Scholarly Research Journal for Interdisciplinary Studies, Online ISSN 2278-8808, SJIF 2021 = 7.380, www.srjis.com
PEER REVIEWED & REFEREED JOURNAL, NOV-DEC, 2022, VOL- 10/74
Paper Received On: 25 DECEMBER 2022
Peer Reviewed On: 31 DECEMBER 2022
Published On: 01 JANUARY 2023 विश्वातीलमनुष्यजातीच्यासुखी,समृद्धिसंपन्नजीिनाकरीताआपणसिवमनुष्याच्याएकंदरीत कल्याणाचाि‘जगािजगूद्या’यातत्वाप्रमाणेकायवकरीतअसतो.
आधारािरबालकांचेिगीकरणविविधपातळीिरकेलेजाते.उदा.कुशाग्रबुद्धद्धमत्ताअसणारीबालके, सरासरीबुद्धद्धमत्ताअसणारीबालके,अध्ययनअक्षमबालके
घेऊशकतनाही.तर्थावपसिाांचेवशक्षणव्हािेयाकरीताप्रत्येकाच्यागतीनेवशकण्यासाठीविविन्न पररद्धथर्थतीअसणेआिश्यकआहे.यासिाांचाविचारकरूनअध्ययनअक्षममुलेसहजपणेवशकू शकतात.याकरीतायोग्यसंधीिसोयीउपलब्धकरूनवदल्यापावहजेत.याअनुषंगानेयाशोधवनबंधात विचार,संशोधनकरूनअध्ययनअक्षममुलांच्यावशकण्यासाठीउपाययोजनासुचविल्याआहेत .
Scholarly Research Journal's is licensed Based on a work at www.srjis.com
Copyright © 2022, Scholarly Research Journal for Interdisciplinary Studies
अध्ययनअक्षममुलांचेशैक्षणिकसम वेशनस्वरुपवउप य श्रीमतीमीन शेंडकर संशोधकविद्यार्थीनी,सेिासदनवशक्षणशास्त्रमहाविद्यालय,उल्हासनगर-421003.
मानिीजातीच्याजीिनातविविधगुणिैवशष्टेअसतात.बुद्धद्धमत्तेच्यािअध्ययनक्षमतेच्या
इ.सिवबालकेवशक्षणसमानपातळीिर
प्रस्त वन शिक्षण हा प्रत्येक मुलाचा मूलभूत अशिकार आहे त्यामुळेच जगभरात प्राथशमक शिक्षणाच्या सार्वशिकीकरणाचे कार्वक्रम हाती घेतले गेलेले आहेत. भारतात शिक्षण हक्क कार्दा तसेच शजल्हा प्राथशमक शिक्षण कार्वक्रम र् सर्व शिक्षा अशभर्ान अिा Abstract
Copyright © 2022, Scholarly Research Journal for Interdisciplinary Studies
श्रीमतीमीनाशेंडकर Pg. (17960-17968) 17961
कार्वक्रमाांमुळे प्राथशमक शिक्षणाला चालना शमळाली आहे अलीकडच्या काळात प्राथशमक, उच्च प्राथशमक र् माध्यशमक स्तरार्रील शिक्षणातील एकूण न ांदणीचे प्रमाण र्ाढले असून हे खूप आिादार्क आहे. शर्िेष गरजा असलेल्या शर्द्यार्थ्ाांचे प्राथशमक शिक्षणातील न ांदणी प्रमाणही र्ाढले आहे. र्षे 2020-21 मध्ये शर्िेष गरजा असलेल्या शर्द्यार्थ्ाांचे प्रमाणहे 21.91 लाखहते ते 2021-22 मध्ये 