Prioriteiten in Wereld Zaken 2014 / 2015 Beleidsagenda van International Chamber of Commerce Nederland
NETHERLANDS
INTERNATIONAL CHAMBER OF COMMERCE
Prioriteiten in Wereld Zaken 2014 / 2015
Inleiding
4
Zorg voor een stabiel investeringsklimaat
6
Schat de digitale economie op waarde
8
CreĂŤer gelijk speelveld voor de beschikbaarheid van grondstoffen
10
Kom tot een evenwichtig internationaal belastingsysteem
12
Aanpak corruptie meer dan ooit gewenst
14
Vereenvoudig exportcontrole
De International Chamber of Commerce
16
18
Prioriteiten in Wereld Zaken Inleiding Nederland is één van de meest open economieën van de wereld en heeft een sterk internationaal georiënteerd bedrijfsleven. Buitenlandse handel en investeringen zijn van levensbelang voor Nederland. Een evenwichtige groei van de wereldhandel is daarom van groot belang voor de Nederlandse economie. Onze open economie levert al decennia lang grote voordelen op. De wereldhandel en internationale investeringen zijn de krachtigste motoren van de welvaartsgroei. De keerzijde van de medaille is dat de recente vertraging in die groei van wereldhandel en de afname van internationale investeringen, een relatief grote negatieve impact op onze economie hebben. In dit gure mondiale economische klimaat laten nationale overheden zich bovendien vaker verleiden tot het nemen van protectionistische maatregelen. Beide ontwikkelingen zijn schadelijk voor de economische ontwikkeling in ons land en hebben op termijn ook weer negatieve gevolgen voor de mondiale welvaart. Tegen deze achtergrond is het van groot belang dat Nederland zich sterk maakt voor een gunstig klimaat voor internationaal zakendoen. Internationaal opererende ondernemingen, van uiteenlopend formaat, leveren een aanzienlijke bijdrage aan de Nederlandse werkgelegenheid en welvaart. Zij verdienen ondersteuning bij hun activiteiten. Overheden kunnen met het wegnemen van handelsbarrières een impuls geven aan de wereldhandel en -economie. Hun inzet voor eerlijke concurrentie en voor verdere liberalisering van internationale handel en investeringen heeft een directe invloed op de mondiale economische groei. Handelsland Nederland zou zich hier actiever voor in moeten zetten bij de totstandkoming van handelsverdragen en bij internationale samenwerkingsverbanden, zoals de Europese Unie, de Verenigde Naties en de G20. Bijzondere aandacht verdienen het versterken van de capaciteit van de Wereldhandelsorganisatie WTO, om internationale
4
2014 / 2015
regels voor handel en investeringen uit te breiden, en het doorbreken van de impasse in de Doha ronde. ICC Nederland pleit voor meer aandacht voor de zes thema’s die in deze ‘Prioriteiten in Wereldzaken’ aan bod komen: het investeringsklimaat, de digitale economie, beschikbaarheid van grondstoffen, belastingen, anti-corruptie en exportcontrole van goederen. Ze vormen de noodzakelijke basis voor het verbeteren van de wereldhandel.
Nederland staat op de zesde plaats van meest open economieën van de wereld in de ICC Open Market Index 2013. Deze index wordt jaarlijks opgesteld aan de hand van vier componenten: toegankelijkheid voor handel, toegankelijkheid voor investeringen, handelsbeleid en de voor handel aanwezige infrastructuur.
Global Trade Alert signaleerde dat in de periode van november 2008 tot maart 2012 overheden meer dan duizend handelsbeleidsmaatregelen van discriminerende aard implementeerden. De meesten daarvan waren afkomstig van G20 landen; hun aandeel nam toe van 60 procent in 2009 tot 80 procent in 2012.
UNCTAD’s World Investment Report 2013 meldt een afname in buitenlandse directe investeringen van 18 procent in 2012, terwijl de WTO verwacht dat de groei van de wereldhandel in 2013 terugzakt naar 3,3 procent, wat fors onder de gemiddelde groei van 5,3 procent over de afgelopen 20 jaar is.
ICC’s World Trade Agenda (2013) bevat aanbevelingen, voor de korte en de lange termijn die het internationale bedrijfsleven van belang en realistisch acht om op multilateraal niveau, binnen de wereldhandelsorganisatie WTO, te bereiken.
