྱི་སློབ་གྲྭའི་སློབ་གསོའ་ི ལམ་ལུགས་ལའང་གལ་ཆེའི་འོས་ཆོས་གང་དགོས་ཞིབ་

འཇུག་བྱ་གལ་ཆེ་སྙམ།

བཞི་པ། ཐེག་པ་ཆེན་པོའ་ི དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་གྱི་འོས་ཆོས།

དེ་ཡང་ཐེག་པ་ཆེན་པོའ་ི སྐབས་སུ་བཤད་པའི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་གྱི་འོས་ཆོས་ནི། མདོ་སྡེ་

རྒྱན་ལས།

བཤེས་གཉེན་དུལ་བ་ཞི་བ་ཉེར་ཞི་བ། །

ཡོན་ཏན་ལྷག་པར་བརྩོན་བཅས་ལུང་གིས་ཕྱུག ། (78)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

དེ་ཉིད་རབ་ཏུ་རྟོགས་ལ་སྨྲ་མཁས་ལྡན། །

ཤོག་ངོས་79

བརྩེ་བའི་བདག་ཉིད་སྐྱོ་བ་སྤངས་ལ་བསྟེན། །28

ཞེས་ཕར་ཕྱིན་ཐེག་པའི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ལ་ཚང་དགོས་པའི་འོས་ཆོས་བཅུ་བསྟན་ཡོད།

༡།

དུལ་བ།

འོས་ཆོས་བཅུ་པོ་དེ་དག་ཟུར་དུ་བཏོན་ན་གཤམ་གསལ།

ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་བསླབ་པ་ཉམས་སུ་བླངས་པས་སེམས་རྒྱུད་རབ་ཏུ་དུལ་བ༌ལ་ཟེར། དེ་ནི་ཡུན་

རིང་སྦྱངས་གོམས་བྱས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་སེམས་རྒྱུད་མ་དུ​ུལ་བ་བཏུལ་བར་བྱས་ནས་བྱུང་བའི་ནང་གི་

ཡོན་ཏན་ཞིག་ཡིན། དགེ་རྒན་ལ་དུལ་བའི་གཤིས་སྤྱོད་བཟང་པོ་ཞིག་མེད་ན་གཞན་རྒྱུད་གདུལ་བར་ མི་ནུས། དགེ་རྒན་ལ་དུལ་བའི་གཤིས་སྤྱོད་ལྡན་ཚེ། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་རང་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འབྲེལ་

ལམ་བཟང་ཕྱོགས་སུ་བསྒྱུར་ཐུབ་པ་མ་ཟད། སློབ་གྲྭའི་ནང་ཞི་དུལ་བག་ཕེབས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་བཟང་པོ་

ཞིག་བསྐྲུན་པར་སྣེ་འཁྲིད་ཐུབ་པ། སྤྱི་ཚོགས་སམ་སློབ་མའི་མིག་དཔེར་འོས་པར་བྱ་བ་བཅས་ལ་དགོས་

གལ་ཧ་ཅང་ཆེ། ཇི་སྐད་དུ་ས་སྐྱ་ལེགས་བཤད་དུ། ཡོན་ཏན་ཆུང་རྣམས་ང་རྒྱལ་ཆེ། །མཁས་པར་གྱུར་ན་

དུལ་བར་གནས། །ཞེས་པ་བཞིན། ཕྱོགས་གཅིག་ནས་དགེ་རྒན་ནི་སློབ་མའི་ཤེས་ཡོན་གྱི་འབྱུང་ཁུངས་

ཡིན་པས། རང་གཞན་སྤྱི་ཚོགས་ཞི་བདེའི་ལམ་སྣེར་བཀྲི་བར་བྱ་བ་ནི་ཤེས་ཡོན་སློབ་སྦྱོང་གི་མཐར་

ཐུག་དམིགས་ཡུལ་ཡིན་སྟབས། དགེ་རྒན་མ་དུལ་ན་སྤྱི་ཚོགས་མི་དུལ་བའི་གནས་ལུགས་ཟབ་མོ་ལ་

ཅིས་ཀྱང་བསམ་ཞིབ་བྱ་གལ་ཆེའ།ོ །

༢།

ཞི་བ།

ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་བསླབ་པར་ལེགས་པར་ཞུགས་པས་སེམས་རྒྱུད་ཞི་བ་སྟེ། དེ་ཡང་ ‘‘རང་ལས་

གནས་ཚད་མཐོ་བ་ལ་ཕྲག་དོག་དང་། རང་ལས་དམའ་བ་ལ་ང་རྒྱལ། རང་དང་མཉམ་པར་འགྲན་ སེམས། རང་གི་རྒྱུ་ལ་སེར་སྣ། མ་ཤེས་ཤེས་མདོག་དང་མ་འཇོན་འཇོན་མདོག་བྱེད་པ་སོགས་ཀྱི་སྐྱོན་

དང་བྲལ་བ་ཞིག་དགོས་ཤིང་། དེ་དག་མེད་ན་སློབ་མ་མང་པོ་ལ་ཕན་ཐོགས་ཆེན་པོ་ཡོད།’’29

ཞི་བ་ནི་ལེགས་ཚོགས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་སྒོ་མོ་ལྟ་བུ་ཡིན། ཐོག་མར་དགེ་རྒན་རང་ཉིད་ལ་བསམ་

28 མདོ་སྡེ་རྒྱན༌ལེའུ་བཅོ་བརྒྱད་པ། མཆོད་པ་དང་བསྟེན་པ་དང་ཚད་མེད་པའི་ལེའུ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གི་༢༠༠༨ ལོའ་ི བྱམས་ཆོས་སྡེ་ལྔའི་ དཔར་མ། ཤོག་ངོས་༩༢ པར་གསལ།

29 ཞི་བའི་འགྲེལ་བཤད་དུམ་བུ་འདི་ནི། དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས་ཀྱིས་མཛད་པའི་ཐེག་པ་ཆེ་ཆུང་ཐུན་མོང་གི་ལྟ་ཚུལ། དྲ་ཚིགས་http:// www.tibetson.com/item/Print.asp?m=1&ID=1172

ནང་འཁོད་པ་དེ་ལས་དྲངས།

(79)

ཤོག་ངོས་80

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

བློའ་ི གོ་རྟོགས་ངེས་ཅན་ཞིག་མེད་ཚེ་མིའི་རིགས་ཀྱི་མ་འོངས་མདུན་ལམ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱ་བའི་ལས་

འགན་རླབས་པོ་ཆེ་འདི་ལྟ་བུ་ཞིག་འཁུར་བར་མི་འོས། གལ་སྲིད་དགེ་རྒན་གྱི་ལས་ལ་ཞུགས་པ་ཡིན་

ན༑ སེམས་རྒྱུད་མ་ཞི་བ་ཞི་བར་བྱེད་པ་ལ་སློབ་སྦྱོང་དང་བསམ་གཞིགས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ངེས་ཅན་ཁག་

བརྒྱུད་ནས་རང་ཉིད་ཀྱི་བསམ་བློའ་ི གོ་རྟོགས་གོང་མཐོར་བཏང་སྟེ། འཇིག་རྟེན་དང་མི་ཚེའི་ལྟ་བ་ཡང་

དག་ཅིག་འཛུགས་པ། སྒོ་གསུམ་གྱི་ཉོན་མོངས་ལས་རང་གཞན་སྤྱི་ཚོགས་ལ་བསྐྱེད་པའི་མཇུག་འབྲས་ ངན་པ་ཤེས་པའི་སྒོ་ནས་ལེགས་པར་འདོམས་ནུས་པ་ཞིག་ཡིན་དགོས། ༣།

ཉེ་བར་ཞི་བ།

ཤེས་རབ་ཀྱི་བསླབ་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ལེ་ལོ་དང་བག་མེད་སོགས་ཉོན་མོངས་པའི་གཞན་དབང་

དུ་མ་སོང་བར་སེམས་རྒྱུད་ཉེ་བར་ཞི་བ་ལ་ཟེར། དགེ་རྒན་གྱི་ངོས་ནས་རང་གཞན་སྤྱི་ཚོགས་དང་

བཅས་པ་མ་ཞི་བ་ཞི་བར་བྱེད་པའི་ནུས་པ་ཐོག་མར་རང་ཉིད་ཀྱི་རྒྱུད་ལ་འཇགས་པར་བྱས་རྗེས། གཞི་

ནས་གཞན་དག་གམ་སྤྱི་ཚོགས་ཧྲིལ་པོ་ཞི་བདེའི་ས་ལ་བཀྲི་བར་བྱ་བའི་ཕུགས་བསམ་བརྟན་པོ་ཞིག་ འཛུགས་དགོས། ༤།

ཡོན་ཏན་ལྷག་པ།

རང་གིས་བསླབ་ཡུལ་སློབ་མ་ལས་ལྷག་པའི་ལུང་རྟོགས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་ལྡན་པ། འདིར་དགེ་རྒན་

ལ་སྦྱར་ན། སྤྱི་ཡོངས་ཀྱི་ཤེས་བྱའམ། མ་མཐའ་ཡང་རང་ཉིད་ཀྱི་ཆེད་ལས་ཤེས་ཚད་འདང་ངེས་ཤིག་

དགོས་པ་སྨོས་མ་དགོས། འདིའི་ཐད་དེང་སང་ཚོད་རྒྱུགས་དང་རྟོག་ཞིབ་སོགས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་ཇི་སྙིད་ ཅིག་ལག་བསྟར་བྱེད་བཞིན་ཡོད།

༥།

བརྩོན་འགྲུས།

རང་གཞན་གྱི་དོན་གཉིས་སྒྲུབ་པ་ལ་བརྩོན་འགྲུས་རབ་ཏུ་ལྡན་པ། འདི་ནི་དགེ་རྒན་རང་ཉིད་

ཀྱི་ཀུན་སློང་དང་གོམས་གཤིས་ལ་འབྲེལ་བ་དམ་ཟབ་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན་པས། བརྩོན་འགྲུས་ནི་དགེ་

རྒན་རང་ཉིད་མདུན་བསྐྱོད་ཀྱི་སྒུལ་ཤུགས་གཙོ་བོ་ཞིག་དང་། ལས་དོན་ལམ་ལྷོངས་ལ་མེད་ཐབས་

བྲལ་བ་ཞིག་ཡིན། ༦།

ལུང་གིས་ཕྱུག་པ།

སྡེ་སྣོད་གསུམ་མང་དུ་ཐོས་པས་ལུང་གིས་ཕྱུག་པ་སྟེ། ནང་པའི་ཆོས་ལ་སློབ་གཉེར་བྱེད་མཁན་ (80)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་81

ཞིག་ཡིན་ཕྱིན་དེ་ལྟ་སྨོས་མེད་ཡིན། སྤྱིར་བཏང་དགེ་རྒན་རྣམས་ལ་སྦྱར་ན། རང་ཉིད་ཀྱི་ཆེད་ལས་ དང་འབྲེལ་རིག་པའི་གནས་ལ་སྦྱངས་པ་མཐར་ཕྱིན་པ་ཞིག་དགོས་པ་ལས། སློབ་ཁྲིད་བྱ་ཐུབ་ཙམ་ དང་། གཞུང་ལུགས་ངོ་སྤྲོད་བྱེད་ཐུབ་ཙམ། ཡིག་རྒྱུགས་འཕྲོད་ཙམ་གྱི་ཆེད་ལས་ཤེས་ཡོན་ལས་མེད་ ཚེ། སློབ་མ་རྣམས་དོན་དངོས་ཀྱི་ཤེས་ཡོན་བརྒྱུད་སྤྲོད་མི་ཐུབ།

༧།

དེ་ཉིད་རབ་ཏུ་རྟོགས་པ།

ཆོས་རྣམས་ཀྱི་གནས་ལུགས་སམ་དེ་ཁོ་ཉིད་ལེགས་པར་རྟོགས་པ། འདི་སྤྱིར་བཏང་ཤེས་ཡོན་ལ་

ཡོངས་སུ་སྦྱོར་ནུས་པ་ཞིག་མིན་ཡང་། དགེ་རྒན་ཞིག་ཡིན་ཕྱིན་རང་ཉིད་ལ་ཡང་དག་པའི་འཇིག་རྟེན་ ལྟ་བ་ཞིག་དགོས་ལ། ལྷག་པར་རིན་ཐང་གི་ལྟ་གྲུབ་ལེགས་པོ་ཞིག་འཛུགས་མ་ཐུབ་ཚེ། མི་ཚེ་དོན་དང་

ལྡན་པ་ཞིག་མི་ཡོང་བས། དེ་ལྟ་བུའི་དགེ་རྒན་གྱིས་རྗེས་སུ་བསྐྱངས་པའི་སློབ་མ་རྣམས་ལའང་ཤུགས་ རྐྱེན་ཐེབས་པ་གདོན་མི་ཟ། ༨།

སྨྲ་མཁས་ལྡན།

ཆོས་སྟོན་པའི་གནས་སྐབས་སུ་གདུལ་བྱའི་གནས་ཚད་དང་རན་པར་འཆད་ཁྲིད་ཀྱི་གདམས་

ངག་ལ་བྱང་ཆུབ་ཅིང་ལག་ལེན་ལ་མཁས་པ། རིག་པའི་གནས་འཆད་ཐབས་ཐད་ས་པཎ་གྱིས་གསུངས་

པའི་འཆད་པའི་སྐྱོན་བཅུ་གསུམ་30སྤངས་ཏེ། གདུལ་བྱའི་ཁམས་དང་མོས་པ། ཤེས་རབ་ཀྱི་གནས་ཚད་

བཅས་ལ་གཞིགས་པའི་འཆད་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་རྩལ་བཀོལ་སྤྱོད་མ་ནོར་བར་བྱ་དགོས། ༩།

བརྩེ་བའི་བདག་ཉིད་ཅན།

གདུལ་བྱ་སེམས་ཅན་སྤྱི་དང༌། ཁྱད་པར་རང་གི་འཁོར་དང་སློབ་མར་ཐུགས་བརྩེ་བ་ལྡན་པ།

དགེ་རྒན་ལ་བརྩེ་བའི་བསམ་པ་དང་ལྡན་མིན་གྱི་དགེ་རྒན་གྱི་བསམ་བློའ་ི གནས་ཚད་སྤྱི་དང་ཁྱད་ པར་ཀུན་སློང་དང་། ཕུགས་བསམ་ལ་རག་ལས་པས། དགེ་སློབ་དབར་དང་། སློབ་མ་ཕན་ཚུར་དབར། མི་སྒེར་དང་སྤྱི་ཚོགས་དབར་བཅས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་དང་ཡིད་ཆེས་བརྟན་པོ་ཞིག་འཛུགས་དགོས་ན།

དགེ་རྒན་རང་ཉིད་བརྩེ་བའི་བདག་ཉིད་ཅན་ཞིག་ཡིན་དགོས། དེ་ཡང་ས་པཎ་གྱིས། འཆད་པའི་སྐྱོན་ 30 ས་པཎ་གྱིས་གསུངས་པའི་འཆད་པའི་སྐྱོན་བཅུ་གསུམ་ནི། དེབ་འདིའི་ལེའུ་བདུན་པ་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས་བཤད་པའི་སྐབས། གཏམ་བཤད་ སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་སྐབས་(ཤོག་ངོས་༢༩༧ པར་)སུ་བཀོད་ཡོད་པས། དེར་གཟིགས་པར་ཞུ།

(81)

ཤོག་ངོས་82

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

རྣམས་སྤངས་ནས་ནི། །ཤིན་ཏུ་བརྩེ་བའི་བསམ་པས་བཤད། །31ཅེས་གསུངས་པ་ལྟར། ཆགས་སྡང་སོགས་

ཀྱི་དྲི་མས་མ་སྦགས་པའི་སྒོ་ནས་འཆད་ཁྲིད་ཀྱི་བྱ་བ་ལ་དགོས། ༡༠། སྐྱོ་བ་སྤངས་པ།

གདུལ་བྱའི་དོན་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་དཀའ་ངལ་གང་ལའང་གདོང་ལེན་བྱེད་ནུས་པའི་

བློ་སྟོབས་ལྡན་པ། འདི་ནི་དགེ་རྒན་གྱི་ཆོད་སེམས་དང་འགན་ཁུར་གྱི་བསམ་བློ་ལ་འབྲེལ་བ་དམ་ཟབ་

ཡོད་པའི་རྒྱུ་སྤུས་གལ་ཆེན་གྲས་ཤིག་ཡིན་པས། སེམས་མི་ཞུམ་པ། སེམས་ཤུགས་མི་ཆག་པ། སློབ་མ་ བློས་གཏོང་མི་ཕོད་པ། དཀའ་ངལ་ལ་བཟོད་བསྲན་སོགས་འདིའི་ཁོངས་སུ་འདུས་པ་ཡིན།

གོང་གསལ་ཆ་རྐྱེན་བཅུའི་ནང་དང་པོ་གསུམ་ནི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ལ་དགོས་ངེས་ཀྱི་

གཤིས་རྒྱུད་ཀྱི་ཡོན་ཏན་གྲས་ཡིན་ལ། དེ་རྗེས་ཀྱི་འོས་ཆོས་བཞི་ནི་དགེ་སློབ་གཉིས་ཀའི་གནས་ཚད་

གོང་མཐོར་འགྲོ་བར་མེད་དུ་མི་རུང་བའི་ཆ་ལག་ཡིན། མཐའ་མ་གསུམ་ནི་སློབ་གསོའམ་སློབ་མ་རྗེས་ སུ་འཛིན་པའི་ཆ་རྐྱེན་གཙོ་གྲས་རྣམས་ཡིན།

གཞན་ཡང་མདོ་སྡེ་རྒྱན་ལས།

སེམས་མི་འགོང་བ་ཉིད་ལ་སོགས། ། ངོ་བོ་ཉིད་མེད་སོགས་སྟོན་བྱེད། ། དེ་ཡི་མི་མཐུན་ཕྱོགས་བོར་པ། །

རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་ཡོངས་འཛིན་ཡིན། །32

ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར། ཤེས་ཡོན་སློབ་སྦྱོང་ནི་དུས་སྐབས་ཤིག་གམ། དུས་ཡུན་གང་འཚམས་

རིང་གི་བྱ་བ་ཞིག་མ་ཡིན་པར། མི་ཚེ་ཧྲིལ་པོའ་ི འཚོ་བ་རོལ་སྟངས་ཀྱི་ཆེས་མཐོ་རིམ་གྱི་རྣམ་པ་ཞིག་ ཡིན་གཤིས། དེ་ལ་རྒྱུན་ཆད་མེད་པའི་བློ་སྟོབས་སམ་ཀུན་སློང་ཤུགས་དྲག་ཅིག་དགོས། དེ་ལྟ་བུའི་ཀུན་

སློང་དང་བློ་སྟོབས་འཐོབ་པའི་ཕྱིར་དགེ་རྒན་གྱིས་ཐོག་མར་སློབ་ཕྲུག་ཚོའི་བློ་སྟོབས་ཉམས་པ་མེད་

པར་གོང་ནས་གོང་དུ་སྤེལ་བ་ནི་གནད་ཀྱི་དོན་པོ་ཡིན། སེམས་མི་འགོང་པ་སྟེ། སློབ་མ་རྣམས་ལ་ཞུམ་

པ་མེད་པའི་བློ་སྟོབས་དང། ཆགས་སྡང་གི་གཞན་དབང་དུ་མ་སོང་བའི་རང་དབང་དང་སྤྲོ་སྣང་གི་

31 ས་སྐྱ་པཎྜིཏ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་མཛད་པའི་མཁས་པ་འཇུག་པའི་སྒོ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གི་༡༩༨༡ ལོའ་ི ཟླ་༦ པའི་པེ་ཅིང་དཔར་ མའི་ཤོག་ངོས་༩༡ པར་གསལ།

32 མངོན་རྟོགས་རྒྱན༌གྱི་རྩ་བ་ལས་སྐབས་དང་པོ། རྣམ་པ་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་ཉིད། ལས་དྲངས། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གི་༢༠༠༨ ལོའ་ི བྱམས་ ཆོས་སྡེ་ལྔའི་དཔར་མ། ཤོག་ངོས་༥ པར་གསལ།

(82)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་83

སྒོ་ནས་སློབ་ལ་བརྩོན་པ་ཞིག་དགོས་ཤིང་། དེ་ལྟ་བུའི་སློབ་མ་གསོ་སྐྱོང་གི་ལྟ་ཚུལ་དང་མི་མཐུན་པའི་ སློབ་མའི་བློ་སྟོབས་གཅོག་བྱེད་ཀྱི་བྱེད་སྤྱོད་རྣམས་ལེགས་པར་ངོས་བཟུང་བའི་ཐོག་ནས་བོར་དགོས། འདི་ནི་སློབ་མའི་བསམ་སྤྱོད་ཀྱི་རང་དབང་ལ་ཁག་ཐེག་བྱེད་པའི་རྩ་དོན་གལ་ཆེན་ཞིག་ཀྱང་ཡིན་ནོ།

འོས་ཆོས་འདི་དག་ཐེག་པ་ཆེན་པོའ་ི ལམ་དུ་ཞུགས་པའི་སློབ་མར་ལམ་གྱི་གནད་སྟོན་མཁན་

དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་གྱི་འོས་ཆོས་སུ་གསུངས་ཡོད་ནའང༌། དངོས་ཡོད་ཀྱི་ལག་ལེན་ཁྲོད་དུའང་དགེ་ རྒན་སོ་སོས་རང་ཉིད་ཀྱི་ཆ་རྐྱེན་ལ་གཞིགས་ཏེ་དམིགས་ཚད་འོས་འཚམས་བཙུགས་ནས་དུས་དང་རྣམ་

པ་ཀུན་ཏུ་གོང་ནས་གོང་དུ་སྤེལ་དགོས་པ་ལས། ཆེས་གཞི་རིམ་གྱི་འོས་ཆོས་ཁག་ལ་ཁ་གཡར་ནས་འོས་

ཆོས་ཚང་ཙམ་ཡོང་ཐབས་ཁོ་ན་བྱེད་མི་རིགས། དེར་བརྟེན། དགེ་རྒན་ཞིག་ཡིན་ཕྱིན་ཁ་མིག་ཡར་བལྟ་ དང་རྒྱུན་མཐུད་གོང་སྤེལ་གྱི་ལྟ་བ་དང་རྣམ་འགྱུར་འཛིན་རྒྱུ་གལ་འགངས་ཧ་ཅང་ཆེ། ལྔ་པ། གསང་སྔགས་རྡོ་རྗེ་ཐེག་པའི་སློབ་དཔོན་གྱི་འོས་ཆོས།

གསང་སྔགས་རྡོ་རྗེ་ཐེག་པའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་དབང་དུ་བྱས་པའི་རྡོ་རྗེ་སློབ་དཔོན་གྱི་འོས་

ཆོས་ནི། བླ་མ་ལྔ་བཅུ་པ་ལས།

བརྟན་ཞིང་དུལ་ལ་བློ་གྲོས་ལྡན། །

བཟོད་ལྡན་དྲང་ལ་གཡོ་སྒྱུ་མེད། ། སྔགས་དང་རྒྱུད་ཀྱི་སྦྱོར་བ་ཤེས། །

སྙིང་བརྩེར་ལྡན་ཞིང་བསྟན་བཅོས་མཁས། ། དེ་ཉིད་བཅུ་ནི་ཡོངས་སུ་ཤེས། །

དཀྱིལ་འཁོར་འབྲི་བའི་ལས་ལ་མཁས། ། སྔགས་བཤད་པ་ཡི་སྦྱོར་བ་ཤེས། །

རབ་ཏུ་དྭངས་ཤིང་དབང་པོ་དུལ། །

ཞེས་གསང་སྔགས་རྡོ་རྗེ་ཐེག་པའི་སློབ་དཔོན་ལ་དགོས་ངེས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་ནམ་འོས་ཆོས་བཅུ་

གསུམ་གསུངས་ཡོད། འོས་ཆོས་དེ་དག་ནི།

༡། ལུས་ངག་ཡིད་གསུམ་དྲན་པ་ཉེ་བར་བཞག་ནས་ལེགས་པར་སྡོམ་པ་སྟེ་བརྟན་ཅིང་དུལ་བ་དང། ༢། ལེགས་ཉེས་དཔྱོད་པའི་ཤེས་རབ་ཆེ་བ།

༣། གནོད་བྱེད་ལ་ཇི་མི་སྙམ་པའི་བཟོད་པ། ཆོས་ཀྱི་དཀའ་སྤྱད་ལ་བཟོད་པ། ཆོས་ཟབ་མོ་ལ་བརྟེན་ (83)

ཤོག་ངོས་84

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

པའི་ཆོས་ལ་ངེས་སེམས་ཀྱི་བཟོད་པ་གསུམ་དང་ལྡན་པ།

༤། སེམས་ཅན་ཀུན་ལ་སེམས་དྲང་བ། ༥། བྱ་བ་གང་ལའང་གཡོ་སྒྱུ་མེད་པ།

༦། སྔགས་དང་རྒྱུད་ནས་བཤད་པའི་སྨན་གྱི་སྦྱོར་བས་བགེགས་བཟློག་ནུས་པ། ༧། སེམས་ཅན་ལ་སྙིང་བརྩེ་ཆེ་བ།

༨། རིག་གནས་ཀུན་ལ་མཁས་ཤིང་ལྷག་པར་དུ་ནང་དོན་རིག་པའི་སྡེ་སྣོད་གསུམ་ལ་མཁས་པ། ༩། དེ་ཉིད་བཅུ་ཟུང་དང་ལྡན་པ།

༡༠། དཀྱིལ་འཁོར་ཐིག་རྩ་དང་རྡུལ་ཚོན་འབྲི་བའི་བྱ་བ་ལ་མཁས་པ། ༡༡། གདུལ་བྱ་ལ་སྔགས་ཀྱི་ལམ་འཆད་པ་ལ་མཁས་པ།

༡༢། རང་ཉིད་ཐེག་པ་སྤྱི་དང་ཁྱད་པར་སྔགས་ཀྱི་ཐེག་པ་ལ་དད་གུས་བརྟན་པོ་ལྡན་པ། ༡༣། དྲན་པ་དང་ཤེས་བཞིན་གྱི་ལྕགས་ཀྱུས་བསྐུལ་ཏེ་ཡིད་དབང་དུལ་བ་བཅས་སོ། །33

གོང་གསལ་དགེ་རྒན་གྱི་མཚན་ཉིད་དང་འོས་ཆོས་ཁག་གིས་མཚོན་བོད་ཀྱི་གསུང་རབ་བསྟན་

བཅོས་ཁག་ཏུ་ཐེག་པ་གོང་འོག་སྔགས་དང་བཅས་པའི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་དང་སློབ་དཔོན་གྱི་ འོས་ཆོས་མང་དུ་གསུངས་ཡོད། དཔེར་ན། ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏས་ཁོང་གི་མཁས་འཇུག་ནང་དགེ་སློབ་ཀྱི་

མཚན་ཉིད་དང་འཆད་ཉན་གྱི་རིམ་པ་སྤྱི་ཁོག་ཙམ་ངོ་སྤྲོད་གནང་བ་སོགས་གདོམས་བདེར་གསུངས་ ཡོད་པ་དང༌། རྗེ་ཙོང་ཁ་པའི་ལམ་རིམ་ཆེན་མོ་དང༌། ཀོང་སྤྲུལ་ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོའི་ཤེས་བྱ་ཀུན་ཁྱབ་

སོགས་བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་མཁས་དབང་རིམ་བྱོན་གྱིས་དགེ་རྒན་དང་སློབ་མའི་མཚན་ཉིད་དང་འོས་ ཆོས། དགེ་རྒན་བསྟེན་པའི་བརྒྱུད་རིམ་དང་འབྲེལ་བའི་ཤེས་བྱ། སློབ་ཁྲིད་དང་སློབ་སྦྱོང། ལག་ལེན་ བཅས་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་སོགས་སློབ་གསོ་རིག་པའི་གལ་ཆེའི་གནད་དོན་ཁག་ལ་ཞིབ་འཇུག་གིས་

འགྲེལ་བརྗོད་རྒྱ་ཆེ་ཞིང་གཏིང་ཟབ་པ་གནང་ཡོད་པས། ཤེས་པར་འདོད་ན་འབྲེལ་ཡོད་ཡིག་ཆ་ཁུངས་ མ་དག་ལ་གཟིགས་པར་ཞུའོ། །

33 གོང་གི་ཡོན་ཏན་བཅུ་གསུམ་གྱི་འགྲེལ་པ་ནི།

དྷ་ས་རིགས་སློབ་དབུ་འཛིན་དགེ་བཤེས་བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོས་མཛད་པའི་སྐལ་བཟང་སྒོ་བརྒྱ་

འབྱེད་པའི་ལམ་སྟོན། དྷ་ས་རིགས་ལམ་སློབ་གཉེར་ཁང་གི་༡༩༩༦ ལོའ་ི དཔར་མའི་ཤོག་ངོས་༤ ནས་༥ བར་བཀོད་པ་ཚན་བཤུས་བྱས་པ་ཡིན་

པས། ཞིབ་ཏུ་ཤེས་འདོད་ཡོད་ཚེ་དེབ་དེར་གཟིགས་པར་ཞུ།

(84)

དྲུག་པ། འཕྲོས་དོན།

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་85

གོང་གསལ་འོས་ཆོས་སམ་ཡོན་ཏན་ཆ་ཚང་བའི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་མ་རྙེད་ན་ཅི་བྱའམ་

ཞེ་ན། དེ་ཡང་འཇམ་མགོན་ཀོང་སྤྲུལ་ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོས། ‘‘ཐམས་ཅད་ཚང་དཀོན་ཡོན་ཏན་མང་བ་

བཟུང་། །’’ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན་མཚན་ཉིད་ཡོངས་སུ་ཚང་བ་ཞིག་རྙེད་དཀའ་ཡང༌། གཙོ་བོ་ཀུན་ སྤྱོད་རྣམ་པར་དག་པ་དང༌། ཡོན་ཏན་ཆེ་བ་ཞིག་སློབ་དཔོན་དུ་བསྟེན་ཆོག་པ་ལ་རྒྱབ་རྟེན་གྱི་ལུང་ཡང་

དག་ཡོད་དེ། མདོ་སྡུད་པ་ལས། ‘‘སློབ་མ་བཟང་པོ་བླ་མར་གུས་ལྡན་དེ་དག་གིས། བླ་མ་མཁས་པ་དག་

ལ་རྟག་ཏུ་བསྟེན་པར་བྱ། ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན་མཁས་པའི་ཡོན་ཏན་དེ་ལས་འབྱུང༌།’’ ཞེས་པས་སློབ་དཔོན་ རང་ཉིད་བཅུ་ཕྲག་རིག་པའི་གནས་ལ་མཁྱེན་རྒྱ་ཡངས་ཤིང་འཆད་རྩོད་རྩོམ་གསུམ་སྟེ་མཁས་པའི་བྱ་

བ་རྣམ་གསུམ་ལ་འཇུག་པའི་རིག་པའི་དཔལ་དང་ལྡན་པ་ཞིག་ངེས་པར་དགོས་ལ། གལ་སྲིད་མི་ལྡན་

ན་གཞན་ཕ་རོལ་བོ་སྟེ་རང་གི་སློབ་མ་དག་གི་བློ་སྒོ་འབྱེད་མི་ནུས་པ། རང་གི་སྤྱོད་ལམ་མ་དག་ན་རང་

གི་སློབ་མ་དག་ཀྱང་དེའི་ཤན་ཤུགས་ངན་པ་ཐེབས་སྲིད་པ་བཞིན་ནོ། །

བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་སློབ་གསོའ་ི གཞི་འཛུགས་ས་ནི་དགེ་རྒན་ཡིན་ཞིང་། སྲོལ་རྒྱུན་ཤེས་ཡོན་

ལམ་ལུགས་ཧྲིལ་པོ་དེ་དགེ་རྒན་དབུས་སུ་བཞག་པའི་ཤེས་ཡོན་གྱི་ལྟ་གྲུབ་སྟེང་བཙུགས་ཡོད། དགེ་ རྒན་ནི་ཤེས་ཡོན་ནམ་ཤེས་རབ་ཀྱི་རང་གཟུགས་ཡིན་གཤིས། བ་ལང་ཁྱུ་ཞེས་མིའི་རིགས་དུད་འགྲོ་ བ་ལང་ལྟ་བུའི་གནས་སྟངས་ནས་ལེགས་ཉེས་བླང་དོར་ཤེས་པའི་མིའི་ངོ་བོར་སྒྱུར་མཁན་ནི་དགེ་ རྒན་འབའ་ཞིག་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་བྱེད་པས། སྤྱི་ཚོགས་ཧྲིལ་པོས་དགེ་རྒན་ལ་སྒོ་གསུམ་རྣམ་

པར་དག་པའི་སྒོ་ནས་གུས་ཞབས་བྱེད་ལ། དགེ་རྒན་གྱི་ངོས་ནས་ཀྱང་རང་དོན་བློས་གཏོང་གིས་སྤྱི་ ཚོགས་ཀྱི་ཞབས་ཞུ་རྣམ་དག་ཅིག་བསྒྲུབ་པ་ཡིན་པའི་འབྲས་བུར། དུས་ཡུན་རིང་པོ་ཞིག་གི་རིང་ བཅོ ས ་ཁྲི མ ས་སོ ག ས་ཕྱིའི་ གནོན ་ཤུགས་ལ་བརྟེན ་མི ་དགོས་པར་སྤྱི ་ཚོ གས་ཞི ་བདེ ་ལྷི ང་འཇགས་ ངང་གནས་ཐུབ་པ་བྱུང་ཡོད།

དེང་འཛམ་གླིང་ནང་ཤེས་ཡོན་ཚོང་ལས་ཅན་དང་། འཚོ་ཐབས་ཅན། ཕན་ཚུན་དབང་སྒྱུར་གྱི་

ལག་ཆར་སྤྱོད་པ་དང་། དགེ་རྒན་གྱི་ཀུན་སྤྱོད་དང་ཆེ་མཐོང་ལའང་ཤུགས་རྐྱེན་ཚབས་ཆེན་ཐེབས་ བཞིན་ཡོད་པ། སྤྱི་ཚོགས་ཡོངས་ཁྱབ་ཀྱི་ཀུན་སྤྱོད་ཉམས་རྒུད་བྱུང་བའི་དབང་གིས་བཙན་ཁྲིམས་ཁོ་

ནར་བརྟེན་དགོས་པ་སོགས་ཀྱི་དཀའ་རྙོག་མི་ཉུང་བ་ཞིག་ལ་འཕྲད་བཞིན་ཡོད་ལ། མ་འོངས་པར་ཡང་

མིའི་རིགས་ཀྱི་ཤེས་བྱ་ལག་རྩལ་མུ་མཐུད་གོང་ནས་གོང་མཐོར་འགྲོ་ངེས་ནའང། ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་དཀའ་ ངལ་སེལ་བར་ཕྱིའི་ཆ་རྐྱེན་ཁོ་བར་བརྟེན་ནས་ཡོང་ཐབས་མེད་པས། བོད་མི་རྣམས་ཀྱིས་དེང་རབས་ (85)

ཤོག་ངོས་86

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཀྱི་ཆེད་ལས་སློབ་གསོའ་ི གཞུང་ལུགས་ལ་སློབ་གཉེར་མཐར་ཕྱིན་པ་བྱས་ནས་རང་རང་གི་ཆེད་ལས་

ཤེས་ཚད་ཡར་རྒྱས་གཏོང་བ་དང་ཆབས་ཅིག རྒྱ་ཆེ་ཞིང་གཏིང་ཟབ་པའི་བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་

ལས་དགེ་མཚན་མི་ཉུང་བ་ཞིག་བླངས་ཏེ། འཛམ་གླིང་ཡོངས་ལ་མིག་དཔེར་འོས་པའི་བྱ་བ་རླབས་པོ་

ཆེ་བསྒྲུབ་པའི་གཞི་རྩ་གཙོ་བོ་ནི། བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་ཤེས་ཡོན་འདི་ཡིན་པ་རང་ཅག་རྣམས་ཀྱིས་ངེས་ ཤེས་བསྐྱེད་པར་རིགས་སོ། །

ས་བཅད་དྲུག་པ།

དགེ་རྒན་གྱི་གཞི་རྩའི་ལས་འགན།

དེང་གི་བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་དགེ་རྒན་གྱི་ཆེ་མཐོང་དང་གོ་གནས་གང་འདྲ་ཞིག་ཡོད་མེད་

མཐའ་གཅིག་ཏུ་བརྗོད་པར་དཀའ་མོད། དུས་ཡུན་རིང་པོའ་ི རིག་གནས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་

ནང་ཆོས་ནི་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་འཚོ་བ་སྤྱིའི་བསྡུས་གཟུགས་སམ་འབྱུང་ཁུངས་ལྟ་བུར་གྱུར་ཡོད་པས། བོད་མིའི་ཤེས་ཡོན་སློབ་སྦྱོང་གི་དམིགས་འབེན་དང་། ཀུན་སློང་། ཕུགས་འདུན་གང་ཅིར་ཤུགས་རྐྱེན་

ཆེན་པོ་ཐེབས་ཡོད། དེར་བརྟེན། བོད་མིའི་རྒྱུན་སྲོལ་དགེ་རྒན་ལ་ལྟ་སྟངས་ཐད་ནང་ཆོས་གཙོ་བོར་

གྱུར་པའི་ཐུན་མོང་དང་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་རིག་གནས་འཆད་ཉན་སྐབས་ཀྱི་ལག་ལེན་དང་སྦྱར་

ནས་བལྟས་ཚེ། ཐོག་མར་དགེ་རྒན་ཞེས་པའི་མཚན་ལའང་བླ་མ་དང༌། དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན། སློབ་ དཔོན། ཡོངས་འཛིན་སོགས་ཐ་སྙད་མང་པོ༌ཞིག་སྤྱད་ཡོད་ལ། ཐ་སྙད་འདི་དག་གི་ཐོག་ནས་ང་ཚོས་

བོད་མིའི་རིག་གནས་སམ་ཤེས་ཡོན་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་སྟངས་དང། ཤེས་ཡོན་བརྒྱུད་སྤེལ་དང་བླང་ དོར་ལམ་སྟོན་གནང་མཁན་གྱི་དགེ་རྒན་གྱི་གོ་གནས་ཟུར་ཙམ་མཐོང་ཐུབ།

དགེ་རྒན་གྱི་ལས་འགན་ལ་སྤྱི་དང་བྱེ་བྲག་གི་སྒོ་ནས་དབྱེ་ནས་བཤད་ན། དང་པོ་ནི་དགེ་རྒན་སྤྱི་

ཡོངས་ཀྱི་ལས་འགན་ནམ། དགེ་རྒན་གྱི་གཞི་རྩའི་ཆ་རྐྱེན་དང་འབྲེལ་བ་ཞིག་ཡིན་ལ། གཉིས་པ་ནི་ཡུལ་

དུས་གནས་བབ་མི་འདྲ་བའི་འོག་དགེ་རྒན་གྱི་དམིགས་བསལ་ལས་འགན་ལ་ཟེར། དགེ་རྒན་ཞིག་ཡིན་ ཕྱིན་ལས་འགན་འདི་གཉིས་གཞི་གཅིག་ཏུ་ཚང་དགོས་ཤིང༌། དེ་ཡང་སྤྱི་ཁྱབ་ཀྱི་ལས་འགན་ནམ་ཆ་རྐྱེན་

ཐོག་བྱེ་བྲག་གི་ཆ་རྐྱེན་ལྡན་པ་ཞིག་དགོས། དགེ་རྒན་གྱི་སྤྱི་ཁྱབ་ལས་འགན་ནི། མཁས་འཇུག་ལས། (86)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

མཁས་གཙང་གཞན་ལ་ཕན་པར་འདོད། །

ཤོག་ངོས་87

ཅེས་གསུངས་པ་བཞིན། སྦྱང་བྱའི་རིག་གནས་དང་འཆད་ཐབས་ལ་མཁས་པ། ཚུལ་ཁྲིམས་གཙང་

མས་ལུས་སེམས་དག་པ། གཞན་ཕན་སེམས་གྱིས་ཀུན་ནས་བསླངས་པ་བཅས་ནི་དགེ་རྒན་ལ་མེད་དུ་མི་

རུང་བའི་ཆ་རྐྱེན་དམའ་ཤོས་གསུམ་ཡིན། དགེ་རྒན་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་ལ་དུས་རྒྱུན་སྒྲ་བཤད་ཅིག་ཡོད་པ་

ནི༑ དགེ་བའི་བྱ་བ་ལ་ཞུགས་པའི་ཉམས་མྱོང་གིས་རྒན་པའམ། ཡོན་ཏན་གྱི་ཆ་ནས་སློབ་མ་ལས་རྒན་

པས་ན་དགེ་རྒན་ཞེས་པ་དང༌། ཡོན་ཏན་གྱི་ཁུར་གྱིས་ལྗིད་པས་བླ་མ་ལ་གུ་རུ་ཞེས་འབོད་པའི་རྒྱུན་

སྲོལ་གང་ལ་བརྟགས་ཀྱང༌། དགེ་རྒན་ཞེས་པ་དེ་ཁྲིད་ཡུལ་སློབ་མ་ལས་ཡོན་ཏན་ནམ་ཉམས་མྱོང་གིས་ རྒན་པ་སྟེ། འཁྲིད་གཞིའི་ཡོན་ཏན་སློབ་མ་ལས་ལྷག་པ་དེ་ནི་དགེ་རྒན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་གཙོ་བོ་ཡིན་པ་

ཤེས་ཐུབ་བོ། །དེས་ན། དགེ་རྒན་ཞིག་ཡིན་ཕྱིན་རང་ཉིད་ཀྱི་ཆེད་ལས་ཤེས་ཡོན་གྱི་ཆ་ནས་གཞན་ལས་ ཕུལ་དུ་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན་དགོས།

ཕྱོགས་གཞན་ནས་བཤད་ན། དགེ་རྒན་ཞིག་ཡིན་ཕྱིན་རང་ཉིད་གནས་སའི་སྤྱི་ཚོགས་བཟང་

ཕྱོགས་སུ་འགྱུར་བཅོས་གཏོང་ཐུབ་མཁན་ཞིག་དང༌། གསར་གཏོད་ཀྱི་སྙིང་སྟོབས་ལྡན་པ། ཁྱད་པར་ རང་ཉིད་གནས་སའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དཀའ་ངལ་ལ་གདོང་ལེན་ཐུབ་མཁན་ཞིག་དང༌། རང་གཞན་བདེ་

བར་བཀྲི་བའི་རྒྱུ་སྒྲུབ་ཐུབ་མཁན་ཞིག སྐྱེ་བོ་ཕལ་པ་ལས་ལྷག་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ལ་ལེགས་སྐྱེས་འབུལ་ ཐུབ་མཁན་ཞིག་ཡིན་དགོས།

དགེ་རྒན་ལ་སྐབས་བབས་སྤྱི་ཚོགས་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་ཚན་འདྲ་མིན་ཐོག་མཁྱེན་རྒྱ་ཡངས་

པོ་ཡོད་དགོས་པ་མ་ཟད། རང་ཉིད་ཀྱི་འཁྲིད་གཞིའི་ནང་དོན་དང་འབྲེལ་བའི་ཤེས་ཡོན་ཏེ། ཆེད་ལས་

རིག་ཚན་གྱི་ཤེས་ཚད་དང་ཉམས་མྱོང་འདང་ངེས་ཤིག་དགོས། ཆ་རྐྱེན་དེ་གཉིས་ནི་དགེ་རྒན་གྱི་ལས་ འགན་བསྒྲུབ་པར་མེད་ཐབས་བྲལ། འོན་ཀྱང་། ཆ་རྐྱེན་དེ་གཉིས་ཀྱིས་བྱེད་ནུས་ཇི་ཙམ་ཞིག་འདོན་

སྤེལ་བྱ་ཐུབ་མིན་ནི། དགེ་རྒན་རང་ཉིད་གནས་སའི་ཁོར་ཡུག་གིས་ཚོད་འཛིན་བྱས་ཡོད་པ་མ་ཟད།

གཙོ་བོ་དགེ་རྒན་རང་ཉིད་ཀྱི་གཞན་ཕན་ལྷག་བསམ་གྱི་ཀུན་སློང་ལ་རག་ལས་ཡོད། གལ་ཏེ་ལྷག་

བསམ་ནི་དགེ་རྒན་གྱི་ནུས་པའི་འབྱུང་ཁུངས་གཙོ་བོ་ཡིན་པའི་དབང་དུ་བཏང་ན། སློབ་ཁྲིད་དང་སློབ་

གསོའ་ི ཐབས་ལ་མཁས་པར་བྱ་རྒྱུ་ནི་དགེ་རྒན་གྱི་ཁྱད་ནོར་ཡིན། མདོར་ན། ཤེས་ཡོན་དང། ཐབས་ མཁས། ཐུགས་རྗེ་བཅས་གསུམ་ནི། དགེ་རྒན་གྱི་དམའ་མཐའི་ཆ་རྐྱེན་གལ་ཆེན་གསུམ་ཡིན་པས། དགེ་

རྒན་གྱི་ལས་ལ་ཞུགས་མཁན་ཡོངས་ལ་ཆ་རྐྱེན་འདི་གསུམ་ཚང་དགོས་པ་མ་ཟད། ཆ་རྐྱེན་འདི་དག་གི་ རྒྱུ་སྤུས་དང་གནས་ཚད་མུ་མཐུད་གོང་ནས་གོང་མཐོར་གཏོང་དགོས། (87)

ཤོག་ངོས་88

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

དགེ་རྒན་གྱི་ལས་འགན་ནམ་བྱེད་སྒོས་དགེ་སློབ་གཉིས་དབར་གྱི་འབྲེལ་ལམ་ཐག་གཅོད་པ་

མ་ཟད། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་མཇུག་འབྲས་ལའང་ཐད་ཀར་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་པ་ཡིན། སྤྱིར་བཏང་སློབ་གསོའ་ི

བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་དགེ་རྒན་གྱིས་བྱེད་ནུས་ཅི་ཞིག་འདོན་དགོས་ཞེས་པ་འདི་ནི། སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་ཡོངས་

ཁྱབ་གནས་པའི་དྲི་བ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན། དྲི་བ་དེར་ལན་འདེབས་མ་བྱས་སྔོན་ལ་ང་ཚོས་སློབ་གསོའ ི་ བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་དགེ་རྒན་གྱི་བྱེད་ནུས་ལ་ངོས་འཛིན་ཡང་དག་ཅིག་བྱ་དགོས། དོན་དངོས་ཐོག་སློབ་ གསོ་ནི་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོའ་ི བསྡུས་གཟུགས་ཤིག་ཡིན་གཤིས། དེས་སྤྱི་ཚོགས་ལ་བསྐྲུན་པའི་

བྱེད་ནུས་ཀྱང་སྣ་མང་ཕྱོགས་མང་ཞིག་ཡིན་པ་ལས། སྣ་གཅིག་ཕྱོགས་གཅིག་ཙམ་མིན། དེ་ཡང་སྲིད་

དོན་གྱི་བསམ་བློའ་ི འདུ་ཤེས་དང་། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་སྒྲོམ་གཞི། སྤྱི་ཚོགས་རིག་གནས་ཀྱི་དགོས་མཁོ། ཆོས་ ལུགས་ཀྱི་ཤན་ཤུགས། སློབ་མའི་ཁྱིམ་ཚང་གི་རེ་འདུན། སློབ་མའི་ལུས་སེམས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དུས་རིམ་

དང་འབྲེལ་བའི་ཁྱད་ཆོས། བསླབ་གཞིའི་ནང་དོན་དང་དཀའ་སླའི་གནས་ཚད། དགེ་རྒན་གྱིས་རང་

ཉིད་ཀྱི་ལས་འགན་ངོས་ཟིན་པའི་གནས་ཚད་སོགས་རྒྱུ་རྐྱེན་སྣ་ཚོགས་ལ་སྣོལ་ཞིང་སྦྲེལ་ནས་ཡོད་ པར་བརྟེན། ཡུལ་ལུང་དང་སྤྱི་ཚོགས་འདྲ་མིན་ཁྲོད་དགེ་རྒན་གྱིས་བྱེད་ནུས་ཐོན་ཚུལ་ཡང་འདྲ་མིན་ སྣ་ཚོགས་འབྱུང་བ་ཡིན།

སྐབས་འདིར་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པས་དམིགས་བསལ་དོ་སྣང་བྱ་ཡུལ་ནི། དགེ་རྒན་

གྱིས་རྙོག་འཛིང་ལྡན་པའི་སློབ་གསོའ་ི ལམ་ལུགས་དང་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ཁྲོད། རང་ཉིད་ཀྱི་ལས་ འགན་དང་བྱེད་ནུས་ལ་ངོས་འཛིན་དང་ལག་བསྟར་ཇི་ལྟར་བྱ་དགོས་པ་དེ་ཡིན།

དགེ་རྒན་གྱིས་རང་ཉིད་ཀྱི་ལས་འགན་དེ་“རིག་གནས་བརྒྱུད་སྤེལ་”དང༌། “བླང་དོར་དང་རྣམ་

དཔྱོད་ཀྱི་སྒོ་མོ་འབྱེད་པ།” “གསར་གཏོད་ཀྱི་བྱ་བར་སྐུལ་འདེད།” “སློབ་སྦྱོང་ལ་ལམ་སྟོན།”“རང་དཔེ་ གཞན་སྟོན།” “སློབ་སྦྱོང་ལ་ཤུགས་སྣོན་སྤྲོད་མཁན་” སོགས་ཡིན་པར་བསམ་སྲིད། སློབ་ཁྲིད་ནང་མི་

ཁ་ཤས་ཀྱིས་“རྒྱལ་ཁབ་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ངོས་ལེན་ཡོང་ཐབས་”དེ་གལ་ཆེ་ཤོས་སུ་ལྟ་བ་དང། ལ་ལས་ “སློབ་མ་རང་ཉིད་ཀྱི་མངོན་འདོད་འགྲུབ་པར་བྱ་རྒྱུ་”གལ་ཆེར་འཛིན། དམིགས་ཡུལ་ལམ་ལས་འགན་

མི་འདྲ་བ་འདི་དག་གིས་དགེ་སློབ་གཉིས་དབར་གྱི་འབྲེལ་ལམ་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་འབྱུང་བ་མ་ཟད། སློབ་

ཁྲིད་ཀྱི་རང་བཞིན་དང་སྤུས་ཚད་ཀྱང་མི་འདྲ་བ་འབྱུང་ངེས་ཡིན། དུས་རྒྱུན་ང་ཚོ་ཕལ་ཆེ་བའི་མྱོང་

ཚོར་རམ་མཐོང་ཐོས་སུ་གྱུར་པ་ནི། དགེ་རྒན་མང་པོ་ཞིག་གིས་འཛིན་གྲྭའི་ནང་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་རྣམ་པ་

ནི༑ “དགེ་རྒན་གྱིས་ཁྲིད་ཅིང་སློབ་མས་སྦྱོང་བ།” “དགེ་རྒན་གྱིས་བཤད་ཅིང་སློབ་མས་ཉན་པ།” “དགེ་

རྒན་གྱིས་འབྲི་ཞིང་སློབ་མས་བཤུ་བ།” “དགེ་རྒན་གྱིས་འདྲི་ཞིང་སློབ་མས་ལན་འདེབས་པ།” “དགེ་ (88)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་89

རྒན་གྱིས་བྱེད་ཅིང་སློབ་མས་ལད་ཟློས་བྱ་བ་”སོགས་ཡིན། ཐབས་རྩལ་འདི་དག་ནི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གཞི་

རྩའི་ཐབས་ལམ་འདོར་དུ་མེད་པ་ཞིག་ཡིན་མོད། འོན་ཀྱང་། དེ་ནི་ཆེས་གཞི་རིམ་མམ་དམའ་རིམ་གྱི་

སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་ཞིག་ཡིན་པའང་སྨྲས་མི་དགོས། དོན་དངོས་ཐོག་དགེ་རྒན་གྱི་སློབ་ཁྲིད་དང་ སློབ་གསོའ ི་ཁ་ཕྱོགས་གང་ཡིན་དང་། སློབ་གསོའ ི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་རང་ཉིད་ཀྱི་བྱེད་ནུས་གང་ཞིག་ཚད་

ཇི་ཙམ་འདོན་སྤེལ་དགོས་མིན། ཐབས་ལམ་གང་ལ་བསྟེན་དགོས་མིན་བཅས་ནི། དགེ་རྒན་གྱིས་རང་ གི་ལས་འགན་དང། ལས་འགན་ལེགས་འགྲུབ་བྱེད་ཕྱོགས་དང་འབྲེལ་བའི་གལ་ཆེའི་དྲི་བ་ཁག་ཡིན།

འདིར་ནན་བཤད་བྱ་དགོས་པ་ཞིག་ནི། ཆེད་ལས་དགེ་རྒན་ཞིག་ཡིན་ཕྱིན། སྐབས་བབས་སྤྱི་ཚོགས་ དང་ཤེས་ཡོན་ལམ་ལུགས་ཀྱི་ལེགས་ཆ་དང་ཞན་ཆ་གཉིས་ཀ་ཤེས་པའི་རྨང་གཞིའི་སྟེང་གོང་གསལ་

དྲི་བ་ཁག་ལ་བསམ་གཞིགས་བྱ་དགོས་པ་མ་ཟད། དུས་དང་རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་འཚོལ་ཞིབ་དང་མདུན་ བསྐྱོད་བྱ་དགོས། དེ་ལྟར་བྱ་དོན་གཙོ་བོ་ནི། སློབ་གསོས་ཕྱོགས་གཅིག་ནས་འགྲོ་བ་མི་ཡོངས་ཁྱབ་ཀྱི་རྒྱུ་

སྤུས་དང་ནུས་རྩལ་ཡར་རྒྱས་གཏོང་བ་དང་ཆབས་ཅིག ཕྱོགས་གཞན་ནས་རྒྱལ་ཁབ་དང་མི་རིགས། སྤྱི་

ཚོགས་དང་ཁྱིམ་ཚང། མི་སྒེར་བཅས་ཀྱི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཁྱད་ཆོས་དང་དགོས་མཁོ་སྐོང་ཐབས་ བྱ་དགོས་པའི་རྩ་དོན་ལ་ཐུག་ཡོད།

དེས་ན། དགེ་རྒན་གྱི་ལས་འགན་དང་བྱེད་ནུས་ལ་ངོས་འཛིན་དང་ལག་བསྟར་ཡང་དག་ཅིག་

བྱ་དགོས་ན། ‘‘དགེ་རྒན་གྱིས་ཐོག་མར་རང་ཉིད་སུ་ཡིན་པ་དང་།” ‘‘ནུས་པ་ཅིག་ཞིག་ཡོད་པ།” ‘‘སློབ་

མར་ནུས་པ་ཅི་ཞིག་ཐོན་པ།’’ ‘‘རྒྱུ་རྐྱེན་གང་དག་ལ་འཛེམས་ཟོན་བྱ་དགོས་པ།” ‘‘སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་

སོ་སོར་དྲང་ལྡོག་གི་མཇུག་འབྲས་ཅི་ཞིག་འབྱུང་རྒྱུ་ཡིན་པ།” ‘‘སློབ་གསོའ་ི སྤྱི་བྱེའི་བྱེད་ཐབས་ཀྱིས་སྤྱི་

ཚོགས་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཅི་ཞིག་ཐེབས་པ།” ‘‘སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་ལ་དགེ་སྐྱོན་གང་ཡོད།’’ ‘‘དགེ་རྒན་གྱིས་དེ་ལས་ལྷག་པའི་བྱེད་ནུས་འདོན་སྤེལ་བྱ་ཐུབ་བམ།” སོགས་གནད་དོན་འདི་དག་ནི།

དགེ་རྒན་ཚང་མས་བསམ་གཞིགས་ལེགས་པར་བྱས་ནས་འདོར་ལེན་མ་ནོར་བ་བྱ་དགོས།

(89)

ཤོག་ངོས་90

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ས་བཅད་བདུན་པ། དགེ་རྒན་གྱི་ཕུགས་བསམ།

དགེ་རྒན་གྱིས་འདོན་སྤེལ་བྱ་དགོས་པའི་བྱེད་ནུས་ཇི་འདྲ་ཞིག་ཡིན་ནའང༌། དགེ་རྒན་གྱིས་

སློབ་མའི་སློབ་སྦྱོང་དང༌། བྱ་སྤྱོད། མི་སྤུས། མིའི་འབྲེལ་ལམ་སོགས་ཀྱི་ཐད་ཧ་ཅང་གཏིང་ཟབ་པའི་

ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཀྱི་ཡོད། དེར་བརྟེན། དགེ་རྒན་གྱིས་རང་ཉིད་དང་སློབ་མའི་ཐོག་བཅངས་པའི་

རེ་འདུན་དང༌། སློབ་གསོའ་ི བྱེད་ནུས་དང་འཕྲལ་ཕུགས་དམིགས་ཡུལ་ལ་ལྟ་ཚུལ་བཅས་ཀྱི་ཆ་ནས་ བཤད་ན། དགེ་རྒན་གྱི་ཕུགས་བསམ་ནི་ཇི་འདྲའི་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པ་ཤེས་ཐུབ། ཤེས་ཡོན་སློབ་

གསོའ་ི ལས་རིགས་འདིའི་ནང་ཐོག་མར་ཞུགས་པ་ནས་གྲུབ་འབྲས་ལྡན་པའི་ངང་ཕྱིར་མ་ཐོན་བར་

དུ༑ དགེ་རྒན་གྱིས་རང་ཉིད་ཀྱི་མི་ཚེ་དོན་ལྡན་དུ་བྱ་བ་ལ་ལོ་ངོ་མང་པོའ་ི དུས་ཚོད་ཀྱིས་ཞབས་ཞུ་ ཙམ་མ་ཡིན་པར་སྤྱི་ཚོགས་ལ་བྱས་རྗེས་ཤིག་འཇོག་དགོས། གསོལ་ཕོགས་དང༌། གནས་རིམ། སྙན་

གྲགས། གྲུབ་འབྲས་སོགས་གང་ཞིག་གལ་ཆེའམ། གལ་ཏེ་འདི་དག་འདོད་བློ་ཚིམ་པ་ཞིག་མ་བྱུང་བ་ ཡིན་ན་ཅི་བྱེད། སློབ་མ་དང༌། ཁྱིམ་ཚང་ཕ་མ། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་དགེ་རྒན་ལ་རེ་སྨོན་དང་བརྩི་བཀུར་

བྱ་འོས་པ་ནི་གང་ཡིན་ནམ།

སློབ་གསོའ་ི བྱ་ཡུལ་ནི་སློབ་མ་ཡིན། འོ་ན་དགེ་རྒན་གྱིས་ལོ་ན་དང༌། ཕོ་མོ། ཁྱིམ་ཚང་གི་

གནས་བབ། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གོ་གནས་བཅས་མི་འདྲ་བའི་སློབ་མ་རྣམས་ལ་ལྟ་ཚུལ་དང་རེ་འདུན་ཅི་ ཞིག་འཛིན་དགོས་སམ། ཁྱིམ་ཚང་ཕ་མའི་ལག་ནས་རྩིས་བླངས་པའི་སློབ་མ་རྣམས་གནས་སྟངས་ ཅི་འདྲ་ཞིག་གི་ཐོག་ཡོད་དམ། དགེ་རྒན་གྱིས་ཁོང་ཚོ་གནས་སྟངས་ཅི་ཞིག་གི་ཐོག་ཁྲིད་དགོས་སམ།

དམིགས་ཡུལ་དེ་ཐབས་ཇུས་དང༌། རྣམ་པ། ལག་ཆ་ཅི་ཞིག་སྤྱད་ན་ཕན་འབྲས་ལྡན་པའི་ངང་ལེགས་ འགྲུབ་ཐུབ་བམ། ཚིག་གཞན་ཞིག་ནང་བཤད་ན། དགེ་རྒན་གྱིས་སྤོབས་སེམས་བྱ་འོས་པའི་སློབ་མའི་

གྲུབ་འབྲས་ནི་ཅི་ཞིག་ཡིན་ནམ།

སློབ་གསོ་ནི་བརྒྱུད་རིམ་ལྡན་པའི་བྱེད་སྒོ་ཞིག་ཡིན། དེར་བརྟེན་དགེ་རྒན་གྱིས་བརྒྱུད་རིམ་

འདིའི་བྱེད་ནུས་ལ་ལྟ་ཚུལ་དང་རྣམ་འགྱུར་ཅི་ཞིག་བཟུང་ཡོད་དམ། ཆེས་ལེགས་ཤོས་ཀྱི་སློབ་གསོའ་ི

བརྒྱུད་རིམ་ནི་ཅི་ཞིག་ཡིན་ནམ། དེ་ལ་ཁྱད་ཆོས་ཅི་ཞིག་ཡོད་དམ། བརྒྱུད་རིམ་དེའི་དགེ་ཕན་རྒྱུད་

ཐོག་ཏུ་ལེན་ཐུབ་པའི་དགེ་སློབ་རིགས་གང་ཞིག་ཡིན་ནམ། བརྒྱུད་རིམ་དེ་བེད་སྤྱོད་ཇི་ལྟར་བྱས་ནས་ མི་ཚང་མས་རང་རང་གི་སྦས་ནུས་འདོན་སྤེལ་ཐུབ་པར་བྱ་དགོས་སམ། (90)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་91

ས་བཅད་བརྒྱད་པ། དགེ་རྒན་གྱི་ཆོད་སེམས།

སློབ་ཁྲིད་ནི་ཧ་ཅང་རྙོག་འཛིང་ལྡན་པའི་བྱ་བ་ཞིག་ཡིན། དགེ་རྒན་གྱིས་འོས་སྦྱོང་སྐབས་

སྦྱངས་ཟིན་པའི་ཤེས་ཡོན་ཡོད་ཚད་འགྱུར་བ་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྒོ་ནས་འཛིན་ཁང་ནང་བེད་སྤྱོད་

གཏན་ནས་བྱ་མི་རུང༌། སློབ་ཁྲིད་ནི་ཚན་རིག་གི་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན་ནའང༌།

དེ་ནི་སྒྱུ་རྩལ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་ལ་བཟང་ངན་གྱི་དབྱེ་བ་མེད། ཐབས་ལམ་དེ་དག་

འོས་འཚམས་ཀྱི་སྒོ་ནས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ཐུབ་ལ་བརྟེན་ནས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་མཇུག་འབྲས་ལ་བཟང་ངན་ འབྱུང་བ་ཡིན། འཇིག་རྟེན་སྟེང་ཆ་ཀུན་ནས་གཅིག་མཚུངས་ཡིན་པའི་མི་སྒེར་ཞིག་མེད་ལ། སྒོ་ཀུན་ ནས་མཚུངས་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཀྱང་མེད། མིའི་རིགས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་སྤྱི་དང༌། ཁྱད་པར་

སེམས་ཁམས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ནི་སྐད་ཅིག་ཉིད་ལ་འགྱུར་བཞིན་ཡོད་པས། བསླབ་གཞི་དང་ཁྲིད་ཐབས་ ཕན་ཚུན་འབྲེལ་ཞིང་འདྲེས་ནས་ཡོད་པས། དགེ་རྒན་དང་སློབ་མ་གཉིས་ཕན་ཚུན་གཅིག་ལ་གཅིག་

བརྟེན་དང་ལྟོས་བཅོས་སུ་ཡོད། ཀུན་སློང་དང་དགའ་མོས་ཀྱང་འགྱུར་བའི་རང་བཞིན་ཅན་ནོ། །སློབ་

ཁྲིད་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཡག་ཤོས་དེ་ནི་དགེ་རྒན་གྱིས་འགྱུར་བག་དང་རྙོག་འཛིང་ལྡན་ཞིང༌། ཕན་ཚུན་ ལྟོས་གྲུབ་ཀྱི་བྱེད་ལས་ཁྲོད་ཐག་གཅོད་ཡག་ཤོས་བྱས་པ་དེ་ཡིན། ཐག་གཅོད་དེ་རིགས་བྱ་རྒྱུ་ནི་གོ་ སྐབས་ལ་བརྟེན་དགོས་པ་མ་ཟད། ཕྱི་ནང་གི་དཀའ་ངལ་ལ་གདོང་ལེན་ཡང་བྱ་དགོས།

ཐག་གཅོད་དེ་རིགས་བྱེད་པའི་ནུས་པ་དེ་ལྷན་སྐྱེས་སུ་ཡོད་པའམ། སློབ་སྦྱོང་བརྒྱུད་ནས་བྱུང་

བ་གང་ལྟར་ཡང༌། དགེ་རྒན་ཞིག་ཡིན་ཕྱིན་དུས་ཚོད་དང་གོ་སྐབས་དམ་འཛིན་བྱས་ཏེ། ཉམས་མྱོང་

དངོས་ཀྱི་ཁྲོད་ནས་ཚོད་བགམ་དང་སློབ་སྦྱོང་བྱ་དགོས། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད། ཐག་གཅོད་ བྱ་ཕོད་པའི་དགེ་སློབ་ཅིག་ཡིན་ཕྱིན་རང་ཉིད་ཀྱི་བྱས་པ་ལ་འགན་ཁུར་ངེས་ཡིན། དགེ་རྒན་གྱི་ངོས་ ནས་བཤད་ན། རང་ཉིད་ཀྱི་ཐག་གཅོད་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བའི་གྲུབ་འབྲས་ལ་སྤོབས་པ་དང་བློ་འདོད་

ཁེངས་པའི་ཚོར་སྣང་ཞིག་ཡོད་པ་ལས། རླུང་རྟ་བརྒྱུགས་ནས་གྲུབ་སོང་བསམ་པའི་ཚོར་སྣང་འབྱུང་མི་

སྲིད། རང་ཉིད་ཀྱི་ཐག་གཅོད་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བའི་ཕམ་ཉེས་ལ་སྙིང་ཐག་པ་ནས་བསམ་ཤེས་བྱེད་

པ་ལས། འཁང་ར་དང་སྡུག་ཡུས་མི་འདོན། དེར་བརྟེན། དགེ་རྒན་གྱིས་ཐག་གཅོད་བྱེད་སྐབས། རང་ འགན་གཞན་བཀྲི་བྱེད་མི་ཐུབ་པ་མ་ཟད། དུས་དང་རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་དོགས་གཟབ་བྱས་ཏེ། རང་ཉིད་ཀྱི་ སློབ་ཁྲིད་ལ་འབྲས་བུ་བཟང་པོ་ཞིག་མ་སྨིན་བར་དུ་འབད་བརྩོན་མཚམས་མི་ཆད་པ་བྱ་དགོས། (91)

ཤོག་ངོས་92

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལེའུ་དང་པོའ ་ི ནང་དོན་གནད་བསྡུས། ༡།

སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་ཚན་རིག་གི་ཐབས་ལམ་ལ་བརྟེན་ནས་སེམས་ཁམས་དང་བྱ་སྤྱོད་ལ་

༢།

སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་ནི་མི་རིགས་ཙམ་དུ་མ་ཟད། སྲོག་ཆགས་ཡོད་ཚད་

༣།

ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་རིག་གནས་ཤིག་ཡིན།

ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་སྤྱི་དང༌། ཁོར་ཡུག་དང་གནས་སྟངས་མི་འདྲ་བར་ཚོར་ལན་སྤྲོད་སྟངས་ལའང་ཞིབ་ འཇུག་བྱེད།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་དང་སློབ་གསོ་ལྟ་གྲུབ་རིག་པ་གཉིས་བསྡུར་ན། སློབ་གསོ་ ལྟ་གྲུབ་རིག་པ་ནི་སློབ་གསོའ་ི དམིགས་ཡུལ་དང་ཁ་ཕྱོགས་སོགས་གཞི་རྩའི་གཞུང་ལུགས་

འཛུགས་རྒྱུ་གཙོ་བོར་འཛིན་པ་དང༌། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པས་དམིགས་ཡུལ་དེ་དག་ ལག་ལེན་བྱེད་ཐབས་གཙོ་བོ་འཛིན་པ་ཡིན། མདོར་ན། སློབ་གསོ་ལྟ་གྲུབ་རིག་པས་སློབ་གྲྭ་དང་

སློབ་གསོས་བྱ་བ་ “ཅི་ཞིག་བྱ་དགོས་མིན་” གཙོ་བོར་འཛིན་པ་དང༌། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་

༤།

རིག་པས་ “ཇི་ལྟར་བྱ་དགོས་མིན་” གཙོ་བོར་འཛིན་པ་ཡིན།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་བཀོལ་སྤྱོད་ཀྱི་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་

ཤིང༌། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པས་སློབ་སྦྱོང་རིགས་མི་འདྲ་བ་ཁག་གི་ཆ་རྐྱེན་དང༌། ཁྱད་ ཆོས། བརྒྱུད་རིམ་སོགས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཏེ། ཆེས་ཕན་ནུས་དང་དོན་སྙིང་ལྡན་པའི་སློབ་

ཁྲིད་ཀྱི་མཇུག་འབྲས་འབྱུང་ཆེད། སློབ་སྦྱོང་དང་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས་ལེགས་ཤོས་འཚོལ་ ༥། ༦།

ཞིབ་དང་མཁོ་འདོན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་དམིགས་ཡུལ་ནི། སློབ་ཁྲིད་དང་སློབ་སྦྱོང་གི་བརྒྱུད་རིམ་ དང༌། སློབ་ཁྲིད་དང་འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་བརྒྱུད། དགེ་རྒན་ལ་སློབ་ཁྲིད་

ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ལེགས་འགྲུབ་ཡོང་བར་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན།

སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཁྱབ་ཁོངས་ནི། སློབ་མའི་ལུས་སེམས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་དང༌། (92)

ལེའུ་དང་པོ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྤྱི་ཁོག

ཤོག་ངོས་93

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ། སློབ་སྦྱོང་དང་དྲན་ཤེས། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས་དང་ཕན་ནུས།

སློབ་སྦྱོང་གི་ནུས་པ་དང་གྲུབ་འབྲས་ཚད་འཇལ། སློབ་མ་བྱེ་བྲག་དབར་གྱི་ཁྱད་པར་དང་བསྟུན་ ༧།

ནུས་སོགས་ཡིན།

སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ནང་ཚན་རྣམས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་དང་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པོའ་ི

དགའ་ཕྱོགས་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་ཞིང༌། ནང་ཚན་སོ་སོ་ཡན་ལག་དང་ཉིང་ལག་གང་ཡིན་ཡོངས་

ཁྱབ་དབྱེ་སྲོལ་ཞིག་ཟུར་དུ་བྱུང་མེད་མོད། འོན་ཀྱང་རིག་ཚན་སོ་སོའ་ི ནང་དོན་གཙོ་ཕལ་གྱི་སྒོ་

ནས་དབྱེ་ན་སྤྱིར་བཏང་སེམས་ཁམས་རིག་པ་དང༌། བྱེ་བྲག་སེམས་ཁམས་རིག་པ། སྤྱི་ཚོགས་

༨།

སེམས་ཁམས་རིག་པ་བཅས་རིགས་གསུམ་ལ་དབྱེ་ཆོག།

ཚོར་ཤེས་སེམས་ཁམས་རིག་པ་དང༌། དྲན་ཤེས་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ལྟ་བུ་ནི་སྤྱིར་བཏང་སེམས་

ཁམས་རིག་པའི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་ལ། ལུས་ཁམས་སེམས་ཁམས་རིག་པ་དང་རྒས་འཁོགས་

སེམས་ཁམས་རིག་པ་ལྟ་བུ་ནི་བྱེ་བྲག་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ནང་ཚན་ཡིན། དྲིལ་བསྒྲགས་

སེམས་ཁམས་རིག་པ་དང་ཚོང་ལས་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ལྟ་བུ་ནི་སྤྱི་ཚོགས་སེམས་ཁམས་ ༩།

རིག་པའི་ཁྱབ་ཁོངས་སུ་བརྩིས་ཆོག་གོ།

སེམས་ཁམས་རིག་པའི་བྱུང་རིམ་དེ་དུས་རིམ་གལ་ཆེན་བཞིར་དབྱེ་ཆོག ཀ) གནའ་རབས་ལྟ་

གྲུབ་དང་འབྲེལ་བའི་དུས་རིམ། གདོད་མའི་དུས་རབས་ནས་རིག་གནས་བསྐྱར་དར་དུས་སྐབས་

ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་བསམ་བློའ་ི གནས་སྐབས། ཁ) ཉེ་རབས་ལྟ་གྲུབ་དང་འབྲེལ་ བའི་དུས་རིམ།དུས་རབས་བཅུ་བདུན་པ་ནས་བཅུ་དགུ་པའི་བར་གྱི་ལོ་ངོ་ཉིས་བརྒྱའི་དུས་ཡུན།

ག) སེམས་ཁམས་ཚན་རིག་གི་ཐོག་མའི་དུས་རིམ།དུས་རིམ་འདི་ནི་དུས་རབས་བཅུ་དགུ་པའི་

དཀྱིལ་མཇུག་ནས་འཛམ་གླིང་དམག་ཆེན་དང་པོའ་ི བར་གྱི་ལོ་ངོ་༥༠ ཙམ་གྱི་དུས་ཡུན། ག དེང་

རབས་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་དུས་རིམ།འཛམ་གླིང་དམག་ཆེན་དང་པོ་ནས་ད་བར་གྱི་ལོ་ངོ་༨༠ ལྷག་ཙམ་གྱི་དུས་ཡུན།

༡༠། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་གྲུབ་མཐའ་ནང་ཚན་དབྱེ་བ་ཕྱེ་སྲོལ་གཅིག་གྱུར་ཅིག་མེད་མོད། འོན་ ཀྱང་སློབ་གཉེར་གྱི་དགོས་མཁོ་བཞིན་གྲུབ་མཐའ་གཙོ་བོ་འགའ་ཞིག་བརྗོད་ན། ཀ) རྫས་ཡོད་

སྨྲ་བ། ཁ) བྱེད་ནུས་སྨྲ་བ། ག) བྱ་སྤྱོད་སྨྲ་ན། ང) གྷེ་སི་ཊལ་སེམས་ཁམས་རིག་པ། ཅ) སེམས་ ཁམས་དབྱེ་ཞིབ་སྨྲ་བ་སོགས་ཡོད།

(93)

ཤོག་ངོས་94

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

༡༡། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་ཁྲིད་ཐོག་རང་ཉིད་ཀྱི་བྱེད་ནུས་ལ་ཆ་རྒྱུས་ཡོད་དགོས་པ་མ་ཟད། རང་ཉིད་ཀྱི་ ཕུགས་བསམ་གཏན་འཁེལ་དང༌། སློབ་ཁྲིད་ཐད་རྣམ་དཔྱོད་ལྡན་པའི་ཐག་གཅོད་བཅས་དགོས།

༡༢། དགེ་རྒན་ནི་རང་ཉིད་ཀྱི་ལས་གནས་ལ་སྤྲོ་སྣང་ལྡན་པའི་ཐོག་ཆེད་ལས་ཀྱི་ཆ་རྐྱེན་ཡང་ཚང་

དགོས། ཆ་རྐྱེན་འདི་དག་ནི་རང་ཉིད་ཀྱི་འབད་རྩོལ་དང་ཉམས་མྱོང་ལ་བརྟེན་ནས་ཕུན་སུམ་ ཇེ་ཚོགས་སུ་གཏོང་ཐུབ།

༡༣། ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་ཞིབ་འཇུག་བྱ་རྒྱུ་དེ་ནི་སློབ་ཁྲིད་ཡར་རྒྱས་གཏོང་ཐབས་གཙོ་བོ་ཞིག་

ཡིན། དེའི་ཁོངས་སུ་གལ་འཛུགས་དང༌། ཐབས་ལམ། མཇུག་འབྲས། འགྲེལ་བརྗོད་སོགས་གོམ་

རིམ་ཁག་ཅིག་འདུས་ཡོད།

༡༤། ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་སྐབས་འགྱུར་ཚན་སོ་སོའ་ི གོ་དོན་གཏན་འབེབས་

བྱ་བ་དང༌། དཔེ་མཚོན་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་མ་དཔེ་འདེམས་སྒྲུག་བྱ་བ། ཚད་དང་ལྡན་པའི་ ལྟ་ཞིབ་བཅས་དགོས་པ་དང་ཆབས་ཅིག ཞིབ་འཇུག་དང་འབྲེལ་བའི་བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་བཅས་ མཚམས་ལའང་བརྩི་སྲུང་བྱ་དགོས།

༡༥། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པར་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་ཁག་ནི། མི་སྒེར་ཉུང་ཤས་

ཤིག་ལ་དུས་ཡུན་རིང་པོར་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་བྱེ་བྲག་ཞིབ་འཇུག་ཐབས་ལམ་དང༌། རང་བྱུང་ གི་གནས་སྟངས་འོག་ཟུར་དུ་ལྟ་ཞིབ་དང་ཟིན་ཐོ་འགོད་པའི་ལྟ་ཞིབ་ཀྱི་ཐབས་ལམ། འགྱུར་ཚན་

ཕན་ཚུན་དབར་གྱི་འབྲེལ་བར་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་ལྟོས་འབྲེལ་ཀྱི་ཐབས་ལམ། འགྱུར་ཚན་ དབར་གྱི་རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་གཏན་འཁེལ་བྱ་བའི་ཚོད་ལྟའི་ཐབས་ལམ་སོགས་ཡོད།

(94)

ཤོག་ངོས་95

ལེའུ་གཉིས་པ།

རྟོག་ཤེས་དང་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ།

རྟོག་ཤེས་(Cognition)ནི་དོ་སྣང་དང༌། ཚོར་བ། ཤེས་པ། དྲན་ཤེས། བསམ་གཞིགས། འཆར་སྣང༌།

སྐད་ཡིག་དང་གཏམ་བརྗོད། ཤན་འབྱེད། གནད་དོན་ཐག་གཅོད། རིག་སྟོབས། གསར་གཏོད་ཀྱི་ནུས་

པ་སོགས་ཤེས་པའི་བྱེད་ལས་རྣམས་ལ་ཟེར། རྟོག་ཤེས་དང་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ་ལ་ཞིབ་འཇུག་གནད་

འབྱིན་པ་བྱས་ཏེ་གཞུང་ལུགས་ཐོག་བྱས་རྗེས་ཡོད་མཁན་མི་སྣ་དཔེར་ན། རྟོག་ཤེས་སྨྲ་བ་(Epistemologist)དང་སེམས་རིག་མཁས་པ་ཕའེ་ཇེཊ་(Jean Piajet, 1896-1980) དང༌།

ཨ་རིའི་སློབ་གསོ་དང་

སེམས་རིག་མཁས་པ་བྷུ་རན་ནར།(Jerome Bruner) ཨུ་རུ་སུའི་སེམས་ཁམས་འཕེལ་རྒྱས་སྨྲ་བ་ཝི་གྷོ་

སི་ཀི།(Lev S. Vygotsky, 1896-1934) ཨ་རིའི་སེམས་ཁམས་སྐད་རིགས་མཁས་པ་ཆོམ་སི་ཀི(Noam Chomsky)

ཨ་རིའི་སློབ་གསོ་སེམས་རིག་མཁས་པ་ཇན་སན་(Arthur Jensen)སོགས་ཡོད།

རྟོག་ཤེས་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ནི་ཕྱི་ལོ་༡༩༥༠ ཡས་མས་སུ་བྱུང་ཞིང༌། དེས་གཙོ་བོ་གང་ཟག་

གིས་བརྡ་འཕྲིན་ལ་ཡ་ལན་ཐོག་མར་བྱེད་པའི་སྐབས་ནས་བཟུང་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཏེ། མིའི་ཀླད་པའི་ བྱེད་ནུས་དང་ཀམ་པུ་ཊར་གྱི་བྱེད་ལས་འདྲ་མཚུངས་སུ་སྦྱར་ཏེ། ཐོག་མར་བརྡ་འཕྲིན་ནང་འདྲེན་ དང༌། ཨང་སྒྲིག གསོག་ཉར། འདེམས་ལེན། ཕྱིར་གཏོང༌། སྙོམས་སྒྲིག་སོགས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པར་འདོད།

རྟོག་ཤེས་སེམས་རིག་མཁས་པ་རྣམས་རྟོག་ཤེས་དངོས་གཞིའི་ཐོག་དོ་སྣང་ཆེན་པོ་ཞིག་བྱེད་ཀྱི་མེད་ ཀྱང༌། རྟོག་ཤེས་ཀྱི་རྣམ་པར་འདོད་པའི་དྲན་ཤེས་དང༌། སེམས་ཁམས་སྐད་བརྡ་རིག་པ། རྣམ་དཔྱོད་ འཕེལ་རྒྱས་སོགས་ཀྱི་ཐོག་ཞིབ་འཇུག་གཏིང་ཟབ་བྱས་ཡོད།

brary 2005.)

(95)

(Microsoft , Encarta , Reference Li-

ཤོག་ངོས་96

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལེ་ཚན་དང་པོ།

ཕའེ་ཇེཊ་ཡི་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་གཞུང་ལུགས།

ས་བཅད་དང་པོ། རྟོག་ཤེས་ཀྱི་ནུས་པ།

སུད་སིའི་སེམས་ཁམས་རིག་པ་ཕའེ་ཇེཊ་(Piajet, 1952, 1968, 1969, 1970) ཡི་ཞིབ་འཇུག་

ལྟར་ན། མིའི་རིགས་ལ་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་ནུས་པ་གཉིས་ཡོད་པ་ནི། རྩ་འཛུགས་(Organization) དང་ འདྲིས༌འགྱུར་(Adaptation)བཅས་ཡིན། རྩ་འཛུགས་བྱེད་པའི་ནུས་པས་བྱ་དངོས་རྣམས་སྒྲིག་འཛུགས་

ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་འཐུས་སྒོ་ཚང་བར་སྒྲིག་སྦྱོར་བྱེད་པ་དེར་ཟེར། དཔེར་ན། བྱིས་པས་སྤོ་ལོར་མིག་

བལྟ་བ་དང༌། སྤོ་ལོ་འཛིན་པ་གཉིས་ཕྱོགས་བསྡོམས་བྱས་ཏེ། སྤོ་ལོ་མཐོང་བ་དང་འཛིན་པར་བྱེད་པའི་ བྱ་སྤྱོད་དམ་བསམ་གཞིགས་བྱེད་སྟངས་གསར་པ་ཞིག་བཟོ་བ་ཡིན། བྱ་སྤྱོད་དང་བསམ་གཞིགས་

ཀྱི་རིགས་སོ་སོར་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་གྲུབ་ཆའམ་སྒྲོམ་གཞི་(Schema)ཟེར། འདྲིས་འགྱུར་གྱི་ནུས་པས་བར་

མཚམས་མེད་པར་ཁོར་ཡུག་ལ་གོམས་འདྲིས་དང་བསྐྱར་སྒྲིག་བྱེད། འདྲིས་འགྱུར་དེ་མཚུངས་སྡེབ་ (Assimilation)དང༌།

བསྐྱར་སྒྲིག་(Accommondation)བཅས་བརྒྱུད་ལམ་གཉིས་ཀྱི་ཐོག་ནས་ཡོང་གི་

ཡོད། གང་ཟག་གིས་རང་ཉིད་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་ལ་བརྟེན་ནས་ཤེས་ཡོན་དང་ནུས་རྩལ་བསྡུ་ལེན་བྱེད་པ་

དེ་ནི་མཚུངས་སྡེབ་ཀྱི་ནུས་པ་ལས་ཐོན་པའི་སྣང་ཚུལ་ཞིག་ཡིན་ལ། གང་ཟག་གིས་མཚུངས་སྡེབ་ལས་

ཐོན་པའི་ཤེས་ཡོན་གསར་པ་ཁག་ལ་བསྟུན་ཆེད་ཤེས་རྟོགས་རྙིང་པ་ཁག་ལ་བསྒྱུར་བཅོས་གཏོང་བ་དེ་ ནི་བསྐྱར་སྒྲིག་གི་ནུས་པ་ལས་ཐོན་པ་ཞིག་ཡིན། ཤེས་རྟོགས་རྙིང་པ་དེ་ད་ཡོད་ཁོར་ཡུག་དང་ཡང་ན་ ཕྱི་རོལ་ཁོར་ཡུག་གི་དགོས་མཁོ་དང་བསྟུན་མ་ཐུབ་ཚེ། དོ་མཉམ་ཤོར་བའི་རྣམ་པ་(Disequilibrium)

ཞིག་འབྱུང་བ་ཡིན། དོ་མཉམ་ལ་དོན་གཉེར་བྱེད་པ་ནི་མིའི་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་ནུས་པ་ཞིག་ཡིན་ཕྱིར། དོ་

མཉམ་ཤོར་བ་ནས་འཚོལ་བའི་བར་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་དེ་ནི་མིའི་རིགས་ཀྱིས་ཤེས་བྱ་གསར་པ་འཚོལ་སྒྲུབ་

བྱེད་པའི་ཀུན་སློང་དེ་ཡིན། དེར་བརྟེན། སློབ་གསོ་སྨྲ་བ་ཇོན་ཌེ་ཝེ་(John Dewey, 1939)ཡིས་བཤད་

པའི་“སློབ་སྦྱོང་ནི་དེ་སྔར་བསགས་པའི་ཉམས་མྱོང་ཁག་ལ་མུ་མཐུད་བསྒྱུར་བཅོས་དང་སྒྲིག་སྦྱོར་བྱེད་ པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན་” ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་རོ། ། (96)

ལེའུ་གཉིས་པ། རྟོག་ཤེས་དང་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་97

ས་བཅད་གཉིས་པ། རྟོག་ཤེས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ།

ཕའེ་ཇེཊ་ཡི་ཞིབ་འཇུག་ལྟར་ན། གང་ཟག་གིས་རང་ཉིད་དང་ཕྱི་རོལ་ཁོར་ཡུག་གཉིས་ཕན་ཚུན་

ཤུགས་རྐྱེན་གཏོང་རེས་བྱས་པའི་སྒོ་ནས་རང་ཉིད་གནས་སའི་ཁོར་ཡུག་ངོས་འཛིན་བྱེད་པ་ཡིན། མིའི་ རྟོག་ཤེས་དེ་ངོ་བོ་རྦད་དེ་མི་འདྲ་བའི་དུས་རིམ་བཞི་བརྒྱུད་ནས་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བ་ཡིན། དུས་རིམ་དེ་

དག་ཕན་ཚུན་ཐ་དད་པར་བརྟེན། དེར་འབྲེལ་མཚམས་ཆད་པའི་དུས་རིམ་(Discrete Developmental

Stages)ཞེས་བརྗོད།

༡།

དབང་པོ་འགུལ་བསྐྱོད་ཀྱི་དུས་རིམ། (Sensorimotor Stage)

སྐབས་འདིའི་བྱིས་པའི་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་མངོན་ཚུལ་དེ་དབང་པོ་རགས་པའི་སྐབས་འཕྲལ་གྱི་ཉམས་

སྐྱེས་པ་ནས་ལོ་༢ བར།

མྱོང་ཙམ་གྱི་ཐོག་ཚུགས་ཡོད། དཔེར་ན། འཇིབ་པ་དང༌། ལྡག་པ། སོ་རྒྱག་པ་སོགས་ནི་ཁོས་ཚོས་ཕྱི་རོལ་

ཁོར་ཡུག་ལ་རྒྱུས་ལོན་བྱ་བར་དགོས་ངེས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་ཁག་ཡིན། འོན་ཀྱང༌། བྱ་སྤྱོད་དེ་རིགས་ལ་ཕ་མ་

རྣམས་ཀྱིས་རྟག་པར་བྱིས་པ་ལྟོ་འདུན་ཆེ་བར་སྙམ་པ་མ་ཟད། འཐེན་པ་དང༌། ཕུད་པ། རལ་པ། སྒུལ་བ་

སོགས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་རྣམས་ཀྱང་མི་རྣམས་ཀྱིས་བསམ་མེད་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད། སྐབས་འདིར་

བྱིས་པའི་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་མངོན་ཚུལ་ལ་གཤམ་གསལ་ཁྱད་ཆོས་ཁག་ཡོད།

ཀ) གཞན་དབང་དུ་གྱུར་པའི་བྱ་སྤྱོད་ནས་རིམ་གྱིས་རང་བཞིན་དང་དོན་སྙིང་ལྡན་པའི་བྱ་སྤྱོད་ལ་

བར་བརྒལ་བྱེད་པ། དཔེར་ན། ཐོག་མར་ཁོང་ཚོས་ལག་ཏུ་བཞག་པའི་ཅ་དངོས་གང་ཡིན་ཡང་ དམ་པོར་འཇུ་བ་དང༌། རིམ་བཞིན་རང་རྟོགས་ཀྱིས་ལག་པ་བརྐྱངས་ནས་ཅ་དངོས་འཛིན་པར་ བྱེད་པ་ལྟ་བུ།

ཁ།) མ་མཐོང་བ་མེད་པར་འཛིན་པའི་(Out of Sight, Out of Mind)གནས་སྐབས་ནས་རིམ་བཞིན་

འགུལ་བསྐྱོད་བྱེད་བཞིན་པའི་དངོས་པོ་ལ་མིག་གིས་རྗེས་འདེད་གཏོང་བ་དང༌། དངོས་པོའ་ི གཏན་གནས་ཀྱི་རང་བཞིན་(Object Permanence)རྒྱུས་ལོན་ཐུབ་པ།(མིག་སྔར་གསལ་བའི་དངོས་

པོ་གཅིག་དངོས་པོ་གཞན་ཞིག་གིས་མཐོང་ལམ་བཀག་པ་ཡིན་ན། དངོས་པོ་དེ་མེད་པར་གྱུར་པར་མི་སེམས་པ།) (97)

ཤོག་ངོས་98

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ག) དངོས་པོ་རང་ཉིད་ཐོག་བྱ་སྤྱོད་རགས་པ་སྤེལ་ཏེ་དེའི་ཁྱད་ཆོས་སོགས་རྒྱུས་ལོན་བྱེད་པ། དཔེར་ ན༑ ཀུ་ཤུ་གཅིག་འཛིན་པ་དང༌། སྒྲིལ་བ། བརྡབ་པ། སོ་རྒྱག་པ། རོ་མྱང་བ་སོགས་བརྒྱུད་ཀུ་ཤུའི་

རང་བཞིན་རྒྱུས་ལོན་བྱེད་པ།

ང) རང་ཉིད་ཀྱི་གཟུགས་ཕུང་ལ་ཡིད་འཇོག་བྱེད་པ་ནས་རིམ་བཞིན་ཕྱི་རོལ་ཁོར་ཡུག་ལ་ལྟ་ཞིབ་ དང་ངོས་འཛིན་བྱེད་པ།

ཅ) རིམ་བཞིན་དམིགས་ཡུལ་སྒྲུབ་བྱེད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་གསར་པ་ཁག་གསར་རྟོགས་བྱུང་བ། དཔེར་

ན༑ ཅོག་ཙེའི་རྒྱབ་ཀྱི་ཅ་དངོས་ཅོག་ཙེ་བསྐོར་ཏེ་སོང་ནས་ལེན་པ་ལས། ཅོག་ཙེ་འོག་ནས་འཛུལ་ ཏེ་མི་འགྲོ་བ།

ཆ) སྐད་ཆ་དང་རྟགས་མཚན་གྱི་སྒོ་ནས་དངོས་པོ་ལ་ངོས་འཛིན་དང་དབྱེ་བ་འབྱེད་པའི་ནུས་པ་ ༢།

མེད་པ་བཅས།

སྟ་གོན་གྱི་དུས་རིམ། (Preoperational Stage) ལོ་༢ ནས་༧ བར།

སྐབས་འདིའི་བྱིས་པས་ཁོང་ཚོས་ཉམས་སུ་མྱོང་བའི་བྱ་དངོས་རྣམས་སྐད་ཆ་དང་རྟགས་མཚན་

གྱིས་ཚབ་མཚོན་བྱེད་འགོ་འཛུགས་པ་ཡིན། ཁོང་ཚོའི་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་མངོན་ཚུལ་ནི་རྒྱུག་པ་དང༌། མཆོང་

བ༑ འགུལ་བསྐྱོད་བྱེད་པ། རྩེད་མོ་རྩེ་བ་སོགས་གཟུགས་ཕུང་འགུལ་བསྐྱོད་ཀྱི་རིགས་དང༌། བལྟ་བ།

ཉན་པ། རེག་པ་སོགས་ཚོར་ཤེས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ལས་བྱུང་བའི་ཉམས་མྱོང་ཁག་ཡིན། སྐབས་འདིར་བྱིས་ པའི་ཤེས་པའི་མངོན་ཚུལ་ནི།

ཀ) འདས་པའི ་ བྱ་དངོ ས ་ཕྱི ར ་དྲན་བྱས་པའི ་ཉམས་མྱོ ང ་ནས་རི མ ་བཞི ན ་མ་འོང ས་པར་བསམ་ གཞིགས་བྱེད་འགོ་འཛུགས་པ། དཔེར་ན། བསྟན་འཛིན་གྱིས་ཁ་སང་ང་ཁོང་གི་སྐྱེས་སྐར་ལ་མགྲོན་ འབོད་བྱས་སོང༌། རྗེས་མ་ངའི་སྐྱེས་སྐར་སྐབས་སུ་ཁོང་མགྲོན་འབོད་ཞུ་གི་ཡིན་ཟེར་བ་ལྟ་བུ།

ཁ) བྱི ས ་པས་བེ ད ་སྤྱོ ད ་བྱེ ད ་བཞི ན ་པའི ་ སྐད་ཆ་ལ་རང་ཉི ད ་སྒེ ར ་ངོ ས ་ཀྱི ་ གོ ་ དོ ན ་ལྡན་པ་ཡི ན ། དཔེར་ན། པ་ལགས་ང་ནང་བཞིན་ཁ་ལ་ཉན་པོ་འདུག་ཟེར་བ་ལྟ་བུ།

ག) ཐད་ཀར་གྱི་ཚོར་ཤེས་(Intuition)དང་ཚོར་སྣང་(Feeling)ལ་བརྟེན་ནས་རང་ཉིད་ཀྱི་མཐོང་ཐོས་ འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་པའི་རྐྱེན་གྱིས། དུས་རྒྱུན་རང་ཉིད་དང་ཕྱི་རོལ་ཁོར་ཡུག་དབར་གྱི་ཁྱད་པར་

ངོས་འཛིན་མི་ཐུབ། དཔེར་ན། རང་ཉིད་དགའ་ས་དེ་ནི་ཡང་དག་པ་དང༌། ཡག་པོ་ཡིན་པར་ (98)

སྙམ་པ་ལྟ་བུ།

ལེའུ་གཉིས་པ། རྟོག་ཤེས་དང་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་99

ང) རང་ཉིད་ལྟེ་བར་འཛིན་པ།(Egocentric) མི་གཞན་ལ་བསམ་བློ་གཏོང་རྒྱུ་དཀོན་པའམ། ཉམས་ མྱོང་མི་འདྲ་བའི་སྐྱེ་བོ་སོ་སོའ་ི བསམ་ཚུལ་མི་འདྲ་བར་ཅི་མི་སྙམ་པ།

ཅ) ཡོད་ཚད་སེམས་ལྡན་(Animism)དུ་སྙམ་པའམ། སེམས་ལྡན་དང་སེམས་མེད་ཀྱི་དབྱེ་བ་གསལ་ པོར་མི་ཆོད། དེར་བརྟེན། སྐབས་རེར་རྩེད་ཆས་ལ་སྐད་ཆ་བཤད་པ་ཡིན།

ཆ) བྱ་དངོས་གཅིག་ལ་བློ་སེམས་རྩེ་གཅིག་གཏད་རྗེས་དེ་འཕྲོས་སྣང་འཇོག་མི་བྱེད་པའི་གཅིག་ བསྡུས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་(Centering)ལྡན་པས། ཁོང་ཚོར་གཅིག་ཐོབ་ཚེ་གཅིག་ཤོས་ཤོར་བ། གཅིག་

མཐོང་ཚེ་གཞན་མི་མཐོང་བ། གཅིག་བསམ་ཚེ་གཞན་བརྗེད་པ་སོགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ཡོང་བ་

ཡིན། དཔེར་ན། དགེ་རྒན་གྱིས་གཏམ་རྒྱུད་བཤད་ཚར་ནའང༌། བྱིས་པ་ཁག་ཅིག་ད་དུང་གཏམ་

རྒྱུད་ཀྱི་བར་མཚམས་ཤིག་ཏུ་ལུས་བསྡད་པ་ལྟ་བུ།

ཇ) སྐབས་འདིའི་བྱིས་པས་བྱ་དངོས་གང་ཞིག་འཕོ་འགྱུར་ཕྱིན་པའི་རྗེས་སུ་དེ་སྔའི་དོན་སྤྱི་སོགས་

སེམས་སུ་རྒྱུན་འཛིན་(Conservation)མི་ཐུབ་པའི་དཀའ་ངལ་ཡོད། རྟོག་ཤེས་གཅིག་སྡུད་ཅན་དུ་ གྱུར་ཏེ་བགོ་བཤའ་དང་ཕྱོགས་བསྡོམས་བྱེད་མི་ཐུབ་པའི་ཁྱད་ཆོས་ཡོད། དཔེར་ན། ཤེལ་ཕོར་ཕྲ་

ཞིང་རིང་བ་ཞིག་གི་ནང་གི་བཤེར་གཟུགས་རྣམས་ཤེལ་ཕོར་ཐུང་ཞིང་ཞེང་ཆེ་བ་ཞིག་ནང་བླུགས་

ཚེ༑ ཤེལ་ཕོར་སྔ་མ་ལས་ཕྱི་མའི་བཤེར་གཟུགས་མང་བར་སྙམ། གང་ཡིན་ཞེ་ན། སྐབས་འདིའི་ བྱིས་པས་བཤེར་གཟུགས་དེ་ཤེལ་ཕོར་ནང་ཚད་མཐོ་དམའ་གཅིག་པུ་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་པས་སོ། །

ཉ) བསམ་གཞིགས་ཀྱི་གོ་རིམ་ཕྱིར་ལྡོག་མི་ཐུབ་པའི་ཁྱད་ཆོས་(Irreversibility)ཏེ། བསམ་གཞིགས་ བྱེ ད ་སྐབས་ཐད་ཀར་ཕྱོ ག ས་གཅི ག ་ལ་བསམ་གཞི ག ས་བྱེ ད ་པ་ལས། ཕྱི ར ་ལྡོ ག ་སྟེ ་ བསམ་

གཞིགས་བྱེད་མི་ཐུབ་པ། དཔེར་ན། རིག་འཛིན་(ལོ་༥)གྱིས། ང་ལ་བློ་བཟང་ཟེར་བའི་གཅེན་པོ་

གཅིག་ཡོད། ཅེས་དགེ་རྒན་ལ་བཤད་པ་རེད། དགེ་རྒན་གྱིས་རིག་འཛིན་ལ། བློ་བཟང་ལ་སྤུན་

མཆེད་ཡོད་དམ་ཞེས་དྲིས་ཚེ། རིག་འཛིན་གྱིས་ཡོད་པ་མ་རེད་ལབ་པ་རེད། འདི་ལྟར་ཁོས་རང་ ཉིད་བློ་བཟང་གི་སྤུན་མཆེད་ཡིན་པ་བརྗེད་པ་རེད། སྐབས་འདིའི་བྱིས་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཡིད་

འཇོག་རྐྱང་པ་བྱེད་པ་དང༌། བསམ་གཞིགས་ཕྱིར་ལྡོག་ནས་བྱེད་མི་ཐུབ་པར་བརྟེན། བསམ་

གཞིགས་བྱེད་དཀའ་བས། བསམ་གཞིགས་ལ་སྟ་གོན་བྱེད་པའི་དུས་རིམ་དུ་བརྗོད། (99)

ཤོག་ངོས་100

༣།

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཞིབ་ཕྲའི་བསམ་གཞིགས་ཀྱི་དུས་རིམ། (Concrete Operation Stage)

ལོ་༧ ནས་༡༡ བར།

སྐབས་འདིའི་བྱིས་པས་རང་ཉིད་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་དང་བྱ་དངོས་ལས་བྱུང་བའི་དོན་སྤྱི་ལ་བརྟེན་

ནས་གཏན་ཚིགས་དང་མཐུན་པའི་བསམ་གཞིགས་བྱེད་ཐུབ། ཁོང་ཚོས་བྱ་དངོས་ཀྱི་ཕྱི་ནང་གི་ཁྱད་

ཆོས་མང་པོ་སྤྱད་དེ། དེ་དག་གདམ་ཀ་མང་པོ་ལྡན་པའི་གནས་ཚུལ་རིགས་སུ་འཕོ་འགྱུར་གཏོང་ཐུབ།

དཔེར་ན། བྱིས་པའི་སེམས་སུ་ཤིང་སྡོང་གིས་འདབ་ཆགས་རྣམས་ལ་སྡོད་གནས་མཁོ་འདོན་བྱེད་ཐུབ་

པ་མ་ཟད། ཁོང་ཚོར་གྲིབ་བསིལ་སྟེར་བ། འཛེགས་ཡུལ། འཛུགས་སྐྲུན་དང་མེའི་རྒྱུ་ཆ་བྱེད་པ་སོགས་

བྱེད་ཆོག་པར་འདོད། སྐབས་འདིའི་བྱིས་པ་རྣམས་ཀྱིས་བསམ་གཞིགས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་ཁག་ཅིག་ནི་

ཕྱོགས་བསྡོམས་(Combining)བྱེད་པ། ཕྱིར་ལྡོག(Reversing) སྦྱོར་སྒྲིག་(Forming)བཅས་ཡོད། བསམ་ གཞིགས་འདི་རིགས་གང་ཟག་རང་ཉིད་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་གི་ཚད་བཀག་འོག་ཡོད་ནའང༌། དེའི་གཏན་ ཚིགས་རྣམས་ཧ་ཅང་རྙོག་འཛིང་གི་ཚད་དུ་སླེབས་ཐུབ། སྐབས་འདིའི་བྱིས་པའི་རྟོག་ཤེས་ལ་གཤམ་ གསལ་ཁྱད་ཆོས་ཁག་ལྡན།

ཀ) བསམ་གཞིགས་ཀྱི་ཚད་གཞིར་གཡོ་མཆོང་ངེས་ཅན་ལྡན་པ།

ཁ) བསམ་གཞིགས་ལ་འཕོ་འགྱུར་དང༌། ཕྱིར་ལྡོག བསྐྱར་བཅོས། བསྐྱར་དུ་འགོ་འཛུགས་སོགས་ བྱེད་ནུས་པ།

ག) བྱ་དངོས་དུ་མ་ལ་དུས་གཅིག་ཏུ་དོ་སྣང་བྱེད་ཐུབ་པ།

ང) གནད་དོན་གཅིག་ལ་ལྟ་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་ཡོང་སྲིད་པར་ངོས་ལེན་བྱེད་པ།

ཅ) སྒྲིག་སྲོལ་དང་རྩ་དོན་རིགས་ཀྱི་གོ་དོན་ཇི་བཞིན་རྟོགས་ཐུབ་ནའང༌། ལག་ལེན་སྐབས་སྒྲིག་ སྲོལ་གྱི་འཆིང་རྒྱའི་ནང་ཚུད་དེ་གཞན་དབང་དུ་འགྱུར་བ། དཔེར་ན། གལ་ཏེ་དགེ་རྒན་གྱིས།

སྔོན་ལ་ཨང་རྩིས་ནང་སྦྱོང་བྲིས་ནས། དེ་རྗེས་བོད་ཡིག་འབྲི་དགོས་ཞེས་སློབ་སྟོན་བྱས་རྗེས། ཕ་

༤།

མའི་ཁ་ལ་ཉན་ནས་གོ་རིམ་དེར་འགྱུར་བ་མི་གཏོང་བ་ལྟ་བོུ། །

རྗེས་དཔག་བསམ་གཞིགས་ཀྱི་དུས་རིམ། (Formal Operation Stage) ལོ་༡༡ ནས་༡༥ བར།

སྐབས་འདི འི ་ ན་གཞོ ན ་རྣམས་རྟོ ག ་ཤེ ས ་ཐོ ག ་སྐྱེ ས ་པོ ་ དར་མའི ་ རྗེ ས ་དཔག་གི ་ བསམ་

གཞི ག ས་སུ་འཇུག་འགོ ་ ཚུགས་པ་ཡི ན ། སྐབས་འདི འི ་ བསམ་གཞི ག ས་ལ་གང་ཟག་རང་ཉི ད ་ཀྱི ་ (100)

ལེའུ་གཉིས་པ། རྟོག་ཤེས་དང་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་101

ཉམས་མྱོ ང ་དང་ཕྱི ་རོལ ་འཇི ག ་རྟེ ན ་གྱི ་ ཚད་བཀག་མི ་ཐེ བ ས་ཏེ ། དུས་ཚོ ད ་དང༌། བར་སྣང་ལས་

བརྒལ་ཏེ ་ ལྐོ ག ་གྱུར་གྱི ་ བསམ་བློ འ ་ི རི ག ས་གཏོ ང ་ཐུབ་པ་ཡི ན ། སྐབས་འདི འི ་ ན་གཞོ ན ་རྣམས་ཀྱི ་

བསམ་གཞིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ནི།

ཀ) གལ་འཛུགས་དང་རྗེ ས ་དཔག་གི ་ སྒོ ་ ནས་བསམ་གཞི ག ས་གཏོ ང ་ཞི ང ༌། བྱ་དངོ ས ་ཤི ག ་གི ་

སྲི ད ་མཐའ་རྣམས་གལ་འཛུགས་ཀྱི ་ རྣམ་པར་བསྒྱུར་ནས་ཚོ ད ་དཔག་དང་བདེ ན ་དཔང་

བྱེད་ཐུབ། དཔེར་ན། རྗེས་མ་ང་དམག་མིའི་གྲས་སུ་ཞུགས་ན་ངའི་ཨ་མ་ལགས་ཀྱིས་ང་ལ་

སེ མ ས་ཁྲལ་ཆེ ན ་པོ ་ བྱེ ད ་ངེ ས ་ཡི ན ། གང་ཡི ན ་ཞེ ་ ན། ཨ་མ་ལགས་ནི ་ ང་དང་ཁ་འབྲལ་མི ་ ཐུབ་ཟེར་བ་སོགས་ལྟ་བུའོ། །

ཁ) ཐལ་ངག་(དཔེར་ན། བློ་བཟང་ལ་རྒྱུགས་འགྲན་བྱ་དགའ་ཐོབ་པ་ནི་ཁོ་པ་གཟུགས་པོ་རིང་བའི་རྐྱེན་གྱིས་རེད་ ཟེར་བ་ལྟ་བུ)ཐོག་ནས་བསམ་གཞིགས་བྱེད་པ་སྟེ། གནད་དོན་(བསམ་གཞིགས་)གང་ཞིག་ཚིག་ཐོག་

གི་རྣམ་པར་བསྒྱུར་ཏེ། ཐལ་ངག་དུ་མའི་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་འཚོལ་སྒྲུབ་བྱེད་པ།

ག) ཕྱོགས་བསྡོམས་ཀྱི་སྒོ་ནས་བསམ་གཞིགས་བྱེད་པ་སྟེ། ཐོག་མར་གནད་དོན་ཞིག་གི་རྒྱུ་རྐྱེན་རེ་རེ་

བྱས་ནས་དབྱེ་ཞིབ་བྱས་རྗེས། མཇུག་འབྲས་རྣམས་ཕྱོགས་བསྡོམས་བྱས་ཏེ་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་

བྱེད་པ།

དུས་རིམ་འདིའི་སྐབས་ཀྱི་ན་གཞོན་ཚོས་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་རྗེས་དཔག་གི་བསམ་བློའ་ི

འགོ་ཚུགས་པས། འཇིག་རྟེན་གྱི་སྤྱིར་བཏང་གི་འགྲོ་སྟངས་ཙམ་རྟོགས་ཐུབ། འདི་ལྟར་གལ་འཛུགས་ དང༌། རྗེས་དཔག། སྤྱིར་བཏང་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་བཅས་ཀྱི་ཁྲོད། ན་གཞོན་རྣམས་ཀྱིས་དུས་རྒྱུན་

དུ་ཁོང་ཚོའི་ཁོར་ཡུག་གི་བྱ་དངོས་ཁག་ཅིག་རང་ཉིད་ཀྱི་བསམ་ཚུལ་དང་མ་མཐུན་པས་མི་དགའ་ བར་བྱེད་པ་སྟེ། དཔེར་ན། ན་གཞོན་ཁ་ཤས་ཀྱིས་ཕ་མ་ལ་ངོ་ལོག་དང་། རྒན་རབས་ལ་སྐྱོན་བརྗོད། སྤྱི་

ཚོགས་ལ་འཁང་ར་བྱེད་པ་སོགས་ནི་ཁོང་ཚོའི་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་མཐའ་གཅིག་ཏུ་འབྲེལ་བ་

ཞིག་ཡིན།

མིའི་རིགས་ཡོད་ཚད་ཕའེ་ཇེཊ་ཡིས་བཏོན་པའི་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་དུས་རིམ་བཞི་ངེས་པར་དུ་རིམ་

པར་བརྒྱུད་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན་ནམ། དུས་རིམ་སོ་སོའ་ི ལོ་གྲངས་ཀྱི་རིམ་པ་ཁག་བརྟན་ཞིང་འགྱུར་ བ་མེད་པ་ཞིག་ཡིན་ནམ་ཞེ་ན། ད་བར་འབྲེལ་ཡོད་ཞིབ་འཇུག་པ་མང་པོ་ཞིག་གིས་ཞིབ་འཇུག་བྱས་

པའི་གྲུབ་འབྲས་ལྟར་ན། མི་ཚང་མ་གོང་གསལ་དུས་རིམ་བཞི་པོ་བརྒྱུད་ཀྱི་ཡོད་པར་མོས་མཐུན་བྱུང་

མེད།(Bryant, 1984; Epstein, 1980; Gelman & Baillargeon, 1983; Sprinthall & Sprinthall, 1987) (101)

ཤོག་ངོས་102

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

དེ་དང་ཆབས་ཅིག། ཧྥུ་ལ་ཝེལ་(Flavell, 1985, 1992)གྱིས་རང་ཉིད་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་གཞིར་བཟུང་ཐོག་

ཕའེ་ཇེཊ་ཡི་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་དུས་རིམ་ནང༌། བྱིས་པའི་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་ནུས་པ་ཁག་ལ་གདེང་ཚོད་ཆེས་དམའ་ ཞིང༌། དར་མའི་བསམ་གཞིགས་ལ་གདེང་འཇོག་ཆེ་དྲགས་པའི་སྐྱོན་བརྗོད་བྱས་ཡོད། ཁོང་གིས་ད་

དུང༌། བསམ་གཞིགས་ལ་སྟ་གོན་བྱེད་པའི་དུས་རིམ་ཁྲོད་ཀྱི་རང་ཉིད་ལྟེ་བར་འཛིན་པའི་བསམ་བློའ་ི

ཁྱད་ཆོས་ལ་འགྲེལ་བརྗོད་ཐལ་དྲགས་པ་དང༌། དུས་རིམ་བཞི་པོའ་ི གོ་རིམ་སྒྲིག་སྟངས་སྤྱིར་བཏང་ནོར་ སྐྱོན་གང་ཡང་མི་མཐོང་ཡང༌། མི་སོ་སོར་རིག་གཞུང་གི་ཤན་ཤུགས་མི་འདྲ་བའི་ཤུགས་རྐྱེན་ལ་བརྟེན།

རྟོག་ཤེས་དུས་རིམ་སོ་སོའ་ི ཁྲོད་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་མགྱོགས་ཚད་ལ་ཧེ་བག་གང་འཚམས་ཡོད་སྲིད་པར་

འདོད།(Hughes & Hoppe, 1991; Leadbeater, 1991)

ས་བཅད་གསུམ་པ། ཕའེ་ཇེཊ་ཡི་རྟོག་ཤེས་གཞུང་

ལུགས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་སྟངས།

ཨ་རིའི་སེམས་རིག་སྨྲ་བ་ཧྥུ་ལ་ཝེལ་(Flavell, 1963)གྱིས་ཕའེ་ཇེཊ་ཡི་རྟོག་ཤེས་གཞུང་ལུགས་

ལ་གཤམ་གསལ་དོན་ཚན་གསུམ་གྱི་ཐོག་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ཆོག་པར་བཞེད།

དང་པོ། སློབ་གསོ་དང་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཚོད་ལྟ་བྱེད་མཁན་ཚོས་ཕའེ་ཇེཊ་ཡི་ཞིབ་འཇུག་གི་

གྲུབ་འབྲས་ལྟར་རིག་སྟོབས་ཚོད་དཔག་བྱེད་ཐབས་གསར་པ་བཟོ་ཐུབ་པ།

དེང་སང་མིའི་རིག་སྟོབས་ཐོག་ཚོད་བགམ་བྱེད་ཐབས་བཟོ་འགོད་དང་བེད་སྤྱོད་སྐབས། ཚང་

མས་བྱིས་པ་ནས་དར་མའི་དུས་ཀྱི་རིག་ཤེས་འཕེལ་རིམ་དེ་ནི་གྲངས་འབྲེལ་གྱི་འཕོ་འགྱུར་ཞིག་ཡིན་

པར་བཞེད། དཔེར་ན། རིག་སྟོབས་ཚོད་བགམ་མང་ཆེ་བའི་ཨང་ཀི་གསོག་ཐབས་དང་རིག་སྟོབས་ཀྱི་

ན་ཚོད་སོགས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་སྐབས། གྲངས་འབྲེལ་སྐོར་མཚོན་པ་ལས་ངོ་བོའ་ི ཐོག་ནས་ཚོད་དཔག་

བྱེད་ཀྱི་མེད། ཕའེ་ཇེཊ་ཡི་ཞིབ་འཇུག་ལྟར། ལོ་ལྔ་ཅན་གྱི་བྱིས་པ་དང་ལོ་དགུ་ཅན་གྱི་བྱིས་པ་གཉིས་ཀྱི་

རིག་སྟོབས་སོ་སོས་བསམ་གཞིགས་བྱེད་ཐབས་དང་ནུས་པ་མི་འདྲ་བ་གཉིས་མཚོན་ཐུབ་པས། བྱིས་པ་

དང་དར་མའི་རིག་སྟོབས་ཀྱི་ཁྱད་པར་དེ་ནི་ངོ་བོའ་ི ཐོག་གི་ཁྱད་པར་ཞིག་ཡིན། གང་ཡིན་ཞེ་ན། བྱིས་ (102)

ལེའུ་གཉིས་པ། རྟོག་ཤེས་དང་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་103

པ་ནི་དར་མ་ཆུང་ངུ་ཞིག་མིན་པས་སོ། །ཚོད་བགམ་བྱེད་ཐབས་བཟོ་བགོད་དང་བེད་སྤྱོད་བྱེད་པ་དེ་ནི།

གང་ཟག་སོ་སོ་རང་ཉིད་གཏོགས་པའི་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རིམ་ཁྲོད་ཀྱི་སྨིན་ཚོད་ལ་གདེང་དཔག་བྱ་རྒྱུར་ དམིགས་པ་ཞིག་ཡིན།

གཉིས་པ། སློབ་ཚན་བཀོད་སྒྲིག་མཁས་ཅན་ཚོས་ཕའེ་ཇེཊ་ཡིས་གསར་རྟོགས་བྱུང་བའི་གཞུང་ལུགས་

ལྟར་ཚད་རིམ་མི་འདྲ་བའི་སློབ་གྲྭ་སོ་སོའ་ི སློབ་ཚན་བཀོད་སྒྲིག་བྱེད་ཆོག།

མི འི ་ རྟོ ག ་ཤེ ས ་འཕེ ལ ་རྒྱས་ལ་དུས་རི མ ་མི ་ འདྲ་བ་ཁག་བཞི ་ ཡོ ད ་ཙ་ན། སློ བ ་གྲྭའི ་ ཚོ ག ས་

ཐེངས་བཀོད་སྒྲིག་བྱེད་སྐབས་ཀྱང་བརྒྱུད་རིམ་དེ་དག་ལ་སྟབས་བསྟུན་བྱ་དགོས། འདི་ལྟར་བྱུང་ཚེ།

སློབ་ཚན་གྱི་ནང་དོན་སྒྲིག་རིམ་རྣམས་སློབ་མའི་བློར་འདྲིས་འགྱུར་དང། མཚུངས་སྡེབ། བསྐྱར་སྒྲིག་ བཅས་བྱ་སླ་བར་འགྱུར་བ་མ་ཟད། ཁོང་ཚོའི་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་མ་ལག་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པར་འགྱུར་ངེས་

ཡིན། སློབ་མས་འདྲིས་འགྱུར་བྱེད་མི་ཐུབ་པའི་བསླབ་གཞིར་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པ་དེ་ནི་ནོར་འཁྲུལ་གྱི་

བྱེད་ཐབས་(Misacquisition)ཤིག་ཡིན། ཉེ་བའི་ལོ་དུ་མའི་རིང༌། ཕའེ་ཇེཊ་ཡི་རྟོག་ཤེས་གཞུང་ལུགས་

ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་འོག། བྱིས་པ་མལ་འབྱར་སྐབས་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་གི་ཁོར་ཡུག་སྐོར་ལ་མཐོང་ཆེན་བྱེད་

ཅིང༌། བྱིས་པའི་དབང་པོ་སོ་སོའ་ི འགུལ་བསྐྱོད་དུས་རིམ་ཁག་གི་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་དམིགས་སྒོར། བྱིས་པ་

རྣམས་ལ་འཐེན་པ་དང༌། འདེད་པ། སྒུལ་བ། ལྡགས་པ། འཇིབ་པ། སོ་འདེབས་པ་སོགས་དགོས་མཁོའ་ི

ཆེད། རྩེད་ཆས་ཚོང་པ་རྣམས་ཀྱིས་རྩེད་ཆས་རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས་མཁོ་འདོན་བྱས་ཡོད། སློབ་ལོ་མ་སོན་

པའི་བྱིས་པའི་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་འཚམས་པའི་ཕྱིར་དུ་སློབ་དེབ་རྩོམ་སྒྲིག་པ་ཚོས་བྱིས་པའི་

བདག་ལྟེ་བར་འཛིན་པ་དང༌། ཐད་རྟོགས་ཀྱི་རང་བཞིན། དོ་སྣང་སྣ་གཅིག་པ། བསམ་གཞིགས་ཕྱིར་

ལྡོག་མི་ཐུབ་པ་སོགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལ་ཐུགས་སྣང་བྱུང་ཡོད། གལ་ཏེ་མི་དར་མའི་བྱ་དངོས་འཕྲད་

སྐབས་བགྲོ་གླེང་བྱ་བའི་ཐབས་ལམ་ཁོ་ནས་སློབ་ཁྲིད་བྱས་ཚེ། དུས་རིམ་འདིའི་བྱིས་པས་རྒྱུས་ལོན་ དང་བེད་སྤྱོད་བྱ་ཐུབ་པ་ཞིག་ཡོང་མི་ཐུབ།

གསུམ་པ། དགེ་རྒན་གྱི་ཕའེ་ཇེཊ་ཡི་གཞུང་ལུགས་ལ་བརྟེན་ནས་སློབ་མའི་རིག་ཤེས་ཀྱི་ཁྱད་པར་ལ་

སྟབས་བསྟུན་བྱེད་ཆོག།

མི་དཀྱུས་མ་ཞིག་གི་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རིམ་ལ་དུས་རིམ་བཞི་ཡོད་ཀྱང༌། གང་ཟག་སོ་སོའ་ི ལྷན་

སྐྱེས་ཀྱི་ནུས་པ་དང་ཁོར་ཡུག་བཅས་ཀྱི་ཁྱད་པར་དབང་གིས། རྟོག་ཤེས་ཀྱི་མ་ལག་ཀྱང་ཕན་ཚུན་ (103)

ཤོག་ངོས་104

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

གཅིག་མཚུངས་སུ་མེད་པ་ཡིན། སློབ་ཁྲིད་ནུས་ལྡན་ཞིག་ཡོང་ཆེད། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མ་རྣམས་ཀྱི་

རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་ལ་གདེང་འཇོག་བྱས་ཏེ། བསླབ་གཞི་འོས་འཚམས་རེ་བདམས་སྒྲིག་བྱ་དགོས། འོ་

ན༑ དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མའི་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་དེ་ཇེ་མགྱོགས་སུ་བཏང་སྟེ། སློབ་མ་རྣམས་དུས་

རིམ་གཅིག་ནས་མགྱོགས་མྱུར་ངང་དུས་རིམ་གཞན་དུ་སླེབས་ཐབས་བྱ་ཐུབ་བམ་ཞེ་ན། གནད་དོན་ དེའི་སྐོར་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པའི་འབྲས་བུར་དགག་སྒྲུབ་ཕྱོགས་གཉིས་ཀའི་ལན་ཡོད་པས།(Case, 1975; Nagy & Griffiths, 1982; Slavin, 1988; Sprinthall & Sprinthall, 1987)

ད་བར་དྲི་བ་འདིར་ལན་

ཞིབ་ཕྲ་ཞིག་རྒྱག་ཐུབ་པ་བྱུང་མེད། འོན་ཀྱང༌། ཕའེ་ཇེཊ་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་མཁན་ཨེལ་ཁིན་ཌ་(Elkind, 1970)ཡི་ལྟ་ཚུལ་ལྟར་ན།

བསམ་གཞིགས་དངོས་ཀྱི་དུས་རིམ་ཁྲོད་དུ་ཡོད་པའི་བྱིས་པ་ཞིག་ལ་བསམ་

གཞིགས་ཀྱི་རྣམ་པའི་སྦྱོང་བརྡར་མང་ཙམ་སྤྲད་པ་ཡིན་ན། སེམས་རིག་བསྲེགས་གས་(Intellectual burns)ཀྱི་གནས་ཚུལ་འབྱུང་སྲིད་པར་སྙམ།

བྱིས་པ་དེ་སླད་ཕྱིན་རྣམ་པ་ལྡན་པའི་བསམ་གཞིགས་ལ་

འཇུག་པར་ཞེད་སྣང་བྱེད་མཁན་ཞིག་ཀྱང་ཆགས་སྲིད་དོ། །

(104)

ལེའུ་གཉིས་པ། རྟོག་ཤེས་དང་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་105

ལེ་ཚན་གཉིས་པ།

བྷུ་རན་ནར་གྱི་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རིམ་གཞུང་ལུགས།

ཨ་རིའི་སེམས་ཁམས་ཞིབ་འཇུག་པ་བྷུ་རན་ནར་(Jerome

Bruner, 1966)གྱིས་དགོངས་ཚུལ་

ལྟར་ན། ཕའེ་ཇེཊ་ཡི་གཞུང་ལུགས་ལ་གཤམ་གསལ་ཞན་ཆ་ཁག་ཡོད་དེ། མིའི་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་

ལ་ན་ཚོད་སྨིན་མ་སྨིན་ལ་བལྟོས་དྲགས་པ། གང་ཟག་གི་བསམ་བློ་དང་སྐད་ཆ་གཉིས་ནི་ཕན་ཚུན་

འབྲེལ་བའི་མ་ལག་མི་འདྲ་བ་གཉིས་སུ་འདོད་པའི་ལྟ་བ། མིའི་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ་ལ་

སེམས་ཀྱི་གཟུགས་བརྙན་འཆར་དགོས་པའི་ཚུལ་ལ་སྣང་ཆུང་ཐེབས་པ། རང་བཞིན་གྱིས་རྩོལ་བ་མེད་ པར་བསམ་བློའ་ི དུས་རིམ་གསར་པ་ཞིག་སླེབས་པར་ངང་སྒུག་བྱ་བའི་རྣམ་པ། རྟོག་ཤེས་ཀྱི་དུས་རིམ་ སོ་སོའ་ི འཕེལ་འགྲོས་དེ་སློབ་སྦྱོང་གི་བསྐུལ་འདེད་འོག་ཇེ་མགྱོགས་སུ་མི་འགྲོ་བའི་ནོར་འཁྲུལ་གྱི་ལྟ་ བ་བཅས་ཡིན།

གོང་གསལ་འདི་དག་ལ་དམིགས་ཏེ། བྷུ་རན་ནར་གྱིས་བརྗོད་གསལ། མིའི་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་

རྒྱས་གཏོང་བ་ལ་སློབ་སྦྱོང་དང་ན་སོ་སྨིན་ཚད་གཉིས་གཅིག་མཚུངས་སུ་གལ་ཆེ་ཞིང༌། མིའི་བསམ་

བློ་ནི་ནང་གི་སྐད་ཆ་(Internalized Language)དེ་ཡིན། སེམས་ཀྱི་གཟུགས་བརྙན་ནི་བྱིས་པས་ཕྱི་རོལ་

འཇིག་རྟེན་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་པའི་དགོས་མཁོ་ལས་བྱུང་བ་དང༌། སློབ་སྦྱོང་གིས་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་ ཀྱི་དུས་རིམ་སྔ་ས་ནས་འགོ་འཛུགས་པར་བྱ་ཐུབ་པ་བཅས།

(105)

ཤོག་ངོས་106

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ས་བཅད་དང་པོ། རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་ཉིད།

བྷུ་རན་ནར་གྱིས་རང་ཉིད་ཀྱི་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རིམ་སྐོར་གྱི་དགོངས་ཚུལ་གཤམ་གསལ་དོན་

ཚན་བཞིར་ཕྱོགས་བསྡོམས་བྱས་ཡོད།

༡། རིག་སྟོབས་འཕེལ་རྒྱས་དེ་ཕྱི་དངོས་པོའ་ི བསྐུལ་མ་ལ་བརྟེན་ནས་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཤིང༌། རིམ་

གྱིས་སྔར་གྱི་བསྐུལ་མ་ལ་བརྟེན་རྒྱུ་ཇེ་ཉུང་དུ་གྱུར་ཏེ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཀྱི་ཡོད།

གང་ཟག་ཞིག་ཡིན་ཕྱིན་རྐྱེན་སྐུལ་(Stimulus)གྱིས་སྟངས་འཛིན་འོག་གནས་པའི་(དཔེར་ན།

ལྟོགས་ན་ཟ་བ་དང༌། ཆབ་སྟན་བརླན་ན་ངུ་བ་ལྟ་བུ།)མལ་འབྱར་གྱི་དུས་རིམ་ནས་རིམ་གྱིས་དར་མའི་སྐབས་སུ་

རྐྱེན་སྐུལ་གཅིག་རིང་དུ་བཏང་སྟེ་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་བའི་(དཔེར་ན། ལྟོགས་ཀྱང་ལས་དོན་ཡོངས་སུ་འགྲུབ་པར་བྱས་ རྗེས་ཟས་ཟ་བ་ལྟ་བུ།)བར་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བ་ཡིན། མིའི་རིགས་ཀྱིས་སྐད་ཆ་བེད་སྤྱོད་གཏོང་སྟངས་ཤེས་

པ་ནས་བཟུང༌། ཕྱི་རོལ་ཁོར་ཡུག་གི་རྐྱེན་སྐུལ་དང་རང་ཉིད་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་འཛིན་བྱེད་ ཨ་ལོང་ལྟ་བུ་ཞིག་ཆགས་ཡོད། སྐད་ཆའི་ཨ་ལོང་དེ་ལ་བརྟེན་ནས། བྱིས་པས་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་འགྱུར་

ལྡོག་འགྲོ་བཞིན་པའི་ཕྱི་རོལ་ཁོར་ཡུག་གི་རྐྱེན་སྐུལ་འོག་ཏུ་རང་ཉིད་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་ཕྱིར་འགྱངས་དང༌། ཞུ་ དག རྒྱུན་འཁྱོངས་བཅས་བྱེད་ཐུབ། དཔེར་ན། བྱིས་པ་ཞིག་གིས་སློབ་གྲྭའི་རྒྱལ་གླུ་གཏོང་སྐབས་གད་

མོ་ཤོར་བའི་གནས་ཚུལ་ཞིག་མཐོང་ཚེ། གད་མོ་དང་ཧབ་ཆ་རང་བཞིན་གྱིས་ཤོར་ནའང༌། སྐབས་དེའི་ གནས་ཚུལ་འོག ཁོང་གིས་རང་གིས་རང་ལ་དེ་ལྟར་བྱ་མི་རུང་བའི་དྲན་བསྐུལ་བྱས་ཏེ། གཟབ་ནན་

ངང་སྡོད་པ་ཡིན། འདི་ལྟར་སྐད་ཆའི་འབྲེལ་འཛུགས་བྱེད་པའི་ནུས་པ་དེ་སྒྲ་ལྡན་དང་སྒྲ་མེད་གང་ རུང་ལ་བརྟེན་ནས་ཡོང་གི་ཡོད།

༢། རིག་སྟོབས་འཕེལ་རྒྱས་དེ་གང་ཟག་གི་བརྡ་འཕྲིན་གསོག་ཉར་དང་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་སྟངས་ཀྱི་

འཕེལ་རྒྱས་ལ་རག་ལས་ཡོད།

བྱིས་པས་ཁོར་ཡུག་དང་དངོས་བྱུང་བྱ་བ་མཚོན་ཐབས་བྱེད་པའི་ལྐོག་གྱུར་གྱི་མཚན་མ་ཁག་

ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱ་ཐུབ་བྱུང་ན་མ་གཏོགས། ཁོང་ཚོས་བྱ་བ་གསར་པ་ཞིག་ལ་སྔོན་དཔག་དང༌། རིགས་ དཔག གལ་འཛུགས་སོགས་བྱ་མི་ཐུབ། གལ་ཏེ་བྱིས་པའི་སེམས་སུ་འཇིག་རྟེན་མཚོན་པར་བྱེད་པའི་ (106)

ལེའུ་གཉིས་པ། རྟོག་ཤེས་དང་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ།

སེམས་གཟུགས་(སེམས་ཀྱི་གཟུགས་བརྙན་ནམ་ཚབ་གཟུགས་

ཤོག་ངོས་107

Representation)ཤིག་ཡོད་པ་ཡིན་ན།

སྐབས་

འཕྲལ་གྱི་དབང་པོ་རགས་པའི་ཉམས་མྱོང་ལས་བརྒལ་ཐུབ། ཡང་གལ་ཏེ་ཁོང་ཚོས་རང་རང་གི་སེམས་ གཟུགས་ལ་བརྟེན་ནས་རང་ཉིད་གནས་སྡོད་བྱེད་སའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་བཀོད་པ་འགྲེལ་བརྗོད་བྱ་ཐུབ་

ཚེ། བསམ་གཞིགས་སྐབས་དངོས་ཡོད་ཅ་དངོས་ཀྱི་རོགས་འདེགས་ལ་བསྟེན་མི་དགོས་པ་ཡིན། དཔེར་ ན། དགེ་རྒན་གྱིས་བྱིས་པར་ཅོག་ཙེའི་ཐོག་ཅ་དངོས་དུ་ཡོད་དྲིས་ཚེ། བྱིས་པས་ཅ་དངོས་གཅིག་སྡེ་ ཚན་གཅིག་ལ་བརྩིས་ཏེ། དངོས་པོ་སོ་སོའ་ི དབྱིབས་དང་ཆེ་ཆུང་ལ་མི་བལྟ་བར་གྲངས་ཀ་བརྩིས་ཏེ་

ལན་འདེབས་པ་ལྟ་བུའོ། །གནས་ཚུལ་འདི་ལས་ང་ཚོས་མཐོང་ཐུབ་པ་ཞིག་ནི། གང་ཟག་གིས་བསམ་

གཞིགས་བྱེད་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་དེ་ནི། ལྐོག་གྱུར་གྱི་རྟགས་མཚན་ལ་བརྟེན་ནས་དངོས་ཡོད་འཇིག་རྟེན་

གྱི་བྱ་དངོས་མཚོན་ཐབས་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན། དོན་དངོས་ཐོག་བརྒྱུད་རིམ་དེ་ནི་གང་ཟག་ གི་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གལ་ཆེ་ཤོས་དེ་ཡང་ཡིན།

༣། རི ག ་སྟོ བ ས་འཕེ ལ ་རྒྱས་དེ ་ དགེ ་ སློ བ ་ཕྱོག ས་གཉི ས ་ཀའི ་ ཕན་ཚུན་ནུས་པ་གཏོ ང་རེ ས ་བྱེ ད ་

སྟངས་ལ་རག་ལས་ཡོད།

སློབ་གྲྭའི་ནང་དགེ་སློབ་གཉིས་ཀས་གོ་རིམ་དང་སྒྲིག་འཛུགས་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་ཕན་ཚུན་

ཤུགས་རྐྱེན་གཏོང་རེས་བྱེད་པ་དེས། གང་ཟག་གི་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་ལ་བྱེད་ནུས་ལེགས་པོ་ཐེབས་

བཞིན་ཡོད་པ་དེ་མཚོན། མིའི་རིག་སྟོབས་འཕེལ་རྒྱས་དེ་ཆ་ཚང་ཞིང་སྤུས་ཚད་ལྡན་པ་ཞིག་ཏུ་གཏོང་

དགོས་ན། གང་ཟག་རང་ཉིད་ལ་ཆེད་དུ་དམིགས་ནས་སློབ་གསོ་མ་བྱས་པར། རིག་གཞུང་གི་ཁོར་ཡུག་ ཁྲོད་དུ་འཚོ་སྡོད་བྱེད་བཅུག་པ་གཅིག་པུས་ཡོང་ཐབས་མེད། དེར་བརྟེན། སློབ་གྲྭའི་(ཆེད་འཛུགས་སློབ་

གསོའ་ི )སྒྲིག་འཛུགས་ནི་མིའི་རིགས་ཀྱི་རིག་ནུས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་མེད་དུ་མི་རུང་བའི་ཐབས་

ལམ་ཞིག་ཡིན།

༤། རིག་སྟོབས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁོངས་སུ་སྐད་ཆ་དང་རྟགས་མཚན་ཐོག་ནས་འདས་པའི་བྱ་སྤྱོད་

དང་མ་འོངས་པའི་འཆར་གཞི་མཚོན་པར་བྱེད་པའང་འདུས་ཡོད།

བྱིས་པ་ཞིག་གིས་སྐད་ཆ་དང་རྟགས་མཚན་སྤྱད་ནས་འདས་པའི་བྱ་སྤྱོད་དང་མ་འོངས་པའི་

འཆར་གཞི་མཚོན་པར་བྱེད་ནུས་སྐབས། བྱིས་པ་དེར་རང་གི་འདུ་ཤེས་(Self-Consciousness)ཀྱི་ནུས་

པ་ལྡན་པ་མཚོན། རང་གི་འདུ་ཤེས་ལ་རང་གི་ངོས་འཛིན་ནམ་རང་རྟོགས་(Self-Cognition)ཡང་ཟེར་ (107)

ཤོག་ངོས་108

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཞིང་། དེ་ནི་ཕྱོགས་རིམ་མང་ཞིང་། རྙོག་འཛིང་ལྡན་པའི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་ཞིག་ཡིན། དེ་ནི་

རང་ཉིད་ངོས་འཛིན་(Self-Cognition)དང་། རང་ཉིད་ཉམས་མྱོང་།(Self-Experience) རང་ཉིད་ཚོད་

འཛིན་(Self-Control)བཅས་སེམས་ཁམས་ཀྱི་གྲུབ་ཆ་མི་འདྲ་བ་གསུམ་གྱིས་གྲུབ། གྲུབ་ཆ་འདི་གསུམ་

ཕན་ཚུན་བརྟེན་ཞིང་ཚོད་འཛིན་བྱེད་རེས་ངང་། གང་ཟག་སྒེར་གྱི་རང་ཉིད་འདུ་ཤེས་སུ་གཅིག་གྱུར་ ཏུ་གནས་པར་བཤད། དེས་ན། རང་རྟོགས་ཀྱི་ནུས་པ་མེད་པའི་བྱིས་པ་ཞིག་ཡིན་ཕྱིན། ཁོར་ཡུག་དང་ རང་ཉིད་ཁྱད་པར་འབྱེད་མི་ཐུབ་ལ། རིག་སྟོབས་ཀྱང་ཡར་རྒྱས་འགྲོ་མི་ཐུབ།

༥། སྐད་ཆ་ནི་རྟོག་ཤེས་ཡར་རྒྱས་གཏོང་བྱེད་ཀྱི་ལྡེ་མིག་ཡིན།

སྐད་ཆ་ནི་ཕྱི་རོལ་གྱི་རྐྱེན་སྐུལ་དང་རང་སྟེང་གི་བྱ་སྤྱོད་བརྡ་ལན་སྤེལ་བའི་འབྲེལ་མཚམས་དེ་

ཡིན་པ་མ་ཟད། དེ་ནི་མིའི་རིགས་ཀྱི་ཕན་ཚུན་བརྡ་འཕྲིན་དང་བསམ་བློ་བརྗེ་རེས་བྱེད་པའི་ལག་ཆ་ གཙོ་བོའང་ཡིན།

བྷུན་རན་ནར་གྱིས། ‘‘རིག་ཚན་གང་ཞིག་འོས་འཚམས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ཤེས་བྱའི་རྣམ་པའི་ཐོག་ནས།

འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དུས་རིམ་ནང་ཡོད་པའི་བྱིས་པ་གང་ཞིག་ཡིན་ཡང་བརྒྱུད་སྤྲོད་བྱ་ཐུབ།’’ ཅེས་གསུངས་

ཤིང། ཁོང་གིས་འདོན་སྤེལ་བྱས་པའི་གསར་རྟོགས་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་ཁྲོད། སྐད་ཆ་(ཕྱི་ནང་གི་ སྐད་ཆ་)ནི་རྟོག་ཤེས་ཡར་རྒྱས་ཁྲོད་ཆེས་གལ་ཆེན་གྱི་ཆ་རྐྱེན་ཞིག་ཡིན་པར་བཞེད།

༦། རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་དེ་མིའི་བྱ་སྤྱོད་ཕྱོགས་མང་པོའ་ི སྒོ་ནས་མཚོན་པ་ཡིན།

རྟོག་ཤེས་ཀྱི་ནུས་པ་འཕེལ་རྒྱས་ཕྱིན་པའི་མཇུག་འབྲས་སུ། མིའི་རིགས་ཀྱིས་གནད་དོན་མང་

དག་ཅིག་ཐག་གཅོད་བྱ་ཐུབ་པ་མ་ཟད། རྙོག་འཛིང་ལྡན་པའི་ལས་འགུལ་སྤེལ་བ་དང༌། དུས་གཅིག་ཏུ་ ཁོར་ཡུག་གི་གནས་སྟངས་མང་དག་ཅིག་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་ཐུབ་པ་ཡིན།

(108)

ལེའུ་གཉིས་པ། རྟོག་ཤེས་དང་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་109

ས་བཅད་གཉིས་པ། རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དུས་རིམ།

བྷུ་རན་ནར་དང་ཕའེ་ཇེཊ་ཡི་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་སྐོར་གྱི་ལྟ་ཚུལ་གཉིས་དབྱེ་བ་འབྱེད་སྟངས་

འདྲ་བ་ཡིན། བྷུ་རན་ནར་གྱིས་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་དེ་ཚབ་མཚོན་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་དུས་རིམ་

གསུམ་དུ་དབྱེ་ཡོད། དེའི་ནང་ཁོང་གིས། ཕྱི་རོལ་ཁོར་ཡུག་དེ་མིའི་སེམས་ནང་ཕབ་པའི་གཟུགས་

བརྙན་ནམ་རྟགས་མཚན་ལ་ཚབ༌མཚོན་(Representation)ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་སྤྱད་ཡོད། དེར་བརྟེན། འདིར་ཚབ་མཚོན་ཞེས་པ་དེར་ཚབ་གཟུགས་ཞེས་འབོད་རྒྱུ།

དང་པོ། སྤྱོད་ལམ་གྱི་ཚབ་མཚོན་དུས་སྐབས། (Enactive Representation Stage)

སྐབས་འདི་ཕའེ་ཇེཊ་ཡི་དབང་པོའ་ི བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་བའི་དུས་རིམ་དང་འདྲ་ཞིང༌། བྱིས་པས་རང་

ཉིད་ཀྱིས་བྱ་དངོས་ལ་ཐད་ཀར་གྱི་བྱེད་ནུས་སྤེལ་ཏེ་ཕྱི་རོལ་ཁོར་ཡུག་ལ་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་པ་ཡིན།

ཁོང་ཚོས་འཇུ་བ། འཐེན་པ། གནས་སྤོ་བ། སོ་འདེབས་པ་སོགས་ཀྱི་ཚོར་ཤེས་དང་བྱ་སྤྱོད་ལ་བརྟེན་

ནས་ཕྱི་རོལ་ཁོར་ཡུག་ལ་རྒྱུས་ལོན་བྱེད། དཔེར་ན། སྤོ་ལོ་ནི་ཐུག་ཙམ་གྱིས་སྒྲིལ་འགྲོ་བའི་རྩེད་ཆས་

ཤིག་ཡིན་པ་དང༌། རྐུབ་སྟེགས་ནི་ཁོང་ཚོ་སྟེང་དུ་བསྡད་ཆོག་པའི་ཅ་ལག་ཅིག་ཡིན་ཞིང༌། ཐུར་མ་ནི་ ཁ་ནང་དུ་ཟས་སྐྱེལ་བྱེད་ཀྱི་ཅ་ལག་ཅིག་ཡིན་པ་ལྟ་བུ།

གཉིས་པ། གཟུགས་བརྙན་གྱི་ཚབ་མཚོན་དུས་སྐབས། (Iconic Representation Stage)

སྐབས་འདི་ཕའེ་ཇེཊ་ཡི་བསམ་གཞིགས་ལ་སྟ་གོན་བྱེད་པའི་དུས་རིམ་དང་འདྲ་ཞིང༌། བྱིས་

པས་བྱ་དངོས་ཀྱི་ཚོར་ཤེས་ལས་བྱུང་བའི་སེམས་བརྙན་(Imagery)གྱིས་བྱ་དངོས་དེའི་རྟོག་ཤེས་མཚོན་

པར་བྱེད། སྐབས་དེར་ཁོང་ཚོ་སྒྲ་དང༌། འོད། ཁ་དོག། དྲི་དང་འགུལ་བསྐྱོད་སོགས་ཀྱི་དངོས་པོའ་ི ཁྱད་

ཆོས་ཀྱི་གཞན་དབང་དུ་གྱུར་ཡོད། ཁོང་ཚོས་དངོས་པོའ་ི ཕྱི་ངོས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་རེ་ཟུང་ཙམ་ལ་དོ་སྣང་ བྱེད་པ་སྟེ། དཔེར་ན། ཁོང་ཚོས་ཟླ་བ་ནི་གསལ་ཞིང་སྒོར་སྒོར་ཞིག་ཡིན་པར་སྙམ་པ་དང༌། རང་ཉིད་

འགུལ་བསྐྱོད་བྱེད་པ་བརྒྱུད་ཁོར་ཡུག་གི་དངོས་པོར་འགྱུར་བ་འགྲོ་བཞིན་པའི་ཚོར་སྣང་ཡང་བྱུང་ ཡོད། སྐབས་འདིར་བྱིས་པས་རིམ་གྱིས་མིག་ཤེས་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་དྲན་གསོ་བྱེད་ཐུབ་ཀྱང༌། དྲན་ཤེས་དེ་

རིགས་སྐབས་རེར་གསལ་ཞིང་སྐབས་རེར་མི་གསལ་བའི་རབ་རིབ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡིན། (109)

ཤོག་ངོས་110

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

གསུམ་པ། རྟགས་མཚན་གྱི་ཚབ་མཚོན་དུས་སྐབས། (Symbolic Representation Stage)

སྐབས་འདི་ཕའེ་ཇེཊ་ཡི་བསམ་གཞིགས་དངོས་ལ་འཇུག་པའི་དུས་རིམ་དང་ཡོངས་སུ་མཚུངས་

ཤིང༌། བྱིས་པས་རྟགས་མཚན་གྱི་སྒོ་ནས་རང་ཉིད་ཀྱིས་རྟོགས་པའི་ཁོར་ཡུག་མཚོན་ཐུབ་པ་ཡིན། རྟགས་མཚན་ནི་ཚོར་ཤེས་ཀྱི་སེམས་གཟུགས་ལ་བརྟེན་མི་དགོས་པར་བརྟེན། བེད་སྤྱོད་སྐབས་རང་

དབང་ཆེ་བ་ཡིན། དཔེར་ན། ༥ ནི་རྟགས་མཚན་ཞིག་ཡིན་པས། དངོས་གཟུགས་རིགས་གང་རུང་ཞིག་

གི་གྲངས་ཚད་མཚོན་པའི་དགོས་པ་མེད་ཅིང༌། སྐབས་དེའི་བྱིས་པས་སྐད་ཆ་དང༌། གཏན་ཚིགས། རྩིས་ རིག་སོགས་བེད་སྤྱོད་བྱ་འགོ་ཚུགས་ཡོད། རྟགས་མཚན་བེད་སྤྱོད་པ་དེས་བྱིས་པས་རྙོག་འཛིང་ཆེ་བའི་

ཉམས་མྱོང་ཁག་ཉུང་བསྡུས་ཀྱིས་གསོག་ཉར་བྱ་རྒྱུ་སྟབས་བདེར་གྱུར་ཡོད། དཔེར་ན། ཁོང་ཚོས་གཏམ་

རྒྱུད་ཅིག་གི་མཚན་བྱང་ལ་བརྟེན་ནས་སེམས་ལ་ཉར་བ་དང༌། གཏམ་དཔེ་སོགས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ཚིག་མང་ པོས་བརྗོད་དགོས་པའི་བརྗོད་པ་ཁག་གི་ཚབ་བྱེད་པ། སྟབས་བདེའི་ཨང་རྟགས་སོགས་ཀྱི་ལམ་ནས་

དངོས་པོའ་ི དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་མཚོན་ཐབས་བྱེད་པ་ལྟ་བུའོ། །ཨང་རྟགས་སོགས་སྤྱད་དེ་སྔར་གྱི་ཉམས་

མྱོང་དང་ཤེས་ཡོན་མཚོན་ཐབས་བྱས་པས། ཁོང་ཚོའི་ཤེས་ཡོན་གསོག་ཉར་(Storage)དང་མཁོ་འདོན་ (Retrieval)བྱ་རྒྱུ་ཧ་ཅང་སྟབས་བདེར་གྱུར་ཡོད།

(110)

ལེའུ་གཉིས་པ། རྟོག་ཤེས་དང་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་111

ས་བཅད་གསུམ་པ། བྷུ་རན་ནར་གྱི་རྟོག་ཤེས་གཞུང་

ལུགས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་སྟངས།

བྷུ་རན་ནར་ནི་རྟོག་ཤེས་སེམས་ཁམས་སྨྲ་བ་ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད། ལྷག་བསམ་ཅན་གྱི་སློབ་གསོ་

རིག་པའི་མཁས་པ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། ཁོང་གི་སྙན་གྲགས་དེ་ཁོང་གིས་མིའི་རིགས་ཀྱི་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་ནུས་

པར་ཡིད་ཆེས་གནང་བ་ཙམ་གྱིས་མ་ཡིན་པར། སློབ་གསོ་བྱ་བཞག་ཐད་སྒྲུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཐབས་ཇུས་ བཏོན་པ་སོགས་ཀྱིས་ཡིན་ནོ། །ཁོང་གིས་སྐབས་དེར་མིའི་ཕྱི་ངོས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་ཙམ་ལ་མགོ་འཁོར་བཞིན་

པའི་ཞིབ་འཇུག་པ་དང་བྱ་སྤྱོད་བསྒྱུར་བཅོས་སྨྲ་བ་(Behaviorist)བཅས་ལ་དགག་སྒྲུབ་ཤུགས་ཆེན་ གནང་ཡོད།

བྷུ་རན་ནར་གྱིས་སྐད་ཆ་ལ་བརྟེན་ནས་མིའི་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ་དང༌། སློབ་ཁྲིད་ལ་

བརྟེན་ནས་འཕེལ་རྒྱས་ལ་རོགས་འདེགས་བྱེད་པའི་ཐབས་ཇུས་དེ་བཏོན་པར་བརྟེན། ཁོང་གིས་སློབ་

གསོའ་ི སྐོར་གྱི་དགོངས་འཆར་ལ་སློབ་གསོའ་ི སྡེ་ཁག་ཚང་མས་བརྩི་མཐོང་ཆེན་པོ་ཞུས་པ་རེད། ཁོང་ གིས་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་རིག་པ་ལས་དུས་ཕྱིས་ཀྱི་སློབ་གསོ་གཙོ་བོར་འཛིན་པའི་ལྟ་བ་དེ། ཁེ་གྷན་(Kagan & Klein, 1973)གྱིས་རིག་གཞུང་གི་ཁོར་ཡུག་མི་འདྲ་བའི་བྱིས་པའི་རིག་སྟོབས་འཕེལ་རྒྱས་ཞིབ་བསྡུར་

བྱས་པའི་གྲུབ་དོན་གྱིས་བདེན་དཔང་བྱས་ཡོད།

བྷུ་རན་ནར་གྱིས་རྟོག་ཤེས་ཡར་རྒྱས་གཏོང་རྒྱུ་དེ་གལ་ཆེ་ཤོས་སུ་བརྩི་བ་ལས། ཕྱིའི་བྱ་སྤྱོད་

སྐོར་སློབ་ཁྲིད་བྱ་རྒྱུ་གལ་ཆེར་མི་བརྩི། ཁོང་གིས། མིའི་རིགས་ནི་ཕྱི་རོལ་ཁོར་ཡུག་གི་རྐྱེན་སྐུལ་ལ་ བརྟེན་པའི་དུས་རིམ་ནས་རིམ་གྱིས་རྐྱེན་སྐུལ་མེད་པར་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་བའི་ཕྱོགས་སུ་བསྐྱོད་བཞིན་ཡོད་ པའི་ལྟ་བ་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་ཏེ། སི་ཀིན་ནར་(B.

