Andersom - november 2011

aNDERSOM Magazine van Oikocredit Nederland november 2011

Microfinanciering: geen toverstokje Microfinanciering in Nederland Dijkgraaf Pieper

Ondernemers in beeld

Colofon Het kwartaalblad Andersom is een uitgave van Oikocredit Neder­land en geeft nieuws en achtergrondinformatie over het werk van Oikocredit en Oikocredit Nederland.

Overname van artikelen is toegestaan na toestemming van de redactie.

Redactie Ronald Everts (hoofdredacteur) Dee Timmermans (bureauredacteur) Martien Versteegh (eindredacteur) Serana Stockmann Walter van Teeffelen Column Kees van der Maas Illustratie Age Visser Foto’s Opmeer reports, Oikocredit Coverfoto Opmeer reports Vormgeving Xplore, Hoevelaken Opmaak Donkigotte Druk De Groot Drukkerij BV, Goudriaan Andersom is gedrukt op kringlooppapier

Andersom november 2011

Inhoud

Geen toverstokje

Microfinanciering voor ondernemers in Nederland

3

Ondernemers in beeld

‘Ambachtelijke creativiteit en zelflerend vermogen’

6

Seminar ‘Het duurzame aandeel van de kerk’

9

5

8

Verenigingsnieuws: MVO: voorwaarde voor zakelijk succes

Uitnodiging ledenvergadering en agenda

10

Zonne-energie

12

ICCO en Oikocredit werken samen verder aan ontwikkeling

12

Column Kees van der Maas

12

11

ISSN 1566-368X; oplage: 13.200 exemplaren

Oikocredit Nederland Postbus 85015 3508 AA Utrecht Bezoekadres: Herculesplein 207a Utrecht T: 030 234 10 69 E: nederland@oikocredit.org I: www.oikocredit.org

Wat doet Oikocredit?

Oikocredit, wereldwijd vooroplopend financier van de microkredietsector, is ervan overtuigd dat arme mensen in ontwikkelingslanden zelf in staat zijn een beter bestaan op te bouwen. Als ze maar een lening kunnen krijgen. Met (micro)krediet kunnen mensen voor hun eigen inkomen zorgen, bijvoorbeeld door een bedrijfje of marktkraam op te zetten.

Oikocredit gaat de strijd aan tegen armoede door leningen en investeringskapitaal te verstrekken aan microkredietinstel­lingen, coöperaties en midden- en kleinbedrijf. Het kapitaal daarvoor trekt Oikocredit wereldwijd aan door de uitgifte van aandelen.

Oikocredit Nederland, een vereniging met ruim achtduizend leden en donateurs en ruim honderd vrijwilligers, geeft bekendheid aan Oikocredit en verzorgt de administratie van het Oikocredit Nederland Fonds (ONF), een erkend sociaalethisch beleggingsfonds. De Stichting Beheer Oikocredit Nederland Fonds is als beheerder van het ONF opgenomen in het register van de AFM.

2

geen Toverstokje

Rosalind Copisarow

De nieuwe Managing Director van Oikocredit heet Rosalind Copisarow.

Andersom vroeg haar welke koers Oikocredit gaat varen. Rosalind, 53 jaar, Britse nationaliteit, blijkt een vrolijke en gepassioneerde spraakwaterval te zijn. ‘Onze basis moet een diepgaande kennis van de situatie van de armen zijn. Vervolgens kiezen we samen met onze partners de juiste, multidisciplinaire aanpak.’

Tekst: Ronald Everts U begon in de private sector. Hoe heeft uw carrière zich ontwikkeld?

‘Ik heb er bewust voor gekozen om eerst het financiële vak te leren. Ik heb lang bij een investeringsbank gewerkt en daar kennis van kredieten en investeringen opgedaan. Achteraf is dat de juiste keuze geweest. Ik heb diepgaand over bedrijven leren nadenken en gezien hoe externe investeringen de meeste meerwaarde opleveren. Ik heb altijd de bedoeling gehad om die kennis uiteindelijk in ontwikkelingslanden toe te passen. Daarom ben ik voor microfinancieringsinstellingen gaan werken.’

‘De laatste jaren ben ik in GrootBrittannië zelfstandig maatschappelijk ondernemer geweest en ik heb me daarbij gespecialiseerd in betaalbare huisvesting voor mensen in ontwikkelingslanden.’

‘Ik heb een duidelijke overtuiging: dat de strijd tegen armoede teveel is gevoerd vanuit verschillende disciplines, die alle dachten dé oplossing te hebben. Maar er bestaat geen toverstokje. Je kunt alleen succes hebben als je de lokale situatie kent, maar óók de impact weet van de ‘instrumenten’ die je uiteindelijk inzet.’

Waarom heeft u voor Oikocredit gekozen?

