Voor nu en later

magazine over schenken, erven en nalaten / 2012

Loretta schrijver

Wat staat in haar testament?

(En wat bij Renate Dorrestein en Fons van Westerloo)

Prijs â‚Ź 7,95

BETAAL NIET TE VEEL Houd bij het nalaten de fiscus in de gaten

REGEL HET NU Handig! Een testament voor uw laatste jaren

9

FAMILIEWAPENS De dynastie die eeuwig voortleeft

ISBN 9789012387521

789012 387521

BEROEMD EN BEGRAVEN in nederland

Voor nu en later...

Langzaam maar zeker slijt het taboe om te praten over je eigen levenseinde. En dat is maar goed ook. Wie daar nooit over nadenkt, bezorgt zijn nabestaanden naast het verdriet van het verlies ook veel bureaucratische rompslomp. En u loopt het risico dat er met uw nalatenschap dingen gebeuren die u nooit heeft gewild.

Hebt u het liever zelf in de hand? Laat dan een testament maken. Leg daarin vast wat er met uw erfenis moet gebeuren. En regel ook de gang van zaken rond uw eigen uitvaart. Bovendien is er sinds kort een levenstestament, waarin u kunt vastleggen wat u wilt dat er gebeurt in uw laatste levensjaren, als u daarover zelf niet meer kunt beslissen.

Veel? Moeilijk? Misschien heel even. Dit magazine helpt u uw gedachten te ordenen.

Bepaal zelf wat er gebeurt rond uw overlijden en met uw nalatenschap. Dat is wel zo rustgevend. Voor nu en later.

Redactie en uitgever

In dit nummer

26

38 Een levenstestament Voor als u zelf niet meer kunt beslissen

Wat krijgt uw familie echt?

Erfenissen: pas op voor de fiscus!

3

Colofon Concept Hoeksjan Redactie en Communicatie Redactie Roel Smit (hoofdredacteur), Francien Olthof, Clemens van Gessel (correctie) Teksten Peter Boorsma, Adriaan Hiele, Dorine van Kesteren, Henrieke Korten, Susanne Mullenders, Sander Peters, Petra Pronk, Mirjam Scholten, Roel Smit, Els Wiegant

in dit nummer 7

Beroemd en begraven - Annie M.G. Schmidt (1911-1995)

8

ZES GOEDE REDENEN OM EEN TESTAMENT TE LATEN MAKEN Zo houdt u de regie zelf in de hand

18

SPANNENDE SPEURTOCHT NAAR VERRE VERWANTEN Wie spoort de erfgenamen op?

25

Beroemd en begraven - Gerardus Westerman (1807-1890)

34

EEN EXECUTEUR AANWIJZEN - Tips om een goede executeur van de nalatenschap te vinden

37

Beroemd en begraven - Herman Brood (1946-2001)

46

Denk na, nu het nog kan! - 235.000 Nederlanders hebben dementie: wat zijn de gevolgen?

Adviseurs van de uitgever Oscar Balkenende Hans Stubbé

51

Beroemd en begraven - Joop Doderer (1921-2005)

Druk Senefelder Misset, Doetinchem

52

WIE REGELT DE ZAKEN ALS U DAT NIET MEER KUNT? Tips om een goede bewindvoerder te vinden

66

Wat krijgen de kinderen? - Schenken is een spel dat slim gespeeld moet worden

88

GOUDEN EEUW VOOR DE GOEDE DOELEN? - Waarom ze zo blij zijn met uw erfenis of legaat

Vormgeving en art direction Ronald Koopmans, Amsterdam Fotografie Benders & Stevens, Marcel Molle, Nils van Houts, Roel Smit, Getty Images, Hollandse Hoogte, ANP Photo, iStockphoto.

Met dank aan het Tropenmuseum Amsterdam, Schoenfabriek Wed. J.P. van Bommel BV en Museum Van Loon Amsterdam voor het beschikbaar stellen van beeldmateriaal.

Uitgever Sdu Uitgevers, Peter Frissen Postbus 20025 2500 EA ’s-Gravenhage (070) 378 95 71

Voor nu en later is een uitgave die tot stand is gekomen met medewerking van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie.

Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie Spui 184 Postbus 16020 2500 BA ’s-Gravenhage T (070) 330 71 11 F (070) 362 17 49 Advertentie-acquisitie Sales & Services Postbus 2317 1620 EH Hoorn T (0229) 211 211 F (0229) 270 404 E adminstratie@salesandservices.nl

58 77

ISBN: 978 90 1238752 1

Openhartig!