F. Skinner)གྱིས་ཁོར་ཡུག་གི་རྐྱེན་སྐུལ་ཤུགས་ཆེ་

རུ་བཏང་སྟེ་སློབ་སྦྱོང་ལ་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་པའི་ཐབས་ཇུས་ལ་ངོ་རྒོལ་གནང་ཡོད། ཁོང་གིས་དགེ་རྒན་

རྣམས་ལ་གསར་རྟོགས་རང་བཞིན་གྱི་སློབ་སྦྱོང་(Discovery Learning)ཐབས་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱེད་ པའི་རེ་འདུན་བཏོན་ཏེ། སློབ་མ་རྣམས་རང་དབང་དང་གུ་ཡངས་པའི་སློབ་སྦྱོང་གི་ཁོར་ཡུག་ཁྲོད་དུ་

བྱ་དངོས་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་གསར་རྟོགས་ཡོང་བར་བྱ་བའི་ཐབས་ཇུས་སྤེལ་ཏེ། འཕྲུལ་ཆས་ལྟར་ལས་

རིམ་བསྒྲིགས་པའི་སློབ་སྦྱོང་(Programmed

Learning)གི་ཐབས་ཇུས་ལ་དགག་བཞག་གནང་ཡོད།

(111)

ཤོག་ངོས་112

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

གསར་རྟོགས་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་ཐབས་ལམ་དེས་སློབ་མ་ཚོ་སྣེ་འཁྲིད་དེ་ཇི་ལྟར་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་དགོས་པའི་ ཚུལ་སློབ་སྟོན་བྱ་རྒྱུ་གཙོ་བོར་འཛིན་པ་ལས། ཅི་ཞིག་སློབ་སྦྱོང་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཙམ་གྱིས་གལ་ཆེར་འཛིན་མི་ རིགས། འོན་ཀྱང་སི་ཀིན་ནར་གྱི་འདོད་ཚུལ་ལྟར་ན། སློབ་མ་ཚོས་གཏན་འཁེལ་ཟིན་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ དམིགས་ཡུལ་གཞིར་བཟུང་སྟེ། རིམ་པ་འཆར་ཅན་དུ་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་པའི་བསླབ་གཞི་ལ་འཛིན་རིམ་ གཞིར་བཟུང་གིས་སློབ་སྦྱོང་བྱ་དགོས། དེའི་དམིགས་ཡུལ་ནི་སློབ་མ་ཚོས་བསླབ་གཞི་གང་ཞིག་སློབ་

སྦྱོང་བྱ་དགོས་མིན་སྦྱོང་བརྡར་བྱ་བའི་ཆེད་དུ་ཡིན།

བྷུ་རན་ནར་གྱི་བྱས་རྗེས་གཞན་ཞིག་ནི་སྐད་ཆ་སློབ་ཁྲིད་ལ་མཐོང་ཆེན་བྱས་པ་དེ་ཡིན། ཁོང་

གི་དགོངས་ཚུལ་ལྟར་ན། སྐད་ཆ་ལ་མཚམས་སྦྱོར་གྱི་ནུས་པ་ལྡན་པས། སྐད་ཆས་བྱིས་པའི་བསམ་

གཞི ག ས་ཀྱི ་ ནུས་པར་རོ ག ས་འདེ ག ས་བྱ་ཐུབ། སྐད་ཆའི ་ ནུས་པ་ལ་བརྟེ ན ་ནས་བྱི ས ་པའི ་ བསམ་

གཞིགས་དེ་ཐད་ཀར་གྱི་ཉམས་མྱོང་གཙོ་བོར་བརྟེན་པའི་གནས་ཚད་ལས་བརྒལ་ཏེ། རྗེས་དཔག་གི་ བསམ་གཞིགས་ལ་བར་བརྒལ་བྱེད་ཐུབ། དེར་བརྟེན། སྐད་ཆའི་སྦྱོང་བརྡར་དེ་སློབ་ཕྲུག་རིག་པ་བཀྲ་

བ་(Intellegent Student)རྣམས་ལ་དགེ་ཕན་ལྡན་པ་སྨོས་མ་དགོས། རིག་སྟོབས་ཞན་པའི་སློབ་ཕྲུག་ ཚོའི་བསམ་གཞིགས་ཀྱི་ནུས་པ་ཡར་རྒྱས་ལའང་ཕན་ཐོགས་ཆེན་པོ་ཡོད། ཁྱད་པར་དུ་རིག་གཞུང་གི་

ཁོར་ཡུག་ཞན་པའི་བྱིས་པ་རྣམས་སྐད་ཆའི་བརྡ་སྦྱོར་གྱི་ནུས་པ་མངོན་གསལ་དུ་ཞན་པའི་ཁར། བསམ་

གཞིགས་ཀྱི་ནུས་པའང་དམན་པས། སྐད་ཆའམ་བརྡ་སྦྱོར་གྱི་སྦྱོང་བརྡར་ལ་ངེས་པར་མཐོང་ཆེན་བྱ་

གལ་ཆེ། ཨ་རི་ལྟ་བུར་མཚོན་ན། ཡུལ་གྲུ་གང་སར་རིག་གཞུང་གི་ཁོར་ཡུག་ཞན་པའི་བྱིས་པའི་(Cul-

turally Disadvantaged Children)ཆེད་འགོ་འཛུགས་འཛིན་གྲྭའི་ལས་རིམ་(Headstart Programs)ཞེས་

པ་བཙུགས་ཏེ་བརྡ་སྦྱོར་སློབ་སྦྱོང་ལ་བརྟེན་པའི་སློབ་སྦྱོང་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་རྩི་བཞིན་ཡོད།

(112)

ལེའུ་གཉིས་པ། རྟོག་ཤེས་དང་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་113

ལེ་ཚན་གསུམ་པ།

ཝི་གྷོ་སི་ཀེའི་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རིམ་སྐོར་གྱི་གཞུང་ལུགས།

ས་བཅད་དང་པོ། རྟོག་ཤེས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ།

ཨུ་རུ་སུའི་འཕེལ་རྒྱས་སེམས་ཁམས་མཁས་པ་ཝི་གྷོ་སི་ཀི་(Vygotsky, 1956, 1962, 1978)ཕའེ་

ཇེཊ་ཡི་རྟོག་ཤེས་གཞུང་ལུགས་ལ་བརྩི་མཐོང་ཆེ་བའི་ཐོག། མིའི་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་ཁྲོད་སྤྱི་ཚོགས་ རིག་གཞུང་གི་བྱེད་ནུས་སྐོར་ནན་བརྗོད་བྱས་ཡོད། ཁོང་གི་ལྟ་ཚུལ་ལྟར་ན། བྱིས་པའི་རྟོག་ཤེས་ནི་སྤྱི་

ཚོགས་རིག་གཞུང་དང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་སྐོར་གྱི་ཤེས་པ་ཞིག་ཡིན་ཞིང༌། བྱིས་པའི་མཐའ་འཁོར་ གྱི་སྐད་ཆ་དང༌། སྤྱི་ཚོགས། ཆབ་སྲིད། དཔལ་འབྱོར། རིག་གཞུང༌། དངོས་པོའ་ི སྐོར་སོགས་ཡོད་ཚད་

ཀྱིས་གཟུགས་ཡོད་དང་གཟུགས་མེད་ཀྱི་ངང་གིས་བྱིས་པའི་ཤེས་བྱ་དང༌། ནུས་རྩལ། དད་མོས་སོགས་

ལ་ཤུགས་རྐྱེན་གཏོང་གི་ཡོད། དེར་བརྟེན། བྱིས་པའི་རྟོག་ཤེས་ནི་གཙོ་བོ་སྤྱི་ཚོགས་དང༌། རིག་གཞུང༌།

ལོ་རྒྱུས་བཅས་ལས་བྱུང་ཞིང༌། དེ་ནི་བྱིས་པ་རང་ཉིད་དང་སྤྱི་ཚོགས། རིག་གཞུང་སོགས་དང་བར་མ་

ཆད་པར་འབྲེལ་བ་བྱུང་བའི་མཇུག་འབྲས་དེ་ཡིན། ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་བཤད་ན། མིའི་རྟོག་ཤེས་

ཀྱི་འཕེལ་རིམ་དེ་ནི་སྐབས་བབས་སྤྱི་ཚོགས་དང༌། རིག་གཞུང༌། ལོ་རྒྱུས་བཅས་གང་ཟག་གི་ནང་ངོས་

སུ་གྱུར་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན། ཁོས་སྤྱི་ཚོགས་དང་རིག་གཞུང་བརྒྱུད་དེ་མིའི་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་

འགྲོ་བར་མཐོང་ཆེན་བྱེད་པའི་ལྟ་ཚུལ་འདི་ལ། ཡོངས་གྲགས་སུ་སྤྱི་ཚོགས་འཛུགས་སྐྲུན་སྨྲ་བ་(Social Constructivist)ཞེས་ཟེར།

(113)

ཤོག་ངོས་114

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ས་བཅད་གཉིས་པ། རྟོག་ཤེས་དང་སྐད་ཆའི་

དབར་གྱི་འབྲེལ་བ།

ཝི་གྷོ་སི་ཀིས་བརྟག་ཞིབ་བྱས་པར་གཞིགས་ན། རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་དང་སྐད་ཆའི་འཕེལ་

རྒྱས་གཉིས་ནི་མལ་འབྱར་དང་བྱིས་པ་ཆུང་བ་རྣམས་ལ་མཚོན་ན་ཕན་ཚུན་ཐ་དད་པའི་ཕྱོགས་གཉིས་

ཡིན། བསམ་གཞིགས་ནི་སྐད་ཆ་འཕེལ་རྒྱས་མ་འགྲོ་སྔོན་ཆད་ནས་ཡོད་ཅིང༌། སྐད་ཆའི་མཚམས་སྦྱོར་ ལ་མི་བརྟེན་ཞིང༌། དེ་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་སྟངས་ནི་ཧྲིལ་པོ་(Whole)ནས་ཁ་གྱེས་ནས་འགྲོ་བ་ཡིན། འོན་

ཀྱང༌། སྐད་ཆའི་མཚོན་ཐབས་དེ་འགོ་སྟོད་དུ་བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་ཆེད་དུ་བྱུང་བ་ལས་བསམ་གཞིགས་ཀྱི་ཆེད་ དུ་གནས་པ་མ་ཡིན་ནོ། །དེ་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་སྟངས་ནི་མིང་ཚིག་རེ་ཟུང་ནས་རིམ་གྱིས་ཆ་ཚང་དང་

རྙོག་འཛིང་ཅན་(Whole and Complex)གྱི་ཕྱོགས་སུ་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བ་ཡིན། འོན་ཀྱང༌། མིའི་བསམ་

གཞིགས་དང་སྐད་ཆ་གཉིས་ཐ་དད་པར་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བའི་དུས་ཡུན་དེ་ནི་ཧ་ཅང་ཐུང་ངུ་ཞིག་ ལས་མེད། གང་ཡིན་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་བསམ་གཞིགས་དེ་སྐད་ཆའི་ལམ་ནས་མཚོན་ཏེ་མགྱོགས་མྱུར་ངང་

འཕེལ་རྒྱས་ཕྱིན་སྐབས། དེ་གཉིས་མཉམ་འབྲེལ་དམ་པོ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པས་སོ། །དང་ཐོག་བྱིས་པས་ཕྱིའི་

སྐད་ཆ་(External Speech)ལ་བརྟེན་ནས་ཕ་མ་དང་རྒན་རབས་བརྒྱུད་ནས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཅིང༌། དེ་

རྗེས་བདག་ལྟེ་བར་འཛིན་པའི་སྐད་ཆ་(Egocentric Speech)ལ་བརྟེན་ནས་རང་གིས་རང་ལ་སྐད་ཆ་

ཤོད་པ། ཐ་མ་ནང་གི་སྐད་ཆ་(Inner Speech)བརྒྱུད་ནས་ཕྱིའི་རིག་གཞུང་སོགས་ནང་གི་ཤེས་ཡོན་གྱི་ ངོ་བོར་འཕོ་འགྱུར་གཏོང་བ་ཡིན།

(114)

ལེའུ་གཉིས་པ། རྟོག་ཤེས་དང་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་115

ས་བཅད་གསུམ་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་བྱ་བས་མིའི་རྟོག་ཤེས་

འཕེལ་རྒྱས་ཤུགས་རྐྱེན་གཏོང་བ།

ཝི་གྷོའུ་སི་ཀིས་བྱིས་པའི་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རིམ་ཁྲོད་དུ་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཉེ་ཁུལ་(The

zone of

Proximity)ཞིག་ཡོད་པར་བཞེད། དེ་ནི་བྱིས་པས་ཤ ེས་ཡོན་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པའི་སྔོན་འགྲོའ ི་ཁུལ་དེ་ཡང་

ཡིན་ཞིང༌། ལོ་ན་ཆུང་བ་དང་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་རྨང་གཞི་ཅུང་ཞན་པའི་བྱིས་པ་རྣམས་ལས་ལོ་ན་ཆེ་བ་དང་

ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་འཛོམས་པའི་བྱིས་པ་རྣམས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་རྒྱ་ཆེ་བར་ཡོད། འཕེལ་རྒྱས་ཁུལ་ ཇི་ཙམ་རྒྱ་ཆེ་ན། རིག་གནས་དང་སློབ་གསོ་སྣ་ཚོགས་ངོས་ལེན་བྱེད་པའི་གོ་སྐབས་ཀྱང་དེ་ཙམ་མང་

བ་ཡིན། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་བྱེད་ནུས་ནི་མིའི་རིག་ཤེས་ཡར་རྒྱས་གཏོང་རྒྱུ་དེ་ཡིན་ལ། བྱིས་པས་རང་ཉིད་ད་

ཡོད་ཀྱི་གནས་སྟངས་ལས་བརྒལ་ཏེ་ཡར་རྒྱས་གཏོང་འི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། འཕེལ་རྒྱས་ཉེ་ཁུལ་

བེད་སྤྱོད་གཏོང་བར་ནུས་པ་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས་ཁག་ནི། དཔེ་སྟོན་པ། བསྐྱར་སྦྱོང་བྱེད་ པ༑ བྱ་དགའ་དང་ཉེས་ཆད། དྲི་བ་དྲིས་ལན། རྟོག་ཤེས་གོངམཐོར་གཏོང་བ་སོགས་ཡིན། བྷུ་རན་ནར་ (Bruner, 1985)གྱིས་ད་དུང༌།

འཕེལ་རྒྱས་ཉེ་ཁུལ་གྱི་ལྟ་བ་དེས། ང་ཚོ་ལ་སློབ་སྦྱོང་གི་ཁོར་ཡུག་འོས་

འཚམས་གོ་སྒྲིག་བྱ་ཐུབ་པ་མ་ཟད། བྱིས་པའི་རྟོག་ཤེས་སྔར་ལས་ཚད་མཐོན་པོའ་ི སྒོ་ནས་ཡར་རྒྱས་ གཏོང་ཐུབ་ཅེས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་ཡོད།

(115)

ཤོག་ངོས་116

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལེ་ཚན་བཞི་པ།

ཕའེ་ཇེཊ་ཡི་སྐད་ཆ་འཕེལ་རྒྱས་སྐོར་གྱི་གཞུང་ལུགས།

ས་བཅད་དང་པོ། སྐད་ཆའི་ངོ་བོ་སྐོར།

ཕའེ་ཇེཊ་ཡི་བརྟག་ཞིབ་(Piaget, 1952, 1970)བྱས་པ་ལྟར་ན། བྱིས་པ་མལ་འབྱར་གྱིས་དབང་

པོའ་ི བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་དུས་རིམ་ཁྲོད་དབང་ཤེས་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་དང་བྱ་སྤྱོད་ཁོ་ན་ལ་བརྟེན་ནས་ཁོར་ཡུག་གི་

གནས་སྟངས་ངོས་འཛིན་བྱེད་པ་ལས། སྐད་ཆ་དང་མཚན་མ་སོགས་ཀྱི་སྒོ་ནས་མཚམས་སྦྱོར་བྱེད་ ཐུབ་ཀྱི་མེད། བསམ་གཞིགས་ལ་སྟ་གོན་བྱ་བའི་དུས་རིམ་དུ་སླེབས་རྗེས། བྱིས་པས་བརྡ་འཕྲིན་ཡང་ན་ མཚན་མའི་སྒོ་ནས་ཚོར་ཤེས་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་མཚོན་པར་བྱེད། སྐབས་འདིའི་བྱིས་པས་མི་དར་མའི་རྙོག་ འཛིང་ཅན་གྱི་བྱ་སྤྱོད་ལ་ལད་ཟློས་བྱེད་ཐུབ། འོན་ཀྱང་སྐད་ཆའི་ཐད་ད་དུང་ཐོག་མའི་དུས་སྐབས་

ཀྱི་སྐད་ཆ་བཤད་པ་ཡིན། དེར་བརྟེན། ཕའེ་ཇེཊ་ཡིས། བསམ་གཞིགས་དང་སྐད་ཆ་གཉིས་ནི་ཆགས་ རིམ་དང་མ་ལག་རྦད་དེ་མི་འདྲ་བ་གཉིས་ཡིན་ཏེ། བསམ་གཞིགས་ཞེས་པ་ནི་ལྷན་སྐྱེས་སུ་ཡོད་པའི་

ནང་གི་གཏན་ཚིགས་དེ་ཡིན་ཞིང༌། སྐད་ཆ་ཞེས་པ་དེ་ཕྱིའི་རྟགས་མཚན་གྱི་གཏན་ཚིགས་བཅས་ཡིན་

པར་བཞེད། སྐད་ཆའི་བྱུང་རིམ་ཁྲོད་དུ་སྔོན་འགྲོའ་ི ཆ་རྐྱེན་གཉིས་འཛོམས་དགོས་ཏེ། མི་དང་འབྲེལ་

ལམ་བྱེད་ཚུལ་ལ་ལད་ཟློས་བྱ་ཆེད་དང༌། ཚིག་སྦྱོར་སྤྱོད་སྟངས་སྣ་ཚོགས་ལ་ཕན་གྲོགས་ཡོང་བའི་ཕྱིར་ བཅས་སོ། །སྔ་མས་བྱིས་པར་སྐད་ཆ་སྦྱོང་བརྡར་བྱེད་པའི་གོ་སྐབས་ཡོད་ཅིང༌། རྗེས་མས་བྱིས་པས་

གཅིག་ཤེས་ཀུན་གྲོལ་གྱི་ཚུལ་དུ་སྐད་ཆ་ཡར་རྒྱས་གཏོང་བའི་གོ་སྐབས་ཡོད་པ་བཅས་སོ། །

(116)

ལེའུ་གཉིས་པ། རྟོག་ཤེས་དང་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་117

ས་བཅད་གཉིས་པ། སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ།

གང་ཟག་གི་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ་དེ་ལ་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཀྱིན་ཡོད་

པས། རྣམ་པ་ཐ་དད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་གཉིས་སུ་སྣང་བ་ཡིན།

དང་པོ། རང་ཉིད་ལྟེ་བར་འཛིན་པའི་སྐད་ཆ། (Egocentric Speech)

ལོ་༢ ནས་༧ ཙམ་གྱི་ནང༌། རང་ཉིད་ལྟེ་བར་བཟུང་བའི་སྐད་ཆ་བཤད་པ་ཡིན། སྐབས་དེར་

བྱིས་པས་མི་དར་མར་ལད་ཟློས་ལས་བྱུང་བའི་སྐད་ཆ་རྣམས་བརྡ་སྤྲོད་ཐོག་དར་མ་དང་འདྲ་བར་སྣང་

ཡང༌། སྐད་ཆའི་ནང་དོན་ཕལ་མོ་ཆེ་རང་ཉིད་ལྟེ་བར་བཟུང་བའི་སྐད་ཆ་དང༌། གླེང་བརྗོད་བྱེད་པའི་བྱ་

དངོས་ཕལ་ཆེ་བ་སྣ་གཅིག་ཅན་ཡིན། སྐབས་དེར་བྱིས་པས་རང་ཉིད་ལྟེ་བར་བཟུང་ནས་ཕྱི་རོལ་ཁོར་

ཡུག་ལ་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་པའི་རྐྱེན་གྱིས། གཞན་གྱི་འགྱུར་ལྡོག་དང་བསམ་འཆར་ཕལ་མོ་ཆེར་སྣང་

མེད་བྱེད་པ་ཡིན།

གཉིས་པ། སྤྱི་ཚོགས་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་སྐད་ཆ། (Socialized Speech)

ལོ་བདུན་བརྒྱད་ཙམ་ནས་བཟུང༌། བྱིས་པས་མི་དང་འབྲེལ་ལམ་བར་མི་ཆད་པར་བྱས་འབྲས་

སུ། རིམ་གྱིས་གཞན་གྱི་འགྱུར་ལྡོག་དང་བསམ་ཚུལ་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཅན་གྱི་སྐད་ཆ་

འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་བ་ཡིན། སྐབས་དེར་ཁོང་ཚོའི་རྟོག་ཤེས་དེ་བསམ་གཞིགས་དངོས་སུ་འཇུག་པའི་དུས་

རིམ་ནང་ཞུགས་ཡོད་པས། ཁོང་ཚོས་རང་ཉིད་ཀྱི་ཚོར་ཤེས་ལས་བྱུང་བའི་ཉམས་མྱོང་རྒྱུན་འཁྱོངས་ བྱེད་པ་མ་ཟད། གཞན་གྱི་ཉམས་མྱོང་ལའང་མྱོང་ཚོར་བྱེད་ཐུབ་ཅིང༌། ཁོང་ཚོའི་སྐད་ཆ་ནང་བདེ་མྱུར་ གྱི་སྒོ་ནས་གཞན་དང་གཏམ་གླེང་སྤེལ་རེས་བྱེད་པའི་རྣམ་པ་མཐོང་ཐུབ།

(117)

ཤོག་ངོས་118

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ས་བཅད་གསུམ་པ། ཕའེ་ཇེཊ་ཡི་སྐད་ཆ་འཕེལ་རིམ་སྨྲ་བའི་

གཞུང་ལུགས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་སྟངས།

ཕའེ་ཇེཊ་ཡི་བཞེད་ཚུལ་ལྟར་ན། སྐད་ཆ་ཞེས་པ་འདི་ལྷན་སྐྱེས་སུ་བྱུང་བ་ཞིག་མིན་ལ། རྒྱུན་

གཏན་སློབ་སྦྱོང་བྱས་པ་བརྒྱུད་ནས་བྱུང་བ་ཞིག་ཀྱང་མིན། སྐད་ཆ་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་བའི་དུས་རིམ་ནི་

རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དུས་རིམ་ཁག་དང་འབྲེལ་བ་དམ་ཟབ་ཡོད་པས། དེ་གཉིས་ཁ་འབྲལ་ཐབས་

གཏན་ནས་མེད། དེར་བརྟེན། སྐབས་དེར་དགེ་རྒན་གྱི་ལས་འགན་ཞིག་ནི། ཐོག་མར་ལོ་གཉིས་གོང་

གི་བྱིས་པར་སྐད་ཆ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པའི་རྨང་གཞིའི་ཤེས་བྱ་མེད་པ་རྒྱུས་ལོན་བྱ་དགོས། དེ་ནས་བྱིས་པ་ ཚོར་སྤྱི་ཚོགས་ཅན་གྱི་སྐད་ཆ་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་གོ་སྐབས་སྤྲད་དེ། བྱིས་པ་ཚོ་རང་ཉིད་ལྟེ་བར་

འཛིན་པའི་སྐད་ཆའི་དུས་རིམ་ནས་སྤྱི་ཚོགས་ཅན་གྱི་སྐད་ཆའི་དུས་རིམ་བར་བདེ་བླག་ངང་བར་ བརྒལ་བྱེད་དུ་འཇུག་དགོས། ཕའེ་ཇེཊ་ཡི་ལྟ་ཚུལ་ལྟར་ན། བྱིས་པས་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་ཐོག་ནས་གོ་དོན་རྒྱུས་

ལོན་ཐུབ་ན་མ་གཏོགས། བྱིས་པ་ཚོར་མི་དར་མའི་སྐད་ཆ་བཙན་ཐབས་ཀྱིས་སློབ་པ་ནི་དུས་ཚོད་དང་ ནུས་ཤུགས་ཆུད་ཟོས་སུ་གཏོང་བ་ཙམ་མ་གཏོགས་དོན་སྙིང་གང་ཡང་མེད་པར་འདོད།

(118)

ལེའུ་གཉིས་པ། རྟོག་ཤེས་དང་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་119

ལེ་ཚན་ལྔ་པ།

ཆོམ་སི་ཀིའི་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ་སྐོར་གྱི་གཞུང་ལུགས།

ཆོམ་སི་ཀི་(Avram Noah Chomsky, 1925-1998) ནི་ཨ་རིའི་སྐད་བརྡ་རིག་པའི་མཁས་པ་ཞིག་

ཡིན། ཁོང་གིས་ལྷན་སྐྱེས་བརྗེ་སྒྱུར་གྱི་བརྡ་སྤྲོད་གཞུང་ལུགས་གསར་གཏོད་གནང་བས། སྐད་བརྡ་རིག་

པའི་ལོ་རྒྱུས་ནང་གསར་བརྗེའི་ནུས་པ་ཐོན་པར་ངོས་འཛིན་བྱེད། ཁོང་གི་སྔོན་དུ་སྐད་བརྡ་རིག་པའི་

ནང་བརྡ་སྤྲོད་ནི་སྐད་ཆའི་གཞུང་ལུགས་ཤིག་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པས། ཁོང་གིས་ཡིད་ཆེས་བྱ་

རྒྱུར། བརྡ་སྤྲོད་ལ་ཁྲིམས་ཙམ་དུ་མ་ཟད། སྐྱེ་བོ་ཚང་མར་སྐད་ཆ་བཟོ་སྐྲུན་དང་གོ་རྟོགས་བྱེད་པའི་ཐུན་ མོང་གི་ནུས་པ་ཞིག་ལྷན་སྐྱེས་སུ་ཡོད།

སྐད་ཆ་བཤད་པ་དང་སྐད་ཆའི་གོ་བ་ལེན་སྟངས་སྦྱོང་རྒྱུ་དེ་ཆེས་རྙོག་འཛིང་ཅན་ཡིན། བྱིས་

པ་ཕལ་ཆེ་བ་ཁོ་ཚོའི་འགོ་སྟོད་ཀྱི་མི་ཚེའི་ནང་ནུས་རྩལ་འདི་བྱང་ཆུབ་ཡོད་ནའང༌། བྱིས་པའི་སྐད་ཆ་

སློབ་སྦྱོང་གི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་ང་ཚོས་ཤེས་གསལ་གྱི་ཕྱོགས་སྡོམ་དང༌། ཤུགས་སྣོན། རིགས་བསྒྲེ། དབྱེ་

འབྱེད། ལྟ་ཞིབ་སོགས་ཀྱི་ལམ་ནས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པའི་ཆོས་ཉིད་ཡོད་ཚད་ཚང་ཡོད། ཆོམ་སི་ཀིས་

འདོད་ཚུལ་ལྟར་ན། གཞི་རྩའི་སྦྱོང་སྟངས་འདི་དག་གིས་བྱིས་པས་སྐད་ཆ་ལེགས་པར་སྦྱོང་ཐུབ་པ་

དང༌། མགྱོགས་མྱུར་ངང་ཇི་ལྟར་སྦྱོང་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་མེད་སྐོར་འགྲེལ་བརྗོད་བྱ་མི་ཐུབ། ཆོམ་སི་ཀིས་ནན་ བཤད་བྱ་རྒྱུར། མིའི་རིགས་ཀྱིས་ཐོས་བྱུང་གི་སྒྲ་རྒྱུན་རྙོག་འཛིང་ཅན་ལ་བརྟེན་ནས་ཚིག་གི་གོ་དོན་

དང༌། ཚིག་སྒྲུབ་བཟོ་སྐྲུན། བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་འགྲོ་ལུགས་བཅས་སྡུད་ལེན་བྱེད་པའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་ཞིག་ དང་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་ནུས་པ་ཞིག་ཡོད། ཆོམ་སི་ཀིའི་ལྟ་ཚུལ་ཐོག་རྩོད་གླེང་མང་དུ་བྱུང་མྱོང་ནའང༌། ལུས་

ཁམས་ཚན་རིག་པས་མིའི་ཀླད་པའི་ནང་སྐད་ཆའི་བྱེད་ལས་ཅན་གྱི་དབང་རྩའི་ཆ་ཤས་ཤིག་ཡོད་ཅིང༌།

ཀླད་པའི་ཆ་ཤས་དེ་དག་གཏོར་སྐྱོན་ཐེབས་ཚེ། སྐད་ཆ་སྨྲ་བརྗོད་དང་གོ་བ་ལེན་པའི་ནུས་པ་ཡོངས་

སུ་ཉམས་རྒུད་དུ་འགྲོ་བ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་ཡོད། དེར་བརྟེན། ཆོམ་སི་ཀིའི་བཞེད་ཚུལ་ལ་ཚན་རིག་གི་ བདེན་དཔང་གང་འཚམས་ཤིག་ཐོབ་ཡོད།

(119)

ཤོག་ངོས་120

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ས་བཅད་དང་པོ། སྐད་ཆའི་བྱུང་བའི་སྐོར།

ཆོམ་སི་ཀི་(Chomsky,

1959, 1965, 1986)ནི་སེམས་ཁམས་དང་སྐད་ཆའི་འབྲེལ་བར་ཞིབ་

འཇུག་བྱེད་མཁན་གྱི་སེམས་ཁམས་སྐད་བརྡ་སྨྲ་བ་(Psycholinguist)ཞིག་ཡིན། ཁོང་གིས་བྱིས་པ་ལ་

སྐད་ཆ་བེད་སྤྱོད་བྱེད་པའི་ནུས་པ་ཁྱད་འཕགས་ཤིག་ཡོད་པ་མཐོང་བའི་ཐོག། སི་ཀིན་ནར་(B.F. Skin-

ner)གྱི་སློབ་སྦྱོང་གི་རྣམ་གཞག་(Learning Theory)གིས་བྱིས་པའི་སྐད་ཆའི་གྲུབ་ལུགས་སྐོར་ལ་འགྲེལ་

བརྗོད་འདོད་བློ་ཁེངས་པ་ཞིག་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་མེད་པར་གཟིགས་ཏེ། ཕྱི་ལོ་༡༩༥༧ ལོར་ཁོང་གིས་འདོན་

སྤེལ་བྱས་པའི་<<ཚིག་སྒྲུབ་ཀྱི་གྲུབ་ཚུལ་>>(Syntactic Structures)ཟེར་བའི་དཔེ་དེབ་ནང༌། མིའི་སྐད་

ཆའམ་བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་ནུས་པ་ནི་ལྷན་སྐྱེས་སུ་ཡོད་པའི་བཞེད་ཚུལ་བཏོན་ཡོད། ལྟ་ཚུལ་དེའི་མིང་ལ་བརྗེ་ སྒྱུར་འདོན་བྱེད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་(Transformational-Generative Grammar)ཟེར། བྱིས་པའི་སྨྲ་བརྗོད་ཀྱི་

ནུས་པ་ནི་ལྷན་སྐྱེས་སུ་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན་ལ། དེ་ནི་བྱིས་པ་ན་ཚོད་སྨིན་པའི་མཇུག་འབྲས། དཔེར་ན།

དབྱིན་སྐད་ཤེས་པའི་བྱིས་པ་ཞིག་གིས་སྐད་རིགས་གཞན་ཞིག་སྦྱོང་བར་དཀའ་ངལ་དེ་ཙམ་མི་འཕྲད་

པ་ཡིན། གང་ཡིན་ཞེ་ན། སྐད་ཡིག་གི་རྩ་བའི་གྲུབ་ལུགས་ཀྱི་སྤྱི་ཁྱབ་ཀྱི་རང་བཞིན་ཅན་ཞིག་དང༌།

རིགས་རྒྱུད་འཛིན་པའི་རང་བཞིན་ཅན་ཞིག་ཡིན་པས་སོ། །

ཁོང་གིས། མི་རྣམས་ཀྱི་ཆེད་གཉེར་མ་ཡིན་པའམ་འདུ་མ་ཤེས་པའི་སྒོ་ནས་སྤྱོད་བཞིན་པའི་

སྐད་ཆའི་ཤེས་བྱ་དེ་ནི་ལྷན་སྐྱེས་ཡིན་པ་དང༌། དུས་རྒྱུན་འཚོ་བའི་ཁྲོད་སྤྱོད་བཞིན་པའི་སྐད་ཆ་ནི་

ནུས་པ་དེ་བརྗེ་སྒྱུར་ལས་བྱུང་བའི་འབྲས་བུ་ཞིག་ཡིན་པར་བཞེད། སྔ་མ་དེ་ལ་འཇོན་རྩལ་(Competence) ཟེ ར ་ཞི ང ༌།

དོ ན ་དངོ ས ་ཐོ ག ་དེ ་ ནི ་ མི ་ རྣམས་ལ་སྐད་ཆའི ་ སྒོ ་ ནས་བརྡ་སྤྲོ ད ་དུ་རུང་བའི ་

ཚིག་སྒྲུབ་བཟོ་སྐྲུན་གྱི་འགུལ་ཤུགས་གཙོ་བོ་དེ་ཡིན། ཕྱི་མ་ལ་མངོན་ཚུལ་ལམ་འདོན་སྤེལ་(Perfor-

mance)ཟེར་ཞིང༌།

དེས་གོང་གི་ནུས་པ་དེ་རྒྱུན་གཏན་གྱི་སྐད་ཆའི་མངོན་ཚུལ་དུ་བརྗེ་སྒྱུར་བྱེད་ཀྱི་

ཡོད། ཆོམ་སི་ཀིའི་སྐད་ཆའི་གྲུབ་ཚུལ་སྐོར་གྱི་གཞུང་ལུགས་མང་ཆེ་བ་སྐད་ཆའི་མངོན་ཚུལ་བརྗེ་ སྒྱུར་ལས་བྱུང་བའི་བརྡ་སྤྲོད་ཐོག་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་ཡོད། ཁོང་གི་བཞེད་ཚུལ་ལྟར་ན། སྐད་བརྡ་ རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་གཙོ་བོ་ཞིག་ནི་ཁ་རུ་མ་ཐོན་པའི་སེམས་ནང་གི་སྐད་ཆའི་གྲུབ་སྟངས་

དང་བརྒྱུད་རིམ་སྐོར་ཡིན་དགོས་པར་འདོད། ཕྱོགས་གཞན་ནས་བཤད་ན། དེ་ནི་སྐད་ཆའི་རང་བྱུང་ (120)

ལེའུ་གཉིས་པ། རྟོག་ཤེས་དང་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་121

གི་ངོ་བོ་ཡིན་ལ། ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་ཀྱང་ཡིན་པས། སྐད་བརྡ་རིག་པས་ཡུལ་ལུང་བྱེ་བྲག་པ་རེ་ རེའི་སྐད་བརྡའི་རྗེས་སུ་འབྲངས་རྐྱང་མི་བྱ་བར། ཆེས་གཞི་རྩར་གྱུར་པའི་སྐད་ཀྱི་རང་བྱུང་གི་ངོ་ བོའ་ི ཐོག་ཞིབ་འཇུག་བྱ་དགོས་པའི་འབོད་སྐུལ་བྱས་ཡོད།

ཆོམ་སི་ཀིའི་ནང་གི་བརྡ་སྤྲོད་དང༌། ཕྱིའི་བརྡ་སྤྲོད་ཅེས་བརྡ་སྤྲོད་ལ་ཡིད་དང་ངག་གི་རྣམ་པ་

གཉིས་སུ་ཕྱེ་ནས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་སྟངས་དེ་ནུབ་ཕྱོགས་པ་ཚོས་བལྟས་ན་སྔོན་མེད་གསར་བྱུང་ཞིག་ ཏུ་སྣང་ནའང༌། རྒྱ་གར་དང་བོད་ཀྱིས་གཙོས་པའི་ཤར་ཕྱོགས་པའི་བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་གཞུང་དུ་བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་

མངོན་ཚུལ་ལ་ཕྱི་ནང་དུ་དབྱེ་བས་མ་ཚད། “སྒྲ་ནི་བརྗོད་འདོད་རྗེས་འབྲངས་ཕྱིར།” ཞེས་ཕྱིའི་ངག་གི་

རྣམ་པར་གྱུར་པའི་སྐད་དེ་ནི་ནང་གི་བརྗོད་འདོད་ཀྱི་ཀུན་སློང་ལ་ཐུག་ཡོད་ལ། ཀུན་སློང་གིས་བརྗོད་

པར་འདོད་པའི་ནང་དོན་དེ་ནི་ཆོམ་སི་ཀིས་བཤད་པའི་ནང་གི་བརྡ་སྤྲོད་དམ་སྐད་ཆ་དེ་ཡིན། སྨྲ་ཤེས་ དོན་གོ་བའི་མི་ཞིག་ཡིན་ཕྱིན། ནང་གི་སྐད་ཆ་མི་ཤེས་མཁན་ཞིག་མེད། འོན་ཀྱང་ནང་གི་སྐད་ཆ་དེ་

ཕྱིའི་སྒྲ་ངག་གི་རྣམ་པར་ཇི་ལྟར་མངོན་པར་བྱ་ཚུལ་ཐད་སྐྱེ་བོ་སོ་སོའ་ི ངག་རྩལ་ལམ་ནུས་རྩལ་ལ་རག་ ལས་ཡོད། (Chomsky, Microsoft Encarta, Reference Library 2005)

(121)

ཤོག་ངོས་122

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ས་བཅད་གཉིས་པ། སྐད་ཆའི་འཕེལ་རྒྱས་སྐོར།

ཆོམ་སི་ཀིའི་སྐད་ཆའི་སྐོར་གྱི་གཞུང་ལུགས་ལྟར་ན། བྱིས་པས་བར་མ་ཆད་པར་སྐད་ཆ་ཡར་

རྒྱས་གཏོང་བཞིན་ཡོད་པ་ལས། སྐད་ཆར་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཀྱི་མེད། སྨྲ་བརྗོད་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་དེ་ནི་ལྗོན་ ཤིང་གི་ས་བོན་ཆུང་ཆུང་ཞིག་དང་མཚུངས་པར། ལྗང་མྱུག་འབུས་པ་དང༌། འཚར་ལོངས་བྱུང་བ་བཅས་

རིམ་གྱིས་ཡན་ལག་རྒྱས་པའི་ལྗོན་པ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་པ་ཡིན། སྨྲ་བརྗོད་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་དེ་ཐད་ ཚོར་ཅན་གྱི་བརྡ་སྤྲོད་(Direct Grammar)ནས་འཕེལ་རྒྱས་ཕྱིན་ཏེ་བརྗེ་སྒྱུར་ཅན་གྱི་བརྡ་སྤྲོད་(Trans-

formational Grammar)བྱུང་བ་རེད།

བརྗེ་སྒྱུར་ཅན་གྱི་བརྡ་སྤྲོད་ནི་སྒྲིག་སྲོལ་ཁག་ཅིག་ལས་གྲུབ་པའི་

མ་ལག་ཅིག་ཡིན། བྱིས་པས་མ་སྦྱངས་རང་ཤེས་སུ་གྱུར་པ་མ་ཟད། བརྗེ་སྒྱུར་གྱི་ཐབས་ལམ་བརྒྱུད་དེ་ གཞན་གྱིས་ཤེས་སླ་བའི་ཚིག་སྦྱོར་གསར་བཟོ་བྱེད་ཐུབ། འདི་ལྟར། སྐད་ཆའི་བྱུང་རིམ་ནི་སྒྲིག་སྲོལ་

སྔོན་དུ་བྱུང་ཞིང༌། ཚིག་སྦྱོར་རྗེས་སུ་བྱུང༌། བརྡ་སྤྲོད་བརྗེ་སྒྱུར་བྱས་ཚེ་ཚིག་སྦྱོར་གྱི་རྣམ་པ་དང༌། སྒྲ།

ཚིག་དོན་རྣམས་རང་བཞིན་གྱིས་མཉམ་འབྲེལ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། འཚར་ལོངས་འབྱུང་བཞིན་པའི་བྱིས་པ་ ཞིག་ལ་མཚོན་ན། དེའི་སྐད་ཆ་བཀོལ་སྤྱོད་ཉིན་བཞིན་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བ་དང་མཉམ་དུ། ཚིག་སྦྱོར་གྱི་

གྲུབ་སྟངས་རྙོག་འཛིང་ཇེ་ཆེར་འགྲོ་བ་དེ་ནི་སྐད་ཆའི་རྩ་བའི་སྒྲིག་སྲོལ་བརྒྱུད་ནས་བར་མ་ཆད་པར་ བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན།

སེམས་ཁམས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་དང་སྐད་ཆའི་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་གསལ་བཤད་བྱ་ཆེད། ཆོམ་སི་

ཀི་ཡིས་སྐད་ཆའི་སྐོར་དེ་སྐད་བརྡའི་འཇོན་རྩལ་(Linguistic Competenc)དང༌། སྐད་ཆའི་མངོན་ཚུལ་

(Language Performance)བཅས་གཉིས་སུ་དབྱེ་ཡོད། སྐད་བརྡའི་འཇོན་རྩལ་ཞེས་པ་ནི་སྐད་ཆའི་རྣམ་

པ་དང༌། སྒྲ། དོན་བཅས་ཀྱི་གྲུབ་ཚུལ་ཁོང་དུ་ཆུབ་པར་བྱེད་པའི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་དེ་ཡིན།

སྐད་ཆའི་མངོན་ཚུལ་ཞེས་པ་ནི་ལྟ་བ་དང༌། ཉན་པ། བཤད་པ་བཅས་སྨྲ་བརྗོད་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་རྣམས་ཡིན།

སྐད་བརྡའི་འཇོན་རྩལ་ནི་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་ཡོད་ཅིང༌། མི་ཚང་མར་འདྲ་མཉམ་དུ་ཡོད་པ་ཡིན། འོན་ཀྱང་སྐད་

ཆའི་མངོན་ཚུལ་ཐད་མི་སོ་སོའ་ི དྲན་ཤེས་དང༌། ངལ་དུབ་སོགས་གཟུགས་ཕུང་ཕྱི་ནང་གི་རྒྱུ་རྐྱེན་མང་

པོལ་བརྟེན་ནས་ཧེ་བག་ཡོད་པ་ཡིན། བྱིས་པ་ལ་འཛམ་གླིང་གི་མིའི་རིགས་ཐུན་མོང་ལ་ཡོད་པའི་སྐད་

ཆའི་རྒྱ་ཁྱབ་ཀྱི་རྟོག་ཤེས་ཡོད་པ་ཡིན། དཔེར་ན། འཛམ་གླིང་ཐོག་སྐད་ཡིག་ཡོད་ཚད་ཀྱི་ཚིག་གྲུབ་ (122)

ལེའུ་གཉིས་པ། རྟོག་ཤེས་དང་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་123

ཧྲིལ་པོ་ཞིག་གི་ནང་བརྗོད་གཞི་(Subject)དང་གསལ་བརྗོད་(Predicative)སོགས་ཀྱི་གྲུབ་ཆ་ནི་མེད་ དུ་མི་རུང་བ་ལྟ་བུའོ། །

ས་བཅད་གསུམ་པ། ཆོམ་སི་ཀིའི་སྐད་ཆ་འཕེལ་རྒྱས་

གཞུང་ལུགས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་སྟངས།

ཆོམ་སི་ཀིའི་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རྒྱས་གཞུང་ལུགས་ལྟར་ན། དགེ་རྒན་གྱི་ལས་འགན་ནི་བྱིས་པ་

རྣམས་ལ་ཁོ་ཚོའི་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་སྐད་བརྡའི་འཇོན་རྩལ་དར་འཕེལ་གཏོང་བར་རོགས་འདེགས་བྱ་རྒྱུ་དེ་

ཡིན། དེར་དགེ་རྒན་གྱིས་བྱིས་པ་ཚོར་གོ་སྐབས་མང་ཙམ་སྤྲོད་དགོས། དེ་ལྟར་བྱུང་ཚེ་བྱིས་པས་ལྷན་

སྐྱེས་ཀྱི་སྐད་ཆའི་བརྗེ་བསྒྱུར་གྱི་སྒྲིག་སྲོལ་སྤྱད་དེ། བསམ་བློ་བརྗེ་རེས་བྱ་བའི་དགོས་མཁོར་ཚིག་སྦྱོར་ གསར་པ་འབྱུང་བ་ཡིན། སྐད་བརྡའི་འཇོན་རྩལ་ནི་མི་ཐམས་ཅད་ལ་ཡོད་ནའང༌། སྐད་ཆའི་མངོན་

ཚུལ་ཐད་སྐྱེ་བོ་སོ་སོར་ཁྱད་པར་ཡོད་པ་ཡིན། དེར་བརྟེན། སྐད་ཆའི་མངོན་ཚུལ་ཅུང་ཞན་པའི་བྱིས་པ་ རྣམས་དགེ་རྒན་གྱིས་རང་གར་འདོར་བར་མི་རིགས། དེ་ལ་འོས་འཚམས་ཀྱིས་སློབ་སྟོན་བྱས་ཚེ། དེའི་

ནུས་པའང་ཡར་རྒྱས་ཆེན་པོ་ཡོང་སྲིད་པ་ཡིན།

(123)

ཤོག་ངོས་124

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལེ་ཚན་དྲུག་པ།

ཇན་སིན་གྱི་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ་སྐོར་གྱི་གཞུང་ལུགས།

ས་བཅད་དང་པོ། སྐད་ཆའི་བྱུང་རིམ་སྐོར།

ཇན་སན་(A. Jensen, 1966)གྱིས་སི་ཀིན་ནར་(B. F. Skinner, 1957)གྱི་སློབ་སྦྱོང་སྨྲ་བའི་ལྟ་

བའི་རྗེས་སུ་འབྲངས་ཏེ་སྐད་ཆའི་སློབ་སྦྱོང་སྐོར་ལ་འགྲེལ་བརྗོད་ཀྱང་བྱས་ཡོད། སི་ཀིན་ནར་གྱིས་ ཆོམ་སི་ཀིའི་འདོད་ཚུལ་ལྟར་མིའི་རིགས་ལ་ལྷན་སྐྱེས་སུ་སྨྲ་བརྗོད་ཀྱི་ནུས་པ་ཞིག་ཡོད་པར་མོས་

མཐུན་མི་བྱེད། དེར་བརྟེན། མིའི་རིགས་ཀྱི་སྐད་ཆ་དང་བཅས་པའི་ཆེས་སླ་བ་ནས་ཆེས་རྙོག་འཛིང་

ལྡན་པའི་བྱ་སྤྱོད་མཐའ་དག་སློབ་སྦྱོང་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བར་འདོད། མིའི་རིགས་ལ་མ་བསླབས་

པར་བྱེད་ནུས་པའི་བྱ་སྤྱོད་གཅིག་ཀྱང་མེད། བྱ་སྤྱོད་གང་ཞིག་སྦྱང་ཐུབ་མིན་དེ་བྱ་སྤྱོད་དེའི་མཇུག་ འབྲས་ལ་རག་ལས་ཡོ ད ། དེ ་ མཚུངས་སྨྲ་བརྗོ ད ་ཀྱི ་ སློ བ ་སྦྱོ ང ་དེ ་ ཡང་སྐད་ཆའི ་ མངོ ན ་ཚུལ་ཡང་ དག་པ་ཡིན་མིན་དང༌། དེར་བསྟོད་བསྔགས་དང་ཉེས་ཆད་སོགས་བྱུང་མིན་ལ་རག་ལས་ཡོད་པ་

ཡིན། བྱིས་པས་མི་དར་མར་ལད་ཟློས་ཀྱིས་སྐད་ཆ་བཤད་ཚེ། བཤད་སྟངས་འགྲིགས་ཡོད་ཚེ་བསྟོད་

བསྔགས་ཐོབ་ཅིང༌། ནོར་ཡོད་ཚེ་ཉེས་ཆད་ཕོག་པ་ལྟ་བུ། བསྟོད་ལ་དགའ་ཞིང་སྨད་ལ་མི་དགའ་བ་

ནི་མིའི་རང་གཤིས་ཡིན་ཕྱིར། བྱིས་པས་རིམ་བཞིན་མི་དར་མའི་སྐད་ཆ་སྦྱོང་ཐབས་བྱུང་བ་ཡིན། སྐད་ཆའི་སློབ་སྦྱོང་དེ་ཆེས་རྩ་བར་གྱུར་པའི་མིང་དང་མིང་འབྲེལ་བ། ཚིག་དང་ཚིག་འབྲེལ་བ་ནས་ འགོ་འཛུགས་དགོས། དེ་ལྟར་མ་ཡིན་ཚེ་རྙོག་འཛིང་ཅན་གྱི་སྐད་ཆའི་རིགས་ལ་སྦྱངས་གོམས་བྱེད་ ཐབས་མེད།

(124)

ལེའུ་གཉིས་པ། རྟོག་ཤེས་དང་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་125

ས་བཅད་གཉིས་པ།

སྐད་ཆ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པའི་དུས་རིམ་ཁག།

ཇན་སན་གྱིས་སློབ་སྦྱོང་སྨྲ་བའི་ལྟ་བ་གཞིར་བཟུང་ཐོག། སྐད་ཆ་སློབ་སྦྱོང་བྱ་བའི་བརྒྱུད་རིམ་

༡།

སྐད་ཆའི་རྐྱེན་སྐུལ་དང་གཟུགས་ཕུང་གི་ཚོར་ཤེས་མཉམ་འགྲེལ་གྱི་སློབ་སྦྱོང༌།(S-R Learning)

དེ་སླ་བ་ནས་རྙོག་འཛིང་ཅན་བར་དུས་རིམ་དྲུག་ཏུ་དབྱེ་ཡོད།

ལོ ་ གཅི ག ་མ་ཟི ན ་པའི ་ བྱི ས ་པ་མལ་འབྱར་གྱི ས ་མི ་ གཞན་གྱི ་ སྐད་ཆ་བཤད་ན་གཟུགས་པོ ་

འགུལ་བསྐྱོད་ཀྱི་སྒོ་ནས་རྣམ་འགྱུར་སྟོན་པ་ཡིན། དཔེར་ན། ཨ་མས་ཀུན་དགའ་ལ་ “སྤོ་ལོ་ས་ལ་ གཡུགས་དང་”གསུངས་ཚེ། ཀུན་དགས་སྤོ་ལོ་ལག་ནས་ལྷོད་པ་ཡིན་ན། སྐད་ཆའི་རྐྱེན་སྐུལ་ངོས་ འཛིན་བྱེད་པའི་སློབ་སྦྱོང་ཞིག་ཡིན་པར་བརྩིས་ཆོག སྐབས་འདིའི་བྱིས་པས་མིའི་རིགས་ཀྱི་སྐད་ཆ་ལ་ རྣམ་འགྱུར་སྟོན་སྟངས་དེ་སྒྲ་སྐད་གཞན་ལས་ཆེས་མྱུར་བས། དུས་ཡུན་འདི་ནི་བྱིས་པས་སྐད་ཆ་སློབ་

སྦྱོང་བྱེད་པའི་གོམ་པ་ཐོག་མ་ལྟ་བུར་བརྩིས་ཆོག།

༢།

ཅ་དངོས་ཀྱི་རྐྱེན་སྐུལ་དང་སྐད་ཆར་རྣམ་འགྱུར་སྟོན་ཚུལ་མཉམ་འབྲེལ་གྱི་སློབ་སྦྱོང༌། (S-Rv

ལོ་གཉིས་ཡས་མས་ཀྱི་བྱིས་པས་ཁོར་ཡུག་གི་ཅ་དངོས་ཁག་ལ་སྐད་ཆའི་ལམ་ནས་རྣམ་འགྱུར་

Learning)

སྟོན་འགོ་འཛུགས་པ་ཡིན། དཔེར་ན། ཆུ་རྫ་ལ་མཛུབ་མོ་བཙུགས་ནས་“ཆུ་ཆུ་” ཟེར་བ་དང༌། གཞན་

གྱི་རྗེས་སུ་འབྲངས་ཏེ་ཅ་དངོས་རྣམས་ཀྱི་མིང་འབོད་པ་ཡིན། བྱིས་པས་ཅ་དངོས་མི་འདྲ་བར་མིང་

འདོགས་སྟངས་ལ་མོས་པ་འདིས། ཁོང་ཚོས་ཅ་དངོས་མི་འདྲ་བར་སྒྲ་གདངས་མི་འདྲ་བས་མཚོན་ སྟངས་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་བ་ར་སྤྲོད་བྱེད་ཐུབ།

༣།

སྐད་ཆར་རྣམ་འགྱུར་སྟོན་སྟངས་དང་བྱ་སྤྱོད་ལ་རྣམ་འགྱུར་སྟོན་སྟངས་མཉམ་འབྲེལ་བྱ་བ་ དང༌། སྐད་ཆའི་བསམ་གཞིགས་དང་བྱ་སྤྱོད་ལ་རྣམ་འགྱུར་སྟོན་སྟངས་མཉམ་འབྲེལ་གྱི་སློབ་ སྦྱོང༌།

(Rv-R & V-R Learning)

(125)

ཤོག་ངོས་126

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལོ་གསུམ་སོན་པའི་བྱིས་པས་བཤད་མ་ཐག་ཏུ་བྱེད་པའམ། བསམ་མ་ཐག་ཏུ་བྱེད་པའི་སྐད་

ཆའི་གོསམ་གཤིས་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱ་འགོ་ཚུགས་ཡོད། དཔེར་ན། བསྟན་འཛིན་ལྷ་མོས། “ཞི་མི་དེ་འཛིན་ དགོས་”ཟེར་བ་དང༌། དངོས་སུ་ཞི་མིར་རྗེས་འདེད་བཏང་བའམ། རྫ་ཁོག་ནང་གི་མེ་ཏོག་ཆེན་པོ་དེ་

ཡག་པོ་འདུག་བསམ་པ་དང༌། ལག་པ་བརྐྱངས་ནས་མེ་ཏོག་བཀོག་ཏུ་ཕྱིན་པ་ལྟ་བུ། སྐབས་འདིའི་བྱིས་

པས་སྒྲ་ལྡན་དང་སྒྲ་མེད་ཀྱི་སྐད་ཆ་བེད་སྤྱོད་བཏང་ནས་རང་ཉིད་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་ལ་ཐད་ཀར་སྟངས་འཛིན་

བྱ་ཐུབ། ཁོང་ཚོའི་བྱ་སྤྱོད་དེ་ནི་རྒྱུན་གཏན་འཚོ་བའི་ནང་བཤད་མ་ཐག་ཏུ་བྱེད་པ་དང༌། ལུས་ངག་

གཉིས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་གཅིག་གྱུར་ཡོད་པའི་ཐོག་ནས་མཐོང་ཐུབ། ༤།

ཁར ོ ་ཡུག་གི་རྐྱེན་སྐུལ་དང༌། སྐད་ཆའི་བསམ་གཞིགས་དང་གཟུགས་ཕུང་གི་རྣམ་འགྱུར་གཉིས་

ལོ་བཞི་སོན་པའི་བྱིས་པའི་སློབ་སྦྱོང་གི་རྣམ་པ་དེ་ནི། ཐོག་མར་ཅ་དངོས་ལ་ཆིག་ལབ་རང་

སོགས་མཉམ་འབྲེལ་གྱི་སློབ་སྦྱོང༌། (S-V-R Learning)

གིས་རང་ལ་བཤད་པ་བརྒྱབས་ཏེ། དེ་རྗེས་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་བ་ཡིན། དཔེར་ན། ནོར་རྒྱལ་གྱིས་རང་གི་ལྒང་ ཕུག་ཁྱམས་རྭར་ཡོད་པ་མཐོང་འཕྲལ། “ལྒང་ཕུག་ཕྱི་ལོགས་ལ་འདུག ང་རྩེད་མོ་རྩེ་གི་ཡིན་” ཞེས་

ཆིག་ལབ་བརྒྱབ་རྗེས། ཁོ་ཁྱམས་རྭར་སོང་ནས་ལྒང་ཕུག་བླངས་པ་རེད། འདི་ལྟར་ “ཁོར་ཡུག་ནས་ བསམ་གཞིགས། བསམ་གཞིགས་ནས་བྱ་སྤྱོད་” བཅས་མཉམ་དུ་སྦྲེལ་རྗེས། བྱིས་པའི་བསམ་བློའ་ི ནང་ རིམ་གྱིས་སྐད་ཆའི་གསལ་ཆ་ངེས་གཏན་འཁེལ་བའི་འགྱུར་ལྡོག་ཡོང་ཐུབ། འགྱུར་ལྡོག་འདིས་ཁོ་ཚོའི་

སྐད་ཆའི་བསམ་གཞིགས་དང་གཟུགས་ཕུང་གི་ཚོར་བའི་རྣམ་འགྱུར་གོམས་འདྲིས་དང༌། རང་གི་བྱ་ སྤྱོད་ལ་རང་ངོས་ནས་ངོས་ལེན་དང་འདོད་བློ་ཁེངས་པ་ཞིག་ཡོང་མིན་ངོས་འཛིན་དང་བདེན་དཔང་

བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དཔེར་ན། ཚེ་རིང་གིས་ཅོག་ཙེ་སྟེང་ཞ་སྨྱུག་དང་ཤོག་བུ་ཡོད་པ་མཐོང་འཕྲལ། རང་ཉིད་

ཀྱིས་དངོས་སུ་རི་མོ་འབྲི་བར་འདོད་དེ། ཁོས་ཞ་སྨྱུག་གིས་ཤོག་བུའི་སྟེང་དུ་རི་མོ་སྒོར་སྒོར་འགའ་བྲིས་ རྗེས། འདོད་བློ་ཁེངས་བཞིན་རང་གིས་རང་ལ། “ཡག་པོ་འདུག་” ཅེས་བརྗོད། འདིའི་སྔོན་ཆད་ཁོས་རི་

མོ་བྲིས་རྗེས་གད་མོ་ཤོར་བ་འམ་ལག་པ་བརྡབ་པ་ཙམ་ལས། སྐད་ཆའི་ལམ་ནས་ངོས་བཟུང་བའི་རྣམ་ འགྱུར་སྟོན་ཤེས་ཀྱི་མེད།

༥།

ཁོར་ཡུག་གི་རྐྱེན་སྐུལ་དང༌། སྐད་ཆའི་བསམ་གཞིགས། སྐད་ཆའི་བསམ་གཞིགས་དང་གཟུགས་

ལོ་བཞིར་སོན་པའི་བྱིས་པར་ཕྱི་རོལ་ཁོར་ཡུག་གི་རྐྱེན་སྐུལ་དང་འཕྲད་སྐབས། སྐད་ཆའི་བསམ་

ཕུང་གི་རྣམ་འགྱུར་གཉིས་སོགས་མཐའ་གཅིག་ཏུ་འབྲེལ་བའི་སློབ་སྦྱོང༌། (S-V-V-R Learning) (126)

ལེའུ་གཉིས་པ། རྟོག་ཤེས་དང་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་127

གཞིགས་ཀྱི་སྒོ་ནས་དེ་སྔོན་གྱི་སྐད་ཆའི་བསམ་གཞིགས་གཞན་ཞིག་དང་སྦྲེལ་རྗེས། གཟུགས་ཕུང་གི་ བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་སྒོ་ནས་རྣམ་འགྱུར་སྟོན་པ་ཡིན། སྐད་ཆ་གཅིག་གིས་སྐད་ཆ་གཞན་ཞིག་གི་སྣེ་འཁྲིད་པའི་ རྣམ་འགྱུར་དེ་ལ། སྐད་ཆའི་འབྲེལ་གཞིགས་སྐད་ཆ་གཅིག་གཞན་ཞིག་ལ་འབྲེལ་ནས་བསམ་གཞིགས་

བྱེད་པ་ལ་ཟེར། སྐད་ཆའི་འབྲེལ་གཞིགས་ཀྱི་སྒོ་ནས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་སྐབས། གལ་ཏེ་མིག་ལམ་དུ་མེ་

ཏོག་གཅིག་མཐོང་འཕྲལ་རྩྭ་ཐང་དྲན་པ་དང༌། སྨྱུ་གུ་གཅིག་མཐོང་འཕྲལ་དེ་དང་འབྲེལ་བའི་འབྲི་དེབ་ བསམ་བློར་འཁོར་བ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡོང་ཐུབ། འོན་ཀྱང༌། མི་སོ་སོའ་ི བསམ་གཞིགས་ལ་ཁྱད་པར་ཡོད་པའི་

ཁར། རིག་གཞུང་གི་ཤན་ཤུགས་ཀྱང་ཆེ་ཆུང་ཅི་རིགས་འབྱུང་སྲིད་པའི་དབང་གིས། སྐད་ཆའི་འབྲེལ་

གཞིགས་དེ་མི་ཚང་མར་གཅིག་མཚུངས་ཏག་ཏག་ཅིག་མི་ཡོང་བ་ཡིན། འབྲོག་པ་ཞིག་གིས་མེ་ཏོག་

མཐོང་མ་ཐག་རྩྭ་ཐང་བསམ་བློར་འཁོར་ཡོང་ནའང༌། གྲོང་ཁྱེར་གྱི་མི་ཞིག་གིས་མེ་ཏོག་མཐོང་འཕྲལ་ ལྡུམ་རྭ་དྲན་ཡོང་སྲིད་པ་ལྟར་རོ། ། ༦།

སྐད་ཆའི་སྐས་རིམ་སྐོར་གྱི་སློབ་སྦྱོང༌། (Verbal Hierarchy Learning)

སྐབས་འདི་ནི་ཆེས་རྙོག་འཛིང་ཆེ་བའི་སྐད་ཆ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པའི་དུས་རིམ་ཞིག་ཡིན། བྱིས་

པས་ཅུང་ཚད་མཐོ་བའི་མིང་ཚིག་སྦྱངས་ནས་ཆེས་གཞི་རིམ་གྱི་མིང་ཚིག་རྣམས་ཁོངས་སུ་སྡུད་པ་ ཡིན། དཔེར་ན། བྱིས་པས་ནང་ཆས་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་སྤྱད་དེ་ཅོག་ཙེ་དང༌། རྐུབ་སྟེགས། ཉལ་ཁྲི། གློག་

སྒྲོན་སོགས་མཚོན་ཐབས་བྱེད་འགོ་རྩོམ་པ་དང༌། ང་རང་སྤོ་ལོ་རྩེད་འགྲན་ལ་དགའ་པོ་ཡོད་ཟེར་བའི་ ནང་རྐང་སྤོལ་དང༌། ལག་སྤོལ།(Valley ball) སིལ་སྤོལ།(Bascket ball) དྲྭ་སྤོལ།(Tennis ball)སོགས་ཀྱི་

རྩེད་འགྲན་མཚོན་པར་བྱེད་པ་ལྟ་བུའོ། །

(127)

ཤོག་ངོས་128

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ས་བཅད་གསུམ་པ། ཇན་སིན་གྱི་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རྒྱས་

གཞུང་ལུགས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་སྟངས།

ཇན་སན་གྱི་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རྒྱས་གཞུང་ལུགས་དེ་སི་ཀིན་ནར་གྱི་སློབ་སྦྱོང་སྨྲ་བ་གཞི་རྩ་

བྱས་རྐྱེན། ཁོང་གིས་བཏོན་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས་གཙོ་བོ་ནི་སྐད་ཀྱི་མཉམ་འབྲེལ་དང་འབྲེལ་

གཞིགས་ལ་ཤུགས་སྣོན་(Reinforcement)རྒྱག་པའི་ཐབས་ཇུས་སྤྱོད་རྒྱུ་དེ་ཡིན། ཤུགས་སྣོན་ནི་བྱ་སྤྱོད་

ཀྱི་མཇུག་འབྲས་སྐབས་འཕྲལ་གོ་སྒྲིག་(Contingency

Management of Behavior)བྱེད་པའི་ཐབས་

རྩལ་ཞིག་ཡིན། རྒྱུན་གཏན་ཐབས་རྩལ་དེ་བསྟོད་པ་དང་སྨད་པའི་རྣམ་པའི་སྒོ་ནས་བྱེད་པ་ཡིན།

ཤུགས་སྣོན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྟར། དགེ་རྒན་གྱིས་ཐབས་ཤེས་ཡོད་ཚད་སྤྱད་དེ་བྱིས་པའི་སྐད་ཆ་ཡང་དག་ པ་རྣམས་ལ་བསྟོད་བསྔགས་བྱེད་པ་དང༌། དགོས་མཁོ་བྱུང་ཚེ་སྐད་ཆ་ཡང་དག་མིན་པའམ་ངོས་ལེན་

བྱེད་མི་ཐུབ་པའི་རིགས་ལ་ཉེས་ཆད་ཀྱང་གཏོང་དགོས། དགེ་རྒན་གྱིས་བྱིས་པའི་ཡང་དག་པའི་སྐད་ ཆའི་གོམས་གཤིས་གསར་པའི་རིགས་ལ་བསྟོད་བསྔགས་མ་ཐོབ་པར་མིག་ལམ་ནས་ཤོར་བར་མ་བྱས་

པར་གཟབ་ནན་བྱ་དགོས་པ་མ་ཟད། རང་ཉིད་ཀྱིས་བསམ་བཞིན་དང་བསམ་བཞིན་མ་ཡིན་པའི་སྒོ་

ནས་ཡང་དག་པ་མིན་པའི་སྐད་ཆའི་གོམས་གཤིས་ལ་བསྟོད་བསྔགས་ནམ་ཡང་བྱ་མི་རུང༌། དཔེར་ ན། དགེ་རྒན་ཆེ་གེ་མོས་སློབ་མའི་རྩོམ་ཡིག་ཅིག་ལ་བསྟོད་བསྔགས་ཆེན་པོ་བྱས། འོན་ཀྱང་རྩོམ་ཡིག་ ནང་ཡིག་ནོར་མང་པོ་ཡོད་པ་ཚིག་ཟུར་ཙམ་ཡང་མ་གླེང་བས། ནོར་འཁྲུལ་ཅན་ལ་བསྟོད་བསྔགས་

བྱས་པ་ལྟ་བུ་བྱུང་བ་རེད། གང་ཡིན་ཞེ་ན། རྩོམ་ཡིག་འབྲི་མཁན་གྱི་སློབ་མས་ཁོང་གིས་བྲིས་པའི་རྩོམ་ ཡིག་ཡང་དག་ཅིང༌། སྐྱོན་གྱི་དྲི་མ་མེད་པ་ཞིག་ཡིན་པར་རློམ་ཡོད་པས། ནོར་སྐྱོན་རིགས་དམིགས་སུ་

མ་བཏོན་ཚེ། སློབ་མས་མ་འོངས་པར་རང་ཉིད་ལ་ཡར་རྒྱས་གཏོང་ཕྱོགས་མཐོང་མི་ཐུབ་པ་ཡིན། དེར་ བརྟེན། སྐད་ཡིག་སློབ་ཁྲིད་སྐབས་ངེས་པར་བསྟོད་སྨད་འོས་ཤིང་འཚམས་པ་ཞིག་ཡོང་རྒྱུ་གལ་ཆེ།

(128)

ལེའུ་གཉིས་པ། རྟོག་ཤེས་དང་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་129

ལེ་ཚན་བདུན་པ། མཇུག་བསྡོམས།

མིའི་རིགས་ཀྱི་རྟོག་ཤེས་དང་སྨྲ་བརྗོད་ཀྱི་ནུས་པ་ནི་རྙོག་འཛིང་ཅན་གྱི་ཕྱི་ནང་གི་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་

བའི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན། མིག་བཙུམས་ནས་བསམ་གཞིགས་བྱེད་པ་དེ་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་ཅིག་

ཡིན་ལ། སྐད་ཆའི་བསམ་གཞིགས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་ཅིག་ཀྱང་ཡིན་སྲིད་དོ། །རིག་གཞུང་ཐོག་གསུང་བཤད་

གནང་བ་དེ་རྟོག་ཤེས་ཡིན་ལ། སྐད་ཆའི་རྙོག་འཛིང་ཅན་གྱི་བྱ་སྤྱོད་ཅིག་ཀྱང་ཡིན། མིའི་རིགས་ཀྱི་

རིག་ཤེས་ཀྱི་ནུས་པ་དེ། ཆེས་སྟབས་བདེའི་དབང་པོའ་ི བྱ་སྤྱོད་ནས་ཚད་མཐོ་བའི་ལྐོག་གྱུར་གྱི་བསམ་ གཞིགས་བར་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་ཞིང༌། མིའི་རིགས་ཀྱི་སྐད་ཆ་དེ་བྱིས་པའི་རྡབ་རྡིབ་ནས་ཡར་རྒྱས་ཕྱིན་

ནས་སྒྲིག་གཞི་རྙོག་འཛིང་ཆེ་བའི་སྐད་ཡིག་གསར་བཟོ་བར་སླེབས་པས། བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པའི་གྲུབ་

འབྲས་འདི་དག་ལ་བལྟོས་ནས། ཕའེ་ཇེཊ་དང་ཆོམ་སི་ཁེ་གཉིས་ཀྱིས་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་ནུས་པ་ངོས་ལེན་

བྱས་ཡོད། འོན་ཀྱང༌། མིའི་རིགས་ཀྱི་ཀུན་སྤྱོད་ལ་ཁོར་ཡུག་དང་རིག་གཞུང་མི་འདྲ་བས་ཤུགས་རྐྱེན་ ཐེབས་ཏེ། སྨྲ་བརྗོད་དང་གཤིས་སྤྱོད་མི་འདྲ་བ་ཆགས་བཞིན་ཡོད་པ་ནི་ཧ་ཅང་མངོན་གསལ་ཡིན་པས།

སི་ཀིན་ནར་དང་ཇན་སན་གཉིས་ཀྱིས་སྦྱངས་སྐྱེས་ཀྱི་ནུས་པར་ཡིད་ཆེས་བྱས་པ་རེད། ཝི་གྷོ་སི་ཁེས་ ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་རྟོག་ཤེས་དང་མིའི་སྨྲ་བརྗོད་ཀྱི་རང་ནུས་ལ་ཡིད་ཆེས་བྱེད་པ་མ་ཟད། ལོ་རྒྱུས་དང་རིག་ གཞུང་སོགས་གང་ཟག་གི་རྒྱུད་དུ་གྲུབ་སྟངས་ཀྱི་སློབ་གསོའ་ི རིན་ཐང་ལ་གདེང་འཇོག་མཐོན་པོ་བྱེད་

པ་ཡིན། བྷུ་རན་ནར་གྱིས་མིའི་རིགས་ཀྱི་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་རྟོག་ཤེས་དང་སྨྲ་བརྗོད་ཀྱི་རང་ནུས་ལ་ཡིད་ཆེས་ ཡོད་པ་མ་ཟད། སློབ་སྦྱོང་བྱ་བས་མིའི་རིག་ནུས་འཕེལ་རིམ་ཇེ་མགྱོགས་སུ་གཏོང་བའི་རིན་ཐང་ཡང་ གལ་ཆེར་བརྩིས་ཡོད།

དགེ་རྒན་ཞིག་ཡིན་ཕྱིན། དཔེར་ན་ཧྥ་རན་སིའི་རུ་སེའུ་(Jean Jacques Rousseau, 1712-1778)

ལྟ་བུས་རིགས་རྒྱུད་ཀྱི་ནུས་པས་ཡོད་ཚད་ཐག་གཅོད་བཞིན་ཡོད་པར་བཞེད་པ་ལྟར་ན། དགེ་རྒན་གྱི་ ལས་འགན་ནི་འོས་འཚམས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་གསར་སྐྲུན་བྱས་ཏེ་སློབ་མའི་རིག་ནུས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ་ མ་གཏོགས། ལས་འགན་གཞན་གང་ཡང་མེད་པ་ལྟ་བུར་སྣང་ཞིང༌། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་དབྱིན་ཇིའི་མཁས་ (129)

ཤོག་ངོས་130

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

པ་ལའོ་ཁེ་(John Locke, 1632-1704)ལྟར། མིའི་རིགས་འདི་སྐྱེས་མ་ཐག་ཤོག་ལྷེ་སྟོང་པ་(Tabula Rasa)

ལྟ་བུ་ཞིག་ཏུ་བཞེད་དེ། སློབ་གསོའ་ི ནུས་པས་ཡོད་ཚད་ཐག་གཅོད་བཞིན་ཡོད་པའི་རྗེས་སུ་འབྲངས་ ཚེ༑ ཕྱོགས་གཅིག་ནས་མིའི་རིགས་ཀྱི་རིག་ཤེས་དང་སྨྲ་བརྗོད་ཀྱི་ནུས་པར་སྣང་ཆུང་ཤོར་བ་དང༌། ཕྱོགས་གཞན་ནས་སློབ་མའི་སློབ་སྦྱོང་ལ་འཕྲུལ་འཁོར་ལྟ་བུའི་འདུ་ཤེས་བཟུང་ནས་གོ་སྒྲིག་བྱ་རྒྱུ་ལས་ མ་འདས།

དོན་དངོས་ཐོག མིའི་རིགས་ཀྱི་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་ནུས་པ་དང༌། སློབ་གསོའ་ི བྱེད་ནུས་ཅི་འདྲ་ཞིག་

ཡིན་ནའང༌། གལ་ཏེ་དེ་གཉིས་ཕན་ཚུན་གཞོགས་འདེགས་དང༌། ཕན་ཚུན་ནུས་པ་འདོན་རེས་བྱེད་

བཅུག་པ་ཡིན་ན། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་བྱ་བཞག་ཁྲོད་ཐལ་ཆ་ཆེ་བའི་ནོར་འཁྲུལ་དང༌། མ་འདང་བའི་སྐྱོན་

གནད་རྣམས་མི་འབྱུང་བ་ཡིན།

(130)

ལེའུ་གཉིས་པ། རྟོག་ཤེས་དང་སྐད་ཆའི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་131

ལེའུ་གཉིས་པའི་ནང་དོན་གནད་བསྡུས། ༡། ༢།

རྟོག་ཤེས་ཞེས་པ་ནི་ཡིད་འཇོག་དང༌། ཚོར་ཤེས། གོ་བ། དྲན་པ། བསམ་གཞིགས། སྐད་ཆ། གནད་དོན་ཐག་གཅོད། རིག་སྟོབས་དང་གསར་གཏོད་ཀྱི་ནུས་པ་སོགས་གང་ཟག་གི་རིག་

ནུས་ལ་ཟེར།

ཕའེ་ཇེཊ་ཡི་འདོད་ཚུལ་ལྟར་ན། རྟོག་ཤེས་ནི་སྐྱེ་བོ་རང་ཉིད་ཕྱི་རོལ་ཁོར་ཡུག་དང་འབྲེལ་

འདྲིས་བྱས་པའི་མཇུག་འབྲས་ཤིག་ཡིན་ཞིང༌། དེའི་འཕེལ་རིམ་དེ་ཐོག་མར་དབང་པོའ་ི བྱ་སྤྱོད་ སྤེལ་བ། བསམ་གཞིགས་ལ་སྟ་གོན་བྱ་བ། བསམ་གཞིགས་དངོས་སུ་འཇུག་པ། ལྐོག་གྱུར་གྱི་

༣།

བསམ་གཞིགས་སུ་འཇུག་པ་བཅས་གཏན་འཇགས་ཀྱི་དུས་རིམ་མི་འདྲ་བ་བཞི་བརྒྱུད་དགོས།

བྷུ་རན་ནར་གྱིས་མིའི་བསམ་གཞིགས་ནི་ནང་ཁུལ་གྱི་སྐད་ཆའི་རྣམ་པ་ཞིག་ཡིན་ཞིང༌། ཕྱི་རོལ་

ཁོར་ཡུག་གི་བག་ཆགས་སེམས་སུ་སྣང་བརྙན་ལྟར་ཡོད་པ་དེ་ནི་ཕྱི་རོལ་ཁོར་ཡུག་ལ་འགྲེལ་ བརྗོད་བྱེད་པའི་དགོས་མཁོར་གྲུབ་པར་འདོད། རྟོག་ཤེས་དེ་སྤྱོད་ལམ་གྱིས་མཚོན་པའི་དུས་

སྐབས་དང༌། གཟུགས་བརྙན་གྱིས་མཚོན་པའི་དུས་སྐབས། རྟགས་མཚན་གྱིས་མཚོན་པའི་དུས་

སྐབས་བཅས་དུས་རིམ་གསུམ་ཡོད་པ་དང༌། རྟོག་ཤེས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་ལ་སློབ་སྦྱོང་གི་ཤུགས་

༤།

རྐྱེན་ཐེབས་པས་ཇེ་མགྱོགས་སུ་གཏོང་ཐུབ།

ཝི་གྷོ་སི་ཁེས་རྟོག་ཤེས་ནི་སྤྱི་ཚོགས་རིག་གནས་རྣམས་ནང་ཁུལ་གྱི་རྣམ་པར་འགྱུར་བའི་བརྒྱུད་

རིམ་ཞིག་ཡིན་ཞིང༌། དེ་འཕེལ་རིམ་ཐད་ཧྲིལ་པོ་ནས་ཁ་འཐོར་གྱི་ཕྱོགས་སུ་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་

བའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་ལ། རིམ་གྱིས་སྐད་ཆས་རང་ཉིད་ཀྱི་བསམ་བློ་མཚོན་ཐུབ་པ་བྱུང་ཚེ། སྐད་ ཆ་དང་བསམ་གཞིགས་གཉིས་མཉམ་འབྲེལ་དམ་པོ་འགྱུར། བྱིས་པའི་རྟོག་ཤེས་དང་སྤྱི་ཚོགས་

༥།

རིག་གནས་དབར་འཕེལ་རྒྱས་ཉེ་བའི་ཁུལ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡོད་པར་འདོད།

ཕའེ་ཇེཊ་ཡིས་སྐད་ཆ་ནི་མིའི་ཕྱིའི་རྟགས་མཚན་གྱི་རྣམ་པའི་གཏན་ཚིགས་ཤིག་ཡིན་པར་

བཞེད་ཅིང༌། དེའི་རང་ཉིད་ལྟེ་བར་གྱུར་པའི་སྐད་ཆ་ནས་སྤྱི་ཚོགས་ཅན་གྱི་སྐད་ཆའི་བར་ (131)

ཤོག་ངོས་132

༦།

འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བ་ཡིན།

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཆོམ་སི་ཁེ་ཡིས་མིའི་སྐད་བརྡའི་འཇོན་རྩལ་ནི་རྒྱ་ཁྱབ་དང་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་རང་བཞིན་ཞིག་ཏུ་

འདོད་ཅིང༌། དེ་ནི་ཐད་ཚོར་ཅན་གྱི་བརྡ་སྤྲོད་ནས་རིམ་གྱིས་བརྗེ་སྒྱུར་ཅན་གྱི་བརྡ་སྤྲོད་དུ་གྱུར་

པ་ཞིག་ཡིན། སྐད་བརྡའི་འཇོན་རྩལ་ནི་སྐྱེ་བོ་ཐམས་ཅད་ལ་གཅིག་མཚུངས་སུ་ཡོད་ཀྱང༌། སྐད་ ༧།

ཆའི་མངོན་ཚུལ་ལ་ཁྱད་པར་ཡོང་གི་ཡོད།

ཇན་སན་གྱིས་སྐད་ཆ་ནི་ཕྱི་རོལ་ཁོར་ཡུག་གི་རྐྱེན་སྐུལ་དང༌། དེར་གང་ཟག་གི་ངོས་ནས་བརྡ་ ལན་སྤྲོད་པའི་མཉམ་འབྲེལ་ལ་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་པ་ལས་གོམས་འདྲིས་སུ་ཆགས་པར་འདོད།

(132)

ཤོག་ངོས་133

ལེའུ་གསུམ་པ། རང་གཤིས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ།

རང་གཤིས་(Personality)ནི་མིའི་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ཏེ། དགོས་འདུན་དང༌། སེམས་ཚོར།

གཤིས་ཀ ལུས་སེམས་ཀྱི་རྣམ་འགྱུར། དད་མོས་སོགས་གང་ཟག་སྒེར་གྱི་ཕྱོགས་ཡོངས་ཀྱི་དཔེ་འགྲོས་

རང་བཞིན་གྱི་རྣམ་པ་ལ་ཟེར། དབྱིན་ཡིག་ཐོག་Personality ཞེས་པའི་ཚིག་དེ་ལེ་ཊིན་གྱི་ཐ་སྙད་Persona ལས་བྱུང་ཞིང་། དེའི་གོ་དོན་ནི་འཁྲབ་སྟོན་སྐབས་སྤྱོད་པའི་གདོང་འབག་(Mask worn by a Roman actor)ལ་འཇུག

སྐབས་འདིར། རང་གཤིས་ནི་སྐྱེ་བོ་གཞན་གྱིས་མི་སྒེར་ཞིག་ལ་མཐོང་སྣང་

ཅི་བྱུང་དེར་ཟེར། ཕྱིས་སུ་གོ་དོན་རྒྱ་བསྐྱེད་དེ་མིའི་རང་གཤིས་ལ་གོ་ཞིང་། དེ་ཡང་འཁྲབ་སྟོན་སྐབས་

གདོང་འབག་མང་པོ་གྱོན་དགོས་པ་དང་། གདོང་འབག་སོ་སོར་འཁྲབ་སྟངས་མི་འདྲ་བའི་སྒོ་ནས་ལྟད་

མོར་ལྟ་མཁན་རྣམས་ལ་མི་སྣ་མི་འདྲ་བའི་མཐོང་སྣང་སྟེར་དགོས་པ་ལྟར། རང་གཤིས་ལ་ཡང་དེ་ལྟ་ བུའི་ཁྱད་ཆོས་ཡོད།34

རང་གཤིས་ནི་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་འཚར་ལོངས་བྱུང་བའི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་རིམ་གྱིས་བྱུང་ཞིང༌།

གང་ཟག་རང་ཉིད་ཀྱི་ཀུན་སྤྱོད་དུ་མས་གྲུབ་པ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན་པས། དེས་གང་ཟག་རང་ཉིད་ཀྱི་སློབ་ སྦྱོང་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་ཐེབས་ཀྱི་ཡོད། དཔེར་ན། སེམས་ཀྱི་ཉམས་སྣང་མི་བརྟན་ཞིང་ཡིད་ཞུམ་

པའི་སློབ་མ་ཞིག་ཡིན་ཕྱིན། དེའི་སློབ་སྦྱོང་གི་གྲུབ་འབྲས་འདོད་བློ་ཁེངས་པ་ཞིག་ཡོང་དཀའ་བ་ཡིན།

རང་གཤིས་ལ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་མཁས་པ་མང་པོས་མཚན་ཉིད་དང་གོ་དོན་ཅི་རིགས་

༡།

ཁཱ་ཊལ་(R.B. Cattle)གྱི་འདོད་ཚུལ་ལྟར་ན། རང་གཤིས་ནི་གནས་སྟངས་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་འོག་

ཤིག་བཞག་ཡོད། དེ་དག་ལས་ཚབ་མཚོན་རང་བཞིན་ཅན་ཁག་ཅིག་བཀོད་པ་གཤམ་གསལ།

34

མི་སྒེར་ཞིག་གིས་བྱ་བ་ཅི་ཞིག་བྱེད་མིན་སྔོན་དཔག་བྱེད་ནུས་པའི་ཁྱད་ཆོས་དེ་ལ་ཟེར།

J.C.Aggarwal, Child Development and Process of Learning, 2007, Shipra Publication. P-143

(133)

ཤོག་ངོས་134

༢།

༣། ༤། ༥། ༦། ༧།

ཁི་རོན་བྷག་(L.J.

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

Cronbach)ཡིས།

གཤིས་ཀ་ནི་གོམས་གཤིས་དང་ལྟ་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་ཁག་

མཉམ་གསོག་ལས་གྲུབ་པ་ཞིག་མིན། དེ་ནི་རང་གཤིས་ཀྱི་སྒྲོམ་གཞིའི་ནང་རྡོ་ལ་རི་མོ་བརྐོས་པ་ བཞིན་གྲུབ་ཡོད་པར་འདོད། ཌ་ཤེལ་(J.F.

Dashiell)གྱིས་ལྟ་ཚུལ་ལྟར་ན།

རང་གཤིས་ནི་མི་སྒེར་གྱིས་སྤྱི་ཚོགས་ལ་བསྟུན་

འགྱུར་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་གཞེན་ཕྱོགས་(Behaviour

རྣམ་པ་ཞིག་ཡིན།

trends)སྤྱི་བསྡོམས་བྱས་པའི་

གྷོའུལ་ཧྥོར་ཌི་(J.P. Guilford)ཡིས། གང་ཟག་བྱེ་བྲག་པ་ཞིག་གི་རང་གཤིས་ནི། སོ་སོ་རང་ཉིད་ ཀྱི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཁྱད་གཤིས་དེ་ཡིན་པར་བཞེད། ཧེ་ལི་ཝི་ལིམ་35(Healy

William)གྱིས།

ཁོར་ཡུག་སྤྱི་དང་། ཁྱད་པར་སྤྱི་ཚོགས་ཁོར་ཡུག་ལ་

བསྟུན་འགྱུར་(ཡང་ན་སྙོམས་སྒྲིག་)བྱེད་པའི་གོམས་གཤིས་ཅན་གྱི་མ་ལག་ཧྲིལ་པོ་དེར་ཟེར།

ཇར་མན་གྱི་སེམས་རིག་མཁས་པ་ཀར་ཊི་ལེ་ཝིན་36(Kurt Lewin)གྱིས། འགུལ་བསྐྱོད་ལྡན་པའི་ མ་ལག་མི་འདྲ་བའི་སྤྱི་བསྡོམས་རང་བཞིན་ཅན་ཞིག་ཡིན་པར་སེམས།

ཨོག་སི་ཊན་(R.M. Ogsten)གྱིས་ལྟ་ཚུལ་ལྟར་ན། རང་གཤིས་ནི་མིའི་ནང་སེམས་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་

གྱི་མངོན་ཚུལ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། གཤིས་ཀ་ནི་མི་དེས་ཅི་ཞིག་བྱེད་པ་དང་བྱས་ཟིན་པའི་མངོན་ ཚུལ་དེ་ཡིན།

རང་གཤིས་ནི་མི་སྒེར་གྱི་ཆེས་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་དང་ཆེས་རྒྱུན་བརྟན་པའི་བྱ་སྤྱོད་ཅིག་ཡིན་

ཞིང་། མི་སྒེར་ཞིག་གི་རང་གཤིས་ནི། མི་སྒེར་དེས་རང་ཉིད་ཀྱི་མི་ཚེ་དང་ཉམས་མྱོང་གི་དྲན་ཤེས་ལ་ བརྟེན་ནས་ཐག་གཅོད་བྱས་པའི་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་མངོན་ཚུལ་ཞིག་ཡིན། རང་གཤིས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་རང་ བྱུང་དང་། རིགས་རྒྱུད། ཁོར་ཡུག་བཅས་ཕྱོགས་གསུམ་གྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་ལས་གྲུབ་ཅིང། དེས་ང་ཚོའི་རིན་ ཐང་གི་འདུ་ཤེས་དང་། དད་མོས། ཕུགས་འདུན་སོགས་ལ་ཐག་གཅོད་རང་བཞིན་གྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ཡོད།

35 ཧེ་ལི་ཝི་ལིམ་(Healy William, 1869-1963)ནི། ཨ་རིའི་བྱིས་པའི་སེམས་ནད་རིག་པ་དང་། ཉེས་གསོག་རིག་པར་མཆོག་ཏུ་མཁས་པ་ཞིག་ཡིན། ཁོང་གིས་༡༩༠༩ ལོར་ཨ་རིར་བྱིས་པའི་སེམས་ནད་སྨན་ཁང་ཐོག་མ་དེ་བཙུགས།

36 ཀར་ཊི་ལེ་ཝིན་(Kurt Zadek Lewin, 1890-1947)ནི། ཇར་མན་དུ་སྐྱེས་ཤིང་ཨ་རིར་བཞུགས་པའི་བཀོལ་སྤྱོད་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་མཁས་པ་ ཞིག་ཡིན།

(134)

ལེའུ་གསུམ་པ། རང་གཤིས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་135

ལེ་ཚན་དང་པོ།

ཧྥུ་རའེ་ཌི་ཡི་རང་གཤིས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ།། ས་བཅད་དང་པོ། སེམས་ཁམས་ཆགས་སྲེད་འཕེལ་

རྒྱས་ཀྱི་གལ་གནད་ཁག

ཕྱི་ལོ་༡༩༠༠ ནང༌། ཨོ་སི་ཏ་རི་ཡའི་དངོས་ཁམས་ཚན་རིག་པ་ཕུ་རའེ་ཌི་(Freud, 1856-1939)

ཡིས་སེམས་ཁམས་དབྱེ་ཞིབ་ཀྱི་གཞུང་ལུགས་(Psychoanalytic Theory)འདོན་སྤེལ་བྱས། ཁོང་གིས།

འདུ་ཤེས་རགས་པའི་ཉམས་མྱོང་དག་ནི་དེང་རབས་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་རྒྱན་སྤྲས་སམ་ཉམས་ མྱོང་གི་ཆ་ཤས་ཙམ་ལས། སེམས་ཁམས་ཀྱི་གཞི་རྩ་ངོ་མ་མིན་པར་འདོད། ཁོང་གིས། ང་ཚོའི་བྱ་སྤྱོད་

མང་པོ་ཞིག་ནི་འདུ་ཤེས་ཕྲ་མོའམ་བག་ལ་ཉལ་བའི་འདུ་ཤེས་ཀྱི་ཀུན་སློང་བརྒྱུད་ནས་བྱུང༌། དེ་ནི་ མིའི་རང་གཤིས་ཀྱི་ཆ་ཤས་ཤིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད་ནའང༌། མི་ཚང་མས་དེའི་སྐོར་ཤེས་ཚོར་མེད་པ་དཔེར་ ན༑ ཆུའི་ནང་དུ་བཞུར་བཞིན་པའི་འཁྱགས་རོམ་གྱི་གདོས་ཚད་ཡོངས་སུ་མཐོང་མི་ཐུབ་པ་བཞིན། ང་ཚོའི་འདུ་ཤེས་(སེམས་)སུ་བག་ལ་ཉལ་བའི་བརྡ་འཕྲིན་གྱི་གྲངས་ཚད་ནི་ང་ཚོའི་ཤེས་ཚོར་ལས་

ཆེས་བརྒལ་བར་བརྟེན། རང་གཤིས་སྐོར་ཤེས་རྟོགས་མཐིལ་ཕྱིན་པ་ཞིག་ཡོང་བ་ལ་འདུ་ཤེས་ཕྲ་མོའ་ི སྐོར་ཤེས་དགོས། འོན་ཀྱང༌། འདུ་ཤེས་ཕྲ་མོ་རྣམས་དུས་རྒྱུན་བག་ལ་ཉལ་ནས་ཡོད་སྟབས། ཐད་ཀར་ ལྟ་ཞིབ་བྱས་པ་ཙམ་གྱིས་ངོས་འཛིན་བྱ་བདེ་བ་ཞིག་མ་ཡིན། དེར་བརྟེན། ཚན་རིག་པ་ཚོས་འདུ་ཤེས་

ཕྲ་མོ་རྣམས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱ་སྐབས། སྣང་མེད་ཀྱི་ལབ་བརྡོལ་དང༌། འཆར་ཡན། རྨི་ལམ་སོགས་ལ་ བརྟག་ཞིབ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།37

ཕྱི་ལོ་༡༩༤༩ ལོར། ཕུ་རའེ་ཌི་ཡིས་སྐབས་དེའི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་སེམས་ནད་སྨན་བཅོས་བྱ་ཐབས་

ཕན་ནུས་དེ་ཙམ་མེད་པར་གཟིགས་པས། བློ་སེམས་རྩེ་གཅིག་གིས་སེམས་ནད་ཀྱི་འབྱུང་རྩ་ཁག་ལ་ 37 དཔྱད་གཞི་ཡོང་ཁུངས། Understanding Psychology, Robert S. Feldmam, sixth edition, Tata-Mcgrw-Hill, 2004, P-414

(135)

ཤོག་ངོས་136

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་རེད། ཁོང་གིས་རང་དབང་གིས་དྲན་པ་བསྐྱེད་ཐབས་(Free Association)དང་རྨི་ ལམ་དབྱེ་ཞིབ་(Dream Analysis)བཅས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་བརྒྱུད་དེ་སེམས་ནད་ཅན་གྱི་གང་ཟག་ལ་ཞིབ་

འཇུག་རྒྱུན་རིང་བྱས་འབྲས་སུ། ཁོང་གིས་མཁྱེན་རྟོགས་བྱུང་བ་ཞིག་ལ། ནད་པ་ཕལ་ཆེ་བའི་སེམས་

ནད་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་ནི་འདས་པའི་དུས་ཡུན་ནང་འགལ་རྐྱེན་ནམ་རྐྱེན་ངན་བྱུང་བ་དེ་ནས་འགོ་ཚུགས་ ཡོད། ཁོང་གི་བཞེད་ཚུལ་ལྟར་ན། རང་གཤིས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་དེ་ལོ་དྲུག་གི་སྔོན་ཙམ་ནས་གཞི་ཚུགས་

ཀྱི་ཡོད། ཁོང་གི་རང་གཤིས་གཞུང་ལུགས་ལ་ཁྱད་ཆོས་ཆེན་པོ་གཉིས་ཡོད་པ་ནི། སེམས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་

ཕྲ་མོས་(Unconsciousness)གང་ཟག་གི་ཀུན་སྤྱོད་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་གཏོང་བ་གསར་རྟོགས་དང༌། ཆགས་ སྲེད་ཀྱི་སྐུལ་འདེད་(Sexual

Impulses)ཀྱི ས ་རང་གཤི ས ་འཕེ ལ ་རྒྱས་ལ་ནུས་པ་འདོ ན ་བཞི ན ་པར་

མཐོང་ཆེན་བྱ་བ་བཅས་ཡིན། ཁོང་གི་རང་གཤིས་འཕེལ་རྒྱས་གཞུང་ལུགས་ལ་ཡོངས་གྲགས་སུ་སེམས་

ཁམས་ཆགས་སྲེད་འཕེལ་རྒྱས་སྨྲ་བ་(Psychosexual Theory of Developement)ཞེས་བརྗོད།

ཧྥུ་རའེ་ཌིའི་འདུ་ཤེས་ཕྲ་རགས་ཀྱི་འདོད་ཚུལ་དེ་ནི། ནང་ཆོས་སུ་རང་ཅག་གི་སེམས་བྱུང་ཕྲ་

རགས་ཐམས་ཅད་དང༌། རྨི་ལམ་གྱི་སྣང་བ་ཕལ་ཆེ་བ་སྔོན་བྱུང་རྒྱུ་རྐྱེན་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བའི་བཞེད་

ཚུལ་དང་མཐུན་ཤས་ཆེ། འོན་ཀྱང་མི་མཐུན་ས་ནི། ནང་ཆོས་སུ་སྒོམ་ལ་བརྟེན་ནས་སེམས་ཕྲ་མོ་ངོས་ འཛིན་དང་ཚོད་འཛིན་བྱ་ཞིང༌། ཧྥུ་རའེ་ཌི་ཡིས་དབང་རྩ་དང་བྱ་སྤྱོད་ཕྲ་མོའ་ི ལམ་ནས་ངོས་འཛིན་ དང་དབྱེ་ཞིབ་བྱ་བ་དེའ།ོ །

ཧྥུ་རའེ་ཌི་ཡིས་རང་གཤིས་ཀྱི་གྲུབ་ཆ་དེ་ཕན་ཚུན་འགལ་བ་ཅན་གྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་གསུམ་ལ་དབྱེ་ཡོད་

དེ༑ གཞི་རྩའི་བདག(id) བདག་རང་(ego)། བདག་ཆེན་པོ་(Superego)བཅས་སོ། །གཞི་རྩའི་བདག་ནི་

སྲོག་ཆགས་སྤྱི་ལ་ལྷན་སྐྱེས་སུ་ཡོད་པའི་བདེ་བ་འདོད་ཅིང་དོན་གཉེར་བའི་སྲེད་པ་(Animal Desire) དེ་ཡིན་ཞིང༌། བདག་ཆེན་པོ་ནི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཀུན་སྤྱོད་རིན་ཐང་དང་གང་ཟག་གི་ནང་གི་ཤེས་པ་

(Conscience)ལ་ཟེར། དེ་གཉིས་ཕན་ཚུན་འགལ་ཞིང་གཞི་མཐུན་པ་མེད་དོ། །བདག་རང་ནི། གཞི་རྩའི་

བདག་གི་སྲེད་པ་དང་བདག་ཆེན་པོའ་ི ཕྱི་རོལ་ཡུལ་དབར་གྱི་འགལ་བ་ཞི་འཇམ་གཏོང་ཐབས་བྱེད་པ་ མ་ཟད། འབྱུང་འགྱུར་ཕྱོགས་གཉིས་ཀའི་རེ་འདུན་བསྐང་ཅི་ཐུབ་བྱེད་པ་ཡིན།

མདོར་ན། བདག་རང་ནི་རང་གཤིས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་གཙོ་བོ་ཡིན་ཞིང༌། དེས་ང་ཚོའི་གནད་དོན་

ཐག་གཅོད་དང༌། བསམ་སྤྱོད་སྟངས་འཛིན། དཀའ་རྙོག་སེལ་ཐབས་སོགས་ཀྱི་ཐད་གཞི་རྩའི་བདག་ གི་ནུས་ཚད་ལས་བརྒལ་བའི་བྱེད་ནུས་འདོན་སྤེལ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། བདག་ཆེན་པོས་གཞི་རྩའི་བདག་

ལས་བྱུང་བའི་ཐོལ་བྱུང་གི་བྱ་སྤྱོད་སྔོན་འགོག་གིས་དགེ་སྤེལ་སྐྱོན་བསྲང་གི་ནུས་པ་འདོན་པས། དེ་ (136)

ལེའུ་གསུམ་པ། རང་གཤིས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་137

ནི་རིག་གཞུང་དང་གྲུབ་མཐའི་ཤུགས་རྐྱེན་འོག་བྱུང་བའི་བླང་དོར་གྱི་བློ་དང་སྦྱར་བའི་བདག་ལ་གོ་

ཞིང༌། དོན་དམ་ཐོག་དེ་ནི་རང་གཤིས་ཀྱི་ཆགས་རིམ་མཐའ་མ་དེ་ཡང་ཡིན་ནོ། །བདག་ཆེན་པོ་དང་

གཞི་རྩའི་བདག་གཉིས་ལ་ཐུན་མོང་གི་ཁྱད་ཆོས་ཤིག་ཡོད་པ་ནི། དེ་གཉིས་དངོས་ཡོད་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་

གནས་སྟངས་དང་འགལ་བའི་ཆ་དེ་ཡིན། བདག་ཆེན་པོ་ལ་ཚོད་འཛིན་མེད་པར་བྱེད་ལས་སྤེལ་ན། དེ་

ནི་འཐུས་ཚང་རིང་ལུགས་སུ་གྱུར་ཏེ། འཚོ་བའི་ཁྲོད་དགོས་ངེས་ཀྱི་སྙོམས་སྒྲིག་བྱ་མི་ཐུབ། དེ་མཚུངས། གཞི་རྩའི་བདག་ལ་སྟངས་འཛིན་མ་བྱས་ཚེ། ཆེས་གདོད་མ་ལྟར་འཕྲལ་གྱི་བདེ་བ་ཁོ་ནར་བསྙེགས་

ཤིང༌། བསམ་བློས་སྟོང་བའི་མི་སྒེར་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཏེ། དུད་འགྲོ་ལྟར་སྲེད་པ་ཡོད་ཚད་ལ་འཕྲལ་དུ་རྗེས་ སུ་བསྙེག་པར་འགྱུར། དེར་བརྟེན། བདག་རང་གིས་བདག་ཆེན་པོ་དང་གཞི་རྩའི་བདག་གཉིས་ཀྱི་ དགོས་མཁོ་སྙོམས་སྒྲིག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་དོ། །38

ས་བཅད་གཉིས་པ། རང་གཤིས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དུས་རིམ་ཁག

ཧྥུ་རའེ་ཌིའི་གཞུང་ལུགས་ལྟར་ན། རང་གཤིས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་དེ་ནི་མིའི་གཟུགས་ཕུང་གི་

གནས་མི་འདྲ་བ་བརྒྱུད་ནས་ཆགས་སྲེད་ཀྱི་འདུན་པ་སྐོང་ཐབས་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན། མིའི་

རིགས་ཀྱི་ཆགས་སྲེད་ཚིམ་པར་བྱེད་པའི་གནས་རྣམས་ནི་རིམ་བཞིན་ཁ་དང༌། བཤང་ལམ། མཚན་མ་

ཙམ། སྐྱེད་སྤེལ་མཚན་མ་བཅས་ཡིན། དང་པོ། ཁའི་དུས་རིམ། (Oral Stage)

སྐྱེས་པ་ནས་ལོ་གཅིག་བར།

བྱིས་པ་མལ་འབྱར་གྱིས་བདེ་བ་སྤྱོད་པའི་བརྒྱུད་ལམ་ནི་འཇིབ་པ། ལྡག་པ། ལྡད་པ། མིད་པ་

སོགས་ཁའི་བྱེད་ལས་ཁག་ཡིན། ཕྱི་རོལ་ཁོར་ཡུག་ཕ་མ་དང་སྐྱོར་སྐྱོང་མཁན་སོགས་གིས་དུས་དང་

རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་བྱིས་པའི་རེ་འདོད་བསྐང་མ་ཐུབ་པའི་ཐོག། ད་དུང་རེ་སྒུག་དང་ལྟོགས་སྒོམ། དང་ག་མི་ འབྱིན་པའི་ཟས་སྟེར་བ་སོགས་བྱིས་པ་སྐྱེ་མ་ཐག་ནས་འགལ་བ་དང་དཀའ་ངལ་གྱི་འགོ་ཚུགས་ཡོད། 38  དཔྱད་གཞི་ཡོང་ཁུངས། Understanding Psychology, Robert S. Feldmam, sixth edition, Tata-Mcgrw-Hill, 2004, P-415

(137)

ཤོག་ངོས་138

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

གཉིས་པ། བཤང་ལམ་གྱི་དུས་རིམ། (Anal Stage)

ལོ་གཅིག་ནས་ལོ་གསུམ་བར།

བྱིས་པ་ཆུང་ངུའི་སྐབས་སུ་བདེ་བ་སྤྱོད་པའི་བརྒྱུད་ལམ་དེ་ཁ་ནས་བཤང་ལམ་དུ་སྤོས་ཡོད།

སྐབས་དེའི་བྱིས་པས་རང་ཉིད་ཀྱི་བཤང་ལམ་གྱི་འབྱེད་བཙུམ་སོགས་བྱེད་ལས་ལ་སྟངས་འཛིན་བྱེད་

པར་སློབ་སྦྱོང་བྱ་འགོ་བརྩམས་ཡོད། དེར་བརྟེན། ཕ་མས་ཁོང་ཚོར་བཙོག་གཅིན་གཏོང་བའི་གོམས་

གཤིས་སྦྱོང་བརྡར་བྱ་འགོ་འཛུགས་པ་ཡིན། ཕ་མས་བྱིས་པར་དུས་ཚོད་དང་ས་གནས་ངེས་ཅན་དུ་

བཙོག་གཅིན་གཏོང་རྒྱུ་གཏན་འཁེལ་ཡོད་པར་བརྟེན། བྱིས་པས་བཙོག་གཅིན་གང་བྱུང་གཏོང་བའི་ བདེ་བར་སྤྱོད་མི་ཐུབ་སྟབས། འགལ་བ་དང་དཀའ་ངལ་གསར་པ་ཞིག་གི་འགོ་ཚུགས་པ་ཡིན། གསུམ་པ། མཚན་མ་ཙམ་གྱི་དུས་རིམ། (Phallic Stage)

ལོ་གསུམ་ནས་ལོ་དྲུག་བར།

ལོ་གསུམ་ཙམ་ནས་བཟུང་བཤང་ལམ་གྱི་དུས་རིམ་མཇུག་རྫོགས་ནས་རིམ་གྱིས་མཚན་མའི་

ལམ་ནས་བདེ་བར་སྤྱོད་པར་འཕོ་འགྱུར་བྱེད་པ་ཡིན། བྱིས་པ་རྣམས་ཁྲུས་ལ་ཞུགས་དུས་སམ། ཆབ་ གསང་གཏོང་སྐབས། རང་ཉིད་ཀྱི་མཚན་མར་རྩེད་མོ་རྩེ་བ་སོགས་ཀྱིས་རྐྱེན་སྐུལ་བྱས་པ་བརྒྱུད་ཁོང་

ཚོའི་ཆགས་སྲེད་ཚིམ་ཐབས་བྱེད་ཐུབ་པ་གསར་རྟོགས་བྱུང༌། སྐབས་འདིར་བྱིས་པ་ཕོ་རྣམས་ཨ་མ་ལ་

འབྲེལ་འདྲིས་བྱེད་སྤྲོ་ཞིང་ཕ་ལ་རིང་དུ་འགྲོ་བའི་མ་ལ་ཆགས་པའི་སྣང་ཚུལ་(Oedipal Complex)ཐོན་

པ་དང༌། བྱིས་པ་མོ་རྣམས་ཕ་ལ་འདྲིས་སྤྲོ་ཞིང་ཨ་མར་ཅུང་རིང་དུ་འགྲོ་བའི་ཕ་ལ་ཆགས་པའི་སྣང་ཚུལ་

(Electra Complex)ཐོན་པ་ཡིན། སྣང་ཚུལ་འདི་གཉིས་ལས་བྱུང་བའི་དངངས་འཚབ་ཀྱིས་ཁོང་ཚོས་ཕ་ མ་ལ་རང་ཉིད་ཀྱི་མཚན་མའི་ཁྱད་པར་ངོས་ལེན་བྱེད་ལ། དེར་བརྟེན་ཁོང་ཚོའི་མཚན་མའི་ལས་བྱེད་

(Sex Role)ཀྱང་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བ་ཡིན།

བཞི་པ། སྦས་པའི་དུས་རིམ། (Latent Stage)

ལོ་དྲུག་ནས་ལོ་བཅུ་གཅིག་བར།

བྱིས་པས་དེ་སྔོན་གྱི་ཁའི་དུས་རིམ་དང༌། བཤང་ལམ་གྱི་དུས་རིམ། མཚན་མ་ཙམ་གྱིས་དུས་རིམ་

ནང་ཉམས་སུ་མྱངས་པའི་བག་མི་བདེ་བའམ། ཕྲག་དོག། འཇིགས་དངངས་སོགས་སྟོབས་ཇེ་ཆུང་དུ་

སོང་ནས་བག་ལ་ཉལ་བ་དང་ལྷན། ཁོང་ཚོས་སློབ་གྲྭའི་ནང་གི་དངོས་པོའ་ི ཁོར་ཡུག་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ ཁོར་ཡུག་ལ་དོ་སྣང་དང༌། དགའ་མོས་ཀྱང་བྱ་འགོ་བརྩམས། (138)

ལེའུ་གསུམ་པ། རང་གཤིས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ།

ལྔ་པ། སྐྱེད་སྤེལ་མཚན་མའི་དུས་རིམ། (Genital Stage)

ཤོག་ངོས་139

ལོ་བཅུ་གཅིག་ཡན་ཆད།

ལང་ཚོའི་དུས་སྐབས་སུ་སླེབས་པའི་ན་གཞོན་རྣམས། ཧར་མོན་(Harmone)གྱི་རྐྱེན་སྐུལ་དང་

སྤྱི་ཚོགས་ཁོར་ཡུག་གི་ཤུགས་རྐྱེན་དབང་གིས། ཁོང་ཚོས་རང་ཉིད་དང་ལོ་ན་མཉམ་པའི་ཕོ་མོའ་ི ཕན་

ཚུན་ལ་དགའ་སྣང་བྱེད་པ་ཡིན། ཕོ་མོ་ཕན་ཚུན་དབར་གྱི་སྐད་ཆ་ཕལ་བ་འགས་ཀྱང་ཁོང་ཚོས་བདེ་བ་

སྟེར་ཞིང༌། ཁོང་ཚོ་རང་ཉིད་ལ་དགའ་བ་རང་ཉིད་ལྟེ་བར་འཛིན་པ་ནས་གཞན་ལ་དགའ་བ་དང༌། རང་ ཉིད་ཀྱི་ཁེ་ཕན་ནས་གཞན་ཕན་གཉེར་བའི་གནས་སྐབས་ཤིག་ཏུ་འགྱུར་བ་ཡིན།

ས་བཅད་གསུམ་པ། ཕུ་རའེ་ཌིའི་གཞུང་ལུགས་

ལས་བྱུང་བའི་བསླབ་བྱ།

ཧྥུ་རའེ་ཌིའི་རང་གཤིས་འཕེལ་རྒྱས་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་ལྟར་ན། རང་གཤིས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་

ཐོག། བྱིས་པ་ནི་དར་མའི་ཕ་མེས་ཡིན་པར་བརྗོད། གང་ཡིན་ཞེ་ན། བྱིས་པས་ལོ་དྲུག་གི་སྔོན་ཚུད་ནས་

རང་གཤིས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་གཞི་རྩ་གནས་སྟངས་གྲུབ་ཟིན་པས་ཡིན། ལྟ་ཚུལ་འདི་དངོས་ཡོད་དང་ མཚུངས་མིན་ད་དུང་སློབ་གསོ་དང་སེམས་ཁམས་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་བདེན་དཔང་བྱ་རྒྱུར་བསྡད་

ཡོད་ནའང༌། ཁོང་གི་བྱས་རྗེས་ནི། མི་རྣམས་ལ་བྱིས་པ་ཆུང་དུས་ནས་སློབ་སྐྱོང་བྱེད་པར་མཐོང་ཆེན་

བྱ་དགོས་པར་དྲན་བསྐུལ་བྱས་པ་དེ་ཡིན། དཔེར་ན། ཕ་མ་དང་སྤྱི་ཚོགས་བྱིངས་ཀྱིས་བྱིས་པའི་འོ་མ་

འཐུང་བའི་ཐབས་ལམ་ཨ་མའི་འོ་མ་དང་འཇིབ་རུ་དང༌། འོ་མ་མཚམས་འཇོག་པའི་དུས་ཚོད་དང་བྱེད་

ཐབས། བཙོག་གཅིན་གཏོང་བའི་གོམས་སྲོལ་སྦྱོང་བརྡར། ཕ་མ་བུ་ཕྲུག་དབར་གྱི་བརྩེ་དུང་གསོ་སྐྱོང༌།

མཚན་མའི་ཁྱད་པར་འབྱེད་ཐབས་སོགས་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་པ་ཡིན། གལ་ཏེ་ཐལ་དྲགས་པའམ་མ་འདང་

བའི་བྱིས་པ་གསོ་སྐྱོང་བྱེད་ཐབས་བྱ་བར་སྔོན་འགོག་བྱེད་དགོས་ཚེ། དམ་ལྷོད་འཚམས་པའི་བདག་

སྐྱོང་བྱེད་ཐབས་དེ་ནི་ཐབས་ལམ་ལེགས་ཤོས་སུ་སྣང༌། ད་བར་མིའི་རིགས་ཀྱི་བསམ་བློའ་ི རྒྱུ་བ་ཕྲ་མོའ་ི གནས་ལུགས་སྐོར་གྱི་གསང་བ་གྲོལ་མ་ཐུབ་པའི་ཆ་རྐྱེན་འོག། ཕུ་རའེ་ཌེའི་ལྟ་བ་འདི་སྨན་བཅོས་དང་ གཞུང་ལུགས་སྨྲ་བའི་ཁྲོད་དུ་གོ་གནས་གལ་ཆེན་ཞིག་བཟུང་ཡོད། (139)

ཤོག་ངོས་140

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལེ་ཚན་གཉིས་པ།

ཨེ་རིཀ་སོན་གྱི་རང་གཤིས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལྟ་བ། ས་བཅད་དང་པོ། སེམས་ཁམས་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་

སྨྲ་བའི་གལ་གནད་ཁག

ཨ་རིའི་སེམས་ཁམས་དབྱེ་ཞིབ་སྨྲ་བ་ཨེ་རིཀ་སོན་(Erikson, 1974, 1982)ནི་ཕུ་རའེ་ཌེའི་གཞུང་

ལུགས་ཀྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་མཁན་ཞིག་ཡིན། ཁོང་གི་འདོད་ཚུལ་ནི་ཕུ་རའེ་ཌེ་དང་མཚུངས་པར། མིའི་རིགས་

འདི་སྐྱེས་པ་ནས་བཟུང་ནང་བསམ་བློའ་ི དགོས་མཁོ་ཞིག་ཡོད་པར་འདོད་ཅིང༌། ཁོང་གིས་གང་ཟག་

སྒེར་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཁོར་ཡུག་དབར་ཕན་ཚུན་ཤུགས་རྐྱེན་གཏོང་རེས་བྱེད་ཚུལ་ལ་མཐོང་ཆེན་བྱེད།

ཁོང་གི་གཞུང་ལུགས་ལ་ཡོངས་གྲགས་སུ་སེམས་ཁམས་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་གཞུང་ལུགས་(Psycho-

social Theory of Development)ཞེས་བརྗོད།

ཨེ་རིཀ་སོན་གྱི་ཞིབ་འཇུག་གྲུབ་དོན་ལྟར་ན། འཚར་ལོངས་འབྱུང་བཞིན་པའི་མི་ཞིག་ཡིན་ཚེ།

ཕྱི་རོལ་ཁོར་ཡུག་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་པ་དང༌། ཕྱི་རོལ་ཁོར་ཡུག་དང་བྱེད་ནུས་སྤེལ་རེས་བྱེད་པའི་དགོས་

མཁོ་ཞིག་ཡོད། རང་གཤིས་ནི་འདི་ལྟ་བུའི་ཕན་ཚུན་ཤུགས་རྐྱེན་གཏོང་རེས་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་

དུ་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན། སྤྱིར་བཏང་རང་གཤིས་ཀྱིས་ཁོར་ཡུག་རང་བློར་འཇུག་ལྡོག་བྱ་བ་དང༌། བྱ་སྤྱོད་

སྤེལ་བ་བཅས་ཀྱི་བྱེད་ནུས་ཆ་ཚང་བ་ཞིག་ལྡན་པའི་ཁར། རང་ཉིད་དང་ཕྱི་རོལ་འཇིག་རྟེན་ལ་ངོས་

འཛིན་དང་རྒྱུས་ལོན་ཡང་དག་པ་ཞིག་ཡོད་པ་ཡིན། འོན་ཀྱང༌། རང་གཤིས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་བརྒྱུད་

རིམ་ཁྲོད། གང་ཟག་རང་ཉིད་ཀྱི་མགོ་ཐོག་ཏུ་བབས་པའི་གནད་དོན་རྣམས་ནི་ཁོང་ཚོའི་ངོས་ནས་ ཐག་གཅོད་བྱེད་དཀའ་བའི་གནད་དོན་ཞེ་གཅིག་ཡིན་ལ། གནད་དོན་དེ་དག་འོས་འཚམས་དང་ལམ་

ལྷོངས་ཡོད་པའི་སྒོ་ནས་ཐག་གཅོད་བྱ་ཐུབ་ཚེ་རང་གཤིས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་འཐུས་ཚང་དུ་འགྱུར་བ་ཡིན། དེ་ལས་ལྡོག་ཚེ། ཆ་མ་ཚང་བའི་རང་གཤིས་ལྟོས་བཅས་ཀྱི་སྒོ་ནས་གྲུབ་པ་ཡིན། དེ་དང་ཆབས་ཅིག (140)

ལེའུ་གསུམ་པ། རང་གཤིས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་141

གནད་དོན་དེ་དག་ལས་གཅིག་ཡང་དག་པར་ཐག་གཅོད་བྱེད་ཐུབ་ཚེ། དེ་འཕྲོས་ཀྱི་གནད་དོན་ཐག་ གཅོད་བྱ་བར་རོགས་འདེགས་བྱེད་ཐུབ། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། གནད་དོན་གང་ཞིག་ཚུལ་མིན་གྱིས་ཐག་

གཅོད་བྱས་ཚེ། དེ་འཕྲོས་ཀྱི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱ་བར་བཀག་རྒྱ་དང་ཐེབས་པ་ཡིན། གང་ཟག་

གིས་འོས་འཚམས་ཀྱི་སྒོ་ནས་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱ་རྒྱུ་དེ། སྤྱི་ཚོགས་ཁོར་ཡུག་གི་མཐུན་འགྱུར་ལ་ རག་ལས་ཡོད།

ས་བཅད་གཉིས་པ། རང་གཤིས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དུས་རིམ་ཁག

ཨེ་རིཀ་སོན་གང་ཟག་གི་རང་གཤིས་འཕེལ་རྒྱས་ཁྲོད་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བྱེད་ནུས་ལ་མཐོང་ཆེན་

བྱེད་པ་མ་ཟད། རང་གཤིས་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་ཚུལ་ཕུ་རའེ་ཌེས་གཏན་ལ་ཕབ་པའི་ལོ་དྲུག་གི་སྔོན་ནས་ གཞི་རྟེན་ཆགས་པ་ལྟ་བུ་ཞིག་མ་ཡིན་པར་འདོད། ཁོང་གིས་མིའི་མི་ཚེ་ཧྲིལ་པོ་དེ་རང་གཤིས་འཕེལ་

རྒྱས་ཀྱི་དུས་རིམ་བརྒྱད་དུ་དབྱེ་སྟེ། དུས་རིམ་སོ་སོར་དམིགས་བསལ་གྱི་དཀའ་ངལ་རེ་ལ་གདོང་ལེན་ བྱ་དགོས་པ་བཤད་ཡོད། དུས་རིམ་བརྒྱད་པོ་དེ་དག་ནི་གཤམ་གསལ།

༡།

གཞན་ལ་ཡིད་རྟོན་བྱེད་མིན་གྱི་གདམ་ཀ (སྐྱེས་ནས་ལོ་༡ བར།)

༣།

རང་རྟོགས་དང་བློ་འགྱོད་ཀྱི་གདམ་ཀ (ལོ་༤ ནས་༥ བར།)

༢།

༤།

ཧུར་བརྩོན་དང་བག་ཁུམ་གྱི་གདམ་ཀ (ལོ་༦ ནས་༡༡ བར།)

༦།

བློ་ཉེ་དང་ཁེར་རྐྱང་གི་གདམ་ཀ (གཞོན་དར་དུས།)

༥། ༧། ༨།

རང་འགུལ་དང༌། ངོ་ཚ་ཐེ་ཚོམ་གྱི་གདམ་ཀ (ལོ་༢ ནས་༣ བར།) ངོས་འཛིན་གཅིག་གྱུར་དང་རྙོག་ཟིང་གི་གདམ་ཀ (ལོ་༡༢ ནས་༡༨ བར།) རྒྱུད་སྤེལ་དང་ཚོད་འཛིན་གྱི་གདམ་ཀ (དར་མའི་དུས།) འཐུས་ཚང་དང་ཡིད་ཆད་ཀྱི་གདམ་ཀ (རྒས་པའི་དུས།)

དང་པོ། གཞན་ལ་ཡིད་རྟོན་གྱི་གདམ་ཀ (Trust vs. Mistrust)

སྐྱེས་པ་ནས་ལོ་གཅིག་བར།

བྱིས་པ་མལ་འབྱར་གྱི་སྐབས་སུ་དགོས་མཁོ་ཆེ་ཤོས་ཤིག་ནི་ནང་ཁུལ་གྱི་ཡིད་རྟོན་(Inner Cer(141)

ཤོག་ངོས་142

tainty) དེ་ཡིན།

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

དཔེར་ན། བྱིས་པའི་སེམས་སུ་ཕ་མ་སོགས་རང་ཉིད་སྐྱོར་སྐྱོང་བྱེད་མཁན་གྱིས་བྱམས་

སྐྱོང་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་བློ་ཐག་ཆོད་དུ་འཇུག་དགོས། སྐབས་དེར་བྱིས་པར་འཕྲད་བཞིན་པའི་དཀའ་ ངལ་ཆེ་ཤོས་ཤིག་ནི། ཡིད་རྟོན་བྱེད་འོས་མིན་གྱི་གནད་དོན་དེ་ཡིན། གལ་ཏེ་ཕ་མས་བྱིས་པར་རྒྱུན་

གཏན་ངང་འོས་འཚམས་ཀྱི་གསོ་སྐྱོང་དང་ཐུགས་ཁུར་ལྷོང་མེད་བྱས་ཚེ། བྱིས་པ་དང་ཕ་མའི་དབར་

བརྩེ་དུང་ཟབ་མོ་ཆགས་པ་ཡིན་ལ། བྱིས་པས་འཇིག་རྟེན་ནི་བདེ་འཇགས་དང་ཡིད་རྟོན་རུང་བའི་ཁོར་ ཡུག་ཅིག་ཡིན་པར་ལྟ་ཞིང༌། དེ་དང་ལྷན་དུ་གང་ཟག་གཞན་ལ་ཡིད་རྟོན་པའི་རང་གཤིས་ཀྱང་འཕེལ་ རྒྱས་འགྲོ་བ་ཡིན། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། གལ་ཏེ་ཕ་མའི་བྱམས་སྐྱོང་བྱས་པས་མ་འདང་བའམ། ཁོར་ཡུག་ལ་

འགྱུར་ལྡོག་མང་དུ་བྱུང་བ། གསོ་སྐྱོང་བྱེད་སྟངས་ངེས་གཏན་མེད་པ། ཡང་ན་བྱིས་པར་རྣམ་འགྱུར་ངན་

པ་བསྟན་པ་སོགས་བྱུང་ཚེ། བྱིས་པའི་ནང་ཁུལ་གྱི་ཡིད་རྟོན་ཚིམ་ཐབས་མ་བྱུང་བར་བརྟེན། གང་ཟག་ གཞན་ལ་ཡིད་མི་རྟོན་པའི་རང་གཤིས་འཕེལ་རྒྱས་འབྱུང་ངེས་ཡིན།

གཉིས་པ། རང་འགུལ་དང༌། ངོ་ཚ་དང་ཐེ་ཚོམ་གྱི་གདམ་ཀ (Autonomy vs. Shame and Doubt)

ལོ་གཉིས་ནས་གསུམ་བར།

སྐབས་འདིར་བྱིས་པས་རང་ཉིད་ཀྱི་ནུས་པ་ཚོད་ལྟ་བྱེད་འགོ་འཛུགས་པ་ཡིན། ཁོང་ཚོའི་གདོང་

དུ་འཕྲད་པའི་དཀའ་ངལ་ཆེ་ཤས ོ ་ཤིག་ནི། རང་འགུལ་གྱིས་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་བའམ་ཡང་ན་རང་ཉིད་ཀྱི་ནུས་

པར་ཐེ་ཚོམ་གྱིས་ངོ་གནོང་རྒྱུ་དེ་ཡིན། ལོ་གཉིས་གསུམ་ལོན་པའི་བྱིས་པས་རང་ཉིད་ཀྱི་ནུས་པ་ཚོད་

བགམ་བྱེད་པར་སྤྲོ་བ་ཡིན། ལས་དོན་ཡོད་ཚད་རང་ཉིད་ཀྱིས་བྱེད་པ་ལས། གཞན་གྱིས་ཇུས་གཏོགས་

བྱེད་པར་མི་སྤྲོ། གལ་ཏེ་ཕ་མས་བྱིས་པར་རང་ཉིད་ཀྱི་ནུས་པ་དང༌། མགྱོགས་ཚད། བྱེད་ཐབས་སོགས་

བརྟེན་ནས་ཁོང་ཚོས་བྱེད་ཐུབ་པའི་ལས་དོན་བྱ་བར་ཞལ་བཞེས་དང་བསྐུལ་མ་བྱས་ཚེ། རིམ་གྱིས་ བྱིས་པས་རང་ཉིད་ཀྱི་ནུས་པར་རྒྱུས་ལོན་བྱས་ཏེ། རང་རྟོགས་དང་རང་འགུལ་གྱིས་ལས་དོན་བྱེད་པའི་ རང་གཤིས་གསོ་སྐྱོང་བྱེད་ཐུབ། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། གལ་ཏེ་ཕ་མས་གཅེས་སྐྱོང་དང་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་རྒྱུ་ཐལ་

དྲགས་པའམ། རྒྱུན་དུ་བྱིས་པའི་ཆེད་དུ་བྱ་རྒྱུ་མང་དྲགས་ཏེ། ལས་དོན་གང་ཡིན་ཡང་བྱིས་པར་རོགས་

མགོན་བྱེད་པའམ། བྱིས་པའི་ཚབ་བྱས་ཚེ། བྱིས་པས་རང་ཉིད་ཀྱི་ནུས་པ་ཕན་ཐོགས་དེ་ཙམ་ཡོད་མེད་ ཐེ་ཚོམ་ཟ་ཞིང༌། རིམ་གྱིས་བློ་ཞུམ་ཞིང་ངོ་གནོང་བའི་རང་གཤིས་ཆགས་པ་ཡིན།

(142)

ལེའུ་གསུམ་པ། རང་གཤིས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ།

གསུམ་པ། རང་རྟོགས་དང་བློ་འགྱོད་ཀྱི་གདམ་ཀ (Initiative vs. Guilt)

ཤོག་ངོས་143

ལོ་བཞི་ནས་ལྔ་བར།

བྱིས་པའི་འཆར་ཡན་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འགོ་བརྩམས་པ་དེ་དང་མཉམ་དུ། རང་འདོད་ཀྱིས་ལས་

དོན་དུ་ཞུགས་རྒྱུར་སྤྲོ་བ་འཕེལ་བ་ཡིན། སྐབས་འདིར་ཁོང་ཚོའི་གདོང་དུ་འཕྲད་པའི་གདམ་ཀ་ཆེ་

ཤོས་ནི། རང་རྟོགས་ཀྱིས་ལས་དོན་བྱེད་པ་འམ། ཡང་ན་གཞན་དབང་དུ་གྱུར་ནས་ངོ་གནོང་བ་དེ་ཡིན། གལ་ཏེ་ཕ་མའམ་བུ་བཅོལ་ཁང་གི་མ་མས། བྱིས་པས་དྲིས་པའི་གནད་དོན་རྣམས་ལ་བཟོད་སྒོམ་ལྡན་

པའི་སྒོ་ནས་ཉན་འཇོག་བྱེད་པ་དང༌། སྙིང་ཐག་པས་དྲིས་ལན་བཏབ་སྟེ། ཁོང་ཚོའི་བསམ་འཆར་རྣམས་ ལ་འོས་འཚམས་ཀྱིས་བསྐུལ་སློང་བྱས་ནས་ཐག་གཅོད་བྱས་ཚེ། བྱིས་པས་རང་རྟོགས་ཀྱིས་ལས་དོན་ལ་

འཇུག་པའི་རིན་ཐང་ལེན་སྤྲོ་བ་མ་ཟད། བདེན་རྫུན་དང་བཟང་ངན་རྒྱུས་ལོན་བྱེད་པའི་ཁྲལ་ཡོད་ཀྱི་ འདུ་ཤེས་ཀྱང་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་ངེས་ཡིན། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། གལ་ཏེ་ཕ་མ་དང་དགེ་རྒན་གྱིས་བྱིས་པས་ དྲིས་པའི་གནད་དོན་ལ་བཟོད་སྒོམ་དང་ཉན་འཇོག་མི་བྱེད་པའམ། བྱིས་པ་ལ་བཀག་བསྡོམས་དང་འཕྱ་

སྨོད་སོགས་བྱས་ཚེ། བྱིས་པའི་རང་གཤིས་དེ་ཡང་གུ་དོག་ཅིང་གཞན་དབང་དུ་གྱུར་པ་ཞིག་འགྱུར་ངེས་ཡིན། བློ་ཞུམ་པའི་བྱིས་པ་ཞིག་གིས། རྒྱུན་དུ་རང་ཉིད་ཀྱི་བསམ་འཆར་དང་ཉམས་མྱོང་ནི་རིན་ཐང་མེད་པ་ཞིག་

ཡིན་པའི་སྣང་བ་ཤར་བའམ། ཤེས་ཀྱང་བཤད་མི་ཕོད་པ། ཐུབ་ཀྱང་བྱེད་མི་ཕོད་པའམ། ཡང་ན་རང་ཉིད་ཀྱི་ བསམ་ཚུལ་བཤད་མ་ཐག་འགྱོད་གདུང་གིས་ཕྱིར་འཐེན་བྱེད་པ་ཡིན།

བཞི་པ། ཧུར་བརྩོན་དང་བག་ཁུམ་གྱི་གདམ་ཀ (Industry vs. Inferiority)

ལོ་དྲུག་ནས་བཅུ་གཅིག་བར།

སྐབས་འདིའི་བྱིས་པ་ཕལ་ཆེ་བ་གཞི་རིམ་སློབ་གྲྭའི་སློབ་མ་ཡིན་སྟབས། ཁོང་ཚོས་རང་ཉིད་ཀྱི་

སྟོབས་ཤུགས་(Competence)ཡར་རྒྱས་དང་གྲུབ་འབྲས་བཅས་ལ་དོན་གཉེར་བྱེད་པ་ཡིན། ཁོང་ཚོའི་

མདུན་དུ་སླེབས་པའི་གདམ་ཀ་ཆེ་ཤོས་དེ་ནི། རང་བསྐུལ་གྱིས་ཧུར་བརྩོན་བྱ་བའམ། ཡང་ན་ཕམ་ཉེས་

ངོས་ལེན་གྱིས་བག་ཁུམ་ངང་སྡོད་པར་བྱེད་པ་དེ་ཡིན། གལ་ཏེ་བྱིས་པའི་སྦྱངས་འབྲས་སོགས་ལས་

དོན་ཐོག་གྲུབ་འབྲས་ཕུལ་དུ་བྱུང་བ་བྱུང་སྟེ། ཁོང་ཚོའི་གྲུབ་འབྲས་ལ་ངོས་ལེན་དང༌། བསྟོད་བསྔགས། བྱ་དགའ་སོགས་ཐོབ་ཚེ། བྱིས་པས་རང་ཉིད་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་གཞན་ལ་ངོམ་པ་དང༌། མ་འོངས་པར་ཡང་ གྲུབ་འབྲས་ལྡན་པ་ཞིག་ཡོང་བར་འབད་བརྩོན་བྱ་ངེས་ཡིན། རིམ་གྱིས་ཕུགས་འདུན་རིང་པོ་ཡོད་ཅིང༌།

ཧུར་བརྩོན་དང་རང་བསྐུལ་བྱེད་པའི་རང་གཤིས་ཆགས་པ་ཡིན། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། གལ་ཏེ་སློབ་མའི་

སྦྱངས་མི་ལེགས་པའམ་ཕམ་ཉེས་ཡང་ཡང་བྱུང་སྟེ། རྒྱུན་དུ་མཐོང་ཆུང་དང་འཕྱ་སྨོད། ཡང་ན་ཁོང་ (143)

ཤོག་ངོས་144

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཚོའི་གྲུབ་འབྲས་ལ་སྣང་མེད་བྱེད་པ་སོགས་བྱུང་ཚེ། བྱིས་པས་ཀྱང་རང་ཉིད་གཞན་ལས་དམན་པར་ བསམ་ཞིང༌། དཀའ་ངལ་ལ་གཡོལ་ཐབས་བྱ་བའི་བློ་ཞུམ་པའི་རང་གཤིས་ཆགས་ངེས་ཡིན།

ལྔ་པ། ངོས་འཛིན་གཅིག་གྱུར་དང་རྙོག་ཟིང་གི་གདམ་ཀ (Identity vs. Role of Confusion)

ལོ་བཅུ་གཉིས་ནས་བཅོ་བརྒྱད་བར།

ན་གཞོན་གྱི་དུས་སྐབས་ནི་རང་ཉིད་ལ་ངོས་འཛིན་གཅིག་གྱུར་བྱེད་པའི་དུས་སྐབས་ཤིག་

དང༌། རང་ཉིད་ཀྱི་ངོ་བོ་དང་གོ་གནས་སོགས་གནས་ཚུལ་ལ་ངོས་འཛིན་གསལ་པོ་བྱ་བར་བརྩོན་ པའི་དུས་སྐབས་ཤིག་ཡིན། སྐབས་དེར་ཁོང་ཚོའི་མདུན་དུ་སླེབས་པའི་གདམ་ཀ་ཆེ་ཤོས་གཉིས་ནི།

རང་ཉིད་ངོས་འཛིན་གཅིག་གྱུར་ཅིག་བྱེད་དམ། ཡང་ན་རང་ཉིད་ཀྱི་ངོས་འཛིན་གཅིག་ཏུ་མ་ངེས་

པའི་རྙོག་ཟིང་དུ་འགྱུར་བ་དེ་ཡིན། གཟུགས་ཕུང་འཚར་ལོངས་བྱུང་བའི་འགྱུར་བ་ལ་བརྟེན། ན་

གཞོན་རྣམས་ཐོག་མར་ཕྱི་གཟུགས་བྱད་ཐོག་སྔར་དང་མི་འདྲ་བར་འགྱུར་ཞིང༌། རིམ་གྱིས་ཁོང་ཚོ་སྤྱི་ ཚོགས་དང་དཔལ་འབྱོར་ཐོག་ཕྱེད་རང་བཙན་གྱི་གནས་སྟངས་སུ་གྱར་བཞིན་ཡོད་པ་དང༌། གྲོགས་ པོ ་ གྲོ ག ས་མོ ་ འཚོ ལ ་ཕྱི ར ་རང་ཉི ད ་ལ་གདེ ང་འཇོ ག ་ནན་ཏན་ཞི ག ་བྱ་དགོ ས ་བྱུང་བ་བཅས། འདི ་

ལྟ་བུའི་སྨིན་ལ་མ་སྨིན་པའི་གནས་སྟངས་འོག རང་ཉིད་ནི་ཇི་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡིན་མིན་སྐོར་བསྡོམས་ ཚིག་བརྒྱབ་སྟེ། རང་སེམས་དང་དངོས་ཡོད་གཅིག་གྱུར་ཡོང་ཐབས་བྱ་རྒྱུ་དེ་ལས་སླ་བ་ཞིག་ཡིན་

མི ན། གལ་ཏེ ་ ཁྱི མ ་ཚང་དང་སློབ་གྲྭས་མཁོ་ འདོན ་བྱས་པའི ་ལས་དོན་དང་འབྲེ ལ ་ལམ་གྱི ་ཉམས་ མྱོང་ཁག་གིས་ཁོང་ཚོའི་མཚན་མའི་(ཕོ་མོའ་ི )སྐོར་གྱི་ངོས་འཛིན་དང༌། སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་ཀྱི་གཟུགས་

བརྙན། ལས་གནས་ཀྱི་ངོས་འཛིན་སོགས་ཁ་གསལ་ཞིང་གཅིག་གྱུར་ལྡན་པར་འཕེལ་རྒྱས་ཡོང་བར་ རོགས་འདེགས་འདང་ངེས་བྱས་ཚེ། ཁོང་ཚོའི་རང་སེམས་ཀྱི་གཟུགས་བརྙན་དང་དངོས་ཡོད་གཉིས་ གཅིག་གྱུར་ངང་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བ་ཡིན། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། ཁྱིམ་ཚང་དང་སློབ་གྲྭས་སྤྲད་པའི་ལས་

བགོས་འཚམས་པོ་མེད་པའམ། ཡང་ན་ཁོང་ཚོའི་འབྲེལ་ལམ་བྱེད་སྐབས་ཁོང་ཡུག་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་