Prioriteiten in Wereld Zaken Zorg voor een stabiel investeringsklimaat In het afgelopen decennium is de waarde van grensoverschrijdende directe investeringen in de wereld substantieel gegroeid tot 1,2 biljoen Amerikaanse dollar. De groei in investeringen en de daaraan gelieerde transacties bevestigen de waarde van directe investeringen voor duurzame groei van nationale economieĂŤn. Buitenlandse handel is een van de pijlers van de Nederlandse economie en is onmisbaar voor blijvende economische groei in Nederland. Desondanks dreigen verschillende ontwikkelingen het internationale investeringsklimaat aan te tasten. Het bedrijfsleven is met name bezorgd over de herziening van wetgeving rond internationale investeringen. Speciale aandacht verdient de bijdrage die bilaterale investeringsverdragen (BITs) leveren aan het creĂŤren van een stabiel en voorspelbaar investeringsklimaat. BITs staan onder kritiek vanwege de gestelde onverenigbaarheid tussen de bescherming van investeerders en de beleidsvrijheid van de overheden van het ontvangende land. Investeringsbescherming, geregeld in BITs, is noodzakelijk om een juiste verhouding tussen investerende bedrijven en overheden te handhaven. Arbitrage is een onmisbaar onderdeel hiervan: het biedt partijen de mogelijkheid via alternatieve geschillenbeslechting tot een objectief en onpartijdig oordeel te komen. Voor het bedrijfsleven is het behoud van investeringsbescherming zoals geregeld in BITs cruciaal. De Nederlandse overheid moet zich met name voor de zogenoemde intra-EU BITs in blijven zetten. Ten aanzien van het Nederlandse investeringsklimaat is het doorvoeren van structurele hervormingen in de Nederlandse economie van groot belang. De aanpak van overheidstekorten, macro-economische onevenwichtigheden, een herziening van fiscaal beleid en het reduceren van onzekerheid ten aanzien van wet- en regelgeving kunnen een flinke impuls geven aan het vertrouwen
6
2014 / 2015
van het bedrijfsleven. Voor bedrijven is stabiliteit per definitie een essentiële voorwaarde voor het doen van lange termijn investeringen. Een betrouwbaar en voorspelbaar beleid is niet alleen noodzakelijk om (internationale) bedrijven aan te trekken en om Nederlandse hoofdkantoren en vestigingen te behouden, het is ook de voedingsbodem voor herstel van particuliere bestedingen. Investeren in de strategische positie van Nederland als knooppunt van elektronische communicatie, transport, energievoorziening en financiën is essentieel. Als open, internationale economie is Nederland gebaat bij een sterke, innovatieve industrie in een gezond economisch klimaat.
Volgens het UNCTAD World Investment Report (2013) bereikte de omzet van lokale vestigingen bijna 30 biljoen Amerikaanse dollar, veel meer dan de wereldhandelsstromen. Inmiddels zijn er meer dan 2800 bilaterale investeringsovereenkomsten. 25 procent van alle investeringswetgeving in 2012 wordt volgens datzelfde rapport als ‘beperkend’ aangemerkt, vergeleken met 2 procent in 2000. Zogenoemde ‘liberaliserende’ wetgeving omvatte 75 procent van het totaal in 2012, in vergelijking tot 98 procent in 2000.
ICC’s Guidelines for international investment (2012) bieden een overzicht van de verantwoordelijkheden van de investeerder, het gastland en het moederland bij internationale investeringen. De richtlijnen gaan onder meer in op ieders verantwoordelijkheden ten aanzien van investeringsbeleid, eigenaarschap, financieel en fiscaal beleid, juridische zaken en anti-corruptie.