‘Omdat hier de impact voor de armen voorop staat. Ik ken veel goede organisaties, maar toch staat de duurzaamheid van het inkomen van de organisatie zelf vaak op de eerste plaats.

En hoe belangrijk dat ook is, de sociale impact moet het zwaarst wegen. De combinatie van de organisatie van Oikocredit, de investeerders en onze partners maken deze focus mogelijk.

Oikocredit doet een duidelijke propositie aan de investeerders: neem genoegen met een bescheiden financieel rendement, dan garanderen wij een hoog sociaal rendement. Door een gedegen bedrijfsvoering en goed risicomanagement komt de organisatie deze belofte al 36 jaar na.’

‘Mijn keuze is beklonken door elementen in de organisatie die cruciaal zijn om effectief op te kunnen treden: de loyaliteit aan de sociale missie en de veelzijdige activiteiten van de organisatie. Ook heeft Oikocredit via het wereldwijde netwerk

van kantoren een schat aan kennis over de lokale situatie en die is zó belangrijk.

Ik wil deze elementen verder versterken.’

De activiteiten van Oikocredit zijn al erg divers, hoe wilt u dat verder versterken?

‘Door een gevarieerder investeringsbeleid te voeren. Ik wil deelnemen in bedrijven van verschillende omvang, die duurzame producten en diensten voor arme mensen ontwikkelen. De grootte van een bedrijf is voor mij minder belangrijk dan de meerwaarde die het voor armen oplevert.’

‘Bedrijven die betaalbare huizen maken of betaalbare bronnen van schone energie leveren, verdienen onze steun.

En dat zijn vaak grotere, kapitaalintensieve bedrijven.’

‘Diversifiëren kan ook door samenwerking. We hebben het eigenlijk net bevestigd gekregen: de International Finance Corporation (IFC) heeft besloten ons een half miljoen dollar te schenken voor ondersteuning aan microfinancieringsinstellingen in India. De IFC is onderdeel van de Wereldbank en heeft als missie om investeringen in de duurzame private sector in ontwikkelingslanden te bevorderen. Als onderdeel van de samenwerking zal Oikocredit zelf ook een half miljoen dollar investeren. Het doel is om financiële producten te ontwikkelen, die huis-

3

Maar hoeveel van die € 2,- komt bij de producenten terecht? Een fractie! Door het ondersteunen van coöperaties kunnen we daar op verschillende manieren verbetering in brengen. Ten eerste bieden coöperaties marktconforme prijzen voor de oogst. Nu hebben mensen vaak geen toegang tot de markt en worden ze afgezet door hebzuchtige handelaren. Vrouwen zijn voor dit soort praktijken extra kwetsbaar, omdat ze vaak niet hun gezin kunnen verlaten om hun waren verder weg te verkopen. Ten tweede kunnen we helpen de productieketen te verbeteren, bijvoorbeeld door de financiering van een pindabranderij mogelijk te maken. Zo vindt dat gedeelte van het productieproces op locatie plaats en blijft de bijbehorende winst óók. Ten derde kunnen we via coöperaties voorkomen dat een deel van de oogst verloren gaat.

Coöperaties kunnen bijvoorbeeld vrachtwagens met koelruimtes inzetten. Voor individuele boeren die niet georganiseerd zijn, is dat onbetaalbaar.’ houdens met een laag inkomen toegang verschaffen tot water, sanitaire voorzieningen en duurzame energie. Ik zie deze samenwerking als een blijk van vertrouwen in Oikocredit én als voorbeeld voor de toekomst.’

Wat vindt u van de kritiek die microfinanciering de laatste tijd krijgt?

‘Erg ongenuanceerd. Microfinanciering is een belangrijk hulpmiddel dat effectief is als het juist wordt ingezet. ‘Juist’ betekent in dit geval als middel tot een doel. En toegegeven: daaraan heeft het de laatste jaren bij verschillende microfinancieringsinstellingen ontbroken. Ook microfinanciering is geen toverstokje en de laatste jaren is te vaak gedacht: microkrediet is gewoon een product. Maar het is niet alsof je sinaasappelen verkoopt!’

‘De kredietverstrekker heeft de verantwoordelijkheid om de situatie van de mensen te beoordelen en te beslissen of

4

een lening verantwoord is of niet. Door een commerciële focus – en door gebrek aan kennis van de impact van het krediet – zijn excessen ontstaan. Zo is een minderheid benadeeld, hun situatie is verder verslechterd. En dat alleen door de hebzucht van kredietverstrekkers!

Oikocredit werkt hard om microfinancieringsklanten te beschermen, onder andere door de klantbeschermingsprincipes te bevorderen. Ondertussen heeft 44 procent van onze microfinancieringspartners zich aan deze principes gecommitteerd.’

Tor Gull, de vertrekkende directeur van Oikocredit, zag groot groeipotentieel in landbouwcoöperaties.

Hoe ziet u dat?