ངོས་ལེན་མ་བྱས་(དཔེར་ན། འཕྱ་སྨོད་བྱེད་པ་སོགས་བྱུང་)ཚེ། སྐབས་དེའི་ན་གཞོན་རྣམས་ཀྱིས་རང་ཉིད་ ལ་གཅིག་གྱུར་གྱི་ལྟ་བ་འབྱུང་མི་ཐུབ་པས། རང་ཉིད་ཀྱི་གཟུགས་བརྙན་ལ་ངོས་འཛིན་གཡོ་མཆོང་ ཆེ་བའི་རང་གཤིས་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་བ་ཡིན།

(144)

ལེའུ་གསུམ་པ། རང་གཤིས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ།

དྲུག་པ། བློ་ཉེ་དང་ཁེར་རྐྱང་གི་གདམ་ཀ (Intimacy vs. Isolation)

ཤོག་ངོས་145

གཞོན་དར་དུས།

གཞོན་ནུ་དར་མའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་མི་ཞིག་ཡིན་ཚེ། རང་ཉིད་ལ་ཐོབ་ཟིན་པའི་གཅིག་གྱུར་གྱི་

བདག་རང་གི་ལྟ་བ་ལ་ལོངས་སུ་སྤྱོད་འགོ་ཚུགས་ཡོད། སྐབས་དེར་ཁོང་ཚོའིམདུན་དུ་སླེབས་པའི་

གདམ་ཀ་ནི། མི་དང་བློ་ཐག་ཉེ་བར་བྱའམ། ཁ་བྲལ་ཁེར་རྐྱང་དུ་སྡོད་རྒྱུ་དེ་ཡིན། སྐབས་འདིའི་གང་ ཟག་གིས་གཞན་ལ་བརྩེ་བ་སྤྲོད་ཐུབ་ཚེ། གཞན་གྱིས་ཀྱང་བརྩེ་བ་སྤྲོད་ཡོང་བ། ཁྱིམ་མཚེས་དང་ལས་

གྲོགས་སོགས་དང་ཞི་བར་གནས་ཐུབ་པ། རྒྱུན་དུ་ང་ཞེས་པའི་ཚབ་ཏུ་ང་ཚོ་བརྗོད་ཅིང༌། རང་ཉིད་ཀྱི་ རིན་ཐང་ལ་ལོངས་སུ་སྤྱོད་པ་དང་གཞན་དང་ཡིད་ཉེ་བའི་རང་གཤིས་ཀྱི་བདེ་བར་མྱོང་བ་ཡིན། དེ་ ལས་ལྡོག་སྟེ། གང་ཟག་རང་ཉིད་གཞན་ལ་མི་དགའ་བ་དང༌། གཞན་རྣམས་རང་ལ་དགའ་བར་མ་ནུས་ པའི་ཁར། རང་ཉིད་ཀྱི་གནས་བབ་ངོས་འཛིན་བརྟན་པོ་མེད་པར་བརྟེན། སྤྱི་ཚོགས་ནང་གྲོགས་མེད་

ཁེར་རྐྱང་ལྟ་བུར་སྡོད་དགོས་བྱུང༌།

བདུན་པ། རྒྱུད་སྤེལ་དང་ཚོད་འཛིན་གྱི་གདམ་ཀ (Generativity vs. Stagnation)

དར་མའི་དུས།

དར་མའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་གང་ཟག་གིས་རང་ཉིད་ཀྱི་དགའ་མོས་དང་དོ་སྣང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང༌།

སྐབས་དེར་ཁོང་ཚོའི་མདུན་དུ་ལྷག་པའི་གདམ་ཀ་ནི། རིགས་རྒྱུད་མང་དུ་སྤེལ་ལམ། རྒྱུད་སྤེལ་ མཚམས་འཇོག་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན། གལ་ཏེ་གང་ཟག་རང་ཉིད་ལ་ལམ་ལྷོངས་ལྡན་པའི་བྱ་བཞག་དང༌། སྙིང་ དུ་སྡུག་པའི་བུ་ཕྲུག་བཅས་ཡོད་པའི་ཁར། ཕྱི་རབས་བུ་ཕྲུག་གསོ་སྐྱོང་དང་སྤྱི་ཚོགས་ལ་ཕན་བདེ་སྒྲུབ་

པར་དཔལ་འབྱོར་དང་སེམས་ཤུགས་འདང་ངེས་ཤིག་ཡོད་ཚེ། རིགས་རྒྱུད་སྤེལ་སྤྲོ་དང༌། སྤྱི་ཚོགས་ལ་

དགེ་ཕན་སྒྲུབ་པའི་རང་གཤིས་འབྱུང་བ་ཡིན། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། གང་ཟག་རང་ཉིད་ཀྱི་སེམས་སུ་དགའ་ མོས་བྲལ་ཞིང༌། རིགས་རྒྱུད་སྤེལ་རྒྱུར་ཚོད་འཛིན་བྱེད་པས། གང་ཟག་དེ་རིགས་ཀྱི་འཚོ་བའི་རྒྱ་ཁྱོན་ ཤིན་ཏུ་ཆུང་བ་སྟེ། ཁོང་ཚོའི་འཚོ་བ་དེ་རང་ཉིད་ལ་གཏོགས་པའི་ཁོར་ཡུག་ཆུང་ཆུང་ཞིག་ལས་མེད་

ཅིང༌། ལས་དོན་གང་བྱས་ཀྱང་རང་ཉིད་ཀྱི་ཁེ་ཕན་དང་འདོད་མོས་ཁོ་ན་དོན་གཉེར་བྱེད་པ་ཡིན། བརྒྱད་པ། འཐུས་ཚང་དང་ཡིད་ཆད་ཀྱི་གདམ་ཀ (Intergrity vs. Despair)

རྒས་པའི་དུས།

མི་དང་མིའི་དབར་ཡིད་རྟོན་དང༌། རང་རྟོགས། ཧུར་བརྩོན། བློ་ཉེ་ཞིང་རིགས་རྒྱུད་སྤེལ་སྤྲོ་ (145)

ཤོག་ངོས་146

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

བ་བཅས་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་ལྡན་པའི་རང་གཤིས་འཐུས་ཚང་བའི་མི་ཞིག་རྒས་པའི་ཚེ། གཅིག་གྱུར་དང་ འཐུས་ཚང་བའི་མི་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཏེ། ཁོང་ཡངས་ཤིང་བྱམས་བརྩེ་ལྡན་པ། རང་གི་མི་ཚེ་ལ་རེ་བ་ལྷག་མ་

མེད་པ། འཆི་བ་ལ་མི་འཇིགས་པ་བཅས་ཀྱི་མི་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་བ་ཡིན། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། མིའི་འབྲེལ་ལམ་ དབར་ཕན་ཚུན་བློ་རྟོན་ཅིང༌། ངོ་གནོང༌། འགྱོད་གདུང༌། རང་དམན་པར་འཛིན་པ། གཉའ་ཆག་པ། རང་

ཉིད་ཀྱི་གཟུགས་བརྙན་ངོས་འཛིན་ཁ་གསལ་མེད་པ། ཁེར་རྐྱང་བཅས་ཀྱི་ཉམས་གྲུབ་གཏིང་ཟབ་ལྡན་ པའི་རྒས་འཁོགས་ཤིག་ལ་མཚོན་ན། ཁོང་གི་སྐབས་དེའི་མི་ཚེ་ནི་སྐྱོ་གདུང་ལྡན་པ་ཞིག་ཡིན་ལ། འཆི་

བ་ནི་རེ་ཕུགས་བྲལ་བའི་བགྲོད་ལམ་ཉག་ཅིག་ལྟ་བུར་སྣང༌།

ས་བཅད་གསུམ་པ། ཨེ་རིཀ་སོན་གྱི་རང་གཤིས་གཞུང་ ལུགས་ལས་བྱུང་བའི་བསླབ་བྱ།

རང་གཤིས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་དེ་མིའི་མི་ཚེ་ཧྲིལ་པོའ་ི བརྒྱུད་རིམ་ཡིན་ན། གང་ཟག་རང་ཉིད་ཀྱིས་

ངེས་པར་དུ་ཉེན་འགངས་ཆེ་བའི་དུས་རིམ་བརྒྱད་པོར་གདོང་ལེན་བྱ་དགོས། ཁྱིམ་ཚང་དང༌། སློབ་གྲྭ། སྤྱི་ཚོགས་བཅས་ཀྱིས་གང་ཟག་བྱེ་བྲག་པའི་འཐུས་ཚང་བའི་རང་གཤིས་གསོ་སྐྱོང་བྱ་བར་དགོས་ངེས་

སུ་གྱུར་པའི་རང་གཤིས་ཀྱི་དུས་རིམ་སོ་སོའ ི་ནང་ཁུལ་གྱི་དགོས་མཁོ་ལ་རམ་འདེགས་བྱ་དགོས། ཕྱོགས་ གཞན་ནས་བཤད་ན། ཕ་མ་དང་དགེ་རྒན་གྱིས་བྱིས་པའི་འཚར་ལོངས་ལེགས་པོ་འབྱུང་བར་སྨན་པའི་

ཁོར་ཡུག་དོ་མཉམ་པོ། རྒྱུན་བརྟན་པོ། བདེ་འཇགས་དང་ལྡན་པ་ཞིག་མཁོ་འདོན་བྱས་ཏེ། ཁོང་ཚོའི་

མིའི་འབྲེལ་ལམ་ལ་ཡིད་རྟོན་པའི་རང་གཤིས་འཕེལ་རྒྱས་ལ་དགོས་ངེས་ཀྱི་བྱམས་བརྩེ་དང་གཅེས་ སྐྱོང་བྱ་དགོས། བྱིས་པ་རྣམས་ལ་རང་ཉིད་ཀྱི་ནུས་པ་ཚོད་བགམ་བྱ་བའི་གོ་སྐབས་འདང་ངེས་སྤྲད་དེ།

རང་རྐྱ་འཕེར་བའི་རང་གཤིས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་ཐབས་བྱ་དགོས། སློབ་ལོ་མ་སོན་པའི་བྱིས་པ་རྣམས་ ལ་འཆར་ཡན་དང་གསར་གཏོད་ཀྱི་བྱ་བར་བསྐུལ་མ་བཏང་སྟེ། ཁོང་ཚོའི་ཧུར་བརྩོན་དང་རང་རྟོགས་ ཀྱི་རང་གཤིས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་དགོས། སློབ་ལོ་སོན་པའི་བྱིས་པ་ཚོར་ལས་དོན་དང་སློབ་སྦྱོང་གི་

ཁྲོད་དུ་བྱ་བ་ལམ་ལྷོངས་ཡོང་བའི་ཉམས་མྱོང་མཁོ་འདོན་བྱས་ཏེ། ཁོང་ཚོའི་ཧུར་བརྩོན་གྱི་རང་གཤིས་ (146)

ལེའུ་གསུམ་པ། རང་གཤིས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་147

འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་དགོས། ལང་ཚོའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་ན་གཞོན་ཚོར་རོགས་འདེགས་བྱས་ཏེ། ཁོང་ཚོའི་

ཕོ་མོའ་ི ཁྱད་ཆོས་དང་འཚམས་པའི་ལས་ཀ་དང་མིའི་འབྲེལ་ལམ་སོགས་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་བརྒྱུད་རང་ཉིད་

ཀྱི་གཟུགས་བརྙན་ངོས་འཛིན་གཅིག་གྱུར་ཡོད་པའི་རང་གཤིས་གསར་འཛུགས་བྱ་དགོས། གཞོན་དར་ རྣམས་ལ་བདེ་སྐྱིད་ལྡན་པའི་ཁྱིམ་ཚང་གསར་འཛུགས་བྱ་བར་རོགས་འདེགས་བྱས་ཏེ། ཁོང་ཚོས་མི་

ལ་བློ་ཉེ་བའི་རང་གཤིས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་དགོས། དར་མ་རྣམས་ཀྱི་ལས་དོན་དང་རིགས་རྒྱུད་སྤེལ་

ཕྱོགས་ཐད་བསྔགས་བརྗོད་དང་གཞགས་འདེགས་བྱས་ཏེ། ཕྱིས་སུ་ཁོང་ཚོ་ལོ་ན་རྒས་ཚེ་འཐུས་ཚང་ ཞིང་བདེ་སྐྱིད་ལྡན་པའི་འཚོ་བར་རོལ་ཐུབ་པ་བྱ་དགོས།

རོ་ཐར་(Rotter,

1980)སོགས་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་མཁས་མང་པོ་ཞིག་གིས།

དུས་རིམ་སོ་

སོའ་ི སྐབས་ཀྱི་གང་ཟག་ལ་འཕྲད་པའི་གདམ་ཀ་རྣམས་ཀྱི་ཁྲོད་དུ་རང་གཤིས་འཕེལ་རྒྱས་ལེགས་ཤོས་

འབྱུང་བར་སྤྱི་ཚོགས་ཁོར་ཡུག་དང༌། སྒྲིག་འཛུགས། ལས་འགུལ་གང་དང་གང་དག་དགོས་མིན་ཞིབ་

འཇུག་བྱས་དང་བྱེད་མུས་ཡིན། དགེ་རྒན་གྱིས་ཀྱང་འདིའི་སྐོར་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་ཆོག དཔེར་ན། བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད། ཁྱིམ་ཚང་དང༌། སློབ་གྲྭ། ཚོགས་སྡེ་དང་སྒྲིག་འཛུགས་ཁག་སོགས་

ཁྲོད་དུ། ཁྱད་ཆོས་གང་དག་གིས་ན་གཞོན་རྣམས་ཀྱི་སེམས་སུ་རང་རང་གི་མཚན་མ་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ གཟུགས་བརྙན་འཚམས་ཤོས་དང་གཅིག་གྱུར་ཞིག་ཡོང་བར་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་ཆོག།

(147)

ཤོག་ངོས་148

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལེ་ཚན་གསུམ་པ།

ཁོལ་སྦེར་གྱི་ཀུན་སྤྱོད་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལྟ་བ།

ལོ་རན་སི་ཁོལ་བེར་(Lawrence

Kohlberg, 1973, 1984)ལ་ཕའེ་ཇེ་ཊིའི་<<བྱིས་པའི་བཟང་

སྤྱོད་ཀྱི་མཐའ་བསྡོམས་>>(The Moral Judgement of the Children, 1932)ཞེས་པའི་དཔེ་དེབ་ཀྱི་བག་

ཆགས་ཐེབས་ཏེ་མིའི་རིགས་ཀྱི་བཟང་སྤྱོད་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ཞིབ་འཇུག་གཏིང་ཟབ་བྱས་ཡོད། ཁོལ་བེར་ གྱིས་བརྟག་དཔྱད་དང༌། ཞིབ་བཤེར། དབྱེ་ཞིབ་བཅས་བྱས་པ་ལྟར་ན། གང་ཟག་གི་སྤྱི་ཚོགས་རིག་

གནས་ཀྱི་རྒྱབ་ལྗོངས་ཇི་ལྟར་ཡིན་ནའང༌། དེའི་བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་དེ་དུས་རིམ་མི་འདྲ་བའི་ བརྒྱུད་རིམ་ཁག་ཅིག་བརྒྱུད་ནས་བྱུང་བར་བཤད། འདོད་ཚུལ་འདི་ནི་ཕའེ་ཇེ་ཊིའི་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་ རྒྱས་སྨྲ་བའི་ལྟ་བ་དང་འདྲ་མཚུངས་སུ་སྣང༌།

ས་བཅད་དང་པོ། ཀུན་སྤྱོད་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས།

ཁོལ་བེར་གྱི་འདོད་ཚུལ་ལྟར་ན། བཟང་སྤྱོད་འཕེལ་རྒྱས་ནི་གང་ཟག་དང་སྤྱི་ཚོགས་གཉིས་

ཕན་ཚུན་ཤུགས་རྐྱེན་གཏོང་རེས་བྱས་པའི་འབྲས་བུར་བཞེད། ཁོལ་བེར་གྱིས་བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་དམིགས་

པའམ་བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་མཐའ་བསྡོམས་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་ཚུལ་གཙོ་བོར་འཛིན་པ་ལས། བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་ འགྱུར་ལྡོག་སྐོར་ལ་མཐོང་ཆེན་དེ་ཙམ་མི་བྱེད། ཁོང་གིས། བཟང་སྤྱོད་འཕེལ་རྒྱས་ལ་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་

རྒྱས་བྱུང་མིན་དང་མཐའ་གཅིག་ཏུ་འབྲེལ་བར་བཞེད་པ་ཡིན། ཁོང་གིས་ད་དུང༌། དུས་རིམ་སོ་སོར་

བཟང་སྤྱོད་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་བའི་སྤུས་ཀ་དེ། གང་ཟག་རང་ཉིད་དང་ཁོར་ཡུག་ཕན་ཚུན་ཤུགས་རྐྱེན་

གཏོང་རེས་བྱས་པའི་སྤུས་ཀ་ལ་རག་ལས་ཡོད་པ་ལས། སྤྱི་ཚོགས་དང་ཡང་ན་རིག་གཞུང་རང་སྟེང་ གི་ཁྱད་ཆོས་ཀྱིས་ཐག་གཅོད་བྱེད་མི་ཐུབ། ཕྱོགས་གཞན་ནས་བཤད་ན། བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་ནི་

བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ལས་གལ་འགངས་ཆེའ།ོ །

(148)

ལེའུ་གསུམ་པ། རང་གཤིས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་149

ས་བཅད་གཉིས་པ། ཀུན་སྤྱོད་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དུས་རིམ།

ཁོལ་བེར་གྱིས་བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་དེ་དུས་རིམ་གསུམ་དང་གནས་སྐབས་དྲུག་ལ་དབྱེ་

ཡོད་ཅིང༌། དུས་རིམ་རེ་རེའི་ནང་དུ་གནས་སྐབས་གཉིས་རེ་འདུས་ཡོད། འཕེལ་རིམ་གྱི་གནས་སྐབས་

དེ་དྲུག་ནི་རིམ་བཞིན་འགྲོ་བ་ལས་གོ་རིམ་ལྡོག་ཏུ་མེད་པར་འདོད། གཤམ་དུ་དུས་རིམ་སོ་སོའ་ི འཕེལ་

རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དང༌། གནས་སྐབས་སོ་སོའ་ི བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་བསམ་བློ་དང་གདེང་འཇོག་གི་ཚད་གཞི་ བཅས་བཀོད་ཡོད།

དང་པོ། རྒྱུན་སྲོལ་གྱི་དུས་འགོའ་ི གནས་སྐབས།

(Preconventional Level)

སྐྱེས་པ་ནས་ལོ་དགུ་བར།

སྐབས་འདིའི་བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་རིན་ཐང་ནི་ཕྱི་རོལ་བྱ་དངོས་དང་ཕ་མ་སོགས་ལས་བྱུང༌།

(Punishment-Obedience Orientation)

དུས་རིམ་དང་པོ། ཉེས་ཆད་དང་བཀའ་བརྩི་ཚད་གཞིར་འཛིན་པ།

བྱིས་པའི་བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དེ་ཕྱིའི་ཤུགས་རྐྱེན་ལ་མགོ་སྒུར་བའམ་ཡང་ན་ཉེས་ཆད་ལས་

གཡོལ་བར་བྱེད་ཆེད་བྱུང་བ་ཡིན། དེའི་ནང་ཕ་མ་དང་མི་དར་མ་རྣམས་ནི་ཤུགས་རྐྱེན་དེའི་ཚབ་

མཚོན་དུ་བཞག་ཆོག། བྱིས་པའི་ཀུན་སྤྱོད་འགྲིག་མིན་ཐམས་ཅད་ཁོང་ཚོའི་བསྟོད་སྨད་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་

ལས་བྱུང་བ་ཡིན། དཔེར་ན། བྱིས་པ་ཆུང་ངུ་ཞིག་ལ་མཚོན་ན། ཁོའ་ི གཅེན་གཅུང་རྣམས་སློབ་གྲྭར་འགྲོ་ དགོས། སློབ་གྲྭར་མ་སོང་ཚེ་ཕ་མའི་བཀའ་བཀྱོན་དང་རྡུང་རྡེག་བཟེད་ངེས་ཡིན།

དུས་རིམ་གཉིས་པ། ཁེ་ཕན་དང་ལྟོས་འབྲེལ་ཚད་འཛིན། (Instructional-Relativist Orientation)

བྱིས་པའི་བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དེ་ཁོང་ཚོའི་འདོད་སྲེད་བསྐང་ཕྱིར་བྱུང་ཞིང༌། སྐབས་འགར་

གཞན་གྱི་འདོད་པ་ཚིམ་མིན་ལ་བལྟ་བ་ཡིན། སྐབས་དེའི་བྱིས་པ་ལ་དྲང་བདེན་ཞེས་པ་ནི་བྱུང་སོང་དོ་ མཉམ་པའི་སྣང་ཚུལ་ཞིག་ཏུ་ལྟ་བ་ཡིན། དཔེར་ན། སློབ་གྲྭ་གྲོལ་འཕྲལ་རང་ཁྱིམ་དུ་ལོག་དགོས་པ་ལས།

འགོར་འགྱངས་བྱུང་ན་ཕ་མར་སེམས་ཁྲལ་ཡོང་ངེས་ཡིན་པ་ལྟ་བུ། སྐབས་འདིའི་བྱིས་པས་ཁེ་ཕན་ལ་

བལྟ་འགོ་ཚུགས་པ་ཡིན། ཡིན་ནའང་ཁོ་ཚོའི་མིའི་འབྲེལ་ལམ་ཐད་ད་དུང་ལྟོས་བཅོས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ཕན་

ཚུན་གཉིས་ཀའི་འདོད་པ་བསྐང་བར་དོན་གཉེར་བྱེད་པ་ཡིན། (149)

ཤོག་ངོས་150

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

གཉིས་པ། རྒྱུན་སྲོལ་གྱི་གནས་སྐབས། (Conventional Level)

ལོ་དགུ་ནས་བཅོ་ལྔ་བར།

སྐབས་འདིའི་བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ནི་གོམས་སྲོལ་ཐོག་མི་དམངས་བྱིངས་ཀྱིས་ངོས་ལེན་

བྱེད་པའི་བཟང་ངན་བདེན་རྫུན་གྱི་ཚད་གཞི་ལས་བྱུང༌། གོམས་སྲོལ་ལ་བཟང་སྤྱོད་ལྟ་བུའི་བཀག་སྡོམ་ གྱི་ནུས་པ་ལྡན་པ་ཡིན།

དུས་རིམ་གསུམ་པ། མིའི་མཐུན་ལམ་ཚད་གཞིར་འཛིན་པ།

(Interpersonal-Concordance Orientation)

གཞན་ལ་རོགས་རམ་མམ་གཞན་དགའ་བར་བྱ་བ་ནི་བཟང་སྤྱོད་དུ་བརྩི། སྐབས་འདིར་གང་

ཟག་རང་ཉིད་བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་ཚད་གཞི་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་རྗེས་སུ་འབྲང་བར་དགའ་ཞིང༌། རང་ཉིད་ཀྱི་ བྱ་སྤྱོད་ཁོ་ན་ཙམ་མ་ཡིན་པར་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་དམིགས་པ་དོ་སྣང་བྱ་འགོ་བརྩམས་ཡོད། ཕྱོགས་གཞན་ནས་ བཤད་ན། བཟང་སྤྱོད་བྱ་བ་ལ་ཀུན་སློང་བཟང་པོ་དགོས་པར་ལྟ། དཔེར་ན། སློབ་གྲྭ་གྲོལ་བ་དང་རང་

ཁྱིམ་དུ་ལོག་སྟེ་ནང་མིའི་རོགས་བྱས་ནས་ནང་ལས་བྱེད་པའི་བྱིས་པ་དེ་ཡ་རབས་སུ་བརྩི་བ་ལྟ་བུ།

དུས་རིམ་བཞི་པ། དབང་ལྡན་ཕ་མ་སོགས་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྒྲིག་སྲོལ་རྒྱུན་འཁྱོངས་ཚད་གཞིར་འཛིན་ པ༑ (Authority and Social Order-maintaining Orientation)

རང་ཉིད་ཀྱི་འོས་འགན་སྒྲུབ་སྟེ། དབང་ལྡན་ལ་བརྩི་མཐོང་བྱེད་པ་དང༌། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཁྲིམས་

སྲོལ་ལ་སྲུང་བརྩི་བྱ་བ་ནི་བཟང་སྤྱོད་དུ་ལྟ། དཔེར་ན། ན་གཞོན་ཞིག་ལ་མཚོན་ན། སྣུམ་འཁོར་ཁ་ལོ་

བ་ཡག་པོ་ཞིག་ཡིན་ན། སྣུམ་འཁོར་མགྱོགས་ཚད་རན་པར་གཏོང་བ་དང༌། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འགྲིམ་འགྲུལ་

ཁྲིམས་གཞི་བརྩི་སྲུང་བྱ་དགོས་པ་ལྟ་བུའོ། །

གསུམ་པ། རྒྱུན་སྲོལ་གྱི་དུས་མཇུག་གི་གནས་སྐབས། (Postconventional Level)

ལོ་བཅུ་དྲུག་ཡན་ཆད།

སྐབས་འདི འི ་ བཟང་སྤྱོ ད ་ཀྱི ་ ལྟ་བ་དེ ་ སྤྱི ་ ཁྱབ་ཀྱི ་ ཆོ ས ་ཉི ད ་དང་གང་ཟག་རང་ཉི ད ་ཀྱི ་ ཁྲལ་

ཡོད་ལས་བྱུང༌།

དུས་རིམ་ལྔ་པ། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཁྲིམས་སྲོལ་དང་ཁྲིམས་ལུགས་ཚད་གཞིར་འཛིན་པ།

(Social-Contract Legalistic Orientation)

སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་ཡོངས་ཁྱབ་ངོས་ལེན་བྱེད་པའི་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་ཚད་གཞི་རྣམས་ལ་གང་ཟག་བྱེ་ (150)

ཤོག་ངོས་151

ལེའུ་གསུམ་པ། རང་གཤིས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ།

བྲག་པ་ཚང་མས་མཐོང་ཆེན་བྱེད་ཅིང༌། གང་ཟག་བྱེ་བྲག་པ་སོ་སོའ་ི རིན་ཐང་ནི་ལྟོས་མེད་ལྟ་བུ་མ་

ཡིན་པར་ལྟོས་བཅས་སུ་འདོད། སྤྱི་ཁྱབ་ཀྱི་ཁྲིམས་སྲོལ་ལམ་ཁྲིམས་འཛུགས་སྟངས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་དེ་ གལ་འགངས་ཆེ་བར་བྱེད། ཁྲིམས་སྲོལ་དང་ཁྲིམས་ལུགས་འཛུགས་སྐབས་མི་མང་གི་རེ་འདུན་ལ་

བསྟུན་དགོས་པ་མ་ཟད། ཁྲིམས་གཞིའམ་མང་གཙོའི་བྱེད་ཐབས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ཁྲིམས་བཟོ་དང་བསྒྱུར་ བཅོས་གཏོང་དགོས། དེར་བརྟེན། གཞོན་དར་རྣམས་ལ་མཚོན་ན། ཁྲིམས་སྲོལ་དང་ཁྲིམས་ལུགས་བརྩི་ སྲུང་བྱ་རྒྱུ་དེ་ནི་ཁོང་ཚོའི་མོས་མཐུན་དང་འཚམས་པ་ཡིན།

དུས་རིམ་དྲུག་པ། སྤྱིར་བཏང་གི་ལྟ་གྲུབ་དང་འབྲེལ་བའི་བཟང་སྤྱོད་ཚད་གཞིར་འཛིན་པ།

(Universal-Ethical Principle Orientation)

དྲང་བདེན་ཞེས་པ་ནི་མིའི་ཁྲལ་ཡོད་ལས་བྱུང་བའི་ཁྱབ་ཆེ་བའི་བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་ལྟ་བ་ཞིག་ཡིན།

མིའི་རིགས་ཀྱི་ཕན་ཚུན་བརྩི་བཀུར་དང༌། ཡིད་རྟོན་བྱེད་པའི་གཏན་ཚིགས་ཀྱི་ལྟ་བ་དེ་ནི་དྲང་བདེན་

གྱི་འབྱུང་ཁུངས་ཡིན། དྲང་བདེན་ནི་འདྲ་མཉམ་ཅན་དང་གཉིས་ཕན་ཅན་ཞིག་ཡིན་ལ། མིའི་རིགས་ ཀྱི་ཆེ་མཐོང་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཐབས་ཤིག་ཀྱང་ཡིན། དར་མ་ཞིག་ལ་མཚོན་ན། འཇིག་རྟེན་གྱི་བཟང་

ངན་བདེན་རྫུན་ཡོད་ཚད་མིའི་རིགས་ཀྱི་ཁྲལ་ཡོད་བརྒྱུད་ནས་ཐག་གཅོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

ཚན་རིག་པས་ཁོལ་བེར་གྱི་བཟང་སྤྱོད་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་དུས་རིམ་ལ་བརྟག་ཞིབ་མང་པོ་བྱས་པ་

བརྒྱུད་ཤེས་གསལ་ལ། ཁོལ་བེར་གྱི་དུས་རིམ་དེ་དག་ལ་བརྟན་འཇགས་ཀྱི་རང་བཞིན་ཡོད་པ་མཐོང༌། འོན་ཀྱང༌། ཁོང་གི་ཞིབ་འཇུག་དང་མཐའ་བསྡོམས་རྣམས་ལ་སྐྱོན་ཆ་མད་པ་ཞིག་མ་ཡིན།

ཀ) ཁོང་གི་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་ཕལ་མོ་ཆེ་སྐྱེས་པ་ཕོའ་ི རིགས་ཡིན་པ་དང༌།(Gilligan, 1983, 1986)

ཁ) ཁོང་གི་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་ཕལ་མོ་ཆེ་འབྱོར་འབྲིང་གྲལ་རིམ་གྱི་མི་སྣ་ཡིན་པ།

(Kurtines &

Grief, 1974)

ག) ཁོང་གི་ཞིབ་འཇུག་ནང་རིག་ཤེས་སྐོར་གྱི་བཟང་སྤྱོད་དོ་ནན་ཐལ་དྲགས་ཏེ། བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་ ཉམས་སྣང་(Empathy)གི་ནུས་པར་སྣང་ཆུང་བྱས་ཡོད་པ་(Hoffman, 1984, 1987; Vitz, 1990)

བཅས། ཁོང་གིས་འཚོལ་སྒྲུབ་བྱས་པའི་རྒྱུ་ཆ་ཁག་གིས་ཀྱང༌། མི་ཕལ་ཆེ་བའི་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་འདུ་ ཤེས་དུས་རིམ་བཞི་པ་འདའ་མེད་པ་བསྟན་ཡོད།

(151)

ཤོག་ངོས་152

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ས་བཅད་གསུམ་པ། ཁོལ་བེར་གྱི་ཀུན་སྤྱོད་འཕེལ་རྒྱས་ གཞུང་ལུགས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ཚུལ།

༡)

ཁོལ་བེར་གྱི་ཀུན་སྤྱོད་འཕེལ་རྒྱས་ལྟ་བ་བརྒྱུད་དགེ་རྒན་ལ་གཤམ་གསལ་བློ་བསྐྱེད་འབྱུང་ནུས།

ཕན་ནུས་ལྡན་པའི་ཀུན་སྤྱོད་སློབ་གསོ་ནི་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་གཞིར་ བཟུང་ཐོག་སྤེལ་དགོས།

༢) བྱིས་པ་ཆུང་ངུ་རྣམས་ལ་མི་འཚམས་པའི་ནང་དོན་དང་ཁྲིད་ཐབས་སོགས་ལག་བསྟར་བྱས་ན།

བྱིས་པ་རྣམས་ཕྱི་ཚུལ་དུ་ཡ་རབས་ཚུལ་ལྡན་ལྟར་མཆིས་ཀྱང་ནང་བསམ་བློའ་ི གོ་རྟོགས་དམན་ པའི་ཕྱི་སྨིན་ལ་ནང་མ་སྨིན་པའི་སྣང་ཚུལ་འབྱུང་སྲིད།

༣) དུས་རིམ་སོ་སོའ་ི ཀུན་སྤྱོད་འཕེལ་རྒྱས་ཁྱད་ཆོས་དང་བསྟུན་ཏེ་སློབ་གསོ་གནད་སྨིན་གཏོང་བ་

ལས། ཆུ་མ་ཤོར་སྔོན་ལ་རག་རྒྱག་པའི་ཚུལ་ལྟར་བྱ་གལ་ཆེ།

ཀུན་སྤྱོད་སློབ་གསོའ ི་ཐད་ཐབས་ལམ་མི་འདྲ་བ་བཞི་སྤྱད་ཆོག ནན་བཤད་ཀྱི་སློབ་སྟོན་ཐབས་

ལམ་(Inculcation Approach)དང༌། རིན་ཐང་སྟོན་པའི་ཐབས་ལམ།(Value Clarification Approach)

རིན་ཐང་དབྱེ་ཞིབ་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ།(Value Analysis Approach) ཁོལ་བེར་གྱི་དྲང་བདེན་སྤྱི་ ཚོགས་འཛུགས་ཐབས་(Kohlberg’s Just Community)བཅས་སོ། །

ནན་བཤད་བྱེད་པའི་སློབ་སྟོན་ཐབས་ལམ་ནི། དགོས་ངེས་ཀྱི་ཀུན་སྤྱོད་འཁྱེར་སྟངས་རྣམས་

བསླབ་གཞིའི་ནང་བཅུག་སྟེ་ཐད་ཀར་སློབ་སྟོན་བྱས་ཏེ། ནམ་རྒྱུན་འཚོ་བའི་ནང་བྱིས་པ་ཚོར་རྒན་པའི་

ཁ་ཉན་ཚིག་བརྩི་དང༌། དད་མོས། བརྩི་བཀུར་སོགས་ཀྱི་བཟང་སྤྱོད་ལ་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་པ་དེར་ཟེར། རིན་ཐང་ཁ་གསལ་སྟོན་ཐབས་ནི། ཐོག་མར་སློབ་ཕྲུག་རྣམས་ལ་རང་ཉིད་ཀྱི་ཀུན་སྤྱོད་འཁྱེར་སྟངས་ འདེམས་ལེན་བྱས་ཏེ། རང་ཉིད་ཀྱི་རྒྱུན་གཏན་འཚོ་བའི་ནང་ཀུན་སྤྱོད་དེའི་རིན་ཐང་ཉམས་ལེན་བྱ་ བར་བསྐུལ་མ་བཏང་སྟེ། དེ་རྗེས་ཁོང་ཚོའི་ཀུན་སྤྱོད་ལ་ལྟོས་ཏེ་ཁོང་ཚོས་བདམས་པའི་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་

རིན་ཐང་གདེང་འཇོག་བྱེད་པ་དེར་ཟེར། རིན་ཐང་དབྱེ་ཞིབ་བྱེད་ཐབས་ནི། སློབ་མ་རྣམས་ལ་ཀུན་སྤྱོད་ (152)

ལེའུ་གསུམ་པ། རང་གཤིས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་153

འཁྱེར་ཕྱོགས་ཐད་འགལ་བ་བྱུང་བའི་གནས་སྟངས་འོག། རང་ཉིད་ཀྱི་བློ་གྲོས་དང་གཏན་ཚིགས་རང་ བཞིན་གྱི་བསམ་གཞིགས་བྱེད་པ་བརྒྱུད་གནད་དོན་འཚོལ་ཞིབ་དང༌། གོ་བ་རྒྱུས་ལོན། ཡིན་མིན་ཁྲུན་

གཅོད། ཐབས་ལམ་མཁོ་འདོན་བཅས་བྱས་ཏེ་འགལ་བ་ཐག་གཅོད་བྱེད་སྟངས་སློབ་སྟོན་བྱེད་པ་དེར་

ཟེར། ཁོལ་བེར་གྱི་དྲང་བདེན་སྤྱི་ཚོགས་འཛུགས་ཐབས་ནི། སློབ་མ་རྣམས་ཀྱིས་སློབ་གྲྭའི་ནང་ཚོགས་ པ་ཞིག་བཙུགས་ཏེ། དམངས་གཙོའི་བགྲོ་གླེང་གི་རྣམ་པའི་སྒོ་ནས་དྲང་བདེན་སྤྱི་ཚོགས་དེའི་ཁྲོད་ཀྱི་

ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་ཚད་གཞི་འཛུགས་སྐྱོང་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན། ཚོགས་མི་རྣམས་ཀྱིས་བདུན་རེའི་ནང་ཚོགས་འདུ་

ཐེངས་རེ་བསྐངས་ཏེ། ཀུན་སྤྱོད་དང་འབྲེལ་བའི་འཚོ་བའི་གནད་དོན་ལ་བགྲོ་གླེང་བྱས་པ་བརྒྱུད། བགྲོ་ གླེང་གི་མཇུག་ཏུ་སྤྱི་མོས་ཀྱི་གྲོས་ཆོད་བཞག་སྟེ་ཚང་མས་བརྩི་སྲུང་བྱེད་དགོས།

(153)

ཤོག་ངོས་154

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལེ་ཚན་བཞི་པ།

ཧེ་སེའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འདུ་ཤེས་སྐོར་གྱི་གཞུང་ལུགས། ས་བཅད་དང་པོ། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འདུ་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་

བའི་གལ་ཆེའི་རང་བཞིན།

རྒྱལ་ཁབ་དང་སྤྱི་པའི་འདུ་ཤེས་འཛུགས་སྐྲུན་བྱ་རྒྱུ་ནི་མིའི་གཤིས་རྒྱུད་ཀྱི་ཆེས་རིན་ཐང་ལྡན་

པའི་རྩ་བ་སྟེ་བྱམས་བརྩེ་དང་གཞན་ཕན་དང་འབྲེལ་ཞིང༌། གང་ཟག་རང་ཉིད་སྤྱི་ཚོགས་དང་སྒྲིག་ འཛུགས་ཀྱི་གནས་སྟངས་ལ་འཕོ་འགྱུར་གཏོང་བྱེད་ཀྱི་སྟོབས་ཤུགས་ཆེ་ཤས ོ ་ཤིག་ཀྱང་ཞིག་ཡིན། འཛམ་ གླིང་གི་འདས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཕྱི་མིག་བལྟས་ན། འགྲོ་བ་མིའི་བདེ་སྡུག་ལེགས་ཉེས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་

ཚད་མཐར་ཐུག་མི་མང་གི་བསམ་བློའ་ི འདུ་ཤེས་དང་གོ་རྟོགས་ལ་རག་ལས་ཡོད་པ་ཤིན་ཏུ་གསལ་བས།

སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གྲུབ་ཆར་གྱུར་པའི་སྐྱེ་འགྲོ་ཡོངས་ལ་དྲང་བདེན་དང་ཞི་མཐུན་མཉམ་གནས་ཀྱི་འཚོ་བར་

རོལ་དགོས་ན་ཐོག་མར་རང་ཉིད་གནས་སའི་ཚོགས་སྡེ་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བདེ་སྡུག་ལ་འགན་ཁུར་བའི་ འདུ་ཤེས་སྐྲུན་ཐབས་བྱ་རྒྱུ་ཧ་ཅང་གལ།

དེང་སྐབས་ཀྱི་འཛམ་གླིང་ནང༌། རྒྱལ་ཁབ་ཆེ་ཁག་དབར་གྱི་འགལ་བ་ཕྱི་ཚུལ་ནས་ཞི་འགྲིགས་

བྱུང་བའི་རྣམ་པ་ཞིག་ཡོད་ཀྱང༌། དོན་དངོས་ཐོག་རྒྱལ་ཁབ་ཚང་མས་སྔར་བཞིན་རང་རང་གི་ཁེ་ ཕན་འགྲན་རྩོད་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པས། སྐྱེ་འགྲོ་རྩ་མེད་གཏོང་བའི་འཐབ་འཁྲུག་ཆེན་པོ་ཁག་སྐབས་ འཕྲལ་དུ་མི་འབྱུང་བ་ལྟར་སྣང་ཡང༌། གཞི་རྒྱ་ཆུང་བའི་དམག་འཐབ་དང་འཁྲུག་རྩོད་རྒྱུན་ཆད་མེད་ པས། རང་བཙན་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ལ་མཚོན་ན་དེའི་ཕྱི་འབྲེལ་དང༌། དཔལ་འབྱོར། རིག་གཞུང་ཐད་ཀྱི་

གཟུགས་མེད་འཐབ་འཁྲུག་ཐོག་ཤེས་ལྡན་རྣམས་ཀྱིས་ཐུགས་སྣང་བྱ་ཡུལ་དུ་གྱུར་ཡོད། གང་ཡིན་ཞེ་ན། དེ་དག་གི་མཐར་ཐུག་དམིགས་ཡུལ་ནི་གནོད་འཚེ་འཕོག་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁ་ཤས་རིམ་གྱིས་རྩ་མེད་འགྲོ་ སྲིད་པས་སོ། །

(154)

ལེའུ་གསུམ་པ། རང་གཤིས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་155

རྒྱལ་སྤྱིའི་གནས་སྟངས་སྤྱི་དང༌། ཁྱད་པར་རང་ཁུལ་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནས་བབ་ཐོག་དོ་སྣང་བྱ་

རྒྱུ་ནི་འཛམ་གླིང་འདིར་འཚོ་བའི་སྐྱེ་འགྲོ་ཡོད་ཚད་ཀྱི་ལས་འགན་ཡིན་ལ། དོན་དངོས་ཐོག་དེ་ནི་མི་ སྒེར་དང་ཁོར་ཡུག་དབར་གྱི་ཉ་ཆུ་ལྟ་བུའི་འབྲེལ་བ་ཞིག་ཡིན་སྟབས། དགེ་སློབ་གཉིས་ནས་ཡུལ་ལུང་

སྤྱི་བྱེའི་འགྱུར་བ་ལ་སེམས་ཁུར་དང་དོ་སྣང་བྱས་ཏེ། བྱམས་བརྩེ་དང་ཞི་མཐུན། མཉམ་གནས་བཅས་ ཀྱི་ཐོག་ཞི་བདེ་མཛའ་མཐུན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཤིག་སྐྲུན་ཐབས་སུ་འབད་དགོས་པ་དང་ཆབས་ཅིག ཕྱོགས་ གཞན་ནས་བཙན་འཛུལ་དང༌། དྲག་ཤུལ། བཤུ་གཞོག་སོགས་དྲང་བདེན་མ་ཡིན་པ་རིགས་ལ་འགོག་

རྒོལ་བྱ་རྒྱུ་ཡང་འགྲོ་བ་སྤྱི་ཡོངས་ཀྱི་ལས་འགན་ཞིག་ཡིན།

དེར་བརྟེན། རྒྱལ་གཅེས་དང་སྤྱི་པའི་འདུ་ཤེས་གསོ་སྐྱོང་བྱ་རྒྱུ་དེ་ནི། མིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་དྲང་

བདེན་དང་ཞི་བདེ་ཡོང་བའི་གཞི་མ་ཡིན་ལ། དེ་ནི་དགེ་རྒན་རྣམས་ཀྱི་གཡོལ་དུ་མེད་པའི་ལས་འགན་ གཙོ་བོ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན།

(155)

ཤོག་ངོས་156

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ས་བཅད་གཉིས་པ།

རྒྱལ་ཁབ་དང་སྤྱི་པའི་འདུ་ཤེས་འཕེལ་བའི་དུས་རིམ།

ཧེ་སེ་(Hess & Torney, 1967)ཡིས་ཨ་རིའི་སློབ་ཕྲུག་༡༢༠༠༠ ལ་བརྟག་ཞིབ་བྱས་པ་བརྒྱུད་ཤེས་

གསལ། བྱིས་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དེ་རིམ་པ་གསུམ་བརྒྱུད་དེ་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བ་རྟོགས།

༡། རྟགས་མཚན་ཙམ་གྱི་དུས་སྐབས། (National Symbols Stage)

བྱིས་པ་ཆུང་ངུ་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱལ་དར་དང༌། རྒྱལ་གླུ། རྒྱལ་ཁབ་དབུ་འཁྲིད་དེ་རྒྱལ་ཁབ་ཡིན་པར་

སྙམ། རྟགས་མཚན་དེ་དག་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ངོས་འཛིན་བྱེད་པའི་རྟགས་མཚན་སྟབས་བདེ་ཤས ོ ་དེ་ཡིན། བྱིས་ པས་རྒྱལ་ཁབ་ལ་དགའ་ཞེན་བྱེད་པའི་ཀུན་སྤྱོད་དེ་གཙོ་བོ་རྒྱལ་ཁབ་མཚོན་བྱེད་ཀྱི་མི་དང་བྱ་དངོས་

ཐོག་ནས་མཚོན་པ་ཡིན། དཔེར་ན། རྒྱལ་དར་སྒྲེང་ཕབ་དང༌། རྒྱལ་གླུ་གཏོང་བ། རྒྱལ་ཁབ་དབུ་འཁྲིད་ཀྱི་ སྐུ་པར་འདོགས་པ་སོགས་བྱིས་པར་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འདུ་ཤེས་བསྐྱེད་བསྲིང་བྱེད་ཐབས་ཁག་ཡིན། ༢། ལྐོག་གྱུར་གྱི་འདུ་ཤེས་འཛིན་པའི་དུས་སྐབས། (Abstract Ideas About a Country)

བྱིས་པའི་དུས་དཀྱིལ་གྱི་བྱིས་པས་རྒྱལ་ཁབ་ལ་དགའ་ཞེན་བྱེད་པའི་གཞི་རྩ་གཙོ་བོ་ནི། རྒྱལ་

ཁབ་ཀྱི་ཚབ་མཚོན་བྱེད་ནུས་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་ཁག་ཡིན། རྒྱལ་ཁབ་ལ་དགའ་ཞེན་བྱེད་པའི་

རྒྱུ་མཚན་གཙོ་བོ་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རིག་གཞུང་དང༌། ལོ་རྒྱུས། རང་དབང་དང༌། དམངས་གཙོ། འོས་ཤོག་

འཕེན་པའི་ཐོབ་ཐང་ལེན་པ་སོགས་ཡིན། སྐབ་དེའི་བྱིས་པས་རང་ཉིད་དམ་རང་ཁྱིམ་གྱི་སྨྲ་བརྗོད་རང་ དབང་དང༌། བྱ་སྤྱོད། འགྲོ་བསྐྱོད། ལས་རིགས། འོས་འདེམས་སོགས་ཀྱི་རང་དབང་བརྒྱུད་དེ་རང་གི་

རྒྱལ་ཁབ་ལ་དགའ་ཞེན་བྱེད་པ་ཡིན།

༢། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་གྲུབ་ཆར་འཛིན་པའི་དུས་སྐབས།

(A Country in the Organized

System of Nation)

བྱིས་པའི་དུས་མཇུག་གི་བྱིས་པས། འཛམ་གླིང་འདི་རྒྱལ་ཁབ་དང་ཡུལ་ལུང་མང་པོས་གྲུབ་

ཡོད་ཅིང༌། ཁོ་ཚོའི་རྒྱལ་ཁབ་ནི་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་ཀྱི་ཚོགས་མི་ཞིག་ཡིན་པར་ཤེས་རྟོགས་ཡོང་ (156)

ལེའུ་གསུམ་པ། རང་གཤིས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་157

བ་ཡིན། རང་ཉིད་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་དེ་གྲོགས་མེད་ཁེར་རྐྱང་ཞིག་མིན་ན། རྒྱལ་ཁབ་ལ་ཡིད་ཆེས་བློ་འགེལ་

བྱ་བ་དེ་ཡང་རྒྱལ་ཁབ་དེ་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་གི་བྱེད་སྤྱོད་ལ་ཡིད་ཆེས་བློ་འགེལ་བྱ་བ་ཞིག་ཡིན་

པས། བྱིས་པའི་རྒྱལ་གཅེས་ཀྱི་ལྟ་བ་དེ་རྒྱལ་ཁབ་དེས་རྒྱལ་སྤྱིའི་ནང་ལས་འགན་སྒྲུབ་སྟངས་བར་རྒྱ་

བསྐྱེད་པ་ལས། རྒྱལ་ཁབ་རང་ཉིད་མངའ་ཁོངས་ཁྲོད་ཀྱི་གནས་སྟངས་གཅིག་པུར་ལྟ་བའི་འཆིང་རྒྱའི་ ནང་མི་གནས་པ་ཡིན། རྒྱལ་ཁབ་གཞན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་ས་རྒྱུས་སོགས་སློབ་ཁྲིད་བྱ་རྒྱུ་གལ་ཆེ་ནའང༌།

རྒྱལ་ཁབ་རང་ཉིད་ཀྱིས་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྲོད་དུ་ཆབ་སྲིད་དང༌། དཔལ་འབྱོར། རིག་གནས། འགྲིམ་འགྲུལ།

དྲང་བདེན་སོགས་ཐད་ལས་འགན་སྒྲུབ་ཚུལ་དང༌། བྱས་རྗེས་གང་ཡོད་བཅས་རྒྱུས་ལོན་ཐུབ་པ་བྱ་རྒྱུ་ གལ་ཆེའ།ོ །

(157)

ཤོག་ངོས་158

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ས་བཅད་གསུམ་པ། དགེ་རྒན་གྱིས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འདུ་ཤེས་

བསྐྱེད་བསྲིང་བྱེད་ཐབས།

ཞིབ་བཤེར་བྱས་པ་ལྟར་ན། སློབ་གསོའ་ི ལས་རིགས་ལ་ཞུགས་པའི་གང་ཟག་ཕལ་མོ་ཆེར་དབང་

ཐང་ཆེན་པོ་ཡོད་པ་མཐོང༌། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལྟ་བ་འདིའི་ཐོག་མའི་འཕེལ་རིམ་ནང་དགེ་རྒན་གྱི་དབང་

ཐང་གིས་རམ་འདེགས་ཀྱི་ནུས་པ་ཐོན་ཐུབ་ཀྱང༌། མཇུག་དུས་སུ་འགོག་རྐྱེན་ཐེབས་པར་འདོད། དཔེར་

ན༑ ཧེ་སེས་ཨ་རིའི་དམའ་རིམ་དགེ་རྒན་ཚོས་སློབ་མར་གོང་རིམ་གྱི་བཀའ་དང་ལེན་ཞུ་རྒྱུ་དང༌། དགེ་

རྒན་གྱི་རྗེས་སུ་འབྲང་རྒྱུ་སོགས་ལ་དོན་གཉེར་ཐལ་དྲགས་པའི་བློ་གཡེང་ཡོད་ཚུལ་ཀྱང་གསུངས། གལ་

ཏེ་ཧེ་སེའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལྟ་བའི་གཞུང་ལུགས་དེ་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་ཡོད་པའམ། ཡང་ན། གཞུང་ལུགས་འདི་རྒྱལ་

ཁབ་གཞན་དག་ལའང་ཇི་བཞིན་འཇུག་ན། དགེ་རྒན་གྱིས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལྟ་བའི་དུས་རིམ་གཉིས་པའི་ སྐབས་གསོ་སྐྱོང་ཇི་ལྟར་བྱེད་མིན་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཏེ། རང་ཉིད་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དངོས་ཡོད་གནས་

ཚུལ་དང་མཐུན་པའི་བསླབ་གཞི་གཏན་འབེབས་བྱེད་དགོས། དེ་ལྟ་མིན་པར་རྨོངས་ཚོད་ཀྱི་དགའ་

ཞེན་བྱེད་པ་དང༌། གུ་དོག་པའི་རྒྱལ་གཅེས་བཅས་ནི་ཡུན་ཐུང་ཞིང་དགེ་ཕན་ཡང་ཆུང་ངོ༌། །

རྒྱལ་གཅེས་ཀྱི་ལྟ་བ་དེ་རང་དབང་དམངས་གཙོ་དང་ཁ་འབྲལ་ཐབས་མེད། དགེ་རྒན་གྱིས་དུས་

རྒྱུན་དུ་སློབ་ཕྲུག་ལ་བྱམས་བརྩེའི་རྣམ་འགྱུར་མང་ཙམ་སྟོན་རྒྱུ་དང༌། སློབ་ཕྲུག་གི་བསམ་ཚུལ་ལ་ཉན་

འཇོག་མང་ཙམ་བྱ་རྒྱུ། སློབ་ཕྲུག་གི་བསམ་འཆར་འོས་འཚམ་ཡོད་པའི་རིགས་ལ་ཁོག་པ་ཡངས་པས་

ངོས་ལེན་མང་ཙམ་བྱས་ཏེ། སློབ་ཕྲུག་རྣམས་ལ་རང་ཉིད་འཚོ་སྡོད་བྱེད་སའི་རྒྱལ་ཁབ་འདི་ནི་གཅེས་ སུ་འོས་པ་ཞིག་ཡིན་པའི་ཉམས་ཚོར་ཟབ་མོ་སྟེར་དགོས། རྒྱལ་གཅེས་ཀྱི་བསམ་བློ་ནི་རང་ཉིད་ཀྱི་རྒྱལ་

ཁབ་དེ་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྲོད་དུ་གནས་བབ་ཇི་ལྟར་ཡོད་མེད་ལ་རག་ལས་ཡོད་པས། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་ཕྲུག་ རྣམས་ལ་རང་རེའི་རྒྱལ་ཁབ་རྒྱལ་སྤྱིའི་ནང་གནས་བབ་ཇི་འདྲ་བཟུང་ཡོད་ཚུལ་གྱི་དངོས་ཡོད་རྒྱུ་ཆ་

དཔེར་ན། རྒྱལ་སྤྱིའི་དཔལ་འབྱོར་མཉམ་འབྲེལ་དང༌། རིག་གཞུང་གི་འབྲེལ་ལམ། ཞི་བདེའི་ཁོར་ཡུག་

འཛུགས་སྐྲུན་སོགས་ཀྱི་དངོས་ཡོད་གནས་ཚུལ་མཁོ་འདོན་བྱས་ཏེ། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་བཟུང་བའི་གནས་ བབ་དང་དྲང་བདེན་གྱི་ལངས་ཕྱོགས་ལ་བསྔགས་བརྗོད་བྱ་དགོས། (158)

ལེའུ་གསུམ་པ། རང་གཤིས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ།

ཤོག་ངོས་159

ལེའུ་གསུམ་པའི་ནང་དོན་གནད་བསྡུས། ༡། ༢།

རང་གཤིས་ཞེས་པ་ནི་མིའི་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དེ་དགོས་འདུན་དང༌། ཉམས་སྣང༌། གཤིས་ཀ

རྣམ་འགྱུར་དང་དད་མོས་བཅས་སུ་མངོན་པ་ལ་ཟེར།

ཧྥུ་རའེ་ཌེའི་གཞུང་ལུགས་ལྟར་ན། རང་གཤིས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་དེ་ནི་མིའི་གཟུགས་ཕུང་གི་གནས་

མི་འདྲ་བ་བརྒྱུད་ནས་ཆགས་སྲེད་ཀྱི་འདུན་པ་སྐོང་ཐབས་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན། མིའི་ རིགས་ཀྱི་ཆགས་སྲེད་ཚིམ་པར་བྱེད་པའི་གནས་རྣམས་ནི་རིམ་བཞིན་ཁ་དང༌། བཤང་ལམ།

མཚན་མ་ཙམ། སྐྱེད་སྤེལ་མཚན་མ་བཅས་ཡིན་ཞིང༌། དུས་རིམ་སོ་སོའ་ི སྐབས་སུ་འདོད་བློ་ཚིམ་ ༣།

མིན་བྱུང་བའི་དབང་གིས་མིའི་རང་གཤིས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་གྲུབ་པར་འདོད།

ཨེ་རེཀ་སོན་གྱིས་རང་གཤིས་ཀྱི་ཆགས་རིམ་ཁྲོད་མི་སྒེར་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཁོར་ཡུག་ཕན་ཚུན་གྱི་

བྱེད་ནུས་ལ་མཐོང་ཆེན་བྱེད། ཁོང་གི་སེམས་ཁམས་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་སྨྲ་བའི་ལྟ་བའི་ནང༌། རང་གཤིས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་དེ་གདམ་ཀ་ཅན་གྱི་གནས་སྐབས་མི་འདྲ་བ་བརྒྱད་དུ་དབྱེ་ཡོད།

གནས་སྐབས་བརྒྱད་པོ་ནི། བློ་རྟོན་པ་དང་བློ་མི་རྟོན་པའི་གདམ་ཀ རང་འགུལ་དང༌། ངོ་ཚ་

དང་ཐེ་ཚོམ་གྱི་གདམ་ཀ རང་རྟོགས་དང་བློ་འགྱོད་ཀྱི་གདམ་ཀ ཧུར་བརྩོན་དང་བག་ཁུམ་གྱི་

གདམ་ཀ ངོས་འཛིན་གཅིག་གྱུར་དང་རྙོག་ཟིང་གི་གདམ་ཀ བློ་ཉེ་དང་ཁེར་རྐྱང་གི་གདམ་ཀ

༤།

རྒྱུད་སྤེལ་དང་ཚོད་འཛིན་གྱི་གདམ་ཀ འཐུས་ཚང་དང་ཡིད་ཆད་ཀྱི་གདམ་ཀ་བཅས་སོ། །

ཁོལ་བེར་གྱིས་མིའི་ཀུན་སྤྱོད་ནི་གང་ཟག་རང་དང་སྤྱི་ཚོགས་གཉིས་ཕན་ཚུན་ཤུགས་རྐྱེན་

གཏོང་རེས་བྱས་པའི་འབྲས་བུ་ཡིན་པར་བཞེད་ཅིང༌། དེ་ཡང་དུས་རིམ་གསུམ་བརྒྱུད་དེ་འཕེལ་ རྒྱས་འགྲོ་བ་སྟེ། རྒྱུན་སྲོལ་གྱི་དུས་འགོ་སྟེ་ཀུན་སྤྱོད་འཁྱེར་སྟངས་དེ་ཕྱི་རོལ་བྱ་དངོས་དང་ དབང་ལྡན་མི་སྣ་ལས་བྱུང་བའི་དུས་རིམ། རྒྱུན་སྲོལ་གྱི་གནས་སྐབས་ཏེ་ཀུན་སྤྱོད་འཁྱེར་སྟངས་

དེ་མི་ཕལ་མོ་ཆེས་ངོས་ལེན་བྱེད་པའི་བྱ་སྤྱོད་རྣམས་ཚད་གཞི་འཛིན་པ་ཡིན། རྒྱུན་སྲོལ་གྱི་ དུས་མཇུག་སྟེ་བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་ལྟ་བ་དེ་སྤྱི་ཁྱབ་ཀྱི་ཆོས་ཉིད་དང་གང་ཟག་རང་ཉིད་ཀྱི་ཁྲལ་ཡོད་ (159)

ཤོག་ངོས་160

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལས་བྱུང༌། དུས་རིམ་རེ་རེའི་ནང་དུ་གནས་སྐབས་གཉིས་རེ་འདུས་ཡོད། འཕེལ་རིམ་གྱི་གནས་

སྐབས་དེ་དྲུག་ནི་རིམ་བཞིན་འགྲོ་བ་ལས་གོ་རིམ་ལྡོག་ཏུ་མེད་པར་འདོད། ཁོང་གི་ལྟ་བའི་ནང་

ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་མངོན་ཚུལ་མ་ཡིན་པར་ཀུན་སྤྱོད་འཁྱེར་སྟངས་སྐོར་གཙོ་བོར་འཛིན་པས། ཀུན་ སྤྱོད་སློབ་གསོ་དེ་གང་ཟག་སོ་སོའ་ི རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་གནས་སྟངས་དང་སྟབས་བསྟུན་བྱ་

༥།

དགོས་པ་ཡིན།

ཧེ་སེ་ཡིས་རྒྱལ་གཅེས་བསམ་གཤིས་གསོ་སྐྱོང་བྱ་རྒྱུར་མཐོང་ཆེན་བྱེད་ཅིང༌། ཁོང་གི་འདོད་

ཚུལ་ལྟར་ན། གང་ཟག་གི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལྟ་བ་དེ་དུས་རིམ་གསུམ་བརྒྱུད་དེ་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་ བཞིན་ཡོད། དུས་རིམ་དེ་གསུམ་ནི། རྟགས་མཚན་ཙམ་གྱི་དུས་སྐབས། ལྐོག་གྱུར་གྱི་འདུ་ཤེས་ འཛིན་པའི་དུས་སྐབས། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཀྱི་གྲུབ་ཆར་འཛིན་པའི་དུས་སྐབས་བཅས་སོ།།

(160)

ཤོག་ངོས་161

ལེའུ་བཞི་པ།

སློབ་མའི་འཚར་ལོངས་ཀྱི་དུས་རིམ་སོ་སོའ ་ི ཁྱད་ཆོས་དང༌། དེ་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

དེང་འཛམ་གླིང་རྒྱལ་ཁབ་ཕལ་མོ་ཆེའི་སློབ་གསོའ་ི ལམ་ལུགས་ནང་ལོ་རིམ་གཞིར་བཟུང་གིས་

འཛིན་རིམ་བཀོད་སྒྲིག་བྱེད་ཐབས་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ། ལོ་ན་འདྲ་མཚུངས་ཀྱི་བྱིས་པ་རྣམས་འཛིན་

རིམ་གཅིག་ཏུ་བཀོད་སྒྲིག་གིས་འཛིན་ཁང་ཆེད་འཛུགས་བྱས་ཡོད། དེར་བརྟེན། བྱིས་པའི་ལུས་སེམས་ འཚར་ལོངས་བྱུང་སྟངས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་རྣམས་ཚད་རིམ་འདྲ་མིན་གྱི་སློབ་གྲྭའི་དུས་ཡུན་དང་སྦྲགས་

ནས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱ་ཐུབ་ན། དགེ་རྒན་རྣམས་ལ་བྱིས་པའི་ལུས་སེམས་འཚར་ལོངས་བྱུང་སྟངས་ཐད་ རྒྱུས་ལོན་ཡོང་བར་རོགས་འདེགས་བྱས་ཏེ། རིན་ཐང་ཆེ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དཔྱད་གཞི་གལ་ཆེན་མཁོ་

འདོན་བྱ་ཐུབ། ལེའུ་འདིའི་ནང་བྷི་ལར་དང་སེ་ནའོ་མན་(Biehler & Snowman, 1997)རྣམ་གཉིས་ཀྱི་

འདོད་ཚུལ་གཞིར་བཟུང་ཐོག དགོས་ངེས་ཀྱི་དཔྱད་གཞི་གཞན་གྱིས་ཁ་གསབ་སྟེ་བཀོད་ཡོད། བྷི་ལར་ གྱི་འདོད་ཚུལ་ལྟར་ན། སློབ་མའི་འཚར་ལོངས་ཀྱི་དུས་རིམ་བགོད་སྟངས་གཤམ་གསལ། ༡།

བུ་བཅོལ་ཁང་དང་སྔོན་འགྲོའ་ི དུས་སྐབས། ལོ་༣ ནས་༦ བར།

༣།

སློབ་ཆུང་མཐོ་རིམ་འཛིན་གྲྭའི་དུས་སྐབས། ལོ་༩ ནས་༡༢ བར། འཛིན་གྲྭ་༤ ནས་༦ བར།

༢། ༤།

༥།

སློབ་ཆུང་དམའ་རིམ་འཛིན་གྲྭའི་དུས་སྐབས། ལོ་༦ ནས་༩ བར། འཛིན་གྲྭ་༡ ནས་༣ བར། དམའ་རིམ་སློབ་འབྲིང་གི་དུས་སྐབས། ལོ་༡༢ ནས་༡༥ བར། འཛིན་གྲྭ་༧ ནས་༩ བར།

མཐོ་རིམ་སློབ་འབྲིང་གི་དུས་སྐབས། ལོ་༡༥ ནས་༡༨ བར། འཛིན་རིམ་༡༠ ནས་༡༢ བར། (161)

ཤོག་ངོས་162

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལེ་ཚན་དང་པོ།

བུ་བཅོལ་ཁང་དང་སྔོན་འགྲོའ ་ི བྱིས་པའི་འཚར་ལོངས། (སྔོན་འགྲོ་གོང་འོག་གི་དུས་སྐབས།)

ས་བཅད་དང་པོ། གཟུགས་ཕུང་འཚར་ལོངས་ཀྱི་རྩ་བའི་བྱུང་རིམ། ༡)

སློབ་ལོ་མ་སོན་པའི་བྱིས་པ་འགུལ་བསྐྱོད་ཆེ་བས་སྡོད་མི་ཚུགས་ཤིང༌། རང་རྟོགས་ཀྱིས་ངལ་

དགེ་རྒན་གྱིས་བྱིས་པར་འགུལ་བསྐྱོད་བྱེད་པའི་གོ་སྐབས་མཁོ་འདོན་བྱ་དགོས་པ་མ་ཟད། བརྡབ་

གསོ་རྒྱག་མི་ཤེས།

སྐྱོན་སོགས་མི་འབྱུང་ཆེད་བྱིས་པའི་འགུལ་བསྐྱོད་ལ་གཟིགས་རྟོག་བྱ་དགོས། བྱིས་པ་ཆུང་ཆུང་རྣམས་

སྡོད་མི་ཚུགས་པ་དེ་ནི་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་རང་བཞིན་ཞིག་ཡིན། གལ་ཏེ་ཁོ་ཚོའི་འགུལ་བསྐྱོད་རྣམས་རྩེད་མོ་ དང་སྦྱོར་ཐུབ་པ་བྱུང་ན། བྱིས་པའི་དམིགས་ཡུལ་མེད་པའི་བྱ་སྤྱོད་ཇེ་ཉུང་དུ་གཏོང་ཐུབ། ༢)

བྱིས་པས་གློ་བུར་དུ་འགུལ་བསྐྱོད་དྲག་པོ་བྱེད་པས། ཁོ་ཚོར་ངལ་གསོ་འཚམས་པོ་དགོས། འོན་

འགུལ་བསྐྱོད་ཆེ་ཞིང་མཚམས་མི་ཆད་པ་ལྟ་བུའི་ཁྱད་ཆོས་ནི་བྱིས་པའི་གཟུགས་ཕུང་འཚར་

ཀྱང༌། བྱིས་པ་རང་ཉིད་ཀྱིས་རང་ཚོད་བཟུང་སྟེ་འགུལ་བསྐྱོད་ཞི་ལྷོད་དུ་གཏོང་མི་ཐུབ།

ལོངས་ཀྱི་མགྱོགས་ཚད་དང་འབྲེལ་བའི་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ཤིག་ཡིན་ནའང༌། འགུལ་བསྐྱོད་འདི་

རིགས་མངས་དྲགས་ན་བྱིས་པའི་བདེ་ཐང་ལ་གནོད་སྲིད། བྱིས་པ་རང་ངོས་ནས་རང་ཉིད་ཀྱི་འགུལ་

བསྐྱོད་མཚམས་འཇོག་བྱ་བར་རང་དབང་གི་སྒོ་ནས་སྟངས་འཛིན་བྱེད་མི་ཐུབ་པར་བརྟེན། འགུལ་ བསྐྱོད་དྲག་པོ་བྱས་པའི་རྗེས་སུ་བྱིས་པར་ངལ་གསོ་འོས་འཚམས་འཐོབ་པར་བྱ་ཕྱིར། དགེ་རྒན་གྱིས་ ཁོ་ཚོར་ངལ་གསོའ་ི དུས་ཚོད་འདང་ངེས་གོ་སྒྲིག་བྱ་དགོས། སྐབས་རེར་བྱིས་པའི་འགུལ་བསྐྱོད་གློ་

བུར་དུ་མཚམས་འཇོག་བྱེད་དུ་བཅུག་ན་ཁོ་ཚོར་བག་མི་བདེ་བའང་ཆགས་སྲིད་པས། བྱིས་པར་ངལ་ (162)

ལེའུ་བཞི་པ། སློབ་མའི་འཚར་ལོངས་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་163

གསོ་འདང་ངེས་འཐོབ་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར། དགེ་རྒན་གྱིས་ཐབས་ལམ་སྣ་ཚོགས་སྤྱད་དེ་བྱིས་པའི་དོ་སྣང་ གཞན་དུ་འཁྲིད་ཐབས་བྱ་བའམ། ཡང་ན་རིམ་གྱིས་ཁོ་ཚོའི་འགུལ་བསྐྱོད་ཀྱི་ངོ་བོ་ལ་འགྱུར་བ་སོགས་བྱ་

དགོས། དཔེར་ན། གླུ་གཞས་གཏོང་བར་གྲོས་གཞི་འདོན་པ་དང༌། ཡང་ན། བྱིས་པ་རྣམས་སྒོར་སྒོར་བྱས་

ནས་བསྡད་དེ། དགེ་རྒན་གྱིས་འགོ་འཁྲིད་དེ་སྲོག་ཆགས་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་སྐད་རྒྱག་སྟངས་སྦྱོང་བ་ལྟ་བུ།

༣)

བྱིས་པས་འགུལ་བསྐྱོད་ཆེན་པོའ་ི རིགས་བྱེད་ཐུབ་མོད། འོན་ཀྱང་ཁོ་ཚོའི་ལག་པ་དང་མཛུབ་མོ་ བཀོལ་སྤྱོད་སྐབས་ད་དུང་བྱང་ཆ་ཐོན་མེད་པས། འཇུར་སྒྲོགས་དང་གྱོན་ཆས་ཀྱི་སྒྲོགས་མ་སྒྲོག་ རྒྱུ་ལྟ་བུ་ལའང་དཀའ་ངལ་འཕྲད་པ་ཡིན།

བྱིས་པ་ཚོར་སྤྲད་པའི་དེབ་ཆས་དང། ཅ་ལག་སོགས་ཆུང་དྲགས་ན། ལས་ཀ་བྱེད་དཀའ་བ་

ཡོང་སྟབས། དགེ་རྒན་གྱིས་བྱིས་པ་རྣམས་ལ་ལས་ཀ་ཞིབ་ཚགས་པོའ་ི རིགས་བྱ་རྒྱུར་འཛེམས་ཅི་ཐུབ་

བྱ་དགོས། ༤)

བྱི ས ་པའི ་ མི ག ་ཤེ ས ་དེ ་ ཅ་དངོ ས ་ཆུང་ཙག་ཐོ ག ་རྩེ ་ གཅི ག ་ཏུ་བསྡུ་མི ་ ཐུབ་པར་བརྟེ ན ། ཅ་ དངོས་ཆུང་ཙག་གི་ལས་ཀ་བྱེད་སྐབས། མིག་དང་ལག་པ་མཉམ་འབྲེལ་ཡག་པོ་ཞིག་མི་ཡོང་ བ་ཡིན།

དགེ་རྒན་གྱིས་བྱིས་པ་ཚོར་ཆེས་ཆུང་བའི་ཅ་དངོས་ལ་བརྟག་དཔྱད་བྱེད་དུ་འཇུག་མི་རུང།

དཔེར་ན། བྱིས་པ་ཚོར་ཆེས་ཆུང་བའམ་གཤིབས་པའི་ཡི་གེ་དང་རི་མོ་རིགས་ལ་བལྟར་འཇུག་པ་དང༌། ཐིག་ཕྲེང་ཆེས་ཞིབ་ཅིང་རྙོག་འཛིང་ཅན་གྱི་འབྲི་དེབ་ཐོག་ཡི་གེ་འབྲི་རུ་འཇུག་པ་ལྟ་བུའོ། ། ༥)

བྱིས་པའི་གཟུགས་ཕུང་ཤིན་ཏུ་མཉེན་ནའང༌། རུས་པ་སྙི་ཞིང་ཞན་པ་ཡིན།

བྱིས་པ་ཕུན་ཚུན་ཕུད་རྒྱག་གཏོང་རེས་དང༌། རྒྱག་རེས་བྱེད་པ་མཐོང་འཕྲལ་བཀག་འགོག་བྱ་

དགོས། དམིགས་བསལ་ཕན་ཚུན་གཞུ་རེས་བྱས་ཏེ་རུས་པར་སྐྱོན་ཞུགས་སྲིད་པས་དེ་རིགས་ལ་ཐུགས་ གཟབ་ཀྱིས་སྔོན་འགོག་བྱ་དགོས། རྒྱུན་གཏན་བྱིས་པ་རྣམས་རང་གིས་རང་ངམ། གཞན་གྱི་མགོ་བོར་

བརྡུང་མི་རུང་བའི་བསླབ་བྱ་རྒྱག་དགོས། ༦)

བུ་དང་བུ་མོ་སོ་སོའ་ི གཟུགས་ཕུང་ཐོག་ཕོ་མོའ་ི འཚར་ལོངས་ཀྱི་ཧེ་བག་མངོན་གསལ་ཐོན་པ།

བུའི་ལུས་ཕུང་ཅུང་སྦོམ་ཞིང་ཆེ་བ་དང༌། བུ་མོ་རྣམས་ལས་ཀ་ཞིབ་ཚགས་པོའ་ི ཐོག་བུ་ལས་ (163)

ཤོག་ངོས་164

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལེགས་པ་ཡིན། དགེ་རྒན་གྱིས་ཧེ་བག་འདི་རིགས་ཐོག་བུ་དང་བུ་མོ་གཉིས་གཤིབས་བསྡུར་བྱ་མི་རུང༌།

རྩེད་མོ་དང་འགྲན་བསྡུར་ཁག་ཅིག་གི་སྐབས་སུ། བུ་དང་བུ་མོ་གཉིས་བསྡུར་བའི་ཚེ་ཕྱོགས་གཅིག་ མངོན་གསལ་ཞན་པོ་མཐོང་སྲིད་པས། དེ་བས་ཁོ་ཚོ་མཉམ་དུ་བསྲེས་ན་ལེགས།

ས་བཅད་གཉིས་པ། སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས། ༡)

བྱིས་པ་རང་ཉིད་ལ་ཟླ་གྲོགས་རེ་ཟུང་རེ་ཡོད་ནའང༌། ཁོ་ཚོའི་མཛའ་འབྲེལ་དེ་འགྱུར་བ་འགྲོ་སླ།

སྐབས་དེའི་བྱིས་པ་ཚོའི་ཟླ་གྲོགས་ཕལ་མོ་ཆེ་མཚན་མཐུན་ན་མཉམ་བྱིས་པ་ཡིན་ནའང༌། བྱིས་

པ་ཕོ་མོ་ཟླ་གྲོགས་ཆགས་པའང་ཡོད། བྱིས་པའི་དུས་ནི་སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་ལམ་གྱི་ཐོག་མའི་དུས་རིམ་ལྟ་

བུ་ཡིན་པས། འཚར་ལོངས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་དང༌། འཚོ་བའི་གོམས་གཤིས། གཤིས་རྒྱུད་སོགས་ཀྱི་དབང་

གིས། བྱིས་པ་རྣམས་སྤྱི་ཚོགས་ནང་འཛུལ་ཞུགས་བྱེད་ཚུལ་རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས་ཡོད། སྐབས་འདིར་དགེ་

རྒན་གྱིས་ངེས་པར་དུ་ཐུགས་སྣང་དགོས་པ་ཞིག་ནི། བྱིས་པ་ཁག་ཅིག་གིས་ཟླ་གྲོགས་འཚོལ་མི་ཤེས་ པའམ། བཙལ་ཀྱང་མི་རྙེད་པ། ཡང་ན་ཁག་ཅིག་གྲོགས་མེད་ཁེར་རྐྱང་དུ་སྡོད་རྒྱུར་དགའ་བ་སོགས་

གནས་ཚུལ་ཁྱད་པར་ཅན་ཡོད་མེད་བལྟ་རྒྱུ་དེ་ཡིན། རྩེད་མོ་དང་ལས་རིགས་ཁག་ཅིག་གིས་བྱིས་པ་ ཕན་ཚུན་དབར་རིམ་བཞིན་བརྩེ་དུང་བསྐྱེད་བསྲིང་བྱེད་ཐུབ། དེར་བརྟེན། དུས་རྒྱུན་ང་ཚོས་བྱིས་པ་

ཕན་ཚུན་རྒྱག་རེས་ཤོར་བར་དོགས་ཏེ་ཁ་བྲལ་ཏེ་འཇོག་པ་ལས། བྱིས་པ་རྣམས་ལ་ཟླ་གྲོགས་འཚོལ་ བར་རོགས་འདེགས་བྱས་ན་དགའ། གྲོགས་པོ་འཚོལ་སྐབས་ཕྱིའི་རྣམ་པ་ཙམ་མ་ཡིན་པར། ཕན་ཚུན་

སྙིང་ཐག་པས་རོགས་ཕན་བྱ་བར་བསྐུལ་དགོས་པ་མ་ཟད། ངོ་ཚ་སྨིན་པོ་ཡོད་པའི་བྱིས་པ་རྣམས་ལ་ ངང་རྒྱུད་རིང་པོས་གྲོགས་པོ་འཚོལ་བར་རོགས་འདེགས་བྱ་དགོས། ༢)

བྱིས་པའི་རྩེད་མོའ་ི ཚོགས་པའི་(Play Groups)ནང་མི་ཉུང་ཞིང༌། སྒྲིག་འཛུགས་ལྷོད་པས། འཕོ་

བྱིས་པ་རྩེད་མོ་རྩེ་སྐབས། ཚོགས་པ་གཅིག་བཞག་ནས་གཞན་ཞིག་ནང་འཛུལ་ཞུགས་བྱ་བ་

འགྱུར་མང་དུ་འགྲོ་བ་ཡིན།

ནི་རྒྱུན་ལྡན་གྱི་རང་བཞིན་ཞིག་ཡིན་པས། དེ་ལ་དགེ་རྒན་གྱིས་མཚར་ཉམས་དང་འགོག་སྡོམ་བྱ་མི་ (164)

ལེའུ་བཞི་པ། སློབ་མའི་འཚར་ལོངས་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་165

དགོས། གལ་ཏེ་བྱིས་པ་གང་ཞིག་རྩེད་མོ་ག་གེ་མོ་ཞིག་ནང་མུ་མཐུད་སྡོད་པའི་དགོས་མཁོ་ཡོད་ན།

བྱིས་པ་དེར་རྩེད་མོའ་ི ནང་ལས་འགན་གལ་ཆེན་བསྐུར་བའམ། མི་སྣ་གཙོ་བོ་བྱེད་དུ་བཅུག་སྟེ་འགྲོ་

ཐབས་མེད་པ་བཟོས་ཆོག གལ་ཏེ་ང་ཚོས་བྱིས་པ་རང་ཉིད་མི་དགའ་བར་གྱུར་པའི་རྩེད་མོའ་ི ནང་

བཙན་ཤེད་ཀྱིས་སྡོད་དུ་བཅུག་ན། བྱིས་པ་རྣམས་བག་མི་བདེ་བའམ། མ་རབས་བསྟན་བཤིག་སློང་བ་ སོགས་ཀྱི་མཇུག་འབྲས་འབྱུང་ངེས་ཡིན།

༣)

བྱིས་པ་རྣམས་མཉམ་གནས་སྐབས། ན་ཚོད་ཆུང་བ་རྣམས་མཉམ་གཅིག་སྡོད་ཀྱང་རྩེད་མོ་སོ་

ལོ་གཉིས་ཅན་གྱི་བྱིས་པ་གཉིས་ལྷན་དུ་བཞག་ཀྱང༌། རང་རང་སོ་སོར་རྩེད་མོ་རྩེ་བ་ལས། ཕན་

སོར་རྩེ་བ་དང༌། ན་ཚོད་ཅུང་ཆེ་བ་རྣམས་ཀྱིས་ཕན་ཚུན་རྩེད་མོ་རྩེ་རེས་བྱེད་པ།

ཚུན་རྩེད་མོ་མི་རྩེ་ནའང༌། ལོ་ལྔ་སོན་རྗེས། ཁོ་ཚོས་ཕན་ཚུན་འགྲོ་འོང་བྱེད་ཀྱིན་རྩེད་མོ་རྩེ་བ་ཡིན། དེ་

ནི་བྱིས་པ་རྣམས་སྒྲིག་འཛུགས་དེ་ཙམ་མེད་པར་རྩེད་མོ་རྩེ་རེས་བྱེད་པའི་གནས་སྐབས་ནས། རིམ་ གྱིས་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་སྟེ་རང་ཉིད་ཀྱི་ངོས་འཛིན་གསལ་ཁ་ལྡན་པའི་སྒྲིག་འཛུགས་ཡོད་པའི་རྩེད་མོ་

རྩེ་བའི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན། དེ་ནི་བྱིས་པ་ཁྱིམ་ཚང་གི་སྤྱི་ཚོགས་ཁོར་ཡུག་ནས་སློབ་གྲྭ་སོགས་ཕྱིའི་ སྤྱི་ཚོགས་ཁོར་ཡུག་ལ་གོམས་འདྲིས་ཡོང་བའི་མངོན་རྟགས་གལ་ཆེན་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། ༤)

བྱིས་པའི་རྩེད་མོའ་ི གནས་ཚད་དེ་ཁོ་ཚོའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གྲལ་རིམ་དང༌། མཚན་མ། ན་ཚོད་

འོག་རིམ་སྤྱི་ཚོགས་གྲལ་རིམ་ནས་སླེབས་པའི་བྱིས་པ་ཕལ་ཆེ་བའི་རྩེད་མོ་མཉམ་བགྲོད་རྩེད་

བཅས་ཀྱི་དབང་གིས་ཧེ་བག་ཡོད་པ་ཡིན།

མོ་(Parallel

Play)དང༌།

ཡང་ན་བྱེད་ནུས་སྐོར་གྱི་རྩེད་མོའ་ི (Functional

Play)རིགས་ལ་དགའ་བ་

ཡིན། སྔ་མ་ནི་དཔེར་ན། བྱིས་པ་གཉིས་ལྷན་དུ་སྡོད་ཀྱང༌། རྩེད་མོ་ལོགས་སུ་རྩེ་བ་དང༌། རྗེས་མ་ནི། བྱིས་པས་བསྐྱར་ཟློས་ཀྱིས་འགུལ་བསྐྱོད་དྲག་པོ་བྱེད་པ་ཡིན། འབྱོར་འབྲིང་གྲལ་རིམ་གྱི་བྱིས་པ་ཕལ་

ཆེ་བས་མཉམ་འབྲེལ་རང་བཞིན་གྱི་རྩེད་མོ་(Associstive Play)དང༌། མཉམ་ལས་རང་བཞིན་གྱི་རྩེད་ མོ།(Cooperative Play) ཡང་ན་བཟོ་སྐྲུན་རང་བཞིན་གྱི་རྩེད་མོ་(Constructive Play)བཅས་ཀྱི་རིགས་

རྩེ་བར་དགའ། འདུ་འཛོམས་ཀྱི་རྩེད་མོ་ནི་བྱིས་པ་རྣམས་སྒྲིག་འཛུགས་གང་ཡང་མེད་པར་ལྷན་དུ་ འདུས་ཏེ་རྩེད་མོ་རྩེ་བ་ལ་ཟེར། མཉམ་འབྲེལ་རྩེད་མོ་ནི་བྱིས་པ་རྣམས་ཕན་ཚུན་མཉམ་འབྲེལ་བྱས་ན་

ད་གཟོད་རྩེད་ཐུབ་པའི་རྩེད་མོའ་ི རིགས་ལ་ཟེར། འཛུགས་སྐྲུན་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་རྩེད་མོ་ནི་བྱིས་ (165)

ཤོག་ངོས་166

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

པ་ཚོས་རྒྱུ་ཆ་བེད་སྤྱད་དེ་ཅ་དངོས་གསར་པ་བཟོ་སྐྲུན་བྱེད་པའི་རྩེད་མོའ་ི རིགས་ལ་ཟེར། དེ་དག་གི་

ནང་བུ་མང་ཆེ་བས་ཁེར་རྐྱང་དང་བྱེད་ནུས་ཅན་གྱི་རྩེད་མོའ་ི རིགས་(Solitary-Functional Play)དང༌།

འདུ་འཛོམས་དང་ཚོར་ཤུགས་དྲག་པོའ་ི རྩེད་མོའ་ི རིགས་(Associative-Dramaic Play)རྩེ་བ་དང༌། བུ་ མོ་ཕལ་ཆེ་བས་ཁེར་རྐྱང་གི་རྩེད་མོ་དང༌། འདུ་འཛོམས་རྩེད་མོ་གཉིས་རྩེ་བ་ཡིན།

༥)

བྱིས་པའི་དབར་འཁྲུག་རྩོད་མང་ནའང༌། དུས་ཡུན་ཐུང་ཞིང་བརྗེད་སླ་བ་ཡིན།

བྱིས་པ་རྣམས་ཁྱིམ་ཚང་ནས་བུ་བཅོལ་ཁང་དུ་སླེབས་པའི་ཐོག་མའི་དུས་སུ། ཁྱིམ་ཚང་ནང་ཕ་

མ་སོགས་འབྲེལ་ཡོད་མང་པོས་རང་ཉིད་ཀྱི་འདོད་མོས་ལ་དོ་སྣང་དང་སྟབས་བསྟུན་མང་ཙམ་བྱས་ ཡོད། བུ་བཅོལ་ཁང་དུ་བྱིས་པ་མང་པོར་མ་མ་རེ་ཟུང་ཡོད་པས་གང་ཐུབ་གཟིགས་སྐྱོང་བྱས་ནའང༌།

བྱིས་པ་རྣམས་ནི་གཞན་བསྟུན་མཉམ་གཤིབས་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་ཤིན་ཏུ་ཕྲ་བས་ཕན་ཚུན་སྟབས་བསྟུན་

མི་བྱེད་པའི་ཁར། བྱིས་པ་ཁོར་ཡུག་དང་གོམས་གཤིས་གསར་པ་ཞིག་གི་ནང་འཚོ་སྡོད་བྱེད་འགོ་

བཙུགས་ཡོད་པས། ཁོ་ཚོ་ཕན་ཚུན་འཁྲུག་རྩོད་རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་འབྱུང་བ་ཆོས་ཉིད་ཡིན། སྐབས་དེར་

དགེ་རྒན་གྱིས་ཁོ་ཚོའི་རྩོད་གཞི་ཞི་འགྲིག་ཡོང་བར་རོགས་འདེགས་བྱ་དགོས་པ་ལས། བྱིས་པའི་འཁྲུག་

རྩོད་ནང་དུ་འཛུལ་ཞུགས་བྱ་བའམ། ཡང་ན་ཁོ་ཚོའི་ནང་ལེགས་ཉེས་དབྱེ་འབྱེད་བྱ་མི་དགོས། གལ་ཏེ་ དགེ་རྒན་གྱིས་ཁོ་ཚོའི་ཚབ་བྱས་ཏེ་རྩོད་རྙོག་ཁྲུན་ཐག་གཅོད་ཐབས་བྱས་ན། ཕྱོགས་གཅིག་ནས་བྱིས་ པས་ཁོར་ཡུག་ལ་གོམས་འདྲིས་བྱ་བའི་གོ་སྐབས་འཕྲོག་པ་མ་ཟད། ཕྱོགས་གཞན་ནས་ཕྱི་ཚུལ་དུ་ཁོ་

ཚོས་དགེ་རྒན་གྱིས་ཐག་གཅོད་ངོས་ལེན་བྱས་པ་ལྟ་བུ་མངོན་ནའང༌། དོན་དངོས་ཐོག་ཁོ་ཚོའི་རྩོད་ རྙོག་དེ་ཡག་པོ་ཞིག་ཐག་གཅོད་བྱེད་ཐབས་མེད། ༦)

བྱིས་པས་ཁོ་ཚོའི་མཚན་མའི་ཁྱད་པར་ངོས་ཟིན་འགོ་བཙུགས་ཡོད།

བུ་བཅོ ལ ་ཁང་གི ་ བྱི ས ་པས་ཕོ ་ མོ འ་ི ཁྱད་ཆོ ས ་དང་ཧེ ་ བག་སོ ག ས་ངོ ས ་འཛི ན ་བྱེ ད ་ཐུབ་པ་

ཡིན།(Wynn & Fletcher, 1987) སྐབས་འདིར་དགེ་རྒན་གྱིས་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་དུ་ཕོ་མོ་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱིས་

མཐོང་ཆུང་བྱ་བའི་གནས་ཚུལ་ཡོད་པར་དམིགས་ཏེ། ཕོ་མོ་འདྲ་མཉམ་སོགས་ཀྱི་མིང་བེད་སྤྱད་དེ་བྱིས་ པ་རྣམས་ཀྱི་ཕོ་མོའ་ི འདུ་ཤེས་མཉམ་འདྲེས་བྱ་མི་རུང་ངོ་། །

(166)

ལེའུ་བཞི་པ། སློབ་མའི་འཚར་ལོངས་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་167

ས་བཅད་གསུམ་པ། སེམས་ཚོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས། ༡)

བུ་བཅོལ་ཁང་གི་བྱིས་པས་རང་དབང་དང༌། མངོན་སུམ་གྱི་སྒོ་ནས་རང་ཉིད་ཀྱི་བསམ་ཚུལ་

མི འི ་ ནང་སེ མ ས་ཀྱི ་ ཆགས་སྡང་སོ ག ས་ཀྱི ་ སེ མ ས་ཚོ ར ་ལ་ལམ་སྟོ ན ་སྣེ ་ འཁྲི ད ་བྱེ ད ་པ་ལས་

སྟོན་པ་ཡིན།

བཀག་སྡོམ་བྱ་མི་རུང༌། དགེ་རྒན་གྱིས་ཁོར་ཡུག་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་བཟོད་སྒོམ་ཐུབ་པའི་ཁྱབ་ཚད་ནང་

བྱིས་པར་སྔོན་ལ་སེམས་ཚོར་ཕྱིར་བསྟན་ཏེ། དེ་རྗེས་སེམས་ཚོར་དེར་མྱོར་ཚོར་བྱེད་དུ་བཅུག་སྟེ། བྱིས་ པ་ཚོར་རང་ཉིད་ལ་འཚམས་ཤོས་ཀྱི་སེམས་ཚོར་གྱི་མངོན་ཚུལ་གདམ་ཀ་བྱ་བར་སློབ་སྟོན་བྱེད་དགོས།

ཇིན་ནའོ་ཊེ་(Ginott, 1965, 1971)ཡིས་བྱིས་པའི་སེམས་ཚོར་གྱི་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་སྟངས་

སྐོར་ལ་ཞིབ་འཇུག་གནད་སྨིན་བྱས་ཏེ། ཕ་མ་དང་དགེ་རྒན་རྣམས་ཀྱི་དཔྱད་གཞིར་འོས་པའི་དགོངས་ འཆར་རིན་ཐང་ཅན་མང་པོ་ཞིག་མཁོ་འདོན་བྱས་ཡོད། དཔེར་ན། བྱིས་པ་ཞིག་ཤིང་སྡོང་ལ་འཛེགས་

ཏེ་སར་ཟགས་ནས་ངུ་བའི་སྐབས། ཕ་མ་དང་དགེ་རྒན་ཁག་ཅིག་གིས། “སྡུག་གྱོང་རེད། ཤིང་སྡོང་ལ་

མ་འཛེགས་མ་འཛེགས་ལབ་ན་མི་ཉན་པའི་ཁར། ད་དུང་ངུ་དགོས་རེད་དམ།” ཞེས་བརྗོད་རྗེས། གཞི་

ནས་བྱིས་པར་ལག་པ་བརྐྱངས་ནས་རོགས་རམ་བྱ་བ་ཡིན། ཇིན་ནའི་ཊེའི་བསམ་འཆར་ལྟར་ན། དར་

མ་ཚོས་སྐད་ཆ་འདི་ལྟར་བཤད་ན་ལེགས། “འདི་ལྟར་ཤིང་སྡོང་རྩེ་ནས་མར་ཟགས་ན། ཇི་འདྲའི་ན་

བ་ལ།” ཟེར་བཞིན་ཁོ་ཚོར་རོགས་པ་བྱས་ཏེ་ངུ་མཚམས་ཆད་རྗེས། འདི་ལྟར་ཁ་གསབ་རྒྱག་དགོས། “འདི་འདྲ་ན་བ་ཡིན་ན། ང་ཡིན་ན་ཤིང་སྡོང་རྩེར་མི་འཛེགས།” ཞེས་བརྗོད་ན། བྱིས་པར་ཁྱད་གསོད་

བྱེད་མ་དགོས་པ་མ་ཟད། ད་དུང་གདུང་སེམས་མཉམ་བསྐྱེད་བྱས་པས། ཁོ་ཚོས་མི་དར་མའི་བསམ་

འཆར་ལ་མོས་མཐུན་བྱ་བའི་ཁར། ད་དུང༌། “ཤིང་སྡོང་འདི་སྡུག་ཅག་འདུག ང་རང་འདི་ལ་འཛེགས་ ཀྱི་མིན།”ཞེས་ཆིག་ལབ་བྱེད་སྲིད། འདི་ལྟར་བྱས་ཚེ་བྱིས་པའི་སེམས་ཀྱི་སེམས་ཚོར་གང་འཚམས་ཕྱིར་ འདོན་ཐུབ་པ་མ་ཟད། དོན་རྐྱེན་འདིའི་གནས་སྟངས་ཡོངས་ཀྱི་མཇུག་ལེགས་པར་སྐྱེལ་ཐུབ་བྱུང་ཡོད།

(167)

ཤོག་ངོས་168

༢)

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

བྱིས་པས་དགེ་རྒན་གྱི་བརྩེ་བ་དང་དོ་སྣང་འགུགས་ཐབས་བྱེད་པ་ཡིན། འོན་ཀྱང་དགེ་རྒན་ གྱིས་བྱིས་པ་མང་པོའ་ི དགོས་མཁོ་སྐོང་ཐབས་མེར་པར་བརྟེན། བྱིས་པའི་དབར་ཕན་ཚུན་ཕྲག་ དོག་བྱ་བའི་གནས་ཚུལ་འབྱུང་བ་ལྡོག་ཏུ་མེད།

བྱིས་པ་ཚོ་ཁྱིམ་ཚང་ནང་སོ་སོའ་ི ཕ་མས་ཅི་འདོད་བཞིན་གཟིགས་རྟོག་དང་བྱམས་སྐྱོང་གནང་

ཡོད་ཀྱང༌། བུ་བཅོལ་ཁང་དུ་སླེབས་སྐབས་བྱིས་པ་མང་ཞིང་དགེ་རྒན་ཉུང་བའི་རྐྱེན་གྱིས། རྟག་པར་ དགེ་རྒན་གྱིས་དུས་གཅིག་ཏུ་བྱིས་པ་སོ་སོའ་ི དགོས་མཁོ་བསྐང་ཐབས་མེད་པར་བརྟེན། དགེ་རྒན་

གྱིས་བྱིས་པ་ཚོར་ཐུགས་སྣང་དང་བྱམས་བརྩེ་ཇི་ལྟར་སྤྲད་ཀྱང༌། བྱིས་པ་ཕལ་མོ་ཆེར་རང་ཁྱིམ་ཕ་མ་

ལྟ་བུའི་ཚོར་སྣང་མི་ཡོང་བ་དང༌། དགེ་རྒན་གྱིས་བྱིས་པ་ཚོར་ཐུགས་སྣང་ཆ་སྙོམས་པོ་ཞིག་ཡོང་དཀའ་ བའི་ཁར། བྱིས་པ་ཁག་ཅིག་ལ་དམིགས་བསལ་བསྔགས་བརྗོད་དང་ཚིག་རྩུབ་སོགས་གནང་བས། བྱིས་ པའི་རང་བཀུར་གྱི་འདུ་ཤེས་ལ་ཕོག་ཐུག་བྱུང་བ་དང༌། བྱིས་པ་དབར་ཕན་ཚུན་ཕྲག་དོག་འབྱུང་སྲིད་

པ་སྟེ། བྱིས་པ་མང་ཆེ་བས་དགེ་རྒན་གྱིས་བྱིས་པ་ཉུང་ཤོས་ཤིག་གཅེས་ཕྲུག་ཏུ་འཛིན་བཞིན་ཡོད་པའི་ མཐོང་སྣང་ཡོང་བ་དང༌། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་བྱིས་པ་ཕན་ཚུན་དབར་འགལ་བའང་འབྱུང་ཡིན།

སྐབས་འདིར་དགེ་རྒན་གྱི་བྱེད་ཐབས་ལེགས་ཤོས་ཤིག་ནི་རང་ཉིད་ཀྱི་དོ་སྣང་བྱིས་པ་སོ་སོའ་ི

ཐོག་ཆ་སྙོམས་བགོ་བཤའ་རྒྱག་རྒྱུ་དེ་ཡིན། དེའི་ཐོག་དམིགས་བསལ་བསྔགས་བརྗོད་བྱ་དགོས་པའི་ རིགས་གཞན་གྱིས་མི་མངོན་པའི་གནས་ཚུལ་འོག་བྱས་ན་ལེགས།

ས་བཅད་བཞི་པ། རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས། ༡)

བྱིས་པའི་ངག་རྩལ་ཡར་རྒྱས་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད། བྱིས་པས་མི་མང་སར་གཏམ་གླེང་མང་པོ་བྱེད་

དགེ་རྒན་གྱིས་ཐབས་བརྒྱ་ཇུས་སྟོང་གིས་བྱིས་པ་ཚང་མར་གཏམ་བརྗོད་ཀྱི་གོ་སྐབས་སྤྲོད་

པ་ཡིན།

ཐབས་བྱེད་པ་དང་ཆབས་ཅིག བྱིས་པར་གཞན་གྱི་སྐད་ཆར་ལེགས་པར་ཉན་པའི་རྣམ་འགྱུར་བཟང་ པོ་ཡོང་བའི་སྦྱོང་བརྡར་བྱ་དགོས།

(168)

ལེའུ་བཞི་པ། སློབ་མའི་འཚར་ལོངས་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་169

རེས་མོས་ཀྱིས་གཏམ་བརྗོད་བྱེད་པའི་ལམ་ལུགས་བེད་སྤྱད་ན་བྱིས་པ་ཚོས་དུས་ཅིག་ཏུ་ཁ་རུབ་

རྒྱག་པའི་གནས་སྟངས་སྔོན་འགོག་བྱེད་ཐུབ་པ་མ་ཟད། དུས་རྒྱུན་ཁ་དེ་ཙམ་མི་གྲགས་མཁན་ལ་སྐད་ ཆ་མང་ཙམ་བཤད་པའི་གོ་སྐབས་བསྐྲུན་ཐུབ། དགེ་རྒན་གྱིས་རྩེད་རིགས་དང༌། བལྟ་སྐོར་ཕྱིན་པའི་ མཐོང་ཐོས་བཤད་པ་སོགས་ཀྱི་གོ་སྐབས་འོས་འཚམས་གོ་སྒྲིག་བྱས་ཏེ། མི་མང་ནང་སྐད་ཆ་བཤད་

པར་སྤོབས་པ་ཞུམ་པའི་བྱིས་པ་རྣམས་ལ་རང་བཞིན་གྱིས་ཁ་གྲགས་པར་བཟོ་དགོས། སྐབས་དེར་ཉན་

མཁན་རྣམས་ཀྱི་ངང་རྒྱུད་རིང་པོས་ཉན་པ་དང་བསྐུལ་མ་བྱེད་པ་སོགས་ཀྱིས་སྐད་ཆ་བཤད་མཁན་ལ་ སྨྲ་བརྗོད་ཀྱི་སྤོབས་པ་གོང་མཐོར་གཏོང་ཐུབ།

༢)

སློབ་ལོ་མ་སོན་པའི་བྱིས་པས་སྨྲ་བརྗོད་བྱེད་སྐབས། བྱིས་པ་རང་ཉིད་ཀྱི་སྐད་ཆ་བེད་སྤྱོད་

སྐབས་འདིའི་བྱིས་པས་བེད་སྤྱད་པའི་མིང་ཚིག་མང་དག་ཅིག་མི་དར་མའི་བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་གནས་

གཏོང་སྲིད།

ལུགས་དང་གོམས་སྲོལ་དང་མི་འཚམས་པ་མ་ཟད། སྐད་ཆ་བརྗོད་སྟངས་ལ་ནོར་བཅོས་ཡང་ཡང་བྱས་ ཀྱང་ཕན་ནུས་དེ་ཙམ་མི་ཡོང་བ་ཡིན།(Berko, 1958; Cazden, 1968) དེར་བརྟེན། དར་མ་རྣམས་ཀྱིས་

བྱིས་པའི་སྐད་ཆར་དག་བཅོས་བྱ་བར་འབད་པ་ལས། ཁོ་ཚོ་ད་ཡོད་གནས་སྟངས་ཐོག་རང་བཞིན་གྱིས་ འཕེལ་རྒྱས་ཡོང་ཆེད། བརྡ་སྤྲོད་སློབ་ཁྲིད་དེ་དུས་ཡུན་གང་འཚམས་རིང་འགོར་འགྱངས་བྱ་འཐུས།

༣)

བྱིས་པའི་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་ནུས་པ་དེ་འདོད་མོས་ཆེ་བ་དང༌། གོ་སྐབས་མང་བ། བསྐུལ་མ་ཚ་བ་

དགེ་རྒན་གྱི་ལས་འགན་ལྟེ་བ་ནི་བྱིས་པ་ཚོའི་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་ལ་དགེ་ཕན་ལྡན་པའི་ཁོར་

བཅས་ཀྱི་གནས་སྟངས་འོག་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བ་ཡིན།

ཡུག་བསྐྲུན་ཏེ། བྱིས་པའི་རྟོག་ཤེས་དང་ཁོར་ཡུག་གཉིས་ཕན་ཚུན་གཅིག་ཕན་གཅིག་གྲོགས་བྱས་ཏེ་ འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་ཐབས་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན།

(169)

ཤོག་ངོས་170

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལེ་ཚན་གཉིས་པ།

སློབ་ཆུང་འཛིན་གྲྭ་འོག་མའི་སྐབས་ཀྱི་འཚར་ལོངས། (འཛིན་རིམ་དང་པོ་ནས་གསུམ་པ་བར།)

༡)

ས་བཅད་དང་པོ། གཟུགས་ཕུང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།

བྱིས་པ་རྣམས་འགུལ་བསྐྱོད་བྱ་བར་དགའ།

འཛིན་གྲྭའི་ནང་ཡི་གེ་འབྲི་བ་སོགས་བྱ་བ་མང་པོ་ཞིག་སློབ་ཕྲུག་ཚོ་རྐུབ་སྟེགས་སྟེང་དུ་བསྡད་

ནས་བྱ་དགོས་པས། སློབ་ཕྲུག་ཚོ་སྡོད་མི་ཚུགས་པ་དང་བག་མི་བདེ་བའི་བྱ་སྤྱོད་སྣ་ཚོགས་འབྱུང་བ་

ཡིན། དཔེར་ན། སློབ་ཕྲུག་ཁག་ཅིག་གིས་ཞ་སྨྱུག་ལ་སོ་འདེབས་པ་དང༌། ཁ་གཡེང་མིག་གཡེང་བྱ་བ། ཁག་ཅིག་གིས་སེན་མོ་འཆའ་བ། སྐྲའི་ཉག་མ་སྒྲིལ་བ། ཡང་ན་སྡོད་མི་ཚུགས་པར་འགུལ་བསྐྱོད་བྱེད་པ་ སོགས་ཡོང་བ་ཡིན། དེ་ལ་དགེ་རྒན་གྱིས་སྐད་ཆ་ཤོད་པ་དང༌། ཡར་མར་འགྲོ་རྒྱུག་སོགས་བྱ་སྤྱོད་གང་

ཞིག་སྤེལ་ཆོག་པའི་སྒྲིག་གཞི་གསལ་བསྒྲགས་བྱས་ཏེ། སློབ་ཕྲུག་ཚང་མས་བརྩི་སྲུང་བྱ་བའི་རེ་འདུན་ འདོན་དགོས།

སྐབས་རེ ར ་གསར་དུ་སློབ་གྲྭར་ཞུགས་པའི་སློབ་ཕྲུག་ཅིག་གྲགས་འགུལ་ཅི་ཡང་མེད་པར་

འཛིན་གྲྭའི་ནང་ཁ་ཁུ་སིམ་མེར་སྡོད་དུ་འཇུག་པའི་སྒྲིག་ལམ་ནི་ཆེས་དམ་དྲགས་པ་ཡིན་ལ། སློབ་

ཕྲུག་རྣམས་འཛིན་ཁང་ནང་ཀུ་ཅོ་སྒྲོག་ཅིང་ཡར་འགྲོ་མར་རྒྱུག་བྱས་ཀྱང་བཀག་འགོག་མི་བྱེད་པ་དེ་

ཡང་གློད་དྲགས་པས། སློབ་ཕྲུག་རྣམས་འཛིན་ཁང་ནང་སྡོད་ཡུན་རིང་དྲགས་པས་འགུལ་བསྐྱོད་བྱེད་ པ་བཙན་ཐབས་ཀྱིས་འགོག་སྡོམ་བྱ་བ་ལས། ཁོ་ཚོ་ནག་པང་ཐོག་ཡི་གེ་འབྲི་རུ་འབོད་པ་དང༌། ཡི་གེ་

ཀློག་འཇུག་པ། ཚོགས་ཆུང་བགོས་ནས་འབྲི་ཀློག་བྱེད་འཇུག་པ་སོགས་བྱས་ཆོག། ཕྱོགས་གཞན་ནས་ བཤད་ན། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་ཕྲུག་རྣམས་ལ་དོན་སྙིང་ལྡན་པའི་སློབ་སྦྱོང་གི་བྱེད་སྒོ་སྣ་ཚོགས་སྤེལ་ཏེ།

དོན་སྙིང་ལྡན་པའི་འགུལ་བསྐྱོད་ཀྱིས་དོན་མེད་འགུལ་བསྐྱོད་ཀྱི་ཚབ་བྱེད་པ་དང༌། སློབ་སྦྱོང་གི་བྱེད་

སྒོས་ཁ་ཁུ་སིམ་མེར་སྡོད་པའི་ཚབ་བྱས་ཆོག།

(170)

ལེའུ་བཞི་པ། སློབ་མའི་འཚར་ལོངས་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་171

༢)

ལུས་སེམས་འགུལ་བསྐྱོད་ཤུགས་ཆེར་བྱེད་པའི་རྐྱེན་གྱིས། བྱིས་པར་ཐང་ཆད་སླ་བས། ངལ་གསོ་

དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་ཕྲུག་ཚོའི་ངལ་གསོའ་ི དུས་ཚོད་གོ་སྒྲིག་འཚམས་པོ་བྱེད་དགོས། གསོལ་

འཚམས་པོ་ཡོང་ཐབས་བྱ་གལ་ཆེ།

ཚིགས་རྗེས་སུ་ཡུན་ཙམ་གཉིད་ཉལ་དུ་འཇུག་དགོས། བསམ་གཞིགས་དང་དོ་སྣང་མང་ཙམ་བྱས་རྗེས། རི་མོ་འབྲི་བ་དང༌། གླུ་གཞས་གཏོང་བ། འགུལ་བསྐྱོད་བྱེད་པ་སོགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་སྤེལ་དགོས། འགུལ་

བསྐྱོད་དྲག་པོའ་ི རིགས་བྱས་རྗེས། མཚར་གཏམ་བཤད་པའམ་སྒྲུང་གཏམ་བཤད་པ་སོགས་ཀྱི་ཐབས་ ལམ་བེད་སྤྱད་དེ་སློབ་ཕྲུག་ཚོའི་ངལ་དུབ་གསོ་ཐབས་བྱ་དགོས། ༣)

གཟུགས་པོའ་ིཤ་གནད་ཆེ་བའི་འགུལ་བསྐྱོད་ལེགས་ཙམ་བྱེད་ཐུབ་ཀྱང༌། ཤ་གནད་ཆུང་བའི་

སློབ་ཕྲུག་མང་ཆེ་བ་དང༌། ཁྱད་པར་དུ་སློབ་ཕྲུག་བུ་རྣམས་ཀྱིས་ཞ་སྨྱུག་བེད་སྤྱོད་གཏོང་བ་

འགུལ་བསྐྱོད་ཀྱིས་དེར་རོགས་འདེགས་བྱ་དཀའ་བ་ཡིན།

ལའང་དཀའ་ངལ་འཕྲད་པ་ཡིན། སྨྱུ་གུ་འཛིན་རྒྱུའི་དཀའ་ངལ་ཡོད་པར་བརྟེན། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་

ཕྲུག་རྣམས་ལ་རྒྱུན་རིང་ཞ་སྨྱུག་བཟུང་ནས་ཡི་གེ་འབྲི་མི་དགོས་པ་གཙོ་འདོན་བྱེད་དགོས། རྒྱུན་

རིང་ཡི་གེ་འབྲི་རུ་བཅུག་ན། ཡིག་གཟུགས་རིམ་གྱིས་ཇེ་སྡུག་ཏུ་འགྲོ་བ་མ་ཟད། ཡི་གེ་འབྲི་རྒྱུར་སུན་ སྣང་ཡང་སྐྱེ་སླ།

༤)

སློབ་ཕྲུག་གི་མིག་ཤེས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་སྟངས་བྱང་ཆུབ་པ་ཞིག་ཡོང་མི་ཐུབ།

འཛིན་རིམ་དང་གཉིས་ཀྱི་སློབ་ཕྲུག་རྣམས་ཡིག་གཟུགས་དང༌། རི་མོ། ཅ་དངོས་ཕྲ་མོའ་ི རིགས་

ལ་མིག་ཤེས་རྩེ་གཅིག་ཏུ་འཇུག་དཀའ་བས། སློབ་ཕྲུག་ཚོར་ཐེངས་གཅིག་ལ་ཡི་གེ་ཡུན་རིང་ཀློག་ཏུ་མི་

འཇུག་ཅིང༌། ལྷག་པར་དུ་བསྐྱོད་བཞིན་པའི་འགྲུལ་འཁོར་ནང་ཡི་གེ་ཀློག་ཏུ་འཇུག་མི་རུང༌། བྱིས་པས་

མིག་ལག་པས་ཕུར་ཕུར་གཏོང་བའམ་མིག་བརྡབ་བཙུམས་ཡང་ཡང་བྱེད་སྐབས། དགེ་རྒན་གྱིས་ཁོ་

ཚོར་ཡི་གེ་ཀློག་མཚམས་འཇོག་དགོས། བྱིས་པས་སྤྱོད་པའི་ཡི་གེ་སོགས་ཀྱི་གཟུགས་རགས་པ་གདམས་

གང་ཐུབ་བྱེད་དགོས་པ་མ་ཟད། རི་མོའ་ི བཟོ་དབྱིབས་དང་ཁ་དོག་ཀྱང་མངོན་གསལ་དོད་པོ་བེད་སྤྱོད་ གཏོང་དགོས།

(171)

ཤོག་ངོས་172

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

༥)

བྱིས་པ་རང་ལུས་འགུལ་བསྐྱོད་ལ་བྱང་ཆ་ལྡན་པར་གྱུར་ཡོད་པས། འགུལ་བསྐྱོད་དྲག་པོའ་ི

སྐབས་འདིའི་སློབ་ཕྲུག་གིས་རང་ཉིད་ཀྱི་གཟུགས་ཕུང་དང་འགུལ་བསྐྱོད་ལ་སྟངས་འཛིན་

རིགས་ལ་འཇུག་སྤྲོ་བ་ཡིན།

ལེགས་པོ་བྱེད་ཐུབ་པས། ཁོ་ཚོས་འགུལ་བསྐྱོད་དྲག་པོའ་ི རིགས་ཁག་ཅིག་ལ་སྤོབས་པ་ཡོང་བ་ཡིན། དེར་བརྟེན། ཁོ་ཚོས་རྒྱུན་དུ་རང་ཉིད་བློ་ཁོག་ཆེ་དྲགས་པའི་བྱེད་སྤྱོད་ལས་བྱུང་བའི་ཉེན་ཁ་དང་རྐྱེན་

ངན་སོགས་ཀྱི་མཇུག་འབྲས་ལ་སྣང་ཆུང་བྱེད་པ་ཡིན། སྐབས་འདིར་དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་ཕྲུག་ཚོར་ རྩེད་ཆས་དང༌། ལུས་རྩལ་སོགས་འགུལ་བསྐྱོད་བྱེད་པའི་ས་གནས་དང་དུས་ཚོད་མཁོ་འདོན་བྱས་ཏེ།

ཁོ་ཚོར་འགུལ་བསྐྱོད་ཀྱི་ཆེས་མཐོའ ི་ཚད་གཞི་དང་རིགས་ཚན་བཅས་དྲན་གསོ་བྱེད་དགོས། བྱིས་པ་ཚོ་

རྩེད་མོ་རིགས་གཅིག་ཁོ་ན་ལ་སུན་སྣང་སྐྱེས་ཏེ། རྩེད་རིགས་གསར་བ་དང་ཉེན་ཁ་ཅན་ལ་མི་འཇུག་

པའི་ཕྱིར། མཚམས་རེར་རྩེད་མོ་རིགས་མི་འདྲ་བ་རེ་ཡང་སློབ་དགོས། ༦)

བྱིས་པའི་རུས་པ་དང་རྒྱུས་པ་སོགས་འཚར་ལོངས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་མེད་སྟབས། ལྗིད་ཁོག་ཆེ་

སྐབས་འདིའི་བྱིས་པས་རང་ཉིད་ཀྱི་ཤེད་ཤུགས་དང་བཟོད་བསྲན་སོགས་ལ་ཚོད་བགམ་བྱ་ཆེད་

བའི་རྡུང་རྡེག་རིགས་མི་ཐེག

རྒྱུག་མཆོང་དང་ཕ་རོལ་ལ་རྡུང་རྡེག་སོགས་དྲག་ཤུགས་ཀྱི་འགུལ་བསྐྱོད་རིགས་ལ་ལྷག་པར་མོས་པ་

ཡིན། སྐབས་རེར་ཕན་ཚུན་རྡུང་རྡེག་བྱས་ཏེ་ཕ་རོལ་པོས་ཚུར་རྒོལ་བྱེད་མི་ཐུབ་པའི་བར་དུ་མཚམས་ མི་འཇོག་པས། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་ཕྲུག་རྣམས་ལ་ལུས་རྩལ་འགྲན་པའི་འགུལ་བསྐྱོད་རིགས་མང་ཙམ་

སྤེལ་དགོས། ཚོགས་སྡེ་བྱས་ནས་རྩེད་མོ་རྩེ་སྐབས། མི་གཅིག་ས་གནས་གང་ཞིག་ཏུ་ཡུན་རིང་སྡོད་

དགོས་པའི་དྲག་ཤུགས་ཅན་གྱི་རྩེད་མོའ་ི ནང༌། དཔེར་ན། སྤྱང་ཀི་དང་ལུ་གུའི་སྐབས་ཀྱི་སྤྱང་ཀི་དང༌། བྷེ་སེ་སྤོལ་(Base Ball)སྐབས་ཀྱི་སྤོ་ལོ་གཡུག་མཁན། སྦྲུལ་ནག་ཁུག་འགྲོས་(མེ་འཁོར་གཏོང་བ་ཡང་ཟེར)

ནང་གི་སྦྲུལ་མགོ་ལྟ་བུའི་སྐབས་སུ། སློབ་ཕྲུག་གཅིག་ཡུན་རིང་གནས་གཅིག་ཏུ་བཞག་ན། རྩ་དང་རུས་ པར་གནོད་སྐྱོན་ཐེབས་སྲིད་པས། ངེས་པར་དུ་དུས་ཐོག་བརྗེ་རེས་བྱེད་དགོས།

(172)

ལེའུ་བཞི་པ། སློབ་མའི་འཚར་ལོངས་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་173

ས་བཅད་གཉིས་པ། སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས། ༡)

བྱིས་པས་ཁོར་ཡུག་སྤྱི་ཚོགས་ལ་འབྲེལ་བ་བྱེད་སྐབས། གང་བྱུང་དང་ཚམ་ཚོམ་མེད་པ་མ་ཡིན་

སྐབས་འདིའི་བྱིས་པ་ཕལ་མོ་ཆེར་འགྲོགས་ཡུན་ཅུང་རིང་བའི་ཟླ་གྲོགས་ཁག་ཅིག་ཡོད། གྲོགས་

པར་གདམ་ཀ་བྱ་རྒྱུ་ཤས་ཆེར་ཕྱིན་ཡོད།

པོའ་ི དབར་གྱི་འཁྲུག་རྩོད་དེ་གྲོགས་པོ་མ་ཡིན་པ་ལས་མང་བ་ཡིན།

(Hartup, 1989)

སྐབས་འདིར་

དགེ་རྒན་གྱིས་བྱིས་པའི་སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་ལམ་དཔེ་རིས་(Sociogram)བེད་སྤྱད་དེ། བྱིས་པ་ཕན་ཚུན་

དབར་གྱི་འབྲེལ་ལམ་གྱི་རྩ་བའི་སྒྲོམ་གཞི་རྟོགས་ཐུབ་བྱས་ཆོག། སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་ལམ་དཔེ་རིས་

ཞེས་པ་ནི་བྱིས་པས་བརྗོད་པའི་གྲོགས་པོ་བཟང་ཤོས་གཞིར་བཟུང་ཐོག་བཀོད་པའི་དཔེ་རིས་ལ་ཟེར། དེའི་ཐོག་ནས་དགེ་རྒན་གྱིས་བྱིས་པ་སུ་ཞིག་མི་མང་པོས་དགའ་མོས་བྱེད་པ་དང༌། སུ་ཞིག་ལ་དོ་སྣང་

བྱེད་མཁན་མེད་པ། བྱིས་པ་སུ་དང་སུ་བྱིས་པ་གཞན་རྣམས་ཀྱིས་རྩེད་གྲོགས་སུ་འདེམས་བཞིན་ཡོད་

པ་བཅས་མཚོན་ཐུབ། དཔེ་རིས་དེས་དགེ་རྒན་ལ་བྱིས་པ་ཕན་ཚུན་དབར་གྱི་མཛའ་བརྩེའི་འབྲེལ་བ་

རྒྱུས་ལོན་ཐུབ་ལ། བྱིས་པ་སུ་དང་སུ་ལ་མཛའ་བརྩེ་དགོས་གལ་ཆེ་བའང་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ་པ་ཡིན། གལ་ ཏེ་དགེ་རྒན་གྱིས་བྱིས་པ་ཁག་ཅིག་མི་འཆམ་པའི་གནས་ཚུལ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་འཕྲལ། ཁོ་ཚོའི་དབར་ འཁྲུག་རྩོད་ལ་སྔོན་འགོག་བྱ་ཐུབ།

༢)

བྱིས་པས་སྒྲིག་འཛུགས་ལྡན་པའི་རུ་ཁག་ཆུང་ངུའི་རྩེད་མོའ་ི རིགས་རྩེ་ཞིང༌། ཁོ་ཚོས་རྩེད་མོའ་ི སྒྲིག་གཞི་མཁྲེགས་བཟུང་བྱེད་པའམ། ཡང་ན་རང་ཉིད་ཀྱི་ཚོགས་སྡེའི་རྒྱལ་ཕམ་ལ་དོ་སྣང་ ཐལ་དྲགས་པ་ཡིན།

སྐབས་འདིའི་བྱིས་པ་ནི་སྒྲིག་གཞི་དང་བཟང་སྤྱོད་ལ་རྩ་འཛིན་བྱ་བར་ལྷག་པར་སྤྲོ། འོན་ཀྱང༌།

སྒྲིག་གཞི་ཁག་ཅིག་ཁོར་ཡུག་གནས་སྟངས་ལ་ལྟོས་ཏེ་འཕོ་འགྱུར་གཏོང་བའི་གནས་ཚུལ་ཤེས་རྟོགས་ དཀའ་བ་ཡིན། དགེ་རྒན་གྱིས་གོ་སྐབས་འདི་དང་བསྟུན་ཏེ་ཁོ་ཚོར་རུ་ཁག་བཟོས་ནས་རྩེད་མོ་རྩེ་བའི་

ལས་འགུལ་མང་ཙམ་གོ་སྒྲིག་བྱས་ཏེ། འགྲན་བསྡུར་གྱི་ལས་རིགས་ནང་ཕན་ཚུན་མཉམ་འབྲེལ་བྱེད་

ཐབས་སློབ་སྟོན་བྱ་དགོས།

(173)

ཤོག་ངོས་174

༣)

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

བྱིས་པའི་དབར་འཁྲུག་རྩོད་འབྱུང་བ་ནི་རྒྱུན་གཏན་གྱི་རང་བཞིན་ཞིག་ཡིན།

སྤྱིར་བྱིས་པ་སྨྲ་བརྗོད་མང་ཞིང་རྒྱག་རེས་ཉུང་ནའང༌། བྱིས་པ་མང་ཆེ་བས་དྲག་ཤུགས་འགྲན་

བསྡུར་བྱས་ཏེ་རྩོད་རྙོག་ཐག་གཅོད་བྱེད། བྱིས་པས་སྐད་ཆ་བེད་སྤྱད་དེ་ཕ་རོལ་ལ་རྡུང་རྡེག་བྱེད་

སྟངས་སྦྱངས་ཟིན་པས། བྱིས་པར་ཕན་ཚུན་དགོངས་དག་ཞུ་རེས་དང༌། ལག་པ་གཏོང་རེས་བྱས་པ་

ཙམ་གྱིས་རྒྱུན་རིང་པོའ་ི འཁྲུག་རྩོད་ཐག་མི་ཆོད་པ་ཡིན། བཙན་པོས་ཉམ་ཆུང་གནོན་པའི་ཚབ་ལ་

དྲང་བདེན་དང་འོས་འཚམས་ཀྱི་སྒོ་ནས་འགྲན་བསྡུར་སྤེལ་ཏེ། རྩོད་རྙོག་བྱུང་བའི་ཕྱོགས་གཉིས་ཀ་ མདུན་དུ་བཀུག་སྟེ། ཕྱོགས་གཉིས་ཀས་རང་ངོས་ནས་རྩོད་རྙོག་ཐག་གཅོད་ཡོང་ཐབས་བཅས་བྱས་ ན། བྱིས་པ་ཕན་ཚུན་དབར་གྱི་འགལ་བ་གུ་ཡངས་སུ་གཏོང་ཐུབ་ལ། མི་དང་མིའི་འབྲེལ་ལམ་ཡར་

རྒྱས་སུ་གཏོང་ཐུབ།

(174)

ལེའུ་བཞི་པ། སློབ་མའི་འཚར་ལོངས་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་175

ས་བཅད་གསུམ་པ། སེམས་ཚོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས། ༡)

བྱིས་པ་རྣམས་གཞན་གྱི་སྐྱོན་བརྗོད་དང་ཟུར་ཟ་ལ་ཚོར་བ་ཤིན་ཏུ་རྣོ་བ་དང། དེ་དང་ཆབས་

སྐབས་འདིའི་བྱིས་པར་གཞན་གྱི་བསྔགས་བརྗོད་དང་ངོས་ལེན་བྱེད་པའི་དགོས་མཁོ་ཆེན་པོ་

ཅིག ཁོ་ཚོས་ཕམ་ཉེས་ལ་བཟོད་དཀའ་བ་ཡིན།

ཡོད། ཁོ་ཚོའི་བསམ་བློའ་ི ནང་དགེ་རྒན་ནི་ཕ་མ་ལས་ཀྱང་མཁྱེན་ཡོན་དང་འཇོན་ཐང་ཆེ་བའི་སྐྱེས་བུ་

ཞིག་ཡིན་པས། དགེ་རྒན་ལ་དད་མོས་ཆེན་པོ་བྱེད། དེར་བརྟེན། དགེ་རྒན་གྱི་བཀའ་སྐྱོན་ཕྲ་མོ་ཞིག་

གིས་ཀྱང་བྱིས་པའི་སེམས་ནང་བསུབ་ཏུ་མེད་པའི་རྨ་ཁ་བསྐྲུན་སྲིད་ན། ནམ་རྒྱུན་བྱིས་པར་བསྔགས་

བརྗོད་མང་ཙམ་བྱེད་པ་དང༌། ཉེས་ཆད་ཉུང་ཙམ་གཅོད་པའི་ཐབས་ཇུས་ལག་ལེན་བསྟར་དགོས་པ་མ་ ཟད། ལྷག་པར་དུ་བྱིས་པར་ཟུར་ཟ་དང་ཁྱད་གསོད་རིགས་བྱེད་མི་རིགས། ༢)

བྱིས་པས་དགེ་རྒན་མཉེས་པར་བྱེད་འདོད་ཤུགས་ཆེར་ཡོད། ཁོང་ཚོས་མི་ལ་རོགས་རམ་དང་

བྱིས་པའི་གཞན་ཕན་རོགས་རམ་དང་འགན་ལེན་པའི་འདུ་ཤེས་ཚིམ་ཐབས་བྱ་ཆེད། དགེ་རྒན་

འགན་ཁུར་བ་མ་ཟད། རང་ཉིད་ལ་གྲུབ་འབྲས་ཕུལ་བྱུང་འཐོབ་པའི་རེ་བ་བྱེད་པ་ཡིན།

གྱིས་སློབ་ཕྲུག་རྣམས་རེས་མོས་ཀྱིས་ཁོ་ཚོས་ལྕོགས་པའི་ལས་རིགས་ཀྱི་འགན་ཁུར་དུ་བཅུག་ཆོག

དཔེར་ན། སློབ་ཕྲུག་རེས་མོས་ཀྱིས་འཛིན་གྲྭའི་འགན་བདག་དང༌། གཙང་སྦྲའི་འགན་བདག་བྱེད་

པའམ། ཁོར་ཡུག་གམ། ཡང་ན་འཛིན་ཁང་དང་དཔེ་མཛོད་སོགས་བྱི་བདར་བྱེད་པ་སོགས་ཀྱིས་བྱིས་

པའི་འགན་དབང་དང་གྲུབ་འབྲས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་གསོ་སྐྱོང་བྱེད་ཐུབ། ༣)

གཞན་དང་འབྲེལ་འདྲིས་ཁྲོད་བྱིས་པས་གཞན་གྱི་མྱོང་ཚོར་ལ་རིམ་གྱིས་དོ་སྣང་ཡོང་བ།

གཞན་གྱི་སེམས་ཚོར་ལ་ཐུགས་ཁུར་བྱ་བ་དེ་སྤྱིར་བཏང་བཟང་སྤྱོད་ཅིག་ཡིན་མོད། འོན་ཀྱང༌།

སྐབས་འདིའི་བྱིས་པས་གཞན་གྱི་སེམས་ཚོར་སྟོན་སྟངས་ཐོག་ཚོར་བ་སྐྱེན་ལ། དུས་རྒྱུན་ངང་ཐུང་

གིས་ཕར་རྒོལ་བྱེད་པ་མ་ཟད། ཕ་རོལ་ལ་གནོད་སྐྱོན་ཡང་གཏོང་ཐལ་ཤོར་གྱི་ཡོད། འཛིན་གྲྭའི་ནང༌། ངོ་གནོང་བཞིན་པའི་བྱིས་པ་ལ་གཞན་གྱིས་ཟུར་ཟ་དང་ཁྱད་གསོད་མི་ཡོང་བར་དགེ་རྒན་གྱིས་ཐུགས་ (175)

ཤོག་ངོས་176

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

སྣང་གཟབ་ནན་བྱེད་དགོས་པ་མ་ཟད། ད་དུང་སློབ་ཕྲུག་ཐུན་མོང་གི་གནོན་ཤུགས་བེད་སྤྱད་དེ། སློབ་

གྲོགས་དབར་ཕན་ཚུན་བརྙས་སྨོད་བྱ་བའི་ཚུལ་མིན་གྱི་བྱ་སྤྱོད་སྔོན་འགོག་བྱེད་ཆོག། བྱིས་པའི་རྩོད་ རྙོག་ཐག་གཅོད་པ་དང༌། ཕན་ཚུན་འཁྲུག་འཛིང་ལ་སྔོན་འགོག་བྱ་རྒྱུ་བཅས་ནི། འཛིན་ཁང་དོ་དམ་ (Classroom Management)གྱི་ལས་འགན་ལྟེ་བ་ཡིན།

ས་བཅད་བཞི་པ། རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས། ༡)

སྤྱིར་བཏང་བཤད་ན། སྐབས་འདིའི་བྱིས་པ་སློབ་སྦྱོང་ལ་འཇུག་སྤྲོ་བ་ཡིན།

དམའ་རིམ་འཛིན་གྲྭའི་སློབ་ཕྲུག་རྣམས་ཤེས་བྱ་གསར་པར་འཇུག་སྤྲོ་བའི་བློ་གྲོས་ཀྱི་སྒོ་མོ་ཐོག་

མར་འབྱེད་པའི་དུས་སྐབས་ཤིག་ལ་སླེབས་ཡོད། ཁོ་ཚོ་སློབ་སྦྱོང་ལ་འཇུག་སྤྲོ་བའི་མངོན་ཚུལ་ནི། བྱ་ དངོས་ཡོད་ཚད་ལ་མཚར་སེམས་སྐྱེས་པ་དང༌། རྒྱུན་ཆད་མེད་པར་དྲི་བ་གཏོང་བ་ལས་ཀྱང་ཤེས་ཐུབ།

དེས་ན་དགེ་རྒན་གྱིས་བྱིས་པའི་རང་བཞིན་གྱིས་སློབ་སྦྱོང་བྱ་བའི་ཀུན་སློང་འཁྱེར་ཕྱོགས་བེད་སྤྱོད་ ལེགས་པོ་བཏང་སྟེ། བྱིས་པའི་མཐོང་རྒྱ་བསྐྱེད་དགོས་པ་མ་ཟད། ཡང་དག་པའི་སློབ་སྦྱོང་གི་ཀུན་སློང་ དང་ཐབས་ལམ་བསྐྱེད་བསྲིང་བྱེད་དགོས། ༢)

བྱིས་པ་རྣམས་སྨྲ་བརྗོད་ལ་དགའ་ཞིང༌། ཁོ་ཚོའི་འབྲི་རྩལ་ལས་ངག་རྩལ་ལྷག་པ་ཡིན།

འཛིན་གྲྭའི་ནང་དགེ་རྒན་གྱིས་དྲི་བ་གཏོང་སྐབས། བྱིས་པ་ཕལ་མོ་ཆེས་དྲིས་ལན་ཡང་དག་པ་

ཞིག་ཤེས་མིན་ཇི་ལྟར་ཡང༌། ལག་པ་བཀྱགས་ཏེ་ལན་འདེབས་ངེས་ཡིན། སྐབས་དེར་དགེ་རྒན་གྱིས་

བྱིས་པའི་མིང་བོས་རྗེས་ད་གཟོད་དྲིས་ལན་འདེབས་པ་དང་། གཞན་གྱི་གཏམ་བཤད་ལ་ནན་ཏན་གྱིས་

ཉན་པའི་གོམས་གཤིས་སྦྱོང་བརྡར་བྱས་པ་ཡིན་ན། སློབ་ཁྲིད་སྐབས་སྒྲིག་འཛུགས་ལྡན་པ་ཞིག་ཡོང་ ཐུབ། སྐབས་རེར་འཛིན་གྲྭའི་ནང་སློབ་ཕྲུག་ཉུང་ཤོས་ཤིག་གིས་དགེ་རྒན་གྱིས་དྲི་བར་ལན་འདེབས་

རྐྱང་བྱས་པས། སློབ་ཕྲུག་ཡོངས་ཀྱི་དྲིས་ལན་འདེབས་པའི་གོ་སྐབས་འཕྲོག་པའི་གནས་ཚུལ་ཡང་

འབྱུང་བས། སྣང་ཚུལ་དེར་དགེ་རྒན་གྱིས་ཁོ་ཚོར་སློབ་ཕྲུག་ཚང་མར་ཆ་མཉམ་གྱི་སྒོ་ནས་སློབ་སྦྱོང་ གི་གོ་སྐབས་སྤྲོད་གལ་ཆེ་བ་དྲན་སོས་པར་བྱེད་དགོས། སྐབས་འདིར་དགེ་རྒན་ལ་དཀའ་ངལ་ཆེ་ཤོས་ ཤིག་ནི། བྱིས་པ་རེ་འགས་དགེ་རྒན་གྱིས་དྲི་བར་ལན་འདེབས་རྐྱང་བྱེད་ནའང༌། ཁོ་ཚོའི་དྲིས་ལན་དེ་ (176)

ལེའུ་བཞི་པ། སློབ་མའི་འཚར་ལོངས་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་177

རྟག་པར་ནོར་འཁྲུལ་ཡོང་བ་ཡིན། གནས་ཚུལ་དེར་བལྟོས་ཏེ་དགེ་རྒན་གྱིས་ཁོ་ཚོའི་སྨྲ་བརྗོད་བཀག་

འགོག་བྱེད་པའམ། དྲིས་ལན་འདེབས་སྟངས་ལ་ཟུར་ཟ་སོགས་བྱེད་མི་རིགས། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། ཐོག་

མར་དགེ་རྒན་གྱིས་བྱིས་པའི་རྨ་མེད་པའི་བསམ་བློ་ངོས་ལེན་བྱེད་དགོས། དེ་རྗེས་ཁོ་ཚོའི་དྲིས་ལན་གྱི་ ནང་དོན་ལ་ཐབས་རྩལ་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་ནོར་འཁྲུལ་དང་འབྲེལ་བ་མེད་ཚུལ་སོགས་མཛུབ་སྟོན་བྱེད་

དགོས་མ་གཏོགས། “དེ་འགྲིགས་མི་འདུག་”ཅེས་པའམ། མགོ་བོ་འཕྲེད་དུ་གཡུགས་པ་ཙམ་གྱིས་བྱིས་

པས་གཞན་གྱིས་ཁ་འཕྲོག་ནས་ལན་འདེབས་པར་བཀག་འགོག་མི་ཐུབ་ལ། དེས་ཁོ་ཚོར་རང་ཉིད་ནོར་ ཡོད་ནའང་བལྟ་ཚོད་བྱེད་པ་ནི་སྤྱོད་ཚུལ་མི་མཛའ་བ་ཞིག་ཡིན་པའི་འདུ་ཤེས་སྟེར་མི་ཐུབ།

༣)

བྱིས་པར་བདེན་རྫུན་དང༌། བཟང་ངན་སྐོར་གྱི་ལྟ་བ་ཚུགས་འགོ་བརྩམས་ཡོད།

བྱིས་པའི་བཟང་སྤྱོད་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་དེ་ནི། བྱ་དངོས་བྱེ་བྲག་པ་ཁག་ལ་རིགས་

དཔག་བྱས་བརྒྱུད་སྤྱིར་བཏང་གི་གནས་ལུགས་ཤེས་རྟོགས་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན། འདྲ་མཉམ་

གྱི་རྩ་དོན་ལ་རྩིས་མེད་བྱེད་མཁན་རིགས་ལ་བྱིས་པས་ཁྲམ་པ་ཞེས་འབོད། ཁོ་ཚོས་བྱ་བ་གང་བྱེད་ཀྱང་ སྒྲིག་སྲོལ་ལ་མཁྲེགས་བཟུང་བྱེད་པའི་རྐྱེན་གྱིས། སྒྲིག་སྲོལ་རྩིས་མེད་བྱེད་མཁན་རྣམས་ལ་རྒྱབ་བཤད་

ཀྱིས་སྐྱོན་བགྲང་བ་ཡིན། སྐབས་འདིའི་བྱིས་པའི་བཟང་སྤྱོད་སློབ་གསོའ་ི ཐད། ཡ་རབས་བཟང་སྤྱོད་

ཀྱི་དཔེ་མཚོན་རེ་ཟུང་ནས་འགོ་བཙུགས་ཏེ། རིམ་གྱིས་སྤྱི་ཁྱབ་ཀྱི་གོ་དོན་ཕྱོགས་བསྡོམས་བྱེད་དགོས། དགེ་རྒན་གྱིས་བྱིས་པ་རྣམས་ལ་བྱ་དངོས་ཀྱི་བདེན་རྫུན་ལེགས་ཉེས་སྐོར་ལ་བསམ་གཞིགས་མང་ཙམ་

གཏོང་བར་བསྐུལ་མ་བྱེད་དགོས་པ་ལས། ཐད་ཀར་སློབ་ཕྲུག་ཚོར་ལེགས་ཉེས་བདེན་རྫུན་མི་སྟོན་

པ་གཙོར་འདོན་བྱེད་དགོས། གང་ཡིན་ཞེ་ན། དེ་ལྟར་བྱས་ཚེ་བྱིས་པས་རང་སྟོབས་ཀྱིས་ལེགས་ཉེས་ བདེན་རྫུན་ལ་དཔྱོད་པའི་ནུས་པར་བཀག་རྒྱ་ཐེབས་སྲིད་པས། འདིར་དགེ་རྒན་གྱིས་དམིགས་བསལ་

ཐུགས་སྣང་བྱ་དགོས་པ་ཞིག་ལ། སྐབས་རེར་བྱིས་པས་དགོས་མེད་དང༌། ལྐོག་གྱུར་གྱི་གནས་ལུགས་ རྣམས་བཙན་ཤེད་ཀྱིས་ངག་འཛིན་བྱ་བར་བཀག་འགོག་བྱེད་དགོས། གལ་ཏེ་མི་ཞིག་སྒྲིག་འགལ་བྱུང་ བ་བྱིས་པས་མཐོང་བ་དང་། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་ཕྲུག་ཚོའི་འགྲེལ་བརྗོད་དེ་དངོས་ཡོད་གནས་སྟངས་

དང་མི་འཚམས་པ་གཟིགས་སྐབས། རང་ཉིད་ཀྱི་ལྟ་བ་སྔར་བཞིན་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་པ་དང་ཆབས་

ཅིག་ལག་ལེན་བསྟར་སྟངས་ཐད་དགོས་ངེས་ཀྱི་བསྐྱར་བཅོས་འོས་འཚམས་བྱེད་ཕྱོགས་སྐོར་སློབ་ཕྲུག་ རྣམས་དང་གྲོས་མོལ་བྱེད་ཆོག། འདི་ལྟར་བྱེད་དོན་ནི་བྱིས་པ་ཚོའི་གཅིག་གྱུར་གྱི་བསམ་ཚུལ་བརྩི་

འཇོག་བྱེད་པ་དང་ཆབས་ཅིག། ཡུལ་དུས་གནས་སྟངས་ཀྱི་འཕོ་འགྱུར་ལ་ཇི་ལྟར་བསྟུན་ཐབས་བྱེད་ སྟངས་ཐད་ལག་ལེན་གྱི་སྦྱར་ཏེ་སློབ་སྟོན་བྱེད་ཐུབ།

(177)

ཤོག་ངོས་178

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལེ་ཚན་གསུམ་པ།

གཞི་རིམ་འཛིན་གྲྭ་གོང་མའི་སྐབས་ཀྱི་འཚར་ལོངས། (འཛིན་རིམ་བཞི་པ་ནས་དྲུག་པ་བར།)

ས་བཅད་དང་པོ། གཟུགས་ཕུང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས། ༡)

བུ་མོ་མང་ཆེ་བ་དང་བུ་ཉུང་ཤས་ཤིག་གི་གཟུགས་ཕུང་མགྱོགས་མྱུར་འཚར་ལོངས་འབྱུང་བ།

མིའི་གཟུགས་ཕུང་འཚར་སྟོབས་དེ་གཙོ་བོ་རྒྱུད་འཛིན་གྱི་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་ཁར། ཁོར་

ཡུག་དང་ཟས་སྤྱོད་སོགས་རྒྱུ་རྐྱེན་མང་དག་ཅིག་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་ཅིང༌། བྱིས་པའི་གཟུགས་ཕུང་གི་ འཚར་སྟོབས་སྤྱིར་བཏང་མི་དང་བསྡུར་ན་ཤིན་ཏུ་མགྱོགས་པ་ཡིན། འཛིན་རིམ་ལྔ་པ་ཙམ་ལ་སླེབས་

སྐབས། བྱིས་པའི་གཟུགས་པོའ་ི ལྗིད་ཚད་དང་མཐོ་ཚད་བཅས་ཀྱི་ཐད་ཕོ་མོའ་ི དབར་ཧེ་བག་ཆེ་བ་མ་ ཟད། ཕོ་མོ་སོ་སོའ་ི ནང་དུའང་འཚར་ལོངས་ཀྱི་གནས་ཚད་འདྲ་མིན་སྣ་ཚོགས་ཡོང་བ་ཡིན། གཟུགས་ ཕུང་འཚར་ལོངས་བྱུང་སྟངས་ལ་བརྟེན་ནས་བྱིས་པ་ཁག་ཅིག་ཆེ་དྲགས་པའམ་ཆུང་དྲགས་པ་སོགས་

བྱིས་པ་ནང་ཁུལ་ཕན་ཚུན་མཐོང་ཚུལ་སྣ་ཚོགས་ཡོང་བར། དགེ་རྒན་གྱིས་ཕོ་མོ་འཚར་ལོངས་ཐད་ཀྱི་

ཧེ་བག་དེར་གཟུགས་ཕུང་སྨིན་དུས་འགོ་འཛུགས་སྔ་ཕྱིའི་ཐོག་ནས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་ཏེ། བྱིས་པ་རང་

ཉིད་དང༌། ཕན་ཚུན་བློ་དོགས་དང་མཐོང་སྣང་ལས་བྱུང་བའི་སེམས་ཁྲལ་སེལ་ཐབས་བྱེད་དགོས། ༢)

ལང་ཚོའི་དུས་རིམ་དུ་སླེབས་འཕྲལ། ན་གཞོན་སྤྱི་དང་ཁྱད་པར་བུ་མོ་ཚོས་མཚན་མའི་འཕེལ་

ཨ་རིའི་སེམས་རིག་མཁས་པ་ཌུ་སེ་ཁེ་(Dusek, 1987)ཡིས་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ལྟར་ན། ཨ་རིའི་

རྒྱས་སྐོར་ལ་དམིགས་བསལ་མཚར་སེམས་དང་དོ་སྣང་བྱ་བ།

བུ་མོ་ཚོར་ལང་ཚོའི་དུས་རིམ་འགོ་འཛུགས་པའི་ཆ་སྙོམས་ན་ཚོད་ནི་ལོ་བཅུ་གཅིག་དང༌། བུ་རྣམས་ ལོ་བཅུ་བཞི་ཡིན། སྐབས་འདིར་བྱིས་པར་འཁྲིག་སྤྱོད་སྐོར་གྱི་སློབ་གསོ་ལེགས་པོ་ཞིག་གཏོང་ཐུབ་ (178)

ལེའུ་བཞི་པ། སློབ་མའི་འཚར་ལོངས་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་179

ཚེ། བྱིས་པས་ཕོ་མོ་འཁྲིག་སྤྱོད་སྐོར་གྱི་ཡང་དག་པའི་ཤེས་བྱ་རྒྱུས་ལོན་ཐུབ་པ་མ་ཟད། ཁོ་ཚོའི་དོགས་