Prioriteiten in Wereld Zaken Schat de digitale economie op waarde Informatie en communicatie technologie (ICT) en de daaraan gerelateerde dienstverlening zijn de motor achter de groeiende internationalisering van de economie. Niet alleen de omvang van e-commerce groeit; de rol van internet en ICT wordt in alle facetten van de internationale waardeketen prominenter. Het is van belang dat de Nederlandse overheid de impact van de ICTdienstverlening op de internationalisering van het zakendoen onderkent. De Nederlandse overheid dient, in samenwerking met de 28 EU lidstaten, het Nederlandse bedrijfsleven te ondersteunen bij het wegnemen van juridische barrières voor ICT dienstverleners die internationale handelsen investeringsstromen ondersteunen. De Nederlandse overheid zou ook een bijdrage kunnen leveren door internationale ICT-standaarden te ondersteunen bij overheidsaanbestedingen en e-government. Cybersecurity Ten minste 2,3 miljard mensen, meer dan een derde van de totale wereldbevolking heeft al toegang tot internet. In 2020 zal het aantal apparaten met een netwerkaansluiting (‘internet of things’) het aantal mensen zes maal overstijgen. Onderweg naar de ‘hyper connected’ wereld van morgen zien het internationale bedrijfsleven en overheden zich in toenemende mate geconfronteerd met de dreigingen van cybercriminaliteit. Criminelen proberen ongeautoriseerde toegang tot informatiesystemen van bedrijven en overheden te krijgen. Ze zijn uit op geld of vertrouwelijke data, waaronder persoonlijke gegevens, contracten en intellectueel eigendom. Veel overheden realiseren zich wel dat cybercrime een bedreiging vormt voor henzelf, burgers en het bedrijfsleven. Toch is er nog veel meer aan-
8
2014 / 2015
dacht nodig voor preventieve maatregelen tegen cybercrime. Er moet een integrale benadering komen, waarbij bewustwording, publiek-private samenwerking en de aanpak van cybercrime samenkomen in een bredere cybersecurity strategie. In veel jurisdicties is al een cybersecurity raad opgericht waarin de publieke en private sector de gevaren van cybercrime aanpakken. Bedrijven zijn - als leveranciers en kopers van goederen en diensten, maar ook als aanbieders van ICT dienstverlening - belangrijke partners bij het aanpakken van cybercrime. Het is aan de overheid om duidelijke regels op te stellen en toe te zien op naleving daarvan. Een nationale aanpak, alleen door het ministerie van Veiligheid en Justitie, is echter niet voldoende voor de aanpak van criminelen die grensoverschrijdend werken. De urgentie van een daadkrachtige internationale aanpak om cybercrime aan te pakken en daarmee te zorgen voor een betrouwbare zakelijke omgeving en een veilige samenleving neemt met de dag toe. De VN Comprehensive Study on Cybercrime (2013) brengt
Het ICC document ICTs’ and the Internet’s impact on job creation and economic growth (2012) biedt, aan de hand van studies en cases, inzicht in de bijdrage die internet en ICT kunnen leveren aan economische groei en gaat in op de noodzakelijke randvoorwaarden van juridische en beleidsmatige aard.
het internationale karakter en de risico’s van cybercrime in beeld, evenals de risico’s van een gefragmenteerde, nationale aanpak door de diversiteit van nationale anti-cybercrime wetgeving.
Het ICC policy statement on cross-border law enforcement access to company data (2012) benadrukt het belang van internationale samenwerking van overheden en bedrijfsleven ten aanzien van privacy en de bescherming van data.
Prioriteiten in Wereld Zaken CreĂŤer gelijk speelveld voor de beschikbaarheid van grondstoffen Terwijl de vraag naar grondstoffen groeit, ontstaat er internationaal in toenemende mate druk op de toegang ertoe. Een ongelijk speelveld dreigt te ontstaan tussen bedrijven uit landen die wel en landen die geen beschikking hebben over schaarse grondstoffen. Deze problematiek doet zich vooral voor in de maakindustrie en de chemische industrie. Die zijn in belangrijke mate afhankelijk van de vrije beschikbaarheid van grondstoffen. Kunstmatig hoge prijzen die ontstaan, beĂŻnvloeden de internationale handel en bevoordelen bedrijven uit landen met controle over schaarse grondstoffen. Zo worden toeleveringsbedrijven in de verwerkende industrie, downstream, maar ook logistieke knooppunten, door verplichte lokale assemblage met behulp van schaarse materialen, bevoordeeld. Toegang tot betrouwbare, betaalbare grondstoffen, die sociaal acceptabel en milieuvriendelijk zijn, is fundamenteel voor economische groei en duurzame ontwikkeling. Betrouwbare toevoer van grondstoffen heeft een impact op productiekosten en het concurrentievermogen van bedrijven. Er zijn landen die inmiddels hun eigen grondstoffenbeleid hebben ontwikkeld, maar internationale afspraken ontbreken. Het is van belang dat de ministeries van Economische Zaken en Buitenlandse Zaken zich inzetten voor internationale afspraken over de beschikbaarheid van grondstoffen. Beleid moet zich richten op vrije handel op basis van regels die een gelijk speelveld voor bedrijven wereldwijd opleveren. Tegelijkertijd dient Nederland een duidelijke richting voor hergebruik van schaarse aardmaterialen te kiezen en dat via de EU te bevorderen. Het bedrijfsleven toont zich een welwillende partner als het gaat om de ontwikkeling van nieuwe technieken en innovatie om alternatieven te ontwikkelen voor schaarse grondstoffen.