22.67 लाखइतके झाले म्हणजेच र्षवभरात शर्िेष गरजा असलेल्या शर्द्यार्थ्ाांच्या नार् न ांदणीत जर्ळपास 3.45% इतकी र्ाढ झाली आहे. (UDISE)माि शिक्षण हक्क कार्द्यामुळे केर्ळ उच्च प्राथशमक स्तरापर्ांत मफत शिक्षणाची हमी शमळालेली असल्याने माध्यशमक स्तरार्रील िाळा गळतीचे प्रमाण शचांताजनक आहे. बहुताांि शर्द्याथी माध्यशमक स्तरार्रच िाळा सडतात त्यासाठी अनेक कारणे जबाबदार असले तरी सर्ाांगीण शिक्षणाचा अभार् हे देखील एक महत्वाचे कारण आहे. प्रत्येक मुलाच्या गरजा समजून घेणाऱ्र्ा समार्ेिक शिक्षणाचा अभार्शदसूनर्ेत त्यामुळे मुलाांची गळतीमठ्याप्रमाणातआढळते प्रत्येक व्यक्तीची अध्यर्नाची िैली ही र्ेगर्ेगळी असते. काही शर्द्यार्थ्ाांना एखादी बाब साांशगतल्याबरबर त्याला ती पटकन आकलन हते. तर काही शर्द्यार्थ्ाांना अध्यर्नासाठी दृकश्राव्य माशहतीची आर्श्यकता असते. काही शर्द्यार्थ्ाांना अध्यर्नासाठी िाांत र्ातार्रणाची आर्श्यकता असते. शर्द्यार्थ्ाांच्या र्ैशर्ध्यपूणव गरजाांची पूतवता करणारी शिक्षणव्यर्स्थाहीर्िस्वीमानलीजाते समाजातअशाकाहीव्यक्तीअसतातकीज्ाांना त्याांच्या िारीररक आशण मानशसक क्षमतेनुसार औपचाररक आशण अनौपचाररक िैक्षशणक सांरचनेत उपलब्ध असलेल्या अध्यर्न अध्यापन प्रणालीपेक्षा शर्िेष सुशर्िा पुरर्ण्याची गरज असते. अिा बालकाांना अपर्ादात्मक शकांर्ा शर्िेष बालके असे म्हटले जाते आशण त्याांच्या िैक्षशणक गरजा शर्िेष शिक्षणातून पूणव केल्या जातात. शर्िेषत: सरासरी शकांर्ा सामान्य बुध्ददमत्ता असूनही िाळेत शिकताना शर्द्यार्थ्ाांना अडचणी र्ेतात त्यालाच अध्यर्नातील समस्या असे म्हणतात र्र्ानुरूप शिक्षण घेण्यात, र्ाचन, लेखन, गशणत सडशर्ण्यातर्ेणाऱ्र्ा अडचणी म्हणजे अध्यर्नसमस्या हत. र्ासमस्याांचे र्ेळीच शनदान
श्रीमतीमीनाशेंडकर Pg. (17960-17968) 17962
र्शनराकरणनझाल्यासहे शर्द्याथीअभ्यासातमागे पडतातर्बरेचदािालेर्शिक्षणातून त्याांची गळती हते. अिा अध्यर्न अक्षमता असलेल्या बालकाांनाही शिक्षणाचा अशिकार असून त्याांचे िैक्षशणक समार्ेिनात कार् अडचणी र्ेऊ िकतात र् त्याचे शनराकरण किा प्रकारे केले जार्े र्ाचािि घेण्याचा प्रर्त्न सदर िि शनबांिातूनकरण्यात आलेला आहे. सांशोधन चेउद्देश1. अध्यर्नअक्षमताहीसांकल्पनास्पष्टकरणे 2. समार्ेिकशिक्षणाचीसांकल्पनास्पष्टकरणे.