གནས་ལ་གཟབ་ནན་གྱིས་ལན་འདེབས་བྱེད་ཐུབ། སྐབས་འདིར་དགེ་རྒན་རང་ཉིད་བཟའ་སྒྲིག་བྱས་ མེད་ཚེ། བཟའ་སྒྲིག་བྱས་ཟིན་པའི་དགེ་རྒན་དང་སྨན་ཞབས་པ་སོགས་གདན་ཞུས་ཀྱིས་འཁྲིག་སྤྱོད་

སྐོར་གྱི་བགྲོ་གླེང་སོགས་མང་ཙམ་འཚོགས་ཆོག། (མཆན། འཁྲིག་སྤྱོད་སློབ་གསོའ་ི སྐོར་ཞིབ་ཕྲ་གནས་ཡུལ་རྒྱལ་

ཁབ་ཀྱི་ཁྲིམས་ལུགས་དང་། སྤྱི་ཚོགས་ཁོར་ཡུག་ལ་སྐབས་བསྟུན་ཐག་གཅོད་བྱ་གལ།)

༣)

ཤ་གནད་ཆེ ་ཆུང་ཚང་མའི་འགུལ་བསྐྱོད་ཐོགས་པ་མེད་ཅི ང་མཐུན་སྒྲིག་ལེགས་པས། སྒྲ་

དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་ཕྲུག་ཚོར་བསྐུལ་མ་གནང་སྟེ། སློབ་གྲྭའི་དུས་གསེང་དུ་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་རང་

དབྱངས་དང༌། རི་མོ། འཇིམ་བཟོ་སོགས་ལག་ཤེས་ཀྱི་བྱེད་སྒོར་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་ཞུགས་པ།

བཞིན་ལྡན་པའི་བྱེད་སྒོ་མང་ཙམ་སྤེལ་ཐབས་བྱེད་དགོས། བྱེད་སྒོ་འདི་རིགས་ཁྲོད་གསར་གཏོད་ཀྱི་

གོ་སྐབས་ལྡན་པར་བྱ་ཐུབ་ཚེ་ཤིན་ཏུ་ལེགས། རི་མོའ་ི ཁ་སྐོང་རྒྱུ་དང༌། ལད་ཟློས་བྱ་རྒྱུ། བཤུ་འབྲི་བྱ་རྒྱུ་

སོགས་ཀྱི་རིགས་ཉུང་དུ་གཏོང་དགོས། སློབ་གསེང་དུ་སྒྲ་དབྱངས་འཁྲབ་སྟོན་དང༌། སྒྱུ་རྩལ་འགྲེམས་

སྟོན་རིགས་གོ་སྒྲིག་བྱ་བ་འདི་རིགས་རིན་ཐང་ལྡན་པའི་སློབ་གསེང་གི་བྱེད་སྒོ་རིགས་ཡིན།

ས་བཅད་གཉིས་པ། སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས། ༡)

ན་མཉམ་ཁྱུ་ཚོགས་ཀྱིས་བྱིས་པར་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཚད་ཇེ་ཆེར་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། བྱིས་པའི་

ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་ཚད་གཞི་དང༌། གྲུབ་འབྲས་ངོས་འཛིན་སོགས་དར་མའི་འབྱུང་ཁུངས་ཁོ་ནར་མི་ བརྟེན་པ།

བྱིས་པས་རིམ་གྱིས་ན་མཉམ་བྱིས་པའི་(Peer)དང་བ་འདྲེན་ཐབས་བྱེད་ཅིང༌། ཕ་མ་སོགས་རྒན་

རབས་ལ་བསྟུན་རྒྱུ་ཇེ་ཉུང་དུ་གཏོང་འགོ་རྩོམ་པ་ཡིན། བུ་ཁག་ཅིག་གིས་ད་དུང་ན་མཉམ་གཞན་གྱིས་

རང་ཉིད་ལ་བརྩི་མཐོང་ཡོང་ཆེད། ཕ་མ་རྒན་རབས་ཀྱི་བཀའ་ལ་རྩིས་མེད་དང་ངོ་རྒོལ་བྱེད་ཕོད་པ་

ཡིན། དུས་རྒྱུན་བྱིས་པ་རྣམས་ཚོགས་པའམ་དཔུང་ཁག་བཟོས་ཏེ་རྩེད་མོ་རྩེ་བར་ལྷག་པར་དགའ། འོན་ ཀྱང༌། སྐབས་འདིའི་བྱིས་པའི་ཚོགས་སྡེའི་ནང་ཕོ་མོ་ཁག་སོ་སོར་ཡོད་ཅིང༌། བྱེད་སྒོ་མང་ཆེ་བ་སློབ་ (179)

ཤོག་ངོས་180

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

གྲྭའི་ཕྱི་རོལ་དུ་སྤེལ་ནའང༌། སྐབས་རེར་སློབ་གྲྭའི་ནང་དུའང་མཐོང་སྲིད། དགེ་རྒན་གྱིས་ན་མཉམ་ བྱིས་པའི་ཚོགས་པ་ཆགས་པར་ཐེ་ཇུས་ཐལ་དྲགས་མི་རིགས། གང་ཡིན་ཞེ་ན། ཁོ་ཚོ་རིམ་གྱིས་རང་ ཚུགས་ཐུབ་པའི་ཕྱོགས་སུ་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བས་སོ། །

༢)

བྱིས་པས་རིམ་གྱིས་མིའི་འབྲེལ་ལམ་ལ་རྗེས་དཔག་གི་བསམ་གཞིགས་བྱས་ཏེ་གཞན་དག་གི་

བྱིས་པ་ཁྱིམ་ཚང་ནས་སློབ་གྲྭའི་སྤྱི་ཚོགས་སུ་གོམས་འདྲིས་བྱ་བའི་བརྒྱུད་རིམ་དེ་ནི། ཁོ་ཚོའི་སྤྱི་

མྱོར་ཚོར་རྒྱུས་ལོན་བྱེད་པ།

ཚོགས་འབྲེལ་ལམ་གྱི་ལྟ་བ་རིམ་བཞིན་རྙོག་འཛིང་ཅན་དུ་འགྱུར་བའི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན། སྐབས་

འདིའི་བྱིས་པ་ཚོས་རིམ་གྱིས། གང་ཟག་གི་ཕྱིའི་སྤྱོད་ཚུལ་གྱིས་རང་ཉིད་ཀྱི་ནང་གི་ལྟ་བ་ཡོངས་རྫོགས་ མི་མཚོན་པའི་མྱོང་ཚོར་འབྱུང་བ་མ་ཟད། ཁོ་ཚོས་ད་དུང༌། མི་སུམ་ཅུར་བསམ་པ་སུམ་ཅུ་ཟེར་བ་ལྟར།

དཀའ་རྙོག་ཅན་གྱི་གནས་སྟངས་གཅིག་ལ་མི་སོ་སོར་མཐོང་སྣང་མི་འདྲ་བ་རེ་ཡོང་སྲིད་པའང་ཤེས་ རྟོགས་བྱུང་ཡོད། དེར་བརྟེན། སྐབས་འདིའི་བྱིས་པས་བྱ་དངོས་ཀྱི་གནས་སྟངས་དང༌། རང་ཉིད་ཀྱི་

བསམ་བློ་འཁྱེར་སྟངས་བཅས་ལ་དབྱེ་ཞིབ་ཅུང་ཙམ་བྱེད་ཐུབ་པས། ཁོ་ཚོའི་སྨྲ་བརྗོད་སོགས་བྱེད་སྤྱོད་ ཐད་ཚམ་ཚོམ་བྲལ་བ་ཞེ་གཅིག་མ་ཡིན་པར་བསམ་གཞིགས་དང་བརྟག་ཞིབ་ཅུང་ཙམ་བྱེད་པ་ཡིན།

ས་བཅད་གསུམ་པ། སེམས་ཚོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།

༡)

ཁྱིམ་ཚང་འཆམ་པོ་མེད་པའམ། མིའི་འབྲེལ་ལམ་ཐོག་ལམ་ལྷོངས་མ་བྱུང་བ། སློབ་སྦྱོང་ཐད་ཕམ་

ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ལྟར་ན། ཕ་མ་དང་བུ་ཕྲུག་དབར་དང༌། ཁྱིམ་ཚང་ནང་མི་འཆམ་པ་བཅས་

ཉེས་བྱུང་བ་འདི་དག་གིས། བྱིས་པར་ཀུན་སྤྱོད་ངན་པའི་རིགས་བསྐྱེད་སྲིད།

ནི་བྱིས་པའི་ཀུན་སྤྱོད་ཇེ་སྡུག་ཏུ་འགྲོ་བ་དང༌། ཁྲིམས་ཉེས་གསོག་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན། དགེ་

རྒན་གྱིས་དུས་རྒྱུན་སློབ་སྦྱོང་གློ་བུར་དུ་ཇེ་ཞན་དུ་འགྲོ་བའི་བྱིས་པ་དང༌། སེམས་ཚོར་ཆེས་ཞན་པའི་

སློབ་ཕྲུག་ལ་དམིགས་བསལ་ཐུགས་སྣང་གིས་བྱམས་བརྩེ་མང་ཙམ་སྤྲོད་རྒྱུ་དང༌། སེམས་གསོ་དང་ བསྐུལ་མ་མང་ཙམ་གནང་གལ་ཆེ།

(180)

ལེའུ་བཞི་པ། སློབ་མའི་འཚར་ལོངས་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

༢)

ཤོག་ངོས་181

ན་གཞོན་གྱི་ཁྲིམས་འགལ་བྱུང་ཚད་ཉིན་བཞིན་ཇེ་སྡུག་ཏུ་འགྲོ་བ།

སྐབས་འདིའི་བྱིས་པ་རྟག་པར་སེམས་བག་མི་བདེ་ཞིང༌། འཇིགས་དངངས་སྐྱེ་བ། ལྟོ་ཆས་རྒྱུན་

ལྡན་དུ་མི་ཟ་བ་སོགས་འབྱུང་བས། རྒྱུ་རྐྱེན་འདི་དག་ཁོ་ཚོར་ཚུལ་མིན་གྱི་བྱེད་སྤྱོད་སྤེལ་བའི་རྒྱུར་འགྱུར་

སྲིད། དགེ་རྒན་དང་ཁྱིམ་ཚང་ཕྱོགས་ནས་བྱེད་སྤྱོད་འདི་དག་གི་མངོན་ཚུལ་ལ་ཐུགས་སྣང་བྱས་ཏེ།

སྐབས་འཕྲལ་དགོས་ངེས་ཀྱི་བྱེད་ཐབས་སྤྱད་དེ་བྱིས་པའི་ལུས་སེམས་བདེ་ཐང་ཡོང་ཐབས་བྱེད་དགོས།

ས་བཅད་བཞི་པ། རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།

༡)

ཕོ་མོའ་ི དམིགས་བསལ་གྱི་ནུས་པའི་དབར་ཧེ་བག་ཡོད་ནའང༌། ཧེ་བག་དེ་རིམ་གྱིས་ཇེ་ཆུང་དུ་

འདས་པའི་ཞིབ་འཇུག་གྲུབ་འབྲས་ལྟར་ན།(Maccoby & Jacklin, 1974)བྱིས་པ་བུ་རྣམས་རྩིས་

འགྲོ་བཞིན་པ།

རིག་གི་གཏན་ཚིགས་དང༌། བར་སྣང་གི་འབྲེལ་བའི་ཕྱོགས་སུ་ནུས་པ་དམིགས་བསལ་ལྡན་ཞིང༌། བུ་

མོ་རྣམས་སྨྲ་བརྗོད་དག་ཅིང་སྙན་པ། སྒྲ་སྦྱོར་དང༌། ཀློག་འདོན། རྩིས་རིག་གི་རྩིས་རྒྱག་སྐོར་ལ་ནུས་པ་

དམིགས་བསལ་ལྡན་པར་འདོད། ཉེ་ལམ་གྱི་ཞིབ་འཇུག་ཁག་ལ་གཞིགས་ན་ཕོ་མོའ་ི དབར་གྱི་ཧེ་བག་ དེ་རང་འཇགས་ཡོད་པར་མཐོང་ནའང༌། ཧེ་བག་སྔར་ལས་ཆུང་དུ་སོང་ཡོད་པའམ།(Feringold, 1988)

ཡང་ན་བརྩི་རིན་མེད་པ་ཞིག་ཡིན་པ་མཐོང༌།(Linn & Hyde, 1991) ༢)

སྐབས་འདིའི་བྱིས་པའི་སྟེང་ནས་ཁོ་ཚོའི་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་རྣམ་པ་མི་འདྲ་བ་མཐོང་ཐུབ།

རྟོག་ཤེས་ཀྱི་རྣམ་པ་(Cognitivie Styles)ནི། གང་ཟག་གིས་ཕྱི་རོལ་ཁོར་ཡུག་གི་ཤུགས་རྐྱེན་ལ་

རང་ཉིད་ཀྱི་རྟོག་ཤེས་འཇུག་ལྡོག་བྱེད་ཚུལ་དེ་ལ་ཟེར། དཔེར་ན། རྟོག་ཤེས་ལ་ངང་ཐུང་གི་རྣམ་པ་ཅན་

(Impulsive)དང་བབ་བརླིང་གི་རྣམ་པ་ཅན་(Reflective)སོགས་ཡོད།

རྟོག་ཤེས་ཀྱི་རྣམ་པ་མི་འདྲ་བའི་

རྐྱེན་གྱིས་དེའི་མྱུར་ཚད་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་པ་མ་ཟད། རྟོག་ཤེས་ལས་བྱུང་བའི་ཡང་དག་མིན་གྱི་

ཚད་ལའང་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་པ་ཡིན།(Kagan, 1964) སྔ་མ་ནི་མྱུར་ཞིང་ནོར་འཁྲུལ་མང་བ་དང༌། ཕྱི་ མ་ནི་དལ་ཞིང་འགྲིག་པའི་ཆ་མང་བ་ཡིན། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་སྐབས་ཧེ་བག་འདི་རིགས་ལ་

ཐུགས་སྣང་གཟབ་ནན་བྱ་གལ་ཆེ།

(181)

ཤོག་ངོས་182

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལེ་ཚན་བཞི་པ།

དམའ་རིམ་སློབ་འབྲིང་སྐབས་ཀྱི་འཚར་ལོངས། (འཛིན་རིམ་བདུན་པ་ནས་དགུ་པ་བར།)

ས་བཅད་དང་པོ། གཟུགས་ཕུང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས། ༡)

བྱིས་པའི་གཟུགས་ཕུང་འཚར་ལོངས་གློ་བུར་ཇེ་མྱུར་དུ་འགྲོ་བའི་སྣང་ཚུལ་སྐབས་འདིར་མཇུག་

གཟུགས་ཕུང་འཚར་ལོངས་ཐད་བུ་དང་བུ་མོ་གཉིས་ལས་བུ་མོ་སྔོན་ལ་འཚར་ལོངས་བྱུང་ཡོད་

རྫོགས་ཤིང༌། བྱིས་པ་རེ་ཟུང་གི་གཟུགས་ཕུང་འཚར་ལོངས་བྱུང་ཚུལ་དབར་ཧེ་བག་ཆེན་པོ་ཡོད།

ནའང༌། སློབ་འབྲིང་སྐབས་སུ་བྱིས་པའི་གཟུགས་ཕུང་གློ་བུར་འཚར་ལོངས་ཡོང་བའི་སྣང་ཚུལ་རིམ་ གྱིས་མཚམས་ཆད་པ་ཡིན། འོན་ཀྱང་བྱིས་པ་རེ་ཟུང་གི་གཟུགས་ཕུང་འཚར་ལོངས་འབྱུང་ཕྱི་བས། བྱིས་ པ་དེ་རིགས་ན་མཉམ་བྱིས་པའི་ཁྲོད་དུ་གནས་སྡད་བྱ་རྒྱུར་དཀའ་ངལ་འཕྲད་སྲིད་པས། གནས་ཚུལ་

དེ་རིགས་བྱུང་ཚེ་དགེ་རྒན་གྱིས་ལམ་སྟོན་འོས་འཚམས་གནང་དགོས་པ་མ་ཟད། ཁོ་ཚོའི་བསམ་བློའ་ི

ནང་རང་ཉིད་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་དང༌། སྒྱུ་རྩལ། ནུས་རྩལ་སོགས་ཀྱི་ཕྱོགས་ནས་ཐོབ་པའི་གྲུབ་འབྲས་ཀྱིས་

གཟུགས་ཕུང་གི་ཚབ་བྱེད་ཐུབ་པ་བྱ་དགོས།

༢)

བུ་མོ་ཡོངས་རྫོགས་དང༌། བུ་ཁག་ཅིག་བཅས་ལང་ཚོའི་དུས་རིམ་དུ་སླེབས་ཡོད།

སྐབས་འདིའི་ཕོ་མོའ་ི ཆགས་སྲེད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་གཉིས་པ་(Secondary Sex Characteristics)ཧ་

ཅང་མངོན་གསལ་དོད་པ་སྟེ། བུ་མོ་ཚོའི་ནུ་མ་དང་དཔྱི་མགོ་ཇེ་ཆེར་འགྲོ་བ་དང༌། བུ་རྣམས་ཀྱི་ཕྲག་

ཞེང་ཇེ་ཆེར་འགྲོ་བ། སྐད་གདངས་ཇེ་དམར་འགྲོ་བ་བཅས། བུ་དང་བུ་མོ་སུ་ཡིན་ཡང༌། ཁོ་ཚོའི་ལུས་ སེམས་ཀྱི་འགྱུར་ལྡོག་དེར་དོ་སྣང་ཆེན་པོ་བྱེད་ངེས་ཡིན་པས། སྐབས་དེར་དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་ཕྲུག་

ཚོར་འཁྲིག་སྤྱོད་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཡང་དག་པ་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་ན། བུ་མོ་རྣམས་ལ་ཟླ་མཚན་ཐོག་མར་ (182)

ལེའུ་བཞི་པ། སློབ་མའི་འཚར་ལོངས་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་183

སླེབས་པ་དང༌། བུ་ཁག་ཅིག་གཉིད་གུང་དུ་ཁམས་ཤར ོ ་བ་ལྟ་བུའི་དགོས་མིན་གྱི་འཇིགས་དངངས་དང་

སེམས་ཁྲལ་མི་འབྱུང་བར་ཕན་ཐོགས་ཡོད། སློབ་ཕྲུག་ཚོའི་བསམ་བློའ་ི ནང་ཡང་དག་པའི་འཁྲིག་སྤྱོད་ གྱི་ཤེས་བྱ་ཡོད་ཚེ། གཞན་གྱི་ཟེར་སྒྲོས་ཀྱི་རྗེས་སུ་རྨོངས་མཆོང་བྱེད་པ་དང༌། ཆགས་སྲེད་བརྙན་དེབ་ སོགས་སུ་འུད་སྒྲོག་སྣ་ཚོགས་བྱེད་པའི་གཞན་དབང་དུ་མི་འགྲོ་བར་ཕན་པ་ཡིན།

༣)

གཟུགས་ཕུང་ལ་འགྱུར་བ་ཆེན་པོ་བྱུང་བ་དེ་སེམས་ཁམས་ཐད་གོམས་འདྲིས་བྱེད་དཀའ་བས།

སྐབས་འདིའི་ན་གཞོན་ཚོའི་སྤྱོད་ཚུལ་ཐད་བཅོས་མའི་རྣམ་འགྱུར་དང༌། ཚུལ་འཆོས་སོགས་

ཕོ་མོ་གཉིས་ཀས་རང་ཉིད་ཀྱི་གཟུགས་བྱད་དང་ནུས་རྩལ་ལ་ཚོར་བ་ཤིན་ཏུ་རྣོ་བ་ཡིན།

ཡོ ང ས་ཁྱབ་ཏུ་མཐོ ང ་ཐུབ། སྐབས་འདི ར ་སློ བ ་ཕྲུག་ཚོ ར ་གནས་སྟངས་ཅི ་ འདྲ་ཞི ག ་ལ་ཐུག་ཀྱང་ བཅོས་མའི་རྣམ་འགྱུར་སྟོན་མི་རུང་ཞིང༌། མིའི་རང་བཞིན་ངོ་མའི་རྣམ་འགྱུར་བསྟན་ན་དེ་ལས་ལྷག་

པའི་སྙིང་དུ་སྡུག་པ་དང་རིན་ཐང་ཆེ་བ་མེད་ཚུལ་སློབ་སྟོན་བྱས་ཆོག འོན་ཀྱང༌། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་

ཕྲུག་གིས་བཅོས་མའི་རྣམ་འགྱུར་སྟོན་པ་ཐེར་འདོན་བྱེད་མི་རིགས། སློབ་ཕྲུག་གིས་གཟུགས་བྱད་ སོགས་ཕྱི་ཚུལ་ལ་རྒྱས་སྤྲོས་དང་དོ་སྣང་འོས་འཚམས་རེ་བྱས་པར་མི་འདོད་པའི་ཚུལ་སྟོན་མི་རུང༌།

སློབ་གྲྭ་རང་ངོས་ནས་སློབ་ཕྲུག་གམ་ཁྱིམ་ཚང་ལ་འབྲེལ་མཐུད་ཀྱིས། སློབ་ཕྲུག་དང་འཚམས་པའི་ གྱོན་ཆས་(ཡང་ན་སྒྲིག་ཆས་)དང་བཅས་པའི་རིགས་ཀྱི་ཚད་གཞི་གཅིག་གྱུར་གཏན་འབེབས་བཟོས་

ཏེ་སློབ་ཕྲུག་ཚོར་བརྩི་སྲུང་བྱེད་དུ་འཇུག་དགོས། དམིགས་བསལ་གནས་ཚུལ་འོག་དགོས་མཁོ་བྱུང་

ན་མ་གཏོགས། སློབ་ཕྲུག་ཚོར་རང་རང་གི་འདོད་མོས་ལྟར་གྱོན་ཆས་སོགས་ཀྱི་ཚད་གཞི་འགྱུར་བ་ གཏོང་དུ་འཇུག་མི་རུང༌། ༤)

སྤྱིར་བཏང་བུ་དང་བུ་མོ་གཉིས་ཀའི་གཟུགས་གཞི་བདེ་ཐང་ཡིན་མོད། འོན་ཀྱང་སློབ་ཕྲུག་མང་

དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་ཕྲུག་ཚོར་ཟས་བཅུད་ཀྱིས་མིའི་གཟུགས་ཕུང་འཕེལ་རྒྱས་ཐད་གལ་ཆེན་པོ་

དག་ཅིག་བཟའ་བཏུང་དང༌། གཉིད་ཉལ་བའི་གོམས་གཤིས་ཡག་པོ་ཞིག་མི་ཡོང་བ།

ཡིན་ཚུལ་དྲན་གསོ་བཏང་སྟེ། ཉིན་རེར་དུས་གསུམ་གྱི་ཟས་ཚིགས་ཆད་ལུས་མེད་པ་གལ་ཆེ་ཚུལ་དང༌།

རྒྱུན་གཏན་སློབ་ཕྲུག་ཚོས་ཞོར་ཟས་(ཀ་ར་དང༌། ཆོ་ཁེ་ལེ་ཊེ། ཤིང་ཏོག། ཆུ་མངར་མོ་སོགས་)ཅུང་ཙམ་ཟོས་ནས་

ཟས་ཚིགས་ཀྱི་ཚབ་བྱེད་མི་རུང་བ་བཅས་ཀྱི་སློབ་སྟོན་བྱེད་དགོས། (183)

ཤོག་ངོས་184

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ས་བཅད་གཉིས་པ། སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས། ༡)

ན་མཉམ་ཁྱུ་ཚོགས་དེ་ན་གཞོན་ཚོའི་སྤྱིར་བཏང་གི་ཀུན་སྤྱོད་འཁྱེར་སྟངས་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་

དུས་རྒྱུན་ན་གཞོན་དང་དར་མའི་དབར་རྒྱུན་དུ་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་ཚད་གཞིའི་ཐོག་རྩོད་གླེང་འབྱུང་བ་

ཤིག་ཏུ་གྱུར་པ།

ཡིན། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཕོ་འགྱུར་དང༌། ན་གཞོན་རང་ངོས་ནས་མ་འོངས་ཕུགས་བསམ་ལ་མཐོང་ཆེན་

བྱེད་པ་བཅས་ལ་བརྟེན། ན་གཞོན་ཚོའི་གཤིས་སྤྱོད་དེ་རིམ་བཞིན་ཕ་མས་ངོས་འཛིན་བྱེད་བཞིན་པའི་

ཚད་གཞི་ལས་རིང་དུ་སོང་སྟེ། རང་དང་ན་མཉམ་ཚོ་དང་ཁ་ཐག་ཉེ་རུ་འགྲོ་བ་ཡིན། དར་མའི་དངོས་

ཡོད་ལ་དོ་ཁུར་བྱ་བའི་ལྟ་བ་དང༌། ན་གཞོན་གྱིས་ཕུགས་བསམ་དོན་གཉེར་བྱ་བའི་ལྟ་བ་དེ་གཉིས་

དབར་འགལ་བ་འབྱུང་བའི་གཞི་རྩ་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་བ་ཡིན། ༢)

སློབ་འབྲིང་དམའ་རིམ་འཛིན་གྲྭའི་སློབ་མར་མི་མང་བྱིངས་དང་གཅིག་མཐུན་(Conformity)

གལ་ཏེ་སློབ་གྲྭར་སྒྲིག་ཆས་གྱོན་པའི་གཏན་འབེབས་མེད་ཚེ། སློབ་ཕྲུག་ཚོར་གྱོན་ཆས་ཐད་

ཆགས་པའི་དགོས་མཁོ་ཡོད་པས། ཆ་ལུགས་དང་སྤྱོད་ཚུལ་ཐད་རིགས་མང་པོ་ཞིག་འབྱུང་བ།

གཞན་དང་གཅིག་མཐུན་གྱོན་ཏེ། གཞན་གྱིས་ངོས་ལེན་ཡོང་བར་འདོད་མོས་བྱེད། སྣང་ཚུལ་འདི་ནི་ཁོ་ ཚོ་རང་ཉིད་ལ་ཡིད་ཆེས་འདང་ངེས་མེད་པ་དང༌། སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་རང་ཉིད་ཀྱི་མགོ་ཁོངས་འཚོལ་བའི་

ཀུན་སློང་དང་འབྲེལ་བ་དམ་ཟབ་ཡོད། དབྱར་དགུན་སྟོན་དཔྱིད་མེད་པར་སློབ་ཕྲུག་ཚོར་སྒྲིག་ཆས་ཞེ་

གཅིག་གྱོན་དུ་བཅུག་ན། སློབ་ཕྲུག་ཚོའི་བཟོ་དབྱིབས་གཅིག་གྱུར་དང༌། ཆ་འགྲིགས་པ། དབུལ་ཕྱུག་གི་

དབྱེ་འབྱེད་མེད་པ། རྩོད་རྙོག་བྲལ་བ། གྱོན་ཆས་ཡ་མ་ཟུང་ལ་སྔོན་འགོག་ཐུབ་པ་བཅས་ཀྱི་དགེ་ཕན་

ཡོད་མོད། འོན་ཀྱང༌། སྐབས་འདི་ནི་སློབ་ཕྲུག་ཚོས་རང་ཉིད་ཀྱི་གནས་བབ་དང་མགོ་ཁོངས་འཚོལ་བ་ དང༌། གཤིས་རྒྱུད་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་གོ་སྐབས་ལེགས་ཤོས་ཤིག་ཡིན། དུས་སྐབས་འོས་འཚམས་

རེའི་ནང་ཉིན་རེ་ཟུང་དཔེར་ན་བདུན་ཕྲག་རེའི་རེས་གཟའ་ཉི་མ་ལྟ་བུ་གཏན་འབེབས་ཀྱིས། སློབ་ཕྲུག་

ཚོར་རང་ཉིད་དགའ་མོས་ཡོད་ཅིང༌། སློབ་གྲོགས་ཚོའི་དང་བའང་འདྲེན་ནུས་པའི་གྱོན་ཆས་གྱོན་པའི་ (184)

ཤོག་ངོས་185

ལེའུ་བཞི་པ། སློབ་མའི་འཚར་ལོངས་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

བཀའ་འཁྲོལ་གནང་བ་དེ་ནི། ན་གཞོན་ཚོའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་ཐབས་ལམ་

ཡག་ཤོས་ཤིག་ཡིན། ༣

སློབ་ཕྲུག་གིས་གཞན་དག་གིས་རང་ཉིད་ལ་ཇི་ལྟར་ལྟ་བའི་ཐད་དོ་སྣང་བྱེད་ཅིང༌། མཛའ་

སྐབས་འདིའི་ན་གཞོན་ཚོས་གཞན་གྱི་ལྟ་ཚུལ་ལ་དོ་སྣང་ཆེན་པོ་བྱེད་པས། ཁོ་ཚོར་སྡང་ཟུག་

གྲོགས་ཀྱིས་ཕ་མའི་ཚབ་བྱས་ཏེ་དེ་ལ་རང་ཉིད་ཀྱི་གློ་སྙིང་བྲང་གསུམ་སྟོན་པ་ཡིན།

དང་རྒོལ་རྡུང་བྱེད་པའི་ཚབ་ཏུ་སེམས་བཟང་གི་སྐྱོན་བརྗོད་དང་གྲོས་འདེབས་བྱ་དགོས། སློབ་ཕྲུག་ ཚོར་སྐྱོན་བརྗོད་བྱེད་པ་དང་ཆབས་ཅིག་སེམས་བཟང་གི་སྒོ་ནས་སྐྱོན་ཆ་སེལ་བའི་ཐབས་ལམ་མཁོ་

འདོན་བྱ་དགོས། སྐྱོན་བརྗོད་བྱེད་སྐབས་མཚང་འབྲུ་དང་ཟུར་ཟ་གཏན་ནས་བྱེད་མི་རུང༌། དེ་ལྟར་བྱས་ ཚེ་སློབ་མའི་ཁྲོད་དུ་ཕན་ཚུན་མཚང་མིང་འདོགས་རེས་སོགས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ངན་པ་འབྱུང་སྲིད།

ས་བཅད་གསུམ་པ། སེམས་ཚོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས། ༡)

སྐབས་འདིའི་ན་གཞོན་ཚོའི་སེམས་ཁམས་འགྱུར་ལྡོག་མང་ཞིང༌། ཚོད་དཔག་དཀའ་བ་ཡིན།

སྣང་ཚུལ་འདི་ནི་ན་གཞོན་ཚོའི་མཚན་མའི་འཕེལ་རིམ་དང༌། གཟུགས་ཕུང་གི་འགྱུར་ལྡོག སྤྱི་

ཚོགས་ནང་རང་ཉིད་ཀྱི་གོ་བབ་ངོས་འཛིན་བྱ་རྒྱུའི་རྙོག་འཛིང་བཅས་ལ་འབྲེལ་བ་ཡོད། ན་གཞོན་ཚོར་

སྐབས་འདིར་བརྒྱུད་པའི་སེམས་ཚོར་གྱི་མྱོར་ཚོར་དེ་ནི། སྔོན་ཆད་ཀྱི་རླུང་འཚུབ་དང་གནོན་ཤུགས་

(Storm and Stress)གཉིས་ལྡན་གྱི་གནས་ཚུལ་ལྟར་ཚབས་ཆེན་པོ་ཞིག་མིན།

དགེ་རྒན་གྱིས་སྐབས་

འདིའི་ན་གཞོན་ཚོར་ལོ་ན་གཞོན་པའི་དར་མའི་ལྟ་ཚུལ་བཟུང་བའི་ཐོག། ཁོང་ཚོར་འགན་ཁུར་ཅུང་ ཟད་སྤྲད་པ་ཡིན་ན། ཁོང་ཚོའི་སེམས་སུ་རང་ཉིད་ཆེ་དྲགས་མེད་ལ་ཆུང་དྲགས་ཀྱང་མེད་པའི་སེམས་ ཚོར་བཟང་པོ་ཡོང་བའི་ཁྱད་ཡོད། སློབ་ཕྲུག་གི་སེམས་ཁམས་བརྟན་བརླིང་ལྡན་པ་ཞིག་མིན་ནའང༌།

ཁོང་ཚོའི་སེམས་ཁམས་དང་སེམས་ཚོར་ལ་སྐབས་འགར་ཁོང་ཚོ་རང་ཉིད་ལའང་བྱ་ཐབས་ཟད་པ་

ཡིན་པས། སློབ་ཕྲུག་གི་བྱེད་སྤྱོད་དཔག་དཀའ་བའི་དབང་གིས་དགེ་རྒན་ཅི་བྱ་གཏོལ་མེད་དུ་འགྱུར་

མི་རུང༌། སློབ་ཕྲུག་ཚོར་བབ་བརླིང་བརྟན་གསུམ་ལྡན་པའི་དགེ་རྒན་ཞིག་ཡོད་ཚེ། ཁོང་ཚོའི་དཀའ་ རྙོག་ལ་གདོང་ལེན་བྱེད་པར་སེམས་རྟེན་ལྟ་བུའི་ནུས་པ་ཐོན་པ་ཡིན། (185)

ཤོག་ངོས་186

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

༢)

སློབ་ཕྲུག་རྣམས་ཁོང་ཁྲོ་ཆེན་པོ་ལངས་པ་ནི་རྒྱུན་ལྡན་གྱི་གནས་ཚུལ་ཞིག་ཡིན། ཁྲོ་སླ་ཞིང་རང་

གཟུགས་ཕུང་མི་བདེ་བ་དང༌། སེམས་འཚབ་ཆེ་བ། ཟས་བཅུད་དང་གཉིད་ཉལ་མ་འདང་བ།

ཚོད་མི་ཟིན་པར་བརྟེན། ཁྲིམས་འགལ་ཀྱི་གྲངས་འབོར་མང་དུ་འགྲོ་བ་ཡིན།

བྱེད་རྩོལ་ལས་བྱུང་བའི་ངལ་དུབ་བཅས་འདི་དག་ཚང་མ་ན་གཞོན་ཚོའི་ཁྲོ་སླ་བའི་གཤིས་སྤྱོད་དང་

འབྲེལ་བ་ཡོད། དགེ་རྒན་གྱིས་ནམ་རྒྱུན་སློབ་ཕྲུག་གང་དག་ལ་དཀའ་ངལ་ཡོད་པར་དོ་ཁུར་བྱེད་

དགོས། གང་ཡིན་ཞེ་ན། ཉམས་ཞིབ་བྱས་པ་ལྟར་ན།(Hengeller, 1989) དཀའ་ངལ་ཡོད་པའི་སློབ་ཕྲུག་ འདི་རིགས་ཀྱིས་ཁྲིམས་འགལ་གྱི་བྱེད་སྤྱོད་སྤེལ་ཏེ་ནག་ཉེས་ཅན་དུ་འགྱུར་གྱིན་ཡོད་པས། མ་འོངས་

སྔོན་འགོག་བྱ་རྒྱུ་ནི་ཐབས་ཇུས་ལེགས་ཤོས་ཤིག་ཡིན།

(186)

ལེའུ་བཞི་པ། སློབ་མའི་འཚར་ལོངས་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་187

ས་བཅད་བཞི་པ། རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས། ༡)

སྐབས་འདི འི ་ སློ བ ་ཕྲུག་ཚོ ་ ཞི བ ་ཕྲའི ་ བསམ་གཞི ག ས་ལ་འཇུག་པའི ་ དུས་རི མ ་ནས་བསམ་

གཞིགས་དངོས་སུ་འཇུག་པའི་དུས་རིམ་ནང་སླེབས་ཡོད་སྟབས། ཁོང་ཚོའི་ལྐོག་གྱུར་ལ་གོ་བ་ ལོན་པའི་ནུས་པ་རིམ་བཞིན་ཇེ་མཐོར་འགྲོ་བ་ཡིན།

ཡིན་ནའང༌། ཁྱད་ཆོས་འདི་ལ་བརྟེན་ནས་སློབ་ཕྲུག་ཚང་མ་བསམ་གཞིགས་བྱེད་སྟངས་ཀྱི་ཆུ་

ཚོད་གཅིག་མཚུངས་ཡིན་པ་མཚོན་མི་ཐུབ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ནང་དོན་དང་འཁྲིད་ཐབས་བཅས་ཀྱི་ཐད་

སློབ་ཕྲུག་བྱེ་བྲག་པའི་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་ནུས་པའི་ཧེ་བག་ལའང་དོ་སྣང་བྱ་དགོས། ༢)

སྐབས་འདིའི་ན་གཞོན་གྱི་ལྟ་གྲུབ་དང་བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དེ་བཅིང་རྒྱའི་རང་བཞིན་ནས་

སློབ་ཕྲུག་གི་ངོས་ནས་བཤད་ན། སྒྲིག་སྲོལ་ཞེས་པ་དེ་སྔར་གྱི་མིའི་བྱེད་སྤྱོད་ལ་མིག་དཔེའམ་

མཉམ་འབྲེལ་གྱི་རང་བཞིན་དུ་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་ཡོད།

བཀག་རྒྱ་བྱེད་པའི་འགྱུར་དུ་མེད་པ་ཞིག་ལས། རིམ་གྱིས་མི་ཚང་མ་མཉམ་འབྲེལ་ཡོང་བ་བཟོས་ཏེ།

སྤྱི་ཚོགས་ཡོངས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་བསྐང་ཐུབ་པ་ཞིག་ཏུ་བསྒྱུར་ཐབས་བྱེད་པའི་འདུ་ཤེས་སུ་བར་བརྒལ་ བྱེད་པ་ཡིན། ༣)

སྲིད་དོན་གྱི་བསམ་གཞིགས་སྔར་ལས་ལྐོག་གྱུར་དང༌། རང་དབང༌། ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་བཅས་

ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ལྟར་ན།(Adelson, 1972, 1986) སྐབས་འདིའི་ན་གཞོན་རྣམས་གཞི་རིམ་

ཆགས་པ།

འཛིན་གྲྭ་གོང་མ་ཚོ་ལས་ལྐོག་གྱུར་ལ་བསམ་གཞིགས་བྱེད་པའི་ནུས་པ་གང་ལེགས་ལྡན་ཞིང༌། སྲིད་ དོན་གྱི་ཤེས་བྱ་མང་ཙམ་དང༌། ད་ལྟའི་བྱེད་ལས་ཀྱིས་ཕྱིས་འབྱུང་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཚུལ་ཤེས་པ་བཅས་

ཡོད་པ་མ་ཟད། དབང་ཤུགས་དང་སྙན་གྲགས་ལ་དད་མོས་བྱེད་ཤུགས་ཅུང་ཆུང་དུ་སོང་ཡོད།

(187)

ཤོག་ངོས་188

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལེ་ཚན་ལྔ་པ།

མཐོ་རིམ་སློབ་འབྲིང་སྐབས་ཀྱི་སློབ་མའི་འཚར་ལོངས། (འཛིན་རིམ་བཅུ་པ་ནས་བཅུ་གཉིས་བར།)

ས་བཅད་དང་པོ། གཟུགས་ཕུང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།

༡)

ཕོ་གཞོན་ཕལ་ཆེ་བའི་གཟུགས་ཕུང་སྨིན་ཟིན་ཀྱང༌། གང་ཟག་བྱེ་བྲག་པའི་མཐོ་ཚད་དང༌། ལྗིད་

གཟུགས་ཕུང་སྨི ན ་ཚད་ཕྱི ་ བའི ་ གཞོ ན ་ནུ་རྣམས་གོ མ ས་གཤི ས ་ཐད་དཀའ་ངལ་ཡོ ད ་པས།

ཚད། མཚན་མའི་འཕེལ་རྒྱས་བཅས་ཀྱི་སྨིན་ཚད་ཐད་ད་དུང་ཧེ་བག་མངོན་གསལ་ཡོད།

གཟུགས་ཕུང་འཚར་ལོངས་ཕྱི་བར་སེམས་ངལ་འཕར་མ་མི་འབྱུང་ཆེད། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་ཕྲུག་དེ་

རིགས་ལ་རོགས་འདེགས་བྱས་ཏེ་ཁོང་ཚོ་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་དཔེར་ན་སྒྲ་དབྱངས་དང༌། རི་མོ། རིག་ རྩལ་སོགས་ལ་ལྷན་སྐྱེས་སུ་ཡོད་པའི་རིག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་ཐབས་བྱ་དགོས། ༢)

གཞོན་ནུ་ཕོ་མོ་གཉིས་ཀའི་ཆགས་སྲེད་ཚད་མཐོ་ཤོས་སུ་སླེབས་པ་ཡིན།(Kinsey, 1948)

ཆགས་སྲེད་འཕར་ཤུགས་ཆེ་ཞིང༌། གཞོན་ནུ་ཚོར་བཟའ་སྒྲིག་བྱེད་པའི་བསམ་འདུན་དང་

དཔལ་འབྱོར་གྱི་རྨང་གཞི་བྲལ་བར་བརྟེན། ལོག་གཡེམ་ལ་བརྟེན་ནས་ཆགས་སྲེད་འཇོམས་ཐབས་བྱ་

བ་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་གནས་ཡོད། བཟའ་སྒྲིག་མ་བྱས་པར་ཕྲུ་གུ་བཙས་པའི་མོ་གཞོན་མཐོང་རྒྱུ་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་

ཞིང༌། འོག་ནད་(མཚན་མའི་ན་ཚ།)དང༌། ཨེ་ཌེ་སི་(Aids)ན་ཚ་འགོས་པའི་གོ་སྐབས་ཀྱང་འཁྲིག་སྤྱོད་བག་

མེད་བྱེད་པ་དང་ལྷན་དུ་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བ་ཡིན། ཁྱིམ་ཚང་དང༌། སློབ་གྲྭ། སྤྱི་ཚོགས་བཅས་ཀྱིས་འཁྲིག་

སྤྱོད་སྐོར་སློབ་གསོ་གཏོང་བའི་ལས་འགན་ཉིན་བཞིན་གལ་འགངས་ཆེ་རུ་འགྲོ་བ་ཡིན། མིའི་ལུས་ སེམས་བདེ་ཐང་ལ་ཕན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་དང༌། རིག་གཞུང༌། ལུས་རྩལ། དཔལ་འབྱོར་སོགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་

དང་ལས་འགུལ་ཇེ་མང་དུ་བཏང་ཚེ། གཞོན་ནུ་ཚོར་འཁྲིག་སྤྱོད་གྱི་ཁྲིམས་འགལ་ཇེ་ཉུང་དུ་འགྲོ་བར་

དགེ་ཕན་ཆེ་བ་ཡིན། སློབ་སྦྱོང་ཐད་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་པ་དང༌། དོན་སྙིང་ལྡན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་མཛད་ (188)

ལེའུ་བཞི་པ། སློབ་མའི་འཚར་ལོངས་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་189

སྒོ་སོགས་སུ་འཛུལ་ཞུགས་བྱས་ན། གཞོན་ནུ་ཚོའི་སྟོབས་ཤུགས་སྤྱོད་གོ་ཆོད་པས། ཁོང་ཚོའི་གྲུབ་འབྲས་ དང་བསྔགས་བརྗོད་བཅས་ཀྱིས་ཕོ་མོ་ཀུན་གྱི་མིག་ཏུ་མཛའ་ཞིང་མོས་པར་འགྱུར།

༡)

ས་བཅད་གཉིས་པ། སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།

ཕ་མ་ནི་བུ་ཕྲུག་གི་མིག་རྒྱང་རིང་པོའ་ི མདུན་ལམ་ཐད་ཤུགས་རྐྱེན་སྤྲོད་ཐུབ་མཁན་ཞིག་ཡིན་ ནའང༌། སྐབས་འཕྲལ་དང་དུས་ཐུང་དམིགས་ཡུལ་ཐད་འགྲོགས་རོགས་ཁྱུ་ཚོགས་ཀྱི་ཤུགས་

རྐྱེན་ཅུང་ཆེ་བར་ཡོད།

གཞོན་ནུ་རྣམས་ཀྱི་ཀུན་སྤྱོད་གང་ཅིའི་ཐད་ཁྱིམ་ཚང་དང༌། སྤྱི་ཚོགས། སློབ་གྲྭ་བཅས་དང་

བསྟུན་ཐབས་བྱ་རྒྱུ་ཉིན་རེར་ཤུགས་ཆེར་འགྲོ་བས། གཞོན་ནུ་ཚོས་ཆས་གོས་དང༌། བྱེད་སྤྱོད་ཐད་

འགྲོགས་རོགས་ཁྱུ་ཚོགས་དང་གཅིག་མཐུན་ཡོང་བའི་འབད་བརྩོན་བྱེད་པ་ཡིན། ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་

ལྟར་ན།(Hill, 1987) ཕ་མ་དང་བུ་ཕྲུག་དབར་གྱི་རྩོད་རྙོག་དེ་དུས་རྒྱུན་དུ་གཞོན་ནུའི་འགྲོགས་རོགས་

ཁྱུ་ཚོགས་ཀྱིས་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་པའི་ཆས་གོས་དང༌། གྲོགས་འབྲེལ། ཁྱིམ་ཚང་ཕྱི་རོལ་དུ་འགོར་ཡུན་

དུས་ཚོད། ཟས་སྤྱོད་དང་གོམས་གཤིས་སོགས་དང་འབྲེལ་བ་དམ་ཟབ་ཡོད། གལ་ཏེ་ང་ཚོས་ཚད་ངེས་

ཅན་ཞིག་གི་ཐོག་ནས་གཞོན་ནུའི་དུས་བབ་ཀྱི་རྗེས་འབྲང་བའི་འདོད་བློ་ཚིམ་ཐབས་བྱེད་པ་དང་ ཆབས་ཅིག ཁོང་ཚོར་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ལ་བརྩི་བཀུར་གྱིས་རང་གཅེས་རང་ཚོད་འཛིན་པའི་

རེ་འདུན་འདོན་པའི་ཐབས་ལམ་དེ་ནི་འོས་ཤིང་འཚམས་པ་ཞིག་ཏུ་མངོན། ༢)

གཞོན་ནུ་རྣམས་སློབ་སྦྱོང་དང་ནུས་རྩལ་སྦྱོང་བརྡར་བྱེད་པ་ལས་གཞན་པའི་དུས་ཚོད་ཕལ་མོ་

གཞོན་ནུ་ཚོའི་ནམ་རྒྱུན་གྱི་གཏམ་གླེང་ཁྲོད་དུ་ཕོ་མོའ་ི སྐོར་མང་ཙམ་ཡོད་མོད་ཀྱང༌། གྲོགས་

ཆེ་ཕོ་མོའ་ི ཕྱོགས་སུ་དོ་སྣང་དང་བསམ་གཞིགས་བྱེད་པ་ཡིན།

འབྲེལ་སྐོར་ལ་མོ་གཞོན་རྣམས་ལྷག་པར་དོ་སྣང་ཚ་ཞིང་བག་མི་བདེ་བ་ཡོང༌། སྐབས་འདིར་འོས་

འཚམས་ཀྱི་གྲོགས་པོ་སྒྲིག་སྟངས་ཀྱི་རྣམ་འགྱུར་དང་བྱེད་སྤྱོད་སློབ་སྟོན་བྱས་པས། གཞོན་ནུ་ཚོར་ དགོས་མེད་ཀྱི་སེམས་ཁྲལ་མི་ཡོང་བའི་དགེ་མཚན་ཡོད། (189)

ཤོག་ངོས་190

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ས་བཅད་གསུམ་པ། སེམས་ཚོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས། ༡)

གཞོན་ནུ་མང་ཆེ་བ་སྐབས་རེར་སེམས་ཁ་མི་དྭངས་པའི་མངོན་ཚུལ་ཡོང་བ།

རྒྱུན་གཏན་མཐོང་བའི་སེམས་ཁ་མི་བདེ་བའི་མངོན་ཚུལ་ནི། ཟས་སྤྱོད་རྒྱུན་ལྡན་མ་ཡིན་པ།

སྨན་རྫས་རིགས་བག་མེད་སྤྱོད་པ། བསམ་བློ་འཁྱེར་སོ་བྲལ་བ། ཉོབ་སྣང་དང་སུན་སྣང༌། རང་སྲོག་ གཅོད་པ་སོགས་ཡིན། རྒྱ་ཁྱབ་ཆེ་བའི་ཟས་སྤྱོད་རྒྱུན་ལྡན་མིན་པ་ནི་ཟས་ཀྱི་དང་ག་འགག་པ་(An-

orexia)

དེ་ཡིན། ནད་རྟགས་འདིར་ཕྱི་ཚུལ་ནས་བལྟས་ཚེ་གཟུགས་ཕུང་རྒྱགས་པ་དང་ལྗིད་ཁོག་ཆེ་

བར་མཐོང་ནའང༌། དུས་རྒྱུན་ཟས་ཚད་དགོས་ངེས་མི་ཟ་བས། ཟས་བཅུད་མ་འདང་བས་སྐམ་པོར་

འགྱུར། ཟས་སྤྱོད་རྒྱུན་ལྡན་མིན་པའི་ནད་རྟགས་གཞན་ཞིག་ནི། ཟ་དྲགས་ཏེ་སྐྱུག་པའི་ནད་(Bulimia)དེ་ཡིན།

ནད་པའི་སྣང་བར་ཟ་འདོད་ཆེན་པོ་ལངས་པས་མང་དུ་ཟོས། དེ་རྗེས་ལུས་ཀྱི་ལྗིད་ཚད་

འཕར་བར་ཞེད་ནས་ཆེད་མངགས་སྐྱུག་པར་བྱེད་པ་ལྟ་བུའོ། །ན་ཚ་འདི་གཉིས་ཕལ་ཆེ་བ་བུ་མོའ་ི

ཐོག་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་མཐོང༌།(Halmi, 1987) དེའི་ཐོག་ནས་ང་ཚོས་མོ་གཞོན་མང་དག་ཅིག་གིས་རང་ཉིད་

ཀྱི་གཟུགས་དབྱིབས་ཐད་ནོར་འཁྲུལ་(Distorted)གྱི་ལྟ་བ་བཟུང་ཡོད་པ་མཐོང་ཐུབ། སྣང་ཚུལ་འདི་ ནི་དེང་སྐབས་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་གཟུགས་དབྱིབས་ཕྲ་བ་ལ་དང་དོད་ཐལ་དྲགས་པའི་མཇུག་འབྲས་ ལས་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན། སློབ་གྲྭའི་ངོས་ནས་གཟུགས་གཞི་བདེ་ཐང་ཡོང་རྒྱུ་གལ་ཆེ་ཤོས་ཡིན་ཚུལ་

ནན་བརྗོད་བྱེད་པ་དང་ཆབས་ཅིག བུ་མོའ་ི ལུས་བོངས་དང་ལྗིད་ཚད་སྐོར་ལ་གང་བྱུང་སྐྱོན་བརྗོད་

མི་བྱེད་པ་གཙོ་འདོན་བྱེད་དགོས། ༢)

བུ་མོ་རྣམས་བུ་ལས་སེམས་ཁམས་ཀྱི་དཀའ་ངལ་མང་བ་ཡིན། དེའི་ནང་བག་མི་བདེ་བ་དང་

བུ་མོ་རྣམས་བུ་རྣམས་ལས་མིའི་འབྲེལ་ལམ་ཐད་མཁས་ནའང༌། བུ་མོ་ཚོས་ཕོ་མོའ་ི འབྲེལ་ལམ་

ཉོབ་སྣང་ཆེས་མང་བ་ཡིན།

དང༌། ཕོ་མོ་སོ་སོའ་ི སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གོ་བབ་སྐོར་ལ་ཚོར་བ་རྣོ་བས། བློ་བག་མི་བདེ་བ་དང༌། ཉོབ་སྣང་བྱེད་ པ། གཏམ་ཉུང་བ། ཅུང་ཉེན་ཚབས་ཆེ་བའི་རིགས་སེམས་ཁ་མི་བདེ་ཞིང༌། ཁེར་རྐྱང་དང༌། ངལ་དུབ་ཀྱི་ (190)

ལེའུ་བཞི་པ། སློབ་མའི་འཚར་ལོངས་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་191

སྣང་བ་སྐྱེ་བ། བསམ་གཞིགས་ནང་ཐིམ་པ། བསམ་བློ་རྩེ་གཅིག་ཏུ་སྡུད་མི་ཐུབ་པ་བཅས་འབྱུང༌། འདི་

ལྟར་བློ་བག་མི་བདེ་བ་དེ་ནི་གྲོགས་མེད་ཁེར་རྐྱང་(Helplessness)གི་ཚོར་བ་ལས་བྱུང༌། ཉེན་ཚབས་ཆེ་

བ་ཁག་ཅིག་ལ་རང་སྲོག་གཅོད་པའི་འདུན་པའང་སྐྱེ་སྲིད། གཞོན་ནུ་ཚོར་གྲུབ་འབྲས་ཐོབ་པའི་ཉམས་ མྱོང་སྤྲད་དེ། གཞོན་ནུ་རྣམས་གནས་སྟངས་ཤིག་ལ་འཕྲད་སྐབས་ཚོད་འཛིན་གྱི་འདུ་ཤེས་བསྐྱེད་པར་

ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་པ་དང༌། དེ་དང་ཆབས་ཅིག་རང་གིས་རང་ལ་སྒྲུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་གདེང་འཇོག་ཡོང་ཐབས་ (དཔེར་ན། ཚེ་རིང་མཚོ་མོ་སྦྱངས་འབྲས་དེ་ཙམ་མི་ལེགས་ཀྱང༌། ཁོ་མོ་མེ་ཏོག་ལྡུམ་རྭ་བཟོ་འགོད་བྱེད་ཕྱོགས་ཐད་ལྷན་

སྐྱེས་ཀྱི་བློ་རྩལ་ལྡན་པས། མ་འོངས་པར་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཕྱོགས་ལ་གྲུབ་འབྲས་ཆེན་པོ་འཇོག་པའི་རེ་བ་འདུག་ཟེར་བ་ལྟ་བུ།)

བྱས་ཏེ། ཁོང་ཚོ་མ་འོངས་མདུན་ལམ་ཐད་ཡིད་ཆེས་དང་བློ་སྤོབས་ལྡན་པ་ཞིག་ཡོང་ཐབས་བྱེད་དགོས། གཞན་ཡང༌། རྫས་སྨན་གྱིས་སྨན་བཅོས་བྱེད་ཐབས་དེ་ཡང་བློ་བག་མི་བདེ་བའི་ནད་པར་ཕན་ནུས་ ལེགས་པོ་ཐོན་བཞིན་ཡོད།

(191)

ཤོག་ངོས་192

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ས་བཅད་བཞི་པ། རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས། ༡)

རིག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་དེ་ཕལ་ཆེར་རྩེ་མོར་སོན་ཡོད་ཀྱང༌། དོན་དངོས་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་ངེས་ཅན་

གཞོན་ནུ་མང་པོ་ཞིག་ཞིབ་ཕྲའི་བསམ་གཞིགས་ལ་འཇུག་པའི་དུས་རིམ་ནས་བསམ་གཞིགས་

ཞིག་ལས་མེད་པས། ཤེས་ཡོན་གྱི་སྤུས་ཀ་དང་བེད་སྤྱོད་ནུས་ཚད་ངེས་ཅན་ཞིག་ལས་མེད།

དངོས་སུ་འཇུག་པའི་དུས་རིམ་ལ་བར་བརྒལ་བྱ་མི་ཐུབ་པའི་དཀའ་ངལ་ཡོད། གཞོན་ནུ་ཁག་ཅིག་སྙན་ ངག་དང༌། སྒྲུང་རྩོམ། རི་མོ། ཟློས་གར་སོགས་ལ་དགའ་མོས་ཆེ་མོད། འོན་ཀྱང་རིག་ཚན་དེ་དག་གི་ལྐོག་ གྱུར་གྱི་ཆ་རྒྱུས་ལོན་མི་ཐུབ་པའམ་ཅུང་ཟད་ལས་མི་ཐུབ་པ་ཡིན། གཞོན་ནུ་མང་དག་ཅིག་གིས་རང་

ཉིད་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་ཕྲན་བུ་ལ་བརྟེན་ཏེ། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་རྙོག་འཛིང་ཅན་དག་ལ་གདེང་འཇོག་

དང་ཁ་ཚོན་བཅད་པས། རང་ཉིད་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་རིས་སུ་ཆད་ཀྱང་གོ་ཚོར་མི་ཡོང་བ་ཡིན། སྐབས་འདིར་

ཁོང་ཚོ་རང་རང་གི་འཚོ་བའི་ཉམས་མྱོང་དངོས་དང་སྦྱར་ནས་བསམ་བློ་བརྗེ་རེས་བྱེད་པ་དང། མ་ ལག་ལྡན་པའི་བསམ་གཞིགས་ཀྱི་སྦྱོང་བརྡར་སྤེལ་བས། གཞོན་ནུ་ཚོའི་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་ནུས་པ་ཡར་རྒྱས་ གཏོང་ཐུབ། ༢)

བསམ་གཞིགས་དངོས་ཀྱི་དུས་རིམ་ནང་ཞུགས་མ་ཐག་གི་གཞོན་ནུ་ལ། གཞུང་ལུགས་ལ་རྗེས་

དགེ་རྒན་གྱིས་དུས་རྒྱུན་དུ་སློབ་ཕྲུག་ཚོར་གཞུང་ལུགས་དང་ལག་ལེན་ཟུང་འབྲེལ་བྱ་དགོས་

འབྲང་ཐལ་དྲགས་ཀྱང་རང་དབང་མེད་པའི་མངོན་ཚུལ་ཡོད།

པའི་གལ་ཆེའི་རང་བཞིན་དྲན་གསོ་བྱེད་དགོས།

(192)

ལེའུ་བཞི་པ། སློབ་མའི་འཚར་ལོངས་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་193

ལེ་ཚན་དྲུག་པ།

འཚར་ལོངས་དང་མཉམ་དུ་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་ སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

གོང་དུ་དུས་རིམ་སོ་སོའ་ི སྐབས་ཀྱི་གང་ཟག་གི་གཟུགས་ཕུང་དང༌། སྤྱི་ཚོགས། སེམས་ཚོར།

རིག་ཤེས་བཅས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ངོ་སྤྲོད་བྱས་ཡོད། དེ་དང་ལྷན་དུ་དགེ་རྒན་རྣམས་ལ་རྒྱུན་གཏན་ཐུགས་

སྣང་དགོས་པའི་བྱེད་སྒོ་དང་གལ་གནད་ཁག་གྲོས་གཞིར་བཏོན་ཡོད། ལེ་ཚན་འདིའི་ནང་སློབ་མའི་

འཕེལ་རྒྱས་དང་སློབ་ཁྲིད་ཕྱོགས་གཉིས་ཀ་ཟུང་འབྲེལ་བྱས་ཏེ། དགེ་རྒན་རྣམས་ལ་སློབ་མའི་འཕེལ་ རྒྱས་གྱི་གོ་བ་འཐུས་ཚང་ཞིག་འབྱུང་བར་གཞོགས་འདེགས་བྱ་རྒྱུ།

ས་བཅད་དང་པོ། འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལས་འགན་སྐོར།

ཧར་ཝི་གྷུར་སེ་ཊི་(Harvighurst, 1972, 1980)ཡིས་གང་ཟག་གི་མི་ཚེ་ཧྲིལ་པོའ ི་འཕེལ་རིམ་དུས་

སྐབས་དྲུག་ལ་དབྱེ་སྟེ། དུས་སྐབས་སོ་སོར་དགོས་ངེས་ཀྱི་བསྒྲུབ་བྱ་(ལས་འགན་)དཔེ་མཚོན་དུ་བཀོད་ ཡོད། ཁོང་གིས། དུས་སྐབས་གཅིག་གི་བསྒྲུབ་བྱ་ཡོངས་རྫོགས་གྲུབ་རྗེས། ད་གཟོད་རྗེས་མའི་དུས་

སྐབས་ཀྱི་བསྒྲུབ་བྱ་དེ་འགོ་འཛུགས་བདེ་བ་ཡིན་ཞེས་ནན་བརྗོད་བྱས་ཡོད། དུས་སྐབས་སོ་སོའ་ི བསྒྲུབ་

བྱའི་ཁྲོད་ལུས་ཕུང་དང༌། སྤྱི་ཚོགས། སེམས་ཚོར། རིག་ཤེས། ཀུན་སྤྱོད་བཅས་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་འདུས་ཡོད།

དེར་བརྟེན། བསྒྲུབ་བྱ་དེ་དག་ནི་འཚར་ལོངས་དང་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་པའི་གང་ཟག་བྱེ་བྲག་པ་

རང་ངོས་ཀྱི་བསྒྲུབ་བྱ་ཡིན་པ་མ་ཟད། ཕ་མ་དང༌། དགེ་རྒན། སྤྱོ་ཚོགས་ཁོར་ཡུག་བཅས་ཀྱིས་མི་སྒེར་

ལ་གཞོགས་འདེགས་ཀྱི་བསྒྲུབ་བྱ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། ཕྱོགས་དེ་གཉིས་མཉམ་འབྲེལ་བྱས་ཚེ། འཕེལ་རྒྱས་

ཀྱི་ལས་འགན་དེ་གཞི་ནས་ལེགས་འགྲུབ་ཡོང་ཐུབ།

(193)

ཤོག་ངོས་194

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

དང་པོ། མལ་འབྱར་དང་བྱིས་པའི་འགོ་སྟོད་ཀྱི་དུས་རིམ། (བཙས་པ་ནས་ལོ་༦ བར།) ༡།

གོམ་པ་འགྲོ་སྟངས་སྦྱོང་བ།

༣།

ལུས་ཀྱི་བཙོག་སྙིགས་བཀག་སྡོམ་དང་འདོར་སྟངས་སྦྱོང་བ།

༢། ༤།

༥། ༦།

༧།

མཁྲེགས་གཟུགས་ཟས་རིགས་བཟའ་སྟངས་སྦྱོང་བ།

ཕོ་མོའ་ི དབྱེ་བ་འབྱེད་སྟངས་དང༌། དབྱེ་བ་སོ་སོའ་ི ངོ་བོའ་ི སྐོར་སྦྱོང་བ། སྤྱི་ཚོགས་དང་དངོས་རྫས་སྐོར་གྱི་གོ་བ་སྟབས་བདེ་ཞིག་ཆགས་པ།

ཕ་མ་དང༌། ཕུ་ནུ་མིང་སྲིང༌། མི་གཞན་སོགས་ལ་རྣམ་འགྱུར་སྟོན་སྟངས་སྦྱོང་བ།

བཟང་ངན་དང་བདེན་རྫུན་ལ་དབྱེ་བ་ཕྱེ་སྟེ། ཁྲེལ་ཡོད་ཀྱི་གཤིས་རྒྱུད་དར་སྤེལ་གཏོང་སྟངས་ སྦྱོང་བ།

གཉིས་པ། བྱིས་པའི་དུས་དཀྱིལ། (ལོ་༦ ནས་༡༢ བར།) ༡།

རྩེད་མོའ་ི རིགས་ལ་མཁོ་བའི་ལུས་ཕུང་གི་ནུས་རྩལ་སྦྱོང་བ།

༢།

རང་ཉིད་འཚར་ལོངས་སྐོར་ལ་རྣམ་འགྱུར་འཛིན་སྟངས་ཡང་དག་ཅིང། འཐུས་སྒོ་ཚང་བ་ཞིག་

༣།

ན་མཉམ་བྱིས་པ་དང་འབྲེལ་ལམ་བཟོ་སྟངས་སྦྱོང་བ།

༤།

༥། ༦།

༧། ༨།

འཛུགས་ཐབས་བྱ་བ།

ཕོ་མོའ་ི གོ་བབ་དང་མཐུན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནས་བབ་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱ་བ།

ཀློག་པ་དང༌། འབྲི་བ། བརྩི་བ་བཅས་ཀྱི་གཞི་རྩའི་ནུས་རྩལ་ཡར་རྒྱས་གཏོང་བ། རྒྱུན་གཏན་འཚོ་བར་གོ་བ་ལེན་སྟངས་ཡར་རྒྱས་གཏོང་བ།

ཁྲེལ་ཡོད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དང༌། བཟང་སྤྱོད། རིན་ཐང་བཅས་ལ་ཚད་གཞི་འཛིན་སྟངས་ཡར་རྒྱས་ གཏོང་བ།

རང་མགོ་རང་ཐོན་དང་རང་ཚུགས་འཛིན་པའི་སློབ་སྦྱོང་བྱ་བ།

༩།

འདུས་སྡེ་དང་ཚོགས་པར་འདུ་ཤེས་འཛིན་སྟངས་ཡར་རྒྱས་གཏོང་བ།

༡།

ན་མཉམ་ན་གཞོན་ལ་སྔར་ལས་ལེགས་པའི་འབྲེལ་ལམ་གསར་པ་འཛུགས་ཐབས་སློབ་སྦྱོང་

༢།

ཕོ་མོ་སོ་སོའ་ི སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནས་བབ་རྒྱུས་ལོན་ཐུབ་པ།

གསུམ་པ། ན་གཞོན་གྱི་དུས་སྐབས། (ལོ་༡༢ ནས་༡༨ བར།) བྱེད་པ།

(194)

༣། ༤།

༥། ༦།

༧། ༨།

༩།

ལེའུ་བཞི་པ། སློབ་མའི་འཚར་ལོངས་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་195

རང་གི་ལུས་ཕུང་གི་འཕེལ་རྒྱས་ངོས་ལེན་བྱས་ཏེ། ལུས་ཕུང་བེད་སྤྱོད་གང་ལེགས་གཏོང་བ།

སེམས་ཚོར་ཐོག་རང་རྐྱ་འཕེར་བར་བྱས་ཏེ། ཕྱིན་ཆད་གཞན་ལ་བསྟེན་མི་དགོས་པར་སྦྱངས་ གོམས་བྱེད་པ།

དཔལ་འབྱོར་ཐོག་རང་ཚུགས་ཐུབ་པར་བརྩོན་པ།

མ་འོངས་ལས་རིགས་ཐད་གདམ་ཀ་དང་དང་གྲ་སྒྲིག་བྱེད་པ། ཁྱིམ་ཚང་དང་ལས་རིགས་གསར་འཛུགས་ལ་སྟ་གོན་བྱེད་པ།

སྤྱི་དམངས་ལེགས་པོ་ཞིག་ལ་དགོས་ངེས་ཀྱི་བློ་གྲོས་དང༌། མཚན་ཉིད་ཚང་བ་ཞིག་ཡོང་ཐབས་ བྱེད་པ།

སྤྱི་ཚོགས་ལ་འགན་ཁུར་བའི་བྱེད་སྤྱོད་ཤེས་རྟོགས་ཡོང་བ།

༡༠། རང་ཉིད་ཀྱི་བྱེད་སྤྱོད་ལ་ལམ་སྟོན་བྱེད་པའི་རིན་ཐང་དང་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་ལྟ་བའི་མ་ལག་གསར་ འཛུགས་ཐུབ་པ།

བཞི་པ། གཞོན་ནུའི་དུས་འགོ། (ལོ་༡༨ ནས་༣༥ བར།) ༡།

གཏན་གྲོགས་འཚོལ་འདེམས།

༣།

ཁྱིམ་ཚང་གི་གཞི་འཛིན་པ།

༢།

༤།

བཟའ་ཚང་མཉམ་གནས་བྱེད་སྟངས་སྦྱོང་བ། བུ་ཕྲུག་སྐྱེས་སྐྱོང༌།

༥།

གཞི་ཁྱིམ་ལ་འཛིན་སྐྱོང་བྱེད་པ།

༧།

སྤྱི་དམངས་ཀྱི་འོས་འགན་བསྒྲུབ་པ།

༦།

ལས་རིགས་ཀྱི་གཞི་འཛུགས་པ།

༨།

འདོད་མོས་ཡོད་པའི་ཚོགས་སྡེར་ཞུགས་པ།

༡།

དར་མའི་འོས་ཆོས་སུ་གྱུར་པའི་སྤྱི་དམངས་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ལས་འགན་བསྒྲུབ་པ།

༣།

བུ་ཕྲུག་ལ་རོགས་འདེགས་བྱས་ཏེ་ཁོ་ཚོ་འགན་འཁྱེར་དང་སྤྲོ་བ་དང་ལྡན་པའི་ན་གཞོན་དུ་

ལྔ་པ། དར་མའི་དུས་སྐབས། (ལོ་༣༥ ནས་༦༠ བར།) ༢།

དཔལ་འབྱོར་གྱི་གནས་ཚད་དང་འཚམས་པའི་འཚོ་བའི་ཆུ་ཚད་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་པ། འགྱུར་ཐབས་བྱེདཔ།

(195)

ཤོག་ངོས་196

༤།

༥། ༦།

༧།

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

རྩེད་རིགས་ལྟ་བུའི་དར་མའི་དུས་ཚོད་གཏོང་ཐབས་ཀྱི་ལས་འགུལ་སྤེལ་བ།

མི་ཚེ་གཏན་གྲོགས་ལ་དུས་ཚོད་འཁྱོལ་ཐབས་དང་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ཐབས་ལྟ་བུ་མ་ཡིན་པར། རང་ དང་མཚུངས་པའི་འདུ་ཤེས་འཛིན་པ།

དར་མའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་ལུས་ཕུང་གི་འགྱུར་ལྡོག་ལ་ངོས་ལེན་དང་གོམས་གཤིས་ཐུབ་པར་བྱེད་པ། ན་སོ་རྒས་པའི་ཕ་མར་སྟབས་བསྟུན་གང་ལེགས་བྱེད་པ།

དྲུག་པ། རྒས་པོའ་ི དུས་སྐབས། (ལོ་དྲུག་ཅུའི་རྗེས་སུ།) ༡།

ལུས་ཕུང་ཇེ་ཞན་དུ་འགྱུར་བར་གོམས་འདྲིས་ཡོང་བར་བྱེད་པ།

༣།

བཟའ་ཚང་ངམ་གཏན་གྲོགས་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར་པར་གོམས་འདྲིས་བྱེད་པ།

༢། ༤།

རྒས་ཡོལ་དང་ཡོང་འབབ་ཉུང་དུ་སོང་བར་གོམས་འདྲིས་ཡོང་བར་བྱེད་པ།

རྒན་རབས་རྣམས་དང་གཅིག་ཕན་གཅིག་གྲོགས་ཀྱི་འབྲེལ་ལམ་འཛུགས་པ།

༥།

སྤྱི་ཚོགས་དང་སྤྱི་དམངས་ཀྱི་འོས་འགན་སྒྲུབ་པ།

མདོར་ན། དགེ་རྒན་ཚད་ལྡན་ཞིག་ཡིན་ཕྱིན། རང་ཉིད་ཀྱིས་དགེ་རྒན་གྱི་ལས་འགན་འཁྱེར་

༦།

འཚོ་བའི་བྱེད་སྒོ་ཁག་གོ་སྒྲིག་འདོད་བློ་ཚིམ་པར་བྱེད་པ།

བའི་དུས་ཡུན་རིང་བྱིས་པ་དང༌། ན་གཞོན། གཞོན་ནུ་བཅས་ལ་སློབ་སྦྱོང་སྤྲོད་པའི་ལས་འགན་

ལེགས་སྒྲུབ་བྱ་དགོས་པ་མ་ཟད། ཁོང་ཚོའི་དེ་རྗེས་ཀྱི་མི་ཚེ་རིང་པོའ་ི ཁྲོད་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་དང༌། འཕེལ་

རྒྱས། གོམས་གཤིས་སོགས་ལས་འགན་སྣེ་མང་ལ་གྲ་སྒྲིག་ལེགས་པོའང་བྱེད་དགོས། དེས་ན། མིའི་

མི་ཚེ་ཧྲིལ་པོའ་ི འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད། དགེ་རྒན་གྱི་སློབ་ཁྲིད་ལ་དོན་སྙིང་དང་རིན་ཐང་

ཇི་ཙམ་ཡོད་མེད་མཚོན་ཐུབ། དེར་བརྟེན་དུས་རྒྱུན་ང་ཚོས་མཐོང་གསལ་ལ། གྲུབ་འབྲས་ཁྱད་དུ་ འཕགས་པའི ་ དར་མ་དང་རྒན་རབས་པས། རང་ཉི ད ་ཀྱི ་ གྲུབ་འབྲས་ཡོ ད ་ཚད་དེ ་ སྔའི ་ དགེ ་ རྒན་ རྣམས་ལས་བྱུང་བར་བརྗོད་པ་ཡིན།

(196)

ལེའུ་བཞི་པ། སློབ་མའི་འཚར་ལོངས་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་197

ས་བཅད་གཉིས་པ། འཚར་ལོངས་དང་དུས་མཉམ་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་ བའི་རྩ་དོན་དང་ཐབས་ཇུས།

༡)

འཕེལ་རྒྱས་ཞེས་པ་ནི། རྒྱུད་འཛིན་(Heredity)གྱི་ནུས་པ་དང་ཁོར་ཡུག་གཉིས་ཕན་ཚུན་བྱེད་

རྒྱུད་འཛིན་དང་ཁོར་ཡུག་གཉིས་ལས་གང་ཞིག་ལ་མཁྲེགས་འཛིན་བྱས་ཀྱང་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་

ནུས་ལས་བྱུང་བའི་མཇུག་འབྲས་ཡིན།

མཇུག་འབྲས་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ངན་པ་ཐེབས་ངེས་ཡིན། སློབ་ཕྲུག་གི་རྒྱུད་འཛིན་དང་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་ནུས་ པར་གཞི་བཅོལ་རྒྱུ་ཐལ་དྲགས་ན། དགེ་རྒན་རང་ངོས་ནས་གང་ཟག་གི་ཉམས་མྱོང་གི་བྱེད་ནུས་ལ་

སྣང་ཆུང་ཤོར་སླ་བ་ཡིན། སློབ་གསོའ་ི གོ་རྟོགས་མེད་པའི་མི་ཞིག་དེང་སྐབས་ཀྱི་རྙོག་འཛིང་ལྡན་པའི་

སྤྱི་ཚོགས་ཁོར་ཡུག་གོམས་འདྲིས་ཡོང་དཀའ་བ་ཡིན། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། སློབ་གསོའ་ི ནུས་པར་དད་ མོས་ཆེ་དྲགས་ཚེ། སློབ་ཕྲུག་རང་ཉིད་ལ་ལྷན་སྐྱེས་སུ་ཡོད་པའི་ལུས་སེམས་ཀྱི་ཆ་རྐྱེན་གྱི་བཀག་རྒྱའི་

སྐོར་ལ་སྣང་ཆུང་ཤོར་བས། དགེ་རྒན་གྱི་འབད་བརྩོན་ངལ་བ་དོན་མེད་དུ་གྱུར་ཏེ་སེམས་ཤུགས་ཆག་

པ་དང༌། ཡང་ན་སློབ་མའི་ཁྱིམ་ཚང་སློབ་གསོ་དང༌། སྤྱི་ཚོགས་སློབ་གསོ་འཚམས་པོ་མེད་པར་ཁག་ འདོགས་ཀྱང་བྱེད་པ་ཡིན།

༢) རིགས་རྒྱུན་ས་བོན་(མཆན། (Gene) སྐྱེ་དངོས་རྒྱུད་འཛིན་རིག་པའི་བརྡ་ཆད། སྐྱེ་དངོས་ཀྱི་གཟུགས་ཕུང་

རྒྱུན་འཛིན་བྱེད་པའི་རྩ་བའི་ཚད་གཞི་སྟེ། སྐྱེ་དངོས་ཀྱི་གཟུགས་ཕུང་ཡོད་ཚད་ཕྲ་ཕུང་(Cell)ལས་གྲུབ་ཅིང༌།

རིགས་རྒྱུན་གྱི་ས་བོན་ནི་ཕྲ་ཕུང་གི་རིགས་རྒྱུན་ཕྲ་རྫས་ནང་ཡོད།)གྱི་འགུལ་བསྐྱོད་ལས་བྱུང་བའི་རིག་

ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་(དཔེར་ན་ཀླད་པའི་མཉམ་འབྲེལ་དབང་རྩ་ལྟེ་བ་ལྟ་བུ་)དང་དེའི་གོམས་འགྱུར་གྱི་རང་ བཞིན་(མཆན། (Plasticity) སྐྱེ་དངོས་རིག་པའི་བརྡ་ཆད། སྐྱེ་དངོས་ཁག་ཅིག་གི་ཁྱད་ཆོས་ལ་འཚོ་བའི་ཁོར་

ཡུག་མི་འདྲ་བའི་ཤུགས་རྐྱེན་དབང་གིས་འགྱུར་བ་བྱུང་སྟེ། རིམ་བཞིན་སྐྱེ་དངོས་རིགས་གཞན་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་

བའི་འཕེལ་རིམ་ལ་ཟེར།)བཅས་ནི། མིའི་མི་ཚེ་འགོ་སྟོད་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་གལ་ཆེན་ཡིན་པ་མངོན།

མི འི ་ མི ་ ཚེ ་ འགོ ་ སྟོ ད ་ཀྱི ་ཉམས་མྱོ ང ་གི ས ་གང་ཟག་བྱེ ་ བྲག་པའི ་ ལུས་སེ མ ས་འཕེ ལ ་རྒྱས་ལ་ (197)

ཤོག་ངོས་198

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཤུགས་རྐྱེན་གཏོང་གི་ཡོད་པ་ནི་སེམས་རིག་སྨྲ་བ་ཕལ་མོ་ཆེས་ངོས་ལེན་བྱེད།(Bloom, 1964; Bruner,

1966, 1985; Erikson, 1974, 1982; Freud, 1949; Hebb, 1949; Havighurst, 1972, 1980; Hunt,

1961; Piaget, 1968; Vygotsky, 1956, 1978)མི་ཚེ་འགོ་སྟོད་དུ་སློབ་སྦྱོང་གི་གོ་སྐབས་མ་ཐོབ་པར་

གུན་གསབ་བྱེད་ཐབས་ཡོད་མེད་ཐད་སེམས་རིག་མཁས་པ་ཁག་ཅིག་ལ་བསམ་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་ཡོད་ ནའང༌། བྱིས་པའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་རྨང་གཞི་ལེགས་པོ་ཞིག་བསྐྲུན་ཆེད། དགེ་རྒན་གྱིས་ངེས་པར་དུ་ཕ་

མ་དང་མཉམ་འབྲེལ་གྱིས་སློབ་ཕྲུག་ལ་སློབ་སྦྱོང་གི་གོ་སྐབས་འོས་འཚམས་བསྐྲུན་དགོས། གལ་ཏེ་མི་

ཚེ་འགོ་སྟོད་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་མཁོ་འདོན་བྱེད་སྟངས་ཐད་དུས་དང༌། ལོ་ན། གྲངས་འབོར། ཐབས་ལམ་ བཅས་འཚམས་པོ་བྱུང་ན། རིགས་རྒྱུན་གྱི་ས་བོན་ལ་གང་ཟག་སོ་སོའ་ི ཉམས་མྱོང་གིས་རྐྱེན་སྐུལ་བྱས་

ཏེ་ནུས་པ་ཆེ་ཤོས་འདོན་སྤེལ་ཐུབ་པ་ཡིན། ༣)

འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་དེ་ནི། གཟུགས་ཕུང་ནས་རིམ་བཞིན་སེམས་ཁམས་དང༌། རང་ཉིད་

ལྟེ་བར་འཛིན་པ་ནས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཕེལ་འགྲོས་རྗེས་འབྲང། རགས་བསྡུས་ནས་རྙོག་འཛིང་ ཅན། མངོན་སུམ་ནས་ལྐོག་གྱུར། འཕྲུལ་འཁོར་ལྟ་བུའི་བྱེད་རྩོལ་ནས་རང་དབང་ལྡན་པའི་བྱེད་

རྩོལ། བྱ་དངོས་བྱེ་བྲག་པ་ནས་སྤྱི་ཁྱབ་རྩ་འཛིན་ཅན་བཅས་ཀྱི་བར་རིམ་བཞིན་འཕེལ་རྒྱས་སུ་ འགྲོ་བའི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན།

བསླབ་གཞིའི་ནང་དོན་དང་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་ཐད་གོང་གསལ་འཕེལ་རིམ་རྣམས་དང་

༤)

གང་ཟག་བྱེ་བྲག་པའི་དབར་ཧེ་བག་འབྱུང་དོན་ནི། རྒྱུན་འཛིན་ས་བོན་དགྱེན་(Gene)གྱི་འགུལ་

སྟབས་བསྟུན་འཚམས་པོ་བྱེད་དགོས།

བསྐྱོད་བྱེད་སྟངས་མི་འདྲ་བ་དང༌། ཁོར་ཡུག་དང་ཉམས་མྱོང་མི་འདྲ་བ་བཅས་གཉིས་ཕན་ཚུན་ བྱེད་ནུས་སྤེལ་རེས་བྱས་པའི་མཇུག་འབྲས་ཤིག་ཡིན།

གང་ཟག་གི་རིགས་རྒྱུན་ས་བོན་དབར་ཧེ་བག་ཇི་ཙམ་ཆེན་པོ་ཡོད་པ་དེ་ཙམ་གྱིས། གང་ཟག་

བྱེ་བྲག་པའི་དབར་གྱི་ཉམས་མྱོང་ལའང་ཧེ་བག་ཆེན་པོ་འབྱུང་ལ། དེ་གཉིས་ཕན་ཚུན་བྱེད་རྒྱུས་བསྐྱེད་

པའི་གང་ཟག་བྱེ་བྲག་པའི་དབར་གྱི་ཧེ་བག་ཀྱང་རྒྱ་ཆེ་ཞིང་མངོན་གསལ་ལྡན་པ་ཞིག་ཡིན། གང་ཟག་ བྱེ་བྲག་དབར་གྱི་ཧེ་བག་ཁས་ལེན་བྱས་པ་དེས་གང་ཟག་སྒེར་ལ་དད་མོས་བྱེད་པ་དང་སྒེར་དོན་རིང་

ལུགས་ངོས་ལེན་བྱས་མེད། སློབ་མ་སོ་སོའ་ི དབར་གྱི་རྒྱུ་སྤུས་དང༌། གྲངས་འབོར། མྱུར་ཚད་སོགས་ (198)

ལེའུ་བཞི་པ། སློབ་མའི་འཚར་ལོངས་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་199

ཀྱི་ཚད་གཞིའི་ཧེ་བག་རྒྱུས་ལོན་བྱས་པ་བརྒྱུད། ང་ཚོས་བསླབ་གཞིའི་ནང་དོན་དང་ཐབས་ལམ་མི་

འདྲ་བ་བེད་སྤྱོད་བཏང་སྟེ། སློབ་མའི་སྦས་པའི་ནུས་ཤུགས་འདོན་སྤེལ་གང་ལེགས་བྱེད་ཐུབ། འཛིན་

གྲྭ་བགོ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ལས་ལུགས་འདི་གང་ཟག་བྱེ་བྲག་པ་སོ་སོའ་ི ཧེ་བག་ཐད་འཚམས་པོ་ཞིག་ མིན་སྟབས། གང་ཟག་བྱེ་བྲག་ལ་དམིགས་པའི​ི་སློབ་ཁྲིད་(Personalized Instruction)དང༌། མི་སྒེར་ལ་

དམིགས་པའི་སློབ་ཁྲིད།(Individualized Instruction) ཀམ་པུ་ཊར་ལ་བརྟེན་པའི་སློབ་ཁྲིད་(Computer-

Assisted Instruction)སོགས་ཐབས་ལམ་མི་འདྲ་བ་སློབ་ཁྲིད་དཔྱད་གཞིར་བཟུང་ཆོག།

༥)

འཚར་ལོངས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་དུ། འཕེལ་རྒྱས་བདེ་བླག་དང་འཐུས་ཚང་ཡོང་བའི་སྒྲུབ་ ཕྱོགས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཡོད་ལ། འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་བར་ཆད་དུ་འགྱུར་བའི་དགག་ཕྱོགས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཡང་ འབྱུང་སྲིད་པ་ཡིན།

འཚར་ལོངས་ཀྱི་བར་ཆད་དུ་འགྱུར་བའི་གནོད་གཞི་(Hazards)ཁག་ཅིག་གཤམ་གསལ།

ཀ) སྲོལ་རྒྱུན་མཁྲེགས་བཟུང་གི་བསམ་ཚུལ་ལས་བྱུང་བ། དཔེར་ན། མ་རྡུང་ན་གོ་མི་ཆོད། ཟེར་བ་

དང༌། སྔོན་བྱས་ལས་ལ་བཅོས་པ་མེད། ཟེར་བའི་ལྟ་ཚུལ་བཟུང་སྟེ། སྲོལ་རྒྱུན་ལ་རྨོངས་དད་ དང༌། ཕོ་མོ་དབྱེ་འབྱེད་བྱེད་པ་ལྟ་བུའོ། །

ཁ) ན་ཚ་མང་བ། ཟས་བཅུད་ཞན་པ། སྨན་ལོག་ཤོར་བ། གཟུགས་ཕུང་ལ་རྐྱེན་ངན་གྱིས་རྨས་སྐྱོན་ བྱུང་བ་ལྟ་བུ།

ག) ཁྱིམ་ཚང་གི་ཁོར་ཡུག་ལེགས་པོ་མེད་པ། དཔེར་ན། ཕ་མ་ཕན་ཚུན་མི་འཆམ་པ། གཞོན་དུས་ནས་ ཕ་མ་འདས་གྲོངས། བྱིས་པ་ངན་པས་བརྙས་སྨོད། ཕ་མས་སློབ་སྟོན་འཚམས་པོ་མེད་པ་ལྟ་བུའོ། །

ང) སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ངན་པ་ཐེབས་པ། དཔེར་ན། བརྙན་འཕྲིན་དང་ཚགས་དེབ་སོགས་ཀྱི་ ནང་ཆགས་སྲེད་དང་དྲག་ཤུལ་ཅན་གྱི་ཁྱབ་བསྒྲགས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ལྟ་བུ།

ཅ) རྒྱུགས་འཕྲོད་ཀྱི་འགྲན་བསྡུར་དང༌། འཚམས་པོ་མེད་པའི་ཟུར་འཁྲིད། ཕ་མའི་རེ་འདུན་ཆེ་ དྲགས་པ་བཅས་ཀྱི་གནོན་ཤུགས།

ཆ) སྲིད་དོན་དང༌། རིག་གནས། དཔལ་འབྱོར་བཅས་ཀྱི་སྒྲོམ་གཞི་འཕོ་འགྱུར་ཆེ་བར་གོམས་འདྲིས་

བྱེད་ཁག་པ་སོགས།

དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མ་ཚོར་གཞོགས་འདེགས་ཀྱིས་གོང་གསལ་གནོད་རྐྱེན་རྣམས་ཀྱི་ཤུགས་

རྐྱེན་སྔོན་འགོག་དང་ཇེ་ཆུང་དུ་གཏོང་ཐབས་བྱེད་དགོས། (199)

ཤོག་ངོས་200

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

སྤྱི ར ་བཏང་བྱི ས་པའི ་འཚར་ལོངས་ལ་བར་ཆད་སྣ་ཚོག ས་ཤི ག ་ཡོད ་པ་མདོར ་ན་ལུས་དང་

སེམས། ཡང་ན་ཕྱི་ནང་གཉིས་ཀྱི་སྒོ་ནས་དབྱེ་ཆོག ལུས་སམ་ཕྱིའི་བར་ཆད་རིགས་ནི་འཆི་སྐྱོན་དང་།

བརྡབ་སྐྱོན། ནད་མནར། དབང་པོ་མ་སྨིན་པའམ་སྐྱོན་ཅན། དྲག་སྤྱོད་ལ་འཇུག་པ། རང་ཤི་རྒྱག་པ་ལྟ་

བུའི་བྱ་སྤྱོད་འབྱུང་བཞིན་ཡོད་ནའང་། ཕྱི་ནང་གི་བར་ཆད་གཉིས་བསྡུར་ན་ནང་གི་བར་ཆད་ཤུགས་ ཆེ་ཞིང་ཉེན་ཚབས་ཆེ་བ་ཡིན། ནང་སེམས་ཀྱི་བར་ཆད་ཀྱི་རིགས་ནི། ན་གཞོན་རྣམས་མ་སྨིན་པའི་

གནས་སྐབས་ནས་སྨིན་པའི་གནས་སྐབས་སུ་བར་བརྒལ་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་ཕམ་ཉེས་བྱུང་བའི་ མཇུག་འབྲས་ཤིག་ཡིན་ཞིང་། དེས་ན་གཞོན་རྣམས་འཚར་ལོངས་དང་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་

པོ་ཡོད། བར་བརྒལ་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་ཕམ་ཉེས་འབྱུང་དོན་ནི་ཁོང་ཚོར་བར་བརྒལ་བྱ་འདོད་མེད་

པའི་རྐྱེན་གྱིས་མ་ཡིན་པར། བར་བརྒལ་བྱེད་སྟངས་མ་ཤེས་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ཡིན། ཨ་རིའི་འཕེལ་རྒྱས་ སེམས་ཁམས་རིག་པའི་མཁས་པ་ཌོག་ཊར་ཧུར་ལོཀ་ཡི་བཞེད་ཚུལ་ལྟར་ན། མ་སྨིན་པའི་གནས་སྐབས་ ནས་སྨིན་པའི་གནས་སྐབས་སུ་བར་བརྒལ་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་དེ་མི་སྒེར་གྱི་སྙོམས་སྒྲིག་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་

སྙོམས་སྒྲིག་རིགས་གཉིས་ལ་བརྟེན་ནས་འབྱུང་བཞིན་ཡོད་ཅིང་། སྙོམས་སྒྲིག་དེ་དག་ཡོང་ཐབས་ཆེད་

སྤྱི་ཚོགས་དང། འཁྲིག་སྤྱོད། བཟང་སྤྱོད། ཁྱིམ་ཚང་གི་འབྲེལ་ལམ་བཅས་ཕྱོགས་བཞིའི་སྤྱོད་ཚུལ་གྱི་

སྒོ་ནས་བྱུང་བར་འདོད་ཅིང། སྨིན་པའི་གནས་སྐབས་སུ་བར་བརྒལ་བྱེད་སྐབས་གདོང་ལེན་བྱ་ཡུལ་

གཙོ་བོ་ལྔ་ཡོད་པ་ནི། རྨང་གཞི་ཞན་པ། སྨིན་ཕྱི་བ། ཡུན་རིང་བྱིས་པར་བརྩིས་པ། གནས་བབ་འགྱུར་

བ། ཡུན་རིང་གཞན་བརྟེན་བཅས་སོ། །39 ༦)

སྨྲ་བརྗོད་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་དང་རིག་ཤེས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་གཉིས་ཕན་ཚུན་གཅིག་ཕན་གཅིག་

གྲོགས་བྱེད་པས། སྐད་ཡིག་སློབ་ཁྲིད་ཀྱིས་ཤུགས་རྐྱེན་བཟང་པོའ་ི འོག་རིག་ཤེས་ཡར་རྒྱས་ གཏོང་ཐུབ།

རིག་ཤེས་ཀྱི་རྙོག་འཛིང་ལྡན་པའི་འཕེལ་རྒྱས་ནི་གཏན་ཚིགས་དང་མཐུན་པའི་སྒོ་ནས་རྗེས་

དཔག་གི་རྟགས་མཚན་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ཐུབ་མིན་ལ་རག་ལས་ཡོད། སྐད་ཆའི་སྒྲོམ་གཞི་དེ་ནི་རྗེས་

དཔག་གི་རྟགས་མཚན་མ་ལག་འཚམས་ཤས ོ ་ཤིག་ཡིན། སྐད་ཆའི་མཚམས་སྦྱོར་(Verbal Mediation)ལ་ བརྟེན་ནས་སློབ་མ་ཚོས་རིམ་བཞིན་ཐད་ཀར་གྱི་མྱོང་ཚོར་ལ་བརྟེན་པའི་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཐབས་རིང་དུ་

འདོར་བ་ཡིན། སྐད་ཡིག་སློབ་སྦྱོང་ལེགས་པོ་ཞིག་བྱུང་བས། བསམ་གཞིགས་ཀྱི་གཏན་ཚིགས་འཕེལ་ 39  དཔྱད་གཞི་ཡོང་ཁུངས། Elizabeth B.Hurlock. Developmental Psychology, A Life-Span Approach, Fifth Edition, 34th reprint 2005, India, P.255

(200)

ལེའུ་བཞི་པ། སློབ་མའི་འཚར་ལོངས་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་201

རྒྱས་གཏོང་བར་གཞོགས་འདེགས་བྱེད་ཐུབ། གལ་ཏེ་དེ་ལས་ལྡོག་ཚེ། སློབ་མའི་སྨྲ་བརྗོད་དང་འབྲི་

ཀློག་ལ་སྣང་མེད་ཀྱིས་བློ་འཛིན་ཁོ་ནའི་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་ཐབས་དེས། སློབ་མའི་བསམ་གཞིགས་ཀྱི་ནུས་

པ་འཕེལ་རྒྱས་ཡོང་བར་བཀག་རྒྱ་ཐེབས་རྒྱུ་གདོན་མི་ཟའོ།། ༧)

བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་འཕེལ་རྒྱས་ཆེད་སློབ་མའི་རིག་ཤེས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་རོགས་འདེགས་ དང་སྟབས་བསྟུན་བྱེད་དགོས། སློབ་མའི་བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་ཡར་རྒྱས་འགྲོ་དགོས་ན། བཟང་ པོའ་ི ཀུན་སྤྱོད་ལ་སློབ་སྦྱོང་གི་སྤུས་ཚད་ཡར་རྒྱས་གཏོང་དགོས།

དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མའི་བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་རིན་ཐང་འཇལ་བའི་ནུས་པ་ཡར་རྒྱས་གཏོང་དགོས་པ་

མ་ཟད། སློབ་མའི་བཟང་སྤྱོད་ལག་ལེན་བྱེད་ཚུལ་ལའང་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་དགོས། སྒོ་གསུམ་གཅིག་ཏུ་ སྒྲིལ་བའི་བཟང་སྤྱོད་སློབ་གསོ་ནི། མིའི་མི་གཤིས་བདེ་ཐང་ངང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་སློབ་གསོའ་ི

ཐབས་ཇུས་ཉག་གཅིག་ཡིན།

(201)

ཤོག་ངོས་202

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལེའུ་བཞི་པའི་ནང་དོན་གནད་བསྡུས། ༡།

བུ་བཅོལ་ཁང་དང་སྔོན་འགྲོའ་ི དུས་རིམ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ནི། གཟུགས་ཕུང་ཐད། འགུལ་བསྐྱོད་

ལ་དགའ་བ། གློ་བུར་དུ་འགུལ་བསྐྱོད་དྲག་པོ་བྱེད་པར་དགའ་བ། ལག་པ་དང་མཛུབ་མོ་སྟངས་

འཛིན་ཡག་པོ་མི་ཐུབ་པ། མིག་དང་ལག་པ་མཉམ་འབྲེལ་ལེགས་པོ་མི་ཡོང་བ། རུས་ཁོག་སྙི་ཞིང་

ཞན་པ། བུ་དང་བུ་མོའ ི་དབར་གྱི་ཧེ་བག་མངོན་འགོ་ཚུགས་པ། སྤྱི་ཚོགས་ཐད། མཛའ་འབྲེལ་

ལ་འཕོ་འགྱུར་སླ་བའི་གྲོགས་པོ་རེ་ཟུང་ཡོད་པ། སྒྲིག་འཛུགས་ལྷོད་པོ་དང་འཕོ་འགྱུར་སྣ་མང་ ལྡན་པའི་རྩེད་མོའ་ི ཚོགས་ཆུང་ཡོད་པ། ལྷན་དུ་སྡོད་སྐབས་རང་རང་གི་རྩེད་མོ་རྩེ་བའམ་ཡང་

ན་ཕན་ཚུན་རྩེད་མོ་རྩེ་བ། རྩེད་མོའ་ི ནང་དོན་ནི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གྲལ་རིམ་དང༌། མཚན་མ། ལོ་ན་ བཅས་ལ་བརྟེན་ནས་མི་འདྲ་བ་ཡོད། བྱིས་པའི་དབར་དུས་རྒྱུན་རྩེད་རྙོག་མང་ཞིང༌། ཕོ་མོའ་ི ཧེ་

བག་སྐོར་ཚོར་འགོ་བརྩམས་ཡོད། སེམས་ཚོར་ཐད། རང་ཉིད་ཀྱི་སེམས་ཚོར་རང་དབང་གིས་

མཚོན་ཐབས་བྱེད་པ། དགེ་རྒན་གྱི་དོ་སྣང་དང་བརྩེ་བ་འགུགས་ཐབས་བྱེད་པ། རིག་ཤེས་ཐད། སྨྲ་བརྗོད་ཐད་འཕེལ་རྒྱས་ལེགས་པོ་བྱུང་ཡོད། སྨྲ་བརྗོད་བྱེད་སྐབས་བྱིས་པ་རང་ཉིད་ལ་སྤྱོད་

༢།

པའི་སྐད་ཆ་སྤྱོད་པ་དང༌། རིག་ཤེས་ཀྱི་ནུས་པ་མགྱོགས་མྱུར་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བ་བཅས།

སློབ་ཆུང་འཛིན་གྲྭ་འོག་མའི་སྐབས་ཀྱི་སློབ་མའི་ཁྱད་ཆོས་ནི། གཟུགས་ཕུང་ཐད། འགུལ་སྤྲོ་

ཞིང་ཐང་ཆད་སླ་བ། ལུས་ཀྱི་འགུལ་བསྐྱོད་ཐད་ཤ་གནད་ཆེ་བའི་འགུལ་བསྐྱོད་ཤ་གནད་ཆུང་

བ་ལས་ལེགས་ཙམ་ཡོད། མིག་དང་ལག་པའི་མཉམ་འབྲེལ་ད་དུང་བྱང་ཆ་ལྡན་པ་ཞིག་མིན།

གཟུགས་ཕུང་གི་འགུལ་བསྐྱོད་ལ་སྟངས་འཛིན་རགས་ཙམ་ཐུབ་པ། སྤྱི་ཚོགས་ཐད། མིའི་ འབྲེལ་ལམ་འཛུགས་པར་གདམ་ཀ་བྱེད་པ། ཚོགས་པ་ཆུང་བའི་རྩེད་མོའ་ི སྒྲིག་འཛུགས་ཅུང་

ཚགས་དམ་པ། རྩོད་རྙོག་རྒྱུན་ལྡན་དུ་ཡོད་པ། སེམས་ཚོར་ཐད། གཞན་གྱི་སྐྱོན་བརྗོད་དང་ ཟུར་ཟ་བཅས་ལ་ཚོར་བ་ཤིན་ཏུ་རྣོ་བ། དགེ་རྒན་གྱི་སྤྲོ་བ་འདྲེན་པར་རིངས་པ་དང༌། གཞན་གྱི་ མྱོང་ཚོར་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་པ་བཅས། རིག་ཤེས་ཐད། སློབ་སྤྲོ་ཞིང་སྨྲ་ལེགས་པ། བཟང་ངན་དང་

བདེན་རྫུན་སྐོར་གྱི་ལྟ་བ་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བ་བཅས་སོ། ། (202)

༣།

ལེའུ་བཞི་པ། སློབ་མའི་འཚར་ལོངས་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་203

སློབ་ཆུང་འཛིན་གྲྭ་གོང་མའི་སློབ་མའི་ཁྱད་ཆོས་ནི། གཟུགས་ཕུང་ཐད། བུ་མོ་ཕལ་མོ་ཆེ་དང་

བུ་ཁག་ཅིག་གི་གཟུགས་ཕུང་འཚར་ལོངས་མགྱོགས་མྱུར་བྱུང་སྟེ། འཁྲིག་སྤྱོད་སྐོར་ལ་མཚར་

སེམས་དང་དོ་སྣང་བྱེད་པ། ལུས་ཀྱི་འགུལ་བསྐྱོད་དོ་མཉམ་པ། སྤྱི་ཚོགས་ཐད། འགྲོགས་

རོགས་ཁྱུ་ཚོགས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་རིམ་གྱིས་ཇེ་ཆེར་འགྱུར་བ། གཞན་གྱི་མྱོང་ཚོར་རྒྱུས་ལོན་ཐུབ་

པ༑ སེམས་ཚོར་ཐད། ཁྱིམ་ཚང་ནང་ཁུལ་མི་འཆམ་པ་དང༌། མིའི་འབྲེལ་ལམ་ལམ་ལྷོངས་

མ་བྱུང་བ། སློབ་སྦྱོང་ཐོག་ཕམ་ཉེས་བྱུང་བ་བཅས་ཀྱིས་བྱིས་པའི་བྱེད་སྤྱོད་ངན་པའི་རིགས་ འབྱུང་སྲིད་ལ། ན་གཞོན་གྱིས་ཁྲིམས་འགལ་བྱེད་ཚུལ་རིམ་གྱིས་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བ། རིག་ཤེས་ ཐད། ཕོ་མོ་གཉིས་དམིགས་བསལ་ནུས་པའི་ཐོག་ཧེ་བག་ཡོད་ཅིང༌། རིག་ཤེས་ཀྱི་རྣམ་པའང་

༤།

མི་འདྲ་བ་མངོན་པ་བཅས་སོ།།

དམའ་རིམ་སློབ་འབྲིང་སྐབས་ཀྱི་སློབ་མའི་ཁྱད་ཆོས་ནི། གཟུགས་ཕུང་ཐད། གློ་བུར་འཚར་ ལོངས་འབྱུང་བའི་སྣང་ཚུལ་མཚམས་ཆད་པ། སློབ་ཕྲུག་སྒེར་བ་དབར་གྱི་ཧེ་བག་ཆེན་པོ་ཡོད་

པ༑ བུ་མོ་ཐམས་ཅད་ལང་ཚོའི་དུས་སུ་སླེབས་པ། གཟུགས་ཕུང་ལ་འགྱུར་བ་ཆེན་པོ་བྱུང་བར་

གོམས་འདྲིས་དཀའ་ཞིང༌། ཟས་སྤྱོད་དང་གཉིད་ཉལ་བ་སོགས་ཀྱི་གོམས་གཤིས་འཚམས་པོ་མི་ ཡོང་བ། སྤྱི་ཚོགས་ཐད། འགྲོགས་རོགས་ཁྱུ་ཚོགས་ནི་སློབ་ཕྲུག་གི་བྱེད་སྤྱོད་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་

ཡིན། མི་མང་གི་བསམ་ཕྱོགས་དང་ངོས་ལེན་ལ་ཁག་ཐེག་བྱེད་པའི་དགོས་མཁོ་ཡོད་པ། གཞན་

གྱི་བསམ་ཚུལ་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་པ། མཛའ་གྲོགས་ཀྱིས་ཕ་མའི་ཚབ་བྱེད་པ། སེམས་ཚོར་ཐད། སེམས་ཁམས་འགྱུར་བ་མང་ཞིང༌། སྤྱོད་པ་ཚོད་དཔག་དཀའ་བ། ཁྲོ་སླ་ཞིང་བྱེད་སྤྱོད་སྟངས་

འཛིན་མི་ཐུབ་པ། རིག་ཤེས་ཐད། བསམ་གཞིགས་དངོས་ལ་འཇུག་པའི་དུས་རིམ་དུ་སླེབས་ པས། མཉམ་འབྲེལ་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་འཛུགས་པ་དང༌། སྲིད་དོན་གྱི་

༥།

བསམ་གཞིགས་སྔར་ལས་ལྐོག་གྱུར་དང་རང་དབང་ཅན་དུ་འགྱུར་བ་བཅས་སོ། །

མཐོ་རིམ་སློབ་འབྲིང་སྐབས་ཀྱི་སློབ་མའི་ཁྱད་ཆོས་ནི། གཟུགས་ཕུང་ཐད། གཞོན་ནུ་ཕལ་ཆེ་ བའི་གཟུགས་ཕུང་འཚར་བསྐྱེད་བྱུང་ཟིན། ཆགས་སྲེད་ཆེ་ཤས ོ ་ཀྱི་དུས་སྐབས་སུ་སླེབས་ཡོད། སྤྱི་ ཚོགས་ཐད། མིག་རྒྱང་རིང་པོའ ི་ཕུགས་འདུན་ལ་ཕ་མའི་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེ་བ་དང༌། དུས་ཡུན་ཐུང་

ངུའི་དམིགས་ཡུལ་ལ་འགྲོགས་རོགས་ཁྱུ་ཚོགས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེ་བ་ཡིན། སྐབས་འདིའི་གཞོན་

ནུས་དུས་ཡུན་མང་ཆེ་བ་ཕོ་མོ་ཕན་ཚུན་ཐོག་དོ་སྣང་དང་བསམ་གཞིགས་བྱེད་པ། སེམས་ཚོར་ ཐད། གཞོན་ནུ་མང་དག་ཅིག་ལ་སེམས་ཁམས་མི་བདེ་བའི་མངོན་ཚུལ་འབྱུང་སྲིད། འདིའི་ (203)

ཤོག་ངོས་204

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཐད་བུ་མོ་ཚོའི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་དཀའ་ངལ་བུ་ལས་མང་བར་མངོན། རིག་ཤེས་ཐད། རིག་ཤེས་

འཕེལ་རྒྱས་ཚད་མཐོ་ཤོས་སུ་སླེབས་ཡོད། སྐབས་འགར་གཞུང་ལུགས་ལ་བསྟུན་དྲགས་པའི་ ༦། ༧།

མངོན་ཚུལ་ཡོད་པ་བཅས་སོ། །

ཧར་ཝི་གྷུར་སེ་ཊི་ཡིས་གང་ཟག་གི་མི་ཚེ་ཧྲིལ་པོའ་ི འཕེལ་རིམ་དུས་སྐབས་དྲུག་ལ་དབྱེ་སྟེ།

དུས་སྐབས་སོ་སོར་བསྒྲུབ་དགོས་པའི་གཟུགས་ཕུང་དང༌། སྤྱི་ཚོགས། སེམས་ཚོར། རྟོག་ཤེས་ དང་བཟང་སྤྱོད་བཅས་ཀྱི་བསྒྲུབ་བྱ་དཔེ་མཚོན་དུ་བཀོད་ཡོད།

འཕེལ་རྒྱས་ནི། རྒྱུད་འཛིན་གྱི་ནུས་པ་དང་ཁོར་ཡུག་གཉིས་ཕན་ཚུན་བྱེད་ནུས་སྤེལ་རེས་བྱས་

པའི་མཇུག་འབྲས་ཡིན། རིགས་རྒྱུན་ས་བོན་ལས་བྱུང་བའི་རིག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་དང་དེའི་

གོམས་འགྱུར་གྱི་རང་བཞིན་བཅས་ནི། མིའི་མི་ཚེ་འགོ་སྟོད་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་གལ་ཆེ་བར་མངོན། འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་དེ་གཟུགས་ཕུང་ནས་རིམ་བཞིན་སེམས་ཁམས་དང༌། རང་ཉིད་ལྟེ་

བར་འཛིན་པ་ནས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཕེལ་འགྲོས་ལ་རྗེས་འབྲང་། ལས་སླ་བ་ནས་རྙོག་འཛིང་ཅན། མངོན་སུམ་ནས་རྗེས་དཔག། འཕྲུལ་འཁོར་ལྟ་བུའི་བྱེད་རྩོལ་ནས་རང་དབང་ཅན་གྱི་བྱེད་རྩོལ།

བྱ་དངོས་བྱེ་བྲག་པ་ནས་རིམ་བཞིན་སྤྱི་ཁྱབ་རྩ་འཛིན་ཅན་བཅས་ཀྱི་ཕྱོགས་སུ་འཕེལ་རྒྱས་ཡོང་

བ་བྱེད་དགོས། སློབ་མ་བྱེ་བྲག་པའི་ཧེ་བག་ལ་འཚམས་ཐབས་བྱས་ཏེ། སློབ་མ་སོ་སོའ་ི སྦས་པའི་ ནུས་པ་འདོན་སྤེལ་བྱེད་དགོས། འཚར་ལོངས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་གནོད་སྐྱོན་ཕོག་པའི་དོན་རྐྱེན་ སྔོན་འགོག་དང་ཇེ་ཉུང་དུ་གཏོང་ཐབས་བྱེད་དགོས། སྨྲ་བརྗོད་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་དང་རིག་ཤེས་ཀྱི་ འཕེལ་རྒྱས་གཉིས་ཕན་ཚུན་གཅིག་ཕན་གཅིག་གྲོགས་སུ་ཡོད་པ་དང༌། བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་

འཕེལ་རྒྱས་དེ་རིག་ཤེས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་བསྟུན་ཐབས་བྱེད་དགོས་པ་བཅས།

(204)

ཤོག་ངོས་205

ལེའུ་ལྔ་པ།

སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་གྱི་དབྱེ་བ་དང་འགྲེལ་བརྗོད།

ང་ཚོ འི ་ རྒྱུན་ལྡན་གྱི ་བྱ་སྤྱོད་གང་ཞི ག ་ཡི ན་ཡང་དེ ར ་དགོས་པ་དམི ག ས་ཡུལ་ངེ ས་ཅན་རེ ་

ཡོད་ཅིང༌། དགེ་རྒན་གྱི་སློབ་ཁྲིད་ལའང་དེ་ལྟར་ཡིན་པ་སྨོས་ཅི་དགོས། སྤྱིར་བཏང་སློབ་གྲྭ་སོ་སོའ་ི དམིགས་ཡུལ་དང་དགོས་པ་འདྲ་མིན་སྣ་ཚོགས་ཡོད་པ་བཞིན་དགེ་རྒན་གྱི་ཚོགས་ཐེངས་རེ་རེའི་བྱེ་

བྲག་དམིགས་ཡུལ་ཡང་འདྲ་མིན་སྣ་ཚོགས་འབྱུང་སྲིད། འདིར་བརྗོད་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་

ནི་ཤེས་ཡོན་སློབ་གསོའ་ི སྤྱི་ཁྱབ་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ལ་མི་གོ་བར། ཚོགས་ཐུན་ནམ་འཛིན་ཁང་ནང་དགེ་

རྒན་གྱི་སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་ལ་གོ་དགོས།

དངོས་ཡོད་འཚོ་བའི་ཁྲོད་རྒྱུན་མཐོང་གནས་སྟངས་ཤིག་ནི། འཛིན་ཁང་དུ་ཕེབས་མ་ཐག་དགེ་

རྒན་ཕལ་མོ་ཆེའི་དམིགས་ཡུལ་སྒྲིག་འཛུགས་བྲལ་བའམ།(Clark

& Peterson, 1986)

ཡང་ན་ངོས་

འཛིན་གསལ་པོ་མེད་པ། ཡང་ན་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ནང་དོན་ལ་ཤུགས་སྣོན་ཆེ་དྲགས་པའི་གནས་ཚུལ་འབྱུང་ གི་ཡོད།(Tyler, 1965) གག་ཎེ་ཡིས། “སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ཇི་ཙམ་གྱིས་ངོས་འཛིན་གསལ་པོ་ ཐུབ་པ་དེ་ཙམ་གྱིས། སློབ་མ་ལ་ཕན་ཐོགས་ཆེ་བ་འབྱུང༌།” ཞེས་བརྗོད་ཡོད།(Gagne, 1964) དེར་བརྟེན།

ལེའུ་འདིའི་ནང༌། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་གྱི་བྱེད་ནུས་དང༌། དབྱེ་བ། བརྗོད་ཚུལ་ལམ་འཛིན་ཁང་ དོ་དམ་བྱེད་སྟངས་བཅས་ལ་གོ་བསྡུར་བྱ་རྒྱུ་ཡིན།

(205)

ཤོག་ངོས་206

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལེ་ཚན་དང་པོ།

སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་གྱི་བྱེད་ནུས།

མེ་གཱར་(Mager, 1962, 1993)གྱི་བཞེད་ཚུལ་ལྟར་ན། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་(Instructional

objective)ནི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་འབྲས་བུར་འགྱུར་བའི་ཚད་འཇལ་རུང་བའི་བྱ་སྤྱོད་ལ་འགྲེལ་བརྗོད་བྱ་བ་

ལ་ཟེར། དེར་བརྟེན། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ནི་དམིགས་འབེན་(Target)ཡིན་ལ། བྱ་སྤྱོད་(Behav-

ior)ཀྱང་ཡིན།

དེ་ནི་ལྟ་ཞིབ་དང་ཚད་འཇལ་རུང་བ་ཞིག་ཡིན་ཕྱིར། སློབ་ཁྲིད་ནང་དེ་ནི་སྦྱངས་འབྲས་

ཚད་འཇལ་སྟངས་ལ་རག་ལས་ཡོད། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ལ་གཤམ་གསལ་བྱེད་ནུས་གལ་ཆེན་ ཁག་ཅིག་ཡོད།

ས་བཅད་དང་པོ། སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་ནི་དགེ་རྒན་གྱི་

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ལམ་སྟོན་ཡིན།

སློབ་ཁྲིད་ཐོག་བཟུང་བའི་དམིགས་ཡུལ་མངོན་འགྱུར་བྱ་དགོས་ན། དགེ་རྒན་གྱིས་ངེས་པར་དུ་

རང་གི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ལ་བརྗོད་འགྲེལ་ཁ་གསལ་བྱ་དགོས། དམིགས་ཡུལ་ནི་མཐར་ཐུག་ ས་དེ་ཡིན་ལ་ཁ་ཕྱོགས་ཀྱང་ཡིན། དམིགས་ཡུལ་ཡོད་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཅིག་ཡིན་ཕྱིན་སྒྲོམ་གཞི་ཡོད་ལ།

མ་ལག་ལྡན། གོམ་རིམ་ཡང་ལྡན། དམིགས་ཡུལ་མེད་པའམ། དམིགས་ཡུལ་མི་གསལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་

དེར་སྒྲོམ་གཞི་ངེས་གཏན་ཞིག་མེད་པར་འཐོར་ཞིག་ཏུ་འགྲོ་སླ་ཞིང༌། ཁ་ཕྱོགས་འཆོལ་བ། རྩ་བ་དང་

ཡན་ལག་གོ་ལྡོག་པ་སོགས་ཀྱི་གནས་སྟངས་འབྱུང༌། དམིགས་ཡུལ་ཡོད་པའི་སློབ་ཁྲིད་ནི་དམིགས་

ཡུལ་གྱི་གལ་ཆེ་ཆུང་ལ་ལྟོས་ཏེ་ཕན་ནུས་ལྡན་པའི་གོ་རིམ་སྒྲིག་ཆོག་ལ། དགོས་ངེས་བྱུང་ཚེ་འོས་

འཚམས་ཀྱི་བསྐྱར་སྒྲིག་བྱས་ཏེ་སྐབས་བབས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་དང་བསྟུན་ཆོག དམིགས་ཡུལ་མི་གསལ་ (206)

ལེའུ་ལྔ་པ། སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་གྱི་དབྱེ་བ་དང་འགྲེལ་བརྗོད།

ཤོག་ངོས་207

བའི་སློབ་ཁྲིད་ནི་གལ་གནད་ཆེ་ཆུང་དབྱེ་འབྱེད་མི་ཐུབ་པའམ། རང་ཉིད་ཀྱི་དགའ་ཕྱོགས་དང་བསླབ་ གཞིའི་ནང་དོན་ཐོག་དོ་སྣང་ཐལ་དྲགས་པ། ཡང་ན་བསླབ་གཞིའི་ནང་དོན་གལ་ཆེན་ཡིན་པ་མཐོང་

ཡང་ཆེད་མངགས་གཡོལ་ཐབས་བྱས་པའི་འབྲས་བུར། དགོས་ངེས་ཀྱི་ནང་དོན་གལ་ཆེའི་རིགས་སློབ་ ཁྲིད་མ་བྱས་པའི་སྐྱོན་གནད་འབྱུང༌།

ས་བཅད་གཉིས་པ། སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་ནི་སློབ་མའི་

སློབ་སྦྱོང་གི་དམིགས་འབེན་ཡིན།

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་གྱིས་སློབ་མ་ཚོར་ཅི་ཞིག་སློབ་སྦྱོང་བྱ་དགོས་པ་དང༌། ཇི་ལྟར་སློབ་

སྦྱོང་བྱ་དགོས་པའི་སྐོར་ལམ་སྟོན་བྱ་ཐུབ།(Hamilton, 1985; Muth et al., 1988) སློབ་མས་སློབ་ཁྲིད་

ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་རྗེས། གང་བསླབ་པར་བྱ་བའི་ནང་དོན་ཐོག་རང་ཉིད་སྔ་ས་ནས་ གྲ་སྒྲིག་ཡོད་མེད་ཚོད་དཔག་བྱ་ཐུབ་ལ། རང་ཉིད་ཀྱི་དོ་སྣང་དང་དུས་ཚོད་བསྐྱར་སྒྲིག་བྱས་ཏེ། རང་

རང་གི་གནས་སྟངས་དང་མཐུན་པའི་སློབ་སྦྱོང་གི་གནས་ཚད་དང་མགྱོགས་ཚད་གཏན་འཁེལ་བྱ་

ཐུབ། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། གལ་ཏེ་སློབ་མ་ཚོས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་མ་ཤེས་ཚེ། དགེ་རྒན་གྱིས་གང་

ཞིག་བསླབས་ན། སློབ་མས་ཀྱང་དེ་སྦྱོང་རྐྱང་བྱ་བ་ཡིན་པས། དེ་ནི་གཞན་དབང་དང་ཁ་ཕྱོགས་མེད་ པའི་སློབ་སྦྱོང་ཞིག་ཡིན། གཞན་དབང་དང་ཁ་ཕྱོགས་མེད་པའི་སློབ་སྦྱོང་ནི་དུས་རྒྱུན་ང་ཚོས་མཐོང་

གསལ་གྱི་སློབ་མས་སློབ་སྦྱོང་ལ་དགའ་མོས་མི་བྱེད་པའམ། སློབ་སྦྱོང་གི་བྲོ་བ་མི་རྙེད་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་

ཞིག་ཡིན་ལ། སློབ་སྦྱོང་གི་ཀུན་སློང་མེད་པ་དང་འཛིན་ཁང་གི་སྒྲིག་ལམ་ཞན་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཞིག་ཀྱང་

ཡིན། ཞིབ་འཇུག་ལྟར་ན། སློབ་སྦྱོང་གི་དམིགས་ཡུལ་ཤེས་པའི་སློབ་མ་ཞིག་གིས། སློབ་སྦྱོང་ཐོག་དུས་ ཡུན་ཉུང་ཙམ་བཏང་བས་ཀྱང་སློབ་སྦྱོང་གི་ནུས་པ་གཅིག་མཚུངས་འབྱུང་ཐུབ་པ་མ་ཟད།(Mager McCann, 1961)

&

དམིགས་ཡུལ་དེ་དང་འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་བརྗོད་གཞི་ལའང་གྲུབ་འབྲས་ལེགས་པོ་འདོན་

ཐུབ།(Klauer, 1984)

(207)

ཤོག་ངོས་208

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ས་བཅད་གསུམ་པ། སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་ནི་སློབ་ཁྲིད་ གདེང་འཇོག་གི་རྩ་འཛིན་ཡིན།

སློབ་ཁྲིད་གདེང་འཇོག་དང་རྟོག་ཞིབ་ཀྱི་བྱེད་ནུས་གཙོ་བོ་ནི། སློབ་ཁྲིད་ལས་བྱུང་བའི་ཐོབ་ཤར ོ ་

ལ་ཞིབ་བཤེར་བྱས་ཏེ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་སྤུས་ཀ་ཡར་རྒྱས་གཏོང་བའི་དཔྱད་གཞི་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན། སློབ་ཁྲིད་

ལེགས་པོ་ཞིག་ཡིན་ཕྱིན་ལམ་ལྷོངས་ལྡན་པའི་ངང་སྔོན་ཚུད་དུ་གཏན་འཁེལ་བྱས་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ དམིགས་ཡུལ་ལེགས་འགྲུབ་ཐུབ་ངེས་ཡིན། དེར་བརྟེན། སློབ་ཁྲིད་ལེགས་པོ་ཞིག་བྱུང་ཡོད་མེད་གདེང་ འཇོག་གམ་ཚད་འཇལ་བྱེད་སྐབས། སློབ་མས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་བསྒྲུབས་པའི་གནས་ཚད་

གཞི་རྩར་འཛིན་དགོས། དེ་ལྟར་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ནི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་ཚད་འཇལ་ བྱེད་ཀྱི་གཞི་རྩར་གྱུར་ཡོད་སྟབས། དགེ་རྒན་གྱིས་དུས་རྒྱུན་ཡིག་རྒྱུགས་དྲི་ཤོག་བཟོ་སྐབས་མགོ་བོ་

རྨོངས་པའི་གནས་ཚུལ་འབྱུང་མི་སྲིད་དེ། དགེ་རྒན་གྱིས་ཅི་ཞིག་བསླབས་ཡོད་ན། ཡིག་རྒྱུགས་ཀྱི་ ནང་དོན་ཡང་དེ་ཡིན་དགོས། འདི་ལྟར་བྱས་ན་བསླབས་ཀྱང་རྒྱུགས་མི་གཏོང་བའི་གནས་ཚུལ་དང༌།

མ་བསླབས་པ་རྒྱུགས་གཏོང་བའི་གནས་ཚུལ་གཉིས་སྔོན་འགོག་བྱ་ཐུབ། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་

དམིགས་ཡུལ་གཞི་རྩར་འཛིན་མ་ཐུབ་ཚེ། དྲན་པ་དང་དགའ་ཕྱོགས་ཙམ་ལ་གཞི་བཅོལ་ཏེ་རང་སྣང་

གི་སྒོ་ནས་དྲི་ཤོག་བཟོས་པའི་འབྲས་བུར། ཡིག་རྒྱུགས་ཀྱི་ནང་དོན་ཕན་ནུས་ལྡན་པ་ཞིག་བྱུང་མིན་ཐེ་ ཚོམ་ཡིན་ལ། སློབ་མ་ཚོས་ཡིག་རྒྱུགས་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་ཐད་ཡིད་ཆད་པ། སློབ་མ་རེ་ཟུང་གིས་ཁ་ཉོག་ ལག་ཉོག་གིས་དམིགས་མེད་ངང་སློབ་སྦྱོང་བྱ་བ། ཁ་ཤས་ཀྱིས་སློབ་སྦྱོང་ཐོག་རེ་ཐག་ཆད་དེ་དུས་ཚོད་ མི་གཏོང་བ་བཅས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་འབྱུང་སྲིད།

(208)

ལེའུ་ལྔ་པ། སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་གྱི་དབྱེ་བ་དང་འགྲེལ་བརྗོད།

ཤོག་ངོས་209

ས་བཅད་བཞི་པ། སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་ནི་སློབ་གསོའ་ི

དམིགས་ཡུལ་འགྲུབ་བྱེད་ཀྱི་རྨང་གཞི་ཡིན།

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ནི་དུས་རྒྱུན་བསླབ་གཞི་ཚན་པ་རེ་ཁྱབ་ཚད་གཞི་རྩར་བྱས་པའི་

མ་ལག་ལྡན་པའི་ཚོགས་སྤྱི་ཞིག་ཡིན། དེའི་ནང་ཕན་ཚུན་འབྲེལ་བ་ཡོད་པའི་བསླབ་གཞི་ཁག་ཅིག་ མཉམ་དུ་སྦྲེལ་ཏེ་བཟོ་འགོད་བྱས་པ་དེས། བསླབ་གཞི་རིག་ཚན་ཞིག་གྲུབ་པ་ཡིན། སློབ་གྲྭའི་སློབ་ གསོའ་ི ཁོངས་ལས་སླ་བ་ནས་དཀའ་བའི་གོ་རིམ་ལྡན་པའི་རིག་ཚན་མང་པོ་ཞིག་སློབ་ཁྲིད་ཆེད་གོ་

སྒྲིག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། འདི་ལས་ཤེས་ཐུབ་པ་ཞིག་ནི། སློབ་གྲྭའི་སློབ་གསོའ་ི ཆེས་གཞི་རྩར་གྱུར་པའི་སློབ་

ཁྲིད་ཀྱི་ཚད་གཞི་ནི། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་དང་བཅས་པའི་བསླབ་གཞི་ཚན་པ་རེའི་སློབ་ཁྲིད་དེ་ ཡིན། ཚན་པ་རེའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་གྲུབ་པ་དེས། རིག་ཚན་དེའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ འགྲུབ་པར་ཁག་ཐེག་བྱེད་ལ། སློབ་གྲྭའི་སློབ་གསོའ་ི བྱེད་ནུས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱེད་དོ། །

(209)

ཤོག་ངོས་210

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལེ་ཚན་གཉིས་པ།

སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་གྱི་དབྱེ་བ།

དགེ་རྒན་གྱི་སློབ་ཁྲིད་དང༌། གྲུབ་འབྲས་ཚད་འཇལ་ལ་རོགས་འདེགས་བྱ་ཆེད། སློབ་གསོ་དང་

སེམས་རིག་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ལ་རིགས་ཚན་དུ་འབྱེད་པ་ཡིན། སྤྱིར་

བཏང་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་དེ་ཁྱབ་ཁོངས་ཆེན་པོ་གསུམ་དུ་དབྱེ་ཡོད། དེ་དག་ནི། རྟོག་ཤེས་ཀྱི་ (Cognitive)སློབ་ཁྲིད་དང༌།

ཡིད་འགྱུར་(Affective, ཡིད་ཀྱི་འགྱུར་བ་སྟེ། དགའ་སྐྱོ་ཆགས་སྡང་སོགས༌ཡིད་

ཀྱི་རྣམ་པར་འགྱུར་བ་ལ་ཟེར།)གྱི་སློབ་ཁྲིད། སེམས་འབྲེལ་འགུལ་བསྐྱོད་(Psycho-motor, སེམས་ཀྱིས་སྟངས་

འཛིན་འོག་ཡོད་པའི་འགུལ་བསྐྱོད་ལ་ཟེར།)ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་བཅས་གསུམ་ཡིན།

མིའི་རིགས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་རྣམས་གཅིག་འདུས་སུ་ཡོད་པར་བརྟེན། རྟོག་ཤེས་དང༌། ཡིད་འགྱུར།

སེམས་འབྲེལ་འགུལ་བསྐྱོད་བཅས་གསུམ་གྱི་སློབ་སྦྱོང་ཕན་ཚུན་འབྲེལ་བ་དམ་པོ་ཡོད། དཔེར་ན།

སློབ་ཕྲུག་ཅིག་གིས་ “ཀ་” ཞེས་པའི་ཡི་གེ་དེ་འབྲི་སྐབས། ཁོས་ཕྱོགས་གཅིག་ནས་(སེམས་འབྲེལ་འགུལ་ བསྐྱོད་ཀྱི་སྒོ་ནས་)ཡི་གེ་དེ་འབྲི་སྟངས་སྦྱོང་བ་དང༌། ཕྱོགས་གཅིག་ནས་(རྟོག་ཤེས་ཀྱི་སྒོ་ནས་)ཡི་གེ་དེའི་

གོ་དོན་རྒྱུས་ལོན་བྱེད་པ་དང༌། ཡང་ཕྱོགས་གཞན་ནས་(ཡིད་འགྱུར་གྱི་སྒོ་ནས་)ཡི་གེ་དེར་མཛེས་རྩལ་

གྱི་ཁྱད་ཆོས་ཅི་ཞིག་ཡོད་ལྟ་བ་ལྟ་བུའོ། །དེར་བརྟེན། མཁྲེགས་བཟུང་དང་བཙན་ཐབས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ སློབ་ཁྲིད་གང་ཞིག་རིགས་ཚན་བྱེ་བྲག་པ་ཞིག་གི་ཁོངས་སུ་མཐའ་གཅིག་ཏུ་འཇོག་པ་ནི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ རིགས་ཚན་དེ་དག་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་ལ་སྣང་ཆུང་བྱས་པའི་སྐྱོན་བྱུང་སྟེ། སྐབས་རེར་དེའི་གོ་དོན་

ཆ་ཚང་ཞིང་འོས་འཚམས་ཤིག་འཇོག་མི་ཐུབ། འོན་ཀྱང༌། དགེ་རྒན་རྣམས་ཀྱིས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་

ཡུལ་སྐོར་རྒྱུས་ལོན་གཏིང་ཟབ་ཅིག་ཡོང་ཆེད། འདིར་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་རིགས་གསུམ་པོ་ངོ་

སྤྲོད་བྱས་པ་གཤམ་གསལ།

(210)

ལེའུ་ལྔ་པ། སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་གྱི་དབྱེ་བ་དང་འགྲེལ་བརྗོད།

ཤོག་ངོས་211

ས་བཅད་དང་པོ།

རྟོག་ཤེས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ།

བྷི་ལུམ་40(Bloom, Engelhat, Furst, Hill, & Krathwohl, 1956)སོགས་སེམས་རིག་མཁས་པའི་

༡།

ཤེས་བྱ། (Knowledge)

བཞེད་ཚུལ་ལྟར་ན། རྟོག་ཤེས་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་ལ་དབྱེ་ན་ཚན་པ་དྲུག་ཡོད་དེ།

ཀ) ནང་དོན། འདིའི་ཁོངས་ཐུན་མོང་དང་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཤེས་བྱ་དང༌། ཤེས་བྱ་བཀོད་སྒྲིག་ བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་དང་ནུས་པ་སོགས་འདུས་ཡོད།

ཁ) གསལ་བཤད། སློབ་མ་ཚོར་ཕྱིར་དྲན་དང་བསྐྱར་དུ་ངོས་འཛིན་བྱ་བའི་ཐབས་ལམ་སྤྱད་དེ་གོ་ དོན་དང་བརྒྱུད་རིམ་ཡིད་འཛིན་བྱེད་པའི་ནུས་རྩལ་གསོ་སྐྱོང་བྱེད་པ། གསང་བརྡ་དང༌། བརྡ་

རྟགས། རྗེས་ཤུལ་དྲན་རྟེན་ལ་བརྟེན་ནས་སྦྱངས་ཟིན་པའི་ཤེས་བྱ་ཕྱིར་དྲན་ཇི་ལྟར་བྱེད་ཐབས་ ༢།

སྐོར་སློབ་སྟོན་བྱེད་པ།

གོ་རྟོགས། (Comprehension)

ཀ) ནང་དོན། འདིའི་ཁོངས་ཕབ་སྒྱུར་དང༌། འགྲེལ་བརྗོད། རིགས་འདེད་ལས་བསྟན་པའི་བསླབ་ གཞི་འདུས་ཡོད།

ཁ) གསལ་བཤད། སློབ་མ་རྣམས་མི་དང་མིའི་ནང་སྐད་བརྡ་ལ་བརྟེན་ནས་འབྲེལ་འདྲིས་བྱེད་པའི་ ༣།

ནུས་པ་གསོ་སྐྱོང་བྱ་བ།

བཀོལ་སྤྱོད། (Application)

ཀ) ནང་དོན། འདིའི་ཁོངས་གནས་ལུགས་དང༌། སྒྲིག་སྲོལ། གཞུང་ལུགས། གོ་དོན། བརྒྱུད་རིམ་ སོགས་འདུས་ཡོད།

40 བྷི་ལུམ་(Benjamin Samuel Bloom, 1913-1999)ནི། ཨ་རིའི་འཕེལ་རྒྱས་སེམས་ཁམས་སྨྲ་བ་ཞིག་སྟེ། ཁོང་གིས་སློབ་གསོའ་ི དམིགས་ཡུལ་དབྱེ་ཚུལ་ (Bloom’s Taxonomy)དང་བྱང་ཆུབ་པར་སློབ་སྦྱོང་གི་རྣམ་གཞག་(Theory of Mastery-Learning)གསར་གཏོད་བྱས།

(211)

ཤོག་ངོས་212

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཁ) གསལ་བཤད། སློབ་མ་ཚོར་ལྐོག་གྱུར་གྱི་གོ་དོན་དང༌། ཁྲིམས་སྲོལ། གནས་ལུགས། བགྲོ་གླེང༌། ༤།

ཐབས་ལམ་སོགས་གནས་སྟངས་མི་འདྲ་བར་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པའི་ནུས་པ་གསོ་སྐྱོང་བྱ་བ། དབྱེ་ཞིབ། (Analysis)

ཀ) ནང་དོན། བྱ་དངོས་ཀྱི་གཙོ་གནད་རྒྱུ་རྐྱེན་དང༌། འབྲེལ་བ། སྒྲིག་འཛུགས་སོགས་ཀྱི་གནས་ ལུགས་ལ་དབྱེ་ཞིབ་བྱ་བ།

ཁ) གསལ་བཤད། སློབ་མ་རྣམས་བྱ་དངོས་ཧྲིལ་པོ་ཞིག་རྒྱུ་རྐྱེན་ནམ་གྲུབ་ཆ་དུ་མར་དབྱེ་འབྱེད་བྱེད་ ༥།

པའི་ནུས་པ་གསོ་སྐྱོང་བྱ་བ། གཅིག་བསྡུས། (Synthesis)

ཀ) ནང་དོན། འདིའི་ཁོངས་སུ་དམིགས་བསལ་གྱི་སྒོ་ནས་ཆ་འཕྲིན་བརྗེ་རེས་དང༌། ལས་རྩོལ་གྱི་ འཆར་གཞི། ལྐོག་གྱུར་གྱི་འབྲེལ་བ་འབྱུང་བ་སོགས་འདུ།

ཁ) གསལ་བཤད། སློབ་མ་རྣམས་རྒྱུ་རྐྱེན་དང༌། ཆ་ཤས། དུམ་ཚན་རྣམས་དོ་དམ་བྱེད་པ་དང་ཆབས་

ཅིག དེ་དག་གཅིག་སྒྲིལ་གྱིས་གནས་ལུགས་དང་འཚམས་པའི་གོང་བུ་གཅིག་ཏུ་སྒྲིག་སྦྱོར་བྱེད་ པའི་ནུས་པ་གསོ་སྐྱོང་བྱ་བ།

༦།

གདེང་འཇོག (Evaluation)

ཀ) ནང་དོན། འདིའི་ཁོངས་སུ་ནང་གི་དཔང་རྟགས་དང་ཕྱིའི་ཚད་གཞི་ལ་བརྟེན་པའི་བྱ་དངོས་ཀྱི་ གདེང་འཇོག་འདུས་ཡོད།

ཁ) གསལ་བཤད། སློབ་མ་ཚོར་སྤུས་ཚད་དང་གྲངས་འབོར་ལྷན་རྒྱུ་ཆ་དང་ཐབས་ལམ་ལ་བརྟེན་

ནས་བྱ་དངོས་ལ་གདེང་འཇོག་ཡང་དག་པ་བྱེད་པའི་ནུས་པ་གསོ་སྐྱོང་བྱ་བ།

གོང་གསལ་རྟོག་ཤེས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ཚན་པ་དྲུག་ནི། ནང་དོན་དང་ཁྱབ་ཁོངས་རྒྱ་

ཆེ་ཞིང༌། ལས་སླ་བ་ནས་དཀའ་བའི་གོ་རིམ་ལྟར་བཀོད་ཡོད་པས། ད་བར་ཕྱི་ནང་གི་ཤེས་ཡོན་ཚོགས་

སྡེ་མང་པོས་དགའ་བསུ་དང་བཀོལ་སྤྱོད་རྒྱ་ཆེར་བྱས་ཡོད། སྐབས་འདིའི་ཚན་པར་དབྱེ་སྟངས་འདི་

ཡང་སློབ་མའི་སྦྱངས་འབྲས་ཚོད་བགམ་སྐབས་དྲི་བ་བཟོ་འགོད་ཀྱི་ལམ་སྟོན་དུ་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་ཀྱི་ ཡོད། ཨ་རིའི་སློབ་གསོ་ཚོད་བགམ་ཞབས་ཞུ་ལྟེ་གནས་ཁང་(Education Testing Service)གིས་གཏན་ (212)

ལེའུ་ལྔ་པ། སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་གྱི་དབྱེ་བ་དང་འགྲེལ་བརྗོད།

འབེབས་བྱས་པའི་ཤེས་ཚད་ཟིན་ཐོའ་ི ཚོད་རྒྱུགས་(GRE,

ཤོག་ངོས་213

Graduate Record Examinations. ཨ་རིར་

བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་བཞིན་པའི་དབྱིན་ཡིག་ཤེས་ཚད་ཚོད་རྒྱུགས་ཤིག་ཡིན།) བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་སྐབས། སྤྱི་ཁྱབ་དང་

རིག་ཚན་ཚོད་རྒྱུགས་(General and Subject Tests)ཀྱི་དྲི་བ་བཟོ་འགོད་སྐབས་ཚན་པ་འདི་དྲུག་པོར་

བརྟེན་གྱི་ཡོད། གང་ཡིན་ཞེ་ན། ཚན་པ་དབྱེ་སྟངས་འདིས་སློབ་མའི་ཚན་པ་སོ་སོའ་ི རྟོག་ཤེས་ཀྱི་ནུས་ པ་ཚོད་བགམ་བྱེད་ཐུབ་པས་སོ། །

དོན་དངོས་ཐོག འདས་པའི་དུས་སྐབས་སུ་དགེ་རྒན་ཚོས་“ཤེས་བྱ་”ཁོ་ནའི་ཐོག་སློབ་ཁྲིད་དང་

ཚོད་བགམ་བྱ་ཐལ་དྲགས་ཤིང༌། རྒྱུས་ལོན་དང༌། བཀོལ་སྤྱོད། དབྱེ་ཞིབ། གཅིག་བསྡུས། གདེང་འཇོག་ བཅས་རྙོག་འཛིང་ཅན་གྱི་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་ནུས་པ་གསོ་སྐྱོང་བྱ་རྒྱུའི་ཐད་སྣང་ཆུང་ཤོར་ཡོད་པའི་གནས་

ཚུལ་དེང་སྐབས་ཀྱི་དགེ་རྒན་མང་པོ་ཞིག་གིས་ངོས་ལེན་བྱེད་པ་ཡིན། འདིར་མཐོང་ཐུབ་པ་ཞིག་ལ། དེང་སྐབས་སློབ་གྲྭའི་སློབ་གསོའ་ི ཞན་ཆ་ཆེ་ཤོས་ཤིག་ནི། “ཤེས་བྱ་”མ་ཡིན་པའི་རྟོག་ཤེས་སྐོར་གྱི་སློབ་

ཁྲིད་ལ་སྣང་ཆུང་ཤོར་ཏེ། “ཐོས་བསམ་སྒོམ་”གསུམ་ཡ་མ་བྲལ་བའི་སྒོ་ནས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པའི་ལམ་ སྲོལ་དམ་འཛིན་བྱེད་ཐུབ་པ་བྱུང་མེད།

དེར་བརྟེན། རྟོག་ཤེས་ཀྱི་ནང་ཚན་དྲུག་པོའ་ི ནུས་པ་ཆ་མཉམ་ངང་ཡར་རྒྱས་གཏོང་རྒྱུ་ནི། དགེ་

རྒན་ཚོའི་སློབ་ཁྲིད་ནང་ཆེས་ཛ་དྲག་ཆེ་བའི་གནད་དོན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། འོན་ཀྱང༌། བསླབ་གཞི་ ཚན་པ་ཡོད་ཚད་ཐོག་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་ནང་ཚན་དྲུག་པོའ་ི ནུས་པ་ཆ་མཉམ་ངང་ཡར་རྒྱས་གཏོང་དགོས་

པའི་ངེས་པ་མེད་དེ། བསླབ་གཞི་ཚན་པ་སོ་སོའ་ི ནང་དོན་དང༌། ངོ་བོ། འབྱུང་ཁུངས། ཁྲིད་ཐབས། སློབ་ མའི་གནས་ཚད་སོགས་འདྲ་མིན་སྣ་ཚོགས་ཡོད་པས། སྐབས་རེར་ཤེས་བྱ་དང་བཀོལ་སྤྱོད་ཐོག་ཤུགས་ སྣོན་རྒྱག་དགོས་ལ། སྐབས་རེར་རྒྱུས་ལོན་དང༌། དབྱེ་ཞིབ། གཅིག་བསྡུས་གལ་གནད་དུ་འཛིན་དགོས་

པ་སོགས་ཀྱི་གནས་སྟངས་འབྱུང་སྲིད། དགེ་རྒན་གྱིས་ངེས་པར་དུ་རང་ཉིད་ཀྱི་རྣམ་དཔྱོད་དང༌། ཆེད་ ལས་ཤེས་མྱོང་ལ་བརྟེན་ནས། རྟོག་ཤེས་ཀྱི་ནུས་པ་ཚན་པ་དྲུག་པོ་འོས་འཚམས་ཀྱི་སྒོ་ནས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ དམིགས་ཡུལ་དུ་བཟུང་སྟེ་སློབ་ཁྲིད་བྱ་དགོས་སོ། །

(213)

ཤོག་ངོས་214

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ས་བཅད་གཉིས་པ།

ཡིད་འགྱུར་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ།

ཀི་རཱཐ་ཝོལ་41(Krathwohl, Bloom, & Masia, 1964)སོགས་ཀྱི་རིགས་ཚན་འབྱེད་སྟངས་ལྟར་

༡།

ཚུར་ལེན། (Recieving)

ན། ཡིད་འགྱུར་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་(Affective Domain)ལ་གོ་རིམ་ལྔ་ཡོད།

ཀ) ནང་དོན། འདིའི་ཁོངས་སུ་ཚོར་ཤེས་དང༌། ངོས་ལེན་གྱི་འདུ་ཤེས། འདེམས་སྒྲུག་རང་བཞིན་གྱི་ ཡིད་འཇོག་འདུས་ཡོད།

ཁ) གསལ་བཤད། ངོས་ལེན་ནི་ཡིད་འགྱུར་གྱི་འགོ་འཛུགས་ཡིན། སློབ་མ་ཚོར་ཚོར་ཤེས་སྐོར་སློབ་ ༢།

སྟོན་བྱས་པ་བརྒྱུད། རྒྱུན་གྱི་མཐོང་ཐོས་རྣམས་ངོས་ལེན་བྱེད་པའི་ནུས་པ་གསོ་སྐྱོང་བྱ་བ། ཡ་ལན། (Responding)

ཀ) ནང་དོན། འདིའི་ཁོངས་སུ་ཡ་ལན་བྱེད་པ། བློ་མོས། འདུན་པ། ཡིད་ཚིམ་པ་འདུས་ཡོད།

ཁ) གསལ་བཤད། སློབ་མ་ཚོར་ཕྱི་རོལ་གྱི་ཕོག་ཐུག་མྱོང་བའི་དུས་རིམ་ནས་བརྒལ་ཏེ། ཕོག་ཐུག་ལ་ ༣།

ཡ་ལན་བྱེད་པའི་ནུས་པ་སྦྱོང་བརྡར་བྱ་བ། རིན་ཐང་གདེང་འཇོག (Valuing)

ཀ) ནང་དོན། འདིའི་ཁོངས་སུ་རིན་ཐང་ངོས་ལེན་བྱེད་པ་དང༌། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་རང་གི་དམིགས་ འདུན་དུ་འཇོག་པའི་བྱ་སྤྱོད་འདུས་ཡོད།

41 ཀི་རཱཐ་ཝོལ་(David

R. Krathwohl)ནི།

ཨ་རིའི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་མཁས་པ་ཞིག་ཡིན། ཁོང་ནི་མི་ཆི་གྷན་མངའ་སྡེ་མཐོ་སློབ་ཀྱི་

སློབ་གསོ་ཞིབ་འཇུག་སྐུ་ཚབ་ལས་ཁུངས་ཀྱི་འགན་འཛིན་དང་། ཨ་རིའི་སློབ་གསོ་ཉམས་ཞིབ་མཐུན་ཚོགས་(American Educational Research As-

sociation)ཀྱི་ཚོགས་གཙོ་བཅས་བྱས་མྱོང་།

བྱས།

༡༩༥༦ ལོར་ཁོང་དང་སྐུ་ཞབས་བྷི་ལུམ་གཉིས་ཀྱིས་(Taxonomy of Educational Objectives)འདོན་སྤེལ་

(214)

ལེའུ་ལྔ་པ། སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་གྱི་དབྱེ་བ་དང་འགྲེལ་བརྗོད།

ཤོག་ངོས་215

ཁ) གསལ་བཤད། སློབ་མ་ཚོར་བྱ་དངོས་གང་རུང་ཞིག་ལ་རིན་ཐང་གིས་འཇལ་སྟངས་སློབ་པ།(དཔེར་ ན། རྩིས་རིག་སློབ་སྦྱོང༌བྱ་རྒྱུ་ལྟ་བུ།) རིན་ཐང་ཅན་གྱི་བྱ་བ་དེར་དགའ་མོས་བྱ་བ།(དཔེར་ན། རྩིས་རིག་ཞིབ་

འཇུག་བྱ་བ།) མཐའ་མར་རིན་ཐང་ཅན་གྱི་བྱ་བ་དེར་གཏན་དུ་འཇུག་པར་བྱེད་པ།(དཔེར་ན། རྩིས་རིག་

མཁས་པར་གྱུར་པ།)

༤།

སྒྲིག་འཛུགས། (Organization)

ཀ) ནང་དོན། འདིའི་ཁོངས་སུ་རིན་ཐང་ལྟ་གྲུབ་ཅན་དུ་འགྱུར་བ་དང༌། རིན་ཐང་སྒྲིག་འཛུགས་ཅན་ དུ་འགྱུར་བ་གཉིས་འདུས་ཡོད།

ཁ) གསལ་བཤད། སློབ་མ་ཚོར་རིན་ཐང་སྣ་ཚོགས་བསྐྱར་སྒྲིག་དང་ཕྱོགས་བསྡོམས་བྱས་རྗེས། རིན་ ཐང་དབར་ཕན་ཚུན་མི་འགལ་བ། བྱེད་ནུས་དང་དབྱེ་མཚམས་མི་འདྲེས་པ་བཅས་ཡོང་ཆེད། དེ་

དག་མ་ལག་ལྡན་པའི་ངང་སྒྲིག་འཛུགས་བྱ་བ། ༥།

རིན་ཐང་གཤིས་ཀ་ཅན་དུ་སྒྱུར་བ། (Characterization by a Value or Value System)

ཀ) ནང་དོན། འདིའི་ཁོངས་སུ་རིན་ཐང་རིགས་ཚན་དུ་འགྱུར་བ། རིན་ཐང་གཤིས་ཀ་ཅན་དུ་ འགྱུར་བ་བཅས་འདུས།

ཁ) གསལ་བཤད། རིན་ཐང་གཤིས་ཀ་ཅན་དུ་འགྱུར་བར་བྱ་བ་ནི་གནས་ཚད་ཆེས་མཐོ་ཤོས་དེ་ཡིན།

རིན་ཐང་དེ་མིའི་སེམས་རྒྱུད་དུ་ཐིམ་རྗེས། སློབ་མ་ཚོའི་རིན་ཐང་གི་ལྟ་བ་དང་མི་ཚེའི་ལྟ་བར་ འགྱུར་ཞིང༌། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་སློབ་མ་ཚོའི་བྱ་སྤྱོད་ལ་རིན་ཐང་གིས་དབང་སྒྱུར་བྱེད། སྐབས་

དེར། རིན་ཐང་དེ་མིའི་གཤིས་ཀའི་ཆ་ཤས་ཤིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད།

མིའི་དགའ་སྐྱོ་ཆགས་སྡང་གི་ཡིད་འགྱུར་གྱིས་སློབ་སྦྱོང་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཇི་ལྟར་ཐེབས་ཚུལ་ཐད།

གཞི་གྲུབ་སེམས་ཁམས་རིག་པས་(Existential

Psychology)བརྩེ་བ་དང་བྱམས་པ་གཉིས་གཙིགས་

ཆེར་འཛིན་པ། མི་རྩ་སེམས་ཁམས་རིག་པས་(Humanistic Psychology)རང་ཉིད་མངོན་འགྱུར་སྐོར་ གལ་གནད་དུ་བརྩི་བ་བཅས། དེང་སྐབས་ཡིད་འགྱུར་སློབ་ཁྲིད་ཐོག་མི་རྣམས་དོ་སྣང་ཇེ་ཆེར་འགྲོ་

བཞིན་ཡོད་པས། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མ་ཚོར་ཤེས་ཡོན་སློབ་སྟོན་བྱེད་པ་དང་ཆབས་ཅིག། ད་དུང་ཁོང་ ཚོའི་སློབ་སྦྱོང་ཐོག་དགའ་ཞེན་གྱི་བློ་བསྐྱེད་བསྲིང་བྱ་དགོས། སློབ་མ་ཚོས་སྦྱངས་ཟིན་པའི་ཤེས་ཡོན་

བཀོལ་སྤྱོད་གཏོང་སྟངས་ཤེས་དགོས་མ་ཟད། བཀོལ་སྤྱོད་བཏང་བའི་རིན་ཐང་འཇལ་ཤེས་དགོས། སློབ་ (215)

ཤོག་ངོས་216

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

མ་ཚོས་བྱ་དངོས་ལ་རིན་ཐང་གདེང་འཇོག་བྱེད་སྟངས་ཤེས་དགོས་པ་མ་ཟད། རང་དང་མི་མཐུན་པའི་ བསམ་ཚུལ་ལ་བརྩི་བཀུར་ཞུ་སྟངས་ཀྱང་ཤེས་དགོས། དེར་བརྟེན། ཡིད་འགྱུར་སློབ་ཁྲིད་འདིས་རྟོག་ ཤེས་སློབ་ཁྲིད་སྔར་ལས་ཕུན་སུམ་ཇེ་ཚོགས་སུ་བཏང་ཡོད།

ཡིན་ནའང༌། ཡིད་འགྱུར་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་འགྲུབ་པར་གོམ་སྟབས་གཅིག་གིས་སླེབས་

ཐུབ་པ་ཞིག་མ་ཡིན་ཞིང༌། དེར་གོང་འཁོད་གོམ་རིམ་ལྔ་པོ་རིམ་ཅན་དུ་ལག་ལེན་བསྟར་ཏེ། ཡིད་འགྱུར་

ཐོག་ཡ་ལན་གྱི་འགྲོས་དལ་བའམ། མྱོང་ཚོར་གྱི་ནུས་པ་ཞན་པ། ཆེད་མངགས་སྣང་མེད་བྱེད་པ་བཅས་

ཀྱི་སློབ་མ་རྣམས་ཚུར་སྣང་ངོས་ལེན་བྱེད་པ་ནས་འགོ་བཙུགས་ཏེ། གདེང་འཇོག་དང༌། སྒྲིག་འཛུགས།

རིན་ཐང་གཤིས་ཀ་ཅན་དུ་འགྱུར་བའི་གོམ་པ་རིམ་ཅན་དུ་སྤོས་ཏེ། རྣམ་དཔྱོད་དང་ཡིད་འགྱུར་ཟུང་ ལྡན་གྱི་མི་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་བར་བྱ་དགོས།

(216)

ལེའུ་ལྔ་པ། སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་གྱི་དབྱེ་བ་དང་འགྲེལ་བརྗོད།

ཤོག་ངོས་217

ས་བཅད་གསུམ་པ།

སེམས་འབྲེལ་འགུལ་བསྐྱོད་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ།

ཀི་བུ་ལར་(Kibler, Barber, & Miles, 1970)སོགས་ཀྱིས་སེམས་འབྲེལ་འགུལ་བསྐྱོད་ཀྱི་སློབ་

༡།

ལུས་པོ་ཧྲིལ་པོའ་ི འགུལ་བསྐྱོད། (Gross Body Movement)

ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་དེ་འཕེལ་རིམ་བཞིན་གཤམ་གསལ་རིམ་པ་བཞི་རུ་དབྱེ་ཡོད།

ཀ) ནང་དོན། ལུས་པོ་སྟོད་སྨད་དང༌། ཡན་ལག་ཁག་ཅིག་འགུལ་བསྐྱོད་བྱ་བ། ཁ) དཔེ་མཚོན། སྤོ་ལོ་གཡུགས་འཕེན། རྒྱུག་ཤར། ཆུར་རྐྱལ་བ་སོགས། ༢།

མཉམ་འབྲེལ་ཞིབ་ཚགས་ཀྱི་འགུལ་བསྐྱོད། (Finely Coordinated Movement)

ཀ) ནང་དོན། ལག་པ་དང་མཛུབ་མོ་དབར་གྱི་རྩོལ་བ། ལག་པ་དང་མིག་མཉམ་འབྲེལ་དགོས་

པའི་བྱ་བ། ལག་པ་དང་རྣ་བ་དབར་གྱི་མཉམ་འབྲེལ། ལག་པ་དང༌། མིག རྐང་པ་བཅས་ཀྱི་ མཉམ་འབྲེལ་དང་ཕྱོགས་བསྡུས་བྱ་སྤྱོད་སོགས་སོ། །

ཁ) དཔེ་མཚོན། ཡི་གེ་འབྲི་བ། ཡི་གེ་གཏག་པ། སྒྲ་སྙན་གཏོང་བ། འཕྲུལ་འཁོར་གྱི་ཁ་ལོ་བསྒྱུར་བ་སོགས།

༣།

སྐད་བརྡ་མ་ཡིན་པའི་བརྡ་འབྲེལ། (Non-Verbal Commmunication)

ཀ) ནང་དོན། གདོང་ངོས་ཀྱི་རྣམ་འགྱུར། སྟངས་སྟབས། ལུས་པོའ་ི འགུལ་བསྐྱོད་སོགས་སྐད་བརྡ་ མ་ཡིན་པའི་བརྡ་འབྲེལ་གྱི་རྣམ་པ།

ཁ) དཔེ་མཚོན། དགའ་མོས་ཀྱི་ཉམས་སྟོན་པ། ལག་བརྡ། འཁྲབ་སྟོན། བཞད་གད་ཀྱི་ཉམས་སྟོན་པ། ༤།

མིག་བརྡ་སོགས་ལྟ་བུའོ། །

སྐད་བརྡའི་བྱ་སྤྱོད། (Speech Behavior)

ཀ) ནང་དོན། སྒྲ་འདོན་པ། སྒྲ་དང་ཡི་གེ་མཉམ་འབྲེལ། སྒྲ་དང་སྟངས་སྟབས་མཉམ་འབྲེལ། (217)

ཤོག་ངོས་218

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཁ) དཔེ་མཚོན། དབྱངས་གསལ་གང་རུང་གི་སྒྲ་འདོན་པ། སྙན་ངག་སྐྱོར་འདོན། སྐད་གཟེངས་

མཐོན་པོའ་ི སྒྲོག་སྦྱངས། ཉམས་དང་བརྡ་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་གཏམ་བཤད་སོགས་ལྟ་བུའོ། །

སེམས་འབྲེལ་འགུལ་བསྐྱོད་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་ནི་སློབ་མ་རྣམས་ལུས་རྩལ་དང༌། གླུ་གར། གཏམ་

བཤད། འཁྲབ་སྟོན། ལས་རིགས་སྦྱོང་བརྡར། སྒྱུ་རྩལ། ལས་རྩོལ་སོགས་ཡར་རྒྱས་གཏོང་བར་དགོས་

མཁོ་ལྡན་པ་ཞིག་ཡིན། མིའི་རིགས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་སློབ་སྦྱོང་གི་འཕེལ་རིམ་ནི་བྱ་སྤྱོད་རགས་པ་ནས་ཞིབ་

ཕྲ༑ སྐད་བརྡ་མ་ཡིན་པའི་བྱ་སྤྱོད་ནས་སྐད་བརྡའི་བྱ་སྤྱོད་བཅས་ཀྱི་ཕྱོགས་སུ་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་ཡོད།

མི་ཚང་མ་སྤྱི་ཚོགས་དང༌། རིག་གནས། དཔལ་འབྱོར་བཅས་ཀྱི་སྒྲོམ་གཞི་ཉིན་རེ་བཞིན་འཕོ་འགྱུར་

འབྱུང་བཞིན་པའི་འཇིག་རྟེན་དུ་འཚོ་གནས་བྱས་ཡོད་པས། སློབ་གྲྭའི་ནང་རྟོག་ཤེས་དང་ཡིད་འགྱུར་

སློབ་གསོ་ནུས་ལྡན་སྤྲོད་པ་དང་ཆབས་ཅིག སློབ་མ་ཚོར་ད་དུང་ལས་རིགས་ལག་རྩལ་སྦྱོང་བརྡར་ དང༌། ལུས་རྩལ། འཕྲོད་བསྟེན། རིག་རྩེད་གོམས་གཤིས་སོགས་བསྐྱེད་བསྲིང་བྱ་རྒྱུ་ནི། འཚོ་བའི་ཁྲོད་

སྒྱུ་རྩལ་གསར་གཏོད་དང་དེར་ལོངས་སུ་སྤྱོད་པ། རང་ཉིད་མངོན་འགྱུར་དང་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ བཅས་ཀྱི་ཐོག་བྱས་རྗེས་གལ་ཆེན་འཇོག་ཐུབ།

(218)

ལེའུ་ལྔ་པ། སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་གྱི་དབྱེ་བ་དང་འགྲེལ་བརྗོད།

ཤོག་ངོས་219

ལེ་ཚན་གསུམ་པ།

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་འགྲེལ་བརྗོད། ས་བཅད་དང་པོ། མེ་གར་གྱི་འགྲེལ་བརྗོད་

མེ་གར་42(Mager,

རྩ་དོན་གསུམ།

1962, 1993)གྱིས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ནི་ཧ་ཅང་གལ་ཆེར་བཞེད་

ཅིང༌། དམིགས་ཡུལ་དེ་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་སྐབས་དངོས་ཡོད་ཀྱི་བྱེད་ཐབས་ཕན་ནུས་ལྡན་པ་རྩ་དོན་

གསུམ་ཅན་ཞིག་གྲོས་འདོན་བྱས་ཡོད། ༡།

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་བྱེད་སྒོས་གང་བསྒྲུབ་པར་བྱ་བའི་དམིགས་འབེན་གྱི་བྱ་སྤྱོད་(Target

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ལེགས་འགྲུབ་བྱུང་ཡོད་མེད་ཚད་འཇལ་ཐུབ་པའི་ཕྱིར། དམིགས་

Behavior)

འགྲེལ་བརྗོད་བྱ་དགོས།

ཡུལ་རྣམས་ཁ་ཡོད་ལག་ཡོད་དང་མིག་མཐོང་ལག་ཟིན་ཐུབ་པ་ཞིག་ཡིན་དགོས། སློབ་ཁྲིད་མཇུག་

གྲིལ་རྗེས་ཐོབ་པའི་སློབ་མའི་བྱ་སྤྱོད་དེ་ལ། ང་ཚོས་མཐའ་མའི་མངོན་ཚུལ་(Terminal Performance) དང༌། ཡང་ན་མཐའ་མའི་བྱ་སྤྱོད་(Terminal Behavior)ཟེར། གང་ལྟར། མཇུག་འབྲས་དེ་ནི་བརྟག་ཞིབ་

དང་ཚད་འཇལ་རུང་བའི་ཞིབ་ཕྲའི་མངོན་ཚུལ་ཞིག་ཡིན་དགོས་པ་ལས། རབ་རིབ་དང་ཚད་འཇལ་

དཀའ་བ་ཞིག་ཡིན་ཚེ་བརྟག་དཔྱད་ཀྱི་མཇུག་འབྲས་ཁ་གསལ་ཞིག་ཡོང་ཐབས་མེད།

42 མེ་གར་(Robert Frank Mager)ནི། 1923 ལོར་ཨ་རིར་འཁྲུངས་ཤིང་། ཨེ་ཡོ་ཝ་མངའ་སྡེའི་མཐོ་སློབ་ཏུ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་འབུམ་རབས་པ་ ཐོན། ཁོང་ནི་ཤེས་ནུས་སྦྱོང་བརྡར་ཐོག་དམིགས་བསལ་མཁས་པ་ཞིག་ཡིན། ཁོང་གིས་ཤེས་ཡོན་སྦྱོར་སྤྲོད་བྱེད་ཐབས་ཐོག་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཏེ་

སློབ་སྟོན་གྱི་མ་ལག་ཇུས་འགོད་(Instructional Systems Design, Or ISD)གཞུང་ལུགས་གསར་གཏོད་བྱས་པ་དང་། ཨ་ཊི་ལན་ཊི་མངའ་སྡེར་སྦྱོང་ བརྡར་ལྟེ་གནས་ཁང་ (The Center for Effective Performance)ཞིག་གསར་འཛུགས་བྱས་ཡོད།

(219)

ཤོག་ངོས་220

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

༢།

སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་ནང༌། སློབ་སྦྱོང་གི་གྲུབ་ཆའི་ཆ་རྐྱེན་གཙོ་བོ་ཁག་འགྲེལ་བརྗོད་བྱ་

དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མ་ཚོར་གང་ཞིག་སློབ་སྦྱོང་བྱ་དགོས་མིན་ཤེས་པར་བྱ་རྒྱུ་ཙམ་མ་ཡིན་པར།

དགོས།

གནས་སྟངས་དང་ཆ་རྐྱེན་གང་ཞིག་གི་འོག་ཏུ་དམིགས་ཡུལ་གྱི་བྱ་སྤྱོད་གང་ཞིག་ཐོན་མིན་ཤེས་སུ་ འཇུག་དགོས། དམིགས་ཡུལ་གཅིག་འགྲུབ་པར་ཐབས་ལམ་དུ་མ་ཡོད་སྲིད་ནའང༌། དགེ་རྒན་གྱི་ངོས་ ནས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་འགྲུབ་པར་བྱ་ཆེད། སློབ་མ་རྣམས་འཇུག་རུང་བའི་སློབ་སྦྱོང་གི་ཐབས་ ལམ་མང་པོའ་ི ཁྲོད། མགྱོགས་ལམ་དང་ཕན་ནུས་ཆེ་ཤོས་ཀྱི་བྱེད་ཐབས་གདམས་དགོས།

༣།

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ནང༌། སློབ་མའི་སྟེང་མངོན་པའི་ངོས་ལེན་བྱ་རུང་བའི་ཚད་གཞི་

སློབ་མ་ཚོས་ཤེས་དགོས་པ་ཞིག་ལ། ཁོང་ཚོའི་སློབ་སྦྱོང་གི་གནས་ཚད་གང་ཞིག་ཏུ་སླེབས་ཚེ་

འགྲེལ་བརྗོད་བྱ་དགོས།

ཡིག་རྒྱུགས་འཕྲོད་པའམ། ངོས་ལེན་རུང་བར་གྱུར་པ། ཡང་ན་དམིགས་ཡུལ་ཡོངས་སུ་གྲུབ་པ་བཅས་

ཀྱི་སྐོར་ཤེས་པར་བྱ་དགོས། བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་གཏན་འབེབས་གྲུབ་ཚེ། སློབ་སྦྱོང་གི་སྤུས་ཚད་ རྒྱུན་འཁྱོངས་ཐུབ་པ་མ་ཟད། སློབ་མ་རང་རང་གིས་དུས་ཚོད་དང་བསམ་བློ་གཏོང་བའི་དུས་ཚོད་ཚོད་ འཛིན་བྱ་རུ་འཇུག་ཐུབ་པའི་དགེ་མཚན་ཡོད།

(220)

ལེའུ་ལྔ་པ། སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་གྱི་དབྱེ་བ་དང་འགྲེལ་བརྗོད།

ཤོག་ངོས་221

ས་བཅད་གཉིས་པ།

གྷ་རོན་ལོན་ཌའི་འགྲེལ་བརྗོད་གོམ་རིམ་གཉིས།

མེ་གར་གྱིས་མཁོ་འདོན་བྱས་པའི་འགྲེལ་བརྗོད་རྩ་དོན་གསུམ་གྱིས་སྟབས་བདེའི་སློབ་ཁྲིད་

དམིགས་ཡུལ་དང་དམིགས་བསལ་སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་གཉིས་ལ་མ་གཏོགས་སྤྱོད་དཀའ་བར་ བརྟེན། གྷ་རོན་ལོན་ཌ(Gronlund,

1995)ཡིས་འགྲེལ་བརྗོད་གོམ་རིམ་གཉིས་གྲོས་འདོན་བྱས་ཏེ་མེ་

གར་གྱི་རྩ་དོན་གསུམ་ལ་ཁ་གསབ་བྱས་ཡོད། ༡།

༢།

ཐོག་མར་སྤྱི་ཁོག་རང་བཞིན་གྱི་སྤྱིར་བཏང་སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་(General Objectives)ཞིག་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་ཏེ།

མངོན་ཚུལ་ཤེས་སུ་འཇུག་རྒྱུ།

Instructional

སློབ་མ་ཚོས་སློབ་སྦྱོང་གྲུབ་རྗེས་འབྱུང་ངེས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་

སྤྱིར་བཏང་གི་སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་རེ་རེའི་འོག སློབ་སྦྱོང་གི་མཇུག་འབྲས་ཆུང་ཙག་ལྔ་ལས་

མི་བརྒལ་བ་ཐོ་འགོད་བྱ་རྒྱུ། དོན་གནད་དེ་དག་གི་ནང་དོན་ནི་སློབ་སྦྱོང་གྲུབ་རྗེས་འཐོབ་ངེས་ ཀྱི་བརྟག་ཞིབ་རུང་བའི་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་མངོན་ཚུལ་དག་ཡིན་དགོས།

གྷ་རོན་ལོན་ཌའི་བྱེད་ཐབས་འདིའི་དམིགས་ཡུལ་ནི། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་སྤྱིར་བཏང་

བ་དང་དམིགས་བསལ་ཅན་གཉིས་ཀར་དུས་མཉམ་དུ་མངོན་འགྱུར་བྱ་ཐུབ་པར་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན། འདི་

ལྟར་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་སྤྱི་གང་ཞིག་ནང་ཚན་བྱེ་བྲག་དུ་མར་ཕྱེ་སྟེ་མཇུག་འབྲས་བརྟག་ཞིབ་

ཀྱི་སྒོ་ནས་སློབ་སྦྱོང་བྱས་ཚེ། སློབ་མ་རྣམས་སློབ་སྦྱོང་གི་དམིགས་ཡུལ་འགྲུབ་ཐག་རིང་དྲགས་པའི་ རྐྱེན་ལས་བྱུང་བའི་ཉོབ་སྣང་སྔོན་འགོག་བྱེད་ཐུབ་ལ། སློབ་སྦྱོང་གི་དམིགས་ཡུལ་གང་ཞིག་གོམ་རིམ་ དུ་མའི་ཐབས་ལམ་ནས་བྱས་པས་དཀའ་ཚེགས་ཇེ་ཆུང་དུ་གཏོང་ཐུབ། ཐབས་ལམ་འདི་ནི་བོད་ཀྱི་

སྲོལ་རྒྱུན་བསྟན་བཅོས་རྣམས་སུ་ཡོངས་ཁྱབ་བེད་སྤྱོད་གནང་ཡོད་པས། དེ་ནི་དངོས་ཡོད་ལག་ལེན་

ཏེ། སློབ་ཁྲིད་དང་སློབ་སྦྱོང་གི​ི་དགོས་མཁོ་ལས་བྱུང་བ་གདོན་མི་ཟའོ། ། (221)

ཤོག་ངོས་222

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ས་བཅད་གསུམ་པ། གྷག་ཎེ་ཡི་སློབ་ཁྲིད་

དམིགས་ཡུལ་གྱི་རྒྱུ་ཆ་ལྔ།

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་གདེང་འཇོག་བྱ་བདེ་ཆེད། གྷེག་ཎེ་དང་བྷ་རིག་སི་(Gagne & Briggs,

1979)གཉིས་ཀྱིས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ནང་རྒྱུ་ཆ་གཙོ་བོ་ལྔ་ཚང་དགོས་པའི་ལྟ་ཚུལ་གྲོས་འདོན་

བྱས་ཡོད། ༡།

སློབ་སྦྱོང་ཐོག་དགོས་ངེས་ཀྱི་“བྱ་སྤྱོད།”

༣།

སློབ་སྦྱོང་གི་བྱ་སྤྱོད་མངོན་པའི་ཁྲོད་ཀྱི་“གནས་སྟངས།”

༢། ༤།

༥།

སློབ་སྦྱོང་ཐོག་མངོན་པའི་“དམིགས་ཡུལ།”

སློབ་སྦྱོང་གི་བྱ་སྤྱོད་མངོན་པའི་“ལག་ཆ་”དང་“བཀག་རྒྱ།” སློབ་སྦྱོང་ལས་ཐོབ་པའི་“ནུས་རྩལ།”

གོང་དུ་བརྗོད་པའི་བྱ་སྤྱོད་དང༌། དམིགས་ཡུལ། གནས་སྟངས། ལག་ཆ་དང་བཀག་རྒྱ། ནུས་

རྩལ་སོགས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་འགྲེལ་བརྗོད་ཚུལ་མཐུན་ཡོང་སླད་གྲོས་འདོན་བྱས་པ་ཞིག་

ཡིན། དེའི་དམིགས་ཡུལ་ནི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ཁ་ཇེ་གསལ་དང༌། ཕྱོགས་བསྡུས་ཀྱི་ཚུལ་དུ་

མངོན་པར་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན། བྱེད་སྟངས་འདིས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་“ལས་རིམ་ཞིབ་ཕྲ་”དང༌། “ལྐོག་གྱུར་གྱི་ ནུས་པ་”གཉིས་ཀར་དོ་སྣང་བྱས་ཡོད་སྟབས། གསར་གཏོད་ཀྱི་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་གྲོས་གཞི་ལེགས་ པོ་ཞིག་ཡིན།

(222)

ལེའུ་ལྔ་པ། སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་གྱི་དབྱེ་བ་དང་འགྲེལ་བརྗོད།

ཤོག་ངོས་223

ལེ་ཚན་བཞི་པ།

སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་གྱི་བཀག་རྒྱ་དང༌། དགེ་རྒན་གྱིས་འཛིན་འོས་ ཐབས་ཇུས་སྐོར།

ས་བཅད་དང་པོ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་གྱི་བཀག་རྒྱ།

ལམ་ལྷོངས་ལྡན་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཅིག་ཡིན་ཕྱིན་དམའ་མཐའ་ཡང་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་

ཁ་གསལ་ཞིག་ལམ་སྟོན་གྱི་ཚུལ་དུ་དགོས་ངེས་ཡིན། འོན་ཀྱང༌། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ལེགས་

འགྲུབ་བྱུང་བ་དེ ས ་སློ བ ་ཁྲི ད ་ལ་གྲུབ་འབྲས་འཐུས་ཚང་ཞི ག ་བྱུང་བར་ངོ ས ་འཛི ན ་བྱེ ད ་མི ་ རུང། སློ བ ་ཁྲི ད ་ནི ་ ཆེ ས ་རྙོ ག ་འཛི ང ་ལྡན་པའི ་ བྱ་སྤྱོ ད ་ཅི ག ་ཡི ན ་པས། སློ བ ་མའི ་ བསམ་གཞི ག ས་དང་

འཚོལ་སྙེག གསར་གཏོད་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་རྣམས་སྐབས་རེར་མངོན་གསལ་དུ་མཐོང་ཐུབ་ལ། སྐབས་རེར་ མི་མངོན་པར་འགྱུར་སྲིད་པས་ན། སྔོན་ཚུད་ནས་གཏན་འབེབས་བྱས་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ ཡུལ་གྱིས་ཁྱབ་ཐུབ་པ་ཞིག་མ་ཡིན། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་བཟོ་འགོད་བྱ་བའི་

དམིགས་ཡུལ་ནི། དགེ་སློབ་གཉིས་ལ་སློབ་ཁྲིད་དང་སློབ་སྦྱོང་སྐབས་གཞི་འཛིན་སའི་དམིགས་

ཡུལ་མངོན་སུམ་ཞིག་ཡོང་ཐབས་དང༌། རང་ཉིད་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་བྱས་འབྲས་ལ་གདེང་འཇོག་དང་ བརྟག་ཞིབ་མངོན་སུམ་དུ་བྱ་ཐུབ་པའི་ཆེད་དུ་ཡིན།

ཡིན་ནའང༌། དགེ་རྒན་ཁ་ཤས་ཀྱིས་རང་ཉིད་ཀྱིས་སྔོན་ཚུད་ནས་བཟོ་འགོད་བྱས་པའི་སློབ་

ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ལ་ཤི་འཇུ་རོ་འཇུ་བྱས་ཏེ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་དེ་རང་ཉིད་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་

ལ་བཀག་རྒྱ་བྱེད་པའི་བཀག་རྡོར་འགྱུར་གྱི་ཡོད། དེར་བརྟེན། སློབ་ཁྲིད་ལ་ཐུགས་ཁུར་ཅན་གྱི་མཁས་ དབང་རེ་ཟུང་གིས་གཤམ་གསལ་གྱི་སྐྱོན་བརྗོད་བྱས་ཡོད། (223)

ཤོག་ངོས་224

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཀ) སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་འགྲེལ་བརྗོད་མ་བྱས་ཀྱང་དགེ་རྒན་གྱི་སློབ་ཁྲིད་ལ་ལམ་ལྷོངས་བྱུང་ བའང་ཡོད།

ཁ) སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་མཇུག་མཐའི་གྲུབ་འབྲས་སམ་བྱ་སྤྱོད་ཀྱིས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ཕྲན་ཚེགས་ ཤིག་མ་གཏོགས་དངོས་ཡོད་ཀྱི་མཇུག་འབྲས་ཡོངས་རྫོགས་སམ་ཧྲིལ་པོ་མཚོན་མི་ཐུབ་པ།

ག) སློབ་ཚན་ནམ་བསླབ་གཞི་འགའ་ཞིག་ལ་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ཁ་གསལ་ཞིག་གཏན་ འབེབས་བྱ་དཀའ་བའམ་མི་ཐུབ།

ང) སློབ་པ་དང་ཁྲིད་པ་གཉིས་འཕྲུལ་འཁོར་བཞིན་མཁྲེགས་བཟུང་གིས་སྤེལ་བས་སློབ་མའི་སློབ་ སྦྱོང་ལ་གསོན་ཤུགས་ཐོན་མི་ཐུབ་པ།

ཅ) ཆེད་མངགས་མ་ཡིན་པར་བྱུང་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་ཁག་ཅིག་ཧ་ཅང་གལ་ཆེན་པོ་ ཡིན་པའི་གནས་སྟངས་ཀྱང་འབྱུང་སྲིད།

ཆ) སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་པ་དེས། སློབ་མའི་སློབ་སྦྱོང་ཐོག་སློབ་མ་མ་ཡིན་ པར་དགེ་རྒན་ཁོ་ནས་འགན་ཆ་ཚང་འཁུར་དགོས་པར་གྱུར་ཡོད།

ཇ) ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ལྟར་ན། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ལྡན་པའི་སློབ་ཁྲིད་དེ་དམིགས་ཡུལ་ཁ་ མ་གསལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ལས་གྲུབ་འབྲས་ལེགས་པའི་གནས་ཚུལ་བདེན་དཔང་བྱ་ཐུབ་མེད།

ས་བཅད་གཉིས་པ།

དགེ་རྒན་གྱིས་འཛིན་འོས་པའི་ཐབས་ཇུས།

གོང་གི་སྐྱོན་བརྗོད་ཀྱི་ནང་དོན་ཐོག སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སློབ་དཔོན་ཁག་ཅིག་

གིས་རེ་རེ་བཞིན་འགྲེལ་བརྗོད་དང་དགག་བཞག་ཀྱང་བྱས་མྱོང་ཡོད།(Popham, 1969; Gage & Ber-

liner, 1975)

ལེའུ་འདིའི་ས་བཅད་དང་པོར་བཀོད་པ་བཞིན། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ནི་སློབ་ཁྲིད་

ཀྱི་ལམ་སྟོན་དང༌། སློབ་མས་སློབ་སྦྱོང་གི་དམིགས་ཚད། སློབ་ཁྲིད་ལ་གདེང་འཇོག་བྱ་བའི་གཞི་རྩ།

བསླབ་གཞི་ཚན་པའི་སློབ་ཁྲིད་ལེགས་གྲུབ་བྱ་བའི་རྨང་གཞི་བཅས་སུ་བྱ་རུང༌། དེར་བརྟེན། དགེ་རྒན་

གྱིས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་འགྲེལ་བརྗོད་བྱ་རྒྱུ་དེ་བསྒྲུབ་དགོས་ངེས་ཀྱི་ལས་འགན་དུ་བརྩི་འོས་

པ་མ་ཟད། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ལས་བརྒལ་བའི་གལ་ཆེའི་གྲུབ་འབྲས་ལའང་དོ་སྣང་ཡོང་སླད་ (224)

ལེའུ་ལྔ་པ། སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་གྱི་དབྱེ་བ་དང་འགྲེལ་བརྗོད།

གཤམ་གསལ་བྱེད་ཐབས་རྣམས་ལག་ལེན་བསྟར་དགོས་པའི་གྲོས་འདེབས་བྱས་ཡོད། ༡།

ཤོག་ངོས་225

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་གྱི་བྱེད་ནུས་དང་བཀག་རྒྱ་ངོས་འཛིན་ཐུབ་པ།

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་བཀོལ་སྤྱོད་འཚམས་པོ་བྱུང་ན། དེར་སློབ་ཁྲིད་ལ་ལམ་སྟོན་དང་གྲུབ་

འབྲས་གདེང་འཇོག་བྱ་བའི་བྱེད་ནུས་ཡོད། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། བཀོལ་སྤྱོད་འཚམས་པོ་མ་བྱུང་ན། དེས་

དགེ་རྒན་གྱི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ནུས་པ་འདོན་སྤེལ་བྱ་རྒྱུར་བཀག་རྒྱ་ཐེབས་པ་མ་ཟད། སློབ་མའི་རང་དབང་ གི་བསམ་གཞིགས་དང་གསར་གཏོད་ལའང་འགོག་རྐྱེན་འཕྲད་སྲིད། སྤྱིའི་སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་ དང་བྱེ་བྲག་སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་གཉིས་ཀྱི་དགེ་སྐྱོན་གསལ་པོར་ངེས་ཚེ། དགེ་རྒན་གྱིས་ཕྱོགས་

གཅིག་ནས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམའ་མཐའི་གྲུབ་འབྲས་ཁག་ཐེག་བྱ་ཐུབ་ལ། ཕྱོགས་གཅིག་ནས་གཏན་ཁེལ་

དམིགས་ཡུལ་ལས་བརྒལ་བའི་ཚད་མཐོའ་ི སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་འཐོབ་པར་འབད་རྩོལ་བྱས་ཆོག

༢།

སློབ་མ་བྱེ་བྲག་དབར་གྱི་ཁྱད་པར་རྒྱུས་ལོན་ཐོག་སྟབས་བསྟུན་སློབ་ཁྲིད་བྱ་བ།

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ནི་འཛིན་གྲྭའི་དགེ་སློབ་གཉིས་ལ་གཏན་འབེབས་བྱས་པའི་ཐུན་

མོང་སློབ་སྦྱོང་གི་བསྒྲུབ་བྱ་དེ་ཡིན། གལ་ཏེ་སློབ་མ་ཚང་མ་རིགས་མཚུངས་ཤིང་འདྲ་མཉམ་གྱི་སློབ་ ཁྲིད་ཀྱི་བྱེད་སྒོར་ཞུགས་པ་ཡིན་ན། རིག་སྟོབས་བཟང་བའི་སློབ་མས་མང་དུ་ཤེས་ཤིང་འགྲོས་ཀྱང་

མགྱོགས། རིག་པ་རྟུལ་བའི་སློབ་མ་ནི་གཞན་གྱི་རྗེས་མ་ཟིན་པའི་དཀའ་ངལ་འོག་གནས༌པ་ཡིན་པས།

དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མ་སོ་སོའ་ི ཁྱད་པར་ལ་འཚམས་པའི་རིགས་འབྱེད་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་བེད་སྤྱོད་

བཏང་ཚེ། རིག་འགྲོས་མགྱོགས་པའི་སློབ་མར་གཏན་འཁེལ་བྱས་པའི་སློབ་སྦྱོང་གི་དམིགས་ཡུལ་གྲུབ་

རྗེས། དམིགས་ཡུལ་ལས་བརྒལ་བའི་སློབ་སྦྱོང་གི་ལས་ལ་འཇུག་པ་དང༌། རིག་པ་རྟུལ་བའི་སློབ་མར་

རེ་རེ་བཞིན་ལམ་སྟོན་དང་རོགས་འདེགས་བྱ་ཆོག་པ་མ་ཟད། ཁོང་ཚོར་དུས་ཚོད་མང་ཙམ་སྤྱད་དེ་ སློབ་སྦྱོང་གི་དམའ་མཐའི་དམིགས་ཡུལ་འགྲུབ་ཐབས་བྱ་ཆོག ༣།

སློབ་མའི་ཕྱི་ནང་གཉིས་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་གི་བྱེད་ལས་ཟུང་འབྲེལ་བྱ་བ།

སྤྱིར་བཏང༌། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ནང་དམའ་མཐའི་གནས་ཚད་དེ་མཐའ་མའི་བྱ་སྤྱོད་

མངོན་ཚུལ་དུ་འགོད་ཀྱི་ཡོད། ཚང་མས་མཁྱེན་གསལ་ལྟར། ཕྱིའི་མངོན་ཚུལ་ལ་བརྟེན་ནས་སློབ་སྦྱོང་

ལ་ལྟ་ཞིབ་བྱེད་ནུས་པ་ཙམ་མ་གཏོགས། ཕྱིའི་རྣམ་པའི་མངོན་ཚུལ་དེ་སློབ་སྦྱོང་དངོས་མ་ཡིན། དེར་

བརྟེན། སློབ་སྦྱོང་གི་ཕན་འབྲས་ལ་གདེང་འཇོག་བྱ་སྐབས་དུས་རྒྱུན་སློབ་སྦྱོང་གི་སྤུས་ཚད་དང་གྲངས་ (225)

ཤོག་ངོས་226

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཚད་གཉིས་ཀ་གཞི་རྩར་འཛིན་པ་ཡིན། གལ་ཏེ་གྲུབ་འབྲས་གདེང་འཇོག་དེ་འཕྲུལ་ཆས་བཞིན་ཕྱི་

རོལ་ཡུལ་དུ་མཐོང་བའི་དམིགས་ཡུལ་གྱི་བྱ་སྤྱོད་ཚད་འཇལ་ཚེ། དགེ་རྒན་གྱིས་ཕྱི་ཚུལ་མ་ཡིན་པའི་

ནང་གི་སློབ་སྦྱོང་གི་མཇུག་འབྲས་ཐོག་སྣང་ཆུང་ཤོར་སླ། དེར་བརྟེན། སློབ་སྦྱོང་ལ་གདེང་འཇོག་བྱེད་

སྐབས་ཕྱིའི་མངོན་ཚུལ་དང་ནང་གི་སྦས་ནུས་གཉིས་ཀར་དོ་སྣང་བྱ་དགོས། ༤།

སློ བ ་ཁྲི ད ་ཀྱི ་ དམི ག ས་ཡུལ་གཏན་འབེ བ ས་བྱེ ད ་སྐབས་སློ བ ་མའི ་ མཉམ་ཞུགས་ལ་སྐུལ་མ་

སློབ་ཁྲིད་ནི་དགེ་སློབ་ཕྱོགས་གཉིས་ཕན་ཚུན་དབར་གྱི་བྱེད་སྒོ་ཞིག་ཡིན། ཉམས་མྱོང་ལས་

གཏོང་བ།

མཐོང་གསལ་ལ། དགེ་རྒན་གྱིས་དབང་ཡོད་དམ་བཀོད་འདོམས་འོག་སྤེལ་བའི་སློབ་ཁྲིད་དེ་ནི་གསོན་ ཉམས་ལྡན་པ་ཞིག་དང༌། ཕན་ནུས་ལྡན་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཅིག་ཡོང་གི་མེད། གཞན་དབང་དུ་གྱུར་པའི་

སློབ་སྦྱོང་ལ་སློབ་སྦྱོང་གི་ཀུན་སློང་ཞན་ཞིང༌། སློབ་སྦྱོང་གི་མཇུག་འབྲས་ལའང་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ ཀྱི་ཡོད། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མའི་སློབ་སྦྱོང་གི་ཀུན་སློང་དང་དགའ་མོས་རྒྱུས་ལོན་བྱ་དགོས་ན། སློབ་ མ་རྣམས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་གཏན་འབེབས་བྱ་བའི་ལས་རིམ་ནང་མཉམ་ཞུགས་བྱ་རུ་འཇུག་

དགོས། དེ་དང་ཆབས་ཅིག སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད། སློབ་མ་རྣམས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་

དང་འབྲེལ་བའི་བསླབ་གཞི་གང་ཞིག་ལ་དགའ་མོས་ཡོད་པ་མཐོང་འཕྲལ། སློབ་མ་ཚོར་གྲོས་བསྡུར་ བྱས་ཏེ་ཚང་མ་མོས་མཐུན་བྱུང་རྗེས། དགེ་རྒན་གྱིས་དེ་སློབ་ཁྲིད་དང་གདེང་འཇོག་གི་ཁོངས་སུ་བླངས་ ཏེ་སློབ་ཁྲིད་བྱ་ཆོག་གོ།

(226)

ལེའུ་ལྔ་པ། སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་གྱི་དབྱེ་བ་དང་འགྲེལ་བརྗོད།

ཤོག་ངོས་227

ལེའུ་ལྔ་པའི་ནང་དོན་གནད་བསྡུས། ༡།

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ནི། སློབ་ཁྲིད་ལས་བྱུང་བའི་གདེང་འཇོག་བྱ་རུང་བའི་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་

༢།

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ནི། དགེ་རྒན་གྱི་སློབ་ཁྲིད་ལ་ལམ་སྟོན་བྱེད་ནུས་ལ། སློབ་མའི་སློབ་

༣།

མངོན་ཚུལ་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་པ་དེ་ལ་ཟེར།

སྦྱོང་ལ་དམིགས་ཚད་བྱ་ཆོག སློབ་ཁྲིད་ལ་གདེང་འཇོག་བྱ་བའི་ཚད་གཞི་བྱེད་ཆོག་ལ། སློབ་ གྲྭའི་སློབ་གསོ་ལེགས་གྲུབ་ཡོང་བའི་རྨང་གཞིའང་བྱེད་ཆོག

བྷི་ལུམ་གྱིས་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་དེ་ཤེས་བྱ་དང༌། གོ་རྟོགས། བཀོལ་སྤྱོད། དབྱེ་

ཞིབ། གཅིག་བསྡུས། གདེང་འཇོག་བཅས་ཀྱི་ནང་ཚན་དྲུག་ལ་ཕྱེ་ཡོད། སློབ་ཁྲིད་མི་འདྲ་བར་

འཚམས་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ཡང་མི་འདྲ་བ་རེ་ཡོད། འོན་ཀྱང་དུས་རྒྱུན་དགེ་རྒན་

༤། ༥།

མང་ཆེ་བས་ཤེས་བྱ་གསར་ཁྲིད་དེ་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་དུ་འཇོག་པ་ཤས་ཆེ་བ་ཡིན།

ཀི​ི་རཱ་ཐི་ཝོལ་གྱིས་ཡིད་འགྱུར་གྱི་སློབ་ཁྲིད་དམིགས་ཡུལ་དེ་ངོས་ལེན་དང༌། ཡ་ལན། རིན་ཐང་

གདེང་འཇོག སྒྲིག་འཛུགས། རིན་ཐང་གཤིས་ཀ་ཅན་དུ་སྒྱུར་བ་བཅས་ནང་ཚན་ལྔ་ལ་ཕྱེ་ཡོད། ཡིད་འགྱུར་སློབ་ཁྲིད་ནི་རྟོག་ཤེས་སློབ་ཁྲིད་ནང་བཞིན་གལ་འགངས་ཧ་ཅང་ཆེ།

ཀི་བུ་ལར་གྱིས་སེམས་འབྲེལ་འགུལ་བསྐྱོད་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་དེ་ལུས་པོ་ཧྲིལ་པོའ་ི འགུལ་བསྐྱོད་

དང༌། མཉམ་འབྲེལ་ཞིབ་ཚགས་ཀྱི་འགུལ་བསྐྱོད། སྐད་བརྡ་མ་ཡིན་པའི་བརྡ་སྤྲོད། སྐད་བརྡའི་

བྱ་སྤྱོད་བཅས་རིགས་བཞི་ལ་ཕྱེ་ཡོད། འདིས་ལུས་རྩལ་དང༌། བྲོ་གར། གཏམ་བཤད། ཟློས་གར།

༦།

ལག་རྩལ། སྒྱུ་རྩལ་སོགས་ཡར་རྒྱས་ལ་མཁོ་ཕན་ཡོད།

མེ་གར་གྱི་གྲོས་འདོན་ལྟར་ན། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ནང་འགྲེལ་བརྗོད་བྱ་དགོས་པ་ནི།

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་བྱེད་སྒོས་གང་བསྒྲུབ་པར་བྱ་བའི་དམིགས་འབེན་གྱི་བྱ་སྤྱོད། སློབ་སྦྱོང་གི་གྲུབ་ ཆའི་ཆ་རྐྱེན་གཙོ་བོ་ཁག སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ནང༌། སློབ་མའི་སྟེང་མངོན་པའི་ངོས་ལེན་ (227)

ཤོག་ངོས་228

༧།

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

བྱ་རུང་བའི་ཚད་གཞི་བཅས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱ་དགོས།

གྷ་རོན་ལོན་ཌ་ཡིས། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་སྤྱི་དང་བྱེ་བྲག་གཉིས་སུ་ཕྱེ་ཞིང། དེ་གཉིས་ ཀར་དུས་མཉམ་སྟབས་བསྟུན་ཡོང་ཆེད། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་དེ་སྤྱི་ཁོག་རང་བཞིན་ཅན་ གྱི་སྤྱིའི་དམིགས་ཡུལ་དང༌། སྤྱི་ཁོག་གི་ཁོངས་གཏོགས་ཞིབ་ཕྲའི་དམིགས་ཡུལ་ཆུང་ཙག་དུ་

༨། ༩།

མའི་ཚོགས་པ་བཅས་སུ་ཕྱེ་ནས་སློབ་ཁྲིད་བྱས་ན་གྲུབ་འབྲས་ལེགས་ཚུལ་གསུངས་ཡོད།

གྷག་ཎེ་ཡིས། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ཁོངས་སུ། སློབ་སྦྱོང་ལ་དགོས་ངེས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་དང༌། དམིགས་ཡུལ། གནས་བབ། ལག་ཆ་དང་བཀག་རྒྱ། ནུས་པ་བཅས་ཀྱི་རྒྱུ་ཆ་གལ་ཆེན་ལྔ་ཚང་

དགོས་པར་བཞེད།

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ལོགས་སུ་འགོད་ཚུལ་འདིར་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་མཁན་དང་དགག་བྱ་

བྱེད་མཁན་གཉིས་ཀ་ཡོད། དགེ་རྒན་ཚོས་བྱ་འོས་ནི། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་གྱི་བྱེད་ནུས་ དང་བཀག་རྒྱ་ངོས་འཛིན་ཐུབ་པ། སློབ་མ་བྱེ་བྲག་དབར་གྱི་ཁྱད་པར་རྒྱུས་ལོན་ཐོག་སྟབས་

བསྟུན་ཐུབ་པ། ཕྱི་ནང་གཉིས་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་གི་བྱེད་ལས་ཟུང་འབྲེལ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་

ཡུལ་གཏན་འབེབས་བྱེད་སྐབས་སློབ་མ་མཉམ་ཞུགས་ལ་སྐུལ་འདེད་བཅས་ཀྱི་ཐབས་ཇུས་ འཛིན་དགོས།

(228)

ཤོག་ངོས་229

ལེའུ་དྲུག་པ།

སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མའི་སློབ་སྦྱོང་ལ་སློབ་སྟོན་བྱེད་སྐབས། སློབ་མ་ཚོས་ཇི་ལྟར་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་

བཞིན་པའི་གནས་ཚུལ་ངེས་པར་དུ་རྒྱུས་ལོན་བྱེད་དགོས། སྐབས་རེར། ང་ཚོས་མཐོང་གསལ་ལ། སློབ་

མའི་སྦྱངས་འབྲས་ལ་འདོད་བློ་མི་ཁེངས་པའི་དགེ་རྒན་ཁག་ཅིག་གིས། བདག་གིས་འབད་འབད་དུང་ དུང་གིས་ཇི་ལྟར་སློབ་ཁྲིད་བྱས་ནའང། གྲུབ་འབྲས་འདོད་བློ་ཁེངས་པ་ཞིག་མ་བྱུང་བས། སློབ་ཕྲུག་ འདི་ཚོས་ཇི་ལྟར་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་དམ། ཞེས་བརྗོད། དོན་དངོས་ཐོག། དགེ་རྒན་གྱི་ལས་འགན་

གཙོ་བོ་ནི་སློབ་ཁྲིད་ཡིན་པས། སློབ་མས་ཇི་ལྟར་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པའི་གནད་དོན་དེ་ནི་དགེ་རྒན་ལ་ དགོས་ངེས་ཀྱི་ཤེས་བྱ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན།

སློབ་སྦྱོང་(Learning)ཞེས་པ་ནི། ཉམས་མྱོང་དང་སྦྱོང་བརྡར་ལས་ཐོབ་པའི་རྒྱུན་རིང་བའི་

ཀུན་སྤྱོད་བསྒྱུར་བཅོས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན། དེ་ནི་རྙོག་འཛིང་ཅན་ཞིག་ཡིན་པས། འདིར་ང་

ཚོས་སློབ་སྦྱོང་གི་མཚན་ཉིད་གསལ་བཤད་བྱས་ཏེ། དེའི་ཐད་གོ་ནོར་ཐེབས་པའི་མི་རྣམས་ཀྱི་ལྟ་ ཚུལ་ཡོ་བསྲང་བྱ་རྒྱུ།

ཀ) སློབ་སྦྱོང་ནི་ཀུན་སྤྱོད་གསར་པ་འཐོབ་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན།(Acquisition)

ཁ) སློབ་སྦྱོང་ནི་ཉམས་མྱོང་དང་སྦྱོང་བརྡར་ཙམ་ལས་ན་ཚོད་སྨིན་པའི་མཇུག་འབྲས་མིན། ན་ཚོད་ སྨིན་པ་ནི་རིགས་རྒྱུན་ས་བོན་གྱི་འགུལ་བསྐྱོད་ལས་བྱུང་བ་ཡིན།

ག) སློབ་སྦྱོང་ནི་དུས་ཡུན་རིང་པོར་གནས་ཐུབ་པ་ཞིག་ཡིན་པ་ལས། ངལ་དུབ་དང་རྫས་སྨན་གྱིས་ སྐུལ་ཤུགས་ལས་བྱུང་བའི་སྐབས་འཕྲལ་གྱི་བསྒྱུར་བཅོས་དེ་མིན།

ང) སློབ་སྦྱོང་དང་རྩལ་འདོན་(Performance)གཉིས་མི་འདྲ། རྩལ་འདོན་ནི་སློབ་སྦྱོང་གི་ཐོག་ཀུན་ སློང་བསྣན་ཏེ་ཕྱིར་མངོན་པའི་སྤྱོད་པ་དེ་ཡིན།

(229)

ཤོག་ངོས་230

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཕྱོགས་མི་འདྲ་བའི་ཐད་ནས་བལྟས་ན། སློབ་སྦྱོང་ལ་བརྒྱུད་རིམ་མི་འདྲ་བ་རེ་ཡོད། ལེའུ་འདིའི་

ནང་སྔར་སྲོལ་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་སློབ་སྦྱོང་དང༌། ལས་རྩོལ་རྐྱེན་འགྱུར་(ཡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་རྐྱེན་འགྱུར་ཡང་

ཟེར་) གྱི་སློབ་སྦྱོང༌། སྤྱི་ཚོགས་སློབ་སྦྱོང༌། རྟོག་ཤེས་སློབ་སྦྱོང་(Cognitive Learning)དང༌། བརྡ་འཕྲིན་

ལག་ལེན་གྱི་སློབ་སྦྱོང་བཅས་སྐོར་ལ་བགྲོ་གླེང་བྱ་རྒྱུ། བརྒྱུད་རིམ་མམ་རིགས་ཚན་མི་འདྲ་བ་ལྔ་པོ་འདི་

རྣམས་ཕན་ཚུན་འདྲ་བའི་ཆ་ཡང་ཡོད་ནའང། རྩ་བའི་ཆ་ནས་སློབ་སྦྱོང་གི་རྣམ་པ་དང་ཐབས་ཇུས་མི་

འདྲ་བ་ལྔ་མཚོན། སློབ་ཁང་ནང་སྤེལ་བའི་སློབ་སྦྱོང་གི་བྱེད་སྒོ་ཞིག་ལ། རིགས་ཚན་ལྔ་པོ་འདི་དག་

ལས་ཁ་ཤས་ཤིག་གམ་ཚང་མའང་ཡོང་སྲིད། དེར་བརྟེན། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་སྦྱོང་གི་བརྒྱུད་རིམ་མཐའ་ དག་ལ་རྒྱུས་ལོན་འདང་ངེས་བྱེད་དགོས།

ལེ་ཚན་དང་པོ།

སྔར་སྲོལ་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་སློབ་སྦྱོང༌།

སྔར་སྲོལ་རྐྱེན་འགྱུར་(Classical Conditioning)ལ་ཡ་ལན་སློབ་སྦྱོང་(Respondent Learning)

ཡང་ཟེར། སྔར་སྲོལ་རྐྱེན་འགྱུར་ནི་སློབ་སྦྱོང་གི་ཆེས་རྩ་བར་གྱུར་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན། དེར་ བརྟེན། ཨུ་རུ་སུའི་ལུས་ཁམས་ཚན་རིག་པ་པཱབ་ལོ་ཧྥུ་(Pavlov, 1927) ཡི་གསུང་རྩོམ་<<རྐྱེན་འགྱུར་ ལྡོ ག ་འཕྲོ ས ་>> (Conditional

Reflexes)ཞེ ས ་པའི ་ ནང་ཐོ ག ་མར་སྔར་སྲོ ལ ་རྐྱེ ན ་འགྱུར་གྱི ་ གཞུང་

ལུགས་མ་ལག་ལྡན་པའི་ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཡོད། སྔར་སྲོལ་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་རྩ་བའི་བརྒྱུད་རིམ་གཤམ་ གསལ་ལྟར་ཡིན།

(230)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤོག་ངོས་231

ས་བཅད་དང་པོ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་བརྒྱུད་རིམ། དང་པོ། སྤྱོད་ལམ་གྱི་བྱུང་རིམ། (Acquisition of Behavior)

ང་ཚོས་ནམ་རྒྱུན་མཐོང་གསལ་ལ། ཁྱི་ལྟོགས་པའི་སྐབས་སུ་ལྟོ་ཆས་མཐོང་ན་རང་བཞིན་གྱིས་

འགྲམ་ཆུ་ལྡང་བ་ཡིན། དེ་བས་འགྲམ་ཆུ་ལྡང་བ་དེ་ནི་རང་བཞིན་གྱི་ཡ་ལན་ལས་བྱས་པའི་བྱ་སྤྱོད་

ཅིག་ཡིན་པ་ལས། སློབ་སྦྱོང་གི་རིགས་གང་ཡང་མིན། སྐབས་འདིར། ལྟོ་ཆས་ལ་རྐྱེན་དུ་མ་གྱུར་པའི་

སྐུལ་བྱེད་(Unconditioned Stimulus or US)ཞེས་ཟེར། ལྟོ་ཆས་ལ་འགྲམ་ཆུ་ལྡང་བ་དེ་ལ་རྐྱེན་འགྱུར་ མིན་པའི་ཡ་ལན་(Unconditioned Response or UR)ཞེས་ཟེར། གལ་ཏེ་ང་ཚོས་ཁྱི་དེ་ལ་དྲིལ་བུ་དཀྲོལ་

ཚེ༑ ཁྱི་དེས་དྲིལ་བུ་བཀྲོལ་བར་འགྲམ་ཆུ་ལྡང་དགོས་དོན་ཅི་ཡང་མེད། སྐབས་འདིའི་དྲིལ་བུ་དཀྲོལ་ བ་དེ་ལ་སྐུལ་བྱེད་བར་མ་(Neutral Stimulus)ཞེས་ཟེར། འོ་ན་གལ་ཏེ་ཁྱི་དེར་ཐོག་མར་དྲིལ་བུ་དཀྲོལ་

ཏེ། དེ་རྗེས་ལྟོ་ཆས་སྤྲད། འདི་ལྟར་དྲིལ་བུ་དང་ལྟོ་ཆས་གཉིས་ཀྱི་གྲངས་འབོར་འོས་འཚམས་བྱུང་རྗེས།

ཁྱི་དེས་དྲིལ་བུའི་སྒྲ་ཐོས་འཕྲལ་འགྲམ་ཆུ་དབང་མེད་དུ་ལྡང་བ་ཡིན། ཁྱི་དེས་དྲིལ་བུ་ཐོས་རྗེས་འགྲམ་

ཆུ་ལྡང་བ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་བས། བརྒྱུད་རིམ་དེ་ནི་སྔར་སྲོལ་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་སློབ་སྦྱོང་ཞིག་ཡིན། དེའི་

ནང་སྔར་གྱི་སྐུལ་བྱེད་བར་མ་དེ་ཟས་འཐོབ་པ་ཤེས་བྱེད་ཀྱི་རྐྱེན་དུ་གྱུར་པས། དེར་རྐྱེན་འགྱུར་སྐུལ་

བྱེད་(Conditioned Stimulus or CS)ཟེར་ཞིང༌། དྲིལ་བུ་ཐོས་འཕྲལ་འགྲམ་ཆུ་ལྡང་བའི་ཡ་ལན་ལ། རྐྱེན་ འགྱུར་གྱི་ཡ་ལན་(Conditioned Response or CS)ཞེས་ཟེར།

ལིབ་སི་ཊས་(Lipsitt, 1971)འགྲོ་བ་མི་ལ་ཚོད་ལྟ་བྱས་པ་བརྒྱུད་སྔར་སྲོལ་རྐྱེན་འགྱུར་སྐོར་ལ་

ཞིབ་འཇུག་བྱས་ཡོད། ཁོང་གིས་བྱིས་པ་མལ་འབྱར་གྱི་མིག་ཏུ་ཕུ་བཏབ་པས། བྱིས་པས་རང་འགུལ་

གྱིས་མིག་བརྡབ་པའི་ཡ་ལན་བྱེད་པ་ཡིན། ཕུ་བཏབ་པ་ནི་རྐྱེན་འགྱུར་མ་ཡིན་པའི་སྐུལ་བྱེད་ཅིག་ཡིན་

ལ། མིག་བརྡབ་པ་ཡང་རྐྱེན་འགྱུར་མ་ཡིན་པའི་ཡ་ལན་ཞིག་ཡིན། གལ་ཏེ་ང་ཚོས་ཕུ་མ་བཏབ་སྔོན་ལ་ སྒྲ་ཞིག་དཀྲོལ་བ་ཡིན་ན། དེ་ལྟར་བསྐྱར་ཟློས་ཀྱིས་སྒྲ་བཏང་སྟེ་ཕུ་བཏབ་པས། བྱིས་པས་སྒྲ་དེ་ཐོས་པ་

ཙམ་གྱིས་མིག་རྡེབ་ཤེས་པ་ཡིན། སྐབས་དེར་སྒྲ་དེ་རྐྱེན་འགྱུར་སྐུལ་རྒྱུར་གྱུར་ཡོད། སྒྲ་དེར་ལ་མིག་

བརྡབ་པའང་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་ཡ་ལན་(ལྡོག་འཕྲོས་)དུ་གྱུར། མི་རྣམས་ཀྱིས་གློག་འཁྱུག་པ་མཐོང་འཕྲལ་ (231)

ཤོག་ངོས་232

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

གཡོལ་བར་རྩོམ་པ་དང༌། ཟ་ཁང་མཐོང་འཕྲལ་འགྲམ་ཆུ་ལྡང་བ་འདི་དག་སྔར་སྲོལ་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་ དཔེ་མཚོན་དུ་འགྲོ་བ་ཡིན།

གཉིས་པ། རྐྱེན་འགྱུར་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་གཏོང་བའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གཙོ་བོ་ཁག(Factors Affecting Conditioning)

སྔར་སྲོལ་རྐྱེན་འགྱུར་དེ་ཕན་ནུས་ལྡན་པའི་སློབ་སྦྱོང་གི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་མིན་ཐད།

༡།

རྐྱེན་འགྱུར་སྐུལ་བྱེད་དང་རྐྱེན་འགྱུར་མ་ཡིན་པའི་སྐུལ་བྱེད་གཉིས་དབར་གྱི་དུས་ཡུན་ཉེ་ལོས་

རྐྱེན་འགྱུར་སྐུལ་བྱེད་བྱུང་བའི་རྗེས། རྐྱེན་འགྱུར་མ་ཡིན་པའི་སྐུལ་བྱེད་བྱུང་བའི་དུས་ཡུན་ཇི་

གཤམ་གསལ་རྒྱུ་རྐྱེན་ཁག་ལ་རག་ལས་ཡོད། (Contiguity)ལ་རག་ལས་པ།

ཙམ་ཐུང་བ་དེ་ཙམ་གྱིས་སློབ་སྦྱོང་གི་མཇུག་འབྲས་བསྐྱེད་སླ། དཔེར་ན། ཁྱི་ལ་དྲིལ་བུ་དཀྲོལ་ ནས་དུས་ཡུན་རིང་པོའ་ི རྗེས་སུ་ལྟོ་ཆས་སྤྲད་ན། ཁྱི་དེས་དྲིལ་བུ་དཀྲོལ་བ་དང་ལྟོ་ཆས་སྟེར་བ་

གཉིས་སྔ་ཕྱི་འབྲེལ་མཐུད་བྱེད་དཀའ་བ་ཡིན། དེར་བརྟེན། སྐུལ་བྱེད་དེ་གཉིས་དབར་གྱི་དུས་ ༢།

ཡུན་ཇི་ཙམ་ཐུང་ན། དེ་ཙམ་གྱིས་རྐྱེན་སྐུལ་གྱི་མཇུག་འབྲས་བསྐྱེད་སླ་བ་ཡིན། སྐུལ་བྱེད་དེ་གཉིས་ཀྱི་སྔ་ཕྱིའི་གོ་རིམ་ལ་རག་ལས་པ།

ཐབས་ལམ་ལེགས་ཤོས་དེ་ནི་རྐྱེན་འགྱུར་སྐུལ་བྱེད་བཏང་རྗེས་ཀྱི་སྐད་ཆ་ཕྱེད་ཀའི་ནང་རྐྱེན་

འགྱུར་མ་ཡིན་པའི་སྐུལ་བྱེད་གཏོང་རྒྱུ་དེ་ཡིན། སྐུལ་བྱེད་དེ་གཉིས་ཀྱི་བྱུང་རིམ་གོ་ལྡོག་མི་རུང༌།

གལ་ཏེ་གོ་ལྡོག་པ་ཡིན་ན། རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་ནུས་པ་ཐོན་མི་ཐུབ། དཔེར་ན། ཐོག་མར་ཁྱི་ལ་ལྟོ་ཆས་ ༣།

སྤྲད་ནས་དྲིལ་བུ་རྗེས་སུ་དཀྲོལ་ན། དྲིལ་སྒྲ་དེས་ཁྱི་ལ་འགྲམ་ཆུ་ལྡང་བའི་ནུས་པ་ཐོབ་མི་ཐུབ། སྐུལ་བྱེད་དེ་གཉིས་རིམ་པར་བྱུང་བའི་གྲངས་འབོར།

སྐུལ་བྱེད་གཉིས་ཀྱི་སྦྱར་ཏེ་བྱུང་བའི་གྲངས་འབོར་ཉུང་དྲགས་ན་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་ནུས་པ་ཐོན་ མི་ཐུབ། དཔེར་ན། གོང་གསལ་ཁྱི་ལ་ཐོག་མ་ཉིད་ནས་དྲིལ་བུ་དཀྲོལ་བའི་གྲངས་ཐེངས་ཉུང་དུ་

བཏང་བ་ཡིན་ན། དྲིལ་བུ་དཀྲོལ་ཐེངས་འགའ་ཤས་ཤིག་ལ་བརྟེན་ནས་ཟས་སྟེར་བའི་ཚོར་ཤེས་

༤།

འདྲེན་མི་ཐུབ་པ་ལྟ་བུའོ། །

སྐུལ་བྱེད་ཀྱི་ཤུགས་དྲག་ཞན་དང་ཁྱད་ཆོས།

དཔེར་ན། སྒྲ་ཤུགས་ཆེས་ཆུང་ཞིང་གསལ་ཁ་མེད་པའི་དྲིལ་སྒྲ་ལས། སྒྲ་ཆེ་ཞིང་གསལ་བ་སྟེ་སྒྲ་ (232)

ཤོག་ངོས་233

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

༥།

གཞན་གྱི་བསྲེས་ལྷད་མེད་པའི་དྲིལ་སྒྲས་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་ནུས་པ་ལེགས་པོ་འདོན་ཐུབ།

སྣ་མང་ཚད་འཛིན་སྐུལ་བྱེད་དབར་ཕན་ཚུན་འགྲན་བསྡུར་གྱིས་ནུས་པ་ཉམས་ཞན་དུ་འགྲོ་བ།

གཅིག་ལས་མང་བའི་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་སྐུལ་བྱེད་སྤྱོད་སྐབས། སྐབས་རེར་སྐུལ་བྱེད་མང་བར་

བརྟེན་ནས་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་ནུས་པ་ཇེ་ཆེར་གཏོང་ཐུབ་མོད། འོན་ཀྱང༌། གནས་ཚུལ་ཕལ་ཆེ་བའི་འོག་ཏུ་

སྐུལ་བྱེད་རྣམས་ཕན་ཚུན་ཉམ་ངར་བཏང་ནས་ནུས་པ་ཇེ་ཞན་དུ་འགྲོ་བ་ཡིན། དཔེར་ན། གོང་གསལ་

ཁྱི་ལ་ཟས་སྟེར་སྐབས་དྲིལ་བུ་དཀྲོལ་བ་ཁོ་ན་མ་ཡིན་པར་ལག་རྔ་བརྡུངས་པ་དང། ཐལ་མོ་ཡང་

བརྡབས་པ་ཡིན་ན། ཟས་སྟེར་བའི་ཤེས་བྱེད་ཆ་བགོས་བྱས་པའི་དབང་གིས། སྐུལ་བྱེད་སྣ་གཅིག་གི་ ནུས་པ་ཉམས་ཞན་དུ་སོང་ཡོད།

གསུམ་པ། སྦྱངས་ཟིན་པའི་སྤྱོད་ལམ་ཡལ་བ་དང་རང་བཞིན་གྱི་སླར་གསོ།

སྦྱངས་ཟིན་པའི་གཤིས་སྤྱོད་གང་ཡིན་ཡང་ཡལ་སྲིད་པ་ཞིག་ཡིན། གནས་ལུགས་འདི་ནི་ཤིན་

ཏུ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན། རྐྱེན་འགྱུར་ཡ་ལན་དེ་ནི་གསར་དུ་སྦྱངས་ཟིན་པའི་གཤིས་སྤྱོད་ཅིག་ཡིན་

སྟབས། དེ་ཡལ་སྲིད་པ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། གོང་གི་ལིབ་སི་ཊའི་དཔེ་མཚོན་ལྟར་ན། སྦྱངས་ཟིན་པའི་སྒྲ་ ཐོས་འཕྲལ་མིག་བརྡབ་པའི་བྱིས་པ་དེས། སྒྲ་དབྱངས་དེ་བསྐྱར་ཟློས་སུ་ཐོས་ཀྱང་ཕུ་འདེབས་མཁན་

མེད་ཚེ། བྱིས་པས་མིག་རྡེབ་རྒྱུ་ཇེ་ཉུང་དུ་སོང་སྟེ་རིམ་གྱིས་མཚམས་འཇོག་པ་ཡིན། སྣང་ཚུལ་འདི་ལ་ རྐྱེན་འགྱུར་ཡ་ལན་ཡལ་བ་(Extinction)ཞེས་ཟེར། དར་མས་བྱིས་པར་གདོང་གཉེར་ཞིང་གཤེ་སྟེ་ཞེད་

སྣང་བསྐུལ་བ་ཙམ་ལས་བྱ་སྤྱོད་གཞན་མ་སྤེལ་ཚེ། བྱིས་པ་དེས་དར་མའི་གཤེ་བའི་སྒྲ་སྐད་ལ་འཇིགས་

སྣང་མི་ཡོང་བ་ཡིན། ཡིན་ནའང༌། ཡལ་ཟིན་པའི་རྐྱེན་འགྱུར་ཡ་ལན་གང་ཞིག དུས་ཡུན་གང་འཚམས་ རྗེས་བསྐྱར་དུ་རྐྱེན་འགྱུར་སྐུལ་རྒྱུར་འཕྲད་ན། བསྐྱར་དུ་སྔར་གྱི་ཡ་ལན་དེའི་འགོ་སློང་ཐུབ། ཡལ་ཟིན་ པའི་རྗེས་སུ་སླར་འབྱུང་བའི་སྣང་ཚུལ་འདི་ལ་རང་བཞིན་གྱི་བསྐྱར་གསོ་(Spontaneous

Recovery)

ཞེས་ཟེར། རང་བཞིན་གྱི་བསྐྱར་གསོའ་ི སྣང་ཚུལ་ཡོད་པ་དེས། སྔར་ཡལ་ཟིན་པའི་སྤྱོད་ལམ་ཞིག་རྩ་

ཡལ་དུ་གྱུར་པ་མ་ཡིན་ཞིང༌། དེ་ནི་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པོ་རང་ཉིད་ཀྱིས་བཀག་སྡོམ་བྱས་པའི་མཇུག་འབྲས་ ཡིན་པ་མཚོན་ཐུབ།

བཞི་པ། སྐུལ་བྱེད་དང་ཡ་ལན་སྤྱི་མཚན་དུ་བསྡུ་བ།(Stimilus and

Response Generalization)

སྔོན་གྱི་རྐྱེན་འགྱུར་སྐུལ་བྱེད་དང་རིགས་མཚུངས་པའི་སྐུལ་བྱེད་ཀྱིས་ཀྱང་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་ནུས་

པ་འདོན་ཐུབ། སྣང་ཚུལ་དེ་ལ་སྐུལ་བྱེད་སྤྱི་མཚན་ཅན་དུ་གྱུར་པ་(Stimilus (233)

Generalization)ཞེས་

ཤོག་ངོས་234

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཟེར། དཔེར་ན། དེ་སྔོན་ཁྱི་ལ་འགྲམ་ཆུ་ལྡང་བྱེད་ཀྱི་དྲིལ་བུ་སོར་ལྔ་ཅན་ཞིག་ཡིན་ཡང༌། སོར་དྲུག་ ཅན་གྱི་དྲིལ་བུ་ལས་ཀྱང་འགྲམ་ཆུ་ལྡང་བའི་ཡ་ལན་(ལྡོག་འཕྲོས་)འབྱུང་ཐུབ། དེ་མཚུངས་ཡ་ལན་

ལའང་རིགས་མཚུངས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ཡོད། སྐུལ་བྱེད་གཅིག་ལ་བརྟེན་ནས་སྔོན་གྱི་རྐྱེན་འགྱུར་ཡ་ལན་

དཔེར་ན། སྔོན་ཆད་འབྲོག་ཁྱིས་རྨུགས་མྱོང་བའི་སློབ་ཕྲུག་ཅིག་གིས། ཕྱིས་སུ་ཁྱིམ་མཚེས་ཀྱི་ཁྱི་ཨབ་

སོ་མཐོང་བ་དང་རང་བཞིན་གྱིས་འཇིགས་དངངས་སྐྱེས་པ་ལྟར། ཁྱིའི་སྐུལ་བྱེད་གཅིག་མཚུངས་ལས་

ཡ་ལན༌(ལྡོག་འཕྲོས་)ཉེ་མཚུངས་གཉིས་འབྱུང་བ་ལྟ་བུའོ། ། ལྔ་པ། རྐྱེན་འགྱུར་སྐུལ་བྱེད་དབྱེ་འབྱེད། (Discrimination)

གང་ཟག་གང་ཞིག་གིས་རྐྱེན་འགྱུར་གཅིག་ལ་ཡ་ལན་བྱེད་པ་དང༌། རྐྱེན་འགྱུར་འདྲ་མཚུངས་

གཞན་ཞིག་ལ་ཡ་ལན་མི་བྱེད་པར་བྱ་བ་དེ་ལ། རྐྱེན་འགྱུར་སྐུལ་བྱེད་དབྱེ་འབྱེད་ཅེས་བརྗོད། སྐུལ་

བྱེད་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་སྤྲོད་སྟངས་ནི། མཐུན་པའི་སྐུལ་བྱེད་(Positive Stimulus)དེ་རྐྱེན་འགྱུར་

མ་ཡིན་པའི་སྐུལ་བྱེད་ཀྱི་ལྷན་དུ་འཇུག་ཅིང༌། མི་མཐུན་པའི་སྐུལ་བྱེད་(Negative Stimulus)དེ་རྐྱེན་

འགྱུར་མ་ཡིན་པའི་སྐུལ་བྱེད་དང་སྦྱོར་བར་མི་བྱེད་པ་ནི། སློབ་སྦྱོང་གི་རྐྱེན་འགྱུར་སྐུལ་བྱེད་ཀྱི་དབྱེ་ འབྱེད་ཟེར་ཆོག གང་ཟག་གང་ཞིག་གིས། ཐེངས་མང་པོར་བསྐྱར་ཟློས་ཀྱིས་སྦྱོང་བརྡར་བྱས་རྗེས།

མཐུན་པའི་སྐུལ་བྱེད་རྣམས་ལ་ཡ་ལན་བྱེད་ཅིང༌། མི་མཐུན་པའི་སྐུལ་བྱེད་རིགས་ལ་ཡ་ལན་མི་བྱེད་

པའི་སྐུལ་བྱེད་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱི་ནུས་པ་ཞིག་རང་བཞིན་གྱིས་ཡོང་བ་ཡིན། དཔེར་ན། དྲིལ་བུ་དྲག་ཏུ་

དཀྲོལ་ཚེ་ལྟོ་ཆས་སྟེར་བ་དང༌། དྲིལ་བུ་དལ་བུས་དཀྲོལ་ཚེ་ལྟོ་ཆས་མི་སྟེར་བ་ལྟ་བུའོ། །འདི་ལྟར་སྦྱོང་ བརྡར་བསྐྱར་ཟློས་མང་པོ་བྱས་རྗེས། ཁྱིས་དྲིལ་བུའི་སྒྲ་དྲག་ཞན་གཉིས་དབྱེ་བ་འབྱེད་ཤེས་པ་ཡིན།

ཟས་རིགས་གསར་རྙིང་དབྱེ་འབྱེད་བྱ་རྒྱུ་དང༌། འགྲིམ་འགྲུལ་གྱི་ལམ་རྟགས་ངོས་འཛིན། བཟང་ངན་ དང་ལེགས་ཉེས་དབྱེ་འབྱེད་སོགས་རྐྱེན་འགྱུར་སྐུལ་བྱེད་དབྱེ་འབྱེད་བྱེད་ཐབས་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་ནི་རྒྱུན་ གཏན་འཚོ་བའི་ནང་སྤྱོད་ཁྱབ་ཧ་ཅང་ཆེ། ནམ་རྒྱུན་ང་ཚོས་ཤ་མོའ་ི རིགས་ཡོད་ཚད་ཟ་ཆོག་ཆོག་མ་

ཡིན་པ་ཤེས་པ་དང༌། རང་གིས་ངོ་མི་ཤེས་པའི་མི་ཡོད་ཚད་ངན་པ་མ་ཡིན་པ། སྦྲུལ་ཡོད་ཚད་ལ་དུག་

ཡོད་པ་མ་ཡིན་པ་སོགས་ཀྱང་རྐྱེན་འགྱུར་སྐུལ་བྱེད་དབྱེ་འབྱེད་བྱེད་ཐབས་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་ལས་ཤེས་ རྟོགས་བྱུང་བ་ཡིན།

(234)

ཤོག་ངོས་235

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ས་བཅད་གཉིས་པ།

སྔར་སྲོལ་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གོ་དོན།

མིའི་རིགས་རྙོག་འཛིང་ལྡན་པའི་ཁོར་ཡུག་ཁྲོད་དུ་འཚོ་གནས་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པས། མིའི་བྱ་

སྤྱོད་ལའང་ཁོར་ཡུག་གི་རྒྱུ་རྐྱེན་གྲངས་མེད་པའི་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་ནུས་པ་ཐེབས་ཏེ་འགྱུར་བ་འགྲོ་བཞིན་

ཡོད། འཇིག་རྟེན་འདིར་རྐྱེན་འགྱུར་སྐུལ་བྱེད་ཀྱི་བྱུང་ཡུན་ཉེ་བའམ་མཚུངས་པ། རྐྱེན་འགྱུར་སྐུལ་བྱེད་

དང་རྐྱེན་འགྱུར་མིན་པའི་སྐུལ་བྱེད་གཉིས་ཀྱི་བྱུང་རིམ་ཐག་ཉེ་བའམ་བར་མཚམས་དུས་ཡུན་ཐུང་བ། ཡང་ན་རྐྱེན་འགྱུར་སྐུལ་བྱེད་དང་རྐྱེན་འགྱུར་མིན་པའི་སྐུལ་བྱེད་གཉིས་ཀྱི་གོ་རིམ་སོགས་ལ་བརྟེན་

ནས་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ལ་སྤྱོད་ལམ་གསར་པ་མང་དག་ཅིག་བྱུང་ཡོད། དོན་དངོས་ཐོག་དེ་ནི་སློབ་

སྦྱོང་གི་ཐོག་མའི་གྲས་ཀྱང་ཡིན་སྲིད། དཔེར་ན། ནམ་རྒྱུན་ང་ཚོས་བརྙན་འཕྲིན་ལྟ་བ་དེ་ཡང་སྔར་སྲོལ་

རྐྱེན་འགྱུར་བེད་སྤྱོད་གཏོང་བ་ཞིག་ཡིན། བུད་མེད་མཛེས་མ་དང་སྦག་སྦག་འཁོར་ལོ་གཉིས་ལྷན་དུ་

སྦྱོར་བ་ལྟ་བུ་དང༌། སློབ་མའི་རིག་ཤེས་དང་ནུས་པ་གོང་སྤེལ་གཏོང་ཆེད། སློབ་གྲྭའི་སློབ་གསོའ་ི བྱེད་ སྒོའ་ི ཁྲོད་སྔར་སྲོལ་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་བཀོལ་སྤྱོད་ཤུགས་ཆེར་གཏོང་བཞིན་ཡོད།

དང་པོ། སློབ་དེབ་སོགས་བསླབ་གཞིའི་ནང་དོན་རྩོམ་སྒྲིག་བྱེད་སྐབས་རི་མོ་དང་ཡི་གེ་གང་ལེགས་

བཀོད་དེ། ལྐོག་གྱུར་གྱི་གོ་དོན་དང་སྐད་ཡིག་སློབ་སྦྱོང་ལས་སླ་བར་གཏོང་བ།

སྔར་སྲོལ་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་དུས་ཡུན་ཉེ་ཁུལ་གྱི་རྩ་འཛིན་(Priciple

of Contiguity)ལྟར།

རི་

མོ་དང་ཡི་གེ་འོས་འཚམས་ཀྱི་སྒོ་ནས་སྡེབ་སྦྱོར་ལེགས་པར་བྱས་ཚེ། རྨད་དུ་བྱུང་བའི་འཆར་སྣང་ འབྱུང་ཐུབ་ལ། དྲན་ཤེས་ཇེ་གསར་དུ་གཏོང་ཐུབ། ཁ་དཔེར། “ཐོས་པ་བརྒྱ་ལས་མཐོང་བ་གཅིག་ དགའ།” ཟེར་བ་ལྟར་རོ། །

གཉིས་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་ཁོར་ཡུག་འོས་འཚམས་གོ་སྒྲིག།

ཕ་མ་རྣམས་ཀྱིས་བུ་ཕྲུག་སློབ་གྲྭར་བསྐྱལ་ཏེ། ཁོ་ཚོ་སློབ་གྲྭ་དང་སྦྱང་བྱའི་རིག་ཚན་ཐོག་དགའ་

མོས་ཡོང་བའི་རེ་བ་གནང་ནའང༌། སློབ་ཕྲུག་ལ་མཚོན་ན། རང་ཉིད་འགྲོ་སའི་སློབ་གྲྭ་དང༌། སྦྱང་བྱའི་ (235)

ཤོག་ངོས་236

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

རིག་ཚན་སོགས་ལ་དགའ་མོས་ཡོད་མིན་དེ་རྒྱུ་རྐྱེན་མང་དག་ཅིག་ལ་རག་ལས་ཡོད། གལ་ཏེ་སློབ་ཕྲུག་

ཚོ་སློབ་སྦྱོང་བྱ་ཡུལ་དུ། བྱམས་བརྩེ་ལྡན་པའི་དགེ་སློབ་གང་སར་མཐོང་ཐུབ་པ་དང༌། རྩེད་ཐང་ནང་

ལུས་རྩལ་གྱི་ཡོ་ཆས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ། སློབ་གྲྭའི་ར་བའི་ནང་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་ཤིང་སྡོང་དང་མེ་

ཏོག་གིས་བརྒྱན་པ། སློབ་ཁང་ནང་དུ་ལྕོག་ཙེ་དང་རྐུབ་སྟེགས་ལེགས་པོ་ཡོད་པ། སློབ་གྲྭའི་ནང་རིག་

སྟོབས་གོང་སྤེལ་གཏོང་ནུས་པའི་བརྙན་དེབ་དང་དཔེ་དེབ་ཀློག་བལྟའི་དེབ་རིགས་ཅི་འདོད་དུ་ཡོད་ པ༑ སྤྱོད་སྒོ་དང་བྱེད་ནུས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་ཀམ་པུ་ཊར་གྱི་མཐུན་རྐྱེན་ཡོད་པ། སློབ་གྲྭའི་ནང་བདེ་

འཇགས་ཀྱི་སྣང་བ་སྟེར་བ་བཅས། ཁོར་ཡུག་གི་སྐུལ་རྒྱུ་ལེགས་པོ་འདི་དག་ལས། སློབ་ཕྲུག་ཚོར་སློབ་ གྲྭར་དགའ་མོས་བྱེད་པའི་རྒྱུ་རུ་འགྱུར་ངེས་ཡིན། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། སློབ་གྲྭའི་དགེ་སློབ་ཚང་མའི་གདོང་

གནག་ཅིང༌། སློབ་གྲྭའི་ཁོར་ཡུག་སྦགས་བཙོག་ཆེ་བ། སློབ་སྦྱོང་གི་མཐུན་རྐྱེན་སྐྱོ་བོ་ཡོད་པའི་སློབ་ གྲྭ་ཞིག་གིས། སློབ་མ་རྣམས་ལ་སློབ་གྲྭར་ཞེན་ལོག་པ་དང་སློབ་བྱོལ་བྱ་བའི་སྤྱོད་ལམ་བསྐྱེད་པ་ཡིན།

སློབ་ཁང་ནང་དུ། རྒྱུན་དུ་ཞལ་རས་འཛུམ་ཤིག་ཤིག་བྱེད་པའི་དགེ་རྒན་ཡོད་ཅིང༌། སླ་ས་ནས་དཀའ་ སར་འཁྲིད་པའི་བསླབ་གཞི་དང༌། ཕན་ནུས་དང་གསོན་ཉམས་ལྡན་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ། ལེགས་

ཉེས་ལེགས་པར་འབྱེད་པའི་སློབ་ཁང་དོ་དམ་སྒྲིག་སྲོལ་བཅས་འདི་དག་ལས་སྔར་སྲོལ་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་ ནུས་པ་ལེགས་པོ་ཐོན་པ་ཡིན། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། སློབ་ཁང་ནང་གདོང་ལ་ཁྲོ་གཉེར་འཛིན་པའི་དགེ་རྒན་ ཡོད་ཅིང༌། བསླབ་གཞིའི་ནང་དོན་ཆེས་སླ་བའམ་ཆེས་དཀའ་བ། གཉིད་ཁུག་འགྲོ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་

ཐབས་ལམ། ལེགས་ཉེས་མི་དཔྱོད་པའི་སློབ་ཁང་དོ་དམ་སྒྲིག་སྲོལ། བཅས་ཀྱིས་སྔར་སྲོལ་རྐྱེན་འགྱུར་

གྱི་ནུས་པ་ངན་པ་ཐོན་སྲིད་པ་ལྟ་བུའོ། །

གསུམ་པ། ཡིད་འགྱུར་ཡ་ལན་(Emotional Response)འོས་འཚམས་འབྱུང་བར་བསྐྱེད་བསྲིང་།

དགའ་སྡང་ཆགས་གསུམ་ནི་མིའི་ཡིད་ཀྱི་འགྱུར་བའམ་སེམས་ཚོར་གཙོ་བོ་དེ་ཡིན། དགེ་རྒན་

གྱི་ངོས་ནས་སློབ་མར་འོས་ཤིང་འཚམས་པའི་སེམས་ཚོར་སྟོན་སྟངས་སློབ་སྟོན་བྱ་རྒྱུ་དེ་ནི་སློབ་ཁྲིད་

ཀྱི་འགན་ཁུར་གཡོལ་དུ་མེད་པ་ཞིག་ཡིན། འོས་ཤིང་འཚམས་པའི་སེམས་ཚོར་སྟོན་པ་དེ་ནི་མི་གཤིས་

བདེ་ཐང་ཡིན་པའི་མངོན་རྟགས་ཤིག་ཡིན་ལ། དེར་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་ཀྱི་མི་མང་གིས་ངོས་ལེན་ཡང་བྱེད་ ངེས་ཡིན། སློབ་ཕྲུག་ཚོས་རང་ཉིད་ཀྱི་སེམས་ཚོར་དེ་ཇི་ལྟར་སྟོན་སྟངས་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་དགོས་པ་མ་

ཟད། རང་ཉིད་ཀྱི་སེམས་ཚོར་ཇི་ལྟར་སྟངས་འཛིན་བྱེད་སྟངས་སྐོར་ལ་ཡང་སློབ་སྦྱོང་བྱ་དགོས། འདི་

ལྟར་སེམས་ཚོར་སྟོན་སྟངས་དང་སྟངས་འཛིན་བྱེད་སྟངས་སྐོར་གྱི་སློབ་སྦྱོང་དེ་སྔར་སྲོལ་རྐྱེན་འགྱུར་ (236)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤོག་ངོས་237

བརྒྱུད་དེ་བྱེད་ཐུབ། བྱེད་ཐབས་དེ་འོས་འཚམས་བྱུང་ཚེ། སློབ་ཕྲུག་ཚོར་སྐུལ་བྱེད་མི་འདྲ་བའི་བརྡ་ འཕྲིན་མྱོང་ཚོར་བྱུང་བ་ལ་བརྟེན་ནས། ལྡོག་འཕྲོས་སམ་ཡ་ལན་འོས་འཚམས་བྱེད་ངེས་ཡིན། དཔེར་

ན༑ དགེ་རྒན་གྱིས་མིག་རྡེབ་བྱས་པ་ཙམ་གྱིས། སློབ་ཕྲུག་ཚོས་རང་ཉིད་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་ལ་ཡིད་ཟོན་བྱེད་པ་

ཡིན། དགེ་རྒན་གྱིས་མགོ་བོ་ལྡེམ་པ་མ་ཐག་ཏུ་སློབ་ཕྲུག་ཚོ་ལག་ལེན་ནང་ཞུགས་པ་ལྟ་བུ་དང༌། སློབ་

གྲོགས་ཤིག་གདོང་ལ་སྡུག་གཉེར་གྱིས་ཁེངས་ཡོད་ཚེ། ཁོ་ལ་ཀུ་རེ་སོགས་མིབྱེད་པ་དང༌། དགེ་རྒན་

གྱི་ཞལ་རས་འཛུམ་མདངས་ལྡན་པ་ཞིག་ཡིན་ཚེ། སློབ་ཕྲུག་ཚོས་འཇིགས་སྣང་གང་ཡང་མེད་ཅིང་སྤྲོ་ དགའི་སྒོ་ནས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཅིང༌། དགེ་རྒན་གྱི་གདོང་དུ་ཁྲོ་བའི་རྣམ་པ་ཅུང་ཟད་ལྡན་ཚེ། སློབ་ཕྲུག་

ཚོས་དངངས་སྐྲག་འོག་སློབ་སྦྱོང་བྱ་རྒྱུ་ལས་ཐབས་གཞན་མེད་པ་ལྟ་བུའོ། །

བཞི་པ། ལུས་སེམས་འཚར་ལོངས་ལ་ཕན་ནུས་ལྡན་པའི་ཁོར་ཡུག་ཤུགས་སྣོན་པ་དང༌། ལུས་སེམས་ལ་

གནོད་སྐྱོན་ཅན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྐུལ་བྱེད་ལེགས་བཅོས་བྱ་དགོས།

སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་དུ་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་བྱེད་སྒོ་འོས་འཚམས་སྤེལ་བ་དང༌། སྐྱེད་ཚལ་དང༌། གླིང་ཀ་

སོགས་རོལ་རྩེད་ཀྱི་མཐུན་རྐྱེན་ལ་ཁ་སྣོན། ཁོར་ཡུག་དང་སྡོད་ཁང་མཛེས་གཙང་དག་གསུམ་གྱི་

ཡོན་ཏན་འཛོམས་ཐབས། འཛིན་སྐྱོང་གི་ནུས་པ་གོང་མཐོར་གཏོང་བ། མི་མང་གི་གོམས་གཤིས་

ཇེ ་ ལེ ག ས་སུ་གཏོ ང ་བ་བཅས་ལ་ནུས་ཤུགས་ཡོ ད ་ཚད་འདོ ན ་དགོ ས ། བྱེ ད ་ཐབས་འདི ་ དག་གི ས ་

མི་རྣམས་ལ་ལེགས་ཕྱོགས་ཀྱི་རྐྱེན་སྐུལ་བྱས་པ་བརྒྱུད། ལེགས་ཕྱོགས་ཀྱི་ལྡོག་འཕྲོས་སམ་ཡ་ལན་ བསྐྱེད་པར་བྱ་ནུས། ཁོར་ཡུག་སྐྱེ་ཁམས་རིག་པའི་(Environment

Ecology)ནང་དངོ ས ་པོ འ་ི ཁོ ར ་

ཡུག་སྦགས་བཙོག་བཏང་བས་མིའི་བདེ་ཐང་ལ་གནོད་འཚེ་གཏོང་བར་དོ་སྣང་བྱེད་པ་མ་ཟད། སྤྱི་ ཚོ ག ས་ཁོ ར ་ཡུག་སྦགས་བཙག་བཏང་བས་མི འི ་ སེ མ ས་ཁམས་ལ་ཤུགས་རྐྱེ ན ་ཐེ བ ས་ཚུལ་ལའང་

མཐོང་ཆེན་བྱེད་པ་ཡིན། མི་དང་འཕྲུལ་འཁོར་སོགས་ཀྱི་ཟིང་ཆ་དང༌། འཚང་ཁ། ཆགས་སྲེད་བརྙན་ དེབ། དྲག་ཤུལ་གྱི་གློག་བརྙན་དང་བརྙན་འཕྲིན། རྒྱན་འཛུགས། མོ་ཊ་རྒྱུག་འགྲན། རྐུན་ཇག། བཙན་

གཡེམ། ཐབས་ཀྱིས་གསོད་པ་སོགས་འདི་དག་ཚང་མ་སྐུལ་བྱེད་ངན་པའི་གྲས་ཡིན་ལ། འདི་དག་

ལས་ཡ་ལན་ཡང་ངན་པའི་རིགས་འབྱུང་བ་ཡིན།

(237)

ཤོག་ངོས་238

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལེ་ཚན་གཉིས་པ།

ཡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་རྐྱེན་འགྱུར།

ཡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་རྐྱེན་འགྱུར་(Operant

Conditioning)ནི ་ སློ བ ་སྦྱོ ང ་གི ་ རྩ་བའི ་ བརྒྱུད་རི མ ་

གཞན་ཞིག་ཡིན། བྱ་སྤྱོད་རིང་ལུགས་པ་(Behaviorist)སི་ཀིན་ནར་(Skinner, 1938, 1948, 1951, 1968)

གྱིས་ཙི་ཙི་དང་ཕུག་རོན་ལ་ཚོད་ལྟ་བྱས་ཏེ། རྐྱེན་འགྱུར་འདི་རིགས་ལ་མ་ལག་ལྡན་པའི་ཞིབ་འཇུག་

བྱས་ཡོད། སི་ཀིན་ནར་གྱིས་བརྗོད་པའི་གོ་དོན་རྣམས་རྩ་བའི་ཆ་ནས་ཐཱོན་ཌ་ཁེ་(Thorndike, 1913)

ཡི་སློབ་སྦྱོང་སྐོར་གྱི་གཞུང་ལུགས་ཁྲོད་སློབ་སྦྱོང་ལ་ཕན་ནུས་ཐོན་པའི་ཁྲིམས་སྲོལ་(Law of Effects) ཞེས་པ་དང་འདྲ་མཚུངས་ཡིན། ཐཱོན་ཌི་ཁེའི་བཞེད་པ་ལྟར་ན། མིའི་བྱ་སྤྱོད་ནི་དེའི་མཇུག་འབྲས་བདེ་ བ་དང་སྡུག་བསྔལ་གཉིས་ལས་བརྟེན་ནས་ཇེ་མང་དང་ཇེ་ཉུང་དུ་འགྲོ་བར་འདོད། སི་ཀིན་ནར་གྱིས།

མིའི་རིགས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་བཟང་ངན་གང་ཡིན་རུང༌། ཚང་མ་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱུད་ནས་གོམས་པར་འདོད།

ས་བཅད་དང་པོ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་བརྒྱུད་རིམ། དང་པོ། ཡོ་ཆས་བཀོལ་བའི་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་བྱུང་རིམ། (Acquisition of Operant Behavior)

ཡོ་ཆས་བཀོལ་བའི་བྱ་སྤྱོད་ཅེས་པ་ནི། གང་ཟག་གང་ཞིག་གིས་ཕྱི་རོལ་ཡུལ་བསྒྱུར་བཅོས་དང་

སྟངས་འཛིན་བྱེད་ཆེད་ཡོ་ཆས་བེད་སྤྱོད་པ་དང༌། སྟངས་འཛིན་བྱེད་པའི་བྱ་སྤྱོད་ལ་ཟེར། དེ་ནི་གང་

ཟག་གིས་རང་རྟོགས་ཀྱིས་ཁོར་ཡུག་ལ་བསྒྱུར་བཀོད་བྱེད་པའི་བྱ་སྤྱོད་དམ་ཡ་ལན་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། ཙི་ཙིའི་སློབ་སྦྱོང་ལ་དཔེ་བཞག་ན། ཙི་ཙི་ཞིག་སི་ཀིན་ནར་སྒམ་ཆུང་(Skinner Box)ནང་བཞག་སྟེ།

འདེགས་འཇའ་ཞིག་མནན་ཚེ་ད་གཟོད་ལྟོ་ཆས་ལེན་ཐུབ་པ་བཟོས་རྗེས། ཙི་ཙི་དེ་ཡར་རྒྱུག་མར་རྒྱུག་

སྐབས་འདེགས་འཇའི་ཐོག་མནན་པས། ལྟོ་ཆས་སྡེར་མའི་ནང་དུ་ཟགས་བྱུང་བ་མཐོང་བས། ལྟོ་ཆས་ (238)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤོག་ངོས་239

བླངས་ནས་ཟ་བ་ཡིན། འདི་ལྟར་ཐེངས་མང་པོ་བྱུང་ཚེ། རིམ་བཞིན་ཙི་ཙིས་འདེགས་འཇའ་མནན་

ཚེ་ལྟོ་ཆས་ལེན་ཐུབ་པ་ཤེས་ཐུབ། ལྟོ་ཆས་ཟ་ཐེངས་རེར་རང་སྟོབས་ཀྱིས་སོང་ནས་འདེགས་འཇའ་ གནོན་པས། དེའི་ཐོག་ནས་ང་ཚོས། འདེགས་འཇའ་གནོན་རྒྱུ་ནི་ཡོ་ཆས་སྤྱོད་ཤེས་པའི་བྱ་སྤྱོད་ཅིག་

ཏུ་གྱུར་ཡོད་པ་ཤེས་ཐུབ། ཡོ་ཆས་བཀོལ་སྤྱོད་བྱ་བ་ནི་ལྟོ་ཆས་ལེན་བྱེད་ཀྱི་ལག་ཆ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་

ཡོད་སྟབས། དེ་ལ་ཡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་བྱ་སྤྱོད་(Instrumental Behavior)ཀྱང་ཟེར། ཡོ་ཆས་བཀོལ་བའི་

རྐྱེན་འགྱུར་ལ་ཡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་རྐྱེན་འགྱུར་(Instrumental Conditioning)ཡང་ཟེར། ལྟོ་ཆས་འདེགས་

འཇའ་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བ་དང་ཆབས་ཅིག། འདེགས་འཇའ་གནོན་པའི་གྲངས་ཐེངས་ཇེ་མང་དུ་

བཏང་བས། སྐབས་འདིར། ལྟོ་ཆས་ལ་ཤུགས་སྣོན་བྱེད་པོ་(Reinforcer)ཟེར། ཡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་བྱ་སྤྱོད་

ཐོག་ཤུགས་བསྣན་པ་ལ་བརྟེན་ནས་གོམས་འདྲིས་སུ་གྱུར་པ་འདི་ནི། ཡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་

རྩ་བའི་བརྒྱུད་རིམ་ཡིན། ཡང་དཔེར་ན། ཕུག་རོན་གྱིས་མཛུབ་གནོན་མནན་ཏེ་ཟས་ལེན་པ་དང༌། མི་

རྣམས་ཀྱིས་གླ་ཕོགས་ཆེད་ལས་ཀ་བྱ་བ། ཚོང་པས་ཁེ་དངུལ་ལེན་ཆེད་ཚོང་ཟོག་བཙོང་བ། ལུས་རྩལ་ པས་གཟེངས་རྟགས་ལེན་ཆེད་རྩལ་འགྲན་བྱེད་པ། སློབ་མས་བསྔགས་བརྗོད་འཐོབ་ཕྱིར་སློབ་སྦྱོང་

ལ་འབད་བརྩོན་བྱ་བ་ལྟ་བུ་སོགས་འདི་དག་ཚང་མ་ཤུགས་སྣོན་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བའི་བྱ་སྤྱོད་ཡིན། འོན་ཀྱང༌། ཡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་བྱ་སྤྱོད་ཡོད་ཚད་འོས་འཚམས་དང་ངོས་ལེན་རུང་བ་ཞིག་མ་ཡིན། བྱིས་ པས་ཨག་བཏབ་སྟེ་གཞན་གྱི་དོ་སྣང་འགུགས་པ་དང༌། བྱིས་པ་མལ་འབྱར་གྱིས་ངུ་རྫུ་བཏབ་སྟེ་ཕ་མར་ བང་ཁར་ལེན་དུ་འཇུག་པ། སློབ་ཕྲུག་གིས་གཞན་གྱི་བསྔགས་བརྗོད་འཐོབ་ཕྱིར་སློབ་གྲྭའི་རྩིག་པའི་

སྟེང་ནས་མཆོངས་པ་འདི་དག་ཀྱང་ཡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་བྱ་སྤྱོད་ཡིན། འོན་ཀྱང་། འདི་དག་ལས་ལྡོག་ ཕྱོགས་ཀྱི་སློབ་གསོའ་ི བྱ་སྤྱོད་འབྱུང་བ་ཡིན།

གཉིས་པ། ཤུགས་སྣོན་གྱི་བྱེད་ནུས། (Reinforcement)

ཤུགས་སྣོན་གྱི་བྱེད་ནུས་བེད་སྤྱོད་གཏོང་རྒྱུ་དེ་ནི་ཐབས་ཤེས་ཤིག་ཡིན། དཔེར་ན། བྱིས་པར་

གོམས་གཤིས་བཟང་པོ་རྒྱུན་འཇགས་ཡོང་ཐབས་སུ་བསྟོད་བསྔགས་བྱ་བ་ལྟ་བུ། དེ་ལྟར་བསྟོད་བསྔགས་ སོགས་ཀྱི་ཤུགས་སྣོན་ཐབས་ལམ་སྤྱད་ཚེ། ཤུགས་སྣོན་གྱིས་ཟིན་པའི་བསམ་སྦྱོར་དེ་རིགས་ཇེ་མང་དུ་

འབྱུང་བ་ཡིན། སྤྱིར་བཏང་ཆ་ནས། བྱ་དགའ་དང་རྔན་པ་སྟེར་བ་ཚང་མ་ཤུགས་སྣོན་ཐབས་ལམ་ཞིག་

ཡིན་ནའང། བྱ་དགའ་སྤྲད་པ་ལ་བརྟེན་ནས་བྱ་དགའ་ལེན་པའི་བསམ་སྦྱོར་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བས། བྱ་

དགའ་སྤྲོད་པ་ལ་ཤུགས་སྣོན་འདྲེན་པའི་ནུས་པ་ཡོད་པ་མཐོང་ཐུབ། འོན་ཀྱང༌། བྱ་དགའ་ཐམས་ཅད་

ཤུགས་སྣོན་དུ་འགྱུར་བའི་ངེས་པ་མེད། ཤུགས་སྣོན་ཐེབས་དང་མ་ཐེབས་ནི་མཇུག་འབྲས་ལ་བལྟ་དགོས་ (239)

ཤོག་ངོས་240

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

པ་ལས། བྱ་དགའ་སྤྲད་ཡོད་མེད་ཀྱིས་ཁག་ཐེག་བྱེད་མི་ཐུབ། ཀ་ར་ཤག ོ ་ཁུག་གཅིག་གིས་རབ་བརྟན་གྱི་

ཤུགས་སྣོན་འདྲེན་ཐུབ་ནའང༌། ལྷ་མཛེས་ལ་ཤུགས་སྣོན་དུ་འགྱུར་བའི་ངེས་པ་མེད་པས། འདིར་ཤུགས་ སྣོན་གྱི་ནང་ཚན་དང༌། ངོ་བོ། བང་རིམ་གོ་སྒྲིག་བྱེད་སྟངས་སོགས་ངོ་སྤྲོད་མདོར་ཙམ་ཞུ་རྒྱུ། ༡།

སྒྲུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཤུགས་སྣོན་དང་དགག་ཕྱོགས་ཀྱི་ཤུགས་སྣོན། (Positive Reinforcement & Nega-

ཤུགས་སྣོན་གཏོང་ཡུལ་གྱི་བྱ་སྤྱོད་དེ་སྔར་གྱི་རེ་འདོད་ལྟར་གྲུབ་རྗེས། ཤུགས་སྣོན་བྱེད་ཀྱི་

tive Reinforcement)

དངོས་རྫས་དཔེར་ན་བྱ་དགའ་དང་གཟེངས་བསྟོད་སོགས་བེད་སྤྱོད་བཏང་ཚེ་སྔར་གྲུབ་ཟིན་པའི་བྱ་

སྤྱོད་འབྱུང་བའི་གོ་སྐབས་ཇེ་མང་དུ་གཏོང་ནུས་པ་དེར་སྒྲུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཤུགས་སྣོན་ཟེར། དཔེར་ན། སློབ་

མས་དྲི་བར་ལན་ཡང་དག་པ་བརྒྱབ་ཚེ་གཟེངས་བསྟོད་བྱེད་པ་ལྟ་བུ།

ཤུགས་སྣོན་གཏོང་ཡུལ་དེ་སྔ་རེ་འདོད་བྱེད་པའི་བྱ་སྤྱོད་གྲུབ་ཟིན་རྗེས། བྱ་སྤྱོད་དེ་མང་ཙམ་

སྤེལ་ཕྱིར་གང་ཟག་དེར་མི་བཟོད་པའི་རྐྱེན་སྐུལ་མཚམས་འཇོག་བྱས་པ་དེར། དགག་ཕྱོགས་ཀྱི་ཤུགས་ སྣོན་ཟེར། དཔེར་ན། སློབ་མའི་མིང་བཏོན་ནས་གཏམ་བཤད་སྤེལ་དུ་འཇུག་སྐབས། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་

གྲོགས་ཚོས་སྐད་ཅོར་རྒྱག་པ་མཚམས་འཇོག་ཏུ་བཅུག་ན།(སློབ་མ་དེས་ཉན་མཁན་གྱིས་སྐད་ཅོར་བརྒྱབ་པར་

མི་དགའ་ཚེ།) སློབ་མ་དེས་གཏམ་བཤད་བྱེད་པར་རྐྱེན་སྐུལ་ཐེབས་པ་ལྟ་བུ། འདི་ལས་ང་ཚོས་མཐོང་ཐུབ་

པ་ཞིག་ནི། སྒྲུབ་ཕྱོགས་དང་དགག་ཕྱོགས་ཀྱི་ཤུགས་སྣོན་གང་ཡིན་ཡང༌། ཕྱོགས་མི་འདྲ་བ་ནས་ཤུགས་

སྣོན་གཏོང་ཡུལ་ལ་རྐྱེན་སྐུལ་བྱེད་པའི་ཤུགས་སྣོན་ཡིན། དེའི་ནང་གཅིག་ཤོས་གང་ཟག་དེ་དགའ་བའི་ ཕྱོགས་སྤྲད་དེ་ཤུགས་སྣོན་གཏོང་པ་དང༌། གཅིག་ཤོས་ནི་གང་ཟག་དེ་མི་དགའ་བའི་ཕྱོགས་བསལ་ཏེ་

ཤུགས་སྣོན་པ་བཅས་ཡིན། ༢།

ཐད་ཀར་ཤུགས་སྣོན་དང་ཐད་ཀར་མ་ཡིན་པའི་ཤུགས་སྣོན།(Primary Reinforcer & Secondary

སེམས་ཁམས་རིག་པའི་ཐ་སྙད་ནང༌། བྱ་དངོས་གང་ཞིག་རང་སྟེང་དུ་བྱ་སྤྱོད་ལ་ཤུགས་སྣོན་

Reinforcer)

རྒྱག་པའི་བྱེད་ནུས་ཡོད་ཚེ། དེར་ཐད་ཀར་ཤུགས་སྣོན་ཟེར། དཔེར་ན། བཟའ་བཏུང༌། ཆགས་སྲེད།

གཉིད་ཉལ་བ་སོགས་འདི་དག་ཚང་མ་ཐོག་མའི་ཤུགས་སྣོན་གྱི་ཁོངས་སུ་གཏོགས། དངོས་པོ་རང་སྟེང་

དུ་ཤུགས་སྣོན་གཏོང་བའི་བྱེད་ནུས་མེད་ཀྱང༌། དེར་གང་ཟག་གི་སློབ་སྦྱོང་(སྔར་སྲོལ་རྐྱེན་འགྱུར་དང་ལས་ རྩོལ་རྐྱེན་འགྱུར་)ལས་བྱུང་བའི་ཤུགས་སྣོན་གྱི་ནུས་པ་ཅན་ལ། ཐད་ཀར་མ་ཡིན་པའི་ཤུགས་སྣོན་ཟེར། (240)

ཤོག་ངོས་241

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

དཔེར་ན། རྒྱུ་ནོར་དང། བྱ་དགའ། ཨང་ཐོབ། ལག་འཁྱེར། གོ་གནས་སོགས་ཚང་མ་ཐད་ཀར་མ་ཡིན་ པའི་ཤུགས་སྣོན་ཁོངས་སུ་འདུ། དེར་བརྟེན། སྦྱངས་ནས་གོམས་པ་མ་ཡིན་པའི་ཤུགས་སྣོན་རིགས་ནི་

ཐད་ཀར་ཤུགས་སྣོན་ཡིན། སྦྱངས་ཐོབ་ཀྱི་ཤུགས་སྣོན་རིགས་ནི་ཐད་ཀར་མ་ཡིན་པའི་ཤུགས་སྣོན་ཡིན། གསུམ་པ། ཤུགས་སྣོན་གྱི་དུས་ཐེངས་བཀོད་སྒྲིག (Schedules of Reinforcement)

མིའི་རིགས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་ཕལ་ཆེ་བ་ཤུགས་སྣོན་ལ་བརྟེན་ནས་སྔར་ལས་བརྟན་པོར་འགྱུར་བ་ཡིན།

ནུས་པ་ལྡན་པའི་ཤུགས་སྣོན་བཀོད་སྒྲིག་བྱས་ཏེ་ལས་རྩོལ་དང་དུས་ཚོད་གྲོན་ཆུང་བྱེད་ཐུབ། སྐབས་

དེར་བྱ་སྤྱོད་ལེགས་པོ་ཐོན་འཕྲལ་དེར་ཤུགས་བསྣན་པ་དེ་ལ། བསྟུད་མའི་ཤུགས་སྣོན་(Continuous Reinforcement)ཟེར། ཤུགས་སྣོན་འདི་རིགས་སློབ་སྦྱོང་འགོ་བཙུགས་མ་ཐག་བེད་སྤྱོད་བཏང་ཚེ་(དཔེར་

ན་ཐོག་མར་ཀམ་པུ་ཊར་སྦྱོང་སྐབས་ལྟ་བུ།)ནུས་པ་ཤིན་ཏུ་ཆེ། གལ་ཏེ་བྱ་སྤྱོད་ཁ་ཤས་ཤིག་ལ་མ་གཏོགས་ཚང་

མར་རེ་རེ་བཞིན་ཤུགས་མི་སྣོན་པ་དེ་ལ། ཆ་ཤས་ཤུགས་སྣོན་(Partial

Reinforcement)ཟེར། ཤུགས་

སྣོན་སྟངས་འདི་རིགས་ཀྱིས་བྱ་སྤྱོད་ཉམས་ཞན་དུ་འགྲོ་བ་འགོག་ཐབས་ལ་དམིགས་བསལ་གྱི་ནུས་པ་ ལེགས་པོ་ཐོན་པ་ཡིན།

ཀ ༡།

དུས་ཚོད་གྱི་ཆ་ནས་ཤུགས་སྣོན་ལ་དབྱེ་ན། (Interval schedule)

དུས་ངེས་པའི་ཤུགས་སྣོན། (Fixed-interval Schedule)

མངོན་འདོད་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་དེ་དུས་ཡུན་ངེས་ཅན་ནང་སླེབས་པར་བྱེད་ཆེད། བྱ་སྤྱོད་བྱུང་བའི་

གྲངས་ཐེངས་ལ་མི་བལྟ་བར་ཤུགས་སྣོན་རྐྱང་བྱེད་པ་ལ། དུས་ངེས་པའི་ཤུགས་སྣོན་ཟེར། དཔེར་ན།

ཞོགས་པའི་རང་སྦྱོང་སྐབས་དགེ་རྒན་གྱིས་སྐར་མ་༥ རེའི་མཚམས་འཛིན་གྲྭའི་ནང་གཟིགས་ཞིབ་ ཐེངས་རེ་གནང་སྟེ། སློབ་མ་ཚོས་རང་སྦྱོང་ཡག་པོ་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་ཕྱིན་ངག་ཐོག་ནས་གཟེངས་བསྟོད་

རེ་གནང་བ་ལྟ་བུ། གཞན་ཡང༌། སློབ་མ་ཚོའི་བདུན་ཕྲག་རེ་ནང་གི་འགྲན་བསྡུར་རིགས་དང༌། ཟླ་བའི་

ཡིག་རྒྱུགས། ཟླ་ཕོགས་སོགས་འདི་དག་ཚང་མ་དུས་ངེས་པའི་ཤུགས་སྣོན་ཡིན། ཤུགས་སྣོན་བཀོད་སྒྲིག་

བྱེད་ཐབས་འདི་རིགས་ནི་ཆེས་སྒྲིག་འཛུགས་དང་ལྡན་ཞིང་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་གནས་ཡོད། འོན་ཀྱང༌། དེའི་

ཞན་ཆ་ནི། ཤུགས་སྣོན་ཐེབས་ཚར་རྗེས། གང་ཟག་དེའི་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་ཤུགས་འཕྲལ་དུ་ཞན་པར་འགྱུར་

བ་ཡིན། ཐེངས་རྗེས་མའི་ཤུགས་སྣོན་གསར་དུ་ཐེབས་རྗེས། སྔར་གྱི་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་བའི་ཆུ་ཚད་ལ་སླེབས་

ཐུབ། དཔེར་ན། བདུན་ཕྲག་རེའི་གཟའ་པ་སངས་ཉིན་ཡིག་རྒྱུགས་ཡོད་ཕྱིན། ཡིག་རྒྱུགས་བཏང་ཚར་ (241)

ཤོག་ངོས་242

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

རྗེས། རྗེས་མའི་ཡིག་རྒྱུགས་མ་སླེབས་བར་དུ་བསམ་བློ་ལྷོད་ཡངས་སུ་འགྲོ་བ་ལྟ་བུའོ། ། ༢།

དུས་མ་ངེས་པའི་ཤུགས་སྣོན།

(Variable-interval Schedule)

མངོན་འདོད་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་དེ་དུས་ཡུན་ངེས་གཏན་མེད་པར་བསྐྱར་དུ་བྱུང་ཚེ། དེ་བྱུང་བའི་གྲངས་

ཐེངས་མང་ཉུང་ལ་མ་ལྟོས་པར་ཤུགས་སྣོན་པ་དེར། དུས་མ་ངེས་པའི་ཤུགས་སྣོན་ཟེར། དུས་མ་ངེས་པའི་

ཤུགས་སྣོན་གྱིས་དུས་ཚོད་ངེས་མེད་ཀྱི་སྒོ་ནས་གང་ཟག་གི་བྱ་སྤྱོད་ལ་ཤུགས་སྣོན་བཏང་བས། ཤུགས་

སྣོན་གཏོང་བྱེད་མེད་ནའང་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་རྒྱུན་མུ་མཐུད་མངོན་པར་བྱེད་ཐུབ། དཔེར་ན། དུས་ཚོད་ངེས་

མེད་དུ་ཡིག་རྒྱུགས་གཏོང་བ། ཞིབ་བཤེར་བྱེད་པ་སོགས་འདི་དག་ཚང་མ་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་རྒྱུན་མུ་མཐུད་ པའི་བྱེད་ཐབས་ཡིན། བྱེད་ཐབས་འདི་རིགས་ཀྱིས་སྐབས་འཕྲལ་ཤེས་སླ་ཞིང་ཡུན་བརྟན་པའི་སྔར་ སྦྱངས་ཤེས་ཡོན་སྲ་བརྟན་དུ་གཏོང་བར་ཕན། ཁ། ༡།

བྱ་སྤྱོད་འབྱུང་ཐེངས་ཀྱི་ཆ་ནས་ཤུགས་སྣོན་ལ་དབྱེ་ན། (Ratio Schedule)

གྲངས་ཐེངས་ངེས་པའི་ཤུགས་སྣོན། (Fixed-Ratio Schedule)

མངོན་འདོད་ཀྱི་སྤྱོད་པ་དེ་གྲངས་ཐེངས་ངེས་ཅན་ཞིག་ལ་སླེབས་སྐབས། དུས་ཚོད་ལ་མི་བལྟོས་

པར་ཤུགས་སྣོན་རྐྱང་བྱེད་པ་ལ། གྲངས་ཐེངས་ངེས་པའི་ཤུགས་སྣོན་ཟེར། ཤུགས་སྣོན་མ་བརྒྱབ་སྔོན་

གྱི་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་གྲངས་འབོར་གཏན་འཁེལ་ཡིན་སྟབས། གང་ཟག་དེས་བྱ་སྤྱོད་གྲངས་འབོར་ཐད་འདང་

ངེས་ཤིག་མ་བྱུང་ཚེ་ཤུགས་སྣོན་ཐེབས་དཀའ། དཔེར་ན། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མ་ཚོར་མིང་ཚིག་༢༠ བློར་ འཛིན་དུ་བཅུག་སྟེ། མིང་ཚིག་༥ རེ་བློར་འཛིན་ཐུབ་ཚེ་བྱ་དགའ་མཚོན་པའི་ཤོག་བྱང་ཆུང་ངུ་རེ་

སྤྲད་དེ། ཤོག་བྱང་༤ ནམ་ལོངས་ཚེ་ངལ་གསོ་རྒྱག་ཆོག་པ་བྱེད་པ་ལྟ་བུ། གཞན་ཡང་ཁྱིམ་ཚང་ནང་ཅ་

དངོས་བཟོ་སྐྲུན་(དཔེར་ན་བསངས་ཀྱི་རིལ་བུ་སྒྲིལ་བ། ལག་ཆིངས་ཆུ་མིག་གུ་སྒྲིལ་བཟོ་བ་སོགས་)བྱེད་སྐབས་ཅ་

དངོས་ཀྱི་གྲངས་འབོར་ལྟར་རྔན་པ་སྟེར་བ་ལྟ་བུ། སློབ་གྲྭ་ཁག་ཅིག་གིས་རྒྱུགས་ཐོབ་ཨང་གྲངས་ལྟར་

འཛིན་གྲྭ་སྤར་བ་སོགས་འདི་དག་ཚང་མ་གྲངས་ཐེངས་ངེས་པའི་ཤུགས་སྣོན་ཡིན། གྲངས་ཐེངས་ངེས་

པའི་ཤུགས་སྣོན་དེ་དུས་ངེས་པའི་ཤུགས་སྣོན་གཉིས་དང་མཚུངས་པར། ཤུགས་སྣོན་མ་བཏང་སྔོན་ཚུད་

དུ་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་ཚད་མགྱོགས་ཤིང༌། ཤུགས་སྣོན་བཏང་བའི་རྗེས་སུ་བྱ་སྤྱོད་དལ་ལྷོད་དུ་འགྱུར་བའི་སྣང་ ཚུལ་མི་ལེགས་པའང་ཡོད།

(242)

༢།

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

གྲངས་ཐེངས་མ་ངེས་པའི་ཤུགས་སྣོན། (Veriable-ratio schedule)

ཤོག་ངོས་243

མངོན་འདོད་ཀྱི་སྤྱོད་པ་དེ་འཐོབ་པའི་ཆེད་དུ་ཤུགས་སྣོན་པའི་གྲངས་ཐེངས་གཏན་འཇགས་

མེད་པའི་རིགས་ལ། གྲངས་ཐེངས་མ་ངེས་པའི་ཤུགས་སྣོན་ཟེར། དཔེར་ན། རྒྱན་ཤོག་སྣ་ཚོགས་ནང་

བྱ་དགའ་ཐོབ་ཤོར་དང༌། ཤོ་ཁང་ནང་ཤོ་འཛུགས་ཀྱི་ཐོབ་ཤོར་སོགས་ལྟ་བུར། དོ་བདག་རང་ཉིད་ཀྱིས་ རྒྱན་ཤོག་ཇི་ཙམ་ཉོ་དགོས་པའམ། ཤོ་དངུལ་ཇི་ཙམ་བཙུགས་ན་བྱ་དགའ་འཐོབ་མིན་ཤེས་ཐབས་མེད་

སྟབས། རྒྱན་ཤོག་དང་ཤོ་རྩེད་རིགས་ལ་མི་རྣམས་དགའ་ཞིང་འཇུག་པ་ཡིན། དེ་ལས་ང་ཚོས་ཤེས་ཐུབ་

པ་ཞིག་ལ། གྲངས་ཐེངས་ངེས་གཏན་མེད་པའི་ཤུགས་སྣོན་འདི་རིགས་ནི། བྱ་སྤྱོད་ཤུགས་ཆེར་གཏོང་

བའི་ནུས་པ་ཆེན་པོ་ཡོད། ༣།

གོམས་ཟིན་པའི་བྱ་སྤྱོད་ཉམས་པ་དང༌། རང་བཞིན་གྱིས་སླར་གསོ་བ།

གང་ཟག་གི་ཡོ་ཆས་བཀོལ་བའི་བྱ་སྤྱོད་ལ་ཤུགས་བསྣན་པ་བརྒྱུད་གོམས་འདྲིས་ཆགས་པ་ཡིན་

སྟབས། བྱ་སྤྱོད་དེ་ཉམས་རྒུད་འགྲོ་སྟངས་ཀྱང་ཤུགས་སྣོན་མཚམས་བཞག་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཡལ་འགྲོ་

བ་ཡིན། དཔེར་ན། ཙི་ཙིས་འདེགས་འཇའ་མནན་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ལྟོ་ཆས་རག་ཐབས་བྱེད་ནའང༌། གལ་ཏེ་ཙི་ཙི་དེས་འདེགས་འཇའ་ཡང་ཡང་མནན་ནའང་ལྟོ་ཆས་ཐོན་རྒྱུ་མེད་ཚེ། ཙི་ཙིས་འདེགས་

འཇའ་གནོན་པའི་བྱ་སྤྱོད་དེ་ཉམས་ཞན་དུ་སོང་སྟེ་རིམ་གྱིས་ཡལ་འགྲོ་ངེས་ཡིན། གནས་ལུགས་དེ་ དང་མཚུངས་པའི་སྒོ་ནས། སློབ་མའི་སློབ་སྦྱོང་ལ་བརྩོན་འགྲུས་བྱེད་པའི་བྱ་སྤྱོད་ལ་ཤུགས་བསྣན་ནས་

བརྟན་པོ་ཆགས་ཡོད་སྐབས། ཕ་མའམ་དགེ་རྒན་གྱིས་ཁོང་ཚོར་སྐུལ་ལྕག་གཏོང་བར་སྣང་ཆུང་བྱས་

པས།(ཁ་ཤས་ཀྱིས་དེ་ནི་རང་བཞིན་གྱིས་དེ་ལྟར་ཡིན་དགོས་པ་ལྟ་བུ་ཞིག་ལ་བརྩིས་ཏེ།) དེའི་མཇུག་འབྲས་ཀྱིས་ སློབ་མའི་སློབ་སྦྱོང་ལ་བརྩོན་འགྲུས་ཉམས་ཞན་དུ་འགྲོ་སྲིད།

ཡོ་ཆས་བཀོལ་བའི་བྱ་སྤྱོད་ཉམས་ཟིན་རྗེས། དུས་ཡུན་གང་ཙམ་འགོར་རྗེས། དུས་རྒྱུན་སྔོན་གྱི་

ཁོར་ཡུག་གི་གནས་སྟངས་ལ་བསྐྱར་འཕྲད་བྱུང་བའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་རང་བཞིན་གྱིས་སླར་གསོ་ཡོང་ ངེས་ཡིན། དཔེར་ན། སློབ་མ་དེ་སློབ་སྦྱོང་ལ་བརྩོན་འགྲུས་བྱེད་ཅན་ཞིག་ནས་ལེ་ལོ་ཅན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་

རྗེས། དུས་ཡུན་གང་ཙམ་རྗེས་སུ་སླར་ཡང་བརྩོན་འགྲུས་བྱེད་འགོ་རྩོམ་སྲིད་པ་ཡིན། སྣང་ཚུལ་འདི་ལ་ ཡོ་ཆས་བཀོལ་བའི་བྱ་སྤྱོད་ཉམས་རྒུད་དང་སླར་གསོའ་ི སྣང་ཚུལ་ཟེར། ༤།

རྐྱེན་སྐུལ་རིགས་སྡུད་བྱེད་པ། (Stimulus Generalization)

ཡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་རྐྱེན་འགྱུར་ནི་སྔར་སྲོལ་རྐྱེན་འགྱུར་དང་འདྲ་ཞིང་། རྐྱེན་སྐུལ་རིགས་ཅན་དུ་ (243)

ཤོག་ངོས་244

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

བྱེད་པའི་སྣང་ཚུལ་ཞིག་ཡོད། གང་ཟག་ཅིག་ལ་རྐྱེན་སྐུལ་གྱི་སྒོ་ནས་ཤུགས་སྣོན་ཐེབས་ཟིན་རྗེས།

སླད་རྐྱེ ན ་སྐུལ་དེ ་ དང་མཚུངས་པའི ་ རི ག ས་ལ་ལྡོ ག ་འཕྲོ ས ་སམ་ཡ་ལན་གྱི ས ་ཤུགས་སྣོ ན ་ཐེ བ ས་ ཐབས་བྱ་བ་ལ། རྐྱེན་སྐུལ་རིགས་སུ་སྡུད་པའམ། རྐྱེན་སྐུལ་རིགས་སྡུད་ཅེས་བརྗོད། དཔེར་ན། བུ་

བསོད་ནམས་ཀྱིས་དབྱངས་ཅན་ལ་ཨ་ཅག་དབྱངས་ཅན་ལགས་ཞེས་བོས་པས་བསྔགས་བརྗོད་ཐོབ་

རྗེས། སླད་དབྱངས་ཅན་མཐོང་རིམ་བཞིན་ཨ་ཅག་དབྱངས་ཅན་ལགས་ཞེས་བོས་ཏེ་བསྔགས་བརྗོད་

འཐོབ་ཐབས་བྱེད་པ་ལྟ་བུ། སྣང་ཚུལ་འདིའི་ཐོག་ནས་ང་ཚོས་མཐོང་ཐུབ་པ་ནི། བུ་བསོད་ནམས་ ཀྱིས་རང་ཉིད་ལ་བསྔགས་བརྗོད་ཐོབ་ཆེད་དེ་སྔའི་ཉམས་མྱོང་ལ་རིགས་བསྒྲེས་ཏེ་རྐྱེན་སྐུལ་ལས་

རང་ཉིད་ལ་དགོས་མཁོ་བསྐང་ཐབས་བྱེད་པ་ཡིན། ཡང་དཔེར་ན། གལ་ཏེ་བྱིས་པ་ཞིག་གིས་ལག་ པ་བརྐྱངས་ཏེ་གཞན་གྱི་གདོང་པར་ལག་པ་ཐུག་འཕྲལ་མི་ཚང་མས་དགའ་བའི་ཉམས་འགྱུར་བསྟན་

ཚེ༑ བྱིས་པ་དེས་སླད་ཀྱང་གཞན་ལ་ལག་པ་རྐྱོང་བའི་བྱ་སྤྱོད་ལ་འཇུག་སྤྲོ་བ་ལྟ་བུ། གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་ ལག་པ་རྐྱོང་སྐབས་ཚང་མས་མི་དགའ་བའམ་ཞེད་སྣང་སོགས་བསྟན་པས། རྗེས་སུ་བྱིས་པས་མི་ཞིག་ མཐོང་སྐབས་ལག་པ་རྐྱོང་མི་ཕོད་པ་ཡིན། ༥།

རྐྱེན་སྐུལ་ངོས་འཛིན།

ཡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་རྐྱེན་འགྱུར་ཁྲོད། གལ་ཏེ་གང་ཟག་ཅིག་གིས་རྐྱེན་སྐུལ་ཀ་པར་ཡ་ལན་བྱས་

ཏེ་ཤུགས་སྣོན་ཐེབས་ཚེ། རྐྱེན་སྐུལ་ཁ་པར་དེ་ལྟ་བུའི་ཤུགས་སྣོན་ཞིག་ཐེབས་མི་ཐུབ། དེར་བརྟེན་གང་

ཟག་དེས་ཀྱང་རྐྱེན་སྐུལ་ཀ་པ་དང་ཁ་པ་གཉིས་ཀ་ངོས་འཛིན་བྱེད་པ་དེ་ནི། རྐྱེན་སྐུལ་ངོས་འཛིན་ཀྱི་ བརྒྱུད་རིམ་ལས་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན། དཔེར་ན། ༢ x ༣ = ? ལ་བྱིས་པས་༦ ཅེས་ལན་བཏབ་ཚེ་བསྟོད་

བསྔགས་བྱེད་པ་དང༌། དེའི་ལན་དུ་༥ ཞེས་ལབ་ཚེ་ཁ་ཡ་མ་བྱས་པ་ཡིན་ན། དེ་ནས་བཟུང་བྱིས་པས་

རིམ་གྱིས་འོས་འཚམས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ཕྱི་རོལ་ཁོར་ཡུག་གི་རྐྱེན་སྐུལ་ལ་ལྡོག་འཕྲོས་(ཡ་ལན་)བྱེད་སྟངས་

ཤེས་རྟོགས་ཡོང་ངེས་ཡིན། བྱིས་པ་ཁག་ཅིག་བཟང་ངན་བདེན་རྫུན་ལ་དབྱེ་འབྱེད་མི་ཐུབ་པའམ། རྒན་ གཞོན་དང༌། དགྲ་རང་གི་དབྱེ་བ་འབྱེད་མི་ཐུབ་པ་སོགས་ཀྱི་སྤྱོད་ཚུལ་ཐོན་པ་འདི་དག་ནི། ཁོང་ཚོས་ ཕྱི་རོལ་ཁོར་ཡུག་གི་རྐྱེན་སྐུལ་ལ་ཡ་ལན་བྱེད་མ་ཤེས་པས་ལན་པ་ཡིན། དེར་བརྟེན། རྐྱེན་སྐུལ་ལ་ངོས་ འཛིན་བྱེད་ཚུལ་ནི་སློབ་མ་ཚོར་རྟོག་ཤེས་དང༌། མི་གཤིས། ཉམས་སྣང༌། ཀུན་སྤྱོད་སོགས་སློབ་སྟོན་ བྱེད་པའི་ཁྲོད་དུ་ཧ་ཅང་གལ་ཆེ།

(244)

༦།

བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་འགྲུབ་རིམ།

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤོག་ངོས་245

མི་དང་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་རྙོག་འཛིང་ཅན་གྱི་བྱ་སྤྱོད་རྣམས་དུས་གཅིག་གམ་གློ་བུར་གྲུབ་པ་ཞིག་

མིན། བྱ་སྤྱོད་གང་ཞིག་རྩ་བ་ནས་མི་ཤེས་པ་ནས་རང་ཉིད་ཀྱི་འདོད་བློ་ལྟར་བྱེད་ཐུབ་པ་བྱུང་བའི་

བར་དུ་སློབ་སྦྱོང་གི་བརྒྱུད་རིམ་མང་པོ་ཞིག་ཡོད། ཡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་གནས་ལུགས་ལྟར།

ཤུགས་སྣོན་གང་ཞིག་རིམ་གྱིས་རང་ཉིད་ཀྱི་འདོད་མོས་དང་བར་ཐག་ཉེ་རུ་འགྲོ་བཞིན་པའི་(Succes-

sive Approximattions)བརྒྱུད་རིམ་ལ།

བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་འགྲུབ་རིམ་ཞེས་ཟེར། དཔེར་ན། གླང་ཆེན་ལ་རྐང་

སྤོལ་རྒྱག་པའི་རྩེད་མོ་སློབ་སྐབས། ཐོག་མར་གླང་ཆེན་ལ་རྐང་སྤོལ་གཞུས་པའི་བྱ་སྤྱོད་བསླབ་དགོས།

དེ་རྗེས་རྐང་སྤོལ་དྲ་བའི་ནང་གཞུ་བའི་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་སྦྱོང་བརྡར་སྤྲོད་དགོས། མཐའ་མར་གླང་ཆེན་གཞན་ དག་དང་ལྷན་དུ་རྐང་སྤོལ་རྩེད་སྟངས་ཏེ། ང་ཚོས་འདོད་མོས་བྱས་པའི་བྱ་སྤྱོད་དེའི་སྦྱོང་བརྡར་སྤྲོད་

དགོས་པ་བཅས་ཡིན། ཌོལ་ཧྥན་(Dolphin)ཟེར་བའི་ཉ་ལ་ཆུའི་ཁར་མཆོང་སྟངས་བསླབ་པ་དང༌། སེང་

གེ་ལྒང་ཕུག་ཐོག་ཏུ་སྡོད་པ་སོགས་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་རྩེད་མོ་རྣམས་ཀྱང་བྱ་སྤྱོད་འགྲུབ་རིམ་གྱི་སློབ་སྦྱོང་

གི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན། སློབ་ཕྲུག་ཚོར་ཡི་གེ་འབྲི་བ་དང༌། གླུ་གཞས་གཏོང་བ། ཞབས་བྲོ། སྤོ་ལོ་རྩེད་ སྟངས་སོགས་སྦྱོང་བརྡར་སྤྲོད་པ་འདི་དག་ཀྱང་བྱ་སྤྱོད་འགྲུབ་རིམ་གྱི་སློབ་སྦྱོང་གི་བརྒྱུད་རིམ་ཡིན།

མདོར་ན། བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་འགྲུབ་རིམ་ནི་གོམ་པ་རེ་རེ་བཞིན་རྒྱུན་ཆད་མེད་པའི་ཚོད་འཛིན་དང་

༧།

སུན་སློང་རྐྱེན་སྐུལ། (Aversive Stimulus)

རྙིང་དོར་གསར་ལེན་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན།

གང་ཟག་ཅིག་ལ་སུན་སྣང་སློང་བའམ་མི་བདེ་བར་བཟོ་བྱེད་ཀྱི་རྐྱེན་སྐུལ་ཡོད་ཚད་ལ་སུན་

སློང་རྐྱེན་སྐུལ་ཞེས་བརྗོད། དཔེར་ན། རྨས་སྐྱོན་ཕོག་པ་དང༌། ན་ཟུག་གཏོང་བ། ཉེས་ཆད་ཕོག་པ་

སོགས་ལྟ་བུ། སུན་སློང་རྐྱེན་སྐུལ་བྱེད་པའི་དམིགས་ཡུལ་ནི། རྐྱེན་སྐུལ་གཏོང་ཡུལ་གང་ཟག་དེའི་བྱ་ སྤྱོད་ཅིག་མཚམས་འཇོག་པར་བྱེད་པ་དང༌། གནས་སྟངས་ག་གེ་མོ་ཞིག་ལ་གཡོལ་ཐབས་བྱེད་པ། ཡང་ ན་སུན་སློང་རྐྱེན་སྐུལ་ལ་སྔོན་འགོག་ཆེད་བྱ་སྤྱོད་ག་གེ་མོ་ཞིག་སྤེལ་ཐབས་བྱེད་པ་སོགས་ཀྱི་ཆེད་དུ་

ཡིན། སུན་སློང་རྐྱེན་སྐུལ་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་སྦྱོང་ནི་དཔེར་ན་ཉེས་ཆད་གཏོང་བ་དང༌། སྦྱོང་བརྡར་ ལ་གཡོལ་བ། སྦྱོང་བརྡར་སྔོན་འགོག་བྱེད་པ་སོགས་ཡིན། ༡།

ཉེས་ཆད་གཏོང་བ།(Punishment)

སློབ་སྦྱོང་སྤྲོད་མཁན་གྱི་རེ་འདུན་བྱས་པའི་བྱ་སྤྱོད་དམིགས་བསལ་བ་ག་གེ་མོ་བྱུང་སྐབས། (245)

ཤོག་ངོས་246

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

གང་ཟག་དེར་སུན་སློང་རྐྱེན་སྐུལ་སྤྲད་དེ། བྱ་སྤྱོད་དེ་བཀག་འགོག་དང་ཉམས་རྒུད་གཏོང་ཐབས་བྱེད་

པ་ནི། ཉེས་ཆད་གཏོང་བའི་གོ་དོན་ཡིན། ཉེས་ཆད་གཏོང་བ་ནི་བྱ་སྤྱོད་བཀག་འགོག་དང་ཉམས་རྒུད་ དུ་གཏོང་ཐབས་ཙམ་ལས། ཉེས་ཆད་རང་ངོས་སུ་རྐྱེན་སྐུལ་གཏོང་བའི་ནུས་པ་མེད། ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ ནས་བརྗོད་ན། སློབ་མས་ཡི་གེ་ཞིག་བྲིས་ནོར་ཤོར་བར་ཉེས་ཆད་བཏང་བ་ཙམ་གྱིས། ཁོ་རང་གིས་ཡི་

གེ་འབྲི་ནོར་མི་ཐེབས་པའི་རྐྱེན་སྐུལ་དུ་འགྱུར་བའི་ངེས་པ་མེད། ཉེས་ཆད་ལ་གཡོལ་བའི་ཆེད་དུ་

གཅིག་བྱས་ན་སློབ་མ་དེས་སྔར་བྱིས་པའི་ཡིག་ནོར་དེ་བསྐྱར་དུ་འབྲི་མི་སྲིད་ནའང། ཡི་གེ་གཞན་མི་ ནོར་བར་འབད་རྩོལ་བྱེད་པའི་ཁག་ཐེག་བྱ་མི་ཐུབ།

ཉེས་ཆད་བཏང་བ་ལ་བརྟེན་ནས་བྱ་སྤྱོད་ཁག་ཅིག་ཉམས་རྒུད་དུ་གཏོང་ཐུབ་ནའང༌། སྤྱིར་

བཏང་ཆ་ནས་དེའི་ཕན་ནུས་ལེགས་པོ་ཞིག་ཐོན་མེད། གལ་ཏེ་རང་ཉིད་ཀྱི་རེ་འདུན་བྱས་པའི་ཚད་དུ་ སླེབས་པར་བྱ་བར་གཤམ་གསལ་ཁག་བྱེད་དགོས།

99 ཉེས་ཆད་ཀྱི་ཤུགས་ཚད་འདང་ངེས་གཏོང་དགོས།

99 དུས་ཚོད་འགོར་འགྱངས་མ་བྱས་པར་དུས་ཐོག་ཏུ་གཏོང་བ།

99 གོ་ནོར་མི་ཐེབས་པའི་ཆེད་དུ་སྔ་ཕྱི་ཚང་མ་གཅིག་གྱུར་ཡོང་ཐབས་བྱ་དགོས།

99 ཉེས་ཆད་གཟེད་མཁན་རང་ཉིད་ཀྱང་ཉེས་ཆད་ཀྱི་དམིགས་འབེན་ངོས་ལེན་ཡོད་པ་སོགས་སོ། ། ཉེས་ཆད་གཏོང་སྐབས་འཛེམས་དགོས་པ་ཁག་ནི།

99 ཉེས་ཆད་ཀྱི་ཤུགས་ཚད་རིམ་གྱིས་ཇེ་ལྗིད་གཏོང་བ། (བཟོད་བསྲན་གྱི་ཤུགས་ཚད་ཇེ་ཆེར་གཏོང་བ།)

99 ཡང་ན། ཉེས་ཆད་བཏང་མ་ཐག་གུན་གསབ་བྱས་ཏེ། ཉེས་ཆད་གཏོང་ཡུལ་ལ་བཟོད་གསོལ་ མཚོན་པ།

99 ཉེས་ཆད་གཏོང་བ་ལ་གཤམ་གསལ་ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་ནུས་པ་ཐོན་སྲིད་པ༌ཡིན། 99 ཉེས་ཆད་གཏོང་མཁན་ལ་ཞེ་འཁོན་དང་སྡང་ཟུག་ཡོང་བ།

99 ཉེས་ཆད་གཏོང་མཁན་དང་དེའི་ཁོར་ཡུག་(དཔེར་ན། ཕ་མ་དང༌དགེ་རྒན། སློབ་གྲྭ་སོགས་ལྟ་བུ།)ལ་ གཡོལ་བ།

99 ཉེས་ཆད་ལས་གཡོལ་ཐབས་བྱ་ཆེད་རྫུན་བཤད་པ།

99 ཉེས་ཆད་འཕོགས་པ་སྙིང་ནད་མ་ཐེག་པར་ཁོང་ཁྲོ་ལངས་པའམ། གཞན་ལ་རྒོལ་རྡུང་བྱེད་པ།

བུ་ཕྲུག་ལ་ཚོད་མེད་ཉེས་རྡུང་གཏོང་མཁན་གྱི་ཕ་མ་ཐམས་ཅད་རང་ཉིད་ཀྱིས་ཉེས་རྡུང་ཚོད་ (246)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤོག་ངོས་247

མེད་གཟེད་མྱོང་མཁན་ཤ་སྟག་ཡིན་ཟེར་བའི་ཁ་དཔེ་ལའང་གནས་ལུགས་མེད་པ་ཞིག་མིན། ༢།

ཉེན་གཡོལ་སྦྱོང་བརྡར།(Escape Training)

གང་ཟག་ཅིག་ལ་བྱ་སྤྱོད་དམིགས་བསལ་ཅན་ཞིག་སྤེལ་ཐུབ་པ་བྱ་ཆེད་མུ་མཐུད་ཉེས་ཆད་

གཏོང་བ་དེ་ལ། གཡོལ་བའི་སྦྱོང་བརྡར་ཟེར། སློབ་ཕྲུག་ཅིག་མགོ་ན་ཚེ། སྨན་ཁང་ནས་སྨན་བླངས་ཏེ་ ན་ཟུག་གཅོག་ཐབས་བྱེད་པ་དེ་ཡང་གཡོལ་བའི་སྦྱོང་བརྡར་ཞིག་ཡིན། སློབ་ཕྲུག་རྣམས་ཁོར་ཡུག་དང་

བྱ་སྤྱོད་ངན་པར་གཡོལ་བའི་སྦྱོང་བརྡར་སྤྲོད་རྒྱུ་དེ་ནི། སློབ་ཕྲུག་རྣམས་མེ་དང༌། ཆུ། ས་ཡོམ་སོགས་ཀྱི་ འཇིགས་པ་ལས་གཡོལ་ཐབས་བྱེད་པའི་བདེ་འཇགས་སློབ་གསོ་དང་གཅིག་མཚུངས་སུ་གལ་ཆེ། ༣།

སྔོན་འགོག་སྦྱོང་བརྡར།(Avoidance Training)

གང་ཟག་ཅིག་ལ། གལ་ཏེ་ཁོས་དུས་ཚོད་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་ནང་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་ཐུབ་པ་བྱུང་ཚེ།

ཉེས་ཆད་མི་ཡོང་བའི་བརྡ་འཕྲིན་སྤྲོད་པ་དེ་ལ། སྔོན་འགོག་གི་སྦྱོང་བརྡར་ཟེར། དཔེར་ན། སློབ་སྦྱོང་

གི་གྲུབ་འབྲས་ཇེ་ཞན་དུ་མི་འགྲོ་བའི་ཆེད་དུ་སློབ་ཕྲུག་ཚོས་བརྩོན་འགྲུས་བྱེད་པ་ལྟ་བུའམ། ཡང་ན། ནད་ཡམས་སྔོན་འགོག་བྱ་ཆེད་འགོག་ཁབ་རྒྱག་པ་སོགས་རང་ཉིད་ཀྱི་མི་འདོད་པའི་བྱ་བ་སྔོན་འགོག་ བྱེད་པའི་བྱ་སྤྱོད་ལྟ་བུ།

ཉེས་ཆད་གཏོང་བ་དང༌། གཡོལ་བའི་སྦྱོང་བརྡར། སྔོན་འགོག་གི་སྦྱོང་བརྡར་འདི་རྣམས་སུན་

སློང་རྐྱེན་སྐུལ་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་དཔེར་ན། ཉེས་ཆད་གཏོང་བ་ནི་སུན་སློང་རྐྱེན་སྐུལ་ལ་དངོས་ སུ་བརྟེན་ནས་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་སྦྱོང་བརྡར་སྤྲོད་ཀྱི་ཡོད་པ་དང༌། གཡོལ་བའི་སྦྱོང་བརྡར་དང་སྔོན་འགོག་གི་ སྦྱོང་བརྡར་གཉིས་ཀྱི་ཁྲོད་སུན་སློང་རྐྱེན་སྐུལ་དེ་ངོས་ཟིན་པའི་སྒོ་ནས་གཡོལ་བའམ་སྔོན་འགོག་བྱེད་ པ་བཅས་ཡིན།

(247)

ཤོག་ངོས་248

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ས་བཅད་གཉིས་པ། ལས་རྩོལ་རྐྱེན་འགྱུར་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གོ་དོན།

མིའི་རིགས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་དེ་བྱ་དགའ་ཐོབ་པ་ལ་བརྟེན་ནས་རྒྱུན་མཐུད་པ་དང༌། ཤུགས་སྣོན་ཐེབས་

ཀྱི་ཡོད་ལ། ཉེས་ཆད་ཕོག་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཉམས་ཞན་དང་མཇུག་གྲིལ་གྱི་ཡོད། གནས་ལུགས་འདི་ནི་

ཡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་རྩ་འཛིན་གཙོ་བོ་དེ་ཡིན། ཁྱིམ་ཚང་དང༌། སློབ་གྲྭ། ཚོགས་སྡེ། ཚོང་ སྡེ། འཛིན་སྐྱོང་སྡེ་ཁག། བཙོན་ཁང༌། སྨན་ཁང་སོགས་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་རྩ་འཛིན་སྟབས་བདེ་འདི་སྤྱད་ དེ་བྱ་སྤྱོད་འཛུགས་པའམ་བསྒྱུར་བཅོས་གཏོང་གི་ཡོད། གཤམ་དུ་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་ཡོ་ཆས་ སྤྱོད་པའི་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་རྩ་འཛིན་བེད་སྤྱོད་གཏོང་ཐབས་འགའ་བཀོད་ཡོད།

༡།

བྱ་དགའ་དང་སྐུལ་མ་མང་ཙམ་གནང་བ་དང༌། ཉེས་ཆད་ཉུང་ཙམ་གཏོང་བ།

དགེ་རྒན་ཞིག་ཡིན་ཕྱིན་སློབ་མའི་བྱ་སྤྱོད་ལ་བསྟོད་སྨད་བྱས་པའི་སྤྱིར་བཏང་གི་མཇུག་འབྲས་

ཤེས་ཀྱི་ཡོད། འོན་ཀྱང། ལག་ལེན་ཁྲོད་དུས་རྒྱུན་དུ་ཁོར་ཡུག་སྤྱི་ཚོགས། རིག་གཞུང་དང་གོམས་

གཤིས་སོགས་ཀྱི་ཤན་ཤུགས། དགེ་རྒན་སོ་སོ་རང་ངོས་ཀྱི་ལྟ་བ་བཅས་མི་འདྲ་བའི་དབང་གིས། བྱིས་པ་

རང་ཉིད་ཡར་རྒྱས་གཏོང་ནུས་པའི་བསྟོད་སྨད་འོས་ཤིང་འཚམ་པ་ཞིག་བྱེད་མ་ཐུབ་པའི་གནས་ཚུལ་ མང་དུ་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད། སློབ་ཕྲུག་ཕལ་ཆེ་བའི་སློབ་སྦྱོང་དང་སྤྱོད་ལམ་དེ་གོང་དུ་བརྗོད་པའི་བྱ་སྤྱོད་

འགྲུབ་རིམ་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ལ་བརྟེན་ཏེ། གོམ་པ་རེ་རེ་བཞིན་མུ་མཐུད་ནས་འཐོབ་འདོད་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་ལ་ གོམས་ཐབས་བྱེད་དགོས། དེར་བརྟེན། ཤུགས་སྣོན་བེད་སྤྱོད་སྐབས་ངེས་པར་དུ་ནན་ཏན་དང་ངང་ རྒྱུད་རིང་པོ་དགོས།

གནས་ཚུལ་ལ་རྟོག་དཔྱོད་མེད་པའི་བསྟོད་སྨད་ལ་ཤུགས་སྣོན་གྱི་ནུས་པ་ཡོད་པའི་ངེས་པ་

མེད། བྱ་དགའ་དང་གཟེངས་བསྟོད་ཉུང་དྲགས་ཚེ་གྲུབ་ཟིན་པའི་འཐོབ་འདོད་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་མྱུར་དུ་ཡལ་ འགྲོ་བ་ཡིན། ཚད་རན་ཞིང་གནས་ལུགས་ལྡན་པའི་ཤུགས་སྣོན་གྱི་ཐབས་ལམ་སྤྱད་ཚེ། ཕྱིའི་ཤུགས་

སྣོན་(External Reinforcement)དེ་རིམ་གྱིས་ནང་གི་ཤུགས་སྣོན་(Internal Reinforcement)ནམ་ཡང་

ན་རང་ཉིད་ཤུགས་སྣོན་(Self Reinforcement)དུ་འཕོ་འགྱུར་ཡོང་བ་ཡིན། འདིར་བརྗོད་པའི་ནང་གི་ ཤུགས་སྣོན་ཞེས་པ་ནི། སློབ་ཕྲུག་རང་ཉིད་ཀྱིས་རང་ལ་སྐུལ་ལྕག་བྱེད་པ་དེ་ཡིན། རང་ཉིད་ཤུགས་སྣོན་ (248)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤོག་ངོས་249

ལ་རང་གིས་རང་ལ་ངག་ཐོག་ནས་སྐུལ་མ་བྱེད་པའམ། ཡང་ན་རང་ཉིད་དགའ་བའི་ཅ་དངོས་ཤིག་ཉོས་

ཏེ་བྱ་དགའ་བྱེད་པའང་རུང༌།

ཉེས་ཆད་གཏོང་བའི་ཐབས་ལམ་དེ་ཧ་ཅང་ནན་ཏན་དང༌། གང་ཉུང་ཉུང་བེད་སྤྱོད་གཏོང་

དགོས། གལ་ཏེ་ཉེས་ཆད་གཏོང་དགོས་ཚེ། དྲང་བདེན་དང༌། འོས་ཤིང་འཚམ་པ། སྔ་ཕྱི་གཉིས་འབྲེལ་

ཆགས་པ་བཅས་དགོས་པ་མ་ཟད། ཤུགས་སྣོན་དང་མཉམ་འབྲེལ་གྱི་སྒོ་ནས་སྤྱོད་དགོས། དཔེར་ན།

བྱིས་པས་ཐོག་མའི་ཆར་ཡིག་ནོར་བྲིས་ཚེ་ཨང་ཐོབ་བརྒྱ་ཆ་གཅོག་དགོས། རྗེས་སུ་ཡིག་ནོར་དག་ བཅོས་བྱུང་ཡོད་ཚེ་ཨང་ཐོབ་སྣོན་དགོས། འོན་ཀྱང༌། དགེ་རྒན་ཁག་ཅིག་གིས་སློབ་ཕྲུག་ཚོ་ནོར་བ་དེ་

ནི་ནོར་བ་རང་ལ་བརྩིས་ཏེ་ཨང་ཐོབ་བཅག་པ་སོགས་ཀྱི་ཉེས་ཆད་ལག་བསྟར་བྱེད་པ་དང༌། འགྲིགས་

པ་ནི་དགོས་ངེས་ཅན་ཞིག་ཏུ་བརྩིས་ཏེ་གཟེངས་བསྟོད་སོགས་ཤུགས་སྣོན་གཏོང་བར་སྣང་ཆུང་ཤོར་

བའི་རྐྱེན་གྱིས། སློབ་ཕྲུག་ཚོས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་སྐབས་ཤེས་ཅི་ཐུབ་དང༌། འགྲིགས་ཅི་ཐུབ་མི་བྱ་བར། དགེ་རྒན་གྱི་ཉེས་ཆད་གཡོལ་ཐབས་ཁོ་ན་བྱེད་པའི་བྱ་སྤྱོད་རིམ་འཇགས་ཡོང་བ་ཡིན། ཕ་མ་ཁག་ཅིག་ གིས་ཀྱང་བུ་ཕྲུག་ལ་གཤེ་གཤེ་དང་རྡུང་རྡེག་མང་ཞིང༌། གཟེངས་བསྟོད་དང་བྱ་དགའ་ཉུང་དྲགས་པའི་

སྐྱོན་གྱིས། བུ་ཕྲུག་གི་སློབ་སྦྱོང་དང་སྤྱོད་ལམ་ཡར་རྒྱས་འགྲོ་དཀའ་བ་བྱུང་བའོ། ། ༢།

ལས་རིམ་སྒྲིག་པའི་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་ཐབས་དང་ཀམ་པུ་ཊར་སྤྱོད་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་སྤྱོད་པ།

ལས་རིམ་སྒྲིག་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་(Programmed Instruction)དེ་ནི་སི་ཀིན་ནར་

(Skinner,1968,1986)གྱི ས ་ཐོ ག ་མར་ངོ ་ སྤྲོ ད ་བྱས་ཤི ང༌།

དེའི་ཐབས་ལམ་མམ་རིགས་ལམ་ནི་ལས་

རྩོལ་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་གནས་ལུགས་དང་མཐུན། ཐབས་ལམ་འདིའི་ནང༌། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ནང་དོན་རྣམས་

རིམ་པ་བཞིན་སྡེ་ཚན་ནམ་གྲུབ་ཆ་ཆུང་ཁག་དུ་མར་བགོས་ཏེ། སློབ་མ་ཚོས་སྡེ་ཚན་དེ་དག་ལ་གོ་ རིམ་བཞིན་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་དགོས། སྡེ་ཚན་རེ་རེའི་ནང་རྗོད་པ་དུམ་བུ་རེ་དང་དྲི་བ་བཅས་ཡོད། དྲི་

བའི་རྣམ་པ་ནི་གདམ་ཀ་ཅན་དང༌། ཁ་སྐོང༌། འགྲིགས་རྟགས་ནོར་རྟགས་སོགས་ཅི་རིགས་བཀོད་

ཆོག སློབ་ཕྲུག་ཚོས་བསླབ་གཞིའམ་རྗོད་པ་དེ་བཀླགས་ཟིན་རྗེས། མཇུག་གི་དྲི་བ་ཁག་ལ་ལན་

འདེབས་དགོས། སྡེ་ཚན་ཕྱི་མ་ཕྱི་མ་རྣམས་སྔ་མ་སྔ་མའི་ནང་དོན་གཞིར་བཞག་ཐོག་བསྒྲིགས་ཡོད་ སྟབས། གལ་ཏེ་སློབ་མས་སྡེ་ཚན་གཅིག་གི་དྲི་བར་ལན་ཡང་དག་པ་འདེབས་མ་ཐུབ་ན། སྡེ་ཚན་

རྗེས་མ་འགོ་འཛུགས་མི་ཐུབ།

བསླབ་གཞིའི་གོ་རིམ་སྒྲིག་ཚུལ་ལ་རྣམ་པ་མི་འདྲ་བ་གཉིས་ཡོད་དེ། སྐུད་པ་བརྒྱུད་པ་ལྟ་བུའི་

དྲང་ཐིག་ལས་རིམ་(Linear Programs)དང༌། ཡན་ལག་གྱེས་པ་ལྟ་བུའི་ཡལ་གའི་ལས་རིམ་(Branching (249)

ཤོག་ངོས་250

programms)བཅས་སོ།

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

།སྔ་མ་ནི། བསླབ་གཞིའི་ནང་དོན་ཡོད་ཚད་གོ་རིམ་ལྟར་ལེགས་པར་བསྒྲིགས་

ཏེ༑ སློབ་སྦྱོང་བྱེད་སྐབས་ཐད་ཀར་དྲང་ཐིག་བརྒྱུད་ནས་བགྲོད་དགོས་པ་མ་གཏོགས། གཡོ་མཆོང་དང་

ཡན་ལག་གྱེས་པ་ལྟ་བུའི་བྱེད་ལས་མེད། དཔེར་ན། སློབ་དེབ་དང་འབྲེལ་བའི་ལས་བྱ་སྦྱོང་དེབ་དང༌།

དབྱིབས་རྩིས་དང༌། ཨང་རྩིས་ཀྱི་ཐབས་བཞིའི་རྩི་ཐབས་སྒྲིག་སྟངས་ལྟ་བུའོ། །ཕྱི་མ་ནི། བསླབ་གཞིའི་

གོ་རིམ་ལ་མི་བསྟུན་པར། སྡེ་ཚན་གཅིག་སྡེ་ཚན་མི་འདྲ་བ་གཞན་དག་གི་ཡན་ལག་སོ་སོར་འབྲེལ་ མཐུད་བྱས་ཏེ། སློབ་མས་དྲི་བར་ལན་ཡང་དག་པ་འདེབས་ཐུབ་པ་བྱུང་ཚེ་སྡེ་ཚན་རྗེས་མར་སློབ་སྦྱོང་

བྱེད་ཆོག་པ་དང༌། གལ་ཏེ་དྲི་བར་ལན་མ་ཕོག་ཚེ་སླར་ཡང་སྔར་གྱི་སྡེ་ཚན་དེར་འཇུག་རྒྱུའམ། ཅུང་

ལས་སླ་བའི་ཡན་ལག་ལ་འཇུག་ཆོག དཔེར་ན། སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་དང༌། ཨང་རྩིས་སློབ་དེབ་ཀྱི་སྡེ་ ཚན་རེའི་མཇུག་གི་སྤྱིའི་བསྐྱར་སྦྱོང་དང༌། སློབ་ཚན་ཁག་གི་རྒྱུགས་ཤོག་གི་དྲི་བ་སོགས་ལྟ་བུའོ། །

དེང་སྐབས་ཀམ་པུ་ཊར་རྒྱ་ཁྱབ་བྱུང་བ་དང༌། ཀམ་པུ་ཊར་གྱི་ཤོང་ཚད་དང༌། མགྱོགས་ཚད། བརྡ་

འཕྲིན་སྣ་འཛོམས་དང་སྒྲིག་རིམ་བཅས་ཕྱོགས་གང་ཐད་ནས་ཡར་རྒྱས་བྱུང་བར་བརྟེན། བསླབ་གཞིའི་ གོ་རིམ་སྒྲིག་ཚུལ་དེ་རིམ་གྱིས་ཀམ་པུ་ཊར་ལ་བརྟེན་པའི་སློབ་ཁྲིད་(Computer-Assisted Instruction

ནམ་ཡང་ན་CAI)ཀྱིས་ཚབ་བྱས་ཡོད། ཀམ་པུ་ཊར་ལ་བརྟེན་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ལེགས་ཆ་ནི།

99 སླ་བ་ནས་དཀའ་བའི་གོ་རིམ་བཞིན་རིམ་གྱིས་བགྲོད་པ།

99 འཕྲལ་དུ་སློབ་སྦྱོང་གི་གྲུབ་འབྲས་ལ་བསྐྱར་ཞིབ་བྱེད་ཐུབ་པ། 99 དྲི་བར་ལན་ཡང་དག་པ་འདེབས་པར་ཤུགས་སྣོན་བྱེད་པ།

99 སློབ་མ་བྱེ་བྲག་པ་སོ་སོའ་ི སློབ་སྦྱོང་གི་ནུས་པ་དང་མགྱོགས་ཚད་ལ་སྟབས་བསྟུན་ཐུབ་པ་

བཅས།

ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ལྟར་ན།(Kulik,Kulik & Bangert-Brown,1985) ཀམ་པུ་ཊར་ལ་བརྟེན་པའི་

སློབ་སྦྱོང་གི་མཇུག་འབྲས་ནི།

99 སྤྱིར་བཏང་ཆ་ནས་སློབ་མ་རྣམས་ལ་སློབ་སྦྱོང་གི་གྲུབ་འབྲས་ལེགས་པོ་ཐོན་པའི་མངོན་ཚུལ་ བྱུང་ཡོད།

99 བསླབས་ཟིན་པ་རྣམས་དུས་རྒྱུན་རིང་པོར་དྲན་པར་ཉར་འཇོག་ཐུབ་པ།

99 རིག་སྟོབས་ཅུང་ཞན་པའི་སློབ་མ་རྣམས་ལ་དམིགས་བསལ་གྱི་ནུས་པ་ཐོན་པ་བཅས་སོ། །

འོན་ཀྱང༌། ཀམ་པུ་ཊར་ལ་བརྟེན་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་བྱེད་སྒོའ་ི ཐད་ད་དུང་མུ་མཐུད་དེ་ཞིབ་ (250)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤོག་ངོས་251

འཇུག་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད། འདི་དང་ཆབས་ཅིག དགེ་རྒན་གྱིས་ནུས་པ་ཇི་འདྲ་ཞིག་འདོན་དགོས་སམ་ཤེ་

ན༑ དགེ་སློབ་གཉིས་ཕན་ཚུན་ནུས་པ་འདོན་རེས་བྱེད་སྐབས་མཛུབ་སྟོན་དང༌། མི་དང་མིའི་འབྲེལ་

ལམ་བཟོ་བ། བགྲོ་གླེང༌། རོགས་འདེགས་སོགས་ཀྱི་ནུས་པ་འདོན་དགོས་པ་ཡིན། དེར་བརྟེན། དགེ་རྒན་

གྱི་བྱེད་ནུས་དེ་ཀམ་པུ་ཊར་དང་འཕྲུལ་ཆས་ཀྱིས་ནམ་ཡང་ཚབ་བྱེད་མི་ཐུབ། དོན་དངོས་ཐོག ཀམ་པུ་ ཊར་ལ་བརྟེན་པའི་སློབ་ཁྲིད་དེ་སྤྱིར་བཏང་གི་འཛིན་ཁང་སློབ་ཁྲིད་དང་ཟུང་འབྲེལ་བྱེད་ཐུབ་ཚེ། སློབ་

ཁྲིད་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་སྔར་ལས་ལེགས་པ་གོར་མ་ཆག(Atkinson,1984; Tobias,1985) ༣།

སྤྱོད་ལམ་བཅོས་སྒྱུར་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་སྤྱད་དེ། སློབ་ཕྲུག་གི་ཀུན་སྤྱོད་ཡར་རྒྱས་གཏོང་བ།

སྤྱོད་ལམ་བཅོས་སྒྱུར་(Behavior

Modification)ནི་བྱ་སྤྱོད་གྲུབ་རིམ་དང་ཉམས་རྒུད་གཏོང་

བའི་ཐབས་རྩལ་ལ་ཟེར། བྱ་སྤྱོད་དག་བཅོས་བྱ་བའི་དམིགས་ཡུལ་དེ་འགྲུབ་ཆེད། ཐོག་མར་བསྒྱུར་

བྱའི་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་(Target Behavior)གསལ་པོ་དགོས་པ་སྟེ། ཐོག་མའི་བྱ་སྤྱོད་(Behavior Baseline)ལ་རྒྱུས་མངའ་ཡོད་དགོས།

ཆེས་འཚམ་ཤོས་ཀྱི་ཤུགས་སྣོན་བྱེད་པོ་(Reinforcer)དང་ཤུགས་

སྣོན་གྱི་དུས་ཐེངས་གདམས་དགོས་པ་མ་ཟད། དོན་དངོས་གནས་ཚུལ་ལ་གཞིགས་ནས་རིམ་གྱིས་བྱ་ སྤྱོད་འཕོ་འགྱུར་གཏོང་དགོས། དཔེར་ན། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་ཕྲུག་ཚེ་རིང་དུས་ཡུན་སྐར་མ་༥ རེའི་

མཚམས་སྡོད་ས་ནས་ལངས་ཏེ་རང་དགར་ཡར་འགྲོ་མར་འགྲོ་བྱེད་པ་(ཐོག་མའི་བྱ་སྤྱོད་)བཅོས་སྒྱུར་ བྱས་ཏེ། རིམ་གྱིས་བྱ་སྤྱོད་དེ་འབྱུང་ཐེངས་ཀླད་ཀོར་(བསྒྱུར་བྱའི་དམིགས་ཡུལ་)དུ་འགྱུར་བར་བྱེད་པ་ ལྟ་བུ། སྐབས་འདིར་དགེ་རྒན་གྱིས་ཨང་ཐོབ་རྩི་བའི་ཐབས་ལམ་ལ་བརྟེན་ཏེ། གལ་ཏེ་ཚེ་རིང་གིས་ སྐར་མ་༥ རེའི་ནང་སྡོད་ས་ནས་ཡར་མ་ལངས་ཚེ་ནག་པང་གི་ཟུར་གཅིག་ཏུ་ཐིག་ལྗང་ཁུ་ཞིག་འབྲི་

བ་དང༌། སྐར་མ་༥ རེའི་ནང་ཡར་ལངས་ནས་རང་དགར་ཡར་འགྲོ་མར་འགྲོ་བྱས་ཚེ་ཐིག་དམར་པོ་

གཅིག་བྲིས་པ་ཡིན་ན། སྐར་མ་༣༠ འགོར་ཚེ། གལ་ཏེ་ཐིག་དམར་པོ་རིམ་གྱིས་ཉུང་དུ་སོང་ནས་ཐིག་

ལྗང་ཁུ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་ཚེ། ཚེ་རིང་ལ་བྱ་དགའ་སྟེར་བ་བཅས་རྒྱུན་གཏན་ངང་ལག་ལེན་

བསྟར་ཚེ། ཚེ་རིང་རང་གི་སྡོད་ས་བཞག་ནས་གང་བྱུང་ཡར་འགྲོ་མར་འགྲོ་བྱེད་ཐེངས་ཇེ་ཉུང་དུ་ འགྲོ་ངེས་ཡིན། གལ་ཏེ་ཐིག་དམར་པོ་ཇེ་མང་དུ་སོང་ཚེ། འཛིན་གྲྭ་གྲོལ་རྗེས་བཀག་ཉར་བྱེད་པའམ།

རྩེད་མོར་ཞུགས་མི་ཆོག་པ། ལག་པར་རྒྱུག་པ་གཞུས་པ། ཡང་ན་ཐོབ་ཐང་གཞན་འཕྲོག་པ་སོགས་ཀྱི་ ཉེས་ཆད་ལག་བསྟར་བྱེད་ཆོག

སྤྱིར་བཏང་བཤད་ན། སྤྱོད་ལམ་ངན་པ་ཆུང་ཚགས་རིགས་བསྒྱུར་བཅོས་བྱེད་སླ། དཔེར་ན།

འཛིན་གྲྭའི་ནང་སློབ་མ་རང་ཉིད་ཀྱི་མིང་མ་བོས་པར་གང་བྱུང་སྐད་ཆ་མི་བཤད་པ་སོགས་ལྟ་བུ། རྙོག་ (251)

ཤོག་ངོས་252

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

འཛིང་ལྡན་པའི་སྤྱོད་ལམ་ངན་པའི་རིགས་དག་བཅོས་བྱེད་དཀའ་ཞིང༌། གྲུབ་འབྲས་ཀྱང་ལེགས་པོ་ཐོན་ གྱི་མེད། དཔེར་ན། སློབ་བྱོལ་བྱེད་པ་དང༌། རྫུན་བཤད་པ། གཞན་ལ་སྐད་ཆ་མི་བཤད་པ་སོགས་ལྟ་བུ།

སྤྱོད་ལམ་བཅོས་སྒྱུར་གྱི་བྱེད་ཐབས་ལ་སྐྱོན་བརྗོད་བྱེད་མཁན་ཁག་ཅིག་གི་ལྟ་ཚུལ་ནི། ༡)

༢)

༣)

༤)

སྤྱོད་ལམ་ཁག་ཅིག་གི་ལེགས་ཉེས་ཁྲུན་ཐག་གཅོད་དཀའ་བ་དཔེར་ན། ཁུ་སིམ་མེར་སྡོད་

མཁན་ཐམས་ཅད་ཡོན་ཏན་དུ་མི་འགྱུར་བ་དང༌། ཁ་ཁོག་མེད་མཁན་གྱི་མི་དེ་སྐབས་རེར་ གླེན་རྟགས་སུ་བརྩི་བ་ལྟ་བུ།

མཐར་ཐུག་ན་བྱ་སྤྱོད་ལེགས་ཉེས་ལ་དབྱེ་འབྱེད་བྱེད་པོ་དེ་སུ་ཡིན་མིན་བརྗོད་དཀའ་བ།

སྤྱོད་ལམ་བཅོས་སྒྱུར་བྱས་ཀྱང་མཇུག་འབྲས་ལེགས་པོ་མེད་ཅིང༌། སྔར་གྱི་སྤྱོད་ངན་ཡང་ཡང་

བསྐྱར་ལངས་འབྱུང་བ།

སྤྱོད་ལམ་དག་བཅོས་བྱེད་པོ་ཕལ་མོ་ཆེས་བྱ་དགའ་ཐོབ་ཐབས་ཙམ་མ་གཏོགས། ཡ་རབས་

རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱ་རྒྱུ་དམིགས་ཡུལ་དུ་མི་འཇོག་པ་བཅས་སོ། །

སྤྱོ ད ་ལམ་དག་བཅོས་ཀྱི་ཞན་ཆ་ཁ་གསབ་བྱ་ཆེད། གཤམ་གསལ་བསམ་འཆར་རྣམས་ལ་

དགོངས་པ་བཞེས་ཆོག ཀ)

དགེ་རྒན་གྱིས་བྱིས་པའི་སྤྱོད་ལམ་བཅོས་སྒྱུར་བྱ་བའི་དགོས་པ་རྒྱུ་མཚན་ཤེས་དགོས་པ་མ་

ཟད། བྱིས་པ་རང་ཉིད་ཀྱིས་ཀྱང་དེའི་དགོས་པ་རྒྱུ་མཚན་ཤེས་དགོས་པ་དང༌། རང་ཉིད་ཀྱི་ སྤྱོད་ལམ་བསྒྱུར་བཅོས་བྱེད་སྟངས་ལ་འདོད་པ་ཡོད་དགོས།(Nuthall & Snook, 1973) དེའི་

ཁ)

ཐོག་ད་དུང་བྱིས་པའི་ཕ་མའི་འདོད་མོས་དང༌། རྒྱབ་སྐྱོར། མཉམ་འབྲེལ་བཅས་ཞུས་ཆོག

སྤྱོད་ལམ་བཅོས་སྒྱུར་དེ་གཞན་དབང་ནས་རིམ་གྱིས་རང་རྟོགས་ཀྱི་རྣམ་པར་(Self-Regulation)འཕོ་འགྱུར་བཏང་སྟེ།

དུ་འགྱུར་བར་བྱ་དགོས།

ཕྱིའི་ཤུགས་སྣོན་དེ་རང་ཁུལ་གྱི་གང་ཟག་རང་ཉིད་ཀྱི་ཤུགས་སྣོན་

(252)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤོག་ངོས་253

ལེ་ཚན་གསུམ་པ། སྤྱི་ཚོགས་སློབ་སྦྱོང༌།

ཁེ་ན་ཌའི་སེམས་རིག་མཁས་པ་བྷན་ཌུ་ར་(Bandura, 1977, 1986)ཡིས་སློབ་སྦྱོང་ཐད་བྱ་སྤྱོད་

དང༌། རྟོགས་ཤེས། ཁོར་ཡུག་བཅས་ཕྱོགས་གསུམ་གྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ལ་མཐོང་ཆེན་བྱེད་པ་དང༌། ཡོ་ཆས་ སྤྱོད་པའི་རྐྱེན་འགྱུར་གྱིས་སློབ་སྦྱོང་གི་བརྒྱུད་རིམ་སྟབས་བསྡུས་ཐལ་དྲགས་པའི་སྐྱོན་བརྗོད་བྱས་ཏེ།

སྤྱི་ཚོགས་སློབ་སྦྱོང་སྨྲ་བའི་(Social

Learning Theory)ལྟ་བའི་རྗེས་སུ་འབྲངས༌ཡོད།

ཁོང་གི་འདོད་

ཚུལ་ལྟར་ན། མིའི་རིགས་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་ནི། གང་ཟག་རང་ཉིད་དང་དེའི་དམིགས་བསལ་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་ ཁོར་ཡུག་མུ་མཐུད་ཕན་ཚུན་ཤུགས་རྐྱེན་གཏོང་རེས་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན། དེའི་བདེན་དཔང་

དུ༑ སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་འོག་རིམ་གྱིས་གོང་རིམ་ལ་དཔེ་བལྟ་བ། སྐྱེས་བུ་དམ་པའི་མཛད་སྤྱོད་ལ་མིག་དཔེར་

བལྟ་བ། མིག་མཐོང་རྣ་ཟིན་དུ་གྱུར་པའི་དངོས་པོར་ལད་ཟློས་བྱེད་པ་སོགས་ཤིན་ཏུ་མང་ངོ༌། །

ས་བཅད་དང་པོ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་བརྒྱུད་རིམ།

བྷན་དུ་ར་ཡི ས ་བརྗོ ད ་པ་ལྟར་ན། གང་ཟག་གི ས ་གཞན་གྱི ་ བྱ་སྤྱོ ད ་ལ་བརྟག་ཞི བ ་བྱས་པ་

བརྒྱུད་གོམས་འདྲིས་ཡོང་གི་ཡོད། དེར་བརྟེན་སྤྱི་ཚོགས་སློབ་སྦྱོང་ལ་ལྟ་ཞིབ་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་(Observational Learning)ཡང་ཟེར།

ལྟ་ཞིབ་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་དེ་ལད་ཟློས་བྱེད་པ་དང་མཚུངས་པའི་ཕྱིར། དེ་

ལ་ལད་ཟློས་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་(Imitational Learning or Modeling)ཡང་ཟེར། དཔེར་ན། དགེ་རྒན་གྱིས་

ནག་པང་སྟེང་ཡི་གེ་འབྲི་བའི་ཚུལ་ལ་ལད་ཟློས་བྱས་ཏེ། བྱིས་པས་རང་ཉིད་ཀྱི་འབྲི་དེབ་ཐོག་ཚིག་ གསར་འབྲི་བ་ལྟ་བུ། དགེ་རྒན་གྱིས་ནག་པང་སྟེང་ཚིག་གསར་འབྲི་སྟངས་རྣམས་དཔེ་སྟོན་སྐབས།

སློབ་ཕྲུག་ཚོས་བློ་སེམས་རྩེ་གཅིག་གིས་ལྟ་ཞིབ་བྱས་ཡོད་ཚེ། སློབ་ཕྲུག་ཚོས་ཀྱང་རང་ཉིད་ཀྱི་རྟོག་ཤེས་

སྤྱད་དེ་དགེ་རྒན་གྱི་ཡིག་འབྲིའི་ཉམས་མྱོང་ལ་ལད་ཟློས་བྱེད་ངེས་ཡིན་ལ། གལ་ཏེ་དགོས་མཁོ་བྱུང་ཚེ།

ཁོང་ཚོ་རང་ཁྱིམ་ལ་ལོག་རྗེས་ཀྱང་དྲན་ཤེས་ལ་བརྟེན་ནས་ཚིག་གསར་དེ་འབྲི་ཐུབ། (253)

ཤོག་ངོས་254

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

དང་པོ། ལྟ་ཞིབ་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན།

གཞན་གྱི་བྱ་སྤྱོད་དང་དཔེ་གཟུགས་(Model)ལ་ལྟ་ཞིབ་བྱས་པ་དེས་ལྟ་ཞིབ་བྱེད་པོ་རང་ཉིད་ཀྱི་

༡།

གཞན་གྱི་བྱ་སྤྱོད་ལ་ལད་ཟློས་བྱས་རྗེས། ལད་ཟློས་ལས་བྱུང་བའི་བྱ་སྤྱོད་དེར་འགྱུར་བ་ཕྲན་བུ་

བྱ་སྤྱོད་ལ་གཤམ་གསལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཁག་འབྱུང་སྲིད།

༢།

ཞིག་བཏང་ཚེ། བྱ་སྤྱོད་གསར་པ་གཞན་ཞིག་འབྱུང་ངེས་ཡིན། དཔེར་ན། སྟག་གི་རི་མོ་བྲིས་ཏེ་ ལེགས་པོ་མ་བྱུང་ཚེ་ཞི་མིར་འགྱུར་བ་ལྟ་བུ།

མིག་དཔེ་གཅིག་ལ་བལྟས་ཟིན་པ་དེས། དེ་སྔོན་གྱི་སློབ་སྦྱོང་ལ་ཤུགས་སྣོན་ཐེབས་ཀྱི་ཡོད།

དཔེར་ན། རི་མོ་དང་ཡིག་གཟུགས་འགྲེམས་སྟོན་ལ་བལྟ་བསྐོར་བྱས་ནས་ནང་ལ་ལོག་རྗེས།

རང་ཉིད་ཀྱིས་ཀྱང་སྨྱུ་གུ་བཟུང་ནས་འབྲི་བར་རྩོམ་པ་དང༌། རི་མོ་དང་ཡིག་གཟུགས་སོགས་ལ་ ༣།

སློབ་སྦྱོང་བྱ་རྒྱུར་དོ་སྣང་ཇེ་ཆེར་འགྲོ་བ་ལྟ་བུ།

གཞན་གྱི་བྱ་སྤྱོད་ལ་ལྟ་ཞིབ་བྱས་པའི་རྗེས་སུ། རང་ཉིད་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་ལ་ཚོད་འཛིན་(Inhibit)

ནམ། ཡང་ན་བག་མེད་(Disinhibit)བྱེད་པ་བཅས་གང་རུང་གཅིག་ཡོང་སྲིད་པ་ཡིན། སྔ་མ་

ནི་དཔེར་ན། གལ་ཏེ་ཁྱོད་བསྟན་འཛིན་ལ་ཁོང་ཁྲོ་ལངས་ནས་ཁོང་ལ་ཁ་རྩོད་རྒྱག་པར་ཕྱིན་

པ་ན། བསྟན་འཛིན་གྱིས་ཞལ་འདོན་ཀློག་བཞིན་པའི་སྐབས་དང་འཁེལ་ཚེ། ཁྱོད་ཀྱིས་རང་

ཉིད་ཀྱི་ཁོང་ཁྲོ་ཚོད་འཛིན་བྱས་ཏེ་དེ་འཕྲལ་ཁ་རྩོད་མི་རྒྱག་པ་ལྟ་བུ་དང༌། ཕྱི་མ་ནི། རྩེད་ཐང་ ནང་རུ་ཁག་གཉིས་ཀྱིས་སྤོ་ལོ་རྩེད་ཀྱིན་ཡོད་ཚེ། ཁྱེད་ཀྱིས་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་སའི་རུ་ཁག་ཤོར་བ་

ནས་རྒྱལ་བར་གྱུར་སྐབས། ལྟ་མཁན་རང་ཉིད་ལའང་ངར་ལངས་ཏེ་རང་ཉིད་དངོས་སུ་ཞུགས་

ནས་རྩེད་ན་ཅི་མ་རུང་བསམ་པའི་ངང་དུ༌། ཤུགས་རྒྱོབས། ཤུགས་རྒྱོབས་ཞེས་ཁ་ནས་དབང་ མེད་དུ་སྒྲོག་པ་ལྟ་བུའོ། །

གཉིས་པ། ལྟ་ཞིབ་ཀྱིས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པའི་གོ་རིམ། ༡།

དོ་སྣང༌། (Attention)

མིག་དཔེ་ལྟ་བར་བྱེད་པ་ལ། ཐོག་མར་ལྟ་ཞིབ་པའི་དོ་སྣང་འགུགས་ཐུབ་པ་བྱེད་དགོས་ཏེ། དེ་

ཡང་ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་བཤད་ན། བྱ་དངོས་གང་ཞིག་ལ་དོ་སྣང་སླེབས་མིན་དང༌། དོ་སྣང་དེའི་

ཤུགས་ཆེ་ཆུང་བཅས་ནི། བྱ་དངོས་དེས་ལྟ་ཞིབ་པ་རང་ཉིད་ལ་ཚོར་ཤུགས་ཇི་ཙམ་སྤྲོད་ཐུབ་མིན་ལ་

བརྟེན་ནས་བྱུང་བ་ཡིན།

(254)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

༢། རྒྱུན་འཛིན། (Retention)

ཤོག་ངོས་255

ལྟ་ཞིབ་བྱེད་པོ་རང་ཉིད་ཀྱིས་གཞན་ཞིག་གི་བྱ་སྤྱོད་ལ་ལད་ཟློས་བྱ་བར་ཐག་བཅད་རྗེས། ལྟ་

ཞིབ་བྱ་ཡུལ་གྱི་བྱ་སྤྱོད་ལ་ལྟ་ཞིབ་བྱ་བ་མ་ཟད། བྱ་སྤྱོད་དེ་དབང་རྩའི་བརྡ་འཕྲིན་གྱི་རྣམ་པར་སྒྲིག་

སྦྱོར་དང། གསལ་འདེབས། གསོག་ཉར་བཅས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེར་བརྟེན། ལྟ་ཞིབ་ཅེས་པ་དེ་ནི་བལྟ་བ་

གཅིག་པུ་ཙམ་དུ་མ་ཟད། ཕྱིས་སུ་རང་ཉིད་ཀྱི་ལུས་སྟེང་དུ་བྱ་སྤྱོད་དེ་མངོན་འགྱུར་བྱ་ཐུབ་པའི་ཕྱིར།

ལད་ཟློས་བྱ་ཡུལ་གྱི་ནང་དོན་དང་སྒྲོམ་གཞི་སོགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ཀྱང་དྲན་པར་འཛིན་པ་ཡིན། དཔེར་ ན༑ དཔལ་ལྡན་གྱིས་རྐང་རྩེད་སྤོ་ལོ་འགྲན་བསྡུར་ལ་ལྟ་སྐབས། རྩེད་འགྲན་པ་སྐད་གྲགས་ཅན་རེ་

འགའི་རྐང་སྤོལ་རྒྱག་སྟངས་སེམས་ལ་བཟུང་སྟེ། སང་ཉིན་དེར་རྩེད་ཐང་ནང་ལད་ཟློས་བྱེད་པ་ལྟ་བུར་

ཆ་བཞག་ན། དཔལ་ལྡན་གྱིས་རྐང་སྤོལ་རྩེད་འགྲན་ལ་བལྟ་བ་ཙམ་མ་ཡིན་པར། རྩེད་སྟངས་བྱེ་བྲག་པ་

རེ་འགའ་སེམས་ལ་ཉར་ཏེ། ཕྱིས་སུ་རང་ཉིད་ལ་གོ་སྐབས་བྱུང་སྐབས་ལག་ལེན་བསྟར་བར་རྩོམ་པའི་ བརྒྱུད་རིམ་ནང༌། ལད་ཟློས་བྱ་བའི་ནང་དོན་རྣམས་ཐབས་ལམ་གང་རུང་སྤྱད་དེ་དྲན་པར་རྒྱུན་འཛིན་ བྱེད་པ་ཡིན། ༣།

བཟོ་སྐྲུན། (Production)

བསླབས་ཟིན་པའི་ཤེས་བྱ་རྣམས་ཕྱིར་མངོན་པར་བྱ་ཆེད། ལྟ་ཞིབ་བྱེད་པོ་དེས་བྱ་དགོས་པ་ནི།

ཀ) མིག་དཔེར་བལྟ་ཡུལ་གྱི་བྱ་སྤྱོད་དེའི་གལ་གནད་རྣམས་གདམ་ཀ་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་བསྐྱར་སྒྲིག་ བྱ་བ།

ཁ) ཉེ་འཁོར་གྱི་མི་རྣམས་ཀྱི་བསམ་འཆར་དང་རྣམ་འགྱུར་ལ་བལྟོས་ཏེ། རང་ཉིད་ཀྱིས་ཕྱིར་མངོན་

འདོད་པའི་བྱ་སྤྱོད་ཇེ་མགྱེགས་སུ་གཏོང་ཆེད་ལ་ལས་སྣོན་བྱེད་པ། དཔེར་ན། དཔལ་ལྡན་གྱིས་

རྐང་སྤོལ་རྩེད་མཁན་དེའི་རྩེད་སྟངས་ཁག་ཅིག་ལ་ལྟ་ཞིབ་སྐབས། དེའི་རྐང་པ་གཉིས་དང་ ལུས་པོའ་ི ཉམས་འགྱུར་དང་མཉམ་འབྲེལ་བྱེད་སྟངས་སོགས་ཁྱད་ཆོས་ཆེ་ཁག་ལ་དོ་སྣང་བྱས་

ཏེ༑ ལད་ཟློས་ཡང་ཡང་བྱས་པ་དང་། ལད་ཟློས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་རང་ཉིད་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་

དང། གཞན་གྱིས་དེར་རྣམ་འགྱུར་སྟོན་སྟངས་ལ་གཞིགས་ཏེ་རྩེད་སྟངས་ཁག་ཅིག་དུས་རྒྱུན་ རྐད་སྤོལ་རྩེད་འགྲན་སྐབས་བེད་སྤྱོད་གཏོང་བ་ལྟ་བུའོ། །

(255)

ཤོག་ངོས་256

༤།

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཀུན་སློང༌། (Motivation)

གོ་དོན་རྒྱ་ཆེ་བའི་ཤུགས་སྣོན་ནི། ལྟ་ཞིབ་སློབ་སྦྱོང་ལ་གལ་འགངས་ཤིན་ཏུ་ཆེ། དེའི་ཤུགས་སྣོན་

གྱི་ནུས་པ་ཐོན་སྟངས་གཙོ་བོ་གསུམ་ཡོད་པ་གཤམ་གསལ། ༡།

༢།

ཐད་ཀར་གྱི་ཤུགས་སྣོན། (Direct Reinforcement)

དཔེར་ན། བྱ་སྤྱོད་གང་ཞིག་ལ་ལད་ཟློས་བྱས་རྗེས་མིག་དཔེ་སྟོན་མཁན་རང་ཉིད་དམ་དགེ་རྒན་ སོགས་ཀྱིས་ངག་ཐོག་ནས་བསྟོད་བསྔགས་སམ། དངོས་པོའ་ི བྱ་དགའ་སྟེར་བ་སོགས་ལྟ་བུའོ། ། ཚབ་འགྱུར་ཤུགས་སྣོན། (Vicarious Reinforcement)

ལྟ་ཞིབ་བྱེད་མཁན་རང་ཉིད་ཀྱི་བསམས་པར། གལ་ཏེ་ཁོང་གིས་བྱ་སྤྱོད་དེར་ལད་ཟློས་བྱས་

རྗེས། ལྟ་ཞིབ་བྱ་ཡུལ་(གང་ཟག་གམ་བྱ་བ་)ཇི་བཞིན་གཟེངས་བསྟོད་དང་ཉེས་ཆད་ཅི་ཞིག་འབྱུང་མིན་ སྔོན་དཔག་བྱེད་པ་ཡིན། དཔེར་ན། རང་ཉིད་ཀྱི་སློབ་གྲོགས་ལ་བྱ་དགའ་ཐོབ་པ་མཐོང་འཕྲལ། རང་

གིས་རང་ལ་སྐུལ་ལྕག་བྱས་ཏེ་སློབ་སྦྱོང་ལ་སྔར་ལྷག་འབད་བརྩོན་བྱེད་པ་ལྟ་བུ་དང༌། ཡང་ན། སློབ་

གྲོགས་ཁག་ཅིག་གིས་འཛིན་གྲྭའི་སྐབས་སུ་སྐད་ཅོར་བརྒྱབ་པ་ལ་བརྟེན་ནས་དགེ་རྒན་གྱིས་བཀའ་ བཀྱོན་གནང་བ་མཐོང་བ་དེས། རང་ཉིད་ལ་དེ་ལྟ་བུའི་ནོར་སྐྱོན་མི་འབྱུང་བའི་འགོག་སྡོམ་བྱེད་པའི་

ནུས་པ་འདོན་ཐུབ་པ་ལྟ་བུའོ། །སྤྱི་ཚོགས་ནང་འདི་དང་ཕྱོགས་མཚུངས་པའི་དཔེ་མཚོན་ཤིན་ཏུ་མང་

སྟེ༑ སློབ་ཕྲུག་རྣམས་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་ལ་སྐུལ་འདེད་ཐེབས་ཆེད་འདུ་ཚོགས་སམ་མཛད་སྒོའ་ི སྐབས་སུ་བྱ་

དགའ་དང་གཟེངས་བསྟོད་གནང་བ་དང༌། ཡང་ན། ནག་ཉེས་ཅན་བྱིངས་ལ་བག་འཁུམ་པར་བྱ་ཆེད་

བྱེད་གཏེ་ཁྲིམས་ལ་སྦྱོར་བ་ལྟ་བུ་འདི་དག་ཐམས་ཅད་སྤྱི་ཚོགས་སློབ་སྦྱོང་གི་ཚབ་འགྱུར་ཤུགས་སྣོན་

གྱི་གནས་ལུགས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ༣།

རང་ཉིད་ཤུགས་སྣོན། (Self Reinforcement)

ལྟ་ཞིབ་ཀྱི་སྒོ་ནས་སློབ་སྦྱོང་བྱས་རྗེས། རང་ཉིད་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་ལེགས་གྲུབ་བྱུང་བར་སྤོབས་པ་

བསྐྱེད་པ་སྟེ། གཞན་གྱི་བསྟོད་སྨད་དང་གདེང་འཇོག་ལ་མ་ལྟོས་པར། རང་གིས་རང་ལ་ཤུགས་སྣོན་པ་

ལ་ཟེར། དེ་མཚུངས་གལ་ཏེ་སློབ་གྲོགས་གཞན་གྱི་བྱ་སྤྱོད་ངན་པ་སྤེལ་བར་བརྟེན་ནས་ཉེས་ཆད་ཕོག་

པ་མཐོང་ཚེ། རང་ཉིད་ཀྱིས་ཀྱང་དེ་ལྟ་བུའི་སྤྱོད་པ་ངན་པ་སྤེལ་མི་རིགས་པར་སྙམ་ཚེ། དེ་ལ་བརྟེན་

ནས་རང་ཉེས་རང་ཟོན་བྱེད་པ་ལྟ་བུའོ། །བྷན་དུ་ར་ཡིས། ‘‘རང་གིས་རང་ལ་མཐོང་ཆུང་བྱེད་པ་དེ་ནི་ གཏོར་བཤིག་གི་ནུས་པ་ལྡན་པའི་ཉེས་ཆད་ཆེ་ཤོས་དེ་ཡིན།’’ བརྗོད་ཡོད།(Bandura,1973) (256)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤོག་ངོས་257

བྷན་ཌུ་ར་ཡིས་བརྗོད་པའི་བྱ་སྤྱོད་གང་ཞིག་སྤེལ་བའི་ཀུན་སློང་སྐྱེད་བྱེད་ལ་གོ་དོན་རྒྱ་ཆེན་པོ་

ཞིག་ལྡན་ཞིང༌། ཐད་ཀར་ཤུགས་སྣོན་དང༌། མིའི་འབྲེལ་ལམ་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་

རྟགས་མཚོན་རང་བཞིན་གྱི་ཤུགས་སྣོན་(Symbolic Reinforcement)སོགས་ཀྱང་དེའི་ཁོངས་སུ་འདུ་སྟེ།

ཚབ་འགྱུར་ཤུགས་སྣོན་དང་རང་ཉིད་ཤུགས་སྣོན་གཉིས་ནི་བྷན་དུ་ར་ཡིས་བརྗོད་པའི་རྟགས་མཚོན་

རང་བཞིན་གྱི་ཤུགས་སྣོན་ཡིན། གང་ཡིན་ཞེ་ན། ཤུགས་སྣོན་དེ་གཉིས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་མཁན་རང་ཉིད་

ཀྱི་སྟེང་དུ་དངོས་སུ་མ་བྱུང་ནའང་འབྱུང་བས་སོ། །འདི་དང་ཡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་རྐྱེན་འགྱུར་ནང་སྤྱོད་

པའི་ཐད་ཀར་ཤུགས་སྣོན་དང་བརྒྱུད་པའི་ཤུགས་སྣོན་(Primary Reinforcer & Secondary Reinforcer) གཉིས་མི་འདྲའོ། །

ས་བཅད་གཉིས་པ།

སྤྱི་ཚོགས་སློབ་སྦྱོང་སྨྲ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གོ་དོན།

མིའི་རིགས་ཀྱིས་ལྟ་ཞིབ་དང༌། རྟོགས་ཤེས། ལད་ཟློས་བྱ་བའི་བརྒྱུད་རིམ་རྣམས་དམིགས་ཡུལ་

མེད་པར་རྨོངས་མཆོང་གི་བྱ་སྤྱོད་ཅིག་མིན། དེ་ནི་ང་ཚོས། མི་རྣམས་ཀྱིས་དུས་རྒྱུན་དུ་རང་ཉིད་ཀྱི་

འཚོ་བའི་གནས་སྟངས་དང་འཚམ་པའི་མིག་དཔེ་ལ་ལད་ཟློས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་ལས་མཐོང་ཐུབ། དཔེར་

ན༑ རང་ཉིད་རྐང་སྤོལ་རྩེད་མཁན་ཞིག་ཡིན་ཚེ། གཞན་གྱི་རྐང་སྤོལ་རྩེད་སྟངས་ལ་མིག་དཔེར་བལྟས་

ནས་རང་ཉིད་ཡར་རྒྱས་གཏོང་བ་ལྟ་བུ།

སྤྱི་ཚོགས་སློབ་སྦྱོང་སྨྲ་བ་ཚོས་ལད་ཟློས་ཀྱིས་སློབ་སྦྱོང་བྱ་བར་མཐོང་ཆེན་བྱེད་པ་ལྟར། ཁོང་

ཚོས་ལད་ཟློས་བྱ་ཡུལ་ལམ་མིག་དཔེ་སྟོན་མཁན་ལའང་ཧ་ཅང་མཐོང་ཆེན་བྱེད་པ་ཡིན། ཁ་དཔེ་ལ།

བཟང་ལ་འགྲོགས་ན་བཟང། །སླ་ང་ལ་ཐུག་ན་དྲི་སྨག། །ཟེར་བ་ལྟར། གང་ཟག་ཅིག་གིས་ལད་ཟློས་

སམ་མིག་དཔེ་བལྟ་ས་ཤིན་ཏུ་མང༌། ཁྱིམ་ཚང་ནང་དུ་ཕ་མ་དང་སྤུན་མཆེད་མིང་སྲིང་སོགས་ཡོད་པ་

དང༌། སློབ་གྲྭའི་ནང་དུ་དགེ་རྒན་དང་སློབ་གྲོགས་ལྷག་པར་དུ་ན་མཉམ་གྲོགས་པོ་ཡོད་ལ། སྤྱི་ཚོགས་ ཁྲོད་དུ་ལས་གནས་དང་ལས་རིགས་སྣ་ཚོགས་པའི་ཚན་རིག་པ་དང༌། ཆེད་ལས་མཁས་པ། ཚོང་གཉེར་

པ༑ སྒྱུ་རྩལ་མཁན། ཆབ་སྲིད་པ་གྲགས་ཅན་སོགས་ཡོད། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ནང་དུ་གྲགས་ཅན་མི་སྣ་དང་ (257)

ཤོག་ངོས་258

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

དཔའ་བོ་དཔའ་མོ། བརྩམས་སྒྲུང་དང་གློག་བརྙན། གཏམ་བརྗོད་སོགས་ཀྱི་ནང་དུ་རྟོག་བཟོ་བྱས་ཀྱང་ ཡིད་འགུགས་ཐུབ་པའི་འཁྲབ་སྟོན་མི་སྣ་གཙོ་གྲས་སོགས་ཡོད།

སྐབས་འདིར། སློབ་མས་ལྟ་ཞིབ་ཀྱི་སྒོ་ནས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་སྟངས་ལ་དགེ་རྒན་གྱིས་རོགས་

འདེགས་དང་གདེང་འཇོག་སྟབས་བདེ་རེ་བྱེད་ཐུབ་བོ། ། དང་པོ། ཁྱིམ་ཚང་ནང་གི་མིག་དཔེ།

བྱིས་པ་རྣམས་མལ་འབྱར་དུས་ནས་ཕ་མའི་གསོ་སྐྱོང་འོག་ཏུ་འཚར་ལོངས་བྱུང་བས། བྱིས་པ་ཕ་

མ་དང་ཉིན་མཚན་མེད་པར་ལྷན་དུ་བསྡད་པའི་རྐྱེན་གྱིས། ཁོང་ཚོ་དགའ་ཞིང་སྤྲོ་བའི་དུས་ཚོད་མང་དུ་ ཡོད་ནའང༌། སེམས་པ་མི་སྐྱིད་པའི་བྱ་སྤྱོད་ཀྱང་མང་དག་ཅིག་འབྱུང་ངེས་ཡིན། ཕ་མས་བུ་ཕྲུག་སློབ་

སྐྱོང་ཇི་ལྟར་གནང་སྟངས་སྤྱི་དང༌། ཁྱད་པར་རང་ཉིད་ཀྱི་སེམས་ཚོར་ཕྱིར་མངོན་དང་ཚོད་འཛིན་བྱེད་ སྟངས་བཅས་ནི། བྱིས་པས་རྒྱུན་དུ་རྣ་ཐོས་མིག་ཟིན་དུ་གྱུར་པའི་མིག་དཔེ་གསོན་པོ་དང་རྒྱུན་རིང་ཤས ོ ་ རྣམས་ཡིན།

ཁ་དཔེར། ཕ་གཤིས་བུར་འཇགས་ཟེར་བ་ལྟར། བྱིས་པས་རང་ཁྱིམ་དུ་ཁུ་སིམ་མེར་ལྟ་ཞིབ་ཀྱིས་

སློབ་སྦྱོང་བྱས་པ་བརྒྱུད། ཁོང་ཚོའི་གཤིས་རྒྱུད་ཀྱང་རིམ་གྱིས་ཁྱིམ་མི་དང་ཕྱོགས་མཚུངས་སུ་འགྱུར་བ་ ཡིན། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་བ་རྣམས་ཀྱིས་དོ་སྣང་བྱ་ཡུལ་ཞིག་ནི། ཕ་མ་རྣམས་ཀྱི་སེམས་

ཚོར་མངོན་སྟངས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་རྣམས་ཆགས་ཡོད། ཕ་མ་རྣམས་བློ་ཕམ་དང་གྱོང་གུད་ཕོག་སྐབས་སུ་

སེམས་ཚོར་ཇི་ལྟར་མངོན་དགོས་སམ། ཕ་མ་གཉིས་ཀྱིས་ཕན་ཚུན་དབར་གྱི་འགལ་བ་བྱུང་སྐབས་ཇི་ ལྟར་ཐག་གཅོད་བྱ་དགོས་སམ། ཁོང་ཚོའི་སེམས་ཚོར་མངོན་སྟངས་དང་འགལ་བ་ཐག་གཅོད་བྱེད་ སྟངས་དེ་དུས་ཡུན་སྔ་ཕྱི་ཙམ་མ་གཏོགས་བྱིས་པའི་ལུས་ཐོག་ནས་ཕྱིར་མངོན་གྱི་ཡོད།

དེར་བརྟེན། ཕ་མ་རྣམས་ཁྱིམ་དུ་བཞུགས་སྐབས་བུ་ཕྲུག་གི་མིག་དཔེ་བཟང་པོ་གནང་དགོས་པ་

དེ་ནི། ལྟ་ཞིབ་སློབ་སྦྱོང་གིས་ཕ་མ་རྣམས་ལ་བཏོན་པའི་བསླབ་བྱ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན། གཉིས་པ། སློབ་གྲྭའི་ནང་གི་མིག་དཔེ།

གྷེ་ཇེ་དང་བྷར་ལིན་ནར་(Gage & Berliner, 1988)གཉིས་ཀྱི་འདོད་ཚུལ་ལྟར་ན། དགེ་རྒན་ནི་

སློབ་མའི་མིག་དཔེ་གཙོ་བོ་དེ་ཡིན། ཁ་དཔེར། དགེ་རྒན་ངན་པའི་དགེ་ཕྲུག །ཕ་མ་ངན་པའི་བུ་ཕྲུག

།ཟེར་བ་ལྟར། དགེ་རྒན་གྱི་མིག་དཔེ་བཟང་ངན་ནི་ཐད་ཀར་སློབ་མའི་སློབ་སྦྱོང་དང་གཤིས་སྤྱོད་ལ་

གལ་འགངས་ཤིན་ཏུ་ཆེ། སྡོམ་རྩིས་གྲངས་ཐོ་ལྟར་ན། ཕ་མ་ཕལ་ཆེ་བས་རང་ཉིད་ཀྱི་བུ་ཕྲུག་སློབ་སྐྱོང་ (258)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤོག་ངོས་259

ཐད་དགེ་རྒན་ལ་རེ་འདུན་ཆེན་པོ་བཅོལ་ཡོད་དེ། བུ་ཕྲུག་རྣམས་སློབ་གྲྭར་སྡོད་པའི་སྐབས་སུ། ཤེས་ འཇོན་གཉིས་ལྡན། བྱམས་བརྩེ། གཞན་ལ་སེམས་ཁུར་ཆེ་བ། སེམས་རྒྱ་ཡངས་པ། བཟོད་བསྲན་ཆེ་

བ། གཞུང་དྲང་བ་བཅས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་དགེ་རྒན་གྱི་གཟིགས་སྐྱོང་འོག་ཏུ་འཇོག་འདོད་བྱེད་ ཀྱི་ཡོད། གང་ཡིན་ཞེ་ན། བུ་ཕྲུག་རྣམས་འདི་ལྟ་བུའི་དགེ་རྒན་མཉམ་དུ་འགྲོགས་ཡུན་རིང་ཁོང་ཚོ་ལ་

དགེ་རྒན་གྱི་ཡོན་ཏན་དེ་དག་འཇགས་པའི་ཆེད་ཡིན། དེ་ལྟར་མ་ཡིན་པར། དགེ་རྒན་གྱི་ཤེས་ཚད་ ཞན་པ་དང༌། འཇོན་ཐང་མེད་པ། གཤིས་སྤྱོད་རྩུབ་པ། ཁྲོ་ཚ་བ། ལེ་ལོ་ཆེ་བ། གཞན་ལ་སེམས་ཁུར་མེད་ པ། ཕྱོགས་ཞེན་ཆེ་བ་བཅས་ཡོད་ཚེ། ནང་མི་རྣམས་ཀྱིས་རང་ཉིད་ཀྱི་བུ་ཕྲུག་འཛིན་གྲྭ་དེའི་ནང་འཇོག་ འདོད་མི་བྱེད་པ་ཡིན།

སློབ་ཁྲིད་སྐབས། སློབ་མ་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེས་ཆེ་བའི་དགེ་རྒན་གྱི་བྱ་སྤྱོད་ཁག་ཅིག་ནི།

99 འཆད་བྱའི་དོན་ལ་འགྲེལ་བརྗོད་གསལ་པོ་ཇི་ལྟར་བྱེད་པ། 99 བརྡ་སྟོན་དང་དཔེ་སྟོན་ཇི་ལྟར་བྱེད་པ། 99 གནད་དོན་ཇི་ལྟར་ཐག་གཅོད་བྱེད་པ།

99 མིའི་དབར་གྱི་འགལ་བ་ཇི་ལྟར་ཐག་གཅོད་བྱེད་པ།

99 སྤྱི་ཚོགས་དང༌། དཔལ་འབྱོར། སྲིད་དོན་ཐོག་བསམ་ཚུལ་འདོན་པ་དང་སྔོན་དཔག་བྱེད་པ། 99 ཡ་རབས་བཟང་སྤྱོད་ཀྱི་ཁྲོད་དུ་རིན་ཐང་ལ་གདེང་འཇོག་ཇི་ལྟར་བྱེད་པ་བཅས་སོ། །

བྱིས་པའི་ན་མཉམ་གྲོགས་པོ་རྣམས་ཀྱང་ཁོང་ཚོའི་ལྟ་ཞིབ་སློབ་སྦྱོང་བྱ་ཡུལ་(མིག་དཔེར་བལྟ་ས)

གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན། ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ལྟར་ན།(Schunk,1987)

ཀ) བྱིས་པས་རང་ཉིད་ཀྱི་ནུས་པར་ཐེ་ཚོམ་སྐྱེས་སྐབས། ན་མཉམ་གྲོགས་པོ་རྣམས་མིག་དཔེར་བལྟ་ བ་ཤས་ཆེ།

ཁ) བྱིས་པས་ན་མཉམ་གྲོགས་པོའ་ི ནུས་པར་ཐེ་ཚོམ་བྱེད་སྐྱེས་སྐབས། དར་མའི་བྱ་སྤྱོད་ལ་མིག་ དཔེར་བལྟ་བ་ཤས་ཆེ།

ག) བྱིས་པ་ཕལ་མོ་ཆེ་རང་ཉིད་དང་མཚན་མཐུན་(བུས་བུ་དང་བུ་མོས་བུ་མོ་ལའོ།།)པའི་གང་ཟག་མིག་ དཔེར་བལྟ་བར་དགའ།

ང) བྱིས་པའི་ཁྲོད་རང་ཉིད་ཆེས་དམན་པར་ལྟ་མཁན་ཡང་ཡོད། དེ་རིགས་ཀྱིས་ཕམ་ཉེས་འོག་ དཀའ་ངལ་ཁྱད་དུ་བསད་དེ་གྲུབ་འབྲས་འཐོབ་པའི་གང་ཟག་ལ་ལད་ཟློས་བྱ་བར་དགའ་མོས་ (259)

ཤོག་ངོས་260

ཆེ་ཤོས་བྱེད་པ་ཡིན།

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

དེར་བརྟེན། བྱིས་པའི་ན་མཉམ་གྲོགས་པོ་རྣམས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ལ་རྒྱུས་ལོན་བྱས་ན། བྱིས་པ་

ཚོས་གྲོགས་པོ་བཟོ་སྟངས་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོའ་ི ཁྲོད་དུ་མིག་དཔེ་འདེམས་ལེན་དང་ལད་ཟློས་

ལ་ཕན་གྲོགས་ཀྱི་ནུས་པ་ཡག་པོ་ཐོན་ཐུབ།

གསུམ་པ། ཁྱབ་བསྒྲགས་དང་བརྒྱུད་ལམ་གྱི་བྱེད་ནུས།

དེང་རབས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་གློག་བརྙན་དང་། བརྙན་འཕྲིན། ཁྱབ་བསྒྲགས་སོགས་ཀྱིས་མིའི་

བསམ་སྤྱོད་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཚད་ཉིན་བཞིན་ཇེ་ཆེར་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པས། བྱིས་པ་རྣམས་གནས་

སྟངས་དེའི་འོག་བདེ་ཐང་ངང་འཚར་ལོངས་དང་འཕེལ་རྒྱས་ཡོང་བ་བྱ་རྒྱུར་དཀའ་ངལ་ཇེ་ཆེར་སོང་

ཡོད། སྤྱིར་བཏང་གློག་བརྙན་དང་བརྙན་འཕྲིན་གྱི་ལྟད་མོ་རྣམས་སློབ་གསོ་(Educational)དང༌། གསར་

འགྱུར།(Journalistic) རྩེད་རིགས་(Recreational)བཅས་ཀྱི་རིགས་ཆེ་ཁག་གསུམ་དུ་དབྱེ་ཆོག གློག་

བརྙན་དང་བརྙན་འཕྲིན་ཁྲོད་ཀྱི་དྲག་སྤྱོད་དང་ཆགས་སྲེད་ཀྱིས་ན་གཞོན་ལྟ་མཁན་རྣམས་ལ་ཤུགས་

རྐྱེན་ངན་པ་ཐེབས་བཞིན་པ་དེ་ནི། སློབ་གསོ་མཁས་པ་དང་སྤྱི་ཚོགས་བྱིངས་ཀྱིས་དོ་སྣང་བྱ་ཡུལ་གལ་ ཆེན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། གློག་བརྙན་ཁྲོད་ཀྱི་དྲག་ཤུལ་དང་གཏུམ་སྤྱོད་ལ་བལྟས་རྗེས། ལྟ་མཁན་རྣམས་

ལའང་དྲག་ཤུལ་དང་གཏུམ་སྤྱོད་སྔར་ལྷག་རྒྱས་པར་བྱེད།(Liebert & Baron, 1972) དྲག་སྤྱོད་ཅན་གྱི་ བརྙན་འཕྲིན་ལས་ཚན་ལ་བལྟ་བ་དང་ལྟ་མཁན་རང་ཉིད་ཀྱི་དྲག་སྤྱོད་ལྡན་པའི་རང་བཞིན་གཉིས་ ཕན་ཚུན་འབྲེལ་བ་དམ་པོ་ཡོད།(Eron et al, 1972; Television & Behavior, 1982)

དེར་བརྟེན། ཕ་མ་དང་སློབ་གསོ་ལས་རིགས་མི་སྣ་མང་པོ་ཞིག་གིས་གློག་བརྙན་དང་བརྙན་

འཕྲིན་གྱི་ནང་དོན་དག་གཙང་ཡོང་ཆེད། གློག་བརྙན་བཟོ་གྲྭ་སོགས་འབྲེལ་ཡོད་སྡེ་ཚན་ལ་བྱིས་པའི་ ལུས་སེམས་ལ་གནོད་རྐྱེན་ཕོག་སྲིད་པའི་དྲག་སྤྱོད་དང་ཆགས་སྲེད་ཀྱི་ནང་དོན་རྣམས་ལ་རིམ་པ་

དབྱེ་བའམ། རྟགས་མཚན་བཀོད་པའི་སྒོ་ནས་ལྟ་མཁན་རྣམས་ལ་སྔོན་བརྡ་གཏོང་དགོས་པར་འབོད་ བསྐུལ་བྱས་ཏེ། གློག་བརྙན་དེ་རིགས་ལ་ལྟ་སྐབས་དགེ་རྒན་དང་ཕ་མ་སོགས་བྱིས་པའི་འཁྲིས་སུ་

བཞུགས་ཏེ་ལམ་སྟོན་དང་གཞོགས་འདེགས་བྱས་ནའང༌། བྷན་དུ་ར་ཡིས་བརྗོད་པ་ལྟར།(Bandura, 1973)

ལད་ཟློས་ཞེས་པ་དེར་རང་བཞིན་གྱིས་གདམ་ཀ་བྱེད་པའི་ཁྱད་ཆོས་ཤིག་ཡོད་པས། རང་ཉིད་

ཀྱི་སེམས་སུ་གཞན་ལ་བཙན་དབང་བྱེད་འདོད་མཁན་རྣམས་ཀྱིས་དྲག་སྤྱོད་ཀྱི་རིགས་ལ་ལད་ཟློས་

བྱ་བར་དགའ་ཞིང༌། རང་རྒྱུད་དུ་ཁོང་ཁྲོས་བརླམས་པའི་གང་ཟག་དེས་ཕར་རྒོལ་བྱེད་པའི་བྱ་སྤྱོད་ལ་ (260)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤོག་ངོས་261

བལྟ་སྤྲོ་བ། སེམས་ལ་འཁོན་འཛིན་ཡོད་པའི་བྱིས་པས་གཞན་གྱིས་ཇི་ལྟར་ཤ་འཁོན་སློག་ཚུལ་ལ་དོ་

སྣང་བྱེད་པ་ཡིན། གནད་དོན་འདིས་ཅི་ཞིག་གསལ་བཤད་ཐུབ་བམ་ཞེ་ན། དགེ་རྒན་དང་ཕ་མ་རྣམས་

ཀྱིས་དུས་རྒྱུན་དུ་བྱིས་པའི་ལུས་སེམས་བདེ་ཐང་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་དང་ཡར་རྒྱས་ཡོང་ཐབས་བྱས་ཏེ། བྱིས་

པ་རྣམས་གཞན་ལ་བཙན་དབང་བྱ་བར་མི་དགའ་བ། ཁོང་ཁྲོ་དང་འཁོན་འཛིན་གྱིས་སེམས་རྒྱུད་མ་

བསླད་པ། ཐབས་དང་རྣམ་པ་འོས་འཚམ་གྱི་སྒོ་ནས་རང་ཉིད་ཀྱི་སེམས་ཚོར་ཕྱིར་འདོན་བྱེད་པའམ་ སྟངས་འཛིན་བྱེད་སྟངས་ཤེས་པར་བྱ་དགོས།

བཞི་པ། ལྟ་ཞིབ་སློབ་སྦྱོང་ལ་ཕན་ནུས་ལྡན་པའི་ཤུགས་སྣོན་ཐབས་ལམ།

ལད་ཟློས་ཀྱི་སྒོ་ནས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་སྟངས་དེ་རྒྱུན་གཏན་འཚོ་བའི་ཁྲོད་དུ་དུས་དང་རྣམ་པ་

ཀུན་ཏུ་འབྱུང་བཞིན་ཡོད་ནའང༌། དུས་རྒྱུན་ལད་ཟློས་སློབ་སྦྱོང་གི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད། སློབ་མ་ཚོས་རང་

ཉིད་ཕམ་ཉེས་བྱུང་བ་རྒྱུ་མཚན་དུ་བྱས་ཏེ་ལད་ཟློས་བྱ་མཚམས་འཇོག་ཀྱང་སྲིད་པས། དགེ་རྒན་གྱིས་

སློབ་མ་རྣམས་ལ་སྔར་ལྷག་ཕན་ནུས་ལྡན་པའི་ལད་ཟློས་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་སྟངས་ལམ་སྟོན་བྱ་དགོས། ལད་ཟློས་ལ་ཕམ་ཉེས་བྱུང་བའི་རྒྱུ་མཚན་ཧ་ཅང་མང་ཞིང༌། དེའི་ཁྲོད་དུ་རྒྱུ་མཚན་ཁག་ཅིག་ལ་ང་

ཚོས་སྟངས་འཛིན་བྱེད་ཐུབ་པའི་རིགས་ཀྱང་ཡོད། དཔེར་ན། དུས་རྒྱུན་དུ་མིའི་ཕྱི་ཚུལ་ཁོ་ན་ལ་བརྟེན་

ནས་མིའི་རང་བཞིན་ལ་ཆ་འཇོག་བྱེད་པ་སྟེ། ཕྱི་ལུགས་སྟོད་ཐུང་(coat)གསར་པ་ཞིག་གྱོན་ཞིང་སྐེ་ ལ་མགུལ་ཆིངས་(tie)གཙང་མ་ཞིག་བཏགས་པའི་མི་དེ་འཇོན་པོ་རེད་སྙམ་པའི་ནོར་འཁྲུལ་ལྟ་བུའམ།

རང་ཉིད་ཀྱིས་ལྟ་ཞིབ་ཚགས་ཚུད་མ་བྱུང་སྟབས་ནོར་འཁྲུལ་བྱུང་བ། རང་ཉིད་ཀྱིས་ལད་ཟློས་བྱེད་པའི་ ནུས་པར་ཚོད་དཔག་ཐད་ནོར་སྐྱོན་བྱུང་བ། དྲན་པ་གསལ་པོ་མེད་པ། ལད་ཟློས་བྱེད་བཞིན་པའི་སྐབས་ དྲན་ཤེས་དང་ཤུགས་སྣོན་གྱིས་མ་འདང་བ་སོགས་ལྟ་བུའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གང་མང་ཞིག་ཡོད། གལ་ཏེ་དགེ་རྒན་

གྱིས་གོང་གསལ་ཞན་ཆ་འདི་དག་ཐད་སློབ་མར་གཞོགས་འདེགས་བྱས་ཚེ། ལད་ཟློས་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་

ཇེ་ལེགས་སུ་གཏོང་ཐུབ། དཔེར་ན། སློབ་མ་ཚོར་མིའི་བྱ་སྤྱོད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དང༌། དོ་སྣང་བྱེད་སྐབས་ རིག་པ་བགོ་བཤའ་རྒྱག་སྟངས། དོན་དངོས་གནས་ཚུལ་ལ་དཔགས་ཏེ་ཡུལ་གང་ཞིག་ལ་ལད་ཟློས་བྱེད་ པའི་ནུས་པ་ཚོད་དཔག་བྱེད་ཐབས། དྲན་ཤེས་རྒྱུན་བརྟན་པོ་དང་ཡར་རྒྱས་གཏོང་སྟངས།(དཔེར་ན། ཟིན་

བྲིས་འབྲི་བ། སྒྲ་ཕབ་དང་བརྙན་ཕབ་འཕྲུལ་འཁོར་བེད་སྤྱོད་པ་ལྟ་བུ།) རང་ཉིད་ཀྱི་ལད་ཟློས་ཀྱི་ནུས་པར་གདེང་

འཇོག་དང་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་སྟངས་སོགས་ལམ་སྟོན་བྱེད་ཆོག

བྱིས་པ་དང་དར་མ་མང་པོ་ཞིག་ལད་ཟློས་བྱེད་པར་དགའ་མོད། ཕམ་ཉེས་དང་དཀའ་ངལ་མ་

བཟོད་པའི་རྐྱེན་གྱིས། ལད་ཟློས་དེ་རིགས་གཞན་གྱིས་མི་མཐོང་སར་བྱེད་པས། ཁོང་ཚོར་ལམ་སྟོན་བྱེད་ (261)

ཤོག་ངོས་262

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

མཁན་མེད་ཀྱང་གཞན་ལ་རོགས་རམ་ཞུ་མ་ཕོད་པར་ལུས་འགྲོ་བ་ཡིན། འདི་ལྟར་ཕམ་ཉེས་གཅིག་རྗེས་

གཉིས་མཐུད་དུ་བྱུང་མཐར། ཁོང་ཚོའི་སེམས་བློ་ཞུམ་སྟེ་ལད་ཟློས་བྱ་མཚམས་འཇོག་པ་ཡིན། བཟང་གི་

རི་བོར་འཛེགས་དཀའ། །ངན་གྱི་ཐུར་ལམ་འབབ་སླ། །ཟེར་བའི་ཁ་དཔེ་ལྟར། ཡང་དག་པའི་ལམ་སྟོན་

མེད་པའམ། དམིགས་ཡུལ་མེད་པའི་ལད་ཟློས་བྱས་པའི་མཇུག་འབྲས་སུ། ལེགས་ཉེས་སྣ་ཚོགས་འབྱུང་ ཉེན་ཡོད་པས། ལད་ཟློས་སློབ་སྦྱོང་ལ་ལམ་སྟོན་དང་རྟོག་ཞིབ་གཟབ་ནན་བྱ་གལ་ཆེ་བ་ཡིན།

ལད་ཟློས་སློབ་སྦྱོང་གི་སྣང་ཚུལ་ནི་བྱིས་པ་མལ་འབྱར་དང༌། བྱིས་པ། ན་གཞོན་བཅས་ཀྱི་གནས་

སྐབས་ཙམ་མ་ཡིན་པར། གཞོན་ནུ་དང༌། དར་མ། རྒན་རབས་བཅས་ཀྱི་རང་གཤིས་སུ་ཡོད་པའི​ི་བྱ་སྤྱོད་

གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན། དཔེར་ན། གཞོན་ནུ་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱན་ཆས་འདེམས་པ་དང༌། དར་མ་རྣམས་ཀྱིས་

སྣུམ་འཁོར་དང་དེང་རབས་ཅན་གྱི་ཁང་པ་ཉོ་བ། རྒན་རབས་རྣམས་ཞོགས་པར་ལུས་རྩལ་རྩེ་བ་སོགས་ འདི་དག་ཐམས་ཅད་ལྟ་ཞིབ་སློབ་སྦྱོང་དང་འབྲེལ་བ་དམ་ཟབ་ཡོད།

སྤྱི་ཚོགས་སློབ་སྦྱོང་གི་རྗེས་འབྲས་ལ་དམིགས་ཏེ། རིག་གཞུང་དང་སློབ་གསོའ་ི སྡེ་ཚན་ཁག་

གིས་སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་ཀྱི་མིག་དཔེ་དག་གཙང་ཡོང་ཆེད། མི་རབས་གསར་པའི་སྤུས་ཚད་ལ་སྟངས་ འཛིན་བྱེད་པོ་ཡིན་པའི་ཆ་ནས་བཤད་ན། དགེ་རྒན་གྱིས་རང་ཉིད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཁོར་ཡུག་ཁྲོད་བཟང་

སྤྱོད་ཀྱི་མཐོ་ས་འཛིན་པའམ་སྣེ་འཁྲིད་ཀྱི་ནུས་པ་འདོན་སྤེལ་ཐུབ་པའི་འབད་རྩོལ་བྱ་དགོས།

(262)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤོག་ངོས་263

ལེ་ཚན་བཞི་པ།

རྟོག་ཤེས་སློབ་སྦྱོང་སྐོར།

རྟོག་ཤེས་(Cognition)ཞེས་པའི་ནང་ཚོར་བ་དང༌། དྲན་པ། རྒྱུས་ལོན། རྗེས་དཔག། གོ་རྟོགས།

གསར་གཏོད་དང༌། གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་པ་སོགས་ནང་ཁུལ་གྱི་སེམས་རིག་གི་ལས་འགུལ་ཁག་

འདུས་ཡོད། རྟོག་ཤེས་སློབ་སྦྱོང་སྨྲ་བའི་བྱུང་སྟངས་དེ། བྱ་སྤྱོད་རིང་ལུགས་ཀྱིས་འདོད་པའི་(རྐྱེན་སྐུལ་ དང་ཡ་ལན་མཉམ་འབྲེལ། ཤུགས་སྣོན་བཅས་ཀྱི་)སློབ་སྦྱོང་སྨྲ་བར་ཁ་གཏད་གཅོག་ཐབས་ཙམ་མ་ཡིན་པར།

རྟོག་ཤེས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་དང་བྱེད་ནུས་གཉིས་སློབ་སྦྱོང་ཐོག་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཚུལ་ལ་སྔར་ལྷག་གོ་རྒྱ་

བསྐྱེད་པ་ཞིག་ཡིན་པར་བརྗོད་ཀྱང་ཆོག རྟོག་ཤེས་སྨྲ་བ་རྣམས་ཀྱི་དོ་སྣང་བྱ་ཡུལ་ནི། དངོས་ཡོད་ཀྱི་ བྱ་སྤྱོད་གོམས་འདྲིས་བྱུང་བ་དང་ཆབས་ཅིག། སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པོ་རང་ཉིད་དང༌། དེའི་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་གྲུབ་

ཆ་ཁག་གིས་བྱེད་ནུས་ཅི་འདྲ་ཞིག་འདོན་གྱི་ཡོད་པ་དང༌། ཇི་ལྟར་འདོན་གྱི་ཡོད་པ་དེ་ཡིན། མའེ་ཡེར་ (Mayer, 1992)གྱི་འདོད་ཚུལ་ལྟར་ན།

སློབ་སྦྱོང་གི་གཞུང་ལུགས་ཡར་རྒྱས་འགྲོ་སྟངས་དེ་ནི། མཚམས་

འཇོག་མེད་པའི་སྒོ་ནས་ཞིབ་འཇུག་དང་རྒྱུས་ལོན་བྱས་པ་བརྒྱུད། རྐྱེན་འགྱུར་ལ་ཡ་ལན་བྱེད་པའི་བྱ་ སྤྱོད་གྲུབ་པ་ནས་རིམ་གྱིས། ཤེས་ཡོན་གསར་པ་རྙེད་པར་གྱུར་པ་དང༌། དེ་ནས་རིམ་གྱིས་དེང་སང་གི་ ཤེས་ཡོན་གསར་སྐྲུན་བྱེད་པའི་གནས་སྐབས་སུ་གྱུར་པར་བརྗོད།

རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རྒྱས་སྨྲ་བའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་ཡོད་ནའང། རིམ་ཁྲོད་ལྟ་ཚུལ་

༡།

འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་དམིགས་ཡུལ་དུ་འཇོག་པ།

༣།

སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པོའ་ི རང་འགུལ་གྱི་བྱ་སྤྱོད་དང་དམིགས་ཡུལ་ལྡན་པའི་བྱ་སྤྱོད་ལ་མཐོང་ཆེན་

མང་པོ་ཞིག་དེང་སང་གི་རྟོག་ཤེས་སློབ་སྦྱོང་སྨྲ་བ་ལ་ཁྱད་ཆོས་ཆེན་པོ་ལྔ་ཡོད་གཤམ་གསལ། ༢། ༤།

དོན་སྙིང་ལྡན་པའི་སློབ་སྦྱོང་ལ་མཐོང་ཆེན་བྱེད་པ། བྱེད་པ།

སློབ་སྦྱོང་ལས་བྱུང་བའི་ཤེས་ཡོན་ནི་ཆ་ཤས་ཙམ་མ་ཡིན་པར། གོ་སྒྲིག་བྱས་རྗེས་གསོག་ཉར་ བྱས་པའི་རིགས་ཡིན།

(263)

ཤོག་ངོས་264

༥།

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཤེས་ཡོན་གསར་རྙིང་གི་འབྲེལ་བར་གཞིགས་ཏེ་མུ་མཐུད་ཤེས་ཡོན་གསར་པ་བཟོ་སྐྲུན་བྱེད་པ།

སློབ་སྦྱོང་སྐོར་ལ་མཛད་རྗེས་ལྡན་པའི་རྟོག་ཤེས་སྨྲ་བའི་ཁྲོད་དུ་བྷུ་རན་ནར་(Jerome Bruner)

དང་ཨོ་སུ་བྷེལ་(David Ausubel)གཉིས་ཅུང་གྲགས་ཆེའ།ོ །

ས་བཅད་དང་པོ། བྷུ་རན་ནར་གྱི་གསར་རྟོགས་སློབ་སྦྱོང༌།

བྷུ་རན་ནར་(Bruner, 1962, 1986)གྱི་འདོད་ཚུལ་ལྟར་ན། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ནི་ཤེས་

ཡོན་གྱི་གྲུབ་ཚུལ་སྐོར་གྱི་གོ་བ་ཡར་རྒྱས་གཏོང་རྒྱུ་དེ་ཡིན། གང་ཡིན་ཞེ་ན། ཤེས་ཡོན་གྱི་གྲུབ་ཚུལ་

སྐོར་གྱི་གོ་བ་ཡར་རྒྱས་བཏང་བར་བརྟེན་ནས། ཤེས་ཡོན་དང་འབྲེལ་བའི་བྱ་དངོས་ལ་དོན་སྙིང་ལྡན་ པར་འགྱུར་བས་སོ། །སློབ་སྦྱོང་ཞེས་པ་ནི་ཤེས་ཡོན་རྒྱུས་ལོན་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན་སྟབས།

དགེ་རྒན་གྱི་ལས་འགན་ནི། སློབ་སྦྱོང་ལ་དགེ་ཕན་ལྡན་པའི་ཆ་རྐྱེན་ལེགས་པར་བསྐྲུན་ཏེ། སློབ་མ་

རང་ཉིད་ལ་ཤེས་ཡོན་གྱི་གྲུབ་སྟངས་གསར་རྟོགས་བྱེད་དུ་འཇུག་རྒྱུ་དེ་ཡིན། བྷུ་རན་ནར་གྱི་སློབ་སྦྱོང་ སྨྲ་བའི་ལྟ་བ་དེར་གསར་རྟོགས་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་(Discovery Learning)ཡང་ཟེར། གསར་རྟོགས་སློབ་སྦྱོང་ སྨྲ་བའི་འདོད་ཚུལ་ལ་རྩ་འཛིན་བཞི་ཡོད་པ་གཤམ་གསལ།

༡།

ཀུན་སློང༌། (Motive)

དོན་དངོས་ཐོག། སློབ་མ་སུ་ཡིན་ཡང་རང་ཉིད་སོ་སོར་ཤེས་ཡོན་འཚོལ་བའི་འདོད་བློ་རེ་ལྷན་

སྐྱེས་སུ་ཡོད། དཔེར་ན། ཡ་མཚན་སྐྱེས་པ། གྲུབ་འབྲས་དོན་གཉེར་བྱེད་པའི་ཀུན་སློང་སོགས་ལྟ་བུའོ། །

བྷུ་རན་ནར་གྱིས་བརྗོད་པའི་ཀུན་སློང་ནི་མིའི་ནང་ཁུལ་གྱི་ཀུན་སློང་འདི་རིགས་ལ་ཟེར། དགེ་རྒན་གྱི་

ལས་འགན་ནི། གསར་རྟོགས་འཚོལ་བའམ་འབྲས་བུ་དོན་གཉེར་བྱེད་པའི་ནང་ཁུལ་གྱི་ཀུན་སློང་འདི་ རིགས་རྒྱུན་འཁྱོངས་ཡོང་ཐབས་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན། ༢།

གྲུབ་ཚུལ། (Structure)

ཤེས་ཡོན་གང་ཞིག་ཡང་མི་སོ་སོར་ཆེས་ལས་སླ་པོའ་ི སྒོ་ནས་སློབ་འདྲིས་བྱེད་ཐུབ་པའི་གྲུབ་

ཚུལ་ལེགས་ཤོས་རེ་ཡོད། སྤྱིར་བཏང་ཤེས་ཡོན་གྱི་གྲུབ་ཚུལ་ལ་རིགས་མི་འདྲ་བའི་སྣང་བརྙན་(Repre-

Sentations)རྣམ་པ་གསུམ་ཡོད་གཤམ་གསལ།

(264)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཀ) འགུལ་བསྐྱོད་ཀྱི་རྣམ་པ། (Enactive Representation)

ཤོག་ངོས་265

ན་ཆུང་བྱིས་པ་རྣམས་སློབ་སྦྱོང་ལ་འཇུག་པར་བྱེད་པའི་ཤེས་ཡོན་གྱི་གྲུབ་ཚུལ་ལེགས་ཤོས་ དེ་ནི་འགུལ་བསྐྱོད་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན། ན་ཆུང་བྱིས་པ་ཚོར་རང་ཉིད་དངོས་སུ་འགུལ་བསྐྱོད་ཀྱིས་

ཤེས་ཡོན་མྱོང་ཚོར་བྱེད་དུ་བཅུག་ན། ཁོང་ཚོའི་ཆ་ནས་བཤད་ན་དེ་ནི་དངོས་བདེན་དང་ དོན་སྙིང་ལྡན་པ་ཞིག་ཆགས་ཡོད། དེ་ལྟར་མ་ཡིན་པར། ན་ཆུང་བྱིས་པ་རྣམས་ལ་ངག་ལྕེ་

ལ་ངལ་བ་མེད་པར་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་པ་ཙམ་གྱིས་ཁོང་ཚོའི་བློར་དོན་སྙིང་ལྡན་པའི་སྣང་ བརྙན་འཆར་མི་ཐུབ་པ་ཡིན།

ཁ) གཟུགས་བརྙན་གྱི་རྣམ་པ། (Iconic Representation)

བྱིས་པ་རྣམས་སློབ་སྦྱོང་ལ་འཇུག་པར་བྱེད་པའི་ཤེས་ཡོན་གྱི་གྲུབ་ཚུལ་ལེགས་ཤོས་དེ་ནི་བརྙན་ རིས་ཡིན། འདྲ་པར་དང༌། རི་མོ་སོགས་ཀྱི་སྣང་བརྙན་གྱིས་ཁོང་ཚོས་ཆེས་ཤེས་འདོད་བྱེད་པའི་ དངོས་པོ་རྣམས་ལེགས་པར་མཚོན་ཐུབ།

ག) མཚོན་དོན་གྱི་རྣམ་པ། (Symbolic Representation)

བྱིས་པ་རྒན་གྲས་དང་ན་གཞོན་རྣམས་སློབ་སྦྱོང་ལ་འཇུག་པར་བྱེད་པའི་ཤེས་ཡོན་གྱི་གྲུབ་ཚུལ་

ལེགས་ཤོས་ནི་ཅུང་ལྐོག་གྱུར་གྱི་ཚབ་མཚོན་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་རྟགས་མཚན་(སྤྱི་མཚན་)རྣམས་

ཡིན། དཔེར་ན། སྐད་ཆ་དང༌། མཚོན་རྟགས་སྣ་ཚོགས་ལྟ་བུ། གང་ཡིན་ཞེ་ན། མཚོན་རྟགས་འདི་དག་

གིས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་མཁན་རང་ཉིད་བདེ་བླག་ངང་བསམ་གཞིགས་ལ་འཇུག་ཐུབ་པས་སོ། །དཔེར་ན། (ax - b = 0, x = ?) ལྟ་བུའོ། །

སློབ་སྦྱོང་བྱེད་མཁན་དེ་ལ་ཆེས་ཕན་ནུས་ལྡན་པའི་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་དུ་འཇུག་དགོས་ན། གོང་

གསལ་ཤེས་ཡོན་གྱི་གྲུབ་ཚུལ་རྣམས་སྟབས་བདེར་གཏོང་དགོས། བྷུ་རན་ནར་རང་ཉིད་ཀྱིས་ཀྱང་།

‘‘དགེ་རྒན་གྱིས་ཆེས་ཤེས་སླ་བའི་ཤེས་ཡོན་རྣམས་རྙོག་འཛིང་ཅན་དུ་བཟོས་ནས་བསླབས་པས། སློབ་ མའི་སློབ་སྦྱོང་ལ་འགོག་རྐྱེན་བཟོ་གི་འདུག’’ ཅེས་འཁང་ར་བྱས་མྱོང༌། ༣།

བང་རིམ། (Sequence)

བསླབ་གཞི་རྩོམ་སྒྲིག་སྐབས་ངེས་པར་དུ་ཤེས་ཡོན་གྱི་གྲུབ་ཚུལ་དེ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་མཁན་གྱི་

རྟོག་ཤེས་ཀྱི་ནུས་པར་འཚམས་པོ་ཡོད་མེད་ཐད་བསམ་གཞིགས་ནན་ཏན་བྱ་དགོས། དེར་བརྟེན། དགེ་

རྒན་གྱིས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་མཁན་གྱི་རྟོག་ཤེས་འཕེལ་རིམ་ལ་རྒྱུས་མངའ་ཡོད་པའི་བསླབ་གཞི་ཕྱིར་སྟོན་

བྱ་དགོས། དཔེར་ན། ལོ་བདུན་ཅན་གྱི་བྱིས་པ་ཞིག་གིས་(ax - b = 0, x = ?) ལྟ་བུའི་བསླབ་གཞི་སློབ་ (265)

ཤོག་ངོས་266

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

སྦྱོང་བྱེད་མི་ནུས། གང་ཡིན་ཞེ་ན། བསླབ་གཞི་དེ་བྱིས་པའི་རྟོག་ཤེས་ལ་མཚོན་ན་ཆེས་ལྐོག་གྱུར་དུ་ གྱུར་པས་སོ། །

༤།

ཤུགས་སྣོན། (Reinforcement)

ཤུགས་སྣོན་གཏོང་བ་ལ་ནུས་པ་ཆེ་ཤོས་འདོན་དགོས་ན། ཤུགས་སྣོན་གྱི་དུས་སྐབས་འཚམས་པོ་

ཞིག་དགོས་གལ་ཧ་ཅང་ཆེ། ཤུགས་སྣོན་གཏོང་བའི་དུས་ཚོད་ཡག་ཤས ོ ་ཤིག་ནི་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་མཁན་ཀྱིས་

རང་ཉིད་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་ལ་གདེང་འཇོག་བྱེད་པའི་དུས་སྐབས་དེ་ཡིན། ཤུགས་སྣོན་གཏོང་རྒྱུ་སྔ་དྲགས་ན་ སློབ་སྦྱོང་གི་མཚམས་ཆད་སླ་ཞིང༌། ཕྱིས་དྲགས་ཚེ་ནོར་འཁྲུལ་གྱི་ཆ་དེ་ཡང་ཤུགས་སྣོན་གཏོང་ཡུལ་དུ་

འགྱུར་འགྲོ་བ་ཡིན། གཞན་ཡང༌། སློབ་སྦྱོང་བྱེད་མཁན་རང་ཉིད་ཀྱིས་ཀྱང་ཤུགས་སྣོན་གྱི་དོན་སྙིང་ཤེས་ པར་བྱ་དགོས། དཔེར་ན། རི་མོ་སོགས་གཟུགས་རིས་རིགས་ཀྱི་ཤུགས་སྣོན་ནི་འགུལ་བསྐྱོད་སྣང་བརྙན་

(Enactive Representation)གྱི་གནས་སྐབས་སུ་ཡོད་པའི་བྱིས་པ་རྣམས་ལ་ཤུགས་སྣོན་གྱི་ནུས་པ་འདོན་

མི་ཐུབ་པ་ལྟ་བུའོ། །

བྷུ་རན་ནར་གྱི་འདོད་ཚུལ་ལྟར་ན། ཆེས་དོན་སྙིང་ལྡན་པའི་སློབ་སྦྱོང་ནི་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་མཁན་

རང་ཉིད་ཀྱིས་གསར་དུ་རྙེད་པར་བྱེད་པའི་སློབ་སྦྱོང་དེ་ཡིན། ཁོང་གིས་བརྗོད་པའི་གསར་དུ་རྙེད་པ་

ཞེས་པ་ནི། ལྟ་བའི་རང་བཞིན་ཅན་དང༌། གསར་གཏོད་ཀྱི་རང་བཞིན་ཅན་ཞིག་ལ་གོ་དགོས། གང་ ཡིན་ཞེ་ན། ལྟ་བའི་རང་བཞིན་ཅན་ནི་རྒྱུན་གཏན་པ་དང༌། གསར་གཏོད་ཀྱི་རང་བཞིན་ཅན་རྣམས་

བསམ་གཞིགས་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པས། ལྟ་བ་དང་བསམ་གཞིགས་གཉིས་མིའི་སེམས་རིག་འཕེལ་

རྒྱས་ལ་དགེ་ཕན་ཤིན་ཏུ་ཆེ།

གཤམ་གསལ་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་རྣམས་ཀྱིས་གསར་རྟོགས་སློབ་སྦྱོང་ལ་རོགས་འདེགས་

བྱེད་ཐུབ།

ཀ) རང་དབང་ལྡན་ཞིང་བག་ཡངས་པའི་སློབ་སྦྱོང་གི་ཁོར་ཡུག་མཁོ་འདོན་བྱ་རྒྱུ། ཁ) ཞིབ་བསྡུར་བྱ་རྒྱུར་མཐོང་ཆེན་བྱ་དགོས།

ག) སློབ་མ་རྣམས་ལ་རང་ཉིད་ཀྱི་ཚོར་ཤེས་སྤྱད་དེ་ཐད་ཀར་ཚོད་དཔག་(Intuitive Guessing)བྱེད་ པར་སྐུལ་མ་གཏོང་བ།

ང) རང་རྟོགས་ཀྱིས་འཛུལ་ཞུགས་དང༌། དངོས་སུ་ལག་ལེན་ལ་འཇུག་པར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ།

ཅ) སློབ་མའི་དཀའ་རྙོག་སེལ་ཐབས་བྱེད་(Problem-Solving)དགོས་པའི་ངེས་ཤེས་བསྐྱེད་ཐབས་ (266)

བྱ་དགོས།

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤོག་ངོས་267

ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ལྟར་ན།(Breddermen, 1982; Glasson, 1989) གསར་རྟོགས་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་

ཐབས་ལམ་འདི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་ལ་བསྡུར་སྐབས། སློབ་མའི་གྲུབ་འབྲས་བརྒྱ་ཆ་ཉི་

ཤུ་ལྷག་སྔར་ལས་ཡར་རྒྱས་གཏོང་ཐུབ་པའི་མཐོང་ཚུལ་བྱུང་ཞིང༌། ཐམས་ལམ་འདི་སློབ་སྦྱོང་གི་སྦྱངས་ འབྲས་ཅུང་ཞན་པའི་སློབ་མར་དམིགས་བསལ་གྱི་ཕན་ནུས་ལྡན་པའོ། །

ས་བཅད་གཉིས་པ། ཨོ་ས་བྷེལ་གྱི་དོན་སྙིང་ལྡན་པའི་སློབ་སྦྱོང༌།

ཨོ་ས་བྷེལ་(Ausubel, 1963, 1977)གྱི་འདོད་ཚུལ་ལྟར་ན། སློབ་སྦྱོང་ཞེས་པ་ཐད་ཀར་ཤེས་ཡོན་

དང་ལེན་དང་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་པའི་བརྒྱུ​ུད་རིམ་ཞིག་ཡིན། དེ་བས་ཁོང་གི་ལྟ་བ་འདིར་དོན་སྙིང་ལྡན་

པའི་སློབ་སྦྱོང་(Meaningful learning)ངམ། སྤྲོད་ལེན་སློབ་སྦྱོང་(Reception learning)ཞེས་ཟེར། མིས་

སློབ་སྦྱོང་བྱེད་སྐབས། གསར་དུ་འབྱོར་བའི་ཤེས་ཡོན་ལ། དེ་དང་སྔར་ཡོད་ཤེས་ཡོན་དབར་གྱི་འབྲེལ་ བ་གཞིར་བཟུང་ནས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ཕྱོགས་གཞན་ནས་བཤད་ན། སློབ་སྦྱོང་ནི་གསར་དུ་ ཤེས་པའི་ནང་དོན་འགྲེལ་བརྗོད་(Exposition)བྱ་བ་ཞིག་ཡིན།

༡།

དོན་སྙིང་ལྡན་པའི་སློབ་སྦྱོང་དེ་གཤམ་གསལ་རིམ་པ་གསུམ་དུ་བསྡུས་ཆོག

སློབ་ཚན་སྔོན་དུ་ནང་དོན་གནད་བསྡུས་འགོད་པའི་ཐབས་ལམ་སྤྱོད་དགོས།

ཨོ་ས་བྷེལ་(Ausubel, 1963, 1977)གྱིས་སློབ་ཚན་སྔོན་དུ་བཞག་པའི་ནང་དོན་གནད་བསྡུས་

(Advance Organizer)ཞེས་པར་ངེས་ཚིག་བཀོད་དོན།

སློབ་ཚན་གྱི་སྔོན་དུ་བཞག་སྟེ། ད་ལྟ་སློབ་སྦྱོང་

བྱེད་འགྱུར་གྱི་བསླབ་གཞི་དེ་ཉིད་ཀྱི་ལྐོག་གྱུར་གྱི་ནང་དོན་རྣམས་གནད་བསྡུས་སུ་བཀོད་པའོ། །སློབ་

དེབ་མང་པོ་ཞིག་གི་སྡེ་ཚན་རེའི་སྔོན་དུ་ལེ་ཚན་གྱི​ི་ནང་དོན་གནད་བསྡུས་རེ་བཀོད་ཡོད་པས། ཀློག་

མཁན་རྣམས་ཀྱིས་ལེ་ཚན་གྱི་ནང་དོན་སྔོན་དཔག་གི་སྒོ་ནས་ཤེས་ཐུབ། བསླབ་གཞིའི་སྔོན་དུ་ནང་

དོན་གནད་བསྡུས་འགོད་པ་ལ་ཕན་ནུས་གསུམ་ཡོད་དེ།

ཀ) སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པོས་བསླབ་གཞི་དེའི་ནང་དོན་གཙོ་བོ་དང་གོ་དོན་གལ་ཆེན་རིགས་ལ་དོ་སྣང་ ཡོང་བ།

(267)

ཤོག་ངོས་268

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཁ) ནང་དོན་གཙོ་བོ་ཁག་ཕན་ཚུན་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་གསལ་པོར་མངོན་ཐུབ་པ།

ག) སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པོ་རྣམས་ལ་འབྲེལ་ཡོད་ཤེས་ཡོན་དྲན་གསོ་བྱེད་དུ་འཇུག་པ་བཅས།

ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ལྟར་ན། བསླབ་གཞིའི་སྔོན་དུ་ནང་དོན་གནད་བསྡུས་འགོད་པའི་སློབ་ཁྲིད་

ཐབས་ལམ་བེད་སྤྱོད་བྱས་པས། སློབ་མའི་སློབ་སྦྱོང་ལ་རྒྱུན་བརྟན་པོའ་ི སྒོ་ནས་སྐུལ་འདེད་འབྲིང་ཙམ་

གཏོང་ཐུབ་པའི་ཕན་ནུས་ཡོད།(Corkill et al, 1989) ཐབས་ལམ་དེ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པོ་རྣམས་ཆ་མེད་ ཅིང༌། རྙོག་འཛིང་ལྡན་པ། དཀའ་ངལ་ཆེ་བ་བཅས་ཀྱི་བསླབ་གཞིར་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་སྐབས་དམིགས་

བསལ་གྱི་ཕན་ནུས་ཡོད་དོ། །(Mayer, 1984) ༢།

སློབ་སྦྱོང་གི་རྒྱུ་ཆ་མཁོ་འདོན།

སློབ་སྦྱོང་གི་རྒྱུ་ཆ་མཁོ་འདོན་བྱ་རྒྱུ་དེ་ནི་བསླབ་གཞིའི་སྔོན་དུ་བཀོད་པའི་ནང་དོན་གནད་

བསྡུས་(Advance Organizer)ལ་བསྟུན་ཐུབ་པ་བྱུང་ཚེ། ལྐོག་གྱུར་གྱི་གནད་བསྡུས་དེ་དག་རིམ་གྱིས་ ཞིབ་ཕྲའི་དོན་དངོས་གནས་ཚུལ་དང་འབྲེལ་བ་འཛུགས་ཐུབ། འདི་ནི་སྤྱིར་བཏང་གི་རྗེས་དཔག་གི་

རིགས་ལམ་དང་འདྲ་སྟེ། དཔེ་དོན་སྤྱིར་བཏང་བའི་གནས་ལུགས་གཞིར་བཟུང་སྟེ་དམིགས་བསལ་

གནས་སྟངས་འོག་ཡོད་པའི་ལྐོག་གྱུར་གྱི་དོན་རྣམས་རྟོགས་པར་བྱེད། བརྒྱུད་རིམ་དེའི་ནང༌། ཐོག་མར་

དོན་སྤྱི་འབྱུང་བ་དང༌། རྗེས་སུ་གྲུབ་དོན་ནམ་དཔེ་མཚོན་འབྱུང་བ་ལྟར། སློབ་སྦྱོང་གི་དགོས་མཁོར་

དམིགས་ཏེ། སློབ་མས་བསླབ་གཞིའི་ནང་དོན་བདེ་བླག་ངང་རྟོགས་ཐབས་སུ་སློབ་སྦྱོང་ལ་དགོས་ངེས་ ཀྱི་དཔྱད་གཞི་དང༌། ཡོ་ཆས་སོགས་གཞོགས་འདེགས་ཀྱི་རྒྱུ་ཆ་གོ་སྒྲིག་བྱ་རྒྱུ་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེ་བ་ཙམ་དུ་

མ་ཟད། དེས་ཚད་ངེས་ཅན་ཞིག་ནས་སློབ་སྦྱོང་དེ་ལས་སླ་བ་ནས་རྙོག་འཛིང་ཅན་དུ་འཇུག་པའི་གོ་

རིམ་ཡང་མངོན་ཐུབ། ༣།

ཤེས་ཡོན་གྱི་གྲུབ་ཚུལ་ལ་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་དགོས།

སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པོས་བསླབ་གཞི་ཁོང་དུ་ཆུད་ཟིན་རྗེས། ཁ་ཕྱིར་འཁོར་ནས་བསླབས་ཟིན་པའི་ཤེས་

ཡོན་རྣམས་སློབ་ཚན་སྔོན་གྱི་གནད་བསྡུས་དང་ཞིབ་བསྡུར་བྱས་ཏེ། བསླབས་ཟིན་པའི་ཤེས་ཡོན་གྱི་གྲུབ་

ཚུལ་(སྒྲོམ་གཞི་)ལ་ཇེ་ལེགས་སུ་གཏོང་བར་ཤུགས་སྣོན་དགོས། དེ་ལྟར་བྱས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཤེས་ཡོན་

གསར་རྙིང་ཕན་ཚུན་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་ཇེ་དམ་དུ་གཏོང་ཐུབ། སྐབས་འདིར། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མར་ དྲི་བ་གཏོང་བར་བསྐུལ་མ་བཏང་ཚེ། སྦྱངས་ཟིན་པའི་ཤེས་ཡོན་དེ་བསླབ་གཞིའི་ར་བ་ལས་བརྒལ་ཐུབ། (268)

ཤོག་ངོས་269

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ས་བཅད་གསུམ་པ།

རྟོག་ཤེས་སློབ་སྦྱོང་སྨྲ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གོ་དོན།

བྷུ་རན་ནར་གྱིས་གསར་དུ་རྙེད་པར་བྱེད་པའི་སློབ་སྦྱོང་གི་ལྟ་བ་དང༌། ཨོ་ས་བྷེལ་གྱི་དོན་སྙིང་

ལྡན་པའི​ི་སློབ་སྦྱོང་གི་རྣམ་གཞག་གཉིས་ལ་ཐུན་མོང་གི་ཁྱད་ཆོས་ཁག་ཅིག་ཡོད་པ་གཤམ་གསལ།

ཀ) སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པོ་རང་ཉིད་སློབ་སྦྱོང་ལ་རང་འགུལ་གྱིས་འཛུལ་ཞུགས་བྱ་རྒྱུ་གལ་ཆེར་འདོད་པ། ཁ) སློབ་སྦྱོང་གི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་སྔར་ཡོད་ཤེས་ཡོན་གྱི་བྱེད་ནུས་ལ་མཐོང་ཆེན་བྱེད་པ།

ག) སྦྱངས་ཟིན་པའི་ཤེས་ཡོན་རྣམས་དུས་གཏན་དུ་འགྱུར་བ་མེད་པ་ཞིག་མ་ཡིན་པར། རྒྱུན་ཆད་

མེད་པར་དག་བཅོས་དང༌། འགྱུར་ལྡོག། གསར་བརྗེ་བཅས་བྱེད་པ་ཡིན།(Hamachek, 1995)

གོང་གསལ་མཁས་པ་གཉིས་ཀས་སློབ་ཁྲིད་ལ་དམིགས་བསལ་མཐོང་ཆེན་བྱེད་པས། ཁོང་

གཉིས་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་གི་ལྟ་བ་ཕལ་ཆེ་བ་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཇུས་འགོད་དང་སྤྱོད་སྒོ་ལ་འབྲེལ་བ་ཡོད་སྟབས།

གོང་དུ་བརྗོད་པའི་སློབ་སྦྱོང་གི་གནས་ལུགས་ཕལ་མོ་ཆེའང་དགེ་རྒན་རྣམས་ཀྱིས་སྲུང་བརྩི་བྱ་རྒྱུའི་

སློབ་སྟོན་གྱི་རྩ་འཛིན་ཞིག་བྱས་ཆོག། གཤམ་གསལ་བསམ་འཆར་དག་གིས་དགེ་རྒན་རྣམ་པའི་སློབ་

ཁྲིད་ལ་དྲན་བརྡ་གཏོང་བར་ཕན་ཐོགས་ཡོང་ངེས་ཡིན། ༡།

སློབ་མ་རྣམས་སློབ་སྦྱོང་ལ་ཧུར་བརྩོན་ཅན་དུ་ཆ་འཇོག།

ཀླད་པར་བླུགས་ཐབས་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱིས་སློབ་མའི་རང་འགུལ་གྱི་ནུས་པར་མཐོང་ཆེན་མི་

བྱེད་པས། བསླབ་གཞིའི་ཐད་ཀྱང་སློབ་མའི་སྔར་ཡོད་ཤེས་ཡོན་གྱི་གྲུབ་ཚུལ་ལམ་གནས་སྟངས་ལ་ སྣང་ཆུང་ཐེབས་སླ། བསླབ་གཞི་གསར་པ་ཞིག་ཡིན་ན་དེ་སྦྱོང་མཁན་རང་ཉིད་ཀྱི་སྔར་ཡོད་ཤེས་

ཡོན་དང་འབྲེལ་མཐུད་ཐུབ་པ་བྱུང་ཚེ། ད་གཟོད་དོན་སྙིང་ལྡན་པ་ཡིན། དཔེར་ན། གལ་ཏེ་དབྱིན་ ཇིའི་སློབ་མ་ཁག་ཅིག་ལ་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་སྐབས་ནག་པང་ཐོག་བོད་ཡིག་གི་ཁ་ཞེས་པ་ཞིག་བྲིས་ཏེ།

ཁོང་ཚོར་ཡི་གེ་འདིའི་གོ་དོན་ཤེས་མཁན་ཡོད་དམ་ཞེས་དྲིས་པ་ཡིན། ལན་འདེབས་མཁན་སུ་ཡང་ མ་བྱུང་མཐར། གནས་ཚུལ་དེར་ཅུང་འགྱུར་བ་བཏང་སྟེ། ནག་པང་ཐོག་ལ། (269)

The dentist asked the

ཤོག་ངོས་270

patient to open his D

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཞེས་བྲིས་མ་ཐག། ཁོང་ཚོས་དུས་མཉམ་དུ་Mouth ཞེས་ལན་འདེབས་ངེས་

ཡིན། སྐབས་འདིར་ཁ་ཞེས་པ་འདི་ཁོང་ཚོར་དོན་སྙིང་ལྡན་པར་གྱུར་ཡོད། གང་ཡིན་ཞེ་ན། ཁ་ཞེས་

པའི་ཡི་གེ་དེ་ཁོང་ཚོའི་སྔར་ཡོད་ཤེས་ཡོན་གྱི་གྲུབ་ཚུལ་(སོ་སྨན་པའི་ལས་འགན་དང་)འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་ བརྗོད་ཚིག་དང་འབྲེལ་བས་སོ། །

དེར་བརྟེན། སློབ་མས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་སྐབས། དུས་དང་རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་ཤེས་ཟིན་པ་དང༌། མ་

ཤེས་པ་གཉིས་འབྲེལ་མཐུད་བྱེད་པར་བརྩམས་ཏེ། མ་ཤེས་པ་དེ་གསར་དུ་ཤེས་པར་བྱེད་(དེ་དང་ཆབས་ ཅིག་གསར་དུ་ཤེས་པ་དེ་ཡང་ཤེས་ཟིན་པར་འགྱུར་འགྲོ།)པ་ཡིན། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མ་ཚོས་རང་འགུལ་གྱིས་

སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པའི་ནུས་པར་མཐོང་ཆེན་བྱས་ཏེ། ཁོང་ཚོའི་སློབ་སྦྱོང་དེ་དོན་སྙིང་ལྡན་པར་བྱ་དགོས། དེ་ལྟར་མ་བྱས་ཚེ་སློབ་མའི་སློབ་སྦྱོང་དེ་ནེ་ཙོའི་ཀློག་འདོན་ཇི་བཞིན་གཞུང་ཚིག་སྐམ་པོ་བློར་འཛིན་ བྱེད་པའི་སློབ་སྦྱོང་གི་ཐབས་ལམ་གུ་དོག་པོའ་ི ནང་ཚུད་ཉེན་ཡོད།

༢།

བསླབ་གཞི་སྒྲིག་སྟངས་དང་སྟོན་པའི་བང་རིམ་ལ་ཐུགས་སྣང་དགོས་པ།

རྟོག་ཤེས་ཀྱི་གྲུབ་ཚུལ་ལ་གོ་རིམ་ངེས་ཅན་ཞིག་ལྡན་པ་ཡིན། དེར་བརྟེན། བསླབ་གཞི་བདམས་

སྒྲིག་བྱེད་སྐབས་ངེས་པར་དུ་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་གྲུབ་ཚུལ་གཞིར་བཟུང་ཚེ། ད་གཟོད་སློབ་མའི་རྟོག་ཤེས་མ་

ལག་གིས་བསྡུ་ལེན་བྱེད་ཐུབ། རྟོག་ཤེས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ལ་རང་ཉིད་ཀྱི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་གོ་རིམ་ དང་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པར་བརྟེན། བསླབ་གཞི་ཕྱིར་སྟོན་བྱེད་སྐབས་ངེས་པར་དུ་གོ་རིམ་ངེས་ཅན་ཞིག་

བརྒྱུད་དགོས། སྐབས་འདིར་དགེ་རྒན་གྱི་ལས་འགན་ནི། རྒྱུན་ཆད་མེད་པའི་སྒོ་ནས་ཐབས་ཤེས་དང་ འཚོལ་ཞིབ་བྱས་ཏེ། བསླབ་གཞི་རིགས་གང་ཞིག་གི་གྲུབ་ཚུལ་དེ་གོ་རིམ་གང་འདྲ་བ་ཞིག་གི་འོག་ཏུ་

སློབ་སྦྱོང་ལེགས་ཤོས་འབྱུང་བ་ཤེས་པར་བྱ་དགོས། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་ངོ་མ་ནི་ཉམས་མྱོང་འདི་ རིགས་མུ་མཐུད་དུ་གསོག་ཉར་བྱས་པའི་མཇུག་འབྲས་ལས་བྱུང་བ་ཡིན།

༣། སློབ་མ་རྣམས་ཆ་ཤས་ལེགས་པོ་ལེན་པའི་སློབ་སྦྱོང་གི་གོ་སྐབས་མཁོ་འདོན་བྱ་དགོས།

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ནང༌། སློབ་སྟོན་བྱ་རྒྱུ་ནི་དགེ་རྒན་གྱི་ལས་འགན་ཡིན་ལ། སློབ་སྦྱོང་

བྱ་རྒྱུ་ནི་སློབ་མའི་འགན་ཁུར་ཡིན། དཔེར་ན། སློབ་ཁྲིད་སྐབས་གཏམ་བཤད་མང་དྲགས་ན། སློབ་མ་ ཚོར་འགྲེལ་བརྗོད་དགོས་སར་འགྲེལ་བརྗོད་དང༌། བསམ་གཞིགས་གཏོང་དགོས་སར་བསམ་གཞིགས།

བརྟག་ཞིབ་བྱ་དགོས་སར་བརྟག་ཞིབ་བཅས་སོ་སོར་བྱ་ཐབས་མེད་པར་འགྱུར་བ་ཡིན། དཀའ་རྙོག་ (270)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤོག་ངོས་271

སེལ་ཐབས་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་སྤྱད་ན་སློབ་མ་རྣམས་ལ་སློབ་སྦྱོང་གི་གོ་སྐབས་མང་ཤོས་སྤྲོད་ཐུབ་

སྟེ༑ སློབ་མ་ཚོས་དཀའ་རྙོག་འཚོལ་ཞིབ་བྱེད་སྟངས་དང༌། དཀའ་རྙོག་གི་ངོ་བོ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་རྗེས་

གལ་འཛུགས་(Suppose)ཀྱི་སྒོ་ནས་འབྲེལ་ཡོད་དཔྱད་གཞི་འཚོལ་ཞིབ་དང༌། ཚོད་ལྟ་བྱེད་པ། དཀའ་ རྙོག་ཐག་གཅོད་བྱེད་སྟངས་ལ་གདེང་འཇོག་བཅས་བྱེད་ཐུབ། འོ་ན། དགེ་རྒན་གྱི་ཐོག་མའི་ལས་འགན་

ནི་སློབ་མ་ཚོར་སློབ་སྦྱོང་གི་ཁོར་ཡུག་ལེགས་པོ་ཞིག་བསྐྲུན་རྒྱུ་དེ་ཡིན། དེ་ནི་སློབ་མས་དཀའ་རྙོག་

ངོས་འཛིན་དང་ཐག་གཅོད་བྱེད་སླ་བ་ཡོང་བར་དམིགས་པ་ཞིག་ཡིན། དེ་རྗེས་སློབ་མའི་གལ་འཛུགས་

དང༌། བདེན་དཔང་གི་བརྒྱུད་རིམ་ལ་གཞོགས་འདེགས་བྱས་ཏེ། དཀའ་རྙོག་སེལ་ཐབས་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་

(Problem-Solving Learning)ལེགས་གྲུབ་ཡོང་བར་བྱ་དགོས།

(271)

ཤོག་ངོས་272

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལེ་ཚན་ལྔ་པ།

བརྡ་འཕྲིན་བཀོལ་སྤྱོད་དང་སློབ་སྦྱོང༌།

བརྡ་འཕྲིན་བཀོལ་སྤྱོད་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་(Information Processing Learning)ཞེས་པ་ནི་རྟོག་ཤེས་

ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ལ་མཐོང་ཆེན་བྱེད་པའི་སློབ་སྦྱོང་གི་ལྟ་ཚུལ་ཞིག་ཡིན། སྨི་ལར་(Miller,1983)གྱི་འདོད་

ཚུལ་ལྟར་ན། ལྟ་ཚུལ་དེ་མགྱོགས་མྱུར་ངང་དར་ཁྱབ་བྱུང་བའི་རྒྱུ་མཚན་ནི། ༡། འཛམ་གླིང་འཁྲུག་ཆེན་ གཉིས་པའི་སྐབས་སུ། སེམས་ཁམས་མཁས་པ་ཁག་ཅིག་གིས་གནམ་གྲུ་ཁ་ལོ་བས་དམག་འཐབ་བྱེད་

སྐབས། གློག་ཆས་འཕྲུལ་འཁོར་མང་དག་ཅིག་གི་གནས་ཚུལ་དང༌། རའེ་ཌར།(Radar) རྣ་འཛུགས་ རླུང་འཕྲིན།(Head-phone) འཕུར་སའི་ཁོར་ཡུག བཏང་འཛིན་ལྟེ་གནས་ཀྱི་བརྡ་འཕྲིན་བཅས་ལ་དོ་

སྣང་བྱེད་སྟངས་དང༌། གནས་ཚུལ་འགྲེལ་བརྗོད། དཔྱད་ཞིབ། བྱེད་ཐབས་གཏན་འཁེལ་བཅས་ཀྱི་ཆེད་

དུ་བྱུང༌། ༢། དེ་དང་ཆབས་ཅིག གློག་ཆས་བཟོ་སྐྲུན་པ་རྣམས་ཀྱིས་གློག་རྡུལ་བརྡ་སྦྱོར་སྒྲིག་ཆས་བེད་

སྤྱད་དེ། བརྡ་འཕྲིན་མང་དག་ཅིག་དུས་གཅིག་ཏུ་ལྷག་ལུས་མེད་པར་གཏོང་དགོས་བྱུང་བ་དང༌། བརྡ་

འཕྲིན་མི་འདྲ་བའི་མཚོན་བྱེད་ཨང་རྟགས་རྣམས་ཕན་ཚུན་བརྗེ་སྒྱུར་ཐུབ་ཐབས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ བའི་དགོས་མཁོ་ལས་བྱུང༌། ༣། ཀམ་པུ་ཊར་གསར་གཏོད་བྱུང་བ་དང༌། ཀམ་པུ་ཊར་གྱི་ལག་རྩལ་ཡར་

རྒྱས་ཆེན་པོ་བྱུང་བ་བཅས་ཡིན།

ཀླད་པ་དེ་གང་ཟག་གང་གིས་བརྡ་སྦྱོར་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པའི་ལྟེ་གནས་ཡིན་པས། སློབ་སྦྱོང་

གི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད། བརྡ་འཕྲིན་རྣམས་ཇི་ལྟར་བྱས་ནས་ནང་འདྲེན་(Input)བྱེད་པ་དང༌། མཚོན་ བྱེད་དུ་བསྒྱུར་བ།(Encoding) གོ་སྒྲིག་(Organization)དང་གསོག་ཉར་(Storage)བྱེད་པ། ཕྱི་གཏོང་

(Output)བྱེད་པ་བཅས་ནི།

དོན་ཁག་རེད།

སེམས་ཁམས་རིག་པ་བ་རྣམས་ཀྱིས་ཐུགས་སྣང་བྱེད་བཞིན་པའི་གནད་

བརྡ་འཕྲིན་སྤྱོད་པའི་སློབ་སྦྱོང་སྨྲ་བ་རྣམས་ཀྱིས་སློབ་སྦྱོང་ཐོག་གཤམ་གསལ་བརྟག་པ་མཐར་

བཟུང་གི་ལྟ་ཚུལ་བཟུང་ཡོད།

(272)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤོག་ངོས་273

ཀ) བརྡ་འཕྲིན་ནི་རིམ་པ་བྱས་ནས་བེད་སྤྱོད་གཏོང་བ་ཞིག་ཡིན་ཏེ། སློབ་སྦྱོང་ཞེས་པ་དེ་ཐོག་ མར་རྐྱེན་སྐུལ་ལ་འཕྲད་པས་དོ་སྣང་འབྱུང་བ་དང༌། དེ་ནས་རྐྱེན་སྐུལ་དེ་ངོས་ཟིན་པ། བརྡ་

འཕྲིན་རྣམས་མཚོན་བྱེད་དུ་བསྒྱུར་ཏེ་སེམས་བརྙན་བསྐྲུན། བརྡ་འཕྲིན་གསར་རྙིང་འབྲེལ་

མཐུད་བྱེད་པ་དང༌། གོ་དོན་གསར་བ་བསྐྱེད་པ། བརྡ་འཕྲིན་གསོག་ཉར་དང་འདེམས་ལེན་ བྱེད་པ་བཅས་སོ། །

ཁ) བརྡ་འཕྲིན་སོ་སོ་བེད་སྤྱོད་གཏོང་སྐབས་དེ་དག་སོ་སོར་ནུས་ཚད་ཀྱི་སྒོ་ནས་ཚད་བཀག་ཡོད་ པ་ཞིག་ཡིན།

ག) མིའི་རིགས་ཀྱི་བརྡ་འཕྲིན་བེད་སྤྱོད་མ་ལག་ལ་ལྟོས་བཅས་ཀྱི་རང་བཞིན་ལྡན་པ་སྟེ། ཉམས་

མྱོང་གིས་གསར་དུ་རྟོགས་པ་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་གཏོང་བ་དང༌། གསར་དུ་རྟོགས་པས་ཤེས་ཟིན་པ་ལ་

ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཀྱི་ཡོད།

ང) བརྡ་འཕྲིན་སྤྱོད་པའི་སློབ་སྦྱོང་སྨྲ་བས་སློབ་སྦྱོང་དང་དྲན་པ་གཉིས་ཕན་ཚུན་འབྲེལ་བ་བྱེད་པ་ ཡིན་ཏེ། སློབ་སྦྱོང་གི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་དུ་དྲན་པ་ནི་མེད་དུ་མི་རུང་བའི་ཕྱིར།

(273)

ཤོག་ངོས་274

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ས་བཅད་དང་པོ། བརྡ་འཕྲིན་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པའི་

སྤྱིར་བཏང་གི་བརྒྱུད་རིམ།

རྟོག་ཤེས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཆ་ནས་བརྡ་འཕྲིན་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ཐབས་དེ་མཚོན་བྱེད་དུ་བསྒྱུར་བ་

དང༌། གསོག་ཉར། འདེམས་ལེན་བཅས་རིམ་པ་གསུམ་དུ་དབྱེ་བ་ཡིན། དང་པོ། མཚོན་བྱེད་དུ་བསྒྱུར་བ། (Encoding)

རྐྱེན་སྐུལ་སྟེར་བའི་དངོས་པོའ་ི ནུས་སྟོབས་(Physical Energy)ཀླད་པའི་དབང་ཤེས་ཀྱིས་ངོས་

འཛིན་དང་གསོག་ཉར་ཐུབ་པའི་དབང་རྩའི་རྫས་འགྱུར་ཚབ་མཚོན་(Neurochemical Codes)དུ་བརྗེ་ བསྒྱུར་བྱེད་པ་ལ། མཚོན་བྱེད་དུ་བསྒྱུར་བ་ཞེས་ཟེར། རྒྱུན་སྤྱོད་མཚོན་བྱེད་ཁག་ནི་གཟུགས་ཀྱི་མཚོན་

བྱེད་(Visual

Codes)དང༌།

Codes)རྣམས་ཡོད།

སྒྲའི་མཚོན་བྱེད།(Acoustic

Codes)

སྐད་ཆའི་མཚོན་བྱེད་(Semantic

དཔེར་ན། བྱིས་པས་ཐོག་མར་རྟ་ཞིག་མཐོང་སྐབས། དེ་ཅི་ཞིག་ཡིན་མིན་དང༌། མིང་ལ་ཅི་ཟེར་

བ་མི་ཤེས་པ་ལྟ་བུ། སྐབས་འདིར་དོན་དངོས་ཀྱི་མཚོན་བྱེད་ནི་གཟུགས་ཀྱི་མཚོན་བྱེད་ཀྱི་རྟ་དངོས་

ཡོད་དེ་ཆགས་ཡོད། དེ་རྗེས་རྟ་ཞེས་པའི་མིང་བརྗོད་ཤེས་རྗེས། རྟ་ཞེས་པ་དེར་སྒྲའི་མཚོན་བྱེད་གཅིག་

མང་དུ་ཕྱིན་པ་དང༌། དེ་རྗེས་རྟ་ནི་བཞོན་རུང་ཞིང་བརྗིད་ཆགས་པའི་སྲོག་ཆགས་ཤིག་ཡིན་པ་རྒྱུས་

ལོན་བྱུང་རྗེས། སྐད་ཆའི་མཚོན་བྱེད་ཀྱང་ཁ་སྣོན་གྱི་ཚུལ་དུ་འབྱུང་བ་ཡིན། གཟུགས་ཀྱི་མཚོན་བྱེད་དེ་

དུས་ཡུན་ཆེས་ཐུང་བ་དང༌། སྒྲའི་མཚོན་བྱེད་ཐུང་ཙམ། སྐད་ཆའི་མཚོན་བྱེད་རྒྱུན་རིང་ཤོས་ཡིན། དེ་

བས། བརྡ་འཕྲིན་གསར་པ་ཞིག་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་སྐབས། བརྡ་འཕྲིན་དེའི་མཚོན་བྱེད་ཀྱི་རྣམ་པ་དེས།

བརྡ་འཕྲིན་རང་ཉིད་གསོག་ཉར་ཡུན་རིང་ཐུང་ལ་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་མ་ཟད། བརྡ་འཕྲིན་འདེམས་ལེན་ བྱེད་སྐབས་ཀྱི་དཀའ་སླའི་གནས་ཚད་ལའང་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཀྱི་ཡོད།

(274)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤོག་ངོས་275

གཉིས་པ། གསོག་ཉར། (Storage)

སེམས་ཁམས་རིག་པ་བ་མང་དག་ཅིག་གི་བསམས་པར། བརྡ་འཕྲིན་གསོག་ཉར་བྱེད་པའི་

བརྒྱུད་རིམ་དེ་ཚོར་ཤེས་ལ་བརྟེན་པའི་དྲན་པ་དང༌། ཡུན་ཐུང་ངུའི་དྲན་པ། ཡུན་རིང་བའི་དྲན་པ་

བཅས་རིམ་པ་གསུམ་བརྒྱུད་དགོས་ཤིང༌། རིམ་པ་སོ་སོར་ཁྱད་ཆོས་མི་འདྲ་བ་ཡོད། ༡།

ཚོར་ཤེས་ལ་བརྟེན་པའི་དྲན་པ། (Sensory Memory)

རྐྱེན་སྐུལ་གྱི་ནུས་པ་དེ་དབང་ཤེས་ཐོག་སླེབས་ཏེ། ཀླད་པས་ངོས་འཛིན་ཐུབ་པའི་ཕྱིར་དེར་དུས་

ཡུན་ཤིན་ཏུ་ཐུང་ངུ་ཞིག་གི་རིང་སྡོད་པའི་རིགས་ལ། ཚོར་ཤེས་ལ་བརྟེན་པའི་དྲན་པ་ཞེས་ཟེར། དཔེར་

ན། མིག་གི་དབང་པོ་དང༌། རྣའི་དབང་པོ། དྲིའི་དབང་པོ། རོའ་ི དབང་པོ། རེག་བྱའི་དབང་པོ་སོགས་ སྐར་ཆ་གཅིག་ཡས་མས་ཀྱི་དུས་ཡུན་རིང་སྡོད་ཀྱི་ཡོད།

རིགས་འདིའི་དྲན་པའི་ནུས་པ་ཆེ་ཞིང༌། ཕྱོགས་མང་པོ་དུས་མཉམ་དུ་འཇུག་ཐུབ་པ་ཡིན།

དཔེར་ན། རིའི་རྩེ་ནས་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་མཛེས་ལྗོངས་ལ་བྱ་ར་བྱེད་པ་ལྟ་བུ། གལ་ཏེ་སྐབས་འགར་རྐྱེན་

སྐུལ་ཁག་ཅིག་ལ་དམིགས་བསལ་སྣང་འཇོག་བྱེད་སྲིད་པ་མ་གཏོགས། སྤྱིར་བཏང་དྲན་པ་དེ་རིགས་

ནི་ཤིན་ཏུ་ཡུན་ཐུང་བའི་ཚོར་ཤེས་ཐོ་འགོད་(Sensory Registers)བྱེད་པ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡིན།

༢།

ཡུན་ཐུང་དྲན་པ། (Short-Term Memory)

ཚོར་ཤེས་ལ་བརྟེན་པའི་རྐྱེན་སྐུལ་གང་ཞིག་གང་ཟག་ཅིག་གིས་དོ་སྣང་བྱས་རྗེས། ཡུན་ཐུང་

ཡུན་ཐུང་དྲན་པ་ནི་ཕལ་ཆེར་སྐར་ཆ་སུམ་ཅུ་ཡས་མས་ཙམ་སྡོད་པ་ཡིན། དྲན་པ་འདི་རིགས་

བའི་དྲན་པ་ལ་ཞུགས་པ་ཡིན།

དུས་ཡུན་ཐུང་ནའང༌། གང་ཟག་དེར་རང་དབང་གིས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་པར་འདང་ངེས་ཡོད་པའི་རྐྱེན་ གྱིས། དེར་དོན་བྱེད་ནུས་པའི་དྲན་པ་(Working Memory)ཡང་ཟེར།

ཡུན་ཐུང་དྲན་པར་དུས་ཡུན་ཐུང་ཙམ་དུ་མ་ཟད། དེའི་ཤོང་ཚད་ཀྱི་ཆ་ནས་ཀྱང་ཚད་བཀག་

ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན། དྲན་པ་འདིར་བརྟེན་ནས་དུས་གཅིག་ཏུ་བརྡ་འཕྲིན་མི་འདྲ་བ་༥ ནས་༩ བར་བསྡུ་

ལེན་བྱེད་ཐུབ།(Miller, 1956) འོ་ན། འདི་ལྟ་བུའི་བརྡ་འཕྲིན་མང་པོ་རིམ་པར་གསོག་དགོས་ན་མིའི་

དྲན་པའི་ཤོང་ཚད་ལས་བརྒལ་མི་འགྲོའམ་ཞེ་ན། མིའི་རིགས་ཀྱི་རྟོག་ཤེས་ལ་མཁྲེགས་གཟུགས་ཀྱི་

ནུས་པ་(Chunking)ཡིས་སྣ་མང་རྙོག་འཛིང་ཅན་གྱི་བརྡ་འཕྲིན་རྣམས་ཚོགས་པའམ་རྡོག་གཟུགས་

ཀྱི་རྣམ་པའི་སྒོ་ནས་གྲངས་འབོར་ཉུང་དུ་བཏང་སྟེ་སྟངས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དཔེར་ན། ཁ་པར་ཨང་ (275)

ཤོག་ངོས་276

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

གྲངས་ཤིག་༠༤༢༦༤༩༢༨༣༧ ཡིན་ན། ཨང་གྲངས་འདི་བཅུ་པོ་རིང་དྲགས་པས་དྲན་པར་འཛིན་དཀའ་ མོད། འོན་ཀྱང་ཨང་གྲངས་དེ་རྣམས་ཐབས་རྩལ་གྱི་སྒོ་ནས་༠༤༢-༦༤༩-༢༨༣༧ བཅས་དྲན་པར་འཛིན་

སླ་བའི་དུམ་བུ་གསུམ་དུ་བཏང་ནས་ཡིད་ལ་བཟུང་ཆོག། བརྡ་འཕྲིན་རྣམས་ཡུན་ཐུང་བའི་དྲན་པའི་

གནས་སྐབས་སུ་ཡོད་སྐབས། གལ་ཏེ་བསྐྱར་སྦྱོང་(Rehearse)ཞིག་བྱས་པ་ཡིན་ན། ཡུན་རིང་བའི་

དྲན་པའི་གནས་སྐབས་སུ་སླེབས་སྲིད་པ་ཡིན།

སྐབས་འདིའི་བསྐྱར་སྦྱོང་ལ་རིགས་གསུམ་ཡོད་དེ། བསྐྱར་སྦྱོང་རགས་པ་(Shallow Rehearse)

དང༌། བསྐྱར་སྦྱོང་བར་མ།(Intermediate Rehearse) བསྐྱར་སྦྱོང་ཟབ་འཇུག་(Deep Rehearse)བཅས་

ཡིན། རགས་པའི་བསྐྱར་སྦྱོང་གིས་དངོས་པོའ་ི ཕྱི་ངོས་ཀྱི་གྲུབ་ཆའི་ཁྱད་ཆོས་དང༌། ཆེ་ཆུང༌། ཁ་དོག།

བཟོ་དབྱིབས་སོགས་ཡིད་ལ་བསྐྱར་འཛིན་བྱེད་པ་ཡིན། རན་པའི་བསྐྱར་སྦྱོང་གིས་གཙོ་བོ་བརྡ་འཕྲིན་ གྱི་མིང་དང༌། ངག་ཚིག། སྒྲ་སོགས་ལ་བསྐྱར་སྦྱོང་བྱེད། ཟབ་པའི་བསྐྱར་སྦྱོང་གིས་བརྡ་འཕྲིན་གྱི་གོ་

དོན་ཕུན་སུམ་ཇེ་ཚོགས་སུ་གཏོང་བའི་སྒོ་ནས་བསྐྱར་སྦྱོང་བྱེད་པ་ཡིན།

སྤྱིར་བཏང་ཆ་ནས་བཤད་ན། ཟབ་པའི་བསྐྱར་སྦྱོང་བེད་སྤྱོད་བཏང་བས་བརྡ་འཕྲིན་རྣམས་ཡུན་

༣།

ཡུན་རིང་བའི་དྲན་པ། (Long-term memory)

རིང་བའི་དྲན་པའི་གནས་སྐབས་སུ་དུས་ཡུན་རིང་པོར་གནས་ཐུབ།(Bellezza, 1993)

བརྡ་འཕྲིན་རྣམས་ཡུན་རིང་བའི་དྲན་པའི་ཁྲོད་དུ་སླེབས་ན། དེ་ལ་རྟག་བརྟན་དང་ཧ་ཅང་ཡུན་

རིང་བའི་གསོག་ཉར་གྱི་རྣམ་པར་ཆ་འཇོག་བྱེད་ཆོག དེར་ཤང ོ ་ཚད་ཆེ་བ་མ་ཟད། སྒྲིག་གཞིའང་ཧ་ཅང་

དམ་པོ་ཡོད། ཤེས་ཡོན་གསར་པ་རྣམས་སྒྲིག་གཞི་དེའི་ནང་བསྡུ་ལེན་བྱས་རྗེས། གོ་དོན་གསར་པ་ཞིག་ འབྱོར་ཞིང༌། སྔར་གྱི་སྒྲིག་གཞིའི་གནས་སྟངས་ཀྱང་སྐབས་བསྟུན་བསྐྱར་བཅོས་དང་འཕོ་འགྱུར་འགྲོ་

བ་ཡིན། ཡུན་རིང་བའི་དྲན་པའི་ནང་གསོག་ཉར་བྱས་པའི་བརྡ་འཕྲིན་རྣམས་ནི་ཚིག་དོན་རང་བཞིན་ ཅན་(Semantic)དང༌། ཐལ་ངག་གི་རང་བཞིན་ཅན་(Prepositional)བཅས་ཡིན། དེར་བརྟེན། དེས་ཐལ་

ངག་ཙམ་ལས་དོན་དངོས་གནས་སྟངས་མི་བལྟ་བས། བརྡ་འཕྲིན་གྱི་ནང་དོན་གཙོ་བོ་ཙམ་ལས་ནང་

དོན་ཕལ་བ་རྣམས་ལ་སྣང་ཆུང་ཡང་ཤོར་སྲིད་པ་ཡིན། འདི་འདྲ་ཡིན་པའི་དབང་གིས། ཡུན་རིང་བའི་

དྲན་པ་ལས་བྱུང་བའི་བརྡ་འཕྲིན་གང་ཞིག་གི་གཙོ་གནད་རྣམས་ལ་ནོར་འཁྲུལ་གང་ཡང་མེད་ནའང༌། ཡན་ལག་དང་ཞིབ་ཕྲའི་གནས་ཚུལ་ཐད་དུས་རྒྱུན་དུ་ཚད་ཐིག་པོ་མེད་པའམ་ནོར་འཁྲུལ་ཐོན་གྱི་ཡོད།

ཡུན་རིང་བའི་དྲན་པའི་ཁྲོད་ཀྱི་བརྡ་འཕྲིན་འགའ་ཞིག་ཡིད་དུ་འཛིན་སླ་ཞིང༌། འགའ་ཞིག་

བརྗེད་སླ་བ་ཡིན། ཏུལ་ཝིན་(Tulving,

1985)གྱི ་ འདོ ད ་ཚུལ་ལྟར་ན།

(276)

ཡུན་རིང་བའི་དྲན་པ་ལ་

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

རིགས་གསུམ་ཡོད་དེ། བརྒྱུད་རིམ་དྲན་པའི་(Episodic

Memory)རིགས་དང༌།

ཤོག་ངོས་277

ཚིག་དོན་དྲན་པའི་

རིགས།(Semantic Memory) གོ་རིམ་དྲན་པའི་རིགས་(Procedural Memory)བཅས་སོ། །བརྒྱུད་རིམ་

དྲན་པ་ཞེས་པ་ནི། དུས་རྒྱུན་འཚོ་བའི་ཁྲོད་བྱུང་བའི་དོན་རྐྱེན་ཁག་སྟེ། དུས་ཚོད་དང༌། ས་གནས། མི་ སྣ། བརྒྱུད་རིམ་སོགས་ཡིན། ཡུན་རིང་བའི་དྲན་པ་འདི་གལ་ཏེ་གང་ཟག་གི་སེམས་ཁམས་འགྱུར་ལྡོག་ དང་ཟུང་དུ་སྦྲེལ་ན། རང་བཞིན་གྱིས་དོ་སྣང་ཤུགས་ཆེ་རུ་འགྲོ་བ་ཡིན། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་གནས་ཚུལ་

གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁག་ཅིག་སེམས་ནས་བརྗེད་དཀའ་བར་འགྱུར་བ་ཡིན། དཔེར་ན། ཨ་རིའི་མཁའ་བསྐྱོད་ པ་ཨམ་སི་ཊྲོ་རོང་ཟླ་བའི་སྟེང་བབས་པ། ཡང་ན་གདོང་ལེན་རྟགས་ཅན་གྱི་འཇིག་རྟེན་འཕུར་གྲུ་འབར་

གད་བྱུང་བ་སོགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་རྣམས་འདས་ནས་ལོ་མང་སོང་ནའང༌། གནས་ཚུལ་དེ་དག་ད་ལྟའང་

མིག་ལམ་དུ་ལྷང་ངེར་གསལ་འདུག་པ་ལྟ་བུ། ཚིག་དོན་གྱི་དྲན་པ་ཞེས་པ་ནི། དོན་རྐྱེན་དུམ་བུ་ཞིག་

གམ། རྩ་འཛིན་དང་འདུ་ཤེས་འཛིན་སྟངས་སོགས་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན། དེ་ནི་མི་དང༌། བྱ་

བ། དུས་ཚོད་སོགས་ཀྱི་དམིགས་བསལ་གནས་སྟངས་ལ་འབྲེལ་བ་མེད། དཔེར་ན། ༤ ཡི་རང་སྒྱུར་ནི་ ༡༦ ཡིན་པ་དང༌། ལྷ་ས་ཟེར་བ་ནི་བོད་ཀྱི་གྲོང་ཁྱེར་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་པ། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་ པ་ཟེར་བ་ནི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་རིག་ཚན་ཞིག་ཡིན་པ་ལ་སོགས་པ་ཚིག་

དོན་དྲན་པའི་རིགས་སུ་གཏོགས་པ་ཡིན། གོ་རིམ་དྲན་པ་ཞེས་པ་ནི་ལག་རྩལ་དང༌། ཐབས་ཤེས། གོམ་ རིམ་སོགས་ཇི་ལྟར་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་ངམ་ཞེས་པའི་རིགས་དང་འབྲེལ་བའི་དྲན་པ་ལ་ཟེར། གལ་ཏེ་སློབ་ མ་ཞིག་གིས། ཁོང་གིས་ཀམ་པུ་ཊར་ནང་རྒྱལ་སྤྱིའི་དྲྭ་རྒྱ་བེད་སྤྱོད་གཏོང་སྟངས་ཤེས་བྱུང་ཟེར་བ་དེས། ཁོང་གིས་གོ་རིམ་དྲན་པ་བེད་སྤྱོད་བཏང་ཡོད་པ་ཤེས་ཐུབ།

ཉེ་བའི་ལོ་འགའི་རིང་གི་བརྡ་འཕྲིན་བེད་སྤྱོད་གཏོང་སྟངས་ཐད་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་ནི། ཚོར་ཤེས་ལ་

བརྟེན་པའི་དྲན་པ་དང༌། ཡུན་ཐུང་བའི་དྲན་པ། ཡུན་རིང་བའི་དྲན་པ་བཅས་རྣམས་ནི་ཕན་ཚུན་

ཤུགས་རྐྱེན་གཏོང་བྱེད་ཀྱི་བརྡ་འཕྲིན་གསོག་ཉར་གྱི་མ་ལག་ཅིག་ཡིན་པར་འདོད།(Massaro & Cow-

an, 1993)