‘Inderdaad, via coöperaties kunnen we veel aspecten van onze missie vervullen.

Ik kocht gisteren een zakje pinda’s voor € 2,-. Die prijs is het resultaat van de productieketen die ook een waardeketen is: verbouwen, branden, vervoeren, verpakken en in de supermarkt verkopen.

Oikocredit heeft recentelijk het sociaal jaarverslag over 2010 gepubliceerd. Wat is voor u de belangrijkste boodschap en wat zou u willen dat het verslag van 2011 vermeldt?

‘Het belangrijkste is dat we ons inspannen om de impact van onze investeringen te meten en meetinstrumenten blijven ontwikkelen om er zeker van te zijn dat onze investeringen arme mensen bereiken. We maken onder andere gebruik van de Progress Out of Poverty Index, die door de Grameen Foundation is ontwikkeld. Daarmee wordt met verschillende variabelen gemeten hoe de positie van de mensen zich ontwikkelt en verbetert, bijvoorbeeld onder invloed van microfinanciering.’

Rosalind zegt lachend: ‘En volgend jaar?

Ik wil met dezelfde, veelzijdige aanpak nog meer aandacht gaan besteden aan projecten die armoedebestrijding koppelen aan milieubewustzijn en vrouwenemancipatie.’

Microfinanciering voor ondernemers in Nederland Qredits verstrekt microkredieten aan kleinschalige ondernemers in Nederland. Daarmee worden ondernemende types die niet bij de reguliere banken terecht kunnen, financieel vooruit geholpen.

Tekst: Serana Stockmann Kleine geldleningen om ondernemerspotentieel om te zetten in een eigen bedrijf kennen we vooral voor arme mensen in ontwikkelingslanden. Daar is het veelal noodzakelijk omdat arme mensen geen toegang hebben tot een bank. Dit is een belangrijk verschil met Nederland, waar ieders inkomsten als vanzelfsprekend op een betaalrekening worden gestort.

Geen toegang tot een bank is dan ook niet aan de orde voor Nederlandse kleinschalige ondernemers. Zij lopen tegen andere factoren aan waardoor het sluiten van een zakelijke lening bij de reguliere banken niet altijd mogelijk is.

Microkrediet voor ondernemers in Nederland Een klein geldbedrag lenen om een eenmanszaak of kleinschalige onderneming te starten, is geen sinecure. Het te lenen bedrag is te klein voor de reguliere bank of het financiële verleden van de aanvrager vormt een fikse drempel voor het verkrijgen van een lening. Denk aan een uitkering als achtergrond. Bij Qredits, de handelsnaam van Stichting Microkrediet Nederland, is de blik echter vooral gericht op de toekomst. Vanuit hun motto ‘Wij kijken liever naar de toekomst dan naar het verleden’ hoeft het starten van een bedrijf vanuit een uitkering geen belemmering te vormen.

Hierdoor hebben ondernemers, die om welke reden dan ook niet voldoen aan de criteria van reguliere banken, toch een mogelijkheid om geld te lenen om een bedrijf te starten of te investeren in een bestaand bedrijf. Om in aanmerking te komen voor microkrediet is het een vereiste dat er een goed ondernemingsplan op tafel ligt. Op de website van Qredits is een voorbeeld van een ondernemings-

plan gratis te downloaden. De haalbaarheid van het plan wordt beoordeeld door een team van vijftien bedrijfsadviseurs in het land. Ondernemers die in het verleden al succesvol waren en met een klein startkapitaal een nieuwe onderneming willen starten, kunnen ook terecht bij Qredits.Om de slagingskans van een ondernemer te vergroten, biedt Qredits vrijwillige coaching aan gedurende het eerste jaar.

het om ‘ongedekte’ leningen gaat, liggen deze rentetarieven relatief wat hoger dan bij een ‘normale’ zakelijke lening.

Wat doet Qredits?

Qredits is een stichting die microkrediet verleent aan Nederlandse ondernemingen met minder dan vijf werknemers en aan zzp’ers (zelfstandigen zonder personeel). Het is de enige landelijke aanbieder van microkrediet.

Met een lening van maximaal € 50.000,- worden ondernemers in staat gesteld een eigen bedrijf op te starten. Qredits wil hiermee het ondernemerschap van kleine bedrijven in Nederland bevorderen.

Qredits timmert sinds de start in 2009 flink aan de weg. De stichting ontving in 2010 tijdens het jaarlijkse congres van het European Microfinance de Microfinance Good Practices Europe Award.

Een blijk van waardering voor de innovatieve bedrijfsvoering.

Ondernemen met Qredits Startende ondernemers die wel een ondernemingsplan hebben, maar geen financiële middelen om hun plan te verwezenlijken, kunnen dus terecht bij Qredits. De aanpak is zeer persoonlijk.