अध्यर्नअक्षमताअसलेल्याबालकाचीर्ैशिष्ट्येस्पष्टकरणे. 4. अध्यर्नअक्षमबालकाांचाशिक्षणातीलअडचणीांचामागर्ाघेणे. 5. अध्यर्नअक्षमबालकाांसाठीअध्यर्न-अध्यापनाचीकार्वनीतीठरशर्णे. सांशोधनपध्दतीसदर िि शनबांि हा पूणवत: शितीर्क तर्थ्ाांर्र आिाररत असून दुय्यम तर्थ् सांकलनासाठी सांिशिकेने शर्शर्ि सांदभव ग्रांथ, िि शनबांि, इांटरनेटर्रील माशहती, िासनाचे अहर्ाल र् आकडेर्ारीचा स्त्रत म्हणून र्ापर केलेला आहे. प्राप्त माशहतीचे शचशकत्सकआकलनकरुनमाशहतीचेशर्श्लेषणकेलेले आहे. अध्ययनअक्षमत :अध्यर्न अक्षमता म्हणजे बालकाांची शिकण्यातील अडचण हर् बालर्र्ातच जेव्हा मुले गशणत, भाषा असे शर्षर् प्राथशमक िाळेत शिकार्ला लागतात तेव्हा त्याांना काही अध्यर्न समस्या जाणर्ू लागतात. सामान्य बुध्ददमत्ता असूनही काही मुलाांना र्र्ानुरूप शिक्षण घेण्यात, र्ाचन, लेखन, गशणत सडशर्ण्यात अडचणी र्ेत असतील तर त्याांना अध्यर्न अक्षम बालके असे म्हटले जाते.शककव (१९६२) र्ाांच्या मते, बालकामध्ये बलणे, भाषा, र्ाचन, लेखन शकांर्ा अांकगशणतीर् प्रशक्रर्ा र्ामिील एक शकांर्ा अशिक प्रशक्रर्ा सांपादनातील मांदता, शर्कृती शकांर्ा शर्लांशबत शर्कास हणे म्हणजे अध्यर्न
Copyright © 2022, Scholarly Research Journal for Interdisciplinary Studies
3.
Copyright © 2022, Scholarly Research Journal for Interdisciplinary Studies
श्रीमतीमीनाशेंडकर Pg. (17960-17968) 17963
अक्षमता हर् शर्द्यार्थ्ावच्या अध्यर्न अक्षमतेचे कारण हे अनुदेिनात्मक घटकातील दष हे कारण असत नाही तर प्रामुख्याने मेंदूची शर्कृती आशण भार्नात्मक शकांर्ा र्तवनात्मक शर्रिाभास असतात, मानशसक मांदता, इांशिर्ाांतील दष शकांर्ा व्यांग अिीही अध्यर्न अक्षमतेची कारणे असू िकतात. म्हणजेच अध्यर्न अक्षमता ही शर्द्यार्थ्ावच्या ऐकणे, शर्चार करणे, बलणे, र्ाचन, लेखन, िुद्धलेखन आशण अांकगशणत कौिल्याांमिून प्रकट हते. अध्ययनअक्षमबलक चीवैणशष्ट्येअध्यर्न अक्षमता असलेल्या मुलाांमध्ये ठराशर्क लक्षणे शदसून र्ेत नाहीत. परांतु काही लक्षणार्रून आपण अांदाज लार्ू िकत . अध्यर्न अक्षमता असलेल्या बालकाची सर्वसािारणपणे खालीलर्ैशिष्ट्येसाांगतार्ेतात. १. अध्यर्न अक्षम शर्द्याथी सामान्य शर्द्यार्थ्ाांप्रमाणे र्ाचन र् लेखन करण्यात अडचणी शनमावणहतात २ एकदाअध्यर्नकेलेल्यागष्टीपुन्हास्मरणकरतानाखूपअडथळे र्ेतात. ३ अध्यर्नअक्षमशर्द्यार्थ्ाांतन्यूनगांडअसत . ४. नेतृत्वकौिल्याांचाअभार्असत ५. आत्मशर्श्वासाचाअभार् ६. स्वअध्स्मताकमीअसते ७. अर्िानध्स्थरनसते त्यामुळे प्रगतीमांदगतीनेहते ८ सार्वजशनकशठकाणीपररध्स्थतीिीजुळर्ूनघेऊिकतनाही. ९. काहीमुलाांच्याभाषाशर्कशसतहतनाही. १०. कामाच्याशनर्जनाचाअभार् ११. नर्ीनर्ातार्रणािीजुळर्ूनघेण्याचीसमस्याअसते. १२.साध्यार्सप्यागष्टीकरताांनाअडचणीर्ेऊिकतात १३ उदासीनर्ृत्तीअसते. अभ्यासातर्खेळातलक्षनसते.