© Sdu Uitgevers Alle rechten voorbehouden. Behoudens de door de Auteurswet gestelde uitzonderingen, mag niets uit deze uitgave worden verveel­voudigd (waaronder begrepen het opslaan in een geautomatiseerd gegevensbestand) of openbaar gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is ­besteed, aanvaarden de auteur(s), redacteur(en) en uitgever geen aansprakelijkheid voor ­eventuele fouten of onvolkomenheden.

4

Bekende en minder bekende Nederlanders over hun testament

Een dagje uit naar de begraafplaats Internationale begraafplaatsen met een verhaal

Uitgave 2012

92

ONGELUK BIJ EEN ONGELUK - Een sterfgeval is al erg genoeg.

Maak het uw nabestaanden makkelijk en bespaar ze bureaucratische rompslomp

105

Beroemd en begraven - Koko Petalo (1942-1996)

106

Nalatenschap onder de hamer - Een nalatenschap kan ook naar de veiling.

Hoe gaat dat precies en wat brengt het op?

119

Beroemd en begraven - Manfred Langer (1952-1994)

120

Weduwen die van wanten wisten - Het is een trend: de weduwe die een bedrijf erft en nog veel succesvoller maakt

128

HET KAN OOK ZONDER KOFFIE EN CAKE - De belangrijkste overlijdensrituelen uit andere culturen op een rij

134

Uw eigen wapen - Zo moeilijk is het niet: een familiewapen maken en registreren.

Voor het eeuwige leven van de dynastie

139

Beroemd en begraven - Oscar Carr茅 (1846-1911)

140

Vader heeft n贸g een erfgenaam - Het kan zomaar gebeuren en het overkomt niet alleen prins Bernhard. En dan?

145

Beroemd en begraven - Johannes van Heutsz (1851-1924)

146

Deelnemende organisaties

96 Geniet van mijn nalatenschap Sommige Nederlanders bouwen aan hun nalatenschap voor u!

112 REGEL ZELF JE UITVAART

Wat kan wel en wat kan niet?

SCHENKEN, ERVEN en nalaten / 2012

Voornuenlater...

5

NOVEX is een jonge, groeiende vereniging voor executeurs. De professionele executeurs kunnen hun kennis en kunde verder ontwikkelen door het volgen van een driedaagse cursus: de leergang executele.

Na het volgen van de leergang staat het lidmaatschap van NOVEX open. Leden krijgen onder meer diverse verdiepingscursussen aangeboden.

Daarnaast is NOVEX als belangenbehartiger in gesprek met partijen om de positie van de executeur te verbeteren. Op de website (www.novex-executeur.nl) staat informatie om een particuliere executeur te helpen een nalatenschap af te handelen.

NOVEX is een multi-disciplinaire vereniging met bestuursleden en leden uit verschillende beroepsgroepen.

De interactie tussen bijvoorbeeld het notariaat, de financiĂŤle dienstverlening en goededoelenorganisaties heeft een meerwaarde voor de executeur.

De beroepsgroepen werken binnen NOVEX samen om de executeur te professionaliseren. Het bestuur en de leden zetten zich hier voor in.

Een lid van NOVEX kan zich aanmelden voor certificering door de Stichting Certificering Executeurs (SCE).

De vereisten voor certificering en de gecertificeerde executeurs kunt u vinden op: www.sce-executeurs.nl

Beroemd Teksten en fotografie Roel Smit

en begraven Annie M.G. Schmidt (1911-1995)

Vrolijke herinnering aan bekendste schrijfster De Friese kunstenares Ellen Boswijk (1966) voltooide in 1996 het vriendelijke grafmonument voor misschien wel de bekendste Nederlandse schrijfster Annie M.G. Schmidt (1911-1995).

Het is iets meer dan een meter hoog en bestaat uit glas met vrolijk dansende letters, omlijst door even vrolijk gekleurde keramische tegels.

Het monument is te vinden op Zorgvlied in Amsterdam, waar Annie M.G. Schmidt op 24 mei 1995 werd begraven op een manier die ze – in het zicht van de dood – grotendeels zelf had georganiseerd. ‘Toen ik alles had besproken, dacht ik: ik had eigenlijk wel een feestje verdiend waar ik wel bij was.’

De met roze rozen bedekte kist werd per rondvaartboot naar de begraafplaats gebracht, waar honderden belangstellenden roze kledingstukken hadden aangetrokken, precies zoals Annie het had gewild. Aan het graf werd een medley van haar liedjes gezongen.

De Zeeuwse domineesdochter Anna Maria Geertruida Schmidt was altijd al dol op het schrijven van versjes. De erkenning voor haar talenten kwam echter niet meteen.