ང་ཚོས་འདིར་ཚོར་ཤེས་ལ་བརྟེན་པའི་དྲན་པ་དང༌། ཡུན་ཐུང་བའི་དྲན་པ་གཉིས་ནི་ཡུན་

རིང་བའི་དྲན་པའི་ཆ་ཤས་ཤིག་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་བྱས་ཆོག། དེ་ཡང་བརྡ་འཕྲིན་ཁག་ཅིག་དབང་

ཤེས་བརྒྱུད་ཀླད་པར་འགྲོ་བཞིན་པའི་གནས་སྐབས་རིང་གི་བྱེད་ལས་ལས་བྱུང་ཞིང༌། བརྡ་འཕྲིན་ཁག་ ཅིག་དོ་སྣང་བྱ་ཡུལ་གཙོ་བོར་གྱུར་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ཀླད་པའི་ནང་དུས་ཐུང་རིང་གནས་སྡོད་བྱས་པའི་ རྐྱེན་གྱིས་བྱུང་བ་ཡིན།(Bernstein et al, 1994)

(277)

ཤོག་ངོས་278

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

གསུམ་པ། འདེམས་ལེན། (Retrieval)

དྲན་པར་གསོག་ཉར་བྱས་པའི་བརྡ་འཕྲིན་བཙལ་ཏེ། འདུ་ཤེས་ཀྱི་ཡུལ་དུ་འཁྱེར་ཡོང་བ་དེ་ནི།

བརྡ་འཕྲིན་འདེམས་ལེན་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཡིན། སྤྱིར་བཏང་བརྡ་འཕྲིན་འདེམས་ལེན་བྱ་རྒྱུ་དེ་ནི་རང་

འགུལ་ཅན་(Automatic)ཞིག་ཡིན་ཕྱིར། དེ་ལ་སེམས་ཀྱིས་ངལ་རྩོལ་བྱ་མི་དགོས།(Effortless) འོན་

ཀྱང༌། བརྡ་འཕྲིན་འདེམས་ལེན་བྱ་རྒྱུར་དཀའ་ངལ་འཕྲད་སྐབས། སེམས་ཀྱི་ངལ་རྩོལ་ལ་བརྟེན་ནས་ བསམ་གཞིགས་བྱེད་པ་ཡིན། སྐབས་འདིར། བརྡ་འཕྲིན་འཚོལ་སྒྲུབ་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་དེ་ཚོར་

ཤེས་ཀྱིས་ཟིན་ཡོད། རྒྱུན་གཏན་ཁ་དཔེ་ལ། བསམ་བློ་བཞི་གསུམ་བཅུ་གཉིས་བཏང༌། བློ་རྩེ་ཉི་ཤུ་རྩ་

གཅིག་འཁོར། །ཞེས་ཟེར་བ་འདི་ཡང་བརྡ་འཕྲིན་འདེམས་ལེན་ལ་དཀའ་ངལ་འཕྲད་པའི་སྐབས་ཀྱི་

དཔེ་མཚོན་ཞིག་ཡིན།

བརྡ་འཕྲིན་འདེམས་ལེན་བྱེད་སྐབས་ངེས་པར་དུ་ཆ་རྐྱེན་གཉིས་ཚང་དགོས་ཏེ། བརྡ་འཕྲིན་དེ་

ངེས་པར་དུ་དོན་བྱེད་ནུས་པའི་(Available)དྲན་པའི་མ་ལག་ནང་ཡོད་དགོས། ངེས་པར་དུ་བཙལ་བྱའི་ བརྡ་འཕྲིན་ལ་འབྲེལ་མཐུད་(Accessible)བྱ་ཐུབ་དགོས་པ་བཅས་སོ། །དེ་ལྟ་ན་སྐབས་འདིར་གནད་

དོན་གཉིས་ལ་འཕྲད་སྲིད་པ་ནི། དང་པོ། གང་འཚོལ་བར་བྱ་བའི་བརྡ་འཕྲིན་དེ་མཚོན་བྱེད་དུ་བསྒྱུར་

ནས་དྲན་པའི་མ་ལག་ནང་གསོག་ཉར་བྱས་ཡོད་མེད་དང༌། གཉིས་པ། མཐར་ཐུག་ན་བརྡ་འཕྲིན་དེ་

དག་དང་འབྲེལ་བའི་ལམ་སྟོན་གང་དང་གང་དག་ཡོད་དམ་ཞེས་པ་འདི་གཉིས་ཡིན། འདིར་བརྗོད་ པའི་དྲན་རྟེན་(Clues)ཞེས་པ་ནི༌དུས་རྒྱུན་གྱི་གོ་དོན་དང་ཆ་འདྲ་སྟེ། བྱ་དངོས་ཤིག་དྲན་པར་བྱེད་

པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ནམ་ཁུངས་སྣེ་(Clues)ལ་ཟེར། དཔེར་ན། གསོལ་སྟོན་ཞིག་གྲོལ་རྗེས། ཕྲན་གྱིས་གྲོགས་

པོ་ཞིག་ལ་དེ་སྔའི་གསོལ་སྟོན་ནང་ཕེབས་པའི་སྐུ་ཞབས་དོན་གྲུབ་ལགས་མཁྱེན་ནམ་ཞེས་དྲིས་ཚེ། ཁོང་གིས་དྲན་གྱི་མི་འདུག་གསུངས་བྱུང༌། དེ་ནས་ཕྲན་གྱིས། ཁོང་གཟུགས་པོ་ཤིན་ཏུ་རིང་ཞིང༌།

གདོང་མདོག་ཅུང་ནག གསུང་སྐད་འབྱོན་སྐབས་སྐད་གདངས་ཤིན་ཏུ་དམའ་པོ་ཡོད་པ་རེད་བཅས་ དྲན་གསོ་བཏང་འཕྲལ། ཁོང་གིས། ད་ཡིན་ན་ངས་དྲན་བྱུང་ཞེས་གསུངས། སྐབས་འདིར་བརྗོད་པའི་

གཟུགས་རིང་པོ་དང༌། གདོང་ནག་པོ། སྐད་གདངས་དམའ་པོ་རྣམས་ནི་དྲན་རྟེན་ཡིན། རྒྱུན་གཏན་ ང་ཚོས་མཐོང་ཐུབ་པ་ཞིག་ལ། ཡིག་རྒྱུགས་སྐབས་སུ་སློབ་མ་འགའ་ཞིག་གིས་བསམ་གཞིགས་ཇི་

ལྟར་བྱས་ནའང་འབྲས་བུ་རྡོག་ཙམ་ཡང་མི་ཐོན་པ་དེ་རེད། སྐབས་འདིར་ཉུང་མཐར་སྲིད་མཐའ་ གཉིས་ཡོད་པ་སྟེ། གཅིག་ནི། ཁོང་གིས་སློབ་སྦྱོང་བྱ་བའི་བརྡ་འཕྲིན་དེ་ཁོང་གི་ཡུན་རིང་བའི་དྲན་ པའི་ནང་བརླགས་ཟིན་པའམ། མེད་ནའང༌། ཁོང་གིས་ད་དུང་ནོར་འཁྲུལ་གྱི་སྒོ་ནས་བརྡ་འཕྲིན་ (278)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤོག་ངོས་279

འཚོལ་སྒྲུབ་བྱེད་པའོ། །གཉིས་པ་ནི། བརྡ་འཕྲིན་དེ་རིགས་མཚོན་བྱེད་དུ་སྒྱུར་སྐབས་འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་

དྲན་རྟེན་ཧ་ཅང་ཉུང་བའི་རྐྱེན་གྱིས། གལ་ཏེ་བརྡ་འཕྲིན་དེ་དྲན་པའི་མ་ལག་ནང་ཡོད་པའི་དབང་ དུ་བཏང་ནའང༌། ཕན་ནུས་ཅན་གྱི་དྲན་རྟེན་ཞིག་བེད་སྤྱོད་གཏོང་རྒྱུ་མེད་པས་སོ། །

དེར་བརྟེན། སློབ་སྦྱོང་གང་ཞིག་བརྡ་འཕྲིན་དང་འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་དྲན་རྟེན་གང་མང་ཞིག་ལ་སྦྲེལ་

ཐུབ་ན། འདེམས་ལེན་བྱེད་སྐབས་འཇུ་ས་མང་པོ་ཞིག་ཐོབ་པ་ཡིན། དཔེར་ན། སློབ་མ་རྣམས་ཀྱིས་སློབ་

སྦྱོང་བྱེད་སྐབས། གཞན་དབང་ཁོ་ནའི་སྒོ་ནས་ཁུ་སིམ་མེར་སློབ་ཁྲིད་ཉན་པ་ལས། ཉན་པ་དང༌། འདྲི་ བ༑ ལན་འདེབས་པ། བློར་འཛིན་པ། བསམ་གཞིགས་བྱེད་པ། རྩོད་པ། འགྲེལ་བ་བཅས་ཀྱི་ལས་འགུལ་

སྣེ་མང་སྤེལ་དུ་བཅུག་ཚེ། དྲན་རྟེན་ཡང་ཇེ་མང་དུ་ཕྱིན་པས། བརྡ་འཕྲིན་འདེམས་ལེན་ལ་ཕན་ཐོགས་ འབྱུང་ངེས་ཡིན།

ས་བཅད་གཉིས་པ། བརྡ་འཕྲིན་བཀོལ་སྤྱོད་དང་སྟངས་འཛིན་བྱེད་ཐབས།

བརྡ་འཕྲིན་མཚོན་བྱེད་དུ་བསྒྱུར་བ་དང༌། གསོག་ཉར། འདེམས་ལེན་བཅས་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་

རིམ་ཁྲོད། བརྡ་འཕྲིན་རྣམས་འགྱུར་བ་སྤུ་ཙམ་མེད་པར་ཐད་ཀར་འགྲོ་འོང་བྱེད་པ་ཞིག་མིན། བརྡ་

འཕྲིན་གཅིག་གནས་ཡུལ་དང༌། དགོས་མཁོ། སློབ་སྦྱོང་བྱེད་མཁན་གྱི་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་སྟངས་མི་འདྲ་

བ་ལ་མཚོན་བྱེད་དང༌། གསོག་ཉར། འདེམས་ལེན་བྱེད་ཚུལ་མི་འདྲ། དེར་བརྟེན། བརྡ་འཕྲིན་བེད་

སྤྱོད་གཏོང་སྟངས་ལ་གོང་དུ་སྨོས་པའི་བརྟན་འཇགས་ཀྱི་གྲུབ་སྟངས་དང་ཁྱད་ཆོས་ཤིག་ཡོད་པ་མ་ ཟད། དེ་ལ་སྟངས་འཛིན་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཟེར་བའི་སྔར་ལས་རྙོག་འཛིང་ཆེ་བའི་ནང་དོན་ཞིག་ཀྱང་ ཡོད།(Atkinson & Shiffrin, 1968,1971) འདིར་བརྗོད་པའི་སྟངས་འཛིན་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་(Control Processes)ཟེར་བ་ནི།

དོ་སྣང་དང༌། བལྟ་རྟོག རེ་འདུན་སོགས་སེམས་བྱུང་གི་སྟངས་འཛིན་ཁག་ལ་ཟེར།

དང་པོ། དོ་སྣང༌། (Attention)

རྟོག་ཤེས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་དེས་མཐའ་ཡས་རྒྱ་མཚོ་ལྟ་བུའི་བརྡ་འཕྲིན་གྱི་འཇིག་རྟེན་ནང་རང་

ཉིད་ཀྱི་དོ་སྣང་བེད་སྤྱོད་ཇི་ལྟར་གཏོང་རྒྱུ་དེ་ནི། བརྡ་འཕྲིན་བེད་སྤྱོད་གཏོང་བའི་གོམ་རིམ་དང་པོ་ (279)

ཤོག་ངོས་280

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

དེ་ཆགས་ཡོད།(Lindsay & Norman, 1977) དོ་སྣང་བྱེད་སའི་ལྟེ་བ་དེ་དམིགས་ཡུལ་ངེས་གཏན་ཞིག་

གི་སྟེང་འཇོག་པ་དེ་ལ། གདམ་ཀ་ཅན་གྱི་དོ་སྣང་(Selective Attention)ཞེས་ཟེར། གདམ་ཀ་ཅན་གྱི་དོ་

སྣང་ཡོད་ཚེ། སློབ་སྦྱོང་བྱེད་མཁན་གྱིས་རང་ཉིད་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་དང་འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་བརྡ་འཕྲིན་རྣམས་

འོས་འཚམས་ཀྱི་སྒོ་ནས་གདམས་གསེས་བྱེད་པ་ཡིན། དཔེར་ན། གལ་ཏེ་ཀློག་པ་པོས་སློབ་གསོ་སེམས་

ཁམས་རིག་པ་ཞེས་པའི་དེབ་འདིའི་ཟླ་དྲུག་ཡིག་རྒྱུགས་གཏོང་དགོས་བྱུང་ན། ལེའུ་དྲུག་པ་དང༌།

བདུན་པ་གཉིས་ཀྱི་ནང་དོན་གཙོ་གནད་ཁག་གདམ་ཀ་བྱེད་ངེས་ཡིན། དོན་དངོས་ཐོག་དཔེ་དེབ་ འདིའི་ནང་དོན་གང་ཞིག་གལ་ཆེན་པོ་ཡིན་མིན་གྱི་གནད་དོན་དེ་ནི། མི་སོ་སོར་བསམ་ཚུལ་མི་འདྲ་

བ་རེ་ཡོད་ལ། དུས་རྒྱུན་དགེ་རྒན་གྱིས་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་ཕྱོགས་དང་ཚོད་རྒྱུགས་གཏོང་སྟངས་ལའང་

བསྟུན་དགོས་ཀྱི་ཡོད། སློབ་མ་ཁག་ཅིག་ལེའུ་འདིའི་སྐོར་ལ་ཆ་རྒྱུས་དེ་ཙམ་མེད་པར་བརྟེན། དོ་སྣང་ གི་ལྟ་བ་དེ་ལེའུ་འདིའི་བརྡ་འཕྲིན་ཐོག་ལ་འབབ་པ་དང༌། དགེ་རྒན་ཁག་ཅིག་ཡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་རྐྱེན་

འགྱུར་སྐོར་ལ་དགའ་ཞེན་ཆེ་བ་ཡོད་སྟབས། དེའི་སྐོར་ལ་ཐུགས་སྣང་མང་ཙམ་གནང་སྲིད། དགེ་རྒན་

དེ་གདམ་ཀ་ཅན་གྱི་དྲི་བ་གཏོང་རྒྱུར་དགའ་པོ་ཡོད་སྟབས། བརྡ་འཕྲིན་དེ་རིགས་ཀྱི་ཞིབ་ཕྲའི་ནང་ དོན་དང་ཁྱད་པར་སྐོར་ལ་དོ་སྣང་མང་ཙམ་བྱེད་པ་ཡིན།

ཆེས་ཡ་མཚན་པའི་གནས་ཚུལ་ཞིག་ནི། གལ་ཏེ་སློབ་མ་ཚོས་གདམ་ཀ་ཅན་གྱི་དྲི་བར་ལན་

འདེབས་པར་གྲ་སྒྲིག་བྱས་ཡོད་སྐབས། དགེ་རྒན་གྱིས་གློ་བུར་དུ་དྲི་བའི་ཁ་ཕྱོགས་བསྒྱུར་ཏེ་ཞིབ་འཇུག་

དང་བགྲོ་གླེང་སྐོར་གྱི་དྲི་བ་བཏང་བ་ཡིན་ན། སློབ་མ་ཚོའི་རྒྱུགས་འབྲས་སྔར་ལས་ཧ་ཅང་གི་ཞན་པར་ འགྱུར་གྱི་ཡོད། དཔེ་མཚོན་འདིའི་ཐོག་ནས་ང་ཚོས་གང་ཞིག་མཐོང་ཐུབ་བམ་ཞེ་ན། དོ་སྣང་བགོད་

འགྲེམས་བྱེད་སྟངས་ཀྱིས་བརྡ་འཕྲིན་བེད་སྤྱོད་ཀྱི་མཇུག་འབྲས་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཀྱི་ཡོད་པ་དེ་ མཐོང་ཐུབ། གང་ཡིན་ཞེ་ན། གདམ་ཀ་ཅན་གྱི་དྲི་བ་ཁག་གིས་སློབ་མ་ཚོའི་ངོས་འཛིན་(Recognition)

དང་དབྱེ་འབྱེད་(Discrimination)ཀྱི་ནུས་པར་ཚོད་བགམ་བྱེད་པ་དང༌། བགྲོ་གླེང་ཅན་གྱི་དྲི་བ་ཁག་

གིས་སློབ་མའི་བརྡ་འཕྲིན་གྱི་དོན་གནད་ཡིད་ལ་ངེས་ཐབས་དང༌། ཡིག་ངག་ཏུ་མཚོན་ཐབས། བརྡ་ འཕྲིན་རྣམས་གོ་སྒྲིག་བྱེད་སྟངས་བཅས་ལ་དྲན་གསོ་(Recall)བྱེད་ནུས་ལ་ཚོད་བགམ་བྱེད་པ་ཡིན།

དེར་བརྟེན། མིའི་ནུས་པ་མི་འདྲ་བ་ཁག་ལ་ཚོད་བགམ་བྱེད་དགོས་སྐབས། དོ་སྣང་བགོད་འགྲེམས་

བྱེད་སྟངས་ཀྱང་མི་འདྲ་བ་ཡིན།

གཉིས་པ། རང་ཤེས་དང་དེའི་བྱེད་པ་གཙོ་བོ་ཁག (Metacognition and Executive Components)

རང་ཤེས་(Metacognition)ཞེས་པ་ནི་རང་ཉིད་ཀྱིས་ཤེས་ཟིན་པ་གང་ཡིན་པ་ཤེས་པའི་(Know(280)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ing about knowing)བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན།(Flaell, 1985)

ཤོག་ངོས་281

རང་ཤེས་མཁན་དེས་རང་ཉིད་ཀྱིས། ག་དུས་

ཤེས་པ་དང༌། ཇི་ལྟར་ཤེས་པ། གང་ཞིག་ཤེས་པ་བཅས་ཤེས་པ་ཡིན། སྔར་ཡོད་ཀྱི་བརྡ་འཕྲིན་རྣམས་ སྐབས་བསྟུན་དག་བཅོས་དང་འགྱུར་བ་གཏོང་བའི་ཕྱིར། རྟོག་ཤེས་ཀྱི་ནུས་པའི་ཁྲོད་ཡོད་པའི་བྱེད་ ནུས་གཙོ་བོ་ཁག་དང་རང་ཤེས་གཉིས་ཀྱིས་དུས་དང་རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་རང་ངོས་རྟོག་བཤེར་(Self Moni-

toring)བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

སི་ཐྲེན་བྷག་(Sternberg, 1985)གི་འདོད་ཚུལ་ལྟར་ན། མིའི་རང་ཤེས་ཀྱི་བྱེད་པ་

གཙོ་ཁག་གིས་གཤམ་གསལ་ཐབས་རྩལ་རྣམས་སྤེལ་གྱི་ཡོད། ༡།

གནད་དོན་གང་དུ་ཡོད་མེད་ཐག་གཅོད་པ།

༣།

ཐབས་ཇུས་བདམས་གསེས་བྱ་བ།

༢། ༤།

༥། ༦།

༧། ༨།

༩།

གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་གདམ་ཀ་བྱ་བ། བརྡ་འཕྲིན་མཚོན་སྟངས་ཀྱི་རྣམ་པ་འདེམས་པ།

དུས་ཚོད་དང༌། སེམས་རྩོལ། དངོས་སྟོབས་བཅས་ཀྱི་མཐུན་རྐྱེན་བགོ་འགྲེམས་བྱ་བ། ལག་ལེན་འཁེལ་སྟངས་ལ་རྟོག་བཤེར་བྱ་བ། བསྐྱར་ཞིབ་ལ་དོ་སྣང་བྱ་བ།

བསྐྱར་ཞིབ་མཇུག་འབྲས་དང་ད་ཡོད་རྟོག་ཤེས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་གཉིས་མཉམ་འབྲེལ་བྱ་བ།

བདམས་ཟིན་པའི་ཐབས་ཇུས་ལག་ལེན་བསྟར་པ་བཅས་སོ། །

ས་བཅད་གསུམ་པ།

བརྡ་འཕྲིན་བཀོལ་སྤྱོད་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གོ་དོན།

བརྡ་འཕྲིན་བཀོ​ོལ་སྤྱོད་སློབ་སྦྱོང་གི་རྣམ་གཞག་འདི་ནི་གསར་ཐོན་ཅན་གྱི་སློབ་སྦྱོང་གི་གཞུང་

ལུགས་ཤིག་ཡིན། གཞུང་ལུགས་འདིས་བརྡ་འཕྲིན་རྣམས་ཀླད་པར་འཇུག་པ་ནས་འདེམས་ལེན་བར་

དུ་ཆ་རྐྱེན་གང་དགོས་དང༌། བརྒྱུད་རིམ་ཅི་ཡོད། སྟངས་འཛིན་གང་དག་ཐེབས་ཀྱི་ཡོད་མེད་སོགས་ལ་

མ་ལག་ལྡན་པའི་དབྱེ་ཞིབ་དང་སྒྲིག་སྦྱོར་བྱས་ཡོད། དེ་བས། དགེ་རྒན་གྱི་ངོས་ནས་བརྡ་འཕྲིན་བེད་ (281)

ཤོག་ངོས་282

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

སྤྱོད་གཏོང་བའི་སློབ་སྦྱོང་གི་ཆ་རྐྱེན་དང༌། བརྒྱུད་རིམ། སྟངས་འཛིན་སོགས་ལ་རྒྱུས་ལོན་བྱས་ཏེ། སློབ་

མ་ཚོར་ཕན་ནུས་ལྡན་པའི་སློབ་སྦྱོང་གི་བྱེད་ཐབས་མཁོ་འདོན་བྱ་དགོས།

གཤམ་དུ་དགེ་རྒན་རྣམས་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་སྤུས་ཚད་ཡར་རྒྱས་གཏོང་ཕྱོགས་ཐད་བརྡ་འཕྲིན་

སྤྱོད་པའི་སློབ་སྦྱོང་གི་རྣམ་གཞག་གཞིར་བཟུང་གྲོས་གཞི་ཁག་ཅིག་བཏོན་ཡོད།

དང་པོ། དུས་དང་རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་སློབ་མའི་དོ་སྣང་གི་ལྟེ་བ་བསླབ་གཞིའི་ནང་དོན་གང་དུ་ཡོད་མེད་

རྟོགས་དགོས།

གལ་ཏེ་དོ་སྣང་ཞེས་པ་དེ་མེད་པ་ཡིན་ན། བསླབ་གཞིའི་ནང་དོན་རྣམས་སྒྲིག་འཛུགས་ལྡན་

པའི་ངང་མཚོན་བྱེད་དུ་བསྒྱུར་མི་ཐུབ་ལ། དྲན་གསོ་བྱ་ཐུབ་པའི་གནས་ཀྱང་མེད་པ་ཡིན། དེར་བརྟེན། དགེ་རྒན་གྱིས་དུས་དང་རྣམ་པ་ཏུ་སློབ་མའི་དོ་སྣང་གི་སྣ་འདྲེན་དགོས་ལ། ལྷག་པར་དུ་བསླབ་གཞིའི་

ནང་དོན་གསར་པའི་གལ་གནད་ཁག་དང༌། ནང་དོན་གསར་རྙིང་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་བཅས་ལ་ དམིགས་བསལ་ཐུགས་སྣང་གནང་དགོས། དོ་སྣང་གི་ལྟེ་བ་དེ་གཡོ་མཆོང་མེད་པར་རྒྱུན་འཁྱོངས་ཐུབ་

པའི་ཕྱིར། སློབ་ཁྲིད་བྱེད་སྐབས་གཞན་དབང་དང་དོན་སྙིང་མེད་པའི་སློབ་སྦྱོང་སོགས་མི་འབྱུང་བའི་ འབད་བརྩོན་བྱ་དགོས།

གཉིས་པ། ཕན་ནུས་ལྡན་པའི་བསྐྱར་སྦྱོང་གི་ཐབས་ལམ་མཁོ་འདོན་བྱ་དགོས།

སློབ་མ་ཚོར་དུས་རྒྱུན་དུ་བསྐྱར་སྦྱོང་བྱས་ན་ཡུན་རིང་བའི་དྲན་པ་ལ་ཕན་ཐོགས་ཆེ་བའི་

སྐོ ར ་ནན་བཤད་བྱ་དགོས ་པ་མ་ཟད། དགེ ་ རྒན་གྱི ས ་ལམ་སྟོན་འོག ་གཏི ང་ཟབ་པའི ་བསྐྱར་སྦྱོང་ རིགས་མང་དུ་སྤེལ་དགོས། བགོ་འགྲེམས་ཀྱི་ལག་ལེན་(Distributed

Practices)བྱེད་ཐབས་སྤྱད་

དེ་གཅིག་བསྡུས་ལག་ལེན་(Massed Practices)བྱེད་ཐབས་ཀྱི་ཚབ་བྱེད་དགོས། དཔེར་ན། བདུན་

ཕྲག་གཅིག་ལ་དག་ཡིག་ཚོགས་ཐེངས་ཉིན་གསུམ་དུ་བགོ་བཤའ་རྒྱག་པ་སྟེ། རེས་གཟའ་ཟླ་བ་དང༌།

ལྷག་པ། པ་སངས་བཅས་ལ་ཚོགས་ཐེངས་རེར་ཆུ་ཚོད་རེ་འཚོགས་པ་ལས། ཉིན་གཅིག་ནང་ཆུ་ཚོད་

གསུམ་མི་འཚོག་པ་ལྟ་བུ། གོ་བ་བསྐྱེད་པའི་བསྐྱར་སྦྱོང་(Elaborative Rehearsal)གིས་བསྐྱར་ཟློས་ ཀྱི་བསྐྱར་སྦྱོང་(Repeatitive Rehearsal)གི་ཚབ་བྱེད་དགོས། དཔེར་ན། མིང་ཚིག་གསར་པ་ཞིག་གི་

གོ་དོན་བློ་ངེས་དགོས་ཚེ། མིང་ཚིག་དེ་མིང་ཚིག་དང༌། ཐ་སྙད། ཚིག་གྲུབ་གཞན་དག་དང་འབྲེལ་

བ་འཛིན་ཐབས་གཙོ་འདོན་བྱེད་པ་ལས། མིང་ཚིག་དེའི་གོ་དོན་ཁོ་ན་བསྐྱར་ཟློས་ཀྱིས་བློར་འཛིན་

འབའ་ཞིག་ལ་བསྟེན་མི་རུང༌། དབང་ཤེས་མང་པོའ་ི ཉམས་མྱོང་ལ་བརྟེན་པའི་བསྐྱར་སྦྱོང་གིས་དབང་ (282)

ཤོག་ངོས་283

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤེས་རྐྱང་པར་བརྟེན་པའི་བསྐྱར་སྦྱོང་གི་ཚབ་བྱ་དགོས། དཔེར་ན། བསླབ་གཞིའི་ནང་དོན་ལ་བལྟ་

བ་དང༌། ཉན་པ། བཤད་པ། བགྲོ་གླེང༌། འབྲི་བ། བསམ་གཞིགས། ལག་ལེན་བསྟར་པ་སོགས་བརྒྱུད་

ལམ་མང་པོའ་ི སྒོ་ནས་སློབ་སྦྱོང་གི་སྣེ་འདྲེན་ཐབས་བྱ་དགོས་པ་ལས། ཁུ་སིམ་མེར་བསླབ་གཞི་ཀློག་

པའི་ཐབས་ལམ་ཁོ་ནར་བསྟེན་མི་རིགས།

གསུམ་པ། དྲན་གསོ་བྱེད་ཐབས་ཀྱི་ཐབས་རྩལ་སློབ་སྟོན་བྱ་དགོས།

དྲན་གསོ་བྱེད་ཐབས་(Mnemonics)ཞེས་པ་ནི་དྲན་པ་ཇེ་མྱུར་དུ་གཏོང་ཐབས་བྱེད་པའི་ཐབས་

རྩལ་ཞིག་ཡིན། དྲན་གསོ་བྱེད་ཐབས་དེ་དྲན་པ་གསོ་བའི་ནུས་པ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱ་བར་ཕན་ནུས་ཆེན་

པོ་ཡོད། རྒྱུན་དུ་སྤྱོད་པའི་དྲན་གསོ་བྱེད་ཐབས་ལ་གནས་ཡུལ་ལ་བརྟེན་པའི་ཐབས་ལམ་(Method of Loci)དང༌།

ཡི་གེ་འདོགས་པའི་ཐབས་ལམ།(Peg Word Method) ཚིག་གནད་ལ་བརྟེན་པའི་ཐབས་

ལམ།(Keyword Method) འཆར་ཡན་སྣེ་འཁྲིད་ཐབས་ལམ་(Guided Imagery)སོགས་ཡོད།

གནས་ཡུལ་ལ་བརྟེན་པའི་ཐབས་ལམ་ནི། དྲན་པར་བྱ་བའི་བརྡ་འཕྲིན་དེ་གནས་ཡུལ་ས་ཆ་

དང་འབྲེལ་བའི་སྒོ་ནས་ཡིད་ལ་འཛིན་པའི་ཐབས་ལམ་དེར་ཟེར། དཔེར་ན། ཁྱིམ་འཛིན་བུད་མེད་ཅིག་

གིས་ཐབ་ཚང་ནང་གི་དགོས་མཁོའ་ི ཅ་དངོས་རྣམས་ཐབ་ཚང་གི་ས་ཆ་སོ་སོ་དང་སྦྱར་ཏེ་དྲན་པར་ཉར་

བ་ལྟ་བུ་སྟེ། དེ་ཡང་བྱེ་མ་ཀ་ར། འཆའ་སྒམ་གོང་མ། ཚྭ། གདང་འཆའ་འོག་མ། འབྲས། སྒོ་རྩའི་ ལྕགས་སྒམ། སྣུམ། འཆའ་སྒམ་འོག་མའི་སྒོ་གཡས་པ་བཅས། འདི་ལྟར་འབྲེལ་བ་བཟུང་ནས་དྲན་པར་

ཉར་རྗེས། ཁྲོམ་གྱི་སྣ་འཛོམས་ཚོང་ཁང་དུ་ཕེབས་ཏེ་བཟའ་བཅའ་ཉོ་སྒྲུབ་བྱེད་སྐབས། ཐབ་ཚང་གི་ས་ ཆ་སོ་སོ་དྲན་གསོ་བསླངས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཉོ་བྱའི་བཅའ་དངོས་རྣམས་དྲན་པར་བྱེད་ཐུབ།

ཡི་གེ་འདོགས་པའི་ཐབས་ལམ་ནི། དྲན་པར་བྱ་བའི་བརྡ་འཕྲིན་རྣམས་སྒྲིག་རིམ་མམ་ཁྱད་ཆོས་

ལྡན་པའི་དངོས་པོ་ཁག་དང་སྦྱར་ཏེ་ཡིད་ལ་འཛིན་པའི་ཐབས་ལམ་དེར་ཟེར། དཔེར་ན། བྱིས་པར་ དབྱིན་ཡིག་ཐོག་ཨང་གྲངས་རྣམས་ཐོག་མར་ངོ་སྤྲོད་བྱེད་སྐབས། (One is a bun; Two is a shoe; Three

is a tree; Four is a door.)

ཞེས་པ་འདིའི་ནང་གི་bun, shoe, tree, door རྣམས་དང་གཅིག། གཉིས།

གསུམ། བཞི་ལ་རིམ་བཞིན་སྦྱར་ཡོད་པའི་ཁར། ཀློག་བདེ་ཞིང་སེམས་ལ་ངེས་སླ་བ་ལྟ་བུའོ། །

ཚིག་གནད་ལ་བརྟེན་པའི་ཐབས་ལམ་ནི། མིང་ཚིག་ཁྲོད་ཀྱི་གལ་གནད་ཅན་གྱི་ཆ་ཤས་ཤིག་བྱ་

དངོས་འོས་འཚམས་ཤིག་དང་སྦྱར་ཏེ་དྲན་པར་ཉར་བ་ལ་ཟེར། དཔེར་ན།

ཚིག་འདི་(Mary) དང་(land) ཞེས་ཆ་ཤས་གཉིས་སུ་བཏང་རྗེས། (283)

(Mary)

(Maryland)

ཞེས་པའི་མིང་

ཞེས་པ་(Marry) (བཟའ་སྒྲིག་

ཤོག་ངོས་284

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

)ཅེས་པ་དང་ཁྱད་པར་ཅུང་ཟད་ལས་མེད་པར་བསམས་ཏེ། (Maryland) ཞེས་པའི་ཚིག་དེ་བཟའ་སྒྲིག་

བྱ་ཡུལ་དང་འདྲ་པོ་ཡོད་པའི་གོ་དོན་ལ་སྦྱར་ཚེ་དྲན་པར་ཉར་སླ་བ་ལྟ་བུའོ། །

འཆར་ཡན་སྣེ་འཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་ནི། མིའི་རིགས་ཀྱི་སེམས་བརྙན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་དང་

བརྡ་འཕྲིན་རྣམས་མཉམ་འབྲེལ་གྱིས་དྲན་པར་ཉར་ཐབས་བྱ་བ་ལ་ཟེར། དཔེར་ན། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་

དེབ་ཁྲོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་མི་སྣ་ཆེ་གེ་མོ་ཞིག་གི་བྲིས་བརྙན་དེ། སློབ་མ་རྣམས་ལ་མགོ་དང༌། མཁུར་ཚོས།

སྨིན་མ། སྣ། ཁ། མ་ལེ་བཅས་གོ་རིམ་བཞིན་དོ་སྣང་བྱེད་དུ་བཅུག་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཁོང་ཚོའི་སེམས་

བརྙན་ལ་ཤུགས་བསྣན་པ་བརྒྱུད། གནས་ཚུལ་དེ་རྣམས་དང་ཁོང་གི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་མཛད་རྗེས་སྦྱར་ཚེ་

དྲན་གསོ་སླ་བ་ལྟ་བུའོ། །འདི་ལྟར་སེམས་བརྙན་གྱི་ནུས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་དྲན་པར་ཉར་ཐབས་བྱེད་ པར་གྲུབ་འབྲས་མངོན་གསལ་ཅན་ཐོན་ཐུབ།(Sadoski, 1985)

བཞི་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་མ་དཔེ་ཕན་ནུས་ཅན་བེད་སྤྱོད་གཏོང་དགོས།

ཐོ་མ་སི་(Thomas, E.L)དང་རོ་བྷིན་སན་(Robinson, H.A)གཉིས་ཀྱིས་༡༩༧༢ ལོར་བཏོན་པའི་

PQ4R (Preview, Question, Read, Reflect, recite, Review

བཅས་ཀྱི་བསྡུས་མིང་།) ཞེས་པའི་སློབ་

སྦྱོང་གི་མ་དཔེ་ཞིག་ཡོད་པ་དེ་ནི། སྔོན་མ་སྐུ་ཞབས༌རོ་བྷིན་སན་(Robinson,

F.P.)གྱིས་བཏོན་པའི་

PQ3R ཞེས་པའི་སློབ་སྦྱོང་གི་མ་དཔེ་བདེན་དཔང་བྱ་བའི་ཆེད་དུ་བསྐྱར་བཅོས་བགྱིས་ཏེ་གྲུབ་པ་ཞིག་

རེད། ལྟ་ཚུལ་འདི་ལྟར་ན། སློབ་མས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་སྐབས་ཐོག་མར་སྟ་གོན་(Preview)དང༌། དེ་ནས་

འདྲི་བ།(Question) ཀློག་པ།(Read) བསམ་གཞིགས།(Reflect) བསྐྱར་འདོན།(Recite) བསྐྱར་སྦྱོང་(Review)བཅས་གོམ་པ་དྲུག་རིམ་པ་བཞིན་བརྒྱུད་དགོས་པར་བསྟན།

གོམ་པ་འདི་དྲུག་པོ་ནི་བརྡ་འཕྲིན་

བེད་སྤྱོད་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་དང་ཆ་མཚུངས། གལ་ཏེ་གོམ་པ་དྲུག་པོ་དེ་དག་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་ཐུབ་

ན༑ སློབ་སྦྱོང་གི་གྲུབ་འབྲས་ལེགས་པོ་ཞིག་འབྱུང་ངེས་ཡིན། དཔེར་ན། སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ་

ཞེས་པའི་དཔེ་དེབ་འདི་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་སྐབས། ཐོག་མར་སློབ་མ་ཚོར་ལེའུ་འདིའི་འགོའ་ི སྤྱི་ཁོག་རྣམས་ ཀློག་ཏུ་བཅུག་སྟེ། ལེའུ་འདིའི་ནང་ཁོང་ཚོར་ནང་དོན་གང་ཞིག་གི་སྐོར་ལ་འཆད་རྒྱུ་ཡིན་པ་སྤྱི་ཙམ་

ཤེས་རྟོགས་ཡོང་བ་དང་ཆབས་ཅིག དེའི་སྐོར་ཀྱི་སྔར་ཡོད་ཤེས་བྱ་རྣམས་སྟ་གོན་བྱ་དགོས། དེ་རྗེས་

རང་གིས་རང་ལ་དྲི་བ་བཏང་སྟེ། ལེའུ་འདིའི་ནང་བགྲོ་གླེང་བྱ་རྒྱུའི་དོན་གནད་ཁག་ངོས་ལེན་བྱེད་པ་

དང་ཆབས་ཅིག ལེའུ་ཧྲིལ་པོ་བཀླགས་ཏེ་རང་ཉིད་ཀྱི་དྲི་བ་དེ་དག་གི་ལན་འཚོལ་བར་བྱེད་པའི་ཀུན་

སློང་བསྐྱེད་དགོས། དེ་ནས་ལེའུ་ཡོངས་རྫོགས་ཞིབ་ཚགས་ངང་བཀླགས་ཏེ་དྲིས་ལན་འཚོལ་བསྒྲུབ་

བྱ་དགོས། བཀླགས་ཚར་བའི་རྗེས་སུ། དོན་གནད་ཁག་ལ་བསམ་གཞིགས་སྣ་ཚོགས་བྱས་ཏེ། ཐོབ་མ་ (284)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤོག་ངོས་285

ཐག་པའི་ཤེས་ཡོན་གསར་པ་དེས་མ་འོངས་པར་རང་ཉིད་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་ལ་ཕན་ཐོགས་ཅི་ཞིག་ཡོང་བ་

ཚོད་དཔག་བྱ་དགོས་པ་མ་ཟད། ཤེས་ཡོན་གསར་རྙིང་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་ལ་གདེང་འཇོག་བྱ་དགོས།

སྐབས་འདིར། ཀློག་མཁན་རང་ཉིད་ཀྱི་སྐད་ཆ་ལ་བརྟེན་ནས་ལེའུ་འདིའི་ནང་དོན་རྣམས་འགོ་ནས་ མཇུག་བར་བསྐྱར་བརྗོད་བྱ་དགོས། མཇུག་མཐར། ལེའུ་འདིའི་ནང་དོན་གལ་གནད་ཅན་ཁག་ལ་སྤྱི་

ཁྱབ་ཀྱིས་བསྐྱར་སྦྱོང་ཞིག་བྱས་ཚེ། སྔར་སྦྱངས་ཤེས་ཡོན་རྣམས་ཆ་ཚང་ཞིང་གོ་རིམ་ལྡན་པ་ཞིག་ཡོང་ བའི་ཕན་ཐོགས་ཡོད།

དེ་ཡང་དངོས་ཡོད་ལག་ལེན་ཁྲོད་བཀོལ་སྤྱོད་ཐུབ་སླད་ཞིབ་ཏུ་བཀྲལ་ན།(http://www.in-

༡།

སྟ་གོན། (Preview)

etteacher.com/upload1/103810/docs/Ch 6 Learning/PQ4R Method.pdf)

99 སློབ་དེབ་ཅིག་ལ་སྟ་གོན་བྱེད་པའི་གོ་དོན་ནི། སློབ་དེབ་དེ་མ་བཀླགས་གོང་ཁྱེད་རང་ལ་དེའི་ ནང་དོན་དང་ཁ་ཕྱོགས་སོགས་རྒྱུ་ཆ་ཁག་ལ་རྒྱུས་མངའ་རགས་ཙམ་ཡོང་བར་བྱེད་པ་དེར་ཟེར།

99 སློབ་དེབ་མང་ཆེ་བ་སློབ་མས་སྟ་གོན་བྱ་བདེ་བར་དམིགས་ནས་ཇུས་འགོད་བྱས་ཡོད། 99 སྟ་གོན་གྱིས་སློབ་ཚན་ཐོག་སྤྱི་ཡོངས་ཀྱི་གོ་བ་ཞིག་ཆགས་པར་ཕན་ཐོགས་ཡོད།

༢།

འདྲི་བ། (Question)

99 སྟ་གྲོན་གྲུབ་རྗེས། ཁྱེད་ཀྱིས་དྲི་བ་འབྲི་བའི་ལམ་ནས་སློབ་སྦྱོང་གི་དམིགས་འབེན་གཏན་འཁེལ་ བྱ་ཐུབ།

99 དྲི་བ་འབྲི་སྟངས་ཤིག་ནི། སློབ་ཚན་གྱི་ཚན་པ་སོ་སོའ ི་ཡིག་ཕྲེང་དང་པོའམ་མགོ་བརྗོད་བཀླགས་ ༣།

ནས་དྲི་བ་བཟོ་རྒྱུ་དེ་ཡིན། ཀློག་པ། (Read)

99 སློབ་ཚན་གྱི་ཚན་པ་སོ་སོ་བཀླགས་པ་དང་ཆབས་ཅིག གོང་དུ་བྲིས་པའི་དྲི་བ་ཁག་གི་ལན་ འཚོལ་དགོས།

99 སློབ་ཚན་ཀློག་པའི་སྐབས་སུ། ཚན་པ་ཁག་གི་དྲི་བའི་ལན་འདེབས་ལ་ཕན་པའི་ཚིག་གནད་ཁ་ ཤས་ཟུར་འདོན་བྱ་དགོས། ཚིག་གནད་དེ་དག་གིས་ཁྱེད་ལ་དྲི་བའི་ལན་དྲན་གསོ་གཏོང་བྱེད་ དུ་ཕན་ཐོགས་ཡོང་བ་ཡིན།

(285)

ཤོག་ངོས་286

༤།

བསམ་གཞིགས། (Reflect)

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

99 རང་སེམས་ཀྱི་བརྡ་འཕྲིན་རྙིང་པ་དང་གསར་པ་འབྲེལ་མཐུད་གྱིས།(སྔར་ཡོད་ཤེས་བྱ་དང་ གསར་སྦྱངས་ཤེས་བྱ་གཉིས་བསམ་བློའ་ི ནང་སྙོམས་སྒྲིག་བྱ་བ།)

99 ཤེས་བྱ་གསར་པ་དེ་རང་ཉིད་ཀྱི་མི་ཚེ་ཁྲོད་བྱུང་བའི་དོན་རྐྱེན་ནམ། ཡང་གཞན་ཡོངས་ཁྱབ་ ༥།

ཤེས་རྟོགས་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ་ལ་སྦྱར་དགོས། བསྐྱར་འདོན། (Recite)

99 ཁྱེད་རང་གི་དྲི་བ་ཁག་ལ་ལན་བཏབ་ཟིན་རྗེས། དྲིས་ལན་དེ་དག་སྐད་ཤུགས་ཆེ་ཆུང་གང་རུང་ གི་སྒོ་ནས་ལྡབ་སྐྱོར་བྱ་དགོས།

99 ལྡབ་སྐྱོར་བྱེད་སྐབས་རང་ཉིད་གཅིག་པུའམ། ཡང་ན་མི་ཚོགས་ཁྲོད་གང་ཞིག་ཡིན་ཡང་ནུས་པ་ ༦།

ངེས་ཅན་ཞིག་ཐོན་པ་ཡིན། བསྐྱར་སྦྱོང་། (Review)

99 རྒྱུན་དུ་འབྱུང་མུས་ཀྱི་དོན་ཅན་ནམ། དུས་ཚོད་གཞིར་བཟུང་བགོ་འགྲེམས་བྱས་པའི་སྦྱོང་བརྡར་ ལ་བགོ་འགྲེམས་སྦྱོང་བརྡར་ཟེར།

99 དུས་ཅིག་ཏུ་ལག་ལེན་བྱེད་ཐུབ་པའི་སྦྱོང་བརྡར་རིགས་ལ་གཅིག་བསྡུས་སྦྱོང་བརྡར་ཟེར།

ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ལྟར་ན།(Adams et al., 1982; anderson, 1985) PQ4R ཞེས་པའི་ཐབས་ལམ་

འདི་བེད་སྤྱོད་བཏང་བའི་འཛིན་རིམ་སོ་སོའ་ི སློབ་མའི་སྦྱངས་འབྲས་དེ། ཐབས་ལམ་འདི་ལག་ལེན་མ་ བསྟར་བའི་སློབ་མ་ལས་ལེགས་པ་ཡོད།

(286)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤོག་ངོས་287

ལེ་ཚན་དྲུག་པ།

སློབ་སྦྱོང་གི་འཕོ་འགྱུར།

མིའི་རིགས་ཀྱིས་ཁོར་ཡུག་ལ་བསྟུན་ཐབས་དང༌། ཁོར་ཡུག་གསར་སྐྲུན་བྱ་ཆེད་མུ་མཐུད་དེ་

སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། འོན་ཀྱང༌། ཤེས་ཡོན་གང་ཞིག་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱས་པའི་དྲན་ཤེས་པ་དེ་སློབ་སྦྱོང་ གཞན་གྱི་དྲན་ཤེས་སོ་སོ་ཐ་དད་པའི་སྒོ་ནས་ཡུན་རིང་བའི་དྲན་པའི་ངོ་བོར་འགྱུར་བ་ཞིག་མ་ཡིན་ པར། སློབ་སྦྱོང་ཕན་ཚུན་དབར་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཀྱི་ཡོད། སློབ་སྦྱོང་གང་ཞིག་སློབ་སྦྱོང་གཞན་ལ་

ཤུགས་རྐྱེན་སྤྲོད་པའི་སྣང་ཚུལ་དེ་ལ། ང་ཚོས་སློབ་སྦྱོང་གི་འཕོ་འགྱུར་(Transfer of Learning)ཞེས་ བརྗོད་ཆོག།

ས་བཅད་དང་པོ། སློབ་སྦྱོང་འཕོ་བའི་རིགས་ཚན། དང་པོ། དྲང་ཕྱོགས་ཀྱི་འཕོ་འགྱུར་(Positive Transfer)

Transfer)དང་ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་འཕོ་འགྱུར། (Negative

གལ་ཏེ་སློབ་སྦྱོང་གང་ཞིག་སློབ་སྦྱོང་གཞན་ཞིག་ལ་ཕན་གྲོགས་ཀྱི་ནུས་པ་ཐོན་གྱི་ཡོད་པ་དེར།

དྲང་ཕྱོགས་ཀྱི་འཕོ་འགྱུར་ཞེས་ཟེར་ཞིང༌། གལ་ཏེ་ཕན་གྲོགས་ཀྱི་ནུས་པ་མ་ཡིན་པར་བཀག་བསྡོམས་

ཀྱི་ནུས་པ་ཐེབས་ཀྱི་ཡོད་པ་དེར། ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་འཕོ་འགྱུར་ཞེས་ཟེར། དཔེར་ན། རྐང་འཁོར་བཞོན་ ཤེས་པ་དེས་རླངས་འཁོར་གཏོང་བའི་སློབ་སྦྱོང་ལ་དྲང་ཕྱོགས་ཀྱི་འཕོ་འགྱུར་གཏོང་བའི་ནུས་པ་ཡོད།

གང་ཡིན་ཞེ་ན། དེ་གཉིས་ལ་མཚུངས་པའི་ཆ་ཡོད་པའི་ཕྱིར། དོན་དངོས་ཐོག དྲང་ཕྱོགས་ཀྱི་འཕོ་

འགྱུར་དེ་སྔོན་དུ་བརྗོད་ཟིན་པའི་རྐྱེན་སྐུལ་རིགས་བསྒྲེ་ཅན་གྱི་སྣང་ཚུལ་དང་མཐུན་ཤས་ཆེ། དེ་ཡང་ (287)

ཤོག་ངོས་288

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

རིགས་གཅིག་པའི་རྐྱེན་སྐུལ་(རྐང་འཁོར་དང་གླ་འཁོར་)ལ་བརྟེན་ནས་རིགས་མཐུན་གྱི་མཇུག་འབྲས་

(རླངས་འཁོར་གཏོང་བ་)འབྱུང་བ་དེ་ལ་རྐྱེན་སྐུལ་རིགས་བསྒྲེ་ཅན་ཟེར། འོན་ཀྱང༌། རྒྱ་གར་ནང་རླངས་

འཁོར་བཏང་བའི་རྗེས་སུ་ཉི་ཧོང་དུ་ཕྱིན་ནས་རླངས་འཁོར་བཏང་ན། ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་འཕོ་འགྱུར་ཞིག་

ཡོང་བ་ཡིན། གང་ཡིན་ཞེ་ན། ཁ་ལོ་བ་སྡོད་གནས་དང་སྲང་ལམ་དུ་འགྲོ་ཕྱོགས་རྣམས་གོ་ལྡོག་སྟེ་ཡོད་

པས་ཡིན། ཐད་དཔྱང་འཕོ་འགྱུར་(Vertical Transfer)དང་མཉམ་ངོས་འཕོ་འགྱུར་(Horizonal Transfer)

ཞེས་པ་ཡང་དྲང་ཕྱོགས་ཀྱི་འཕོ་འགྱུར་དང་ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་འཕོ་འགྱུར་གཉིས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་ལས་བྱུང་ ནའང༌། ཤུགས་རྐྱེན་གཏོང་སའི་ཁ་ཕྱོགས་མ་འདྲ་བ་ཙམ་ཡིན་ནོ། །

གཉིས་པ། དམིགས་བསལ་འཕོ་འགྱུར་(Specific Transfer)དང་སྤྱིར་བཏང་འཕོ་འགྱུར།(Non-Specific Transfer)

སློབ་སྦྱོང་མི་འདྲ་བ་གཉིས་ཀྱི་བར་ལ། དམིགས་བསལ་གྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཞིག་ལ་བརྟེན་ནས་འཕོ་

འགྱུར་བྱུང་བ་དེ་ལ་དམིགས་བསལ་འཕོ་འགྱུར་ཞེས་བརྗོད། དཔེར་ན། རྒྱ་ཆེན་པོ་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་ འདི་སྦྱངས་ཟིན་རྗེས། རྒྱ་བསྐྱེད་པ་ཞེས་པ་སྦྱངས་ཚེ། རྒྱ་ཞེས་པ་ཡི་གེ་གཅིག་ཡིན་ཡང་ཚིག་གྲོགས་ཀྱི་

དབང་གིས་གོ་དོན་མི་འདྲ་བར་འགྱུར་བ་འདི་ནི་དམིགས་བསལ་གྱི་ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་འཕོ་འགྱུར་ཞིག་ ཆགས་ཡོད།

སྤྱིར་བཏང་འཕོ་འགྱུར་ཞེས་པ་ནི་དམིགས་བསལ་མ་ཡིན་པའི་འཕོ་འགྱུར་རིགས་ལ་ཟེར་ཞིང༌།

༡།

ཇི་ལྟར་སྦྱོང་བའི་ཚུལ་སློབ་པ། (Learning to Learn)

དེ་ལ་དབྱེ་བ་གཉིས་ཡོད།

བསླབ་གཞི་ཞིག་གི་གནས་ལུགས་དང་གལ་གནད། ཐབས་རྩལ་སོགས་སྦྱངས་ཟིན་པའི་རྗེས་སུ་

དེ་དང་རིགས་མཚུངས་པའི་བསླབ་གཞི་སྦྱོང་དགོས་སྐབས། དེ་སྔོན་བསླབས་པའི་གནས་ལུགས་དང་

ཐབས་རྩལ་གྱིས་སློབ་སྦྱོང་གསར་པ་དེར་ཕན་ནུས་ཐོན་པ་ལ་ཟེར། དཔེར་ན། འབྲིང་རིམ་སློབ་གྲྭའི་ སྐབས་སུ་ཚབ་རྩིས་སྐོར་སློབ་སྦྱོང་བྱས་པ་ནས་བཟུང༌། དེ་སྔའི་ཐབས་བཞིའི་རྩི་ཐབས་རྣམས་ལག་ ལེན་བྱེད་སྟངས་ཐད་ཕན་གྲོགས་ཆེན་པོ་ཐོབ་པ་ལྟ་བུ་དང༌། སློབ་གསོའ་ི ལས་དོན་བྱེད་མཁན་ཚང་

མས་མཁྱེན་གསལ་ལྟར། དེང་ཚན་རིག་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཕེལ་འགྲོས་གློག་ལྟར་མྱུར་བས། དགེ་རྒན་

ཞིག་གིས་སློབ་མའི་སེམས་སུ་ད་ཡོད་ཀྱི་ཤེས་ཡོན་གསར་རྙིང་མ་ལུས་བླུགས་ཐབས་མེད་ལ། མ་འོངས་ པའི་ཤེས་ཡོན་དེ་བས་ཀྱང་སློབ་ཐབས་མེད། འོན་ཀྱང༌། སློབ་མ་རྣམས་འཛིན་གྲྭའམ་སློབ་གྲྭ་ཁ་བྲལ་ (288)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤོག་ངོས་289

བའི་རྗེས་སུ་རང་འགུལ་གྱིས་ཕན་ནུས་ལྡན་པའི་སློབ་སྦྱོང་བྱ་ཐུབ་པ་ཡོང་བའི་ཆེད་དུ། དགེ་རྒན་གྱིས་

སློབ་མར་ཇི་ལྟར་སློབ་སྦྱོང་བྱ་བའི་ཚུལ་སློབ་སྟོན་བྱ་རྒྱུ་ཧ་ཅང་གལ་ཆེ། ༢།

སྟ་གོན། (Warming-up)

འདིར་སྟ་གོན་བྱ་བ་ནི། ལས་ཀ་གང་ཞིག་གི་བྱེད་ཐབས་གོམས་བྱང་བྱུང་རྗེས། དེ་དང་རིགས་

མཚུངས་པའི་ལས་དོན་བྱེད་པའི་སྐབས་སུ་ཆ་རྒྱུས་དང་འདྲིས་ཆ་ཡོང་བར་བྱ་བ་དེ་ལ་ཟེར། དཔེར་ན། མཐོ་རིམ་སློབ་གྲྭར་ཡིག་རྒྱུགས་གཏོང་བའི་ཚོད་རྒྱུགས་ཐེངས་ཁ་ཤས་སུ་ཞུགས་རྗེས། དངོས་གཞིའི་

མཐོ་སློབ་ཡིག་རྒྱུགས་གཏོང་སྐབས་སེམས་ནང་ལ་སྔ་ས་ནས་གྲ་སྒྲིག་གམ་ཆ་རྒྱུས་ཡོད་པ་ལྟ་བུའོ། །

ས་བཅད་གཉིས་པ། སློབ་སྦྱོང་འཕོ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གོ་དོན། ༡)

འཛིན་གྲྭའི་ནང་གི་སློབ་སྦྱོང་དང༌། འཛིན་གྲྭ་ཕྱིའི་ལས་རིམ་གཉིས་ཕན་ཚུན་གཞོགས་འདེགས་

འཛིན་གྲྭ་ཕྱིའི་ལས་རིམ་གོ་སྒྲིག་བྱེད་པ་དེ་ནི། རིག་གནས་སློབ་སྦྱོང་དང་རྩེད་སྣ་སོགས་ཕྱོགས་

ཡོང་བར་འབད་དགོས།

གང་ཞིག་ཡིན་ནའང༌། འཛིན་གྲྭའི་ནང་གི་སློབ་སྦྱོང་ལ་སྟབས་བསྟུན་བྱས་ཏེ། འཛིན་གྲྭ་ཕྱིའི་ལས་རིམ་

དེ་འཛིན་གྲྭ་ནང་གི་སློབ་སྦྱོང་ལ་ཕན་ཐོགས་པར་བྱ་དགོས། དཔེར་ན། རོལ་མོ་ཚོགས་པ་དང༌། ཟློས་

གར་སོགས་སྦྱོང་བརྡར་བྱེད་སྐབས། འཛིན་གྲྭའི་ནང་ཟློས་གར་སློབ་ཁྲིད་དངོས་དང་ཟུང་འབྲེལ་གྱིས་ སྤེལ་དགོས། མདོར་ན། སློབ་མ་ཚོར་འཛིན་ཁང་ནང་དུ་གང་བསླབས་པ་དེ་འཛིན་ཁང་ཕྱིའི་ལས་རིམ་

ཁྲོད་ལག་ལེན་བྱེད་པའི་གོ་སྐབས་འདང་ངེས་སྤྲོད་དགོས།

༢)

ཆོས་ཉིད་དང་རྩ་འཛིན་རིགས་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་སྐབས། དཔེ་མཚོན་མང་དུ་བཀོད་དེ་གསལ་

བཤད་བྱ་དགོས། ལྷག་པར་དུ་སློབ་མ་རང་ངོས་ནས་དཔེ་མཚོན་འཚོལ་སྒྲུབ་བྱ་བར་སྐུལ་མ་ གཏོང་དགོས།

ཆོས་ཉིད་དང༌། རྩ་དོན། ངེས་སྲོལ་ལ་སོགས་པའི་རིགས་ལ་དཔེ་མཚོན་མང་དུ་བཀོད་པའི་ (289)

ཤོག་ངོས་290

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལེགས་ཆ་ནི། ༡། རྩ་འཛིན་དང༌། ཆོས་ཉིད། ངེས་སྲོལ་སོགས་འཚོ་བའི་ནང་སྤྱི་ཁྱབ་ཏུ་ཡོད་པ་བདེན་

དཔང་བྱས་ཚེ། སློབ་མ་ཚོས་རང་ངོས་ནས་ལག་ལེན་གྱི་ཚོད་བགམ་བྱེད་པར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་ཐུབ།

༢། ཕྱི་ངོས་ནས་བལྟས་ན་མི་འདྲ་བའི་བྱ་དངོས་མང་པོ་ཞིག ཕྱིའི་སྣང་ཚུལ་ལ་འབྲེལ་མེད་ཐ་དད་དུ་ མཐོང་ནའང༌། རྩ་འཛིན་ནམ་ཆོས་ཉིད་གང་ཞིག་ལ་བརྟེན་ནས་དེ་ཚོའི་ཐུན་མོང་གི་ཆ་ཤས་ལ་སྣང་ ཆུང་མི་ཤོར་བའི་དགེ་མཚན་ཡོད། ༣)

བྱ་དངོས་ཀྱི་བྱེད་ནུས་ལ་མཁྲེགས་འཛིན་གྱི་སྣང་ཚུལ་(Functional

ཤེས་ཡོན་ཇི་ལྟར་སྦྱོང་དགོས་པའི་སྐོར་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་སྐབས། བྱ་དངོས་ཁག་ཅིག་གི་བྱེད་

འདྲིས་ལྟར་སྣང་བའི་འདུ་ཤེས་(Habitual Set)འགོག་ཐབས་བྱ་དགོས།

Fixedness)དང་གོམས་

ནུས་ལ་སྤྱོད་སྒོ་ངེས་ཅན་ཞིག་ལས་མེད་པར་སྣང་བའི་མཁྲེགས་འཛིན་གྱི་བསམ་པ་དེ་ལ། མཁྲེགས་

འཛིན་གྱི་སྣང་ཚུལ་ཟེར། དཔེར་ན། ཆར་གདུགས་ལ་ཆར་པ་དང་ཉི་འོད་འགོག་པའི་བྱེད་ནུས་འབའ་ ཞིག་ལས་མེད་པར་སྙམ་པ། ཙག་སྒྲའི་སྒམ་ནང་ཙག་སྒྲ་ཁོ་ན་འཇོག་དགོས་པར་བསམ་པ་ལྟ་བུ་དང༌། ལས་དོན་ཞིག་དེ་སྔོན་ཐབས་ལམ་ག་གེ་མོ་ལ་བརྟེན་ནས་ལམ་ལྷོངས་བྱུང་བར་བརྟེན། ད་ཆ་ལས་དོན་

དང་འདྲ་མཚུངས་ཤིག་ལ་འཕྲད་ཚེ་སྔར་གྱི་ཐབས་ལམ་དེར་བརྟེན་ན་ལམ་ལྷོངས་ཡོང་ངེས་པར་སྙམ་ རྐྱང་བྱེད་པ་ལས། ལས་དོན་དེ་གཉིས་དབར་གྱི་ཁྱད་པར་ལ་བརྟག་དཔྱད་མི་བྱེད་པ་ལྟ་བུའོ།།

ཡང་དཔེར་ན། ད་ལྟ་རང་མཛུབ་སྣོན་ལྕགས་དཔར་རྒྱག་སྟངས་ཤེས་མ་ཐག ཀམ་པུ་ཊར་རྒྱག་

སྟངས་ཀྱང་དེ་མཚུངས་ཤེས་སླ་བར་སྙམ་པ་ལྟ་བུའོ། །

(290)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤོག་ངོས་291

ལེ་ཚན་བདུན་པ། བརྗེད་ངས།

དྲན་པ་དང་བརྗེད་ངས་གཉིས་ནི​ི་སློབ་སྦྱོང་གི་ཕྱོགས་མི་འདྲ་བ་གཉིས་ཡིན་ཏེ། གཅིག་གིས་

བསླབས་ཟིན་རྣམས་གསོག་ཉར་བྱེད་པ་དང༌། གཅིག་ཤོས་ཀྱིས་བསླབས་ཟིན་རྣམས་བོར་བརླགས་

གཏོང་གི་ཡོད། སྤྱིར་བཏང་མི་རྣམས་ལ་མགོ་རྨོངས་ཡུལ་གཅིག་ནི། དུས་རྒྱུན་ང་ཚོས་དྲན་པར་ཉར་

དགོས་བསམ་པའི་བརྡ་འཕྲིན་དེ་དྲན་པར་ཉར་མི་ཐུབ་ཅིང༌། བརྗེད་དགོས་བསམ་པའི་འདས་དོན་ རྣམས་དུས་ཡུན་རིང་པོར་བརྗེད་མི་ཐུབ་པ་དེ་ཡིན།

བརྗེད་ངས་(Forgetting)ཞེས་པ་ནི་དྲན་པ་ཡལ་བའམ་དྲན་གསོ་དཀའ་བའི་སྣང་ཚུལ་ལ་ཟེར།

འོན་ཀྱང༌། བྷ་ཌེ་ལེ་(Baddeley, 1990)ཡི་འདོད་ཚུལ་ལྟར། མིའི་རིགས་ལ་འདས་དོན་དྲན་གསོ་དཀའ་

བའི་དཀའ་ངལ་ཞིག་ཡོད་ནའང༌། བརྡ་འཕྲིན་ཡུན་རིང་བའི་དྲན་པའི་ནང་ཚུད་ཟིན་པའི་རྗེས་སུ། རྩ་

ཉམས་སུ་འགྲོ་མི་སྲིད་པའོ། །

(291)

ཤོག་ངོས་292

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ས་བཅད་དང་པོ། བརྗེད་ངས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན། དང་པོ། དྲན་པའི་ཤུལ་རྗེས་ཉམས་ཞན་དུ་འགྲོ་བ། (Decay of the Memory Trace)

ལྟ་ཚུལ་འདི་འཛིན་མཁན་རྣམས་ཀྱི་འདོད་ཚུལ་ལ། བརྗེད་ངས་ནི་དྲན་པའི་ཤུལ་རྗེས་དེ་ཡུན་

རིང་པོར་བེད་སྤྱོད་མ་བྱས་པའི་དབང་གིས་རིམ་གྱིས་ཉམས་ཞན་དུ་སོང་བའི་སྣང་ཚུལ་ཞིག་ཡིན། ཞིབ་

འཇུག་པ་ཁག་ཅིག་གི་བསམ་ཚུལ་ལྟར་ན།(Klatzky, 1980; Morris, 1976; Reed, 1992) དྲན་པའི་ཤུལ་

རྗེས་ཉམས་ཞན་དུ་འགྲོ་བའི་སྣང་ཚུལ་དེ་ཡུན་ཐུང་བའི་དྲན་པའི་རིགས་ལ་ཡོང་བ་ཡིན། གང་ཡིན་ཞེ་

ན། ཡུན་ཐུང་བའི་དྲན་པའི་ཁྲོད་བརྡ་འཕྲིན་རྣམས་ལ་བསྐྱར་སྦྱོང་མ་བྱས་ཚེ་མགྱོགས་མྱུར་ངང་ཉམས་

ཞན་དུ་སོང་ནས་ཡལ་འགྲོ་བ་ཡིན། སྐབས་འདིར་དྲན་པའི་ཤུལ་རྗེས་ཟེར་བ་འདི་ནི་དུས་རྒྱུན་རིང་པོར་

གནས་ཐུབ་པའི་སྐྱེ་དངོས་རྫས་འགྱུར་གྱི་གྲུབ་ཆར་མ་འགྱུར་སྔོན་གྱི་དབང་རྩའི་གློག་རྡུལ་གྱི་འགྱུར་བ་ ཞིག་ལ་བརྩི་བ་ཡིན། འགྱུར་བ་འདི་རིགས་ངེས་པར་དུ་སྦྱོང་བརྡར་ལས་བྱུང་བ་བརྒྱུད་སྐྱེ་དངོས་རྫས་

འགྱུར་གྱི་གྲུབ་ཆར་འགྱུར་བ་ཡིན། དྲན་པའི་ཤུལ་རྗེས་ཉམས་ཞན་གྱི་ལྟ་བ་འདི་ལ་བེད་མེད་ཉམས་ཞན་ གྱི་ལྟ་བ་(Disuse Theory)ཡང་ཟེར་ཆོག། གཉིས་པ། གནོད་བྱེད། (Interfence)

ལྟ་ཚུལ་འདི་འཛིན་མཁན་རྣམས་ཀྱི་འདོད་ཚུལ་ལྟར་ན། དྲན་བྱའི་ནང་དོན་ཞིག་བརྗེད་པ་དེ་

ནི་དྲན་བྱའི་ནང་དོན་གཞན་གྱིས་དེ་ལ་བཀག་རྒྱ་དང༌། གནོད་པ། བར་ཆད་བཟོས་པའི་འབྲས་བུ་ཡིན།

སློབ་སྦྱོང་ལ་སྔ་ཕྱིའི་གོ་རིམ་གྱི་ཁྱད་པར་ཡོད་པ་ཇི་བཞིན། གནོད་བྱེད་ལའང་དྲན་བྱའི་དོན་སྔ་ཕྱིའི་གོ་

རིམ་ལ་ལྟོས་ནས་འགོག་བྱེད་རིགས་གཉིས་སུ་ཕྱེ་ཆོག དེ་གཉིས་ནི་ཕྱོགས་མཐུན་འགོག་བྱེད་(Proactive Inhibition)དང་།

༡།

ཕྱོགས་འགལ་འགོག་བྱེད་(Retroactive Inhibition)གཉིས་ཡིན།

ཕྱོགས་མཐུན་འགོག་བྱེད།

སྔོན་ཆད་སློབ་སྦྱོང་བྱས་པའི་དྲན་པས་རྗེས་མར་སློབ་སྦྱོང་བྱ་འགྱུར་གྱི་དྲན་པར་གནོད་ཅིང་

འགོག་པའི་ནུས་པ་ཐོན་པའི་སྣང་ཚུལ་ལ། ཕྱོགས་མཐུན་གྱི་འགོག་བྱེད་(འདིར་ཕྱོགས་མཐུན་ཞེས་

འདོགས་དོན་ནི། འདས་པ་ནས་མ་འོངས་པའི་རང་བྱུང་གི་ཕྱོགས་དང་མཐུན་པས་སོ།།)ཟེར། དཔེར་ན། (292)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤོག་ངོས་293

སྔོན་ལ་ཁ་པར་ཨང་གྲངས་༨༥༦ ༧༨༤༣ ཡིད་ལ་བཟུང་རྗེས། ཁ་པར་ཨང་གྲངས་གཞན་ཞིག་སྟེ་༨༥༦

༧༤༨༣ ཡིད་ལ་བཟུང་ཚེ། ཨང་གྲངས་སྔ་མ་དྲན་པར་བཟུང་ཡོད་པའི་རྐྱེན་གྱིས། ཨང་གྲངས་རྗེས་མ་ ཡིད་ལ་འཛིན་རྒྱུར་དཀའ་ངལ་འཕྲད་པ་ལྟ་བུ། སློབ་སྦྱོང་གཉིས་ཇི་ཙམ་གྱིས་འདྲ་མཚུངས་སུ་ཡོད་པ་

དེ་ཙམ་གྱིས་ཕན་ཚུན་གནོད་པ་བསྐྱེད་པའི་ཚད་ཀྱང་ཤུགས་ཆེ་བ་ཡོད། ༢།

ཕྱོགས་འགལ་འགོག་བྱེད།

རྗེས་མའི་སློབ་སྦྱོང་གི་དྲན་པ་དེས་སྔོན་མའི་སློབ་སྦྱོང་གི་དྲན་པར་གནོད་ཅིང་འགོག་པར་

བྱེད་པའི་སྣང་ཚུལ་ལ་ཟེར། དཔེར་ན། སྔོན་ལ་ཁ་པར་ཨང་གྲངས་༨༥༦ ༧༨༤༣ ཞེས་པ་དེ་ཡིད་ལ་

བཟུང་སྟེ། དེ་རྗེས་ཁ་པར་ཨང་གྲངས་༨༥༦ ༧༤༨༣ ཞེས་པ་ཡིད་ལ་འཛིན་སྐབས། ཨང་གྲངས་རྗེས་མ་དེ་ ཡིད་ལ་བཟུང་བ་ལ་བརྟེན་ནས། ཨང་གྲངས་སྔ་མ་༨༥༦ ༧༨༤༣དྲན་པར་ཉར་དཀའ་བ་ཆགས་པ་ལྟ་བུ།

གོང་གསལ་ལྟར། སློབ་སྦྱོང་གཉིས་ཕན་ཚུན་ཇི་ཙམ་གྱིས་འདྲ་མཚུངས་སུ་ཡོད་པ་དེ་ཙམ་གྱིས་གནོད་

པ་བསྐྱེད་ཤུགས་ཆེ་བ་ཡོད།

གསུམ་པ། འགོག་གནོན། (Repression)

འགོག་གནོན་ཞེས་པ་ལ་ཀུན་སློང་ལ་བརྟེན་པའི་བརྗེད་ངས་(Motivated Forgetting)ཀྱང་ཟེར།

དེ་ནི་སྤྱིར་བཏང་གི་བརྗེད་ངས་དང་མི་འདྲ་སྟེ། སེམས་ཁ་ཆེས་མི་བདེ་བའམ། སྡུག་བསྔལ་ཆེན་པོས་

མནར་བ། འགྱོད་གདུང་སོགས་ཀྱི་དབང་གིས་བྱུང་བའི་བརྗེད་ངས་ལ་ཟེར། དེ་ཡང་གང་ཟག་ཆེ་གེ་

མོ་དང༌། བྱ་བ་དང༌། དུས་ཚོད་ག་གེ་མོར་འཕྲད་ཚེ་ནང་སེམས་སུ་མི་བདེ་བའམ། སྡུག་བསྔལ། གནོང་

འགྱོད་སོགས་བསྐྱེད་པས་ན། འདས་དོན་དེ་ཉིད་ཆེད་མངགས་བརྗེད་དུ་བཅུག་ནས་སེམས་ཟོར་ཡང་

པོ་བཟོ་བ་ཞིག་ཡིན། དེར་བརྟེན། བརྗེད་ངས་འདི་རིགས་ནི་དྲན་བྱའི་ནང་དོན་བོར་བརླགས་སུ་སོང་

བ་ཞིག་མིན། དེ་ནི་སྐབས་འཕྲལ་རིང་འགོག་གནོན་བྱས་ཏེ་བསྐྱར་དུ་དྲན་པར་མི་བྱེད་པ་ཞིག་ཡིན། དབང་ཤེས་ཞིབ་འཇུག་པ་ཁག་ཅིག་གི་འདོད་ཚུལ་ལྟར་ན། བརྗེད་ངས་སུ་གྱུར་པའི་ཤེས་བྱ་རྣམས་མིའི་ ཡིད་ཤེས་ཀྱི་གཏིང་མཐིལ་དུ་འགོག་གནོན་བྱས་པའི་དབང་གིས། སྐབས་འགར་བརྗེད་དུ་འཇུག་མཁན་ རང་ཉིད་ཀྱིས་ཀྱང་ངོ་མ་ཤེས་པ་ཡོང་གི་ཡོད།

བཞི་པ། དྲན་པ་ཉམས་ནད། (Organic Amnesia)

མི་ལ་དྲན་པ་བརླགས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཁག་ཅིག་ནི། ལུས་ཕུང་གི་གནས་སྟངས་ལ་བརྟེན་ནས་

ཡོང་གི་ཡོད། དཔེར་ན། རྨ་ཚབས་ཆེན་བཟོས་པ། ནད་མནར། ར་བཟི་བ། འཚོ་བཅུད་མ་འདང་བ། ཀླད་ (293)

ཤོག་ངོས་294

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

པར་སྐྱོན་ཤོར་བ་སོགས་ལྟ་བུ། ལུས་ཕུང་གི་རྒྱུ་རྐྱེན་འདི་དག་གིས་ཀླད་པས་བརྡ་འཕྲིན་རྣམས་རྒྱུན་

ལྡན་ངང་བེད་སྤྱོད་གཏོང་མ་ཐུབ་པས། བརྡ་འཕྲིན་འདེམས་ལེན་བྱེད་སྟངས་ལའང་ཤུགས་རྐྱེན་ཕོག་གི་

ཡོད། དྲན་པ་བརླགས་པའི་ན་ཚ་འདི་རིགས་ལས་ཁག་ཅིག་ཡུན་རིང་སྡོད་ཅིང༌། ཁག་ཅིག་དུས་ཡུན་

ཐུང་ངུའི་ནང་དྲགས་འགྲོ་བ་ཡིན། དྲན་པ་བརླགས་དགོས་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་རྣམས་ཡལ་ཟིན་རྗེས། དྲན་པའི་ སྟོབས་རང་བཞིན་གྱིས་སླར་གསོ་ཡོང་བ་ཡིན།

(294)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤོག་ངོས་295

ས་བཅད་གཉིས་པ། བརྗེད་ངས་ལ་དམིགས་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གོ་དོན།

བརྗེད་ངས་དང་དྲན་པ་གཉིས་ཕན་ཚུན་གཅིག་ལ་གཅིག་བརྟེན་གྱི་ཚུལ་དུ་ཡོད་པས། དྲན་པ་

ཤུགས་ཆེ་ཞིང་བརྟན་པོའ་ི རིགས་ཀྱིས་བརྗེད་ངས་འགོག་ཐུབ། མི་རྣམས་ཀྱིས་རྒྱུན་གཏན་འཚོ་བའི་

ནང་ཉིན་རེ་བཞིན་དྲན་པ་གསལ་པོ་མེད་པའི་དཀའ་ངལ་ལ་གདོང་ལེན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།(Neisser, 1991)

གཤམ་དུ་བརྗེད་ངས་ཉུང་དུ་གཏོང་བའི་བྱེད་ཐབས་ཁག་ཅིག་ངོ་སྤྲོད་བྱས་ཡོད།

དང་པོ། བསྐྱར་སྦྱོང་གི་དུས་ཚོད་གོ་སྒྲིག་བྱས་ཏེ། དུས་ཡུན་རིང་པོར་དཀའ་སྤྱད་ཀྱིས་སྦྱངས་པའི་ འབྲས་བུ་རྣམས་འཕྲལ་དུ་བརྗེད་ངས་ཀྱི་དབང་དུ་མི་འགྲོ་བའི་སྔོན་འགོག་བྱེད་དགོས།

བསྐྱར་སྦྱོང་བྱས་པས་དྲན་པ་རྒྱུན་འཁྱོངས་ཐུབ་པ་དང༌། བརྗེད་ངས་ཇེ་ཉུང་དུ་གཏོང་བར་ཕན་པ་ཡིན། བསླབ་གཞིར་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་སྐབས་རྒྱུས་ལོན་བྱ་དགོས་པ་ཙམ་དུ་མ་ཟད། སློབ་སྦྱོང་ལས་ཐོབ་པའི་བརྡ་

འཕྲིན་རྣམས་དགོས་མཁོ་ནམ་བྱུང་སྐབས་རང་འགུལ་དུ་འདེམས་ལེན་ཐུབ་པའི་ཆེད་དུ་དུས་རྒྱུན་དུ་

བསྐྱར་སྦྱོང་ཡང་བྱ་དགོས། དགེ་རྒན་ཁག་ཅིག་གི་དགོངས་ཚུལ་ལ། སློབ་མས་བསླབ་གཞིར་རྒྱུས་ལོན་ བྱས་པ་ཙམ་གྱིས་དྲན་པར་ཉར་ཐུབ་བྱུང་ཡོད་པར་སྙམ་པས། སྦྱངས་ཟིན་པའི་ཤེས་ཡོན་བསྐྱར་སྦྱོང་

གོ་སྒྲིག་བྱ་རྒྱུར་མཐོང་ཆེན་དེ་ཙམ་བྱེད་ཀྱི་མེད་པ་དེ་ནི་ནོར་འཁྲུལ་ཡིན། དཔེར་ན། སློབ་མ་ཚོས་དེ་

རིང་དགེ་རྒན་གྱིས་བསླབས་པའི་ཨང་རྩིས་ཀྱི་རྩི་ཐབས་དེ་དཀའ་ངལ་མེད་པར་ཤེས་ཟིན་མོད། འོན་

ཀྱང༌། ཕྱི་ཉིན་དེར་སློབ་མ་ཕལ་ཆེ་བས་དྲན་པ་བརྗེད་སྲིད་པས། དགེ་རྒན་གྱིས་བསྐྱར་དུ་འགྲེལ་བརྗོད་ གཅིག་བྱ་རྒྱུའི་དགོས་གལ་ཆེན་པོ་ཡོད།

གཉིས་པ། སློབ་སྦྱོང་དང་ངལ་གསོའ་ི དུས་ཚོད་གོ་སྒྲིག་འཚམས་པོ་བྱས་ཏེ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྒྱུ་ཆའི་བར་

ཕན་ཚུན་གནོད་པའི་རིགས་ཇེ་ཉུང་དུ་གཏོང་དགོས།

སློབ་སྦྱོང་མི་འདྲ་བ་གཉིས་སློབ་མ་ལ་མཚོན་ན་གཅིག་མཚུངས་སུ་གལ་ཆེན་པོ་ཡིན་སྲིད་པས།

སློབ་སྦྱོང་གི་ཐབས་ལམ་འོས་འཚམས་ཤིག་བྱུང་ཚེ། སློབ་སྦྱོང་དེ་གཉིས་ཀྱིས་ཕན་ཚུན་འགོག་རྐྱེན་བཟོ་ བའི་དཀའ་རྙོག་ཇེ་ཉུང་དུ་གཏོང་ཐུབ། སློབ་ཚན་གང་ཞིག་ལ་སློབ་སྦྱོང་མ་བྱས་གོང་དུ་ངལ་གསོའ ི་དུས་ (295)

ཤོག་ངོས་296

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཚོད་འདང་ངེས་བྱུང་ཚེ། མཐུན་ཕྱོགས་ཀྱི་བཀག་སྡོམ་སྔོན་འགོག་ཐུབ་པ་མ་ཟད། སློབ་སྦྱོང་ཞིག་བྱས་

རྗེས་ངལ་གསོ་འདང་ངེས་བྱུང་ཚེ། ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་བཀག་སྡོམ་ལས་ཀྱང་གཡོལ་ཐུབ་པ་ཡིན།

ནང་དོན་དང་བརྒྱུད་རིམ་འདྲ་མཚུངས་སུ་ཡོད་པའི་བསླབ་གཞི་གཉིས། དུས་ཚོད་ཀྱི་ཆ་ནས་

དེ་གཉིས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པའི་དུས་ཚོད་ཀྱི་བར་ཐག་རིང་དུ་བཏང་སྟེ། བར་གསེང་དུ་དགོས་ངེས་ཀྱི་

ལས་འགུལ་ཡང་སྤེལ་ཐུབ་བྱུང་ཚེ། བརྡ་འཕྲིན་ཕན་ཚུན་གནོད་བྱེད་དུ་སོང་བའི་དབང་གིས་བྱུང་བའི་ བརྗེད་ངས་ཉུང་དུ་གཏོང་ཐུབ། དེས་ན། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མ་ཚོར་ཆེད་དམིགས་སྐུལ་མ་གནང་སྟེ།

ཡིག་རྒྱུགས་མ་བཏང་སྔོན་ལ་དུས་གཅིག་ཏུ་སློབ་ཚན་མང་པོ་མཉམ་དུ་བསྐྱར་སྦྱོང་བྱ་མི་རིགས་པའི་ གཞེན་བསྐུལ་གནང་དགོས། རྒྱུ་མཚན་ནི། འདི་ལྟར་བྱས་པས་སློབ་མའི་སློབ་སྦྱོང་ཐད་མཐུན་ཕྱོགས་ དང་ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་བཀག་སྡོམ་འབྱུང་སླ་བའི་ཕྱིར།

གསུམ་པ། སློབ་མའི་འཚོ་བཅུད་དང༌། བདེ་ཐང་ལ་གཟིགས་རྟོག་གིས་ཀླད་པའི་གནོད་སྐྱོན་ལ་སྔོན་

འགོག་བྱ་དགོས།

སློབ་མའི་ལུས་ཕུང་བདེ་ཐང་གིས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཀྱི་ཡོད། གལ་

ཏེ་སློབ་མ་ཞིག་ཟས་བཅུད་མ་འདང་བ་དང༌། ནད་མནར་བྱུང་བ། སེམས་ནད་ཕོག་པ། སྨན་ལོག་སྤྱད་

པ་སོགས་ཀྱིས་ཁོང་གི་ཀླད་པའི་བྱེད་ནུས་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཏེ། རྒྱུན་ལྡན་གྱི་དྲན་པ་དང་དྲན་གསོའ ི་

ནུས་པ་ཉམས་ཞན་དུ་གྱུར་ཏེ། བརྗེད་ངས་ཆེ་བའི་སྣང་ཚུལ་འབྱུང་སྲིད།

དེས་ན། དགེ་རྒན་གྱིས་དུས་རྒྱུན་དུ་སློབ་མའི་མགོ་བོའ་ི བདེ་འཇགས་ལ་ཐུགས་སྣང་གནང་སྟེ།

གལ་ཏེ་སློབ་མ་ཞིག་ལ་ཡུན་ཐུང་བའི་དྲན་པ་ཉམས་པའི་སྣང་ཚུལ་དང་འཕྲད་ཚེ། དེའི་འབྱུང་རྩ་དང་

རྒྱུ་རྐྱེན་རིགས་ལ་བརྟག་ཞིབ་གནང་རྒྱུར་དམིགས་བསལ་ཐུགས་སྣང་གནང་དགོས་པ་ལས། སློབ་མ་དེ་ རིགས་ལ་བཀའ་བཀྱོན་དང་ཉེས་ཆད་གཏོང་བ་སོགས་བྱེད་སྤྱོད་དྲག་པོའ་ི རིགས་སྤེལ་མི་རུང།

(296)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤོག་ངོས་297

ལེའུ་དྲུག་པའི་ནང་དོན་གནད་བསྡུས། ༡།

ཤེས་ཡོན་ཞེས་པ་ནི་ཉམས་མྱོང་དང་སྦྱོང་བརྡར་ལས་བྱུང་བའི་རྒྱུན་རིང་བའི་ཀུན་སྤྱོད་འགྱུར་

༢།

སློབ་སྦྱོང་ལ་རྣམ་པ་དང་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་སྟངས་མི་འདྲ་བའི་དབང་གིས། སྔར་སྲོལ་རྐྱེན་འགྱུར་

༣།

བཅོས་གཏོང་བའི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན།

དང༌། ཡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་རྐྱེན་འགྱུར། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང༌། རྟོག་ཤེས་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང༌། བརྡ་འཕྲིན་

བཀོལ་སྤྱོད་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་སོགས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་མི་འདྲ་བ་ཁག་ཏུ་དབྱེ་ཆོག།

སྔར་སྲོལ་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ནི། རྐྱེན་སྐུལ་བར་མ་དང་ཚད་བཀག་མ་ཡིན་པའི་རྐྱེན་

སྐུལ་ཐེངས་མང་པོར་སྦྱར་བའི་མཇུག་འབྲས་སུ། ཚད་བཀག་མ་ཡིན་པའི་ཡ་ལན་དང་འདྲ་བའི་ ཚད་བཀག་ཡ་ལན་ཞིག་བྱུང་བ་ཡིན། འདིའི་དཔེ་མཚོན་ཡག་ཤོས་ཤིག་ནི། བཀྲེས་སྐོམ་གྱིས་

མནར་བཞིན་པའི་ཁྱི་ཞིག་ལ་སྦྱོང་བརྡར་སྤྲད་རྗེས། དྲིལ་བུའི་སྒྲ་ཐོས་པ་ཙམ་གྱིས་འགྲམ་ཆུ་ལྡང་ ༤།

བ་ལྟ་བུའོ། །

སྔར་སྲོལ་རྐྱེན་འགྱུར་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་གཏོང་བའི་རྒྱུ་ཆ་ཁག་ཅིག་ནི། རྐྱེན་འགྱུར་སྐུལ་བྱེད་དང་

རྐྱེན་འགྱུར་མ་ཡིན་པའི་སྐུལ་བྱེད་གཉིས་ཀྱི་བར་ཐག་རིང་ཐུང་དང༌། རྐྱེན་སྐུལ་དེ་གཉིས་ཀྱི་

སྔ་ཕྱིའི་བྱུང་རིམ། དེ་གཉིས་སྡེབ་སྦྱོར་ཁྲོད་སོ་སོའ་ི བྱུང་ཐེངས་མང་ཉུང༌། རྐྱེན་སྐུལ་སོ་སོའ་ི

ཤུགས་ཚད་དང་དམིགས་བསལ་རང་བཞིན། ཕྱིས་སུ་བྱུང་བའི་སྐུལ་བྱེད་སྦྲགས་མའི་བཀག་ ༥།

སྡོམ་བཅས་ཡིན།

སྔར་སྲོལ་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་བྱ་སྤྱོད་གྲུབ་ཟིན་རྗེས། གལ་ཏེ་རྐྱེན་འགྱུར་སྐུལ་བྱེད་

བསྐྱར་ཟློས་བྱེད་པ་ལས་རྐྱེན་འགྱུར་མ་ཡིན་པའི་སྐུལ་བྱེད་དང་སྦྱོར་བར་མ་བྱས་ཚེ། བྱ་སྤྱོད་དེ་ ཉམས་ཞན་དུ་འགྲོ་བའི་སྣང་ཚུལ་འབྱུང་བ་ཡིན། ཉམས་ཞན་དུ་གྱུར་ཟིན་པའི་བྱ་སྤྱོད་ལའང་

རང་བཞིན་གྱིས་སླར་གསོ་བའི་སྣང་ཚུལ་ཞིག་ཡོད། དེར་བརྟེན་བྱ་སྤྱོད་ཉམས་ཞན་དུ་གྱུར་པ་ དེ་ནི་གང་ཟག་གིས་རང་འདོད་ལྟར་བཀག་སྡོམ་བྱས་པའི་འབྲས་བུ་ཞིག་ཡིན་པ་མཐོང་ཐུབ། (297)

ཤོག་ངོས་298

༦།

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

སྦྱངས་ཟིན་པའི་ཡ་ལན་གྱི་བྱ་སྤྱོད་དེས་སྔར་དང་རིགས་མཚུངས་པའི་རྐྱེན་འགྱུར་སྐུལ་བྱེད་ལ་

ལྡོག་འཕྲོ་བྱེད་པ་དེ་ནི། རྐྱེན་སྐུལ་གྱི་རིགས་བསྒྲེ་བའི་སྣང་ཚུལ་ཞིག་ཡིན། གང་ཟག་ཅིག་རྐྱེན་ སྐུལ་དམིགས་བསལ་ཅན་ཞིག་ལ་ལྡོག་འཕྲོ་བྱེད་ཅིང༌། རྐྱེན་སྐུལ་གཞན་དག་ལ་ལྡོག་འཕྲོ་མི་

༧། ༨། ༩།

བྱེད་པ་དེ་ནི། རྐྱེན་འགྱུར་སྐུལ་བྱེད་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་ཟེར་བ་དེ་ཡིན།

བྱ་སྤྱོད་གཅིག་བྱུང་མ་ཐག་དེར་ཤུགས་བསྣན་པ་ཡིན་ན། བྱ་སྤྱོད་དེ་སླར་ཡང་འབྱུང་བའི་གོ་ སྐབས་ཇེ་མང་དུ་གཏོང་ཐུབ། སྣང་ཚུལ་དེ་ནི་ཡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་རྐྱེན་འགྱུར་གྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཡིན།

ཤུགས་སྣོན་ལ་སྒྲུབ་ཕྱོགས་དང་དགག་ཕྱོགས་རིགས་གཉིས་ཡོད། ཤུགས་སྣོན་བྱེད་པོ་ཞེས་པ་

དེར་ཐོག་མའི་ཤུགས་སྣོན་བྱེད་པོ་དང་རིམ་ཅན་གྱི་ཤུགས་སྣོན་བྱེད་པོ་གཉིས་ཀྱི་དབྱེ་བ་ཡོད་ལ།

རིམ་ཅན་གྱི་ཤུགས་སྣོན་བྱེད་པོ་དེ་ནི་སྦྱངས་ནས་ཐོབ་པ་ཞིག་ཡིན།

ཤུགས་སྣོན་གྱི་དུས་ཡུན་དང་གྲངས་ཐེངས་གོ་སྒྲིག་བྱེད་སྟངས་ནི། དུས་ཚོད་ལ་བརྟེན་ནས་གོ་

སྒྲིག་བྱེད་པའི་དུས་ངེས་པའི་ཤུགས་སྣོན་དང༌། དུས་མ་ངེས་པའི་ཤུགས་སྣོན་གཉིས་ཡོད་ལ། བྱ་

སྤྱོད་ཀྱི་འབྱུང་ཐེངས་ཀྱི་ཆ་ནས་གོ་སྒྲིག་བྱེད་པའི་འབྱུང་ཐེངས་ངེས་པའི་ཤུགས་སྣོན་དང་འབྱུང་

ཐེངས་མ་ངེས་པའི་ཤུགས་སྣོན་བཅས་རིགས་གཉིས་ཡོད། དེ་དག་ལས་འབྱུང་ཐེངས་མ་ངེས་པའི་

ཤུགས་སྣོན་ལ་གྲུབ་འབྲས་ལེགས་ཤོས་འཐོབ་པ་ཡིན།

༡༠། ལས་རྩོལ་གྱི་བྱ་སྤྱོད་དེ་ཤུགས་སྣོན་མཚམས་འཇོག་བྱས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཉམས་ཞན་དུ་འགྲོ་

བའི་སྣང་ཚུལ་ཞིག་ཡོད། ཡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་རྐྱེན་འགྱུར་ལའང་རིགས་བསྒྲེ་བ་དང་རྐྱེན་འགྱུར་ སྐུལ་བྱེད་ངོས་འཛིན་བྱེད་པའི་ཁྱད་ཆོས་གཉིས་ལྡན་ཡོད།

༡༡། གང་ཟག་ཅིག་ལ་སུན་སྣང་དང༌། མི་དགའ་བ་བསྐྱེད་པའི་སྐུལ་རྒྱུའི་རིགས་ལ་སུན་སློང་སྐུལ་

བྱེད་ཅེས་ཟེར། གང་ཟག་ཅིག་གི་བྱ་སྤྱོད་འགོག་གནོན་བྱ་ཆེད་དེར་སུན་སློང་རྐྱེན་སྐུལ་གཏོང་

བ་ལ་ཉེས་ཆད་གཏོང་བ་ཟེར། སུན་སློང་རྐྱེན་སྐུལ་བེད་སྤྱད་དེ་གཡོལ་བའི་སྦྱོང་བརྡར་དང་

སྔོན་འགོག་གི་སྦྱོང་བརྡར་སྤེལ་ཆོག ཉེས་ཆད་གཏོང་བ་ནི་བྱ་སྤྱོད་བཀག་འགོག་དང་ཉམས་ རྒུད་དུ་གཏོང་ཐབས་ཙམ་ལས། ཉེས་ཆད་རང་ངོས་སུ་རྐྱེན་སྐུལ་གཏོང་བའི་ནུས་པ་མེད།

༡༢། ཡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་རྐྱེན་འགྱུར་དེ་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ནང་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ཕྱོགས་ནི། སློབ་ མའི་སློབ་སྦྱོང་གི་ཡང་དག་པའི་ཕྱོགས་ལ་བསྟོད་བསྔགས་མང་ཙམ་བྱ་བ་དང༌། ལས་རིམ་སྒྲིག་

པའི་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་ཐབས་དང་ཀམ་པུ་ཊར་གྱི་རོགས་འདེགས་ལ་བརྟེན་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ (298)

ལེའུ་དྲུག་པ། སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་ངོ་བོ་དང་བརྒྱུད་རིམ།

ཤོག་ངོས་299

ལམ་སྤྱོད་པ། སྤྱོད་ལམ་བཅོས་སྒྱུར་ཐབས་ལམ་སྤྱད་དེ། སློབ་ཕྲུག་གི་ཀུན་སྤྱོད་ཡར་རྒྱས་གཏོང་ བ་བཅས་སོ། །

༡༣། སྤྱི་ཚོགས་སློབ་སྦྱོང་ཞེས་པ་ནི། ལྟ་ཞིབ་དང་ལད་ཟློས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་ལས་ཤེས་བྱ་གསར་པ་ཐོབ་པའི་

བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན། ལྟ་ཞིབ་སློབ་སྦྱོང་གི་རྩ་བའི་བརྒྱུད་རིམ་ནི། དོ་སྣང་བྱ་བ། རྒྱུན་འཛིན་པ།

དཔེ་སྟོན་པ། ཀུན་སློང་བཅས་ཡིན། སྤྱི་ཚོགས་སློབ་སྦྱོང་གི་ལྟ་བས་ཚབ་བྱེད་པའི་ཤུགས་སྣོན་

དང༌། རང་ཉིད་ཤུགས་སྣོན་ལ་དམིགས་བསལ་གྱིས་དོ་སྣང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

༡༤། སྤྱི་ཚོགས་སློབ་སྦྱོང་སྨྲ་བའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གོ་དོན་གཙོ་བོ་ནི། མིག་དཔེ་བལྟ་ཡུལ་ལེགས་པོ་ཞིག་

མཁོ་འདོན་བྱ་རྒྱུ་དང༌། གནས་འཕྲིན་དང་ཁྱབ་བསྒྲགས། སྤྱི་ཚོགས་ཁྲོད་ཀྱི་མིག་དཔེ་ངན་པར་ གྱུར་པ་རྣམས་བསལ་ཐབས་བྱ་རྒྱུ་བཅས་ཡིན།

༡༥། རྟོག་ཤེས་ཞེས་པའི་ནང་ཚོར་ཤེས་དང༌། དྲན་པ། རྒྱུས་ལོན། རྗེས་དཔག གོ་བ་བསྐྱེད་པ། གསར་ གཏོད། དཀའ་རྙོག་སེལ་བ་སོགས་ཀྱི་སེམས་རྩོལ་རྣམས་འདུས་ཡོད།

༡༦། རྟོག་ཤེས་སློབ་སྦྱོང་སྨྲ་བའི་ཐུན་མོང་གི་ཁྱད་ཆོས་ནི། རྟོག་ཤེས་སློབ་སྦྱོང་གི་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་

གཙོ་བོ་ནི་མི་ཡིན། སྐབས་དེར་སློབ་སྦྱོང་རང་སྟེང་ལ་དོན་སྙིང་ལྡན་མིན་དང་། སློབ་སྦྱོང་བྱེད་

མཁན་གྱི་རང་སྟོབས་སམ་རང་འགུལ། དམིགས་ཡུལ་བཅས་ལ་མཐོང་ཆེན་བྱེད་པ་མ་ཟད། ཤེས་ ཡོན་གྱི་གྲུབ་ཚུལ་དང་། དྲན་རྟེན་གྱི་གོ་རིམ། གང་ཟག་རང་ངོས་ནས་ཤེས་བྱ་གསར་རྟོགས་བྱ་

བའི་དགོས་མཁོའ་ི གནས་ཚད་བཅས་ཀྱང་གལ་གནད་ཆེ་བར་ངོས་འཛིན་བྱེད་པ་ཡིན།

༡༧། བྷུ་རན་ནར་གྱི་འདོད་ཚུལ་ལྟར་ན། སློབ་སྦྱོང་ནི་ཤེས་ཡོན་ལ་རྒྱུས་ལོན་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་རིམ་

ཞིག་ཡིན་པར་བརྟེན། དུས་རྒྱུན་སློབ་ཁྲིད་སྐབས་སུ། གསར་རྟོགས་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་ སྤེལ་དགོས་པའི་དགོངས་འཆར་བཏོན་ཡོད། གསར་རྟོགས་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་གྱི་རྩ་འཛིན་

ནི། སློབ་མའི་ནང་གི་ཀུན་སློང་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་པ། སློབ་མའི་ལུས་ཕུང་འཕེལ་རིམ་སོ་སོའ ི་སྐབས་ ཀྱི་སེམས་བརྙན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ལ་རྒྱུས་ལོན་བྱ་དགོས། བསླབ་གཞིའི་ནང་དོན་སློབ་མའི་མཐོང་

ལམ་དུ་བཀྲལ་བའི་གོ་རིམ་ལ་གཟབ་ནན་བྱ་བ། སློབ་མ་ཚོར་རང་གིས་རང་ལ་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་

པར་སྐུལ་འདེད་བྱ་རྒྱུ་བཅས་སོ། །

༡༨། ཨོ་ས་བྷེལ་གྱི་འདོད་ཚུལ་ལྟར་ན། སློབ་སྦྱོང་ནི་ཐད་ཀར་ཤེས་ཡོན་བསྡུ་ལེན་བྱས་རྗེས་དེ་ལ་ འགྲེལ་བརྗོད་བྱ་བའི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན་སྟབས། དོན་སྙིང་ལྡན་པའི་སློབ་སྦྱོང་སྤེལ་དགོས། (299)

ཤོག་ངོས་300

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

དོན་སྙིང་ལྡན་པའི་སློབ་སྦྱོང་གི་གོམ་རིམ་ནི། སློབ་ཚན་སྔོན་དུ་ནང་དོན་གནད་བསྡུས་འགོད་

པའི་ཐབས་ལམ་སྤྱོད་པ། སློབ་མར་སློབ་སྦྱོང་གི་རྒྱུ་ཆ་མཁོ་འདོན་བྱ་བ། སློབ་མའི་སྦྱངས་ཟིན་ པའི་ཤེས་ཡོན་གྱི་གྲུབ་ཚུལ་ལ་ཤུགས་སྣོན་པ་བཅས་སོ། །

༡༩། བརྡ་འཕྲིན་བཀོལ་སྤྱོད་སྨྲ་བའི་འདོད་ཚུལ་ལྟར་ན། སློབ་སྦྱོང་ཁྲོད་རྟོག་ཤེས་ནི་མཚོན་བྱེད་དུ་

བསྒྱུར་བ་དང༌། མཚོན་བྱེད་གསོག་ཉར། འདེམས་ལེན་བཅས་གོམ་པ་གསུམ་བརྒྱུད་དགོས། དྲན་

པ་ལ་དབྱེ་ན། དུས་ཡུན་ཆེས་ཐུང་ཞིང་ཁྱབ་ཚད་ཆེ་བའི་ཚོར་ཤེས་ཀྱི་དྲན་པ་དང༌། དུས་ཡུན་ ཐུང་ཞིང་ཤོང་ཚད་ངེས་ཅན་ལས་མེད་པའི་ཡུན་ཐུང་བའི་དྲན་པ། དུས་ཡུན་རིང་ཞིང་ཤོང་ཚད་

ཆེ་བའི་སྒྲིག་གཞི་ཅན་གྱི་ཡུན་རིང་བའི་དྲན་པ་བཅས་གསུམ་ཡོད།

༢༠། མིའི་རིགས་ཀྱི་བརྡ་འཕྲིན་བཀོལ་སྤྱོད་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་རྣམས་སྤྱིར་བཏང་གཅིག་མཚུངས་ཡིན་

ནའང༌། གང་ཟག་སོ་སོས་དོ་སྣང་དང༌། ལྟ་ཞིབ། རེ་སྒུག་སོགས་མི་འདྲ་བའི་དབང་གིས་བརྡ་ འཕྲིན་བཀོལ་སྤྱོད་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ལ་བཏང་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

༢༡། དྲན་གསོ་ཐབས་ལམ་ཞེས་པ་ནི། དྲན་པ་ཇེ་གསལ་དུ་གཏོང་ཕྱིར་བརྡ་འཕྲིན་གྱི་མཚོན་དོན་

ཇེ་ལེགས་སུ་གཏོང་བའི་ཐབས་རྩལ་ལ་ཟེར། དེའི་བྱེད་ཐབས་གཙོ་བོ་ཁག་ནི། གནས་ཡུལ་ལ་ བརྟེན་པའི་ཐབས་ལམ་དང༌། ཡི་གེ་འདོགས་པའི་ཐབས་ལམ། ཚིག་གནད་ལ་བརྟེན་པའི་ཐབས་ ལམ། འཆར་ཡན་འཁྲིད་པའི་ཐབས་ལམ་བཅས་ཡོད།

༢༢། སློབ་སྦྱོང་གང་ཞིག་སློབ་སྦྱོང་གཞན་ཞིག་ལ་ཕན་གྲོགས་ཀྱི་ནུས་པ་ཐོན་གྱི་ཡོད་པ་དེར། དྲང་ ཕྱོགས་ཀྱི་འཕོ་འགྱུར་ཞེས་ཟེར་ཞིང༌། གལ་ཏེ་བཀག་བསྡོམས་ཀྱི་ནུས་པ་ཐེབས་ཀྱི་ཡོད་ན་ལྡོག་

ཕྱོགས་ཀྱི་འཕོ་འགྱུར་ཞེས་ཟེར། འཕོ་འགྱུར་གྱི་བྱེད་ནུས་ལའང་དམིགས་བསལ་འཕོ་འགྱུར་དང་

སྤྱིར་བཏང་འཕོ་འགྱུར་རིགས་གཉིས་ཡོད་ཅིང༌། རྗེས་མ་དེའི་ནང་སློབ་སྦྱོང་ཇི་ལྟར་བྱ་བའི་ཚུལ་

དང༌། སྟ་གོན་བཅས་ཡིན།

༢༣། བརྗེད་ངས་ཞེས་པ་ནི་སྔར་བསགས་པའི་དྲན་པ་ཉམས་པའམ་བརྡ་འཕྲིན་འདེམས་ལེན་བྱེད་

དཀའ་བའི་སྣང་ཚུལ་ཞིག་ཡིན། དེའི་འབྱུང་རྐྱེན་གཙོ་བོ་ནི། དྲན་པའི་ཤུལ་རྗེས་ཉམས་ཞན་དུ་ གྱུར་པ། ཕྱོགས་མཐུན་འགོག་བྱེད་དང་ཕྱོགས་འགལ་འགོག་བྱེད་བཅས་འགོག་བྱེད་ཀྱི་རིགས། ཆེད་མངགས་འགོག་གནོན་བྱས་པ། ལུས་ཕུང་ནད་སྐྱོན་བཅས་ཡིན་སྲིད། (300)

ཤོག་ངོས་301

ལེའུ་བདུན་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

མིའི་རིགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་འགོ་བཙུགས་པ་ནས་བཟུང༌། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་

དམིགས་ཡུལ་དང༌། ནང་དོན། སློབ་ཁྲིད་བྱ་ཡུལ། སློབ་སྦྱོང་གི་བརྒྱུད་རིམ་བཅས་རྒྱུ་རྐྱེན་མི་འདྲ་

བ་ཁག་དང༌། དམིག ས་འདུན་དུ་བཞག་པའི་ སློབ་སྦྱོང་གི ་གྲུབ་འབྲས་བཅས་ལ་བསྟུན་ཐབས་བྱ་ བའི་ཆེད་དུ་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས་མང་པོ་ཞིག་(དེའི་ནང་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་དང༌། རྣམ་པ། ཐབས་

རྩལ་བཅས་འདུས་) རི མ ་པར་བྱུང༌། དེ ་ དག་ལས་ཁག་ཅི ག ་ནི ་ འཛི ན ་གྲྭ་ཆེ ན ་པོ འ ་ི རི ག ས་ལ་ཆེ ད ་དུ་

དམིགས་ཡོད་པ་དང༌། འགའ་ཞིག་གིས་འཛིན་གྲྭ་ཆུང་ངུའི་རིགས་དམིགས་འབེན་དུ་བཞག་ཡོད། ཡང་ཁ་ཤས་ཀྱིས་ཚོགས་ཆུང་དང༌། འགའ་ཤས་ཀྱིས་གང་ཟག་བྱེ་བྲག་པ་དམིགས་ཡུལ་དུ་བཟུང་ ཡོད། ཕྱོགས་གཞན་ནས་བཤད་ན། དེ་དག་ལས་ཁག་ཅིག་ལ་ཁེར་རྐྱང་གི་རང་བཞིན་ལྡན་ཡོད་པ་

དང༌། ཁག་ཅིག་སྣ་འཛོམས་ཀྱི་རང་བཞིན་ལྡན་ཡོད། ཁག་ཅིག་གིས་དགེ་རྒན་གཙོ་བོར་བཟུང་ཡོད་ ལ༑ ཁག་ཅིག་གིས་སློབ་མ་རང་གཙོ་བོར་བཟུང་ཡོད་པ་དང༌། ཡང་ཁ་ཤས་ཀྱིས་སློབ་དེབ་གཙོ་བོར་

བཟུང་ཡོད། ལེའུ་འདིའི་ནང་གཏམ་བཤད་ཀྱི་སྒོ་ནས་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་དང༌། བགྲོ་གླེང་ གི་སྒོ་ནས་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ། གང་ཟག་བྱེ་བྲག་པ་སོ་སོར་སློབ་སྟོན་བྱེད་པའི་ཐབས་ ལམ། ཕྱོགས་བསྡུས་རང་བཞིན་གྱི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ། མི་རྩ་རིང་ལུགས་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་སྐོར་གྱི་ལྟ་

གྲུབ་སོགས་ངོ་སྤྲོད་དང་སྦྲགས། ཐབས་ལམ་དང་རྣམ་པ་དེ་དག་གི་སྐྱོན་ཡོན་སྐོར་ལ་གདེང་འཇོག་ མདོར་བསྡུས་ཤིག་བྱ་རྒྱུ་ཡིན།

(301)

ཤོག་ངོས་302

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལེ་ཚན་དང་པོ།

གཏམ་བཤད་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ།

གཏམ་བཤད་ཀྱི་སྒོ་ནས་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་འདི་ནི་བྱུང་བ་ཆེས་སྔ་ཞིང༌། གནའ་

ནས་ད་བར་ཡོངས་ཁྱབ་བེད་སྤྱོད་བྱེད་བཞིན་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་ཞིག་ཡིན། གཅིག་བྱས་ན་ལོ་

རྒྱུས་རྒྱུན་རིང་བའམ་བེད་སྤྱོད་ཆེས་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་གྱུར་པའི་དབང་གིས་ཡིན་ནམ་གང་ལྟར། ཐབས་ལམ་ འདིའི་ཐོག་མི་རྣམས་ཀྱིས་ཐུགས་སྣང་འདང་ངེས་ཤིག་བྱུང་མི་འདུག དེར་བརྟེན། ནམ་རྒྱུན་ང་ཚོས་

གཏམ་བཤད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་ཞེས་བརྗོད་སྐབས། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་དེབ་འཁྱེར་ཏེ་འཛིན་གྲྭའི་ནང་

ཀློག་པ་དང༌། སློབ་མས་འབྲི་དེབ་འཁྱེར་ནས་ཉན་ཞིང་འབྲི་བ་ཞིག་ལ་གོ་ནའང༌། ཨ་རིའི་སེམས་རིག་

མཁས་པ་ཁཱ་རོལ་(John B. Carroll, 1963)གྱིས། “ཆེས་གཞི་རྩར་གྱུར་པའི་ཤེས་ཡོན་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་

ལམ་འདིར་སྣང་ཆུང་གཏན་ནས་གཏོང་མི་ཉན།” ཞེས་དྲན་བསྐུལ་བྱས་ཡོད།

ས་བཅད་དང་པོ། གཏམ་བཤད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་

སྤྱོད་འོས་པའི་གནས་སྐབས།

ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ལྟར་ན།(Bligh, 1972; Costin, 1972; Gage & Berliner, 1992; Mckeachie,

1967; Silver, 1983; Verner & Dicknson, 1967)

ཐབས་(Lecturing Method) སྤྱོད་འོས་པ་ཡིན།

༡།

༢།

གཤམ་གྱི་གནས་སྟངས་འོག་གཏམ་བཤད་ཀྱི་འཁྲིད་

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་ཤེས་ཡོན་དང་བརྡ་འཕྲིན་བརྒྱུད་སྤྲོད་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན་སྐབས།

བསླབ་གཞི་གསར་པ་ཞིག་སྤྱི་ཁོག་ཙམ་ངོ་སྤྲོད་བྱེད་པའམ། ཡང་ན་གདེང་འཇོག་བྱ་དགོས་པའི་

གནས་སྐབས་སུ།

(302)

ལེའུ་བདུན་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་303

༣།

བསླབ་གཞི་དེ་གཏམ་བཤད་ལས་གཞན་པའི་ཐབས་ལམ་ཐོག་ཡོང་ཐབས་མེད་པའི་གནས་

༤།

སློབ་ཁྲིད་བྱ་ཡུལ་ཁྱད་པར་ཅན་འགའ་ཞིག་ལ་དམིགས་ཏེ། བསླབ་གཞིའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་

༥། ༦།

༧། ༨།

སྐབས་སུ།

སྒྲིག་རིམ་གསལ་སྟོན་བྱ་ཆེད། བསླབ་གཞིའི་གོ་རིམ་རྩལ་བཏོན་ཏེ་གསལ་བཤད་གནང་དགོས་ པའི་རིགས།

ངེས་པར་དུ་གཏམ་བཤད་ཀྱི་ཐབས་རྩལ་ལ་བརྟེན་ནས། ཉན་མཁན་གྱི་སྤྲོ་བ་སྤེལ་དགོས་པའི་ རིགས།

སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་གཞན་དག་གི་འགོ་བརྗོད་དང་གླེང་སློང་གི་ཆེད་དུ། དཔལ་འབྱོར་ཐད་གྲོན་ཆུང་བས། ལག་བསྟར་བྱེད་སླ་བ།

བསླབ་གཞིའི་ནང་དོན་ཐོག་སློབ་མས་དུས་ཡུན་ཐུང་ངུའི་རིང་དོ་སྣང་བྱས་པ་ཙམ་གྱིས་ཆོག་ པའི་གནས་སྐབས་བཅས་སོ། །

གཏམ་བཤད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་འདི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཕན་ནུས་ཐད་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་གཞན་དང་

བསྡུར་ན་དམན་པ་མེད་དོ། །

ནང་ཆོས་ཀྱིས་གཙོས་པའི་གོ་དོན་ངོ་སྤྲོད་དང། འགྲེལ་བརྗོད། གསལ་བཤད་གཙོ་བོར་དམིགས་

པའི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ཕལ་མོ་ཆེ་གཏམ་བཤད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་ལ་བརྟེན་ནས་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་ཅིང།

སྲོལ་རྒྱུན་དུ་སློབ་ཁྲིད་དང་སློབ་སྦྱོང་གཉིས་ལ་འཆད་ཉན་ཞེས་འབོད་པ་ནི་དགེ་སློབ་གཉིས་ཀྱི་སློབ་

སྦྱོང་གི་བྱེད་ལས་གཙོ་བོའ་ི ངོས་ནས་བརྗོད་པ་ཡིན་ནའང་། དགེ་རྒན་གྱི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་འཆད་

པ་ཁོ་ན་མ་ཡིན་པར་དམར་ཁྲིད་དང་། མྱོང་ཁྲིད། ཟུར་ཁྲིད། མཆན་བཞི་སྦྲགས་ཀྱི་འཆད་ཁྲིད་སོགས་ རྣམ་པ་དུ་མ་ཞིག་ལག་ལེན་བསྟར་མུས་ཡིན་པ་དང་། གཏམ་བཤད་སྐབས་ཐུགས་སྣང་བྱ་ཡུལ་གྱི་ གནད་དོན་ཐད་ས་པཎ་གྱིས་མཛད་པའི་མཁས་འཇུག་ཏུ་གསུངས་པ་ལྟར་འཆད་པའི་སྐྱོན་བཅུ་གསུམ་ སྤངས་པའི་སྒོ་ནས་གཏམ་བཤད་དམ་འཆད་ཁྲིད་བྱ་དགོས། འཆད་པའི་སྐྱོན་བཅུ་གསུམ་ནི། ༡།

མ་བཤད་པའི་སྐྱོན།

༣།

ཕྱིན་ཅི་ལོག་ཏུ་བཤད་པ།

༢། ༤།

ལེགས་པར་མ་བཤད་པའི་སྐྱོན། ཐེ་ཚོམ་དང་བཅས་ཏེ་བཤད་པ། (303)

ཤོག་ངོས་304

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

༥།

དཀའ་སར་གཡོལ་ནས་སླ་ས་རྒྱས་པར་སྤྲོས་པ།

༧།

བརྗོད་བྱ་གོང་འོག་གི་གོ་རིམ་འཁྲུགས་ནས་བཤད་པ།

༩།

སྐབས་སུ་བབས་པ་མ་བཤད་པར་མ་བབས་པ་བཤད་པ།

༦། ༨།

དགོས་པའི་གནས་སུ་མི་སྤྲོ་བར། མི་དགོས་པ་རྒྱས་བཤད་བྱ་བ། འབྲེལ་མེད་ཀྱི་བརྗོད་གཞི་མཉམ་བསྲེས་ཀྱིས་བཤད་པ།

༡༠། བརྗོད་པ་མཐོ་དམན་ཅན་ཏེ། བརྗོད་གཞིའི་གནས་ཚད་མཐོ་དམའ་གང་རུང་ཐལ་དྲགས་པ། ༡༡། བརྗོད་དོན་གསལ་པོར་བཤད་མ་ཐུབ་པ།

༡༢། གཏམ་བཤད་ཀྱི་མགྱོགས་ཚད་ཆེས་མྱུར་བའམ་ཆེས་དལ་བ། ༡༣། ཚིག་དང་དོན་ལེགས་པར་བརྡ་མི་འཕྲོད་པ།43

བཅས་ཀྱི་དོན་གནད་བཅུ་གསུམ་ཐོག་ལེགས་པར་ཐུགས་སྣང་བགྱིས་ཏེ་འཆད་དགོས་པ་དང།

དེ་ཡང་ཇི་སྐད་དུ་འཆད་པའི་སྐྱོན་རྣམ་སྤངས་ནས་ནི། །ཤིན་ཏུ་བརྩེ་བའི་བསམ་པས་བཤད། །44ཅེས་

འཆད་ཁྲིད་ཀྱི་འགོ་མཇུག་བར་གསུམ་གང་ཡིན་ཡང་དགེ་རྒན་གྱིས་བཅོས་མ་མ་ཡིན་པའི་བརྩེ་བའི་ བསམ་པས་ཀུན་ནས་བསླངས་ཏེ་འཆད་ཁྲིད་བྱ་དགོས་སོ། །

ས་བཅད་གཉིས་པ། གཏམ་བཤད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་ སྤྱོད་མི་འོས་པའི་གནས་སྐབས།

གཏམ་བཤད་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་སྤྱོད་མི་འོས་པའི་གནས་སྟངས་ཁག་ནི། ༡།

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ནི་ཤེས་ཡོན་དང་བརྡ་འཕྲིན་བརྒྱུད་སྤྲོད་བྱ་རྒྱུ་མ་ཡིན་པ།

༣།

བསླབ་གཞིའི་ནང་དོན་རྙོག་འཛིང་ཆེ་ཞིང༌། ཞིབ་ཕྲའི་བརྒྱུད་རིམ་མང་བ། སློབ་མས་རྟོགས་

༢།

བསླབ་གཞིའི་ནང་དོན་དུས་ཡུན་རིང་པོར་དྲན་པར་ཉར་ཐུབ་པར་ཆེད་དུ་དམིགས་པ།

43  མཁས་པ་འཇུག་པའི་སྒོ་ཞེས་བྱ་བ། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གི་༡༩༨༡ ལོའ་ི པེ་ཅིང་དཔར་མའི་པར་ཐེངས་དང་པོའ་ིཤོག་ངོས་༩༡ ནས་༩༢

བར་གྱི་ནང་དོན་གཞིར་བཟུང་བསྒྲིགས། 44  གོང་མཚུངས་ཤོག་ངོས་༩༡ པར་གསལ།

(304)

ལེའུ་བདུན་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

༤།

༥།

དཀའ་ཞིང་ལྐོག་གྱུར་གྱི་རིགས་མང་བ།

ཤོག་ངོས་305

སློབ་མ་རང་ངོས་ནས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་བྱེད་སྒོའ་ི ཆ་ཤས་ལེན་དགོས་པའི་རིགས།

དབྱེ་ཞིབ་དང༌། ཕྱོགས་བསྡུས་བྱེད་པ་སོགས་མཐོ་རིམ་བྱ་འགུལ་གྱི་རིགས།

གཏམ་བཤད་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་འདི་བསླབ་གཞི་དམིགས་བསལ་ཅན་རྣམས་ལ་ཕན་ནུས་

ཅུང་ཆུང་བར་མངོན། དཔེར་ན། ལུས་རྩལ་དང༌། རྫས་འགྱུར། སྨན་སྦྱོར། གཤགས་བཅོས་རིག་པ། གནམ་

གྲུ་ཁ་ལོ་བ་གསོ་སྐྱོང་སོགས་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་ནང་གཏམ་བཤད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་གྱིས་ཕན་ནུས་དེ་ཙམ་ཐོན་ མི་ཐུབ་པ་ལྟ་བུའོ། །

ས་བཅད་གསུམ་པ། གཏམ་བཤད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་

སྤྱོད་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གོ་རིམ།

གཏམ་བཤད་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་སྤྱོད་སྐབས་དགེ་རྒན་གྱི་འགུལ་བསྐྱོད་གཙོ་བོ་ཡིན་པར་

བརྟེན། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་འཆར་གཞི་དང༌། སློབ་ཁྲིད་གྲ་སྒྲིག གཏམ་བཤད་ཀྱི་ནང་དོན། གདེང་འཇོག་བཅས་

ཕྱོགས་མང་པོ་ཞིག་དགེ་རྒན་གྱི་ཚོད་འཛིན་འོག་ཡོད། ཕྱོགས་གཞན་ནས་བཤད་ན། གཏམ་བཤད་སློབ་

ཁྲིད་ཀྱི་སྐབས་སུ་སློབ་མ་ཚོའི་རང་འགུལ་གྱི་ནུས་པ་འདོན་སྤེལ་བྱ་རྒྱུར་ཚད་བཀག་ཐེབས་ཀྱི་ཡོད་པ་

དེར་ཡང་དུས་མཚུངས་སུ་དོ་སྣང་བྱ་དགོས། དུས་རྒྱུན་ང་ཚོས་གཏམ་བཤད་བྱེད་སྐབས། མང་པོ་ཞིག་ གིས་ཐོག་མར་གླེང་སློང་བ། དེ་ནས་གཞུང་ལ་འཇུག་པ། བར་མཚམས་གང་འོས་སུ་འཕྲོས་བཤད་རྒྱག་

པ༑ མཐའ་མར་སྤྱི་བསྡོམས་རྒྱག་པ་བཅས་ཀྱི་གོ་རིམ་ཡོད་པ་ལྟར། གཏམ་བཤད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་འདིར་

ཡང་དེ་དང་ཕྱོགས་འདྲ་བའི་གོ་རིམ་བཞིར་དབྱེ་ཆོག གོ་རིམ་དེ་དག་ནི། སྟ་གོན་དང༌། གླེང་སློང༌།

གཏམ་བཤད་དངོས། མཇུག་བསྡོམས་བཅས་ཡིན། ༡།

སྟ་གོན། (Preparation)

སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་སྟ་གོན་འཐུས་ཚང་ཞིག་བྱ་རྒྱུ་ནི་གཏམ་བཤད་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་སྤྱོད་པར་

གལ་འགངས་ཧ་ཅང་ཆེ། གཏམ་བཤད་ལ་གྲ་སྒྲིག་བྱེད་པའི་ཁོངས་སུ་གཏམ་བཤད་ཀྱི་ནང་དོན་བསྡུ་ (305)

ཤོག་ངོས་306

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

རུབ་དང༌། སྒྲིག་བཅོས། སློབ་ཁྲིད་ཡོ་ཆས་འདེམས་ལེན་དང་ཚོད་ལྟ། དུས་ཚོད་བགོ་བཤའ་རྒྱག་པ་

དང་སེམས་ཁམས་ཀྱི་སྟ་གོན་བཅས་འདུས་ཡོད། བསླབ་གཞི་བདམས་བཀོད་བྱེད་སྐབས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་

དམིགས་ཡུལ་གཞི་རྩར་འཛིན་དགོས། བསླབ་གཞི་བླང་དོར་དང༌། གོ་སྒྲིག བསྐྱར་བཅོས་སོགས་ཀྱང་

སློབ་མའི་ནུས་ཚད་དང་ཉམས་མྱོང་གཞིར་བཟུང་སྟེ་ཐག་གཅོད་བྱེད་དགོས། སློབ་ཁྲིད་ཡོ་ཆས་བེད་

སྤྱོད་གཏོང་མཁན་རྣམས་ཀྱིས། རང་ཉིད་ཀྱི་གཏམ་བཤད་ལ་གཞོགས་འདེགས་ཐུབ་པ་དང༌། ཁ་གསལ་ ཞིང་གོ་བདེ་བའི་སྒོ་ནས་གསལ་བཤད་བྱས་ཏེ། ཉན་མཁན་རྣམས་ལ་སྤྲོ་བ་བསྐྱེད་པ་བརྒྱུད། ཁོང་ཚོའི་

སློབ་སྦྱོང་གི་འདུན་པར་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་དགོས།

སློབ་ཁྲིད་ཡོ་ཆས་བེད་སྤྱོད་མ་བཏང་སྔོན་དུ། ཡོ་ཆས་སོ་སོ་བེད་སྤྱོད་ཇི་བཞིན་ཐུབ་མིན་ཚོད་

ལྟ་བྱ་དགོས། དེ་ནི་སློབ་ཁྲིད་དངོས་གཞིའི་སྐབས་སུ་དཀའ་ངལ་མི་འཕྲད་པའི་ཕྱིར་དུ་ཡིན། གཏམ་

བཤད་ནང་ཡོ་ཆས་དངོས་སུ་བེད་སྤྱོད་བྱེད་སྐབས་ཆག་སྐྱོན་བྱུང་བའི་དབང་གིས་ཕན་ཐོགས་མ་བྱུང་ ཚེ། སྐབས་དེའི་རང་ཉིད་ཀྱི་ཚོར་སྣང་ལ་དོ་ཕོག་འབྱུང་བ་དཔེར་ན་ངོ་ཚ་བའམ་འཚབ་ཤ་ལང་བ་ལྟ་བུ་

འབྱུང་སྲིད་ལ། གཏམ་བཤད་ཀྱི་བར་མཚམས་བཅད་པར་བརྟེན་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་མཇུག་འབྲས་ལའང་དོ་ ཕོག་འབྱུང་ངེས་ཡིན།

སྐབས་འགར་གཏམ་བཤད་སྔ་ས་ནས་མཇུག་རྫོགས་ཏེ་ཅི་བྱ་གཏོལ་མེད་དུ་གྱུར་པ་དང༌། སྐབས་

འགར་གཏམ་བཤད་མ་རྫོགས་གོང་སློབ་ཁྲིད་དུས་ཚོད་རྫོགས་ལ་ཉེ་བས་བྲེལ་བྲེལ་ཟིང་ཟིང་གིས་

མགྱོགས་བཤད་བྱེད་པ་ལྟ་བུ་ཡོང་གི་ཡོད། གནས་ཚུལ་དེ་རིགས་མི་འབྱུང་ཆེད། གཏམ་བཤད་ཀྱི་ཐབས་

ལམ་སྤྱོད་སྐབས་དུས་ཚོད་བགོད་འགྲེམས་འོས་ཤིང་འཚམས་པ་བྱ་དགོས། གལ་ཏེ་དུས་ཡུན་རིང་པོའ་ི

གཏམ་བཤད་བྱ་དགོས་ཚེ། དགེ་རྒན་དེ་ལ་གཏམ་བཤད་ཀྱི་ཀུན་སློང་དྲག་པོ་ཞིག་ཡོད་དགོས་པ་མ་

ཟད། སྦྱོང་བརྡར་གྱི་སྒོ་ནས་བསླབ་གཞི་དང་གནས་སྟངས་ལ་གོམས་འདྲིས་ཡོང་བར་བྱས་ཏེ། སློབ་མའི་ སེམས་ཀྱི་བྲེལ་ཟིང་གི་ཚོར་བ་ཇེ་ཞན་དུ་གཏོང་དགོས། ༢།

གླེང་སློང་བ། (Introduction)

ཤཱ་ཊ་སེ་(Shutes, 1969) ཡི་ལྟ་ཚུལ་ལྟར་ན། གླེང་སློང་གི་བྱེད་ཐབས་ལ་ནུས་པ་མང་པོ་ཞིག་ཡོད་དེ།

ཀ) དགེ་སློབ་དབར་གྱི་འབྲེལ་ལམ་ཇེ་བཟང་དུ་གཏོང་ཐུབ། ཁ) སློབ་མའི་དོ་སྣང་རྩེ་གཅིག་ཏུ་སྡུད་ཐུབ་པ།

ག) སློབ་མ་ཚོས་གཏམ་བཤད་ཀྱི་ནང་དོན་གལ་གནད་ཅན་ཤེས་སུ་འཇུག་པ།

ང) བསླབ་གཞི་དང་འབྲེལ་བའི་སློབ་མའི་སྔར་ཡོད་ཀྱི་ཤེས་ཡོན་དང་ཉམས་མྱོང་ལ་སྣེ་འཁྲིད་བྱ་ (306)

ལེའུ་བདུན་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཐུབ་པ།

ཤོག་ངོས་307

གཏམ་བཤད་བྱེད་སྐབས་ཉི་མ་རྟག་པར་བཤད་སྟངས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་གཅིག་རང་བསྐྱར་ཟློས་

ཡང་ཟློས་ཀྱིས་བེད་སྤྱོད་བྱ་མི་རུང༌། འདི་ལྟར་བྱས་ཚེ་སློབ་མ་ཚོར་གོམས་འདྲིས་སུ་སོང་ནས་ཁོ་ཚོའི་

དོ་སྣང་འགུགས་མི་ཐུབ། གཏམ་བཤད་ཀྱི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཕན་ནུས་འདོན་སྤེལ་ཐུབ་ཆེད། གཏམ་ བཤད་དེ་ཐབས་ལམ་དང་རྣམ་པ་མི་འདྲ་བའི་སྒོ་ནས་བྱེད་ཆོག དཔེར་ན། དགེ་རྒན་གྱིས་རང་ཉིད་ངོ་

སྤྲོད་བྱེད་པའམ། ཡང་ན་སློབ་མ་ཚོར་འཚམས་འདྲི་གནང་ཆོག འདི་ལྟར་བྱས་པས་དགེ་སློབ་དབར་ གྱི་འབྲེལ་ཐག་ཇེ་ཉེར་གཏོང་ཐུབ་ལ། སློབ་མ་ཚོའི་ཉན་འདོད་དང་སྤྲོ་བ་སྤེལ་ཐུབ། གལ་ཏེ་སློབ་མ་ ཚོར་གཏམ་བཤད་མ་ཉན་གོང་དུ་གཏམ་བཤད་ཀྱི་ནང་དོན་ལ་གོ་བ་སྤྱི་ཙམ་ཆགས་པར་བྱ་དགོས་ན།

དགེ་རྒན་གྱིས་ཐོག་མར་རང་ཉིད་ཀྱི་གཏམ་བཤད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ངོ་སྤྲོད་བྱེད་པའམ། ཡང་ན་གཏམ་ བཤད་ཀྱི་ནང་དོན་གནད་བསྡུས་ཤིག་ངོ་སྤྲོད་གནང་ཆོག

༣།

གཏམ་བཤད་དངོས། (Lecture)

སློབ་སྦྱོང་དང་འབྲེལ་བའི་གཏམ་བཤད་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཁག་ནི། གཏམ་བཤད་ཀྱི་ནང་དོན་དང༌།

གཏམ་བཤད་ཀྱི་རྗོད་ཚིག་སྒྲིག་སྦྱོར་དང་བེད་སྤྱོད། སློབ་མའི་དོ་སྣང་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་མེད་ ཀྱི་གནས་ཚུལ་སོགས་ཡིན།

ཀ) གཏམ་བཤད་ཀྱི་ནང་དོན།

གཏམ་བཤད་ཀྱི་ནང་དོན་འོས་ཤིང་འཚམས་པ་ཞིག་ཡིན་མིན་གྱིས་སློབ་མའི་སློབ་སྦྱོང་གི་

གྲུབ་འབྲས་ལ་ཐད་ཀར་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཀྱི་ཡོད།(Husen, Shutes,1969)

1967; Rosenshine, 1971,1979,1986;

དེར་བརྟེན། གཏམ་བཤད་སྐབས་གང་འཆད་པར་བྱ་བའི་བརྗོད་བྱ་གསལ་པོ་ཡིན་

དགོས་ལ། དམིགས་ཡུལ་ཡང་མངོན་གསལ་དོད་པོ་དགོས་པའམ། ཡང་ན་གཏམ་བཤད་ཀྱི་ནང་དོན་

དངོས་ཡོད་དམ་བརྗོད་དོན་སྙིང་པོ་འཛིན་རྒྱུ་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན་པ་བཅས། གལ་ཏེ་སློབ་མས་ཤེས་ཡོན་

གང་མང་མང་ཞིག་སློབ་དགོས་ན། གཏམ་བཤད་ཀྱི་བརྗོད་བྱ་ངེས་པར་དུ་ཁ་ཡོད་ལག་ཡོད་ཅིག་ཡིན་ དགོས།(Barr, 1987)

ཁ) རྗོད་ཚིག་སྒྲིག་སྦྱོར།

རྗོད་ཚིག་དང་གོ་རིམ་སྒྲིག་སྦྱོར་བྱས་པ་དེས་བསླབ་གཞིའི་ནང་དོན་ཤེས་སླ་བ་བཟོ་ཐུབ། གྷོ་ (307)

ཤོག་ངོས་308

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཡར་(Goyer, 1987)གྱི་འདོད་ཚུལ་ལྟར་ན། རྗོད་ཚིག་ནང་གཤམ་གསལ་ཁག་འདུས་ཡོད། གྲུབ་ཆ་ཕན་ཚུན་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ། (Component Relationship)

རྒྱ་ཆེ་བའི་གོ་དོན་ཞིག་གི་ནང་དུ་དེའི་གྲུབ་ཆར་གྱུར་པའི་གལ་གནད་གང་དང་གང་འདུས་

ཡོད་པ་གསལ་བཤད་བྱ་བ།

རྒྱུན་མཐུད་ཀྱི་འབྲེལ་བ། (Sequential Relationship)

དུས་ཚོད་དང་བར་སྣང་གི་སྔ་ཕྱི་དང༌། རྒྱུ་དང་འབྲས་བུའམ། འབྲེལ་ཐོགས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་གསལ་

བཤད་བྱ་བ།

བརྗོད་གཞི་དང་དམིགས་ཡུལ་གྱི་འབྲེལ་བ། (Material-Purpose Relationship)

ནང་དོན་ནམ་བརྗོད་གཞི་ཁ་ཕྱོགས་པའི་དམིགས་ཡུལ་གསལ་སྟོན་བྱེད་པ།

དབྱེ་ཞིབ་བྱ་བ་ནས་མཇུག་བསྡོམས་རྒྱག་པའི་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་གསལ་སྟོན་བྱེད་པ།

བརྗོད་གཞི་རྣམས་ཞིབ་བསྡུར་བྱས་པ་བརྒྱུད་ཧེ་བག་འབྱུང་བའི་སྣང་ཚུལ་སྟོན་པ།

བརྗོད་གཞི་ཁག་ཅིག་གི་བྱེད་ནུས་འདྲ་བའམ། ཡང་ན་འདྲ་མཚུངས་སུ་གྱུར་པར་བརྟེན་སྡེ་ཁག་

བར་བརྒལ་གྱི་འབྲེལ་བ། (Transitional Relationship) བསྡུར་བ། (Contrast)

འབྲེལ་སྦྱོར། (Connection)

གསར་པ་ཞིག་ཏུ་ཟླ་སྒྲིལ་བཏང་ཆོག་པ་གསལ་བཤད་བྱ་བ། ག) རྗོད་ཚིག་བརྗོད་པར་བྱ་བ།

གཏམ་བཤད་ཅེས་པ་དེར་གཏན་ཚིགས་ཀྱི་སྒྲིག་གཞི་ངེས་ཅན་ཞིག་དགོས་པ་མ་ཟད། དེ་དང་

ཆབས་ཅིག་ཉན་མཁན་རྣམས་ལ་གཏམ་བཤད་ཀྱི་ནང་དོན་དེ་འགོ་ནས་མཇུག་བར་རྩ་འཛིན་ངེས་

ཅན་ཞིག་བརྒྱུད་བཞིན་པའི་ཚོར་སྣང་ཞིག་སླེབས་པ་བྱ་དགོས། གཏམ་བཤད་ཀྱི་རྗོད་ཚིག་བརྗོད་པར་ བྱེད་པའི་ཐབས་རྩལ་མི་འདྲ་གཤམ་གསལ་ཁག་ཡོད། ༡)

རྩ་འཛིན་ནས་དཔེར་བརྗོད་དང༌། དཔེར་བརྗོད་ནས་རྩ་འཛིན་ཐོག་ཕྱིར་ལོག་པའི་ཐབས་རྩལ། (308)

ལེའུ་བདུན་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

(Rule - Example - Rule - Technique)

ཤོག་ངོས་309

ཐབས་རྩལ་འདི་ནི་ཕན་ནུས་ཆེས་མངོན་གསལ་ཅན་གྱི་གཏམ་བཤད་ཀྱི་ཐབས་རྩལ་ཞིག་ཡིན།

གཏམ་བཤད་ནང་གང་བརྗོད་པར་བྱ་བའི་རྩ་འཛིན་བརྗོད་ཟིན་རྗེས། དཔེར་བརྗོད་བཞག་སྟེ་རྩ་འཛིན་ བདེན་དཔང་ངམ་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་པ་དང༌། དེ་ནས་བརྗོད་གཞི་དེ་དཔེར་བརྗོད་ནས་སླར་ཡང་རྩ་

འཛིན་ཐོག་སླེབས་པར་བྱེད་པ་ཡིན། ཐབས་རྩལ་འདིས་ཉན་མཁན་རྣམས་ཀྱིས་རྩ་འཛིན་རྒྱུས་ལོན་ བྱེད་སླ་བ་མ་ཟད། རྩ་འཛིན་དང་དཔེར་བརྗོད་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་ཤེས་སླ་བ་ཡིན། ༢)

འགྲེལ་བརྗོད་ཀྱི་སྒོ་ནས་འབྲེལ་མཐུད་བྱ་བ། (Explaining Links)

གལ་ཏེ་ཞེས་པ་དང༌། གང་ཡིན་ཞེ་ན། དེར་བརྟེན། དེ་བརྒྱུད་ནས། འོ་ན། ཇི་སྲིད་་་་་དེ་སྲིད།

ཡིན་པའི་དབང་དུ་དབང་ན། དེ་ལ་དབྱེ་ན། ལྟ་བུའི་ཐ་སྙད་དང་སྦྱར་ཏེ། བྱ་དངོས་ཕན་ཚུན་དབར་གྱི་ རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་དང༌། ཐབས་ལམ་དང་དམིགས་ཡུལ་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ། སྤྱི་དང་བྱེ་བྲག་གི་ འབྲེལ་བ་སོགས་རྗོད་ཚིག་སྔ་ཕྱིའི་འབྲེལ་བ་གསལ་བཤད་བྱེད་པ། ༣)

ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་པ། (Emphasis)

ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་པ་ཞེས་པ་ནི། སྐད་ཡིག་གི་མཚོན་བྱེད་(Verbal Markers)ལ་བརྟེན་ནས་རྗོད་

ཚིག་གལ་ཆེན་རིགས་ལ་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་པའམ། ཡང་ན་སློབ་མ་ཚོར་གལ་གནད་ཁག་ཅིག་དྲན་པར་ ཉར་བར་གསལ་བརྡ་གཏོང་བ་ལ་ཟེར། རྒྱུན་དུ་སྤྱོད་པའི་སྐད་ཡིག་གི་མཚོན་བྱེད་ནི། 99 གཤམ་གསལ་གནད་དོན་ཁག་ལ་དམིགས་བསལ་དོ་སྣང་བྱ་དགོས།

99 གཤམ་གསལ་གལ་གནད་ཁག་སེམས་ལ་འཛིན་ནུས་ན། ཁྱེད་ལ་ཕན་ཐོགས་ཆེན་པོ་ཡོང་གི་ རེད།

99 སྐད་ཆ་མང་པོ་ག་ཚོད་བཤད་ནའང༌། གནད་འགག་ཆེ་ཤོས་སུ་གྱུར་པའི་གནད་དོན་ནི་་་་་་་་༌།

ཞེས་པ་སོགས།

གཏམ་བཤད་སྐབས་སུ་སྐད་ཡིག་གི་མཚོན་བྱེད་བེད་སྤྱོད་བཏང་ན་གལ་ཆེའི་རྩ་འཛིན་ཁག་ལ་

ཤུགས་སྣོན་ཐེབས་ཏེ། སློབ་མའི་སྦྱངས་འབྲས་ཡར་རྒྱས་གཏོང་ཐུབ།(Prtrie, 1963; Pinney, 1969)

གལ་ཏེ་གཏམ་བཤད་ཀྱི་ཟིན་བྲིས་དེར་ཞིབ་ཚགས་པའི་སྒྲིག་གཞི་ཡོད་ན། ལའོ་(Lau, 1972)

ཡིས་ཞིབ་འཇུག་ལྟར་ན། སློབ་མ་རྣམས་རིམ་གྱིས་རྗོད་ཚིག་སྒྲིག་སྦྱོར་བྱེད་ཕྱོགས་ལ་འཁྲིད་སྟོན་བྱེད་

ཆོག སློབ་མ་ཚོས་དགེ་རྒན་གྱིས་བརྗོད་བྱ་ཚན་པ་སོ་སོ་འབྲེལ་མཐུད་ཇི་ལྟར་བྱེད་པ་དང༌། ཕྱོགས་ (309)

ཤོག་ངོས་310

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

བསྡུས་དང༌། སྤྱི་བསྡོམས། མཇུག་བསྡོམས་ཇི་ལྟར་བྱེད་བཞིན་པ་ཤེས་རྟོགས་ཡོང་ངེས་ཡིན། རྗོད་ཚིག་

གི་སྒྲིག་སྦྱོར་དེ་རིམ་པ་འཆར་ཅན་གྱི་སྒོ་ནས་བེད་སྤྱོད་གཏོང་བ་དེ། བརྗོད་ཐེངས་གཅིག་ལ་འཆར་ བར་བྱ་བའི་ནང་དོན་བརྗོད་ཐབས་བྱེད་པ་ལས་ལེགས་པ་ཡོད་པ་མ་ཟད། སློབ་མ་རྣམས་གཞན་དབང་ དུ་གྱུར་ཏེ་ངོས་ལེན་བྱེད་དུ་འཇུག་པའམ། ཡང་ན་ཁོ་ཚོ་རང་ཉིད་ལ་འདོད་མོས་བཞིན་བརྗོད་དུ་བཅུག་ པ་ལས་ལེགས། ༤)

ནང་དོན་འགྲེལ་བརྗོད།

ཉམས་ཞིབ་བྱས་པ་ལྟར་ན། གལ་ཏེ་དགེ་རྒན་གྱིས་གོ་དོན་གཅིག་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་པའི་ཕྱིར་

དུ་དཔེར་བརྗོད་གཉིས་བཀོད་པ་ཡིན་ན། དེའི་མཇུག་འབྲས་སུ་ཉན་མཁན་རྣམས་ཀྱི་དགའ་བསུ་ཆེན་

པོ་ཐོབ་ཀྱི་འདུག(Evans & Guyman, 1978) དེར་བརྟེན། དུས་རྒྱུན་ང་ཚོས་རྗོད་ཚིག་གམ་ཐ་སྙད་བེད་

སྤྱོད་གཏོང་སྐབས། གོ་སླ་བ་དང་མངོན་གསལ་དོད་པོ་ཡོང་བར་འབད་བརྩོན་བྱ་དགོས་པ་ལས། སྦས་

སྐོང་བྱ་བའམ་གསལ་ལ་མ་གསལ་བ་ལྟ་བུའི་རིགས་ཐལ་དྲགས་མི་རུང༌། ༥)

སློབ་མའི་དོ་སྣང་རྒྱུན་འཁྱོངས་ཡོང་ཐབས།

གལ་ཏེ་དོ་སྣང་མེད་ན་སློབ་སྦྱོང་ལ་གྲུབ་འབྲས་ཐོན་ཐབས་བྲལ་བར་བརྟེན། འདིར་ཤེས་དགོས་

པ་ཞིག་ལ། སློབ་མ་བྱེ་བྲག་པ་སོ་སོས་དུས་དང་རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་དོ་སྣང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་མེད་བརྟག་ཞིབ་

བྱེད་དཀའ་བ་ཡིན། དོ་སྣང་བྱུང་བའི་རྗེས་སུ། དེ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་ཐབས་མང་པོ་ཡོད། འདིར་དེ་དག་ ལས་གཙོ་ཆེ་བ་ཁག་ཅིག་ངོ་སྤྲོད་ཀྱི་ཚུལ་དུ་བཀོད་ན། 99 རྐྱེན་སྐུལ་འཕོ་འགྱུར་གཏོང་བ།

སྐད་ཆ་བཤད་སྟངས་དང༌། མིང་ཚིག་བེད་སྤྱོད་གཏོང་སྟངས། སྒྲ་གདངས། རྣམ་འགྱུར། འགུལ་

བསྐྱོད་ལ་འགྱུར་བ་གཏོང་བ་སོགས་འདི་དག་གིས་ཉན་མཁན་གྱི་སུན་སྣང་དང༌། ལང་ཤོར། ངལ་དུབ་ སོགས་སྔོན་འགོག་བྱེད་ཐུབ།

99 སྤྱོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོ་ཆས་འགྱུར་བ་གཏོང་བ།

སྐད་ཆའམ་ངག་ཐོག་ཕུད། ནག་པང་དང༌། པར་རིས། པར་སྟོན་འཕྲུལ་འཁོར། གྲིབ་གཟུགས་

འཕྲུལ་འཁོར། གློག་བརྙན་དང༌། བརྙན་ཕབ་གློག་བརྙན། བརྙན་འཕྲིན། ཀམ་པུ་ཊར་སོགས་བེད་སྤྱོད་

བཏང་ཆོག

99 སློབ་མ་ལ་འགུལ་བསྐྱོད་ཀྱི་གོ་སྐབས་སྤྲོད་པ།

(310)

ལེའུ་བདུན་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་311

དུས་སྐབས་འོས་འཚམས་ཤིག་ལ་སློབ་མ་ཚོར་གཟུགས་པོ་འགུལ་བསྐྱོད་བྱེད་དུ་འཇུག་པ་དང༌།

ཡང་ན་གལ་ཆེའི་མིང་ཚིག་བསྐྱར་འདོན་བྱེད་དུ་འཇུག་པ། དུས་ཡུན་ཐུང་ངུར་ངལ་གསོ་རྒྱག་ཏུ་ འཇུག་པ་སོགས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་སྤྱད་དེ། སློབ་མ་ཚོའི་ངལ་དུབ་ཇེ་ཉུང་དུ་གཏོང་ཐབས་དང༌། དོ་སྣང་ རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་ཐབས་བྱ་དགོས། 99 ལྷག་བསམ་དང་སྤྲོ་བ་ལྡན་པ།

གཏམ་བཤད་ལ་ལྷག་བསམ་དང་སྤྲོ་བ་ལྡན་པ་ཡིས། སློབ་སྦྱོང་གི་གྲུབ་འབྲས་དང་འདོད་བློ་

ཁེངས་པ་ཡོང་བར་ཤུགས་སྣོན་གཏོང་ཐུབ། (Ware, 1974)

99 གནད་དོན་བར་འཇུག་བྱེད་པ།

གཏམ་བཤད་ཀྱི་བར་མཚམས་གང་འོས་སུ་འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་གནད་དོན་འཇུག་ཐབས་བྱས་ན།

དུས་རྒྱུན་སློབ་མ་རྣམས་ལ་ཐད་ཀར་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་པ་ལས་ཕན་ནུས་ཆེ་བ་འདོན་ཐུབ། 99 རྩེད་མཚར་རམ་ཀུ་རེའི་ཐབས་ལམ་སྤྱོད་མཁས་པ།

རྩེད་མཚར་(Humor)གྱིས་སློབ་མ་ཚོར་བག་ཡངས་པོའ་ི སྣང་བ་ཞིག་སྟེར་ཐུབ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་

གྲུབ་འབྲས་ལེགས་པོ་ཡོད་པའི་དགེ་རྒན་ཕལ་མོ་ཆེས་རྩེད་མཚར་བེད་སྤྱོད་མཁས་པ་ཡོད། (Powell &

Anderson, 1985)

99 ཟིན་བྲིས་འབྲི་བར་བསྐུལ་བ།

ལོ་ངོ་ལྔ་བཅུའི་རིང་གི་ཞིབ་འཇུག་གི་གྲུབ་འབྲས་ལྟར་ན། (Hartly & Davies, 1977) སློབ་ཁྲིད་

སྐབས་ཟིན་བྲིས་འབྲི་མཁན་གྱི་སློབ་མ་རྣམས་དུས་རྗེས་ཀྱི་ཚོད་རྒྱུགས་ནང་སྦྱངས་འབྲས་གཞན་ལས་ ལེགས་པ་ཡིན།

ང༌། མཇུག་བསྡོམས། Conclusion

གཏམ་བཤད་དངོས་གཞི་མཇུག་སྒྲིལ་རྗེས། དེའི་གཞོགས་འདེགས་ཀྱི་ཚུལ་དུ་མཇུག་བསྡོམས་

ཤིག་བརྒྱབ་ཆོག མཇུག་བསྡོམས་དེ་ལ་ཕན་ནུས་མི་འདྲ་བ་ཁག་ཅིག་ཡོད།

99 གོ་སྐབས་དེ་དང་བསྟུན་ཉན་མཁན་དང་འབྲེལ་ལམ་ཉེ་བར་གཏོང་ཐུབ་པ། དཔེར་ན། ཉན་མཁན་ རྣམས་ཀྱིས་ཐུགས་སྣང་ཆེན་པོས་ཉན་པར་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ་བ་དང༌། ཉན་མཁན་རྣམས་ལ་དེ་འཕྲོས་ ཀྱི་གནད་དོན་གང་ཞིག་གི་ཐོག་ཁོང་ཚོས་ཐུགས་སྣང་གནང་གི་ཡོད་མེད་འདྲི་བརྩད་གཏོང་བ་ (311)

ཤོག་ངོས་312

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

སོགས་ལྟ་བུ།

99 སློབ་མ་ཚོའི་སེམས་སུ་གཏམ་བཤད་ཀྱི་ནང་དོན་ཇི་ཙམ་ངེས་ཡོད་མེད་བརྟག་ཞིབ་བྱེད་པ།

99 སློབ་མ་ཚོས་བཏོན་པའི་དྲི་བ་དང༌། གཏམ་བཤད་ལ་གདེང་འཇོག་བྱས་པར་ལན་འདེབས་བྱེད་པ། 99 གོ་སྐབས་དེ་དང་བསྟུན་གལ་གནད་ཁག་ལ་བསྐྱར་སྦྱོང་བྱ་བ་བཅས།

བརྟག་ཞིབ་བྱས་པ་ལྟར་ན། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་བཟང་པོ་ཡོད་པའི་དགེ་རྒན་ཕལ་ཆེ་བས་

གཏམ་བཤད་ལ་མཇུག་བསྡོམས་རྒྱག་མཁས་པ་ཡོད། (Shutes, 1969)

ས་བཅད་བཞི་པ། གཏམ་བཤད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་སྤྱོད་

སྐབས་འབྱུང་སྲིད་པའི་སྐྱོན་ཆ།

གཏམ་བཤད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་དེ་ལ་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་རིན་ཐང་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡོད་མོད། འོན་ཀྱང༌། གྷེ་

ཇེ་དང་བྷར་ལིན་ནར་(Gage

& Berliner, 1988)རྣམ་གཉིས་ཀྱིས་ཐབས་ལམ་འདི་བེད་སྤྱོད་གཏོང་

སྐབས་འབྱུང་སྲིད་པའི་སྐྱོན་ཆ་ཁག་ཅིག་གསལ་འདོན་གནང་ཡོད། ཀ) གཏམ་བཤད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་སྤྱོད་ཐལ་དྲགས་པ།

གཏམ་བཤད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་འདི་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ཐེངས་མང་དྲགས་པའམ། སྤྱོད་ཡུན་རིང་དྲགས་

ན། ཕན་ནུས་ཆེ་ཞིང་སྐབས་སུ་བབས་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་གཞན་དག་ཐོག་རང་བཞིན་གྱིས་

སྣང་ཆུང་ཤོར་སྲིད།

ཁ) གཞན་དབང་དང་གཞན་རྟེན་ལང་ཤོར་བ།

ཐབས་ལམ་འདིའི་སྐྱོན་གནད་གཅིག་ནི། སློབ་མ་ཚོས་དགེ་རྒན་གྱི་གཏམ་བཤད་ལ་ཉན་རྐྱང་

དང་ཟིན་བྲིས་འབྲི་རྐྱང་བྱེད་པ་སྟེ། བྱ་བ་ཡོད་ཚད་དགེ་རྒན་གྱི་འགྲེལ་བརྗོད་ལ་བརྟེན་རྐྱང་བྱས་པས།

རང་འགུལ་གྱི་སྒོ་ནས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པའི་གོམས་གཤིས་ཉམས་དམས་སུ་འགྲོ་བ་ཡིན། ག) དགེ་སློབ་གཉིས་ལ་གཤིས་ངན་འཇགས་པ།

ཐབས་ལམ་འདི་སྤྱོད་ཐལ་དྲགས་ན། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་ཁྲིད་སྐབས་ཁ་ལྕེ་བརྡར་ཏེ་མཁས་ངོམ་ (312)

ལེའུ་བདུན་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་313

བྱ་བར་དགའ་བ་དང༌། སློབ་མ་ཚོས་ཉན་རྐྱང་བྱ་བ་ལས་ཁ་མི་གྲགས་པའི་ངན་གཤིས་འཇགས་སྲིད། ང) མི་སྒེར་བྱེ་བྲག་པའི་ཁྱད་པར་ལ་སྣང་ཆུང་གཏོང་བ།

སློ བ ་སྦྱོ ང་གི་གྲུབ་འབྲས་ལེགས་པོ་ཡོད་པའི་སློབ་མ་ཚོས་དགེ་རྒན་གྱི་བརྗོད་ཚིག་དེ་རྒྱུན་

གཏན་ལྟར་བྲོ་བ་དང་ནང་དོན་དམིགས་བསལ་མེད་པའི་ཚོར་སྣང་སྟེར་ཞིང༌། སྦྱངས་འབྲས་ཞན་པའི་ སློབ་མ་ཚོས་གསུང་བཤད་ཀྱི་ནང་དོན་ཆ་ཙམ་ལས་མི་གོ་ཡང་རྨོངས་ཚོད་ཀྱིས་རྗེས་འབྲང་བྱ་བ་ཡིན། ཅ) མི་བརྒྱར་ཐབས་གཅིག་སྤྱོད་མི་རུང༌།

ཕན་ནུས་ལྡན་པའི ་ གཏམ་བཤད་ཅི ག ་ཡི ན ་ཚེ ་ འཆད་མཁན་དེ ར ་དམི ག ས་བསལ་གྱི ་ རང་

གཤིས་ཤིག་དགོས། དཔེར་ན། སྒྲ་གདངས་དང༌། རྣམ་འགྱུར། ཆ་ལུགས། གོམ་སྟབས། ཆད་ཐོགས་མེད་

པ། བབས་ཆགས་པ། གོ་རིམ་ལྡན་པ་སོགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་དགོས། དེར་བརྟེན། ཚད་ལྡན་གྱི་གཏམ་ བཤད་མཁན་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་རྒྱུ་དེ་ལས་སླ་པོ་ཞིག་གཏན་ནས་མིན།

(313)

ཤོག་ངོས་314

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལེ་ཚན་གཉིས་པ།

བགྲོ་གླེང་གི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ།

གཏམ་བཤད་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་གྱི་ཆེས་དམིགས་བསལ་ཅན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་ནི། ཕྱོགས་

གཅིག་ཁོ་ནའི་སྒོ་ནས་བརྡ་འཕྲིན་འདྲེན་གཏོང་བྱས་པས། དགེ་སློབ་ཕན་ཚུན་དབར་ཡ་ལན་བྱེད་མི་

ཐུབ་པ་དེ་ཡིན། བགྲོ་གླེང་(Discussion)གི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་ནི་ཕྱོགས་གཉིས་ཀྱི་བྱ་འགུལ་ཞིག་

ཡིན་པས། སློབ་སྦྱོང་གི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་སློབ་མ་རྣམས་ནི་མེད་དུ་མི་རུང་བའི་བྱེད་པ་པོའམ་ཆ་ཤས་ ལེན་མཁན་གཙོ་བོར་གྱུར་ཡོད།

༡)

ས་བཅད་དང་པོ། བགྲོ་གླེང་གི་ཕན་ནུས།

སློབ་མའི་སྐྱོན་བརྗོད་ཀྱི་བསམ་གཞིགས་བསྐྱེད་བསྲིང་བྱ་ཐུབ།

བགྲོ་གླེང་གི་ཐབས་ལམ་འདིས་གོ་དོན་གསལ་ཁ་འདོན་ཐུབ་པ་མ་ཟད། བདེན་རྫུན་ཤན་འབྱེད་

དང༌། ཐེ་ཚོམ་དང་དཀའ་རྙོག་ཐག་གཅོད་བྱེད་ཐུབ་པ། མི་མང་པོའ་ི བསམ་ཚུལ་བསྡུ་ཐུབ་པ། རྩོད་གཞི་

འདུམ་སྒྲིག་ཐུབ་པ་བཅས་ཀྱི་ཕན་ནུས་ཡོད། དེར་བརྟེན། རང་ཉིད་ཀྱི་བསམ་ཚུལ་ལ་བདེན་དཔང་

བྱེད་པའམ། གཞན་གྱི་བསམ་འཆར་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་ཆེད་རྩོད་པ་བྱ་དགོས་ན། སྐྱོན་བརྗོད་ཀྱི་སྒོ་ནས་

བསམ་གཞིགས་(Critical Thinking)པའི་ཐབས་ལམ་བསྟེན་དགོས་པ་ཡིན། བསམ་གཞིགས་དེ་བེད་ སྤྱོད་བྱས་ནས་སྔར་གྱི་སྐྱོན་རྣམས་སྤངས་ཏེ་བྱ་དངོས་ཀྱི་རང་བཞིན་ངོ་མ་གསལ་འདོན་བྱ་ཐུབ། དེ་

ནི་བགྲོ་གླེང་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ཡང་ཡིན། བགྲོ་གླེང་ཡང་ཡང་བྱས་པའི་ཐོག་དགེ་རྒན་གྱིས་

ཟུར་དུ་སློབ་སྟོན་གནང་བ་བརྒྱུད། རིམ་བཞིན་སློབ་མ་ཚོས་ཡང་དག་པའི་སྒོ་ནས་རིགས་ལམ་བེད་ (314)

ལེའུ་བདུན་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་315

སྤྱོད་གཏོང་སྟངས་ཡར་རྒྱས་འགྲོ་བ་དང་ཆབས་ཅིག ཁོ་ཚོའི་ཕྱོགས་ཞེན་ཆེ་བའི་རིགས་འདེད་དང་ ནོར་འཁྲུལ་ཅན་གྱི་ཚོད་དཔག་བྱེད་ཐེངས་ཇེ་ཉུང་དུ་གཏོང་ཐུབ། ཕྱོགས་གཞན་ནས་བཤད་ན། སྐྱོན་

བརྗོད་ཀྱི་བསམ་གཞིགས་བྱེད་ཐབས་ཡར་རྒྱས་ཕྱིན་པ་དང་ཆབས་ཅིག སློབ་མས་རྒྱུན་གཏན་བྱ་བ་ བྱེད་སྐབས་བརྩེ་དུང་གི་དབང་དུ་སོང་སྟེ་ནོར་འཁྲུལ་ཤོར་བའི་གནས་ཚུལ་དང༌། གཞན་གྱི་ཟེར་སྒྲོས་ ཀྱི་རྗེས་འབྲང་བྱེད་པའི་སྣང་ཚུལ་ཇེ་ཉུང་དུ་འགྲོ་ངེས་ཡིན། ༢)

སློབ་མའི་དཀའ་རྙོག་སེལ་བའི་ནུས་རྩལ་གོང་མཐོར་གཏོང་ཐུབ།

བགྲོ་གླེང་གི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་ལས་ཐོན་པའི་སློབ་སྦྱོང་གི་གྲུབ་འབྲས་དང༌། གཏམ་བཤད་

ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་གཉིས་ལ་ཧེ་བག་དེ་ཙམ་མེད་ཀྱང༌། བགྲོ་གླེང་གི་ཐབས་ལམ་དེ་སློབ་མའི་

དཀའ་རྙོག་སེལ་ཐབས་བྱེད་པའི་ནུས་རྩལ་བསྐྱེད་བསྲིང་ཐད་གཏམ་བཤད་ཀྱི་ཐབས་ལམ་ལས་ལེགས་ པར་མངོན།(Gall, 1984; Mckeachie, 1967) བགྲོ་གླེང་གི་ཐབས་ལམ་དེས་སློབ་མ་ཚོར་དོན་དངོས་

དང་འཚམས་པའི་བསམ་གཞིགས་སམ་རིགས་འདེད་དང༌། གོ་རིམ་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་ཤེས་བྱ་གསར་པ་ ཤེས་ཐབས་བྱེད་པའི་གོམས་གཤིས་འཇགས་པར་བྱེད་པ་ཡིན།

༣)

མང་གཙོའི་སྒོ་ནས་ཐག་གཅོད་བྱེད་པའི་གོ་རྟོགས་ཡོང་ཐུབ་པ།

མང་གཙོའི་སྒོ་ནས་གནད་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་སྟངས་ཀྱི་ལེགས་ཆ་ནི་མི་སྒེར་སོ་སོས་འདྲ་

མཉམ་གྱི་སྒོ་ནས་སྨྲ་བརྗོད་བྱེད་པ་དང༌། བསམ་འཆར་འདྲ་མིན་ལ་ཉན་འཇོག་བྱེད་པ། མོས་མཐུན་ དང་དགག་བཞག་བྱེད་པ། གདམ་ཀ་བྱེད་པ་བཅས་ཡིན། མང་གཙོའི་བྱེད་ཐབས་སྤྱོད་པའི་ནུས་པ་ དེ་ནི་མང་ཚོགས་ནང་ཁུལ་ཕན་ཚུན་ཡ་ལན་བྱས་པའི་སྦྱོང་བརྡར་ལས་ཐོན་པ་ཞིག་ཡིན། བགྲོ་གླེང་

གི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་གྱིས་སློབ་མ་ཚོས་རང་ཉིད་ཀྱི་བསམ་ཚུལ་ཕྱིར་མཚོན་བྱེད་པར་གཞོགས་

འདེགས་གཏོང་ཐུབ་པ་མ་ཟད། སློབ་མས་བསམ་ཚུལ་མི་མཐུན་པ་ཁག་ལ་ཉན་འཇོག་བྱེད་པར་སྦྱོང་ བརྡར་ཀྱང་བྱ་ཐུབ། སློབ་མ་རྣམས་ལ་འོས་འཚམས་ཀྱི་སྒོ་ནས་གཞན་གྱི་གླེང་ཕྱོགས་ལ་འགོག་རྒོལ་

བྱེད་པར་བསྐུལ་མ་གཏོང་ཐུབ་ལ། སློབ་མར་རང་ཉིད་ཀྱི་བརྩེ་དུང་ལ་ཚོད་འཛིན་བྱ་དགོས་པ་དང༌། གང་ཟག་མི་འདྲ་བའི་གནས་བབ་ལ་བལྟས་ནས་སྨྲ་བརྗོད་ཀྱི་ཁ་ཕྱོགས་འགྱུར་བ་གཏོང་མི་རིགས་པ།

སྤྱི་པའི་བསམ་ཚུལ་ལ་ངོས་ལེན་བྱ་དགོས་པ་དང་ཆབས་ཅིག མི་ཉུང་ཤོས་ཀྱི་བསམ་ཚུལ་ལ་ཡང་བརྩི་ འཇོག་བྱེད་སྟངས་བཅས་འཁྲིད་སྟོན་བྱ་དགོས།

(315)

ཤོག་ངོས་316

༤)

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

གཅིག་མཐུན་གྱི་བསམ་ཚུལ་ཉུང་བའི་རིག་ཚན་ལ་འཚམས་པ།

སྤྱི་ཚོགས་དང་མི་གཤིས་སོགས་ཀྱི་རིག་ཚན་ནི་གཅིག་མཐུན་གྱི་བསམ་ཚུལ་ཉུང་བའི་རིག་

ཚན་(Low-Consensus

Field)ཡིན།

རིག་ཚན་འདི་རིགས་ཁྲོད་གནད་དོན་མང་པོ་ཞིག་ཐོག་བསམ་

ཚུལ་མི་འདྲ་བ་ཡོད་པར་བརྟེན། བགྲོ་གླེང་དང་གྲོས་བསྡུར་བྱ་ཡུལ་རྒྱ་ཆེན་པོ་ཞིག་ལྷག་ཡོད་སྟབས། བགྲོ་གླེང་གི་ཐབས་ལམ་སྤྱོད་པར་ཆེས་འཚམས་པ་ཡིན།

༥)

དགེ་རྒན་ཁག་ཅིག་གི་རང་གཤིས་ཁྱད་པར་བ་དང་འཚམས་པར་སྦྱོར་དགོས།

དགེ་རྒན་ཁག་ཅིག་དབང་ཚད་བེད་སྤྱོད་གཏོང་མི་དགའ་བ་དང༌། ཁོག་པ་ཡངས་པ། བསམ་

ཚུལ་མི་འདྲ་བ་ཁག་ལ་ཉན་འཇོག་བྱེད་པ། སློབ་མ་དང་ཕན་ཚུན་བགྲོ་གླེང་བྱེད་པར་སྤྲོ་བ་ལྡན་པ་ བཅས་ཡོད་པས། དགེ་རྒན་འདི་རིགས་ཀྱིས་གལ་ཏེ་བགྲོ་གླེང་གི་ནང་དོན་ཁོང་དུ་ཆུད་ཐུབ་པ་དང༌།

བགྲོ་གླེང་གི་བྱ་རིམ་ལ་སློབ་སྟོན་བྱེད་མཁས་པ་ཡོད་ཚེ། བགྲོ་གླེང་གི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་བེད་སྤྱོད་ གཏོང་འོས་པ་ཡིན། ༦)

སློབ་མའི་སྐད་བརྡའི་འཇོན་རྩལ་བསྐྱེད་བསྲིང་བྱ་དགོས།

སློབ་མ་རྣམས་ལ་གསལ་ཞིང་གོ་བདེ་བ། སྟབས་བདེ། ཡང་དག གཏན་ཚིགས་ལྡན་པ། ཡིད་

སེམས་འགུགས་པའི་ཁ་ལྕེ་བཅས་ཀྱི་སྒོ་ནས་རང་ཉིད་ཀྱི་བསམ་ཚུལ་འདོན་པར་སྦྱོང་བརྡར་བྱ་རྒྱུ་དེ་ནི།

སློབ་གསོའ་ི དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་གཅིག་ཡིན། འོན་ཀྱང༌། བགྲོ་གླེང་བྱེད་སྐབས་མི་སྒེར་སོ་སོར་བགྲོ་ གླེང་གི་དུས་ཚོད་ངེས་ཅན་ཞིག་ལས་མི་རག་ནའང༌། བགྲོ་གླེང་གི་དམིགས་ཡུལ་འགྲུབ་པར་བྱ་དགོས་

པར་བརྟེན། རང་ཉིད་ཀྱི་རྗོད་ཚིག་དེ་ཁ་གསལ་པོ། གལ་གནད་འབུར་དུ་ཐོན་པ། རྒྱུ་མཚན་ལྡན་པ་

བཅས་ཡིན་དགོས། བགྲོ་གླེང་གི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་དེས་སློབ་མ་རྣམས་ལ་མིང་ཚིག་གདམ་ཀ་བྱེད་

སྟངས་དང༌། ཐ་སྙད་དང་གཏན་ཚིགས་བེད་སྤྱོད་གཏོང་སྟངས་བཅས་ལ་སློབ་སྟོན་བྱེད་ཐུབ།

(316)

ལེའུ་བདུན་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་317

ས་བཅད་གཉིས་པ།

བགྲོ་གླེང་གི་སྒོ་ནས་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་པའི་བརྒྱུད་རིམ། དང་པོ། བགྲོ་གླེང་ལ་སྟ་གོན།

བགྲོ་གླེང་ཞེས་པ་ནི་ཕན་ཚུན་ཕྱོགས་གཉིས་ཀྱི་བྱ་སྤྱོད་ཅིག་ཡིན་སྟབས། བགྲོ་གླེང་ལ་འཇུག་

༡།

བགྲོ་གླེང་གི་བརྗོད་གཞི་དང་གལ་གནད་གྲ་སྒྲིག་བྱེད་སྟངས།

མཁན་གྱི་ཕྱོགས་གཉིས་ཀས་གྲ་སྒྲིག་ངེས་པར་དུ་བྱ་དགོས།

བགྲོ་གླེང་བྱེད་སྐབས་བརྗོད་བྱའི་ཁ་བྱང་དང་དམིགས་ཡུལ་ངེས་པར་ཁ་གསལ་ཞིག་དགོས་པ་

ཡིན། བགྲོ་གླེང་གི་བརྗོད་གཞི་དེ་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་དང་གཅིག་མཐུན་ཡོང་དགོས་པ་མ་ཟད།

ཞིབ་ཚགས་ཤིང་གསལ་ཁ་ལྡན་པ་ཞིག་དགོས། དེ་མིན་བགྲོ་གླེང་དེ་འཇུ་ས་འཆང་ས་མེད་པ། བརྗོད་ དོན་གཙོ་བོ་དང་བྲལ་བས་ཚོར་མི་ཐུབ། རྩོད་རྙོག་མེད་པའི་བརྗོད་གཞི་(Non-controversial Topics)

རིགས་ལ་བགྲོ་གླེང་བྱ་དོན་ནི། སློབ་མས་སློབ་ཕྱིའི་དེབ་རིགས་ལ་རྒྱུས་གོམས་ཡོད་མེད་བརྟག་ཞིབ་བྱ་ བ་དང༌། རང་ཉིད་ཀྱི་སྐད་ཆར་བརྟེན་ནས་ཤེས་ཡོན་མཚོན་ཐབས་བྱེད་པ། ཤེས་ཡོན་གཅིག་གི་ཐོག་

སྐད་ཆའི་སྒྲིག་རིམ་མ་འདྲ་བ་བེད་སྤྱད་དེ་མཚོན་ཐབས་བྱེད་ཐུབ་མིན་བཅས་ཀྱི་ཆེད་དུ་ཡིན། རྩོད་ རྙོག་ཅན་གྱི་བརྗོད་གཞི་(Controversial

Topics)ལ་བགྲོ་གླེང་སྤེལ་བའི་དམིགས་ཡུལ་ནི།

སློབ་མ་

རྣམས་བརྗོད་གཞི་དེར་བགྲོ་གླེང་བྱ་བའི་སྤྲོ་བ་སླེབས་ཐབས་དང༌། ཁོང་ཚོས་ཤེས་ཡོན་ལ་ལོངས་སུ་

སྤྱོད་ཐུབ་པ། སློབ་མའི་གནད་དོན་ལ་ཤེས་རྟོགས་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་ཐུབ་པ། སློབ་མའི་ཕྱོགས་ཞེན་ གྱི་ལྟ་ཚུལ་དང་ནོར་འཁྲུལ་ཇེ་ཉུང་དུ་གཏོང་ཐབས། རྙོག་འཛིང་ལྡན་པའི་བསམ་གཞིགས་བྱེད་པའི་ ནུས་པ་བསྐྱེད་བསྲིང་བྱ་རྒྱུ་བཅས་ཡིན།

༢།

ཀློག་བལྟ་དང་དཔྱད་གཞིར་འོས་པའི་རྒྱུ་ཆ་གཏན་འབེབས་བྱེད་པ།

བགྲོ་གླེང་འགོ་མ་བཙུགས་སྔོན་དུ་བགྲོ་གླེང་གི་བརྗོད་གཞི་དང་ལས་རིམ་གཞིར་བཟུང་ཐོག་

ཀློག་བལྟའི་ཡིག་རིགས་དང་ཟུར་བལྟའི་རྒྱུ་ཆ་གཏན་འབེབས་བྱེད་ཐུབ་ན། བགྲོ་གླེང་ལེགས་པོ་ཡོང་ (317)

ཤོག་ངོས་318

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

བར་ཐུན་མོང་གི་ཤེས་བྱའི་རྨང་གཞི་ཞིག་གདིང་ཐུབ། ཐུན་མོང་གི་ཤེས་བྱ་དེ་རྨང་གཞིར་བཟུང་སྟེ་

གནས་ཚད་ཅུང་མཐོན་པོའ་ི སྒོ་ནས་སློབ་སྦྱོང་བྱ་ཐུབ། སློབ་ཕྱིའི་བཀླག་བྱ་གཏན་འབེབས་བྱེད་སྐབས། སློབ་མ་ཚོར་ཀློག་བལྟའི་དམིགས་ཡུལ་གསལ་པོ་ཞིག་དགོས་པ་མ་ཟད། ཀློག་བལྟའི་དམིགས་ཡུལ་དང་ བགྲོ་གླེང་གི་བརྗོད་གཞི་གཉིས་གཅིག་མཐུན་ཡོང་བར་བསྐུལ་དགོས།

༣།

བགྲོ་གླེང་ཚོགས་ཡུལ་དང་བགྲོ་གླེང་གི་རྣམ་པ་གོ་སྒྲིག་བྱེད་པ།

ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ལྟར་ན།(Sommer, 1967) བགྲོ་གླེང་བྱེད་པོ་རྣམས་ཕན་ཚུན་དབར་བསམ་

ཚུལ་བརྗེ་རེས་ཡོང་བདེ་བའི་ཕྱིར། རྐུབ་སྟེགས་གོ་སྒྲིག་བྱེད་སྐབས་ངེས་པར་དུ་ཕན་ཚུན་མིག་མཐོང་ ཐུབ་པར་བྱ་དགོས། ཚོགས་ཆུང་དུ་བགོས་ཏེ་རྐུབ་སྟེགས་གོ་སྒྲིག་འོས་འཚམས་བྱེད་ཐུབ་བྱུང་ན། བགྲོ་

གླེང་ནང་ཞུགས་མཁན་ཕྱོགས་གཉིས་དབར་ཕན་ཚུན་རྒྱུས་ལོན་དང༌། བགྲོ་གླེང་གི་ཆ་ཤས་ལེན་པར་

སྐུལ་འདེད་ཀྱང་གཏོང་ཐུབ།(Capronietalü, 1977) གྷེ་ཇེ་དང་བྷར་ལིན་ནར་(Gage & Berliner, 1988) གཉིས་ཀྱིས་བགྲོ་གླེང་ཚོགས་ཡུལ་གྱི་རྐུབ་སྟེགས་གོ་སྒྲིག་བྱེད་སྟངས་ཀྱི་དཔེར་བརྗོད་གསུམ་བཀོད་

ཡོད། དེ་དག་ནི། སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་(Traditional)གོ་སྒྲིག་བྱེད་སྟངས། རྟ་རྨིག་ལྟར་(Horseshoe)གོ་སྒྲིག་བྱེད་

སྟངས། ཚོགས་ཆུང་དུ་(Modular)གོ་སྒྲིག་བྱེད་སྟངས་བཅས་སོ། །

གལ་ཏེ་དགེ་སློབ་གཉིས་ཀྱི་ཕན་ཚུན་མིག་མཐོང་ཐུབ་པ་གཞིར་བཟུང་ཐོག་བཤད་ན། སྲོལ་

རྒྱུན་གྱི་གོ་སྒྲིག་བྱེད་སྟངས་དེ་ཤེས་ཡོན་བརྒྱུད་སྤྲོད་དང་རང་རྐྱ་འཕེར་བའི་སྒོ་ནས་ཞིབ་འཇུག་བྱ་བར་

འོས་འཚམས་ཆེ་བ་ཡིན། རྟ་རྨིག་དབྱིབས་ལྟར་གོ་སྒྲིག་བྱེད་སྟངས་དེ་བགྲོ་གླེང་བྱེད་པར་འཚམས་ལ། ཚོགས་ཆུང་དུ་བགོ་བའི་གོ་སྒྲིག་བྱེད་སྟངས་དེ་མི་སྣ་ཉུང་ཤས་ཀྱིས་དམིགས་བསལ་གྱི་ལས་དོན་བྱེད་ པར་ཆེས་འཚམས་པ་ཡིན།(Hurt, Scott, & Mc-Croskey, 1978)

རྐུབ་སྟེགས་སྒྲིག་སྟངས་ཇི་ལྟར་བྱས་ནའང༌། སློབ་མ་རང་ངོས་ཀྱིས་རྐུབ་སྟེགས་འདེམས་སྟངས་

ཐོག་ནས། ང་ཚོས་སློབ་མ་སུ་དང་སུ་མི་དང་འབྲེལ་ལམ་བྱ་བར་དགའ་བ་དང༌། སློབ་མ་སུ་དང་སུ་ འབྲེལ་ལམ་ཐད་བློ་འཚབ་ཡོད་པ་ཤེས་ཐུབ།(Mc-Croskey & Mc Vetta, 1980)

གཉིས་པ། བགྲོ་གླེང་གི་སྒྲོམ་གཞི།

གོང་དུ་བརྗོད་པའི་བགྲོ་གླེང་གི་ཕན་ནུས་ཐོན་པའི་ཆེད་དུ། བགྲོ་གླེང་ལ་ཅུང་ཞིབ་ཚགས་པའི་

སྒྲོམ་གཞི་ཞིག་ཡོད་དགོས། དུས་རྒྱུན་ང་ཚོས་མཐོང་བ་ལྟར། བགྲོ་གླེང་ཁག་ཅིག་སྒྲོམ་གཞི་ཆ་མ་ཚང་ (318)

ལེའུ་བདུན་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་319

བའི་དབང་གིས་ཁ་ཉོབ་ལག་ཉོབ་ཀྱིས་འགོ་འཛུགས་པ་དང༌། ཡང་ན་བྲེལ་བྲེལ་ཟིང་ཟིང་ངང་མཇུག་

གྲིལ་འགྲོ་གི་ཡོད།

བགྲོ་གླེང་གི་སྒྲོམ་གཞི་ནི་དམིགས་ཡུལ་དང་ནང་དོན་མ་འདྲ་བའི་དབང་གིས་ཁྱད་པར་ཡོད།

ཧིལ་(Hill,1969)གྱིས་ཚོགས་སྡེའི་རྟོག་ཤེས་དཔེ་རིས་(Group Cognitive Map)ཞེས་པའི་བགྲོ་

༡།

ཧིལ་གྱི་ཚོགས་སྡེའི་རྟོག་ཤེས་དཔེ་རིས།

གླེང་གི་སྒྲོམ་གཞི་བཏོན་ཡོད། སྒྲོམ་གཞི་དེར་གཤམ་གསལ་གོམ་པ་དགུ་ཡོད་པ་གཤམ་གསལ། ཀ) འབྲེལ་ཡོད་མིང་ཚིག་དང་གོ་དོན་ལ་མཚན་ཉིད་འཇོག་པ།

ཁ) བསླབ་གཞི་ཀློག་འདོན་དང་ཡུལ་བསྐོར་སྤྲོ་འཆམ་སོགས་ལས་ཐོབ་པའི་ཐུན་མོང་གི་ཤེས་བྱའི་ རིགས་བགྲོ་གླེང་གི་རྨང་གཞིར་འཇོག་པ།

ག) བགྲོ་གླེང་གི་བརྗོད་གཞི་གཙོ་བོ་དང་གལ་གནད་བརྗོད་པ། ང) བགྲོ་གླེང་གི་དུས་ཚོད་བགོད་འགྲེམས་བྱེད་པ། ཅ) བགྲོ་གླེང་དངོས་གཞི་འགོ་འཛུགས་པ།

ཆ) བགྲོ་གླེང་གི་ནང་དོན་དང༌། དེ་དང་འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་གནད་དོན་མཐུད་དེ་འཇུག་པ། ཇ) བསླབས་ཟིན་པའི་ཤེས་ཡོན་བེད་སྤྱོད་གཏོང་བ།

ཉ) བགྲོ་གླེང་གི་རྒྱུ་ཆར་གདེང་འཇོག་གིས་གཏན་འབེབས་བྱེད་པ།

ཏ) བགྲོ་གླེང་ལས་བྱུང་བའི་སྐྱོན་ཡོན་ལ་གདེང་འཇོག་བྱེད་པ་བཅས་སོ། ། ༢།

མེའུ་ཁེ་སི་ཡི་གཏན་ཚིགས་ཀྱི་དཔེ་གཞི། མེའུ་ཁེ་སི་(Meux,

1963)ཡིས་བཏོན་པའི་གཏན་ཚིགས་ཀྱི་རྣམ་པའི་བགྲོ་གླེང་གི་སྒྲོམ་གཞི་

དེར་འདོད་ཚུལ་(A warrant)དང་སྒྲུབ་བྱེད་(Facts)དུ་འདུས་ཡོད། སྐབས་འདིར་འདོད་ཚུལ་ཞེས་པ་བྱ་ དངོས་ཀྱི་བཟང་ངན་དང༌། འདོད་བབ་ཡོད་མེད། འདྲ་མཉམ་ཡིན་མིན་བཅས་ཀྱི་རྒྱུ་མཚན་དོན་མཐུན་

དེ་ཡིན། སྒྲུབ་བྱེད་ནི་འདོད་ཚུལ་གྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་དུ་དྲངས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ལ་ཟེར། དཔེར་ན། མཐོ་རིམ་སློབ་

གྲྭ་ཞིག་ལ་སློབ་མ་བསྡུ་སྟངས་སྐོར་བགྲོ་གླེང་བྱེད་སྐབས། ཐོག་མར་རྒྱལ་ཡོངས་མཐོ་རིམ་སློབ་གྲྭ་ཁག་

ལ་སློབ་མ་བསྡུ་སྐབས་ཚུད་རྒྱུགས་གཏོང་ལམ་ཡོད་པ་དེའི་སློབ་མ་བསྡུ་སྟངས་དང་ཡིག་རྒྱུགས་གཏོང་

སྟངས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་ནི་འཚམས་ཤོས་ཤིག་རེད་ཅེས་པའི་རང་ལུགས་བཏོན་ཏེ། འདོད་ཚུལ་དེ་ལ་རྒྱབ་ (319)

ཤོག་ངོས་320

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

སྐྱོར་ཐུབ་པའི་དོན་དངོས་ཀྱི་སྒྲུབ་བྱེད་གཏོང་དགོས། འདིར་བརྗོད་དགོས་པ་ཞིག་ནི། འདོད་ཚུལ་གང་

ཞིག་གཞན་དང་མི་མཐུན་པ་བྱུང་ཚེ་རང་ངོས་ནས་ལོགས་སུ་མཐོང་ཚུལ་ཞིག་བཏོན་ཏེ། རང་ཉིད་ཀྱི་ ལྟ་ཚུལ་གསལ་འདོན་བྱ་དགོས་པ་མ་ཟད། སྒྲུབ་བྱེད་མང་པོ་ཞིག་འཚོལ་སྒྲུབ་བྱས་ཏེ་གཞན་ལུགས་ལ་ དག་བཅོས་དང་དགག་བཞག་བྱེད་ཆོག ༣།

ཤོ་ལི་ཝར་གྱི་ཁྲིམས་ལུགས་རིག་པའི་དཔེ་གཞི།

ཨོ་ལི་ཝར་དང་ཤཱ་ཝར་(Oliver & Shaver, 1966)གཉིས་ཀྱིས་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་སྐོར་ལ་ཁྲིམས་

ལུགས་རིག་པའི་སྒྲོམ་གཞི་(Jurisprudential Model)ཡི་ལམ་ནས་བགྲོ་གླེང་བྱ་དགོས་པར་འདོད། སྒྲོམ་

གཞི་འདི་རིགས་མིའི་རིན་ཐང་གི་ལྟ་བ་མི་འདྲ་བའི་དཀའ་རྙོག་ལ་ཐད་ཀར་འབྲེལ་བ་ཡོད། དཔེར་ན།

སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་དང་སྤྱི་ཚོགས་བདེ་འཇགས་ཞེས་པ་གཉིས་ནི་ཕན་ཚུན་འགལ་ཟླར་གྱུར་པའི་ རིན་ཐང་འཛིན་སྟངས་གཉིས་ཡིན། བགྲོ་གླེང་གི་དམིགས་ཡུལ་ནི་སློབ་མ་ཚོར་སྤྱི་ཚོགས་ལ་དབྱེ་ཞིབ་

བྱེད་སྟངས་སློབ་སྟོན་བྱ་བའི་ཆེད་དུ་ཡིན། སྒྲོམ་གཞི་འདིར་གཤམ་གསལ་རིག་ཤེས་ཀྱི་ལས་འགུལ་ ཁག་བརྒྱད་འདུས་ཡོད།

ཀ) གནས་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་སོ་སོའ་ི ཐོག་ནས་རིན་ཐང་གི་ལྟ་ཚུལ་སྣ་ཚོགས་རྟོག་བཟོ་བྱེད་པ། ཁ) རིན་ཐང་གི་ལྟ་ཚུལ་དེ་མ་ལག་ལྡན་པའི་དབྱེ་གསེས་བྱ་བ། ག) རིན་ཐང་སོ་སོའ་ི དབར་གྱི་འགལ་བ་ངོས་འཛིན་བྱ་བ།

ང) རིན་ཐང་གི་ལྟ་བ་དེ་གཉིས་དབར་འགལ་བ་ཤོར་བའི་གནས་སྟངས་ངོས་འཛིན་པ། ཅ) གནད་དོན་རིགས་དཔག་བྱེད་པ། ཆ) རང་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་བ་འཛུགས་པ།

ཇ) རང་གི་མཐོང་ཚུལ་དེ་དོན་དངོས་ཀྱི་རྒྱབ་རྩ་ལྡན་པར་ར་སྤྲོད་དང་བདེན་དཔང་བྱ་བ།

ཉ) བརྗོད་ཟིན་པའི་ལྟ་བ་ཡང་དག་པ་ཡིན་མིན་རྩོད་སྤོངས་ཀྱི་སྒོ་ནས་གདེང་འཇོག་བྱེད་པ་བཅས། གསུམ་པ། བགྲོ་གླེང་དངོས་གཞི།

བགྲོ་གླེང་བྱེད་བཞིན་པའི་སྐབས་སུ། དགེ་རྒན་དང་སློབ་མ་ཕྱོགས་གཉིས་ཀས་རང་ཉིད་ཀྱི་ལས་

འགན་དང་གོ་བབ་གསལ་པོ་ཞིག་སེམས་ལ་མ་ངེས་ཚེ། རང་ཉིད་ཀྱི་འགན་དབང་ལས་བརྒལ་པའི་བྱ་

སྤྱོད་སྤེལ་ཐལ་ཤོར་བའི་གནས་ཚུལ་འབྱུང་ངེས་ཡིན། དགེ་རྒན་གྱིས་བགྲོ་གླེང་གི་ནང་དོན་ལྟེ་བ་མ་

བརླགས་པའི་སྒོ་ནས། འོས་ཤིང་འཚམས་པའི་བགྲོ་གླེང་གི་གོ་རིམ་དང༌། དོན་དངོས་ལ་བརྩི་འཇོག་ (320)

ལེའུ་བདུན་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

བྱེད་པའི་ལྟ་བ་ལ་བརྟེན་ནས་བགྲོ་གླེང་བདེ་བླག་ཏུ་མཇུག་འཁྱོངས་ཡོང་བར་བྱ་དགོས། ༡།

ཤོག་ངོས་321

དགེ་རྒན་གྱི་གོ་བབ།

རྩ་བའི་ཆ་ནས་བཤད་ན་བགྲོ་གླེང་ནི་སློབ་མའི་བྱ་བ་ཞིག་ཡིན། འོན་ཀྱང༌། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་

དམིགས་ཡུལ་འགྲུབ་པར་བྱ་ཆེད་དང༌། བགྲོ་གླེང་བདེ་བླག་ངང་སྤེལ་ཐུབ་པ་བཅས་ཀྱི་ཆེད་དུ་དགེ་ རྒན་གྱིས་ཟུར་དུ་བགྲོ་གླེང་བྱེད་སྟངས་ལ་སློབ་སྟོན་བྱ་དགོས།

སློབ་མའི་བགྲོ་གླེང་ལ་ཟུར་དུ་སློབ་སྟོན་བྱ་རྒྱུ་དེ་ལས་སླ་པོ་ཞིག་མིན། སྐབས་འགར་དགེ་རྒན་

གྱིས་གསུང་རྒྱུ་མང་དྲགས་པའམ། བགྲོ་གླེང་ཐོག་སྨྲ་བརྗོད་ཀྱི་གོ་སྐབས་འཕྲོག་སྟེ་དབང་བསྒྱུར་བྱས་

པ་ལྟ་བུར་འགྱུར་བ་དང༌། སྐབས་རེར་ལྷོད་ཡངས་ཆེས་དྲགས་པ། སྐབས་འགར་སློབ་མ་རྣམས་ལ་སུན་

སྣང་བསྐྱེད་པ། སྐབས་འགར་སློབ་མའི་གཞན་བརྟེན་གྱི་འདུ་ཤེས་ཇེ་ཆེར་འགྲོ་བ་སོགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ འབྱུང་སྲིད།

ཟུར་དུ་སློབ་སྟོན་བྱེད་པའི་ཚད་དང་རིམ་པ་ཇི་ཙམ་དགོས་མིན་ནི། བགྲོ་གླེང་གི་ནང་དོན་

དཀའ་སླའམ་གཏིང་ཟབ་ལོས་དང༌། སློབ་མའི་ཕྱོགས་ཀྱི་ནུས་པ་དང་བསྟུན་ཏེ་སྒྲིག་བཅོས་བྱ་དགོས་པ་ ཡིན། བརྗོད་གཞི་གཏིང་ཟབ་པོ་དེ་ཙམ་མེད་པའི་རིགས་ལ་སློབ་མ་རང་ངོས་ནས་བྱེད་ཐུབ་མིན་ཚོད་

བལྟ་བྱེད་པའི་གོ་སྐབས་མང་ཙམ་སྤྲོད་དགོས། བརྗོད་གཞི་ཅུང་གཏིང་ཟབ་པོ་དང་ཁག་པོའ་ི རིགས་ལ་

དགེ་རྒན་གྱིས་དགོས་ངེས་ཀྱི་རྒྱུས་སྟོན་མང་ཙམ་གནང་ཆོག

བགྲོ་གླེང་གི་སྔ་ཕྱིའི་གོ་རིམ་གྱིས་ཀྱང་དགེ་རྒན་གྱི་སློབ་སྟོན་དགོས་མཁོ་ཡོད་མེད་ལ་ཤུགས་

རྐྱེན་ཐེབས་ཀྱི་ཡོད། བགྲོ་གླེང་འགོ་བཙུགས་མ་ཐག སློབ་མ་ཕལ་མོ་ཆེ་ཞེད་སྣང་སྐྱེས་པ་དང༌། སྐད་

ཆ་བཤད་མི་ཕོད་པ། སེམས་ཁྲལ་མང་བ། ཁེངས་སྐྱུང་ཆེ་བ་སོགས་འབྱུང་སྲིད། སྐབས་དེར་དགེ་རྒན་

འཛུལ་ཞུགས་གནང་རྒྱུ་དང༌། དགེ་རྒན་གྱིས་བགྲོ་གླེང་གི་བརྒྱུད་རིམ་ལ་སྐུལ་འདེད་གནང་བའི་

དགོས་མཁོ་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེ། སློབ་མ་རྣམས་བགྲོ་གླེང་དངོས་གཞིའི་ནང་ཞུགས་ཟིན་རྗེས། དགེ་རྒན་ གྱིས་རིམ་བཞིན་སློབ་མ་ཚོའི་ལས་འགན་ཇེ་ལྕིར་བཏང་སྟེ། ཁོང་ཚོར་གཏམ་བཤད་བྱེད་པར་བསྐུལ་ མ་གཏོང་བ་དང༌། ཕན་ཚུན་བགྲོ་གླེང་བྱེད་པའི་སྤོབས་པ་ཇེ་ཆེར་གཏོང་ཐབས་བྱ་དགོས།

དགེ་རྒན་གྱི་གོ་བབ་ངོས་འཛིན་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་ནུས་ལྡན་ཞིག་ནི། སློབ་མའི་མིག་གི་བལྟ་

ཕྱོགས་ལ་ཐུགས་སྣང་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན། དཔེར་ན། འཛིན་ཁང་ནང་འ་འུར་ཟ་ཟིང་མེད་པར་འཇམ་ཐིང་ངེར་

གནས་པའི་སྐབས་སུ། གལ་ཏེ་སློབ་མ་རྣམས་ཀྱིས་དགེ་རྒན་ལ་མིག་བཙུགས་ཏེ་ལྟ་བ་ལྟ་བུ་དང༌། ཡང་ན།

སློབ་མས་སྐད་ཆ་བཤད་ཚར་རྗེས། དགེ་རྒན་གྱིས་མོས་མཐུན་གནང་བར་རེ་སྒུག་བྱེད་པ་ལྟ་བུའོ། །སྐབས་ (321)

ཤོག་ངོས་322

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

འདིར་དགེ་རྒན་གྱི་གོ་བབ་མཁོ་གལ་ཆེ་བ་མ་ཟད། དགེ་རྒན་གྱི་སློབ་སྟོན་ཀྱང་དགོས་མཁོ་ཆེ་བ་ཡིན། ༢།

སློབ་མའི་གོ་བབ།

བགྲོ་གླེང་ཚོགས་འདུའི་ཐོག་སློབ་མ་ནི་བགྲོ་གླེང་བྱེད་པོ་ཡིན། དགེ་རྒན་ནི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ལས་

འགན་ཡོད་པའི་ཆ་ནས་ཁོང་ཚོའི་ནང་འཛུལ་ཞུགས་གནང་ཡོད་པའི་རྐྱེན་གྱིས། དུས་རྒྱུན་སློབ་མ་

རྣམས་ཀྱིས་དགེ་རྒན་ནི་བགྲོ་གླེང་ནང་གི་མི་སྣ་གཙོ་བོ་ཡིན་པ་དང༌། ཁོང་ཚོ་ནི་ཕལ་པ་ཡིན་པའི་ འདུ་ཤེས་སྐྱེ་བ་ཡིན། ནོར་འཁྲུལ་འདི་རིགས་མི་འབྱུང་ཕྱིར། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མ་ཚོར་བགྲོ་གླེང་གི་

དམིགས་ཡུལ་དང་སློབ་མ་ཚོའི་གོ་བབ་དྲན་གསོ་བཏང་སྟེ། སློབ་མ་རྣམས་ལ་རང་ཉིད་ཀྱི་དྲི་བར་ལན་ འདེབས་པར་སྐུལ་འདེད་གནང་ཆོག་པ་མ་ཟད། སློབ་མ་ཚོར་ཁོང་ཚོ་རང་གི་བགྲོ་གླེང་ལ་གདེང་འཇོག་

བྱེད་དུ་བཅུག་ཆོག སློབ་མས་རང་ཉིད་ཀྱི་གོ་བབ་ལ་ངོས་འཛིན་ཡང་དག་པ་ཞིག་བྱུང་རྗེས། བགྲོ་གླེང་

ནང་དགེ་རྒན་འཛུལ་ཞུགས་གནང་བ་དེ་ནི་ཁོང་ཚོར་སློབ་སྟོན་དང་གཞོགས་འདེགས་ཀྱི་ཆེད་དུ་ཡིན་ པར་གོ་ཐུབ་པ་མ་ཟད། དགེ་རྒན་གྱི་ཐེ་བྱུས་དང་འཛུལ་ཞུགས་ལ་དགའ་བསུ་དང་དང་ལེན་བྱེད་ངེས་

ཡིན། དེ་ལས་ལྡོག་ན། གཞན་བརྟེན་གྱི་བསམ་བློ་ལང་ཤོར་ལ་ཕྱིན་པའི་སློབ་མ་ཞིག་ཡིན་ཚེ། དྲི་བར་

ལན་འདེབས་པ་དང༌། དཀའ་ངལ་སེལ་བ། རྩོད་རྙོག་སེལ་གྲོལ་བཅས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་ལ་དམིགས་ཏེ། འབྲེལ་མེད་ཀྱི་དྲི་བ་མང་པོ་བཏང་སྟེ་དགེ་རྒན་བཀག་སྐྱིལ་བྱེད་པ་ཡིན།

༣།

བགྲོ་གླེང་ཚོགས་འདུ་གཙོ་སྐྱོང་བྱེད་སྐབས་ཐུགས་སྣང་བྱ་ཡུལ།

99 བགྲོ་གླེང་ཚོགས་འདུའི་ནང་གཙོ་སྐྱོང་པའི་རྩ་བའི་ལས་འགན་ནི།

99 བསམ་འཆར་མ་འདྲ་བ་ཚང་མ་ཕྱིར་འདོན་པ་དང་ཉན་འཇོག་བྱེད་པའི་གོ་སྐབས་འདྲ་མཉམ་ སྤྲོད་པ་དང༌།

99 བགྲོ་གླེང་གི་ཆ་ཤས་ལེན་མཁན་སོ་སོས་འབད་བརྩོན་ཇི་བྱས་ཚང་མར་རྒྱབ་སྐྱོར་ཞུ་བ། 99 གཏམ་བཤད་མི་བྱེད་མཁན་དང་ཉུང་ཉུང་བྱེད་མཁན་རྣམས་ལ་སྐུལ་མ་གཏོང་བ། 99 མི་གྲངས་ཉུང་ཤས་མཚོན་པའི་ཕྱོགས་ལ་བརྩི་མཐོང་ཞུ་བ།

99 བགྲོ་གླེང་གི་བརྗོད་གཞི་ལྟེ་བ་དམ་འཛིན་བྱས་ཏེ། འབྲེལ་མེད་ཀྱི་བསམ་འཆར་ཁག་ལས་བྱུང་ བའི་བར་ཆད་རིགས་སྔོན་འགོག་བྱ་རྒྱུ།

99 བགྲོ་གླེང་སྤྲོ་སྣང་དང་ལྡན་པ་ཞིག་ཡོང་ཐབས་བྱེད་པ་དང་ཆབས་ཅིག འ་འུར་ཟ་ཟིང་མི་ཡོང་ བར་སྔོན་འགོག་བྱ་དགོས།

(322)

ལེའུ་བདུན་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་323

99 ཚོགས་འདུ་གཙོ་སྐྱོང་པས་བགྲོ་གླེང་གི་མཇུག་ཏུ་མཇུག་བསྡོམས་འོས་འཚམས་རེ་བརྒྱབ་ཆོག

བགྲོ་གླེང་གཙོ་སྐྱོང་བྱེད་པོ་རང་ཉིད་གནས་སྟངས་གང་འདྲ་ཞིག་གི་འོག་ཏུ་བགྲོ་གླེང་ནང་ཐེ་

བྱུས་སམ་འཛུལ་ཞུགས་བྱས་ན་ལེགས་སམ་ཞེ་ན།

ཀ) བགྲོ་གླེང་དེ་རིམ་བཞིན་བརྗོད་གཞི་དང་ཁ་བྲལ་ཀྱང་མ་ཚོར་བའི་གནས་སྟངས་འོག

ཁ) མི་གཅིག་གི་གཏམ་བཤད་གྲུབ་རྗེས། གཏམ་བཤད་བྱེད་མཁན་མེད་པའམ་བཤད་རྒྱུའི་རྟགས་ མཚན་གང་ཡང་མེད་པའི་གནས་སྟངས་འོག

ག) དོན་དངོས་དང་མི་མཐུན་པའི་གནས་ཚུལ་ལམ། འདོད་ཚུལ་གང་ཞིག་ཚོགས་ཞུགས་པ་ཡོངས་ ཀྱིས་དང་ལེན་བྱས་པའི་གནས་སྟངས་འོག

ང) བགྲོ་གླེང་གི་གོ་རིམ་གཏན་ཚིགས་ལ་འགལ་ཚབས་ཆེ་ཡང་མ་ཚོར་བའི་གནས་སྟངས་འོག

གཙོ་སྐྱོང་པ་བགྲོ་གླེང་ནང་འཛུལ་ཞུགས་བྱ་བ་ནི། བགྲོ་གླེང་གི་ཕན་ནུས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་བའི་ཆེད་

དུ་ཡིན། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་གཙོ་སྐྱོང་པ་རང་ཉིད་ཀྱིས་གོ་སྐབས་བཟུང་ནས་གཏམ་བཤད་དང༌། སྐྱོན་

བརྗོད་རིགས་བྱེད་མི་རུང༌། བགྲོ་གླེང་ལ་བར་ཆད་དང་ཤུགས་རྐྱེན་ངན་པ་མི་ཐེབས་ཕྱིར་གཙོ་སྐྱོང་པ་

འཛུལ་ཞུགས་བྱེད་སྐབས་ཐབས་རྩལ་དང་ལྡན་པའི་སྒོ་ནས་བྱ་དགོས། དུས་རྒྱུན་དུ་སློབ་མའི་ཚབ་བྱས་

ཏེ་ཁོང་ཚོའི་རིགས་ལམ་ཐད་ཀྱི་ནོར་འཁྲུལ་ཐེར་འདོན་བྱེད་པ་ལས། སློབ་མ་ཚོར་ཁོང་ཚོའི་རིགས་

ལམ་དེ་བརྒྱུད་ནས་ཡང་དག་པའི་མཇུག་བསྡོམས་ཤིག་རྙེད་མི་ཐུབ་པའི་གསང་བརྡ་བཏང་ན་ལེགས་ ལ། སློབ་མ་ཚོར་ཟུར་ཟ་བྱས་ཏེ་ཁོང་ཚོར་རང་ཉིད་ཀྱི་ནོར་འཁྲུལ་དང་ལེན་བྱེད་དུ་འཇུག་པ་ལས། སློབ་

མ་ཚོར་ཁོང་ཚོ་རང་ཉིད་ཀྱིས་གདེང་འཇོག་བྱས་པའི་བྱེད་སྟངས་ལ་ཞིབ་བཤེར་བྱ་བར་སྐུལ་འདེད་ གནང་ན་ལེགས། ༤།

དྲི་བ་དྲིས་ལན།

གནད་དོན་ཞིག་བགྲོ་གླེང་བྱེད་སྐབས། དུས་རྒྱུན་དུ་དྲི་བ་འདོན་མཁན་ཡོད་དགོས། དྲི་བ་

ལེགས་པོ་ཞིག་ཡིན་ན་ཁྱད་ཆོས་འདི་དག་ཡོད། ཁ་གསལ་པོ། སྟབས་བདེ། དམིགས་ཡུལ་ལྡན་པ། རང་

བཞིན་ནམ་རང་བྱུང་ཅན། སློབ་མའི་གནས་ཚད་ལ་འཚམས་པ། ཁོང་ཚོར་བསམ་གཞིགས་གཏོང་བར་

བསྐུལ་ནུས་པ་བཅས་སོ། །(Grossier, P. 1964. How to use the fine art of questionin G New York: Teachers’ Practical Press.)

(323)

ཤོག་ངོས་324

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

དྲི་བ་གཏོང་བའི་ཐབས་རྩལ་ལ་དཔེར་ན། ཨ་རིའི་མཁས་པ་ཁིན་གྱིས་བཏོན་པའི་ཕན་ཚུན་

འདྲ་མཉམ་གྱིས་ཤུགས་རྐྱེན་གཏོང་རེས་བྱེད་པ་དང༌། དྲི་བ་གཏོང་རེས་ཀྱི་སྒོ་ནས་འཛིན་ཁང་ནང་གི་

སློབ་སྦྱོང་ལ་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་སྟངས་(King, A. 1990. Enhancing peer interaction and learning in the classroom through reciprocal questoninG American Educational Research Journal, 27, 664-687)

ཞེས་པའི་ནང༌། ཕན་ཚུན་དྲི་བ་གཏོང་རེས་ཀྱི་ལམ་ནས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཐབས་ཤིག་ནི། ཚོགས་ཆུང་གི་ ཚོགས་མི་རེ་རེས་ཚོགས་ཆུང་གཞན་གྱི་ཚོགས་མི་རེར་བགྲོ་གླེང་གི་བརྗོད་གཞིའི་ཐོག་སྤྱིར་བཏང་གི་ དྲི་བའི་རིགས་གཏོང་བ་སྟེ། དཔེར་ན། ཁྱེད་ཀྱིས་གོ་དོན་འདི་འགྲེལ་བརྗོད་གནང་རོགས་ཟེར་བ་ལྟ་བུ་

དང༌། དེ་གཉིས་དབར་གྱི་(ཧེ་བག་གམ། དུས་ཡུན། རྒྱུ་སྤུས། གྲངས་འབོར། རིང་ཐུང༌། ངོ་བོ་སོགས་)ཞིབ་བསྡུར་

ཞིག་གནང་རོགས་ཟེར་བ་ལྟ་བུ། དྲི་བ་དེར་ལན་བཏབ་རྗེས། ལན་འདེབས་མཁན་དེས་དྲི་བ་གཏོང་ མཁན་དེར་དྲི་བ་དེ་མཚུངས་རེ་བཏང་སྟེ། འདི་ལྟར་ལན་ཡང་དག་ཅིག་མ་ཐོབ་བར་དུ་དྲི་བ་གཏོང་

རེས་བྱེད་དགོས། ཁིན་གྱིས་ཚོད་ལྟ་བྱས་པ་ལྟར་ན། ཕན་ཚུན་དྲི་བ་གཏོང་རེས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་འདིས་ སློབ་མ་ཚོའི་བརྗོད་གཞི་གོ་བ་ལེན་སྟངས་གཏིང་ཇེ་ཟབ་ཏུ་གཏོང་བའི་ཕན་ནུས་ཁྱད་པར་བ་ཞིག་ཡོད།

དྲི་བར་ལན་འདེབས་པ་དེ་དྲི་བ་གཏོང་བ་དང་གཅིག་མཚུངས་སུ་གལ་ཆེ་བ་ཡོད། ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་

ལྟར་ན།(Rowe, M. 1986. Wait-time:Slow Down may be a way of speeding up! Journal of Teacher

Education, 37 43-50)

དྲི་བ་བཏང་ཟིན་པ་ནས་ལན་འདེབས་པའི་བར་གྱི་སྒུག་ཡུན་(wait-time)ཆ་

སྙོམས་བྱས་ན་སྐར་ཆ་གཅིག་ལས་ཐུང་བ་ཡོད་ཚེ། དྲི་བར་ལན་བཏབ་པའི་སྤུས་ཀ་ཧ་ཅང་ལེགས་པོ་

ཞིག་སླེབས་ཐུབ་ཀྱི་མེད་ཅིང༌། སློབ་མ་ཉུང་ཤས་ཤིག་གིས་གཞན་གྱི་ལན་འདེབས་ཀྱི་གོ་སྐབས་འཕྲོག་ པའི་གནས་ཚུལ་ཡང་འབྱུང་སྲིད། དེར་བརྟེན། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མ་ཚོར་དྲི་བར་ལན་འདེབས་འགོ་ འཛུགས་བྱ་བའི་དུས་ཚོད་ཅུང་རིང་པོ་སྤྲོད་དགོས། སྤྱིར་བཏང་བཤད་ན། རིག་སྟོབས་བཟང་བའི་སློབ་ མ་ཞིག་ཡིན་ཚེ་དྲི་བ་བཏང་ནས་དུས་ཡུན་སྐར་ཆ་༥ ནས་༦ བར་བསྒུགས་ཏེ་ལན་འདེབས་ཐུབ་ཚེ་ཤིན་ ཏུ་ལེགས།(Tobin, K.1987. The role of wait-time in higher cognitive learninG Review of Education

Research, 56, 69-95) Capie, 1982)

རིག་སྟོབས་ཞན་པ་རྣམས་ཀྱིས་སྐར་ཆ་༢ ནས་༣ བར་བསྒུགས་འཐུས།(Tobin &

བཞི་པ། བགྲོ་གླེང་རྗེས་ཀྱི་བྱ་བ།

བགྲོ་གླེང་མཇུག་གྲིལ་རྗེས། དགེ་སློབ་གཉིས་ཀ་མཉམ་འབྲེལ་གྱིས་བགྲོ་གླེང་སྐབས་ཀྱི་ཟིན་བྲིས་

དང་བརྗེད་ཐོ་ཕྱོགས་སྒྲིག་བྱ་དགོས་པ་མ་ཟད། བགྲོ་གླེང་དེའི་དགེ་སྐྱོན་སྐོར་ལ་ཞིབ་བཤེར་བྱ་དགོས། (324)

ལེའུ་བདུན་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་325

བརྗེད་ཐོ་དང་ཟིན་བྲིས་ཕྱོགས་སྒྲིག་བྱེད་དོན་ནི་བགྲོ་གླེང་གི་ནང་དོན་དང་བརྒྱུད་རིམ་རྣམས་གསོག་

ཉར་བྱེད་པ་དང༌། བགྲོ་གླེང་ནང་འཕྲད་པའི་དཀའ་རྙོག་འཚོལ་སྒྲུབ་ཀྱིས་སེལ་ཐབས་ཇི་ཡོད་བསམ་

གཞིགས་དང༌། ཐུགས་སྣང་དགོས་ངེས་གནང་སྟེ་ཐེངས་རྗེས་མའི་བགྲོ་གླེང་གི་ལམ་སྟོན་དང་དཔྱད་

གཞི་བྱ་དགོས། བགྲོ་གླེང་གི་དགེ་སྐྱོན་གདེང་འཇོག་བྱེད་སྐབས་དགེ་སློབ་ཕྱོགས་གཉིས་ཀས་བྱ་དགོས།

དེ་ལྟར་བྱུང་ཚེ་གདེང་འཇོག་དེ་དོན་དངོས་དང་མཐུན་པ་ཞིག་ཡོང་ཐུབ། སློབ་མ་ཚོས་ཚད་འཇལ་རེའུ་

མིག་(བགྲོ་གླེང་གྲུབ་མཚམས་ཚོགས་ཞུགས་པ་སོ་སོའ་ི ངོས་ནས་བགྲོ་གླེང་ལ་གདེང་འཇོག་ཇི་ལྟར་ཡོད་མེད་བསམ་ཚོད་ ལེན་པའི་རེའུ་མིག་ཅིག་བཀྲམ་པ་དེར་ཟེར།)སྐོང་སྐབས། ཁོང་ཚོས་དགེ་རྒན་གྱིས་བགྲོ་གླེང་ལ་ཚོད་འཛིན་

དམ་དྲགས་པའམ། ཡང་ན་བགྲོ་གླེང་ནང་དགེ་རྒན་གྱི་ལྟ་བ་འཛིན་སྟངས་དྲང་པོ་བྱུང་མེད་པ་ལྟ་བུའི་ སྐྱོན་ཆ་བཏོན་ཆོག ཚད་འཇལ་རེའུ་མིག་ནང་ཉུང་མཐར་ཡང་བགྲོ་གླེང་གི་བརྗོད་གཞི་འཚམས་པོ་

བྱུང་མིན་དང༌། དགེ་སློབ་ཕྱོགས་གཉིས་ཀས་བགྲོ་གླེང་ལ་བྱས་རྗེས་གང་དང་གང་བཞག་ཡོད་པ། བགྲོ་

གླེང་གི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་རིན་ཐང་བཅས་ངེས་པར་དུ་ཚང་དགོས། སློབ་མ་ཚོས་གདེང་འཇོག་དྲང་པོ་ཡོང་ བའི་ཆེད་དུ་ཚད་འཇལ་རེའུ་མིག་དེར་མཚན་རྟགས་འགོད་མ་དགོས་ན་ལེགས།

ས་བཅད་གསུམ་པ། བགྲོ་གླེང་གི་རྣམ་པ་སྤྱད་ནས་སློབ་ཁྲིད་

བྱེད་སྐབས་འབྱུང་སྲིད་པའི་སྐྱོན་ཆ།

བགྲོ་གླེང་གི་རྣམ་པ་སྤྱད་པའི་སློབ་ཁྲིད་ལ་བྱེད་ནུས་མང་དག་ཅིག་ཡོད་པ་མ་ཟད། བྱེད་ཐབས་

དེ་མང་གཙོའི་འགྲོ་སྟངས་དང་འཚམས་པ་ཞིག་ཡིན་མོད། འོན་ཀྱང༌། ཐབས་ལམ་དེ་ལའང་དུས་རྒྱུན་

ང་ཚོས་སྣང་ཆུང་ཤོར་སླ་བའི་སྐྱོན་ཆ་ཁག་ཅིག་ཡོད། གྷེ་ཇི་དང་བྷར་ལིན་ནར་(Gage 1992)གཉིས་ཀྱིས་ཞན་ཆ་དེ་དག་རིག་སྟོབས་དང༌།

ཕྱེས་ཡོད།

སྤྱི་ཚོགས། སེམས་ཁམས་བཅས་ཕྱོགས་གསུམ་དུ་

དང་པོ། རིག་སྟོབས་ཀྱི་ཞན་ཆ། (Intellectual Pitfalls)

& berliner,

བགྲོ་གླེང་ནང་རིག་སྟོབས་འཕེལ་རྒྱས་ལ་འབྱུང་སྲིད་པའི་ཞན་ཆ་ནི། བགྲོ་གླེང་གི་བྱེད་སྒོར་ (325)

ཤོག་ངོས་326

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཞུགས་པ་ལས་བྱུང་བའི་ཤུགས་རྐྱེན་ངན་པའི་རིགས་ལ་ཟེར། དཔེར་ན། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མའི་བསམ་

ཚུལ་ལ་སྟངས་འཛིན་གནང་བ། སློབ་མས་རང་ཉིད་ཀྱི་བསམ་ཚུལ་འདོར་བ། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མར་

གལ་ཆེའི་བརྡ་འཕྲིན་སྤྲོད་རྒྱུར་དགག་ཆ་གནང་བ། དགེ་སློབ་གཉིས་ཀས་ཤེས་ཟིན་པའི་གནད་དོན་ ཐོག་བསྐྱར་ཟློས་ཀྱིས་བགྲོ་གླེང་བྱས་ཏེ་དཀའ་ངལ་འཕར་མ་རང་སྟེང་དུ་ལེན་པ་སོགས་ལྟ་བུའོ། ། ༡།

དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མའི་བསམ་ཚུལ་ལ་སྟངས་འཛིན་གནང་བ།

བགྲོ་གླེང་ཚུགས་བཞིན་པའི་སྐབས་སུ། གལ་ཏེ་དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མ་ཚོར་བགྲོ་གླེང་མཚམས་

འཇོག་དགོས་པའི་གྲོས་འཆར་འདོན་པའམ། ཡང་ན་དགེ་རྒན་རང་ཉིད་ཀྱི་ཕྱོགས་ཞེན་དབང་དུ་ཕྱིན་ པ་ཡིན་ན། སློབ་མ་ཕལ་ཆེ་བས་མི་འདོད་བཞིན་དུ་དགེ་རྒན་གྱི་བསམ་ཚུལ་ངོས་ལེན་བྱེད་པ་ཡིན།

ངོས་ལེན་དེ་ནི་སློབ་མས་དགེ་རྒན་གྱིས་གསུངས་པའི་དོན་དངོས་གནས་ཚུལ་ལ་ངེས་པ་རྙེད་ནས་ ངོས་ལེན་བྱས་པ་ཞིག་མ་ཡིན་པར། སྐབས་དེར་སློབ་མའི་ངོས་ནས་དགེ་རྒན་གྱི་སྒྲུབ་བྱེད་རིགས་པ་

ལ་རྒོལ་བར་མ་ནུས་པས། རིག་སྟོབས་ཐད་དགེ་རྒན་ལ་ངོས་ལེན་བྱེད་པའི་རྟགས་མཚན་ཞིག་ཡིན། སློབ་

མའི་ངོས་ནས་བཤད་ན། དགེ་རྒན་གྱི་གཏམ་སྤྱོད་གང་ཡིན་ཡང་དབང་ཤུགས་མཚོན་པ་དང༌། དེར་སྟབས་

བསྟུན་བྱེད་ཐུབ་ཚེ་དགེ་རྒན་གྱིས་ངོས་ལེན་བྱེད་སླ་ཞིང༌། འགོག་རྒོལ་བྱས་ཚེ་དགེ་རྒན་རང་ཉིད་ལ་ མཐོང་ཆུང་དང་དམའ་འབེབས་བྱས་པར་བརྩི་བ་ཡིན། སྣང་ཚུལ་འདི་ནི་སློབ་མའི་རང་རྐྱ་འཕེར་བའི་སྒོ་

ནས་བསམ་གཞིགས་བྱེད་པའི་ནུས་པ་ཡར་རྒྱས་གཏོང་ཕྱོགས་དང་རྒྱབ་འགལ་ཆགས་ཡོད། ༢།

སློབ་མས་རང་ཉིད་ཀྱི་བསམ་ཚུལ་འདོར་བ།

སློབ་མ་རྣམས་སློབ་སྦྱོང་གི་གནས་སྐབས་སུ་ཡོད་མོད། འོན་ཀྱང་ཁོང་ཚོའི་བསམ་ཚུལ་ནང་

རིན་ཐང་ཅན་དང་ལེན་འོས་པའི་རིགས་ཀྱང་ཡོད། སློབ་མ་ཚོ་བགྲོ་གླེང་ནང་ཞུགས་སྐབས། རྒྱུན་དུ་

རང་ཉིད་ཀྱི་བསམ་ཚུལ་དོར་ཏེ་བྱིངས་ཀྱི་བསམ་ཚུལ་ལ་སྟབས་བསྟུན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། རང་ཉིད་ཀྱི་བསམ་

ཚུལ་དོར་བ་དེ་ནི་ཁོང་ཚོས་རང་གིས་རང་ལ་མཐོང་ཆུང་བྱས་པ་ཁོ་ན་མིན། འོན་ཀྱང༌། བགྲོ་གླེང་གི་

མཇུག་འབྲས་དེ་རང་ཉིད་ཀྱི་བསམ་ཚུལ་དང་རྒྱབ་འགལ་ཡིན་ཚེ། ཁོང་ཚོའི་སེམས་ནང་ཤིན་ཏུ་མ་

སྐྱིད་པའི་ཚོར་བ་ཞིག་འབྱུང་སྲིད་པ་རེད། དེ་ལྟ་ནའང༌། གལ་ཏེ་སློབ་མ་དེས་སློབ་མ་བྱིངས་ཀྱི་བསམ་

ཚུལ་ཤུགས་ཆེན་པོ་ཡོད་པ་མཐོང་ཚེ། མི་མང་གི་བསམ་ཚུལ་དེའི་བཟང་ངན་ལ་མི་བལྟ་བར་མཐའ་ མར་ངོས་ལེན་བྱ་བ་ཡིན།

(326)

༣།

ལེའུ་བདུན་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མར་གལ་ཆེའི་བརྡ་འཕྲིན་སྤྲོད་པར་དགག་བྱ་གནང་བ།

ཤོག་ངོས་327

དགེ་རྒན་ཁག་ཅིག་གིས་སློབ་མས་བགྲོ་གླེང་གི་ལས་འགན་མང་ཙམ་འཁུར་ཐུབ་ན་བསམས་ཏེ།

བསམ་བཞིན་ཡིན་མིན་ལ་མ་བལྟོས་པར་སློབ་མ་ཚོར་དགོས་ངེས་ཀྱི་བརྡ་འཕྲིན་མཁོ་སྤྲོད་མི་གནང་

བ་ཡིན། དེར་བརྟེན། སློབ་མ་ཚོས་ཚད་ངེས་ཅན་ཞིག་ལས་མེད་པའི་བརྡ་འཕྲིན་ལ་བརྟེན་ནས་བགྲོ་ གླེང་བྱེད་དགོས་བྱུང་བས། དེའི་མཇུག་འབྲས་སུ། སློབ་མས་བགྲོ་གླེང་གི་མཇུག་བསྒྲིལ་ཐུབ་པ་བྱུང་ ནའང༌། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ལེགས་འགྲུབ་བྱུང་ཐུབ་མེད། ༤།

དགེ་སློབ་གཉིས་ཀས་ཤེས་ཟིན་པའི་གནད་དོན་ཐོག་བསྐྱར་ཟློས་ཀྱིས་བགྲོ་གླེང་བྱས་ཏེ་དཀའ་

སྐབས་འགར། བགྲོ་གླེང་གི་བྱུང་རིམ་ནམ་རྒྱུན་དང་མི་འདྲ་བའི་སྟབས་བདེ་པོ་ཆགས་ཏེ། སློབ་

ངལ་འཕར་མ་དང་དུ་ལེན་པ།

ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་དུས་བཀག་སྔོན་ཚུད་དུ་གྲུབ་ཟིན་པས། དངོས་གནས་བྱས་ན་དགེ་སློབ་གཉིས་ ཀྱིས་བགྲོ་གླེང་མཇུག་བསྒྲིལ་དགོས་ནའང༌། གནས་སྟངས་འདི་རིགས་ལ་འཕྲད་སྐབས་དགེ་སློབ་

གཉིས་ཀས་བགྲོ་གླེང་མཇུག་བསྡོམས་མི་བྱེད་པར། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་བསྐྱར་དུ་བགྲོ་གླེང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

དགོས་མེད་བསྐྱར་ཟློས་ཀྱི་བགྲོ་གླེང་འདི་རིགས་ཀྱིས། དུས་ཚོད་དང་རིག་སྟོབས་ཆུད་ཟོས་སུ་གཏོང་

བ་ལས་མ་འདས།

གཉིས་པ། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཞན་ཆ། (Social Pitfalls)

ང་ཚོས་སྤྱི་ཚོགས་ནང་ཆ་ཤས་ལེན་ཚུལ་དང་གོ་སྐབས་འདྲ་མཉམ་ཐོབ་མིན་གྱི་ཆ་ནས་བལྟས་

ན། དགེ་རྒན་གྱིས་སེམས་ཁྲེལ་ཆེ་ཤོས་གཅིག་ནི་བགྲོ་གླེང་གི་ཆ་ཤས་མི་ལེན་པའི་སློབ་མ་རྣམས་ཡིན། ཆ་ཤས་མི་ལེན་པ་(Non-participation)ཞེས་པ་ནི་གནད་དོན་ལ་བགྲོ་གླེང་ཐད་ལ་བླང་དོར་གྱི་རྣམ་

འགྱུར་མི་སྟོན་པའི་སློབ་མ་ཚོར་ཟེར། བརྟག་ཞིབ་བྱས་པ་ལྟར་ན།(Andrew, 1965) འཛིན་གྲྭ་ཞིག་གི་

ནང་སློབ་མའི་བརྒྱ་ཆ་༢༠ འཛིན་གྲྭའི་ནང་གི་བགྲོ་གླེང་གི་ཆ་ཤས་གཏན་ནས་མི་ལེན་པའི་གྲས་ཡིན། ཞན་ཆ་འདི་ཁ་སྐོང་བྱ་ཆེད། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མའི་མིང་བཏོན་ཏེ་བགྲོ་གླེང་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་

དང༌། རེས་མོས་ཀྱིས་བགྲོ་གླེང་བྱེད་ཐབས་སོགས་བེད་སྤྱོད་བཏང་ཆོག འོན་ཀྱང༌། མིང་འདོན་པའི་ ཐབས་ལམ་འདིས་དུས་རྒྱུན་སྐད་ཆ་བཤད་མི་སྤྲོ་བའི་སློབ་མ་ཚོར་སུན་སྣང་བསྐྱེད་སྲིད་པ་མ་ཟད།

ཁོང་ཚོའི་སེམས་སུ་སློབ་སྦྱོང་དེ་ལས་ཀའི་ངོ་བོ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཏེ་འགྲོ་ཐབས་སྡོད་ཐབས་བྱེད་སྲིད། ཡང་ གལ་ཏེ་རེས་མོས་ཀྱིས་གཏམ་བཤད་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་སྤྱད་ན། སློབ་མ་མང་ཆེ་བས་རང་ཉིད་ཀྱིས་ (327)

ཤོག་ངོས་328

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

བཤད་དགོས་པའི་ཆ་ཤས་ཙམ་གྲ་སྒྲིག་བྱས་ཏེ། རང་ཉིད་སྔོན་གྱི་མི་མང་གི་བསམ་ཚུལ་ལ་སྣང་ཆུང་ ཤོར་སྲིད། (Tzeng, 1974)

གསུམ་པ། སེམས་ཚོར་དང་འབྲེལ་བའི་ཞན་ཆའི་རིགས། (Emotional pitfalls)

བགྲོ་གླེང་གི་རྣམ་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ནི་སློབ་སྦྱོང་གི་ཆེད་དུ་ཡིན་ནའང༌། བགྲོ་

གླེང་དངོས་གཞིའི་སྐབས་སུ་བགྲོ་གླེང་བྱེད་པོས་གནས་སྟངས་ཁ་ཤས་འོག་གཞན་ལ་ཟུར་ཟ་བྱེད་པའི་ གཏམ་བཤད་སྤེལ་སྲིད་པ་ཡིན།

དཔེར་ན། ངོ་ཚ་སྨིན་པའི་སློབ་མས་གློ་བུར་དུ་སྐད་ཆ་བཤད་སྐབས་དང༌། ཐོལ་བྱུང་དུ་བཤད་པ།

སྐད་ཆ་ནོར་སྐྱོན་ཅན་བཤད་པ། སྐད་ཆའི་ནང་དོན་ལ་གཏན་ཚིགས་བྲལ་བ་སོགས་ལྟ་བུའོ། །སློབ་མ་

མང་ཆེ་བས་བགྲོ་གླེང་གི་ཆ་ཤས་མི་ལེན་པ་ནི་ཁོང་ཚོར་ཟུར་ཟ་དང༌། འཕྱ་སྨོད། དམའ་འབེབས་ཡོང་ དོགས་བྱེད་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་ཡིན། སེམས་ཚོར་དང་འབྲེལ་བའི་ཞན་ཆ་འདི་རིགས་དགེ་རྒན་གྱིས་

ཟུར་དུ་སློབ་སྟོན་གནང་བ་ལ་བརྟེན་ནས་རིམ་གྱིས་ཇེ་ཉུང་དུ་གཏོང་དགོས།

(328)

ཤོག་ངོས་329

ལེའུ་བདུན་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ས་བཅད་བཞི་པ། མཉམ་འབྲེལ་གྱི་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཐབས།

སློབ་སྦྱོང་ཞེས་པ་དེ་འགྲན་བསྡུར་གྱི་སྒོ་ནས་བྱེད་ཆོག་ལ། མཉམ་འབྲེལ་གྱི་སྒོ་ནས་ཀྱང་བྱེད་

ཆོག མཉམ་འབྲེལ་གྱི་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཐབས་(Cooperative Learning)དེས་འགྲན་བསྡུར་ལས་བྱུང་བའི་ ཕྲག་དོག་དང་དགྲ་འཛིན་གྱི་འདུ་ཤེས་མེད་པར་བཟོ་ཐུབ། དེ་ཙམ་དུ་མ་ཟད། མཉམ་འབྲེལ་སློབ་སྦྱོང་

དེ་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཐབས་དང་བསྡུར་ན། སྦྱངས་འབྲས་ཐོག་ཁྱད་པར་མངོན་གསལ་དོད་པོ་ ཞིག་ཡོད་པ་མ་ཟད།(Slavin,

1983)

མི་དང་མི་ཁྱད་པར་དུ་སྤྱིར་བཏང་སློབ་མ་དང་རིག་སྟོབས་ཞན་

པའམ་དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་སློབ་མའི་དབར་གྱི་འབྲེལ་ལམ་ཇེ་ལེགས་སུ་གཏོང་ཐབས་བསྐྱེད་བསྲིང་བྱ་

ཐུབ།(Slavin, 1983, 1990) མཉམ་འབྲེལ་སློབ་སྦྱོང་གི་ལྟ་བ་གཙོ་བོ་ནི། གལ་ཏེ་གཟེངས་བསྟོད་བྱ་ཡུལ་

དེ་ནི་ཚོགས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་ལས་མི་སྒེར་མིན་པར་གྱུར་ན། གཟེངས་བསྟོད་དམ་མཚན་སྙན་འཐོབ་པར་ བྱ་ཆེད་ཚོགས་མི་ཕན་ཚུན་དབར་རོགས་འདེགས་ཀྱིས་བསླབ་གཞི་ལེགས་པར་སྦྱང་དགོས་པ་དེ་ཡིན། ཐབས་ལམ་འདི་དམག་མི་དང༌། མེ་སྲུང་རུ་ཁག ལུས་རྩལ་སོགས་སུ་བེད་སྤྱོད་ཆེན་པོ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

དེང་སྐབས་སྤྱོད་བཞིན་པའི་མཉམ་འབྲེལ་སློབ་སྦྱོང་གི་ཐབས་ལམ་དེ་རྣམ་པ་མི་འདྲ་བའི་སྒོ་

༡།

སློབ་མའི་ཚོགས་སྡེའི་གྲུབ་འབྲས་ཚོགས་ཆུང༌།(Student

(STAD)

ནས་སྤེལ་བཞིན་ཡོད། འདིར་གཤམ་གསལ་ཁག་གསུམ་དཔྱད་གཞིའི་ཆེད་དུ་ངོ་སྤྲོད་ཞུས་ན། བསྡུས་མིང་(STAD)

ནི་སི་ལཱ་ཝིན་(Slavin,

Teams-Achievement Division)

1986, 1990)གྱིས་གསར་གཏོད་གནང་ཞིང༌།

ཚོགས་སྡེ་སོ་

སོར་སློབ་མ་༥ རེ་ཡོད་པའི་ནང༌། ཕོ་མོ་གཉིས་ཀ་ཡོང་ཆོག་ལ། ཤེས་ཚད་མཐོ་དམའ་གང་རུང་ཡིན་ ཆོག དགེ་རྒན་གྱིས་ཚོགས་སྡེ་རེར་བསླབ་གཞི་ངེས་ཅན་རེ་གནང་སྟེ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་དུ་འཇུག་པ་དང༌།

སློབ་མ་མི་སྒེར་བྱེ་བྲག་པ་ཁག་ཅིག་གིས་གཏན་འཁེལ་བྱས་པའི་བསླབ་གཞི་ཡོངས་རྫོགས་སྦྱོང་བའམ། བསླབ་གཞི་དེ་མི་སྒེར་སོ་སོར་བགོ་བཤའ་བརྒྱབ་སྟེ་སྦྱོང་བ་གང་ལྟར། རྗེས་སོར་ཚོགས་མི་རྣམས་ལྷན་

འཛོམས་གནང་སྟེ་རང་ཉིད་ཀྱི་ངེས་ཟིན་བརྗེ་རེས་བྱེད་པ་དང༌། ཕན་ཚུན་དབར་སློབ་སྟོན་བྱེད་རེས་

བྱ་དགོས། ཚོགས་སྡེའི་སློབ་སྦྱོང་དེ་གྲུབ་པའི་རྗེས་སུ། དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མས་བསླབ་གཞི་ཁོང་དུ་ཆུད་ (329)

ཤོག་ངོས་330

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ཡོད་མེད་ཚོད་བགམ་གནང་དགོས། དེ་ནས་དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མ་ཁག་ཅིག་ལ་ཐོབ་པའི་རེ་འདུན་

ཨང་ཐོབ་བརྒྱ་ཆ་(Individual Learning Expectation Score)བརྩི་བ་ཡིན། རེ་འདུན་ཨང་ཐོབ་(ILE) ནི་མི་སྒེར་གྱི་སྦྱངས་འབྲས་མཚོན་པའི་ཆ་སྙོམས་བརྒྱ་ཆ་ཞིག་ཡིན་ལ། དེས་སློབ་སྦྱོང་གི་ཆ་ཤས་ལེན་

མཁན་མི་སྒེར་སོ་སོའ་ི ཚད་གནས་དེ་གཞི་རྩར་བཟུང་ཡོད་སྟབས། བརྒྱ་ཆའི་ཨང་ཐོབ་དེ་ནི་རང་ཉིད་ རང་ལ་བསྡུར་བ་ཞིག་ཡིན་པ་ལས། རང་ཉིད་གཞན་ལ་བསྡུར་བའི་གྲུབ་འབྲས་ཤིག་མིན། ཨང་ཐོབ་དེ་

ནི་བདུན་ཕྲག་རེར་ཚོད་རྒྱུགས་ཐེངས་གཉིས་བཏང་བ་ལས་བྱུང་ཞིང༌། ཚོགས་སྡེ་སོ་སོའ་ི ཚོགས་མིའི་ ཨང་ཐོབ་ཇི་ཙམ་གོང་མཐོར་སོང་བ་དེ་ཙམ་གྱིས་ཚོགས་སྡེའི་ཨང་ཐོབ་ཀྱང་མཐོ་རུ་འགྲོ་བ་ཡིན། མི་སོ་ སོས་རང་ཉིད་ཀྱི་ནུས་པར་བརྟེན་ནས་ཚོགས་སྡེ་ལ་མཚན་སྙན་ལེན་ཐུབ་པ་ཡིན་སྟབས། རྒྱལ་ཕམ་གྱི་ གོ་སྐབས་མི་ཚང་མར་འདྲ་མཉམ་དུ་ཡོད་པ་ཡིན། མི་སྒེར་ཞིག་ཚོགས་སྡེ་ནང་ཞུགས་ཏེ་བདུན་ཕྲག་ཁ་

ཤས་སོང་རྗེས། ཚོགས་སྡེ་དེ་ནས་ཚོགས་སྡེ་གཞན་ཞིག་ནང་གནས་སྤོས་བྱ་ཆོག དེར་བརྟེན། ཚོགས་ སྡེའི་བྱེད་ནུས་ཐད་ཕྱོགས་གཅིག་ནས་ཚོགས་སྡེ་དེར་བྱས་རྗེས་འཇོག་པའི་གོ་སྐབས་ཀྱང་ཡོད་ལ། ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་ཚོགས་སྡེ་དེར་དགོས་ངེས་ཀྱི་གནོན་ཤུགས་ཀྱང་སྤྲོད་ཀྱི་ཡོད། ༢།

ཚོགས་སྡེའི་རྩལ་འགྲན། (Teams-Games-Tournaments) བསྡུས་མིང་(TGT)

ཐབས་ལམ་འདི་ནི་གོང་གི་(STAD) དང་འདྲ་མཚུངས་ཡིན། ཚོགས་སྡེ་རེར་གནས་ཚད་འདྲ་

མཉམ་ཡིན་པའི་ཚོགས་མི་༣ དགོས། གཅིག་ནི་ཀློག་འདོན་བྱེད་མཁན་དང༌། གཞན་གཅིག་ནི་གདོང་

ལེན་མཁན་ཐོག་མ་དང༌། གཞན་གཅིག་ནི་གདོང་ལེན་མཁན་གཉིས་པའོ། །བྱེད་ཐབས་ནི། དགེ་རྒན་

གྱིས་སློབ་ཁྲིད་དུམ་བུ་གཅིག་གྲུབ་རྗེས། ཚོགས་མི་གསུམ་པོ་ཅོག་ཙེ་ཞིག་གི་མཐའ་སྐོར་དུ་བསྡད་དེ།

ཀློག་འདོན་བྱེད་མཁན་དེས་སྐད་ཤུགས་ཆེན་པོས་དྲི་བ་གང་རུང་ཞིག་བཏོན་ཏེ་གདོང་ལེན་མཁན་

གཉིས་ལ་རེ་མོས་ཀྱིས་ལན་འདེབས་སུ་འཇུག་པ་བཅས། མི་གསུམ་པོ་ལན་ཡང་དག་པ་ཞིག་མ་སླེབས་

བར་དུ་རེས་མོས་ཀྱིས་ཕན་ཚུན་དྲི་བ་གཏོང་རེས་བྱ་དགོས། འདི་ནི་སློབ་སྦྱོང་གི་འགྲན་ཚོགས་ལྟ་བུ་

ཞིག་ཡིན་པས། དྲིས་ལན་ཡང་དག་པ་འདེབས་མཁན་དེར་བྱ་དགའི་ཨང་ཐོབ་རག་ཅིང༌། ཨང་ཐོབ་ མཐོ་ཤོས་ཐོབ་པའི་ཚོགས་མི་རེ་ཚོགས་སྡེ་གོང་མའི་ནང་དུ་གནས་སྤར་བྱ་དགོས།

ཚོགས་སྡེ་དེ་བདུན་ཕྲག་རེའི་ནང་བསྐྱར་སྒྲིག་རེ་བྱེད་དགོས་པས། གྲུབ་འབྲས་འདྲ་མཚུངས་སུ་

ཡོད་པའི་སློབ་མ་རྣམས་རང་བཞིན་གྱིས་ཚོགས་པ་གཅིག་ནང་སླེབས་ཀྱི་ཡོད། ཚོགས་པ་སོ་སོའ་ི ནང་

སློབ་སྦྱོང་གི་གྲུབ་འབྲས་འདྲ་མཚུངས་སུ་ཡོད་པའི་སློབ་ཕྲུག་ཤ་སྟག་ཡིན་སྟབས། ཚོགས་མི་སོ་སོར་ བྱ་དགའ་ཐོབ་པའི་གོ་སྐབས་ནི་འདྲ་མཉམ་ཡིན། ཡང༌། སྦྱངས་འབྲས་ལེགས་པའི་ཚོགས་སྡེ་ནི་འགྲན་ (330)

ལེའུ་བདུན་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་331

ཚོགས་ནང་རྒྱལ་ཁ་ལེན་མཁན་ཤ་སྟག་གིས་གྲུབ་ཡོད་སྟབས། ཚོགས་སྡེ་དེ་དག་གི་སྦྱངས་འབྲས་སྔར་ ལས་ལེགས་པ་ཡོང་རེ་ཡོད། ཡིན་ནའང༌། སྦྱངས་འབྲས་ཞན་པའི་ཚོགས་སྡེ་ཡིས་སློབ་སྦྱོང་དེ་ཙམ་

ལགས་པོ་ཞིག་མི་ཡོང་བས། དགེ་རྒན་གྱིས་དམིགས་བསལ་ཐུགས་སྣང་གནང་དགོས།(Chambers &

Abrami, 1991)

༣།

ཚོགས་སྡེས་མི་སྒེར་ལ་རོགས་འདེགས་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ། (Team-assisted Individualiza-

ཐབས་ལམ་འདི་ནི་སི་ལཱ་ཝིན་(Slavin, 1983)གྱིས་རྩིས་རིག་སློབ་སྟོན་ཆེད་གོ་སྒྲིག་གནང་བའི་

tion)

བསྡུས་མིང་(TAI)

(STAD)དང་འདྲ་མཚུངས་ཀྱི་མཉམ་འབྲེལ་སློབ་སྦྱོང་གི་ཐབས་ལམ་ཞིག་ཡིན། ཐབས་ལམ་འདིའི་ནང་

སྦྱངས་འབྲས་ལེགས་ཉེས་སྣ་ཚོགས་ཅན་གྱི་སློབ་མ་༤ ནས་༥ བར་གྱིས་གྲུབ་ཅིང༌། སློབ་མ་རེས་རོགས་

པ་རེ་བདམས་ཏེ་མཉམ་དུ་གོ་རིམ་བཞིན་བསླབ་གཞི་སྦྱོང་དགོས་ལ། དགོས་ངེས་ཀྱི་ཀློག་འདོན་བྱེད་

པ་དང་བསླབས་ཟིན་པའི་བསླབ་གཞི་ལ་བྱང་གོམས་ཡོང་བ་བྱ་དགོས། བསླབ་གཞི་ཚན་པ་གཅིག་ གི་ཡིག་ཚད་ཆེན་མོར་མ་ཞུགས་སྔོན་དུ་ཚོད་རྒྱུགས་ཆུང་བ་མང་ཙམ་གཏོང་དགོས། དགེ་རྒན་གྱིས་

ཚོགས་སྡེ་སོ་སོའ་ི གནས་ཚད་དང་འཚམས་པའི་གྲུབ་འབྲས་དམིགས་འབེན་(Expectation;

Target)

གཏན་འབེབས་བྱེད་པ་དང༌། ཚོགས་སྡེ་གང་ཡིན་ཡང་ཚོགས་སྡེ་སྤྱིའི་རྒྱུགས་འབྲས་དམིགས་འབེན་

གྱི་ཚད་གཞི་བརྒལ་ཐུབ་ཚེ། ཚོགས་སྡེ་དེའི་ཚོགས་མི་ཡོངས་ལ་བྱ་དགའ་ཐོབ་པ་ཡིན།

མཉམ་འབྲེལ་སློབ་སྦྱོང་གི་ཐབས་ལམ་འདིས་ནི། ཚོགས་མི་སོ་སོའ་ི དབར་གྱི་ཕན་ཚུན་མཉམ་

རོགས་ཡར་རྒྱས་གཏོང་བ་མ་ཟད། ཚོགས་མི་སོ་སོར་བྱ་དགའ་ཐོབ་པའི་གོ་སྐབས་འདྲ་མཉམ་ཡོད་པས། ཐབས་ལམ་འདིས་སློབ་མའི་སློབ་སྦྱོང་གི་ཀུན་སློང་ལ་ཤུགས་སྣོན་མངོན་གསལ་ཅན་ཞིག་ཐེབས་ཀྱི་

ཡོད།(Slavin, 1995) སློབ་མའི་ངོས་ནས་ཀྱང་མངོན་གསལ་དོད་པོའ་ི སྒོ་ནས་སློབ་སྦྱོང་གི་དུས་ཚོད་ཇེ་ མང་དུ་གཏོང་བཞིན་ཡོད་པ་མཐོང་ཐུབ།(Johnson, Johnson, & Smith, 1995; Slavin, 1995)

མཉམ་འབྲེལ་སློབ་སྦྱོང་དེ་ནི་ཚོགས་མིའི་དབར་གྱི་འགྲན་བསྡུར་ཞིག་སྟབས། ཚོགས་མི་ཞིག་

ཡིན་ན་ཚོགས་སྡེ་ཐུན་མོང་གི་དམིགས་ཡུལ་ལ་བྱས་རྗེས་མིག་སྟོན་འོས་པ་ཞིག་དགོས་ངེས་ཡིན། དེར་ བརྟེན། མཉམ་འབྲེལ་སློབ་སྦྱོང་གི་སྦྱངས་འབྲས་དེ་འཛིན་གྲྭ་ཐུན་མོང་ངམ་མི་སྒེར་གྱི་སློབ་སྦྱོང་གི་

གྲུབ་འབྲས་བཟང་བར་མངོན་ཞིང༌།(Johnson, Johnson, & Smith, 1995; Slavin, 1995) ཕན་ཚུན་

མཉམ་འབྲེལ་བྱས་པ་ལ་བརྟེན་ནས། སློབ་མ་ཚོའང་དཀའ་རྙོག་ཐག་གཅོད་བྱེད་སྟངས་ཀྱི་ནུས་པ་ཡར་ རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་པ་ཤིན་ཏུ་མངོན་གསལ་ཡིན། (Qin et al, 1995) (331)

ཤོག་ངོས་332

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ལེ་ཚན་གསུམ་པ།

མི་སྒེར་བྱེ་བྲག་པར་དམིགས་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ།

མི་སྒེར་བྱེ་བྲག་པའི་སློབ་ཁྲིད་(individualized Instruction)ཞེས་པ་ནི་གོ་དོན་རྒྱ་ཆེ་བའི་སློབ་

ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས་ཤིག་ཡིན། དེའི་དམིགས་ཡུལ་ནི་སློབ་མ་བྱེ་བྲག་དབར་གྱི་ཧེ་བག་ལ་སྟབས་བསྟུན་

དང༌། རང་རྐྱ་འཕེར་བའི་སྒོ་ནས་སློབ་སྦྱོང་བྱ་བའི་ནུས་པ་གསོ་སྐྱོང་བྱ་རྒྱུའི་ཆེད་དུ་ཡིན། གྷེ་ཇི་དང་ བྷར་ལིན་ནར་གཉིས་ཀྱི་འདོད་ཚུལ་ལྟར་ན།(Gage & Berliner, 1992) མི་སྒེར་བྱེ་བྲག་པའི་ཧེ་བག་ལ་

དུས་ཡུན་རིང་བའི་གཏན་འཇགས་ཅན་གྱི་རང་བཞིན་དང་དུས་ཡུན་ཐུང་བའི་ཧེ་བག་རིགས་གཉིས་

ཡོད། ཕོ་མོ་དང༌། རིགས་རུས། རིག་སྟོབས། གཤིས་རྒྱུད། འདོད་མོས་སོགས་ནི་གཏན་འཇགས་ཅན་

(Stable)གྱི་ཧེ་བག་དང༌།

སློབ་ཚན་དང༌། ཤེས་ཡོན། ནུས་རྩལ་སོགས་ནི་ཡུན་ཐུང་བའི་(Momentary)

ཧེ་བག་ཏུ་གཏོགས་པ་ཡིན།

མི་སྒེར་བྱེ་བྲག་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་གྱི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་ནི། མི་སྒེར་བྱེ་བྲག་པའི་

དབར་གྱི་ཡུན་ཐུང་བའི་ཧེ་བག་ལ་སྟབས་བསྟུན་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན། དེའི་ནང་སློབ་མར་རང་ཚུགས་ལྡན་

པའི་ཞིབ་འཇུག་(Independent Study)བྱེད་སྟངས་སློབ་སྟོན་དང༌། མི་སྒེར་སོ་སོར་ལམ་སྟོན།(Tutoring)

མི་སྒེར་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་སློབ་ཁྲིད།(Individualized system of instruction) ལས་རིམ་སྒྲིག་པའི་སློབ་

ཁྲིད།(Programmed instruction) ཀམ་པུ་ཊར་ལ་བརྟེན་པའི་སློབ་ཁྲིད་(Computer-Assisted Instruction)སོགས་འདུས་ཡོད།

(332)

ལེའུ་བདུན་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་333

ས་བཅད་དང་པོ།

རང་ཚུགས་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་སྟངས་ལམ་སྟོན།

རང་ཚུགས་ཀྱིས་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པ་(Independent Study)ཞེས་པ་འདིའི་ནང༌། སློབ་མར་ཉིན་

ཤས་ནས་བདུན་ཕྲག་འགའ་སོགས་དུས་ཚོད་གང་འཚམས་སྤྲད་དེ། དགེ་རྒན་གྱིས་གཏན་འཁེལ་ གནང་བའི་ལས་བྱ་དམིགས་བསལ་ཅན་ཞིག་བསྒྲུབ་ཆེད་རྒྱུན་ལྡན་གྱི་འཛིན་གྲྭར་ཞུགས་མི་དགོས་ པ་ལ་ཟེར། དུས་རྒྱུན་དགེ་རྒན་གྱིས་རང་ཚུགས་ཀྱིས་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་ཐབས་ལམ་འདི་བེད་སྤྱོད་

བྱེད་སྐབས། གཤམ་གསལ་ཕྱོགས་གཉིས་ལ་བསམ་བློ་གཏོང་དགོས། གཅིག་ནི། ཞིབ་འཇུག་དེར་ཆེས་

འཚམས་ཤོས་སུ་གྱུར་པའི་བསླབ་གཞི་འདེམས་སྒྲུག་བྱ་རྒྱུ་དང༌། གཉིས་པ། དགེ་རྒན་གྱི་གཟིགས་

རྟོག་དེ་ཙམ་མི་དགོས་པའི་གནས་ཚུལ་འོག་སློབ་མར་རང་ཚུགས་ཀྱིས་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་ནུས་པ་ ལྡན་པ་བཅས། ༡)

ཐུན་མོང་གི་ཁྱད་ཆོས།

གྷེ་རི་ཕིང་(Griffin, 1965)གིས་རང་ཚུགས་ཀྱིས་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་ཐབས་༡༥༠ ལ་དབྱེ་ཞིབ་བྱས་

པ་ལྟར་ན། རང་ཚུགས་ཀྱིས་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་སློབ་མ་ནི། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་དང་དགོས་ ངེས་ཀྱི་ལས་འགུལ་རྣམས་ངོས་ཟིན་པ། བསླབས་ཟིན་པའི་ཤེས་ཡོན་གྱིས་རང་ཉིད་དོན་ལྡན་དུ་འགྱུར་

བར་བྱ་བ། རང་ཉིད་ལ་ལས་དོན་བྱེད་སྟངས་ཀྱི་གོམས་གཤིས་ཤིག་ཡོད་པ། ཐོན་ཁུངས་སམ་ཅ་དངོས་ བེད་སྤྱོད་གཏོང་ཤེས་པ། རང་ཉིད་ཀྱི་ནུས་པ་འདོན་སྤེལ་ཐུབ་པ་བཅས།

༢)

དགོས་ངེས་ཀྱི་གན་རྒྱ།

གོང་གསལ་རང་ཚུགས་ཞིབ་འཇུག་གི་ཐུན་མོང་ཁྱད་ཆོས་ལ་འཚམས་ཐབས་བྱ་བ་དང༌། སློབ་

ཁྲིད་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ལ་ཕན་ནུས་ལྡན་པའི་གོ་སྒྲིག་ཅིག་བྱ་ཆེད། དགེ་རྒན་གྱིས་རྒྱུན་དུ་སྒྲིག་ལམ་དང་

གན་རྒྱའི་རྣམ་པའི་ཐོག་ནས་རང་ཚུགས་ཞིབ་འཇུག་སྐོར་གྱི་གལ་ཆེའི་དོན་ཚན་དང་རྩ་འཛིན་གསལ་ སྟོན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། མོར་ཕའེ་(Murphy, 1988)ཡིས་བརྟག་ཞིབ་གྲུབ་འབྲས་ལྟར་ན། གན་རྒྱ་ལ་བརྟེན་

ནས་སློབ་མའི་སློབ་སྦྱོང་གི་གྲུབ་འབྲས་དང༌། ལས་དོན་ཚགས་ཚུད་ལོས། སློབ་སྦྱོང་གི་ཐབས་རྩལ། (333)

ཤོག་ངོས་334

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

འཛིན་གྲྭ་དང་ཚོགས་འདུ་སོགས་ལས་རིམ་གྱི་ཆ་ཤས་ལེན་པའི་གྲངས་ཐེངས། མི་དང་མིའི་དབར་གྱི་ འབྲེལ་ལམ་བཅས་ལ་ཡར་རྒྱས་མངོན་གསལ་ཅན་ཞིག་ཡོང་བར་བྱ་ཐུབ། གན་རྒྱ་ནི་སྒྲིག་ལམ་ཙམ་མ་ ཡིན་པར། དེས་མང་གཙོའི་རྣམ་པ་མཚོན་པ་མ་ཟད། སློབ་མ་རང་ངོས་ནས་ཀྱང་ཁོང་ཚོའི་འདོད་མོས་

ཡོད་པའི་བསླབ་གཞིའི་ཐོག་སློབ་སྦྱོང་བྱ་བའི་སྤྲོ་བ་ལྡན་སྟབས། རང་ཚུགས་ཞིབ་འཇུག་གི་ལས་གཞི་ དེར་འགན་འཁྱེར་དགོས་སྙམ་པའི་འདུ་ཤེས་ཤུགས་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡོང་བ་ཡིན།

རྒྱུན་སྤྱོད་རང་ཚུགས་ཞིབ་འཇུག་ལ་སྐུལ་འདེད་ནུས་པའི་གན་རྒྱའི་རིགས་ནི།

ཀ) སློབ་སྦྱོང་ལ་དགོས་ངེས་ཀྱི་རྨང་གཞིའི་ཤེས་བྱ་དང་ནུས་པའི་སྐོར། ཁ) སློབ་སྦྱོང་གི་གྲུབ་འབྲས་མཚོན་ཐབས་ཀྱི་རྣམ་པ། ག) ཐོན་ཁུངས་ལེན་ཐབས་དང་ཡོང་ཁུངས་སྐོར།

ང) སློབ་སྦྱོང་ལ་བརྒྱུད་དགོས་ངེས་ཀྱི་བང་རིམ་དང་དུས་ཚོད་རེའུ་མིག ཅ) བར་དུ་ཚོད་བགམ་བྱ་བའི་དུས་ཚོད་སྐོར།

ཆ) སྙན་ཐོ་འབྲི་སྟངས་དང་སྤྲོད་འབུལ་དུས་བཀག་སྐོར།

རང་ཚུགས་ཞིབ་འཇུག་ལ་དགོས་ངེས་ཀྱི་མིའི་ནུས་པ་དང་དངོས་པོའ་ི ནུས་པ་གཉིས་ཧ་ཅང་གལ་ཆེ།

སློབ་གྲྭ་ཁ་ཤས་ནང་དཔྱད་གཞིའི་ཐོན་ཁུངས་ལྟེ་གནས་(Resource Center)སྣ་ཚོགས་བཙུགས་ཡོད་ལ།

གཞིས་གྲོང་ཁག་ཏུ་ཚན་རིག་འགྲེམས་སྟོན་ཁང་ངམ། དཔེ་མཛོད་ཁང༌། སྒྱུ་རྩལ་ཁང་སོགས་ཡོད། དགེ་ རྒན་གྱིས་ཐོག་མ་ནས་སྡེ་ཁག་འདི་དག་དང་འབྲེལ་བ་བཙུགས་ཏེ། སློབ་མ་ཚོ་ཁོང་ཚོའི་སར་དཔྱད་ གཞི་འཚོལ་སྒྲུབ་བྱ་བར་སླེབས་དུས་རྒྱབ་སྐྱོར་དང་རོགས་འདེགས་ཅི་ཐུབ་གནང་སྟེ། སློབ་མ་ཚོར་ཕམ་ ཉེས་གང་ཉུང་ཡོང་ཐབས་བྱ་བའི་བསྐུལ་མ་གནང་དགོས།

༣)

དགེ་རྒན་གྱི་གཞོགས་འདེགས་ཀྱི་ནུས་པ།

དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་མའི་ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ་གྱི་དཀའ་སླ་དང༌། རང་ཚུགས་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་

པའི་ཉམས་མྱོང་དང་ནུས་པ་ལ་བལྟོས་ཏེ་ཁོང་ཚོར་བལྟ་རྟོག་དང༌། ལམ་སྟོན། རོགས་འདེགས་ཚད་

ཇི་ཙམ་ཞིག་གནང་དགོས་མིན་གཏན་འབེབས་བྱ་ཆོག དགེ་རྒན་གྱིས་བལྟ་རྟོག་དང་ལམ་སྟོན་ཞིབ་ ཚགས་གནང་ཆོག་ལ། སློབ་མ་དང་མཉམ་འབྲེལ་གྱིས་ཞིབ་འཇུག་ཀྱང་གནང་ཆོག ཡང༌། དགེ་རྒན་ རང་ཉིད་ཀྱིས་སློབ་མར་ཐེ་བྱུས་ཅུང་ཟད་ཀྱང་མི་གནང་བར་སློབ་མ་རང་ངོས་ནས་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་དུ་

བཅུག་ཀྱང་ཆོག དོན་དངོས་ཐོག དགེ་རྒན་གྱིས་རིམ་པ་འཆར་ཅན་གྱི་སྒོ་ནས་སློབ་མ་ཚོར་རང་ཚུགས་ (334)

ལེའུ་བདུན་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་335

ཀྱིས་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་སྟངས་སྦྱོང་བརྡར་བྱེད་དུ་འཇུག་དགོས་པའི་ཕྱིར། དགེ་རྒན་གྱི་གནས་བབ་དེ་

ཞིབ་ཚགས་ཀྱིས་བལྟ་རྟོག་གནང་མཁན་ནས་རིམ་བཞིན་གཞོགས་འདེགས་དང་སྐུལ་འདེད་གནང་ མཁན་ཞིག་ལ་འཕོ་འགྱུར་འགྲོ་དགོས་པ་ཡིན། ༤)

རང་ཚུགས་ཀྱིས་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་མཇུག་འབྲས།

རང་ཚུགས་ཀྱིས་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་མཇུག་འབྲས་ཡོངས་གྲགས་ངོས་ལེན་ཡོད་

པ་ཁག་ནི།

ཀ) སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་དེ་དང་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ཁྲིད་ཐབས་གཉིས་ཀྱི་ཕན་ནུས་དབར་ཧེ་བག་དེ་ཙམ་ མེད་པ།

ཁ) སློབ་མ་ཚོས་རང་ཉིད་ཀྱི་ནུས་པ་བསྔོག་འདོན་ཅུང་མང་ཙམ་བྱ་ཐུབ་པ།

ག) སློབ་མ་ཚོས་སློབ་གྲྭ་དང་གཞིས་གྲོང་གི་ཐོན་ཁུངས་བེད་སྤྱོད་གཏོང་མཁས་པར་འགྱུར་བ།

ང) སློབ་མ་ཚོ་རང་ཉིད་ཀྱིས་ཞིབ་འཇུག་དང་བརྟག་བཤེར་བྱ་ཡུལ་སློབ་ཚན་ལ་སྤྲོ་སྣང་ཆེན་པོ་ ཡོང་བ།

ཅ) སློབ་མ་ཚོའི་མཚར་སེམས་སམ་ཤེས་འདོད་ཀྱི་ཀུན་སློང་བསྐྱེད་བསྲིང་ཐུབ་པ། ཆ) དགེ་རྒན་གྱི་དུས་ཚོད་གྲོན་ཆུང་བྱ་ཐུབ་པ་བཅས།

འོན་ཀྱང༌། རང་ཚུགས་ཞིབ་འཇུག་གི་ཐབས་ལམ་དེ་བེད་སྤྱོད་ལེགས་པོ་ཞིག་གཏོང་མ་ཐུབ་

པའམ། སློབ་མའི་ན་ཚོད་ཆུང་དྲགས་པའམ། ནུས་པ་ཞན་དྲགས་པ་བཅས་ཀྱི་གནས་སྟངས་འོག སློབ་ མ་རྣམས་ཅི་བྱ་གཏོལ་མེད་དུ་གྱུར་པའམ། སུན་སྣང་དང་ཞེན་པ་ལོག་པ་བཅས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ཡང་ ཐོན་སྲིད།

(335)

ཤོག་ངོས་336

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ས་བཅད་གཉིས་པ།

མི་སྒེར་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ།

བྱ་སྤྱོད་རིང་ལུགས་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་མཁས་པ་ཁའེ་ལར་(Keller, 1968)གྱིས་སློབ་མ་མི་

སྒེར་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་སློབ་སྟོན་(Personalized System of Instruction) (བསྡུས་མིང་དུ་(PSI) ཟེར།)ལ་

ཐུགས་སྣང་དང་རྒྱབ་སྐྱོར་ཆེན་པོ་བྱས་ཡོད། དེར་བརྟེན་མི་རྣམས་ཀྱིས་ཐབས་ལམ་འདིར་ཁའེ་ལར་

འཆར་གཞི་(Keller plan)ཡང་ཟེར། འདི་ནི་གཙོ་བོ་མཐོ་རིམ་དང་གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭ་ཁག་ནང་དར་ སྲོལ་ཆེ་བའི་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་ཐབས་ཤིག་ཡིན།

དང་པོ། མི་སྒེར་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས། ༡།

རང་ངོས་ཀྱི་འཆར་འགོད། (Self-Paced Learning)

སློབ་མས་རང་ཉིད་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་གི་མགྱོགས་ཚད་འཆར་འགོད་བྱེད་པ་ཡིན། དེ་ལ་ཁྱད་ཆོས་

གཉིས་ཡོད། སློབ་མ་བྱེ་བྲག་པའི་དབར་ཤེས་ནུས་དང་སློབ་སྦྱོང་གི་མགྱོགས་ཚད་བཅས་ཀྱི་ཧེ་བག་ལ་

སྟབས་བསྟུན་ཐུབ་པ་དང་གཅིག སློབ་མ་མི་སྒེར་གྱི་སློབ་སྦྱོང་དང་འཚོ་བའི་ལས་རིམ་ཐད་རང་དབང་

ལྡན་པ་ཡོང་བར་གཞོགས་འདེགས་ཐུབ་པ་བཅས་སོ། །

མི་སྒེར་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་ཁྲིད་ཐབས་ཀྱི་ལེགས་ཆ་ནི། སློབ་མས་རང་ཉིད་ཀྱི་ཤེས་ཚད་དང༌།

ནུས་རྩལ། མགྱོགས་ཚད། འཚོ་བའི་གོམས་སྲོལ་བཅས་ལ་ཚོད་དཔག་བྱས་ཏེ། རང་ཉིད་ལ་ཆེས་

འཚམས་ཤོས་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་གི་འཆར་གཞི་བཟོ་འགོད་ཐུབ་པ་བཅས་ཡིན། སློབ་མ་སུ་ཡིན་ནའང་རང་ ཉིད་ཀྱི་སློབ་ཚན་འགྲུབ་པར་བྱེད་ཐུབ་ན། མགྱོགས་དལ་གྱི་མྱུར་ཚད་དང༌། ལས་དོན་འགྲུབ་པའི་

དུས་ཡུན་རིང་ཐུང་ཇི་ཙམ་ཡིན་ཡང་རུང༌། སློབ་མ་ཁག་ཅིག་གིས་སློབ་དུས་ཕྱེད་ཀ་ཞིག་གི་ནང་

སྦྱོང་དགོས་ངེས་ཀྱི་བསླབ་གཞི་འགྲུབ་པ་ཡིན་ལ། སློབ་མ་ཁག་ཅིག་གིས་སྔོན་ལ་བསླབ་གཞི་དུམ་བུ་

གཅིག་མཇུག་རྫོགས་པར་བྱས་ཏེ། དེ་ནས་དུས་ཡུན་མང་ཙམ་སྤྱད་དེ་ཅུང་དཀའ་རྙོག་ཆེ་བའི་བསླབ་ གཞི་སྦྱོང་འགོ་རྩོམ་པ་ཡིན།

(336)

ལེའུ་བདུན་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

༢། བྱང་ཆུབ་པའི་སློབ་སྦྱོང་ཡོང་ཐབས། (Mastery Learning)

ཤོག་ངོས་337

འཆར་གཞི་ལྟར། སློབ་ཚན་གང་ཞིག་ཡིན་ཡང་དེའི་ནང་སྡེ་ཚན་མང་པོ་ཞིག་འདུས་ཡོད།

སློབ་མ་སུ་ཡིན་ཡང་བསླབ་གཞིའི་སྡེ་ཚན་གཅིག་གི་ནང་དོན་བྱང་ཆུབ་པ་ཞིག་མ་སྦྱངས་ཚེ། སྡེ་ཚན་

གཅིག་ནས་གཞན་ཞིག་ལ་གཡོ་མཆོངས་རྒྱག་མི་ཐུབ་པ་ཡིན། སློབ་མ་རྣམས་བསླབ་གཞིའི་སྡེ་ཚན་ གང་ཞིག་བྱང་ཆུབ་པ་ཡོད་མིན་དེ་ནི། ཁོང་ཚོ་སྡེ་ཚན་དེའི་ཚོད་རྒྱུགས་འཕྲོད་ཡོད་མེད་ལ་བལྟས་

ནས་ཐག་གཅོད་བྱ་དགོས། སྡེ་ཚན་སོ་སོའ་ི ཚོད་རྒྱུགས་ཀྱི་རྒྱུགས་འཕྲོད་བརྒྱ་ཆ་ནི་༨༠ ནས་༩༠ བར་

ཡིན། ཚད་གཞི་དེའི་མཐོ་དམན་ནི་གཙོ་བོ་དགེ་རྒན་གྱིས་སྔོན་ཆད་ནས་བཟོས་པའི་གཏན་འབེབས་ དང་ཚོད་རྒྱུགས་ཀྱི་དཀའ་སླའི་གནས་ཚད་ལ་རག་ལས་ཡོད། ཚོད་རྒྱུགས་མ་འཕྲོད་པའི་སློབ་མ་རྣམས་

ཀྱིས་བསྐྱར་སྦྱོང་གྲུབ་རྗེས་བསྐྱར་རྒྱུགས་གཏོང་བའི་གོ་སྐབས་སྤྲོད་སླད། སྡེ་ཚན་སོ་སོའ ི་ཚོད་རྒྱུགས་ལ་

ནང་དོན་དང་དཀའ་སླ་འདྲ་མཚུངས་སུ་ཡོད་པའི་དྲི་ཤག ོ ་གཉིས་པ་ཞིག་ཀྱང་གྲ་སྒྲིག་བྱ་དགོས། དེ་ལྟར་ ཁོང་ཚོ་ཡིག་རྒྱུགས་མ་འཕྲོད་བར་དུ་ཡིག་རྒྱུགས་བསྐྱར་གཏོང་བྱ་དགོས།

གོང་ལྟར་སློབ་མས་གོ་རིམ་བཞིན་བསླབ་གཞི་སྡེ་ཚན་སོ་སོའ་ི ཚོད་རྒྱུགས་འཕྲོད་ཟིན་རྗེས། ཁོང་ཚོ་

སློབ་ཚན་དེར་བྱང་ཆུབ་པར་གྱུར་པར་ཚད་འཛིན་བྱ་ཆོག་ལ། དགོས་ངེས་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་ཀྱང་མཚོན་

ཐབས་བྱས་ཆོག དཔེར་ན། གྲུབ་འབྲས་ཀྱི་གོ་རིམ་ཀ་ཁ་ལྟར་གྲལ་རིམ་དུ་དབྱེ་བའམ། ཤིན་ཏུ་ལེགས།

ལེགས། ཞན། ཤིན་ཏུ་ཞན་བཅས་པ་ལྟ་བུ། ཡང༌། རྒྱུགས་འཕྲོད་དང༌། རྒྱུགས་མ་འཕྲོད་གཉིས་སུ་དབྱེ་ བ་ལྟ་བུའོ། ། ༣།

བྱེ་བྲག་སློབ་སྟོན་ཐབས་ལམ། (Tutoring)

དགེ་རྒན་གྱིས་སློབ་ཚན་སྤྱི་ཡོངས་སྦྱངས་འབྲས་ལེགས་པའི་སློབ་མར་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་རོགས་

འདེགས་བྱེད་དུ་བཅུག་སྟེ། སློབ་མ་བྱེ་བྲག་པ་རེ་རེ་བྱས་ནས། ཁོང་ཚོའི་དཀའ་རྙོག་སེལ་ཐབས་བྱེད་པ་

དང༌། བསླབ་གཞིའི་གལ་གནད་ཁག་ལ་བསྐྱར་སྦྱོང༌། ཚོད་རྒྱུགས་ཀྱི་ལེགས་ཉེས་ལ་བརྟག་ཞིབ་བཅས་

བྱས་ཏེ། སློབ་མ་སོ་སོའ ི་སློབ་སྦྱོང་ཐད་ཀྱི་ནོར་སྐྱོན་བཅོས་བསྒྱུར་བྱེད་པ་དང་ཆབས་ཅིག ཁོང་ཚོར་དཀའ་ ངལ་ལ་གདོང་ལེན་བྱེད་པའི་སྐུལ་འདེད་བཅས་བྱ་དགོས། སློབ་སྟོན་ལས་རོགས་དེ་དང་བླངས་ཐོག་བསྐོ་ འཚོལ་ཆོག་ལ། གླ་རྔན་སོགས་འཐོབ་བྱ་ཅུང་ཟད་ཡོད་པའི་སྒོ་ནས་ཀྱང་བསྐོ་འཛུགས་བྱས་ཆོག ༤།

སློབ་སྦྱོང་གི་ལམ་སྟོན་སྤྱོད་མཁས་པ། (Study Guide)

བསླབ་གཞིའི་སྡེ་ཚན་སོ་སོར་ལམ་སྟོན་མདོར་བསྡུས་རེ་དགོས་ངེས་ཡིན། ལམ་སྟོན་དེ་ལམ་ (337)

ཤོག་ངོས་338

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

དེབ་ཀྱི་ཚུལ་དུ་སློབ་མ་སོ་སོར་འགྲེམས་སྤེལ་གནང་ཆོག ལམ་སྟོན་དེའི་ནང་སློབ་སྦྱོང་དེའི་དམིགས་

ཡུལ་དང༌། སློབ་སྦྱོང་གི་ཐབས་ལམ། དཔྱད་གཞིའི་འབྱུང་ཁུངས། ཐུགས་སྣང་དོན་ཚན་ཁག་བཅས་ དང༌། ཚོད་རྒྱུགས་གཏོང་སྟངས། དྲི་བའི་དཔེ་མཚོན་དང་བསླབ་གཞི་བསྐྱར་སྦྱོང་ལ་དགོས་ངེས་ཀྱི་ཁ་ གསབ་དཔྱད་གཞི་སོགས་གསལ་འགོད་གནང་དགོས།

གཉིས་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་མཇུག་འབྲས།

སློབ་མའི་སྦྱངས་འབྲས་ཀྱི་ཆ་ནས་བལྟས་ན། སློབ་མ་མི་སྒེར་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་ཁྲིད་ཐབས་དེ་

སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ཚོགས་སྡེའི་རྣམ་པའི་སློབ་ཁྲིད་ལས་ལེགས་པ་ནི་དངོས་ཡོད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ཞིག་ཡིན།

ཕྱོགས་བསྡུས་ཀྱི་དབྱེ་ཞིབ་ཅིག་གི་ནང༌།(Kulik, Kulik & Bangart-Drowns, 1990) གལ་ཏེ་བྱང་ཆུབ་ པའི་སློབ་སྦྱོང་ཡོང་ཐབས་སྤྱད་ན། སློབ་མའི་སྦྱངས་འབྲས་ཇེ་ལེགས་སུ་འགྲོ་བ་ཡིན་ལ། སློབ་མས་ བསླབ་གཞིར་འདོད་མོས་བྱེད་ཚད་ཀྱང་གོང་མཐོར་འགྲོ་བ་ཡིན། དབྱེ་ཞིབ་ནང་ནན་བཤད་བྱ་རྒྱུར།

ཐབས་ལམ་འདི་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་ཐོག་དམིགས་བསལ་དུ་ཕན་ནུས་ལྡན་ཞིང༌། སློབ་མ་ཚོས་རང་ ཉིད་ཀྱི་གནས་སྟངས་ལ་བསྟུན་ཏེ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཐབས་འདིར་ཧ་ཅང་དགའ་པོ་བྱེད་པ་ཡིན། འོན་ཀྱང༌། མི་སྒེར་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་ཁྲིད་ཐབས་དེ་ལའང་ཞན་ཆ་མེད་པ་ཞིག་མིན།

དཔེར་ན། སློབ་མ་ཁག་ཅིག་ལ་ལས་དོན་འགོར་འགྱངས་བྱེད་པའི་ངན་གཤིས་འཇགས་ཡོད་

པས། དུས་ཚོད་སླེབས་སྐབས་བྲེལ་བ་འཚུབ་འཚུབ་ངང་སློབ་སྦྱོང་བྱས་པས་ཕན་ཐོགས་ཅི་ཡང་མ་

བྱུང་བར་བརྟེན། སློབ་སྦྱོང་འདི་རིགས་ལ་ཕྱི་བཤོལ་མི་བྱེད་ཀ་མེད་ཡོང་བ་ལྟ་བུའོ། །རིའ་སཱར་(Reiser,

1984)གྱི་གྲོས་འཆར་ལྟར་ན། སློབ་མ་འདི་རིགས་སློབ་སྦྱོང་ཐོག་རང་འགུལ་དང༌། རང་དོན་རང་གཅེས།

དཀའ་སྤྱད་སྙིང་རུས་ཅན་ཞིག་ཏུ་བསྐྱེད་བསྲིང་བྱ་བའི་ཕྱིར། དགེ་རྒན་གྱི་གཟིགས་རྟོག་དང༌། དྲན་

གསོ། བསླབ་བྱ། བསྐུལ་མ་སོགས་དགོས་ངེས་ཤིན་ཏུ་ཆེ།

ཞན་ཆ་གཞན་ཞིག་ནི། སློབ་སྦྱོང་གི་ནུས་པ་ཆེ་བའི་སློབ་མ་ཁག་ཅིག་ལ་ཉོབ་སྣང་དང་དུས་

ཚོད་འཕྲོ་བརླག་གཏོང་བཞིན་པའི་ཚོར་སྣང་འབྱུང་སྲིད།

(338)

ཤོག་ངོས་339

ལེའུ་བདུན་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ས་བཅད་གསུམ་པ།

ལས་རིམ་སྒྲིག་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ལམ།

ལས་རིམ་སྒྲིག་པའི་སློབ་ཁྲིད་(Programmed

Instruction)ནི།

ཡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་རྐྱེན་འགྱུར་

(Operant Conditioning)གྱི་གནས་ལུགས་གཞིར་བཟུང་ཐོག་གོ་སྒྲིག་བྱས་པ་ཞིག་ཡིན།

བསླབ་གཞི་

དེ་རིགས་མང་རིམ་སྒྲིག་སྟངས་ཐད་གཅིག་གྱུར་ཡིན་ལ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་ཀྱང་གཅིག་གྱུར་

ཡིན། འོན་ཀྱང༌། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཐ་དད་ཡིན། སློབ་མ་བྱེ་བྲག་པ་སོ་སོས་གཏན་འབེབས་བྱས་

པའི་བསླབ་གཞི་ལ་བརྟེན་ནས་འཛིན་གྲྭ་སོ་སོའ་ི ནང་ཀློག་འདོན་བྱེད་པ་དང༌། ཁ་སྐོང། དྲི་བ་དྲིས་

ལན། བསྐྱར་ཟློས་ཀྱིས་ཀློག་འདོན། དག་བཅོས་སོགས་གོ་རིམ་ལྡན་པའི་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པ་ཡིན། དེ་ལྟར་

གཏན་འབེབས་བྱས་པའི་བསླབ་གཞིའི་སྣེ་འཁྲིད་འོག སློབ་མ་ཚོས་རང་རང་སོ་སོའ་ི ནུས་རྩལ་དང༌།

འདོད་མོས། དུས་ཚོད་བཅས་ལ་བསྟུན་ནས་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཆོག

དང་པོ། ལས་རིམ་སྒྲིག་པའི་བསླབ་གཞིའི་རྩ་བའི་སྒྲིག་རིམ།

ལས་རི མ ་སྒྲི ག ་པའི ་ བསླབ་གཞི ་ དམི ག ས་ཡུལ་གཙོ ་ བོ ་ ནི ་ རྐྱེ ན ་སྐུལ་དང་ལྡོ ག ་འཕྲོ ་ གཉི ས ་

འབྲེལ་མཐུད་དམ་པོ་ཡོང་བར་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་རྒྱུ་དེ་ཡིན། དཔེར་ན། སྒྲིག་རིམ་གཅིག་གི་རྩ་བའི་སྒྲོམ་

གཞི་ནི་འདི་ལྟར། ‘‘འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་ཤེས་ནུས་མུ་མཐུད་ཡར་རྒྱས་འགྲོ་བཞིན་པ་དེ་ནི་སློབ་སྦྱོང་

ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བ་ཡིན། དཔེར་ན། ཚེ་མགོན་གྱིས་2 x 3 = ཞེས་པ་འདི་ཐོག་མར་མཐོང་འཕྲལ། ལན་ དུ་༥ ཞེས་འབྲི་བ་དང༌། དགེ་རྒན་གྱིས་འགྲེལ་བརྗོད་དང་དོན་དངོས་གནས་ཚུལ་ཐོག་ནས་དཔེ་སྟོན་

གནང་རྗེས། ཚེ་མགོན་གྱིས་ལས་སླ་པོའ་ི སྒོ་ནས་དྲི་བ་དེའི་ལན་དུ་༦ འབྲི་གི་ཡོད། འོ་ན། ཚེ་མགོན་

གྱིས་ཐོག་མར་ལན་དུ་༥ འབྲི་བ་ནས་ད་ལྟ་༦ འབྲི་བར་འཕོ་འགྱུར་བྱུང་ཡོད། འཕོ་འགྱུར་དེའི་རིགས་ ལ་ང་ཚོས་

ཞེས་ཟེར།’’ ལྟ་བུ།

གོང་གསལ་ལས་ཤེས་ཐུབ་པ་ནི། སློབ་མས་བར་སྟོང་ཁ་སྐོང་ཐུབ་པར་བྱ་དགོས་ན་ཡ་ལན་ངེས་

པར་དུ་ལམ་སྟོན་གནང་བའི་བསླབ་གཞི་རྐྱེན་སྐུལ་ཀློག་དགོས་པ་ཡིན། བསླབ་གཞི་ཀློག་འདོན་ནས་

ཡང་དག་པར་བར་སྟོང་ཁ་སྐོང་བའི་བར་དང༌། བསླབ་གཞི་སྟབས་བདེ་ལས་སླ་པོའ་ི རིགས་ནས་ནང་ (339)

ཤོག་ངོས་340

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

དོན་ཟབ་ཅིང་དཀའ་བའི་རིགས་བར་གང་ཡིན་ནའང།ཚོད་འཛིན་འོག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། སྐབས་འདིར་ ཀློག་འདོན་དང་བར་སྟོང་སྐོང་རྒྱུ་གཉིས་ནི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་གཙོ་བོ་དེ་ཡིན།

ལས་རིམ་སྒྲིག་པའི་བསླབ་གཞི་གོ་སྒྲིག་བྱེད་སྟངས་རིགས་གཉིས་སུ་དབྱེ་ཆོག དེ་ནི་དྲང་ཐིག་

ཅན་(linear)དང༌། ཡན་ལག་ཅན་(branching)གཉིས་སོ། །དྲང་ཐིག་ཅན་གྱི་གོ་སྒྲིག་བྱེད་སྟངས་ནི། སློབ་

སྦྱོང་ཡོད་ཚད་གོ་རིམ་ངེས་ཅན་ཞིག་ལ་བརྟེན་ནས་རིམ་པ་འཆར་ཅན་དུ་འགྲོ་དགོས་པ་ཡིན། ཡན་

ལག་ཅན་གྱི་གོ་སྒྲིག་བྱེད་སྟངས་ནི། གལ་ཏེ་སློབ་མའི་ལན་འདེབས་ཐད་ནོར་འཁྲུལ་བྱུང་ཚེ། དེ་ནས་ སློབ་སྦྱོང་གི་ཁ་ཕྱོགས་འགྱུར་བ་བཏང་སྟེ་ཡན་ལག་གི་སློབ་སྦྱོང་ཚན་པ་འོས་འཚམས་ཤིག་བདམས་

ཏེ་སློབ་སྦྱོང་བྱ་འགོ་བརྩམས་རྗེས། སྔར་གྱི་ཁ་ཕྱོགས་སུ་ཕྱིར་འཁོར་ཏེ་མུ་མཐུད་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པ་ཞིག་

ཡིན། འདིར་མཐོང་ཐུབ་པ་ནི། ཡན་ལག་ཅན་གྱི་སྒྲོམ་གཞི་དེ་དྲང་ཐིག་ཅན་ལས་རྙོག་འཛིང་ལྷག་པར་

ཆེ་བ་དེ་ཡིན། ཡན་ལག་གི་སྒྲོམ་གཞི་དེ་འཚམས་པོ་ཡོད་མེད་ནི། དོན་དངོས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་ གཞིར་བཟུང་ཐོག་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན། གལ་ཏེ་དེ་ལྟ་མ་ཡིན་ན། རྟོག་བཟོའམ་རྨོངས་ཚོད་ཀྱིས་སློབ་མས་

ལྡོག་འཕྲོ་འབྱུང་སྟངས་ལ་ཚོད་དཔག་བྱས་ཏེ་ཡན་ལག་གི་སྒྲོམ་གཞི་བཟོས་ན། དུས་རྒྱུན་དུ་དགོས་

མེད་ཀྱི་ལས་ཚེགས་དང་སེམས་ཚེགས་ཉིས་བརྩེགས་འབྱུང་བ་མ་ཟད། ཤོག་སྣག་དང་དུས་ཚོད་འཕྲོ་ བརླག་བཏང་བ་ཁོ་ན་ལས་མ་འདས་སོ། །

གཉིས་པ། ལས་རིམ་སྒྲིག་པའི་སློབ་དེབ།

བསླབ་གཞིའི་ནང་དོན་ཟབ་པོ་དང་རྒྱས་པོ་མེད་པར་སྐབས་བབས་གནས་ཚུལ་ལ་གཞིགས་

ནས་བསྒྲིགས་པའི་བསླབ་གཞིའི་གྲུབ་སྟངས་འདི་ནི་ལས་རིམ་སྒྲིག་པའི་སློབ་དེབ་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ཆེན་

པོ་ཞིག་ཡིན། སློབ་དེབ་ནང་ལེ་ཚན་དང་ས་བཅད་ཀྱི་དབྱེ་བ་ཡོད་ནའང༌། དཔེ་དེབ་ཧྲིལ་པོའ་ི ཆ་ནས་

བལྟས་ན་ནང་དོན་མང་ཉུང་འདྲ་མིན་ཡོད་པའི་བསླབ་གཞི་ཞིག་ཆགས་ཡོད། ཀློག་འདོན་དང་བར་ སྟོང་སྐོང་རྒྱུ་དེ་ནི་བྱེད་སྒོ་གཙོ་བོ་ཡིན། སློབ་མ་ཚོས་དུས་དང་རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་དྲི་བའི་ལན་ཞིབ་བཤེར་

དང་བསྐྱར་ཞིབ་བྱ་བདེ་བའི་ཆེད། དྲི་བ་སོ་སོའ་ི ལན་རྣམས་ཤོག་ངོས་སོ་སོའ་ི མཐའ་མཇུག་གམ། སྡེ་ ཚན་སོ་སོའ་ི མཇུག་ཏུ་བཀོད་ཡོད། སློབ་མ་ཚོས་རང་ཉིད་ཀྱི་གནས་ཚད་ལ་ཚོད་བགམ་བྱ་བདེ་བའི་

ཆེད། ལས་རིམ་སྒྲིག་པའི་སློབ་དེབ་ཁག་ཅིག་གི་སྡེ་ཚན་སོ་སའི་མཇུག་ཏུ་ཚོད་རྒྱུགས་ཀྱི་དྲི་བ་རེ་ བཀོད་ཡོད། ལས་རིམ་སྒྲིག་པའི་སློབ་དེབ་མང་ཆེ་བར་ཐད་ཀར་ཅན་གྱི་སྒྲོམ་གཞིའི་རྣམ་པ་བེད་སྤྱོད་

བཏང་ཡོད་སྟབས། སློབ་མ་ཚོས་རང་ཉིད་ལ་ནོར་འཁྲུལ་བྱུང་བར་བརྟེན་ནས་ཡན་ལག་གི་སྒྲོམ་གཞི་ གང་རུང་ཞིག་གི་ནང་མགོ་འཁོར་ནས་སྡོད་མི་དགོས་པ་ཡིན། ཡིན་ནའང༌། ཐབས་ལམ་འདི་རིགས་ (340)

ལེའུ་བདུན་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཐབས་ཇུས།

ཤོག་ངོས་341

ནང་སློབ་མ་ཚོས་སློབ་སྦྱོང་གི་བརྒྱུད་རིམ་ནང་ཡན་ལག་གི་སྡེ་ཚན་གང་རུང་ཞིག་ཏུ་ཞུགས་དྲགས་ པའི་རྐྱེན་གྱིས་ཤེས་ཡོན་ཁ་གསབ་བྱེད་ཐབས་མེད་པའི་ཞན་ཆའང་ཡོད། གསུམ་པ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་མཇུག་འབྲས།

ལས་རིམ་སྒྲིག་པའི་སློབ་ཁྲིད་དེར་སློབ་སྦྱོང་གི་སེམས་ཁམས་མངོན་གསལ་ཅན་ཞིག་ཡོད་

པ་མ་ཟད། སི་ཀིན་ནར་(Skinner,

1968, 1986)དང་ཁོང་གི་རྗེས་འབྲང་པ་རྣམས་ཀྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་ཡོད་

ནའང༌། དོན་དངོས་ལག་ལེན་ཁྲོད་ཐབས་ལམ་འདིར་ནུས་པ་དོན་ལྡན་ཞིག་ཐོན་གྱི་མེད།(Bangart et alü, 1983; Shoen, 1976) དེང་སྐབས་ལས་རིམ་སྒྲིག་པའི་སློབ་དེབ་ཕལ་ཆེ་བ་ཁ་གསབ་རང་བཞིན་གྱི་

བསླབ་གཞིའི་(དཔེར་ན་སློབ་མའི་ལས་བྱ་འབྲི་དེབ་དང་ནང་སྦྱོང་འབྲི་དེབ་ལྟ་བུའི)རིགས་དང༌། དམིགས་བསལ་

ནུས་རྩལ་སྐོར་གྱི་སློབ་སྦྱོང་(དཔེར་ན་ཨང་རྩིས་ནང་ཐབས་བཞི་མཉམ་བསྲེས་རྩིས་གཞིའི་སྐོར་ལྟ་བུ)ལ་བེད་སྤྱོད་

གཏོང་བཞིན་ཡོད།

(341)

ཤོག་ངོས་342

བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་སེམས་ཁམས་རིག་པ།

ས་བཅད་བཞི་པ།

ཀམ་པུ་ཊར་སྤྱོད་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ།

ཀམ་པུ་ཊར་སྤྱོད་པའི་སློབ་ཁྲིད་(Computer-Assisted Instruction CAI)ནི། ཀམ་པུ་ཊར་བརྒྱུད་

ནས་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་པའི་དེང་དུས་ཀྱི་སློབ་ཁྲིད་ཐབས་ལམ་ཞིག་ཡིན། ཀམ་པུ་ཊར་ནང་བརྡ་འཕྲིན་

སྒྲིག་རིམ་ལ་བརྟེན་ནས་བསླབ་གཞིའི་ནང་དོན་གསལ་སྟོན་ཐུབ་པ་མ་ཟད། དྲི་བ་གཏོང་བ་དང༌། བརྡ་

ལན་སློག་པ། བརྡ་འཕྲིན་གོ་སྒྲིག་སོགས་ཀྱི་ལས་ཀ་བྱེད་ཐུབ། ཀམ་པུ་ཊར་ལ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་

མགྱོགས་ཚད་དང་སྣ་མང་བྱེད་ནུས་ཡོད་པར་བརྟེན། དེང་སྐབས་རིམ་བཞིན་ཀམ་པུ་ཊར་ནི་གཞོགས་ འདེགས་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཡོ་ཆས་གལ་ཆེ་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་བཞིན་ཡོད།

དང་པོ། སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས།

ཀམ་པུ་ཊར་སྤྱོད་པའི་སློབ་ཁྲིད་ནི་ལས་རིམ་སྒྲིག་པའི་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་རྨང་གཞིའི་ཐོག་གྲུབ་ཡོད།

སློབ་ཁྲིད་འདི་རིགས་ནང༌། དགེ་རྒན་གྱིས་ཀམ་པུ་ཊར་གྱི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་མྱུར་ཚད་དང༌། བྱེད་ ནུས་སྣ་ཚོགས་ལ་བརྟེན་ནས། བརྒྱུད་ལམ་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་སྒོ་ནས་སློབ་མ་རྣམས་ལ་དགོས་ངེས་ཀྱི་བརྡ་

འཕྲིན་གང་མང་ཞིག་མཁོ་སྤྲོད་བྱེད་ཐུབ། འཛམ་གླིང་ནང་ས་ཁུལ་འདྲ་མིན་གྱི་ཤེས་ཡོན་སློབ་སྦྱོང་སྡེ་ ཚན་ལ་འབྲེལ་ལམ་བཙུགས་ཏེ། མགྱོགས་མྱུར་ལྡན་པའི་ལས་རྩོལ་གྱི་རིམ་པ་ལ་བརྟེན་ནས་སློབ་ཁྲིད་