श्रीमतीमीनाशेंडकर Pg. (17960-17968) 17964 Copyright © 2022, Scholarly Research Journal for Interdisciplinary Studies १४. आकलनक्षमतेचाअभार् (देसले, शचिलेखा:२॰१४) अध्यर्न अक्षम शर्द्याथी मशतमांद नसतात. तर ते कणत्या तरी कारणामुळे मागे राहतात. अल्बटव आईनस्टाईन हा र्र्ाच्या नर्व्या र्षावपर्ांत र्ाचू िकत नव्हता. जगप्रशसददिास्त्रज्ञथॉमसअल्व्व्हाएशडसनहे त्याकाळातअध्यर्नअक्षमशर्द्याथीम्हणून ओळखले जात हते. असे अनेक महान व्यक्ती आहेत की, ज्ा त्याांच्या लहानपणी अध्यर्नअक्षमर्ासमस्येने ग्रासलेल्याहत्यापणर्ग्यत्यामागवदिवनर्प्रेरणेमुळे त्याांच्या कार्वक्षेिात ते सर्ोच्च पदार्र शर्राजमान झाल्या. (देसले, शचिलेखा: २॰१४) म्हणजेच अध्यर्न अक्षमता असलेल्या शर्द्यार्थ्ाांना र्ग्यर्ेळी मागवदिवन प्राप्त झाल्यास त्याांची िैक्षशणकप्रगतीिक्यहते. सम वेशकणशक्षि (Inclusive Education)समार्ेिक शिक्षणािारे शर्शर्ि गरजा असणाऱ्र्ा बालकाांच्या िैक्षशणक गरजाांची पूतवता केली जाते शभन्न क्षमता असूनही शर्िेष गरजा असलेल्या बालकाांना सामान्य बालकाांसमर्ेत एकाच र्गावत शिकण्याची समान सांिी ज्ा शिक्षणात शदली जाते, त्यास समार्ेिक शिक्षण म्हणतात. हे शिक्षण ‘समान सांिी’ तत्त्वार्र आिारलेले असून र्ा शिक्षणपद्धतीच्यामुख्यप्रर्ाहातसर्ाांचास्वीकारकेलाजात . (मराठीशर्श्वकि) समार्ेिक शिक्षण र्ा व्यर्स्थेत ‘शर्िेष खली र्जनाʼ आशण ‘शफरता शिक्षक र्जनाʼ (Mobile Teacher) अपेशक्षत असतात शर्िेष खली र्जनेनुसार बालकाांच्या शर्िेष गरजाांप्रमाणे खास शिक्षण साशहत्य शर्िेष खलीत उपलब्ध असते शफरता शिक्षक र्जनेत शनर्ुक्त शफरत्या शिक्षकाने अनेक समार्ेिक िाळाांना भेटी देऊन सािने र् उपकरणे र्ाांची ने-आण करणे, र्ेळापिक आखणी करणे, शर्िेष गरजाांनुसार शनर्शमत शिक्षकाांिी र् िाळेच्या प्रमुखाांिी शर्चार शर्शनमर् करणे, कार्वक्रमाचे शनर्जन करणे इत्यादी अपेशक्षत असते. सर्व तऱ्हेच्या मुलाांना भेदभार्रशहत शिक्षणाची समान सांिी, सर्ाांना दजेदार शिक्षण र्ा तत्त्वाांर्र समार्ेिक शिक्षण चालते शिक्षकाांनी शर्िेष प्रर्त्न केल्यास शर्शर्ि क्षमता असलेल्या मुलाांचा (म्हणजे दन्ही प्रशतभािाली आशण शर्कलाांग
Copyright © 2022, Scholarly Research Journal for Interdisciplinary Studies
श्रीमतीमीनाशेंडकर Pg. (17960-17968) 17965