SCHENKEN, ERVEN en nalaten / 2012

Op de hbs schijnt ze ooit een 2 voor Nederlands gehaald te hebben. Haar moeder heeft, zo wil het verhaal, haar versjes echter laten lezen aan de bekende dichter Willem Kloos, een van de Tachtigers, die gereageerd zou hebben dat het ‘voor de toekomst iets wezenlijk waardevols belooft’.

De schrijversloopbaan van Annie M.G. Schmidt begon pas serieus toen ze na de Tweede Wereldoorlog bij Het Parool ging werken, waar ze columns ging schrijven voor volwassenen en versjes voor kinderen. In 1950 verschenen drie verhalenbundels, waaronder Het fluitketeltje, haar eerste kinderboek.

Later verschenen klassiekers als Abeltje, Wiplala, Minoes, Pluk van de Petteflet en natuurlijk de reeks waarmee een hele generatie Nederlanders groot geworden is: Jip en Janneke.

Annie M.G. Schmidt, die ook theaterprogramma’s, musicals, cabaretteksten en tv-programma’s schreef (Ja zuster, nee zuster), werd al tijdens haar leven bekroond met vele prijzen.

Zelf schreef ze overigens ooit: ‘Wie teveel geprezen wordt, krijgt een slecht karakter.’ Daarvan is overigens nooit iets te merken geweest.

Voornuenlater...

7

Tekst Dorine van Kesteren / Foto’s iStockphoto

6 goede redenen om een testament te maken Wie erft er van u? Wat gebeurt er met uw spullen of huisdieren?

Wie zorgt er voor de kinderen als u er niet meer bent? De wet regelt veel rond erven en nalaten, maar niet alles. Of niet op de manier die u wilt. Met een testament houdt u de regie zelf in handen. Zes redenen om een testament te laten maken.

1: Zelf bepalen wie er van u erft Als u geen testament hebt, dan bepaalt de wet wie uw erfgenamen zijn. De eerste groep erfgenamen bestaat uit echtgenoot en kinderen. Bent u ongetrouwd en hebt u geen kinderen, dan erven uw ouders, broers en zussen (groep 2). Voor broers of zussen die al zijn overleden, komen de kinderen of kleinkinderen in de plaats. Bij iemand die geen familieleden heeft in de eerste of tweede groep, komen de grootouders aan de beurt en als deze overleden zijn, hun afstammelingen (groep 3). Bij gebrek aan familieleden in de derde groep, komt de erfenis terecht bij de afstammelingen van de overgrootouders (groep 4).

De wet wijst de erfenis dus per definitie toe aan familieleden. Om vrienden of goede doelen te laten erven, is een testament noodzakelijk. Vooral voor de groeiende groep alleenstaanden kan dit een reden zijn een testament te laten maken, zeker als zij willen voorkomen dat hun erfenis eindigt bij heel verre familie.

8

2: Zorg voor de kinderen In een testament kunt u een voogd aanwijzen die voor uw minderjarige kinderen zorgt als u ­beiden bent overleden. Als er geen testament is, wordt deze voogd benoemd door de kantonrechter – en de uitkomst van zo’n procedure is ongewis. Het kan dus zomaar zijn dat de kinderen dan worden ondergebracht bij het familielid dat u nu net het minst geschikt acht, of dat ze uit elkaar worden gehaald. Een testament is hoe dan ook nodig als u vrienden of buren wilt benoemen als voogd, omdat de kantonrechter niet verder zoekt dan de familiekring.

Het is ook mogelijk een aparte bewindvoerder te benoemen, die voor het kind de erfenis ­beheert.

Niet iedereen die goed is in de dagelijkse zorg, is immers goed met geld. En regel je niets, dan zijn beide taken bij de voogd ondergebracht. Als uw kind 18 jaar is, eindigt de voogdij en krijgt hij of zij de beschikking over uw erfenis. Vindt u 18 jaar te jong? In een testament kunt u vastleggen dat de bewindvoering over de erfenis nog een paar jaar doorloopt.

3: De langstlevende partner beschermen Sinds 2003 erft de langstlevende partner álle bezittingen. De kinderen kunnen hun erfdeel pas opeisen als ook de tweede ouder is overleden. In het oude erfrecht hadden zij onmiddellijk al recht op hun deel, en konden zij ook mede-eigendom claimen van goederen, zoals het ouderlijk huis. Dat het recht veranderd is, betekent echter niet dat het niet meer nodig is een testament te maken. Soms is het verstandig de ‘standaard’ wettelijke verdeling aan te passen aan uw ­persoonlijke situatie, bijvoorbeeld als u al eerder getrouwd bent geweest.