Gedurende minimaal een jaar krijgt de ondernemer een coach toegewezen. De looptijd van een lening kan variëren van 1 tot maximaal 10 jaar en heeft een vast rentepercentage. Het rentetarief bij Qredits ligt marktconform in vergelijking met zakelijke leningen van een bank. Omdat

Qredits Qredits is een stichting en heeft geen winstoogmerk. Qredits wordt mogelijk gemaakt door een samenwerkingsverband tussen ABN AMRO Bank, ING Nederland, Rabobank Nederland en het Fonds Werken aan Wonen, het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Zie www.qredits.nl voor meer informatie.

5

ONDERNEMERS in BEELD

Wim en Pauline Opmeer, van Opmeer Reports, brengen de positieve effecten in beeld van moderne vormen van ontwikkelingssamenwerking en sociaal ondernemerschap.

Tekst en foto’s: Opmeer Reports

Meer informatie en foto’s: www.gain2gether.nl

6

Een bescheiden beestenboel en eigen moestuin in Cornesti, Roemenië Alexanaruc Palfi is lid van een coöperatie van zeshonderd boeren. Het grote verschil met de staatscoöperaties van voor de val van het communistische regime in 1989 is inspraak en een eigen stukje land. Op zijn kleine stukje land heeft Alexanaruc een bescheiden beestenboel en een grote moestuin. Hij is al tachtig en moet, sinds zijn vrouw vier jaar geleden is overleden, het werk alleen doen.

Normaal gesproken lenen banken niet aan dit soort coöperaties. Oikocredit heeft de coöperatie wel een lening verstrekt, waarmee ze machines hebben kunnen kopen. Daarmee vergroten ze de opbrengst van het gedeelde land.

Water boren in Chizâtâu, Roemenië Ioan Borchescu-Mirea werkt samen met zijn zoon Ciupii en vrouw Ana op hun eigen land en in zelf gebouwde kassen. Voor die kassen leende Ioan geld. Van de volgende lening wil hij een grondboor kopen, want het oppervlakkige grondwater in Chizâtâu bevat veel te veel ijzer, waardoor de planten doodgaan.

Zo’n boor kost ongeveer € 5.000,-. Dat is een flink bedrag. Maar dankzij de leningen is het bedrijf van Ioan winstgevend en kan zijn familie rondkomen.

Dromen over wijn in Saedinnenie, Bulgarije Atanas Vlaski heeft met een lening van Maritsa Investment een wijngaard aan kunnen leggen. Daar cultiveert hij met succes drie druivensoorten.

Hij verkoopt die druiven aan wijnhuizen, maar droomt over zijn eigen wijnhuis. Hij experimenteert al met het maken van een rode en een witte wijn. Nu nog de licenties en het benodigde kapitaal.

7

Van vormgeving naar toerisme in Nova Zburijvka, Oekraïne Credit union Gromoda vroeg vormgeefster Olga Zhukov een brochure te ontwerpen over ‘Groen Toerisme’. Olga en haar echtgenoot Mihailo raakten zo enthousiast over dat concept dat ze - met een lening - hun eigen pension besloten te beginnen. Daar serveren ze nu ‘eerlijke’ maaltijden. Bovendien geeft Olga workshops in het maken van originele Oekraïense poppen.

‘ambachtelijke creativiteit en zelflerend vermogen’ Hein Pieper is dijkgraaf van het Waterschap Rijn en IJssel. Eerder was hij kamerlid voor het CDA. Pieper heeft uitgesproken ideeën over de inrichting van de samenleving en de rol van het christelijk gedachtegoed hierin. In zijn mooie nieuwe kantoor in Doetinchem staat hij ons te woord.

Tekst: Walter van Teeffelen Hoe kent u Oikocredit?

‘Mensen van Oikocredit kom ik tegen in mijn netwerk. Jarenlang was ik betrokken bij het Verband Katholieke Maatschappelijke Organisaties (VKMO). Ik zat in het bestuur van het Christelijk Sociaal Congres waarvan Oikocredit ook lid is. En in het bestuur van Oikos, waarvan ik voorzitter ben, zit Gert van Maanen, een van de oprichters van Oikocredit. Ik ben in een aantal ontwikkelingslanden geweest en heb daar projecten bezocht. Ik heb gezien hoe moeilijk mensen met weinig bezittingen aan geld kunnen komen. Hoe ze soms gedwongen zijn een woekerrente te betalen. Dan is een microkrediet een uitkomst, een fantastische mogelijkheid voor mensen om zich uit de ellende te werken, op eigen kracht of – anders gezegd – via het zelflerende en zelforganiserende vermogen van mensen. Er zijn natuurlijk wel eens projecten die niet lukken, maar met kredietaanvragen bij Nederlandse banken gaat ook wel eens wat mis.’

Is de christelijke oorsprong van Oikocredit nog goed zichtbaar?

‘Ik vind het een gemiste kans dat de christelijke wortels van Oikocredit niet terugkomen in de projecten. Er is natuurlijk een duidelijke link met het christelijk gedachtegoed. Maar die visie moet duidelijker doorklinken. Wij – christenen, kerkelijk netwerk – hebben een samenlevingsvisie die haaks staat op datgene wat nu dominant is: het neoliberalisme. Het neoliberalisme gaat veel te weinig uit van de inhoud, zij legt de nadruk op het proces en wil waardenvrij zijn. Ik geloof in het Rijnlands denken, dat is christelijk sociaal gemotiveerd. Wij willen een bepaalde bedrijvigheid stimuleren vanuit het corporatieve,

8

Dijkgraaf Hein Pieper

het relationele van de economie. Met langdurige relaties vanuit de stakeholders van de samenleving: gezinnen, klanten, leefomgeving en milieu. Draag dit maar gewoon uit, zeg ik tegen Oikocredit. Laat zien dat niet alleen maar cijfers en rendement tellen.’

Wat zou Oikocredit volgens u moeten doen?

‘Oikocredit zou steviger met christelijke organisaties in gesprek moeten gaan over beleggingen en over haar bedrijfsfilosofie.

Samen met hen kan Oikocredit een Rijnlands (christelijk) bedrijfsleven stimuleren. Ik verwijs naar veel bewegingen in de samenleving die hiermee

bezig zijn, maar ook naar een groep als de Focolare, een nieuwe beweging die ook een andere economie, met meer gemeenschappelijkheid voorstaat. Je ziet het verder bij abdijen en kloosters, met name in het buitenland. Er wordt anders omgegaan met bezit en met personeel.

Dit steekt Oikocredit teveel onder de korenmaat. De manier van bedrijfsvoering maakt het verschil.’

‘Het anders denken zie ik terug in de laatste encycliek van Paus Benedictus XVI ‘Caritas in Veritate’, Liefde in Waarheid.

Het goede zit in de samenleving, zegt de paus. We moeten het ‘oplichten’, zichtbaar maken. Werk en producten moeten

vanuit zichzelf integer zijn. Dus het gaat niet om een ethisch sausje over werk of producten gieten. Er zijn financiële producten bedacht die niets meer te maken hadden met de economische werkelijkheid. Die producten vertegenwoordigden alleen zichzelf, dat is onmogelijk.’

Ziet u een verband tussen uw werk, hoofd van een waterschap, ‘dijkgraaf’, en uw visie op hoe Oikocredit te werk zou moeten gaan?

‘Het waterschap is ons oudste bestuursmodel. Het ontstond rond de dertiende eeuw. Onze manier van samenleven heeft nog steeds direct te maken met de christelijke waarden als gemeenschap, algemeen belang en solidariteit. In het DNA van het waterschap zit deze manier van denken. Met mensen van het gebied de veiligheid en de kwaliteit van het watersysteem overeind houden. Het zelflerend

en zelforganiserend vermogen van mensen staat centraal, iets wat ongetwijfeld herkenbaar is voor Oikocredit.’

Wat is volgens u de kern van het verhaal?

‘We schreeuwen om een andere visie op de politiek en op de samenleving. Het socialistisch experiment is in de jaren ’80 gestorven. Dat haalde de verantwoordelijkheid bij de mensen weg. Mensen kwamen in de WAO, velen werden aan de kant gezet. De verzorgingsstaat is een vangnet, maar niet bedoeld om mensen af te serveren. Het neoliberale experiment is recent ten onder gegaan. Er is nu een tegenbeweging. Ik zie het in de buurtzorg, ik zie het in het onderwijs. En daarin staat de ambachtelijke creativiteit en het zelflerend vermogen van de samenleving centraal. Het doel van ons werk moet zijn dat we meer humaniteit creëren.’

Seminar ‘Het duurzame aandeel van de kerk’ Oikocredit Nederland organiseert op 7 december van 13:00 - 17:15 uur een seminar in Utrecht waar kerkelijke instellingen handvatten krijgen om duurzaam te beleggen. Kerken kunnen ook daarmee hun missie in de praktijk brengen en werken aan een betere wereld.

Centraal staat de presentatie van de resultaten van het onderzoek dat de Vereniging Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO) in opdracht van Oikocredit Nederland heeft verricht naar het beleggingsbeleid van kerkelijke instellingen.

De VBDO werkt aan verduurzaming van de kapitaalmarkt en heeft in de afgelopen jaren onderzoek gedaan naar het duurzaam beleggingsbeleid van verschillende sectoren in Nederland. Oikocredit heeft kerkelijke wortels en werkt aan duurzame armoedebestrijding door het verstrekken van leningen aan microfinancieringsinstellingen, coöperaties en het MKB.

Deskundigen vanuit verschillende kerkelijke instellingen maken u deelgenoot van hun ervaringen op het terrein van duurzaam beleggen tijdens korte presentaties.

In diverse workshops kunt u verder praten met de presentatoren en ervaringen uitwisselen.

Het seminar is bedoeld voor kerkrentmeesters, penningmeesters van parochies, vertegenwoordigers van bisdommen, diaconale werkgroepen, PCI-en, orden en congregaties.

Locatie en aanmelden Locatie: Protestants Landelijk Dienstencentrum, Joseph Haydnlaan 2a, Utrecht.

Aanmelding verplicht. Mail of bel Pauline Ebing van Oikocredit Nederland: pebing@oikocredit.org – 030 2341069.

9

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

voorwaarde voor zakelijk succes ermee bezig. En behalve dat 60 procent met MVO bezig is omdat klanten dat vragen, is intussen al 40 procent bezig om zelf duurzaamheidseisen aan hun leveranciers stellen. Dat is een bijzonder positieve ontwikkeling, omdat daardoor de hele keten op termijn verduurzaamt.’

Willem Lageweg, directeur van MVO Nederland

MVO Nederland, Oikocredit en MindTheirBusiness – het ondernemersnetwerk van Oikocredit – hebben veel gemeen. Niet voor niets wil Willem Lageweg, directeur van MVO Nederland, MindTheirBusiness graag promoten in zijn netwerk. In het pand van MVO Nederland in Utrecht geeft Lageweg zijn visie op maatschappelijk verantwoord ondernemen, greenwashing en verduurzaming in ontwikkelingslanden.

Tekst: Otto Albrecht Wat doet MVO Nederland?

Lageweg: ‘MVO Nederland is een organisatie met intussen ruim 1600 aangesloten bedrijven, die zich gecommitteerd hebben aan een duurzame manier van zaken doen. Dat wil zeggen: ze hebben allen

10

een verklaring getekend met tien actiepunten, die ze in hun bedrijf naleven. Het gaat om zaken als zorg voor hun medewerkers (vitaliteit, inzetbaarheid en diversiteit), zorg voor het milieu (waarbij naar de hele productieketen wordt gekeken) en zorg voor hun leefomgeving (zowel hun directe leefomgeving, als die van bijvoorbeeld hun leveranciers in ontwikkelingslanden). Middels diverse projecten geven we voorlichting en ontwikkelen we kennis ten behoeve van de aangesloten ondernemers en ter bevordering van een ‘nieuwe economie’ met aandacht voor de drie P’s: People, Planet en Profit.’

Is MVO niet enkel weggelegd voor de grote concerns die het kunnen betalen?

Lageweg: ‘Zeker niet. Twee derde van de bedrijven, dus ook kleinere bedrijven, zijn

Is MVO geen reclamestunt om je als bedrijf mooi voor te doen – het zogenaamde greenwashing?

Lageweg: ‘De vraag valt in twee punten uiteen. Ten eerste is MVO, of betrokken ondernemen, al lang geen reclamestunt meer, maar een volwaardig verdienmodel.

Wie verantwoord onderneemt, bespaart bijvoorbeeld op energie- en transportkosten door de verspilling van energie en brandstof te minimaliseren. Door de structureel stijgende grondstofprijzen is het besparingspotentieel steeds groter.

Wie maatschappelijk verantwoord onderneemt, verdient dus geld en krijgt een concurrentievoordeel. En ten tweede erkent MVO Nederland het gevaar van greenwashing. We tolereren dit niet. In het verleden hebben we drie geschillen gehad met leden die het lidmaatschap van MVO Nederland gebruikten om er goede sier mee te maken, terwijl ze de principes waarvoor ze hadden getekend, niet naleefden. In een geval hebben we zelfs via de rechter ons gelijk gehaald. We zijn daar heel helder in.’

Kunt u wat dieper ingaan op het MVOverdienmodel ?

Lageweg: ‘MVO-ondernemen is eigenlijk zoiets als ‘het nieuwe zakendoen’. Het omvat drie aspecten: kostenbesparing, innovatie en omzetstijging. MVO leidt tot directe kostenbesparing. Een voorbeeld: een pizzeria had de hele dag de oven aanstaan die alleen de lucht opwarmde.

Een grote verspilling van energie. Daarbij kwam dat men ook nog een airco had, die de lucht juist weer koelde. Ze hebben toen het advies gekregen om zowel oven als airco lager te zetten. Dit levert de pizzeria een kostenbesparing van € 2.000,per jaar op.’

‘Dan innovatie: uit het onderzoek dat ik net noemde, blijkt dat 50 procent van de bedrijven mogelijkheden ziet om met

MVO nieuwe producten te kunnen ontwikkelen. Denk hierbij aan CO2neutraal gebrouwen bier of nieuwe adviesdiensten. En ten slotte meer omzet: in Nederland zijn 2 miljoen mensen die men kan karakteriseren als cultural creatives. Dat zijn mensen die hun hele levensstijl in toenemende mate milieubewust, klimaatneutraal en sociaal verantwoord willen maken. Denk aan het gebruik van biologische voeding, aan fairtrade producten maar ook aan sociaalethisch investeren zoals in Oikocredit.’

‘Het gaat om hoogopgeleide, koopkrachtige mensen en er komen er steeds meer bij. Wie deze groep met passende producten bedient, kan meer omzet genereren. Veel cultural creatives zijn zelfbewust en individualistisch ingesteld.

De producten en diensten die ze kopen, moeten dat aspect weerspiegelen. Ze zullen ook minder snel aan een groot goed doel geven. Ze werken liever mee aan een concreet project in een ontwikkelingsland dat ze bijvoorbeeld tijdens een vakantie hebben bezocht. En wanneer ze investeren in een ontwikkelingsland, willen ze weten waar hun geld naar toe gaat. Misschien iets voor Oikocredit om over na te denken.’

Uitnodiging Ledenvergadering zaterdag 19 november 2011 Het bestuur van Oikocredit Nederland nodigt u van harte uit voor de algemene ledenvergadering op zaterdag 19 november 2011, 14:00-16:30 uur in Vergadercentrum Regardz la Vie, Lange Viestraat 351, Utrecht.

Je hoort wel eens dat Nederlandse ondernemers wel graag in ontwikkelingslanden zaken doen, maar niets terug willen doen voor de mensen daar. Hoe ziet u dit?

Lageweg: ‘Ik herken de kritiek, maar het beeld verandert snel. Nederlandse ondernemers doen, samen met de Scandinavische bedrijven, relatief veel aan arbeidsomstandigheden en lokale gemeenschapsontwikkeling in landen waar ze zaken doen. Steeds meer Nederlandse ondernemers adviseren en steunen hun leveranciers in arme landen om productiemethoden te ontwikkelen die het milieu minder belasten. Denk aan het terugdringen van het verbruik van schaars drinkwater voor industriële doeleinden.’

‘MVO Nederland heeft een zogenaamd ‘ontwikkelingslandenprogramma’, waarmee we ondernemers ondersteunen om de hele keten van productie in ontwikkelingslanden, het transport hierheen tot in de winkel, integraal te verduurzamen. Dat heeft de grootste impact. Hiervoor geven we seminars en begeleiden we handelsmissies. Daarbij vragen we ook aandacht voor de sociale aspecten van MVO in ontwikkelingslanden: dus behalve voor het milieu ook aandacht voor arbeidsomstandigheden, fatsoenlijk loon en voor

Agenda 1. Opening 2. Vaststellen verslag leden- vergadering 23 mei 2011 3. Mededelingen 4. Nabeschouwing jaarvergadering Oikocredit 5. Presentatie activiteiten en jaarplan 2012 6. Begroting 2012 7. Benoeming bestuursleden 8. Rondvraag en sluiting Meldt u zich snel aan en uiterlijk vóór woensdag 16 november 2011. De

basale dingen als basisgezondheidzorg en scholing van kinderen. Als de Nederlandse ondernemers daar bij hun zakenpartners naar vragen wanneer ze inkopen of laten produceren, dan heeft dat een grote impact op de lokale ontwikkeling, omdat de zakenpartner dáár graag met de ondernemer hiér zaken wil doen. In feite wat ook MindTheirBuisness doet: ondernemers hier komen op voor ondernemers daar.’

Wat kan MVO Nederland voor MindTheirBusiness en Oikocredit doen?

Lageweg: ’Wij vinden MindTheirBusiness een erg goed initiatief, dat perfect aansluit bij de doelstellingen van MVO Nederland.

Met name het feit dat het door ondernemers zelf is opgezet, bevalt ons zeer.

Het gaat ook niet om het zoveelste goede doel dat giften van ondernemers vraagt, maar een bescheiden belegging die de ondernemer in principe weer terug kan vragen en waar hij een bescheiden rendement over krijgt. Zo kan hij bovendien aan zijn klanten laten zien dat hij wel degelijk met MVO bezig is en er werk van maakt. We zijn graag bereid MindTheirBusiness in ons netwerk te promoten.’

stukken worden u dan tijdig toegestuurd.

Aanmelden kan via 030 2341069 of nederland@oikocredit.org.

Eventuele vragen naar aanleiding van de begroting graag sturen aan Oikocredit Nederland.

Voorafgaand aan de ledenvergadering vindt de vrijwilligersbijeenkomst plaats, van 9:30-13:00 uur. Hiervoor ontvangen vrijwilligers van Oikocredit Nederland een aparte uitnodiging.

11

Zonne-energie Een miljoen dollar vormt de basis voor een fonds om zonneenergie te bevorderen en drinkwater en sanitatie te verbeteren in de armste delen van India. Oikocredits partner Maanaveeya Development & Finance gaat met dit geld de slechte leefomstandigheden in India te lijf. Trainingen en conferenties vormen ook een onderdeel van het programma.