बालके ) शर्शर्ि प्रर्त्नाांती सामान्य र्गावत र्िस्वी िैक्षशणक समार्ेिन हऊ िकते.(Loreman Tim, Deppeler Joanne, and Harvey David: २॰॰५) अध्ययनअक्षमबलकांचेणशक्षिअध्यर्न अक्षम मुलाांना सािारणत: र्र्ाच्या 6-7 र्षावपासूनच अध्यर्नात अडचणी र्ेतात. त्याांची अध्यर्नातील अशभरुची कमी-कमी हत जाते र् िाळा म्हणजे त्याांना ओझे र्ाटू लागते. अिा मुलाांना र्ेळेर्र उपचार न शमळाल्यास ते शिक्षण प्रशक्रर्ेत मागे पडत जातात अध्यर्न अक्षम मुलाांमध्ये आत्मशर्श्वासाचा अभार् असत सतत शचांताग्रस्त र् तणार्पूणव मानशसकतेमुळे त्याांनािालेर्र्ातार्रणािीसमार्जनकरणे अर्घडजाते. अध्यर्न अक्षमता ही सामुशहक समस्या नसून ती व्यध्क्तगत समस्या आहे कारण बालकाांमिील अध्यर्न अक्षमतेची कारणे बालकपरत्वे र्ेगर्ेगळी असू िकतात. त्यामुळे अध्यर्न अक्षमता असलेल्या बालकाांना र्ग्य अध्यर्न-अध्यापनासाठी सर्वप्रथम अिा बालकाांच्या अक्षमतेचे स्वरुप जाणून घेणे गरजेचे असते अध्यर्न अक्षमता असलेली बालके ही सर्वसामान्य मुलाांपेक्षा र्ेगळी असतात त्याांच्या गरजा देखील सामान्य मुलाांपेक्षा र्ेगळ्या असतात. बरेचदा र्ा मुलाांच्या अध्यर्न अध्यापनासाठी शर्िेष सुशर्िाांची, र्गव, अध्यापन पददती, शर्िेष िाळा, शर्िेष शिक्षकाांची गरज असते. अध्यर्न अक्षम असलेल्या बालकाांना समाजात समार्जन सािता र्ेण्यासाठी र्ा बालकाांना शर्िेष अध्यर्नअध्यापनपददतीिारे सुर्ग्यशिक्षणप्रदानकेले पाशहजे अध्यर्न अक्षम बालकाांमध्ये भाशषक र् िैक्षशणक कौिल्य शर्कशसत करण्यासाठी सकारात्मक पुनबवलनचा उपर्ग केला पाशहजे. र्ा बालकाांमध्ये न्यूनगांड र् हीनभार् उत्पन्न हता कामा नर्े र्ासाठी िाळेत बहुआर्ामी िैक्षशणक दृष्टीकनाचा अर्लांब केला गेला पाशहजे.अध्यर्न अक्षम शर्द्याथी हे सर्वसामान्य शर्द्यार्थ्ाांसारखेच असतात केर्ळ बौध्ददक शबघाडामुळे त्याांना अध्यर्नात अडचणी र्ेतात म्हणून त्याांच्या र्ा अडचणी शकांर्ा गरजा र्ा प्रकारानुसार लक्षात घेऊन त्याांचे र्ग्य ते अनुकूलन करून त्याांची र्ैर्ध्क्तक िैक्षशणक आराखड्यात न ांद केली जार्ी. र्ा शर्द्यार्थ्ाांचे अध्यर्न ज्ञानरचनात्मक
श्रीमतीमीनाशेंडकर Pg. (17960-17968) 17966
स्वरूपात घडर्ून त्याचे मूल्यमापन सातत्यपूणव सर्ांकष पददतीने केल्यास ते अशिक साथव ठरते.शर्शर्ि अध्यर्न अक्षमता असलेल्या मुलाांच्या मूल्यमापनासाठी काही सािने शकांर्ा तांिे आहेत. त्यात र्ाचन अक्षमता असलेल्या शर्द्यार्थ्ाांसाठी अक्षरज्ञान चाचणी, साथव िब्दसमूह र्ाचन, प्रकटर्ाचन र्गैरे. लेखन अक्षमता असणाऱ्र्ा मुलाांसाठी िब्दकडे सडशर्णे, साराांि लेखन, शचिर्णवन र्गैरे. आकडेमड शर्षर्क गशणतातील अक्षमता असलेल्या शर्द्यार्थ्ाांसाठी अांककडे सडशर्णे, कृतीर्ुक्त चाचणी, पाढर्ाांच्या भेंड्या र्गैरे. सांप्रेषण-आकलन अकार्वक्षमता असलेल्या