Bovendien kunt u in een testament een zogenoemde uitsluitingsclausule opnemen. Daarin staat dat de erfenis niet in de gemeenschap van goederen valt waarin de kinderen getrouwd zijn, maar privébezit blijft van het eigen kind. Hiermee voorkomt u dat als de kinderen ooit scheiden, zij de erfenis moeten delen met een ex-partner.

Ongetrouwde stellen die de langstlevende willen beschermen, moeten zeker een testament ­opstellen. In de wet staat namelijk dat de kinderen in dat geval erven. >>

SCHENKEN, ERVEN en nalaten / 2012

Voornuenlater...

9

een bijzondere manier om israel te steunen Denkt u er over na om een eenmalige of periodieke gift te geven, om een deel van uw geld aan Israël na te laten of bijvoorbeeld een schenking te doen per akte?

Vaak komt de vraag hoe dit op een efficiënte manier kan, zonder uzelf of anderen tekort te doen. Wij adviseren u graag op ons kantoor in Nijkerk of bel voor een afspraak thuis.

Locatie: Israël Centrum, Patroonstraat 1 in Nijkerk Telefoon: 033-245 88 24

steun israël door uw:

• gift (eenmalig of periodiek) • schenking per akte

Patroonstraat 1 3861 RN Nijkerk Tel. 033-245 88 24 christenenvoorisrael.nl/schenken

• legaat • erfenis

Een erfgenaam hoeft alleen erfbelasting te betalen als hij meer erft dan het vrijgestelde bedrag

Door een samenlevingscontract én een testament te maken, kunt u ervoor zorgen dat de partner ook erft. In het testament kan ook worden opgenomen dat de kinderen hun erfdeel pas kunnen opeisen als ook de laatste partner is overleden.

4: Hertrouwen zonder dat de kinderen hun deel opeisen Als een van beide ouders overlijdt, kunnen de kinderen hun geldvordering meestal pas opeisen bij het overlijden van de langstlevende. In de wet staat echter dat de kinderen op het moment dat de langstlevende hertrouwt, mede-eigendom kunnen claimen van goederen van de nalatenschap.

Veel mensen willen niet het risico lopen dat zij dan (een deel van) de eigendom van bijvoorbeeld het huis moeten afstaan. Zij lossen dit op door in een testament vast te leggen dat de kinderen hun erfdeel alléén kunnen opeisen als de langstlevende hertrouwt zonder huwelijkse voorwaarden.

Op deze manier wordt voorkomen dat de erfdelen van de kinderen ‘verdwijnen’ in een nieuwe gemeenschap van goederen, met het risico dat zij weer met lege handen staan als hun vader of moeder in dit nieuwe huwelijk als eerste overlijdt.

5: Belasting besparen Een erfgenaam hoeft alleen erfbelasting te betalen als hij meer erft dan het vrijgestelde bedrag. Voor een echtgenoot of partner geldt een vrijstelling van 603.600 euro; die van kinderen en kleinkinderen bedraagt 19.114 euro (tarieven 2011). Als de wet of het ­testament bepaalt dat de overblijvende ouder alle bezittingen erft, krijgen de kinderen een geldvordering (een ‘tegoedbon’). De fiscus wacht echter niet: over de vorderingen van de kinderen die het bedrag van 19.114 euro te boven gaan, moet in de meeste ­gevallen direct al worden afgerekend. Omdat de kinderen de erfenis nog niet uitbetaald hebben gekregen, moet de langstlevende deze erfbelasting betalen. Dit kan voor onverkwikkelijke toestanden zorgen, bijvoorbeeld als er geen liquide middelen zijn omdat al het spaargeld in de woning zit. >>

SCHENKEN, ERVEN en nalaten / 2012

Voornuenlater...

11

Met een testament kan het betalen van belasting worden verschoven naar het moment dat beide ouders zijn overleden. Het is bijvoorbeeld mogelijk de kinderen te ‘onterven’ bij het overlijden van de eerste ouder: alles gaat dan naar de langstlevende en de ­kinderen krijgen slechts een geldvordering ter hoogte van de vrijstelling. Dat bedrag erven ze belastingvrij, en over de rest hoeven ze pas af te rekenen als ook de tweede ouder overlijdt.

Een andere optie is het zogenoemde tweetrapstestament, waarbij de langstlevende partner tot enig erfgenaam wordt benoemd. De kinderen krijgen dan geen vordering, en ontvangen pas iets als de tweede ouder is overleden en deze nog iets nalaat. Pas dan betalen zij erfbelasting, waarvoor twee vrijstellingen (want: twee erfenissen, van vader én moeder) gelden. Welke route het meest gunstig is, hangt af van uw persoonlijke ­omstandigheden. De notaris kan u hierover adviseren.

6: Iemand de leiding geven bij het afwikkelen van de erfenis De erfgenamen moeten veel regelen als u overlijdt: de uitvaart, de administratie, de belasting, de formaliteiten rond de erfenis… In een testament kunt u iemand benoemen die hierbij de leiding heeft: de executeur. Zeker als u een onderneming hebt, er veel erfgenamen zijn of als er erfgenamen in het buitenland wonen, is dit verstandig.

De executeur kan een familielid of kennis zijn, maar ook de notaris. >>

De executeur kan een familielid of kennis zijn, maar ook de notaris

Testament maken: hoe gaat dat en wat kost het?

- Tijdens de eerste afspraak vraagt de notaris naar uw wensen. Hij informeert ook naar uw vermogen (bezittingen en schulden) en eventuele polissen, lijfrenteverzekeringen of andere regelingen die u in verband met uw overlijden hebt getroffen.

- Vervolgens maakt de notaris een ontwerp van het testament, dat u rustig thuis kunt nalezen.

- Het ontwerp wordt besproken tijdens een tweede bijeenkomst. Regelt dit testament uw erfenis zoals u wilt? Is alles duidelijk? Indien nodig wordt het ontwerp aangepast.

- Als u het eens bent met de tekst, kunt u het testament ondertekenen. Het originele exemplaar komt in de kluis van het notariskantoor en u krijgt een afschrift mee.

- Aan het Centraal Testamentenregister in Den Haag geeft de notaris door dat u een testament hebt gemaakt, zodat dit na uw overlijden altijd teruggevonden kan worden. De inhoud van het testament blijft vertrouwelijk.

In het algemeen wordt voor een testament voor een alleenstaande vanaf 400 euro gerekend, en is een echtpaar circa 650 euro kwijt. Bedenk echter wel dat een testament periodiek onderhoud behoeft. Niet alleen wetten en regels veranderen voortdurend, maar ook uw persoonlijke situatie en wensen. Misschien maakte u uw testament tijdens uw eerste huwelijk of toen u nog geen kinderen had. In dat geval kan uw testament anders uitwerken dan de bedoeling is. Laat uw testament dus regelmatig beoordelen door een notaris.

SCHENKEN, ERVEN en nalaten / 2012

Voornuenlater...

13

U kunt de executeur ook een aantal speciale opdrachten geven, bijvoorbeeld dat hij of zij een goed tehuis moet vinden voor uw huisdieren. Het advies is overigens wel om van tevoren uw verzoek te bespreken met de kandidaat-executeur, want niemand vindt het prettig met een dergelijke taak overvallen te worden. Bovendien mag degene die in het testament wordt genoemd, altijd bedanken voor de eer, zodat er uiteindelijk nog geen executeur is. << Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met mr. S.B.J. van Heijst van Verhees Notarissen in Katwijk.

Het is een misverstand te denken dat er na een overlijden niets meer hoeft te gebeuren als er eenmaal een testament is.

Hoe wordt een erfenis afgewikkeld?

Het is een misverstand te denken dat er na een overlijden niets meer hoeft te gebeuren als er eenmaal een testament is. Aan welke dingen moet u denken?

- Praktische zaken, zoals het opzeggen van abonnementen en verzekeringen, het opleveren van een huurhuis of kamer in een verzorgingshuis en het doorgeven van het overlijden aan instanties.

- De notaris inschakelen. Die achterhaalt wie de erfgenamen zijn, en vraagt of zij dit wel wĂ­llen zijn. Een erfenis aanvaarden of verwerpen? De notaris kan advies geven.

- De notaris geeft een verklaring van erfrecht af. Hiermee kan de executeur zich namens de erfgenamen legitimeren bij de bank, de Belastingdienst, verzekeringsmaatschappijen of de gemeente.

- De afwikkeling van de erfenis: wie krijgt wat? De notaris ziet erop toe dat dit volgens de wens van de overledene verloopt.

- De aangifte voor de erfbelasting moet binnen acht maanden na het overlijden bij de Belastingdienst worden ingediend. De notaris kan u hierbij helpen.

Soms is een codicil genoeg Een codicil is een document van de overledene zelf, waarin de verdeling van voorwerpen onder de erfgenamen is vastgelegd. Bijvoorbeeld aan wie bepaalde schilderijen, sieraden of boeken worden nagelaten. Om dit te regelen, is dus geen testament nodig. De wet stelt echter wel strikte eisen aan een codicil: het moet handgeschreven zijn en voorzien van datum en handtekening. Voldoet het codicil hier niet aan, dan kan na het overlijden blijken dat het niet geldig is.

14

Wat staat er in úw testament?

Iets nalaten voor een goed doel: dat kan óók. Steeds meer mensen besluiten een goed doel op te nemen in hun testament. Bekende en minder bekende Nederlanders vertellen waarom ze dat gedaan hebben. ­‘Het is fijn dat ik na mijn leven iets kan betekenen voor wat me dierbaar is.’

Teksten Roel Smit / Fotografie Benders & Stevens

SCHENKEN, ERVEN en nalaten / 2012

Voornuenlater...

77

‘ Talentvolle schrijvers verdienen een opleiding’

Renate Dorrestein (57): ‘Mijn ideaal is ervoor te zorgen dat jonge, talentvolle Nederlandse schrijvers een opleiding kunnen krijgen. Talent kun je ze niet geven, maar schrijverschap is ook veel ambachtelijkheid. Ik heb het zelf moeten leren op een zolderkamertje, met vallen en opstaan.

Voor aankomende musici zijn er conservatoria, voor beeldend kunstenaar kunstacademies, maar voor ­literaire schrijvers is er vrijwel niets. In de Verenigde Staten is men veel verder; daar staan bibliotheken vol handboeken over hoe je moet schrijven.

Ik hoop daaraan wat te kunnen doen met mijn ­erfenis. Daarom heb ik onder de paraplu van het Prins Bernard Cultuurfonds een fonds op naam opgericht, het Donatusfonds. Dit fonds gaat na mijn dood mijn oeuvre beheren, dat een grote economische waarde vertegenwoordigt. Dat betekent onder ­andere: zorgen dat het uitgegeven blijft worden. Dode schrijvers krijgen niet altijd de aandacht die ze verdienen omdat de levenden die nu eenmaal opeisen. Je kunt het beheer van je werk natuurlijk aan een stichting overdragen, maar een stichtingsbestuur heeft ook niet het eeuwige leven. Via het Prins Bernard Cultuurfonds, is de continuïteit verzekerd.

Van de inkomsten van het fonds gaat straks 20 procent naar het stimuleren van de heruitgave van mijn werk, met de rest wordt schrijverschap gestimuleerd.

Talentvolle mensen kunnen zich straks melden bij het stichtingsbestuur voor een financiële bijdrage.

Zoals ik het nu bekijk, zou ik zeggen: zorg dat je met een beurs van Renate Dorrestein een opleiding kunt volgen in Amerika. Maar hopelijk kan dat straks ook in Nederland.’

78

‘Klassieke muziek verrijkt je leven’

Fons van Westerloo (65): ‘Als je wilt dat toekomstige generaties belangstelling hebben voor klassieke muziek, dan moet je ze er vroeg mee in aanraking brengen. Ik houd zelf erg van klassieke muziek. Als kind had ik het geluk dat mijn ouders me viool hebben laten spelen en in een koor hebben laten zingen. Wie als kind nooit met klassieke muziek in aanraking is geweest, zegt eerder dat hij er hoofdpijn van krijgt. Dan ontbreekt het gevoel ervoor.

Ik zal de oprichting van een Fonds op Naam opnemen in mijn testament. Met dat fonds wil ik het ­Koninklijk Concertgebouworkest ondersteunen, waarvan ik overigens ook bestuurslid ben. Dit fonds van Fons, om het zo maar te zeggen, wordt dan vooral ingezet om de belangstelling voor klassieke muziek bij jonge kinderen te stimuleren. Dat raakt een beetje in de knel, mede door alle bezuinigingen op cultuur. Misschien wel leuk om te vertellen dat mijn vier kinderen het fonds hebben opgezet met een eerste donatie. Ik kreeg het aangeboden toen ik werd onderscheiden als Officier in de Orde van Oranje-Nassau, na afloop van een legendarische uitvoering van de achtste van Mahler door het Concertgebouworkest onder leiding van Mariss Jansons.

Of ik zelf nog muziek maak? Nou ja, ik speel zwakzinnig viool en zingen doe ik graag. Maar ik ben toch vooral actief genieter. Hoewel ik net terugkom van een visweekeinde met vrienden in Frankrijk. Dan neemt een van ons zijn klarinet mee en zitten we­ ’s avonds liederen van Schubert te zingen. Haha, inderdaad ook het forellenkwintet.’

SCHENKEN, ERVEN en nalaten / 2012

Voornuenlater...

79

‘ Het WNF en ik lijken op elkaar’

Peter van Rooy (55): ‘Ik vond als kind al inspiratie in de natuur: slangen, schildpadden, vogels, vlinders. Dat werd versterkt toen ik in de eerste klas van de middelbare school biologieles kreeg van Henk Moller Pillot, inmiddels een internationaal bekende bioloog. Wat kon die man inspireren!

Nog altijd hebben we contact. Twee keer per jaar maken we samen een natuurwandeling. Dan ­hebben we het over het onderwerp dat mij het meest bezig houdt: hoe houden we de balans tussen enerzijds de natuur gebruiken en anderzijds de natuur in stand houden voor toekomstige generaties. Hoe zorgen we voor een volhoudbare ontwikkeling, zoals de Belgen dat zo mooi noemen? Met dat onderwerp houd ik me ook bezig via mijn bedrijf Accanto, een adviesbureau voor duurzame gebiedsontwikkeling. Ik zoek naar mogelijkheden om ogenschijnlijk tegenstrijdige belangen te verenigen. Een van mijn projecten is de Overdiepse Polder. Dat wordt nu een gebied voor waterberging als het moet, terwijl de boeren er op terpen kunnen blijven wonen en er hun koeien onder normale omstandigheden kunnen laten grazen. Ook ontstaat meer ruimte voor natuur en recreatie.

Die praktische, oplossingsgerichte instelling ervaar ik ook bij het Wereld Natuur Fonds (WNF). Dus niet per definitie gronden aankopen of strijden met overheden, maar overtuigen door te laten zien dat het anders kan. En er blijft relatief weinig geld hangen in bureaucratie. Daarom heb ik besloten tot het ­Accantofonds, van waaruit mijn volledige erfenis naar het WNF gaat.’

80

‘Reuma moet echt de wereld uit’

Joep Bodelier (63): ‘Mieke en ik hebben er samen voor gekozen onze erfenis na te laten aan het Reumafonds. We vinden het belangrijk dat er veel onderzoek wordt gedaan, zodat er ooit een echte doorbraak komt. Mieke heeft in 2000 plotseling reumatische artritis gekregen, de meest voorkomende vorm van reuma.

Deze ziekte heeft als kenmerk chronische ontstekingen van de gewrichten.’

Mieke (64): ‘Ik ben nu wat moe, want ik heb veertien dagen geleden een nieuwe heup gekregen. Dat was nodig vanwege de reuma. Maar los van deze operatie, zijn mijn mogelijkheden sowieso beperkt.

Ik kan moeilijk lopen en niet meer zelf de boodschappen doen. Ook ramen lappen en stofzuigen gaat niet meer. Koken kan ik gelukkig nog wel. Ik ben blij dat Joep bij de marechaussee heeft gewerkt en op zijn 55ste al met pensioen kon. Samen regelen we de dagelijkse dingen.’

Joep: ‘Ja, en dan te bedenken dat we tot 2000 jaarlijks de Nijmeegse Vierdaagse hebben gelopen.

Reuma is echt een nare ziekte.

Gelukkig worden met het onderzoek naar oplossingen grote vorderingen gemaakt. Er is al veel verbeterd. U weet het vast nog wel; mensen in een rolstoel met vergroeide handen en kromme vingers. Dat zie je bijna niet meer. Er zijn nieuwe therapieën en ­nieuwe geneesmiddelen. Maar we moeten verder gaan met onderzoek. Het geeft ons een goed gevoel dat we daaraan later ook nog een bijdrage kunnen leveren. Reuma moet de wereld uit.’

SCHENKEN, ERVEN en nalaten / 2012

Voornuenlater...

81

‘ Bezoek aan berggorilla’s mooiste ervaring van mijn leven’

Loretta Schrijver (55): ‘Elk kind houdt van dieren, en dat is bij mij nooit over gegaan. Toen ik twintig jaar geleden de natuurdocumentaires van David Attenborough insprak, zijn mijn ogen geopend voor de schoonheid van de natuur.

En omdat dier en natuur nog altijd het onderspit delven, kies ik voor de underdog.

Mijn erfenis zal niet heel groot zijn, maar als mijn naasten goed verzorgd achterblijven, gaat de rest naar kleinere dierenwelzijnsorganisaties, zoals het Comité Anti Stierenvechten, Wakker Dier, Bont voor dieren, Proefdiervrij, World Society for the Protection of ­Animals. Zij kunnen elke cent goed gebruiken.

Ook het Wereld Natuur Fonds heb ik in mijn testament opgenomen. En dan met name het project van de berggorilla’s. Dertien jaar geleden heb ik een ­tv-reportage gemaakt voor het WNF over de met uit-

82

sterven ­bedreigde berggorilla’s in Congo. Hun leefgebied in het Virunga-gebergte was indertijd het toevluchtsoord van bijna een miljoen Hutu-vluchtelingen, als gevolg van de burgeroorlog tussen de Hutu’s en de Tutsi’s. Daar stonden we dan, oog in oog met die prachtige, reusachtige dieren; ze zijn zo vreedzaam; ze liggen wat, eten bladeren en spelen wat met elkaar. ­Paradijs op aarde, nota bene in oorlogsgebied.

Het was de mooiste ervaring van mijn leven.

Ik heb ­gezien hoe het WNF de lokale bevolking ­betrekt bij ­natuurbehoudprojecten. En hoe de bevolking de onschatbare waarde van hun rijke flora en fauna leert inzien.

Het is fijn te weten dat ik na mijn leven toch nog iets kan betekenen voor wat me zo dierbaar is. Dier en natuur.’

‘Hulp is meer dan eten en drinken’

Astrid Maria Boshuisen (44): ‘Ik was als 20-jarige een consumptiekoningin. Rood staan op de bank en toch dure spulletjes kopen, dat was belangrijk. Het omslagpunt kwam toen ik op mijn 23ste behoorlijk ziek leek te worden.

Ik keek uit het ziekenhuisraam – het was een mooie, heldere dag – en ik dacht: ja God, nu moeten we het misschien toch samen zien te rooien.

Gelukkig bleek de arts een verkeerde diagnose gesteld te hebben; het viel reuze mee. Toch draait mijn leven sindsdien meer om verdieping, om het transcendente. Ik doe een universitaire studie geestelijk verzorger en hoop mijn ervaring als journalist en schrijver straks te gebruiken om met mijn nieuwe kennis aan de slag te gaan. Het is hoog tijd dat spiritualiteit serieus wordt genomen en dat we laten zien dat zoeken naar

SCHENKEN, ERVEN en nalaten / 2012

het transcendente een positief effect heeft op mensen. We zijn geen dames die eikeltjesthee drinken en met kaboutertjes praten. Dit vakgebied wordt onderbouwd door de wetenschap.

Mijn keuze om aan Dorcas mijn erfenis na te laten, hangt hier nauw mee samen.

Dorcas is als christelijke organisatie met 180 projecten actief in Oost-Europa en Afrika. Ze doet daar goed werk en laat je concrete resultaten zien.

Ik heb verschillende mensen in verschillende landen geadopteerd en weet precies waar mijn geld naar toe gaat. Dat is prettig.

En Dorcas biedt meer dan materiële hulp. Eten en drinken zijn belangrijk, maar zicht hebben op het transcendente ook.’

Voornuenlater...

83

‘ Prachtig, hoe de natuur zich altijd weer herstelt’

Frank Kootstra (63): ‘Ik ben onder de indruk van de manier waarop de natuur zich altijd weer herstelt, vaak tegen de verdrukking in. Ik reed een keer door Eindhoven over een plein met allemaal gele stenen. In het midden op dat hele grote plein, bloeide één klaproos. Ik ben er speciaal voor terug gereden. En hier in Schagen, is vlakbij het station aan de Spoordijk, ooit een narcis terecht gekomen. Elk jaar komt hij weer boven de grond en elk jaar met eentje meer. Dat is toch prachtig?

Ik heb 32 jaar geleden een van de eerste kringloopwinkels van Nederland opgezet, toen eigenlijk niemand daar nog wat in zag.

In heb nu een winkel in Schagen en een in Haarlem en ik werk honderd uur per week. Hoewel werken? Ik heb er gewoon ontzettend veel plezier in. Ik heb altijd iets gehad met hergebruik. ­Vroeger haalde ik het hout uit de sloot, liet het drogen en verkocht het weer. Ik ging bouwplaatsen af om spijkers te zoeken. Dan sloeg ik ze recht en verkocht ik ze. Het ging me niet eens zozeer om het geld. Het is gewoon jammer wat we allemaal weggooien.

Mijn hele erfenis gaat later naar Natuurmonumenten. Dat vind ik prettig. Je bent als mens onderdeel van een groter geheel. En zo geef ik terug wat ik in de loop van mijn leven heb verzameld. ­Een mooie gedachte dat veel mensen op die manier van de natuur kunnen blijven genieten.’

84