10
2014 / 2015
Verschillende onderzoeken geven inzicht in de toenemende druk op de toegang tot grondstoffen, waaronder de HCSS/TCE/TNO studie Op weg naar een grondstoffenstrategie (2011), de Grondstoffennotitie van het Kabinet (2011) en het EU rapport Tackling the challenges in commodity markets and on raw materials (2011).
Prioriteiten in Wereld Zaken Kom tot een evenwichtig internationaal belastingsysteem Een internationaal en transparant belastingsysteem draagt bij aan een gelijk speelveld voor buitenlandse investeringen, die op hun beurt een belangrijke aanjager zijn van groei. Ingegeven door de aanhoudende economische stagnatie in Europa is veel publieke aandacht voor de vraag of internationaal opererende bedrijven voldoende winstbelasting betalen en vooral ook of ze daar belasting betalen waar de bedrijfsactiviteiten plaatsvinden. Uitspraken van overheden, die opkomen voor het belang van hun schatkist en hun inkomstenbronnen willen veiligstellen, zijn begrijpelijk. Overheden hebben echter de verantwoordelijkheid om samen te werken en overeenstemming te bereiken over waar en wanneer winstbelasting wordt geheven en hun regelgeving daarop aan te passen. Door verdergaande samenwerking tussen landen zal een gebalanceerd en effectief belastingsysteem voor multinationals tot stand kunnen komen. ICC is recentelijk begonnen met een internationaal project om een bijdrage te leveren aan een model voor een mondiaal belastingregime. Dit doet het ICC samen met experts uit het bedrijfsleven en in samenwerking met beleidsmakers.
12
2014 / 2015
Het is van belang de positieve effecten van de werking van belastingverdragen te blijven benadrukken en te streven naar een verdere uitbreiding van verdragennetwerken, om heffingen die het internationale handelsverkeer schaden te bestrijden. Het ministerie van Financiën dient er op toe te zien dat in verdragen toereikende anti-misbruikbepalingen worden opgenomen, zoals zogenaamde ‘limitation on benefits bepalingen’, zodat het grote internationale bedrijfsleven geen schade ondervindt van partijen die belastingverdragen oneigenlijk gebruiken. Dit is een belangrijke voorwaarde voor het realiseren van het aanzienlijke potentieel van internationale investeringen als aanjager van groei.
ICC levert een actieve bijdrage aan de totstandkoming van een internationaal gebalanceerd en effectief belastingsysteem. Verantwoordelijkheden voor bedrijven en overheden komen aan bod in de fiscale paragraaf in ICC’s Guidelines for International Investment (2012) en het ICC Policy Statement on Anti-Avoidance Rules in the field of taxation (2012).
Prioriteiten in Wereld Zaken Aanpak corruptie meer dan ooit gewenst Corruptie bedreigt niet alleen de integriteit van de markt, maar belemmert ook eerlijke concurrentie, verstoort het publieke vertrouwen, vergroot vaak inkomens- en welvaartsverschillen en ondermijnt de rechtsstaat. Betaling van steekpenningen bij zakelijke transacties leidt tot verlies van transparantie, verstoort eerlijke concurrentie en verhoogt de kosten. Alleen een systeem dat vrij is van corruptie, maakt het alle deelnemers mogelijk te concurreren onder gelijke omstandigheden. Daarnaast kost corruptie de samenleving veel geld. ICC juicht toe dat landen steeds actiever worden op het terrein van corruptiebestrijding en dat overheden die zich onvoldoende inspannen (waaronder Nederland) door organisaties als de OESO op hun verplichtingen worden gewezen. Voor bedrijven die zich niet aan de regels houden, neemt het risico op boetes en zelfs gevangenisstraffen voor management en medewerkers steeds meer toe. Dat risico wordt groter doordat landen als de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk juist in landen die corruptie niet actief bestrijden extraterritoriale werking van hun anti-corruptie wetgeving toepassen. ICC was en is aanjager van internationale anti-corruptie verdragen en ontwikkelt ook zelf maatregelen en standaarden ter bestrijding van corruptie. De ICC Rules on combating corruption vormen hiervoor de basis. ICC Nederland draagt het gedachtegoed van ICC uit via seminars en trainingen en draagt actief bij aan de doorlopende dialoog tussen overheid en bedrijfsleven. Dat is nodig, aangezien zowel overheden als bedrijven zich schuldig maken aan corruptie. Daarom is het vooral door gezamenlijke publiek-private initiatieven dat er werkelijk voortgang kan worden geboekt op dit terrein.
14
2014 / 2015
Ook in Nederland is een groot aantal bedrijven en vooral het Middenen Kleinbedrijf zich nog onvoldoende bewust van de risico’s van, en aansprakelijkheid voor, corruptie bij het internationaal zakendoen. De ministeries van Buitenlandse Zaken en Veiligheid en Justitie kunnen een belangrijke bijdrage leveren op het terrein van voorlichting en training, door actieve implementatie en naleving van het OESO Verdrag, door het verbeteren van de transparantie bij overheidsaanbestedingen en door het verstevigen van het juridische anti-corruptie raamwerk.
Schattingen laten zien dat de kosten van corruptie jaarlijks meer dan 5 procent van het mondiale BBP bedragen, ofwel circa 2,6 biljoen dollar per jaar. Hiervan wordt 1 biljoen dollar betaald aan steekpenningen, aldus het WEF Global Agenda Council on Anti-Corruption, Annual Report (2012).
ICC ontwikkelde een reeks aan richtlijnen en instrumenten ten behoeve van de aanpak van corruptie, waaronder de ICC Rules on combating corruption (1977, 1996, 1999, 2005, 2011), de ICC Anti-corruption clause, te gebruiken in contracten, de ICC Guidelines on gifts and hospitality en het ICC Ethics & Compliance Training Handbook.
ICC speelde een belangrijke rol bij de totstandkoming van de OESO Convention on combating bribery of foreign public officials in international business transactions (1996) en de VN Convention on Anti-Corruption (2004). ICC volgt de voortgang van landen op de ratificatie en implementatie van deze verdragen, onder meer door de publicatie van ICC’s G20 Business Score Card. Hierin worden de prestaties van de G20 landen ten aanzien van anti-corruptie beleid beoordeeld.