मुलाांसाठी र्क्तृत्व, र्ादशर्र्ाद स्पिाव, कथाकथन, गटचचाव र्गैरे तांिाांचा अर्लांब केल्यास त्याांचे साथव मूल्यमापन हऊ िकते. (ढेरे, राहुल; बागुल, शर्द्यादेर्ीर्महाले, सांजीर्नी:२॰१७) अध्ययनअक्षमणवद्यर्थ् स ठीअध्ययन-अध्य पनचीक ययनीती:पालक आशण शिक्षक हे बालकाचे आद्य मागवदिवक असतात. पालक शकांर्ा शिक्षकच सर्वप्रथम मुलाांचे र्ाचन, लेखन शकांर्ा भाषा र्ामिील अडचणी ओळखू िकतात. अध्यर्न अक्षमताअसलेल्या मुलाांसाठी आर्श्यक आांतरशनरसन कार्वक्रम शकांर्ा थेरपीसाठी मानशसक आरग्य तज्ञ शकांर्ा इतर प्रशिशक्षत तज्ञाांची मदत घेणे आर्श्यकअसते. अध्यर्न अक्षम बालकाांच्या अध्यर्न अध्यापनासाठी शिक्षकाांनी खालील बाबीांर्र प्रामुख्यानेभरशदलापाशहजेअध्यर्नअक्षमशर्द्यार्थ्ाांनासूचनाथडक्यातआशणसप्यापद्धतीनेसाांगाव्यात र्ाशर्द्यार्थ्ावनाव्याख्यारेकॉडव करण्याचीपरर्ानगीद्यार्ी. अभ्यासक्रमाच्यागरजेबाबतस्पष्टसूचनाद्याव्यात, परीक्षेच्यातारखाआशणस्वाध्यार्ाच्या तारखासाांगाव्यात. काहीबदलझाल्यासअगदरचमाशहतीद्यार्ी. दृकसािनेआशणकृतीपिके द्यार्ीत. एकापेक्षाजास्तपद्धतीनेमाशहतीचेस्पष्टीकरणद्यार्े. एकाच पाठात एकापेक्षा जास्त माशहती असल्यास त्या माशहतीचे छया-छटर्ा पार्ऱ्र्ाांमध्येशर्भाजनकरार्े.
Copyright © 2022, Scholarly Research Journal for Interdisciplinary Studies
Copyright © 2022, Scholarly Research Journal for Interdisciplinary Studies
श्रीमतीमीनाशेंडकर Pg. (17960-17968) 17967
सूचनाांचेस्पष्टीकरणआशणआर्श्यकमाशहतीसमजण्यासाठीर्ेळद्यार्ा अभ्यासासाठीगाईडद्यार्ेशकां र्ापरीक्षेसाठीआढार्ाकागदद्यार्ेत. कृती करण्यासाठी शर्द्यार्थ्ाांना पर्ावर्ी मागव उपलब्ध करू द्यार्ेत. उदा. त ांडी सादरीकरणकरणे. शलध्खतकार्ाचेमुशितििकरण्यासाठीत्याांनासाहाय्यकरार्े. िब्दतपासणीआशणव्याकरणसुिारण्यासाठीसाशहत्यपुरर्ार्े. शर्द्यार्थ्ावलाअडचणअसल्यासत्यालाकणतीमदतहर्ीआहे ते शर्चारार्े. अध्ययनअक्षमणवद्यर्थ्ांच्य शैक्षणिकसमवेशन स ठीउपय:1. अध्ययन अक्षम मुलांस ठी शळेत स्वतांत्र लणनांग णडसॲणबलीटी सेंटर सुरु कर वेत-िांभरपैकी सहा शर्द्यार्थ्ाांमध्ये कणत्या ना कणत्या प्रकारची अध्यर्न अक्षमता असते. अनेकदा शिक्षक र् पालक र्ाांना त्याची कल्पना नसते. शर्द्याथी अभ्यासात मागे पडत र्ाचा दष त्यालाच शदला जात . त अभ्यासात का मागे पडत र्ाचे खरे कारण फार लकाांना माशहतच नसते लशनांग शडसॲशबशलटी सेंटर माफवतअिामुलाांना ओळखण्यासाठी सर्ेक्षण केल्यास र्ामुलाांचा िि घेता र्ेऊ िकत . 