ICCO en Oikocredit werken samen verder aan ontwikkeling De Nederlandse ontwikkelingsorganisatie ICCO en Oikocredit International hebben een vijfjarige samenwerkingsovereenkomst getekend ter waarde van 15 miljoen euro.

Het contract is een vernieuwing van een langlopend partnerschap.

In de overeenkomst staat centraal: capaciteitsopbouw bij landbouwprojecten, garanties voor hoogrisicoprojecten en versterking van sociale resultaten bij microfinanciering. Door gezamenlijke planning van activiteiten kunnen beide organisaties een attractiever aanbod doen aan hun partners. Zowel Oikocredit als ICCO hebben kantoren in tientallen landen. Dit om nauw te kunnen samenwerken met de microfinancieringsinstellingen, coöperaties en het MKB ter plekke.

Tussenhandel uitschakelen Rosalind Copisarov, de nieuwe algemeen directeur van Oikocredit: ‘De samenwerking met ICCO stelt ons in staat om onze projectpartners met leningen en investeringen te steunen. Maar ondersteunt ook om op andere manieren te helpen, zoals het vinden van nieuwe en innovatieve wegen om producenten en consumenten met elkaar in contact te brengen en de tussenhandel uit te schakelen.’ Marinus Verweij, voorzitter van het bestuur van ICCO, verwelkomt de samenwerking als een perfecte manier om duurzame economische ontwikkeling te ondersteunen.

AGENDA 19 november Ledenvergadering en vrijwilligers bijeenkomst Oikocredit Nederland

in Utrecht. Zie p.11 30 november National Sustainability Congres, Den Bosch

www.sustainability-congres.nl 7 december

12

Seminar ‘Het duurzame aandeel van de kerk’ in Utrecht. Zie p.9

COLUMN

Kees van der Maas

Abduls nieuwe draaibank Hij had er al iets over horen waaien. Dat bij zijn ‘eigen’ lokale coöperatieve bank de regeltjes om een investeringskrediet te krijgen strenger zouden worden. Dat de wereldwijde financiële crisis daarvan de oorzaak was. En dat banken nu banger waren geworden dat debiteuren niet op tijd zouden kunnen terugbetalen. Hij kon het allemaal best begrijpen. Maar het kwam wel een beetje ongelegen voor instrumentmaker Abdul Subroto in Patuk, een dorp in de buurt van Yogyakarta op Java. Juist nu hij op het punt stond om een lening aan te vragen voor de aanschaf van een nieuwe draaibank. De oude, waarop hij heel wat protheses en andere orthopedische hulpmiddelen had gemaakt, - die oude draaibank begon het wat te begeven en was aan vervanging toe. Om zijn winkel draaiend te kunnen houden en goede producten te kunnen blijven afleveren is betrouwbaar gereedschap een eerste voorwaarde.

Dus....

Voor nieuwe klanten maakt Abdul in zijn werkplaats altijd even een rondedansje. Hij laat ze dan raden onder welke van zijn benen hij een prothese draagt. Het blijken er twee te zijn, onder beide benen. Als kind kwam hij op een kwade dag onder de trein terecht. Bij dat ongeluk was hij zwaar gehandicapt geraakt. Zijn ouders brachten hem naar een centrum voor revalidatie, waar men hem hielp aan protheses voor onderbenen en voeten. De toen tienjarige Abdul oefende zich het zweet op het voorhoofd. ‘Na een paar maanden doorzetten voelde ik mij zo rijk als de sultan van Yogya dat ik weer redelijk kon lopen’, vertelt hij. Hij wist toen ook meteen wat hij later wilde worden: instrumentmaker van orthopedische artikelen voor mensen die in dezelfde problemen zijn verzeild geraakt als hij. Een grondige technische opleiding was de aanloop naar zijn ideaal.

In Patuk en omgeving heeft Abdul intussen al veel mensen aan eenvoudige protheses voor geamputeerde benen en armen kunnen helpen. Niet van die sophisticated apparaten zoals hij wel eens op foto’s uit Europa heeft gezien. Maar toch gedegen hulpmiddelen van aluminium en kunststof. De coöperatieve bank hielp hem destijds aan een startlening voor zijn eigen bedrijfje. ‘Geld, afkomstig van mensen die vooral sociaal willen investeren’, was hem erbij verteld. En zo voor een beginnend ondernemer als hij een betaalbare lening. Abdul heeft dat in zijn oren geknoopt. Af en toe doet hij daarom iets sociaals terug naar klanten met een handicap, die het niet breed hebben. ‘Ik blijf natuurlijk zakenman’, zegt hij er nadrukkelijk bij. ‘Alleen: voor wat hoort wat..’ Hij hoopt er natuurlijk wel op dat de aangescherpte kredietregeltjes bij de bank de aankoop van zijn nieuwe draaibank niet onbereikbaar maken.