Prioriteiten in Wereld Zaken Vereenvoudig exportcontrole Om regionale en internationale veiligheid en stabiliteit te waarborgen, trachten overheden in internationaal verband de transparantie in handelsstromen van strategische goederen te vergroten. Tijdens internationale bijeenkomsten van verdragen of exportcontroleregimes worden lijsten van goederen vastgesteld die van militaire of strategische aard (kunnen) zijn. Overheden zorgen vervolgens door middel van nationale wetgeving dat die goederen onder controle komen te staan. Nederland is aangesloten bij alle exportcontroleregimes die zich ten doel hebben gesteld de wereldwijde verspreiding van bepaalde ‘gevoelige’ goederen te reguleren. Eén daarvan is het Wassenaar Arrangement. Daarin wordt onder andere bepaald welke militaire goederen en welke goederen voor tweeërlei gebruik (Dual Use Goods) onder controle staan. Dit gebeurt op basis van de Europese Verordening inzake Dual Use goederen. Bij de uitvoering en handhaving hiervan bestaan internationaal echter behoorlijke verschillen. De Nederlandse controle op deze Dual Use goederen wordt voor een groot deel bij de keten neergelegd. Bedrijven, banken en logistieke dienstverleners dienen elke handelstransactie te controleren en te vergelijken met de Wassenaar-lijst. Al naargelang de bestemming van de goederen ‘gevoelig’ is of niet, moeten zij bepalen of deze goederen zouden kunnen worden misbruikt. Deze controles zijn uitgebreid, complex en aan verandering onderhevig. Vaak ontbreekt de benodigde informatie om controles goed en efficiënt te kunnen uitvoeren. Dit werkt vertragend, is kostbaar en tast bovendien de internationale concurrentiepositie van Nederland aan. Het bedrijfsleven acht het van belang dat het ministerie van Buitenlandse Zaken nauw samenwerkt met alle EU lidstaten en instanties om de regelingen te standaardiseren en te vereenvoudigen en waar mogelijk enkel een aantal elementaire controles uit te laten voeren. Tegelijkertijd is er dringend voorlichting nodig over de uitvoering van de huidige regels en over het risico van boetes en andere sancties voor alle betrokken partijen. 16
2014 / 2015
De zogenoemde Wassenaar-lijst, onderdeel van de Wassenaar Arrangement is door de meeste OESO landen onderschreven en bestaat uit negen categorieÍn van goederen. De lijst beslaat 215 pagina’s aan goederenbeschrijvingen, technische specificaties en formules.
Prioriteiten in Wereld Zaken De International Chamber of Commerce Deze Prioriteiten in WereldZaken 2014/2015 vormen de beleidsprioriteiten van ICC Nederland. Met deze prioriteiten willen we de aandacht vestigen op de thema’s die van groot belang zijn voor het creëren van een goed klimaat voor internationaal zakendoen en een gelijk speelveld. Ze vormen de noodzakelijke basis voor internationaal opererende bedrijven om succesvol te zijn. De International Chamber of Commerce (ICC) Nederland is onderdeel van ICC The world business organization, de grootste bedrijvenorganisatie ter wereld. ICC werd in 1919 opgericht door ondernemers onder het motto ‘Merchants of Peace’ en zet zich in voor een goed klimaat voor wereldwijd zakendoen en eerlijke concurrentie. ICC is een belangrijke speler bij internationale fora, zoals de VN, WTO, G20 en bij nationale overheden. Het hoofdkantoor is gezeteld in Parijs. ICC heeft twaalf mondiale beleidscommissies die standpunten ontwikkelen op de beleidsterreinen die internationale handel en investeringen direct raken. Het is het op consensus gebaseerde beleidsproces dat een uitstekend platform biedt voor het ontwikkelen van beleidsstandpunten, standaarden en richtlijnen. ICC is uniek vanwege de rol die de organisatie speelt bij zelfregulering; ondernemers over de hele wereld gebruiken de ICC regels en standaarden voor de hele cyclus van internationaal zakendoen. Voorbeelden zijn de Incoterms® regels, de standaarden voor het internationaal betalingsverkeer, waaronder letters of credit, en de modelcontracten. Ten slotte is ICC’s Court of Arbitration, opgericht in 1923, het voornaamste instituut voor alternatieve commerciële geschillenbeslechting. ICC is een volledig private organisatie, die wordt gefinancierd door haar leden: internationaal opererende bedrijven. ICC Nederland is een vereniging en opereert als een van de 93 National Committees die onderdeel
18
2014 / 2015
uitmaken van het unieke mondiale ICC netwerk. Het bureau van ICC Nederland, gevestigd in Den Haag, vertegenwoordigt zowel de mondiale organisatie als haar Nederlandse achterban en brengt ICC standpunten onder de aandacht bij Nederlandse beleidsmakers en politici.
ICC kent twaalf mondiale commissies, op de terreinen van Arbitration, Banking technique & practice, Commercial law & practice, Competition, CR & anti-corruption, Customs & Trade facilitation, Digital economy, Environment & energy, Intellectual property, Marketing & Advertising, Taxation, Trade & Investment policy. De Nederlandse commissies, met in totaal circa honderd actieve leden, zijn hier een afspiegeling van.
Notities
NETHERLANDS
INTERNATIONAL CHAMBER OF COMMERCE
Bezuidenhoutseweg 12 | 2594 AV Den Haag +31 (0)70 383 66 46 | info@icc.nl www.icc.nl