2. अध्ययन अक्षम णवद्य र्थ्ांबरोबर णशक्षकांनी सक रत्मक आांतरणिय ठेव व्य त-शर्िेष गरजा असलेल्या शर्द्यार्थ्ाांना सामान्य र्गावत र्िस्वीपणे सामार्ून घेणे हे प्रामुख्याने शिक्षकाांची इच्छा र् त्याांच्या दृष्टीकनार्र अर्लांबून आहे शर्िेषगरजाअसणाऱ्र्ाशर्द्यार्थ्ाांिीसकारात्मकआांतरशक्रर्ाठेर्ल्यासत्याांचे सामान्य र्गावत समार्ेिन हऊ िकते. (Mireille Krischler and Ineke M. Pitten Cate: २॰१९) अध्यर्न अक्षमता असलेल्या मुलाांचे सामान्य र्गावत समार्ेि करण्यासाठीप्राथशमक 3. णशक्षक प्रणशक्षि-िाळाांतील सर्वच शिक्षकाांना अध्यर्न अक्षम मुलाांना हाताळण्यासाठीचे आशण त्याांचा सामान्य र्गावत समार्ेि हण्यासाठी शिक्षकाांना र्ग्यप्रशिक्षणशदले गेलेपाशहजे.
Ariel, A. (1992). ‘Education of Children and Adolescents with learning Disabilities’. New York: Maxwell Macmillan International
Lerner, Janet, W. (2002). ‘Learning Disabilities: Theories Diagnosis and Teaching Strategies’ (9thEdition)Boston:HoughtonMifflin College Div. Loreman Tim, Deppeler Joanne, and Harvey David. (2005). ‘Inclusive Education: A Practical Guide to Supporting Diversity in the Classroom’ New Delhi: Routledge Falmer
UDISE Report- 2021-22, Ministry of Education, Government of India, New Delhi, http://dashboard.udiseplus.gov.in.
An International Peer Reviewed Scholarly Research Journal For Interdisciplinary Studies, Special Issue, Arihant College of Education National Seminar, 2013-2014, https://www.srjis.com/pages/pdfFiles/14692660544.7-Desale-C.N.pdf
AAyushi International Interdisciplinary Research Journal (AIIRJ), National Annual Conference on Assesment And Accreditation of Teacher Education Institutes (16th and 17th December, 2017) Organized by S.S.B. College of Education, Shrirampur, Page- 276- 282
https://marathivishwakosh.org/3070/
श्रीमतीमीनाशेंडकर Pg. (17960-17968) 17968
4. श ळेत ररसोस रुमची स्थ पन कर वी- मुलाांना शनर्शमतपणे परर्डणारे उपचारात्मक शिक्षण शमळार्े र्ासाठी िालेर् व्यर्स्थापनाने िाळाांमध्ये ररससव रूमचीस्थापना करार्ी आशण शर्िेष शिक्षकाांची नेमणूक केली पाशहजे तरच अिा शर्द्यार्थ्ाांचेिैक्षशणकसमार्ेििक्यआहे. अध्यर्न अक्षम शर्द्यार्थ्ाांचे सामान्य र्गावत र्िस्वी समार्ेिन करण्यासाठी प्रशिशक्षत शिक्षक, र्ग्य शिक्षण तांि आशण पद्धती, मूल्याांकन कौिल्ये, समुपदेिन कौिल्ये आशण र्ग्य पार्ाभूत सुशर्िा आशण साहाय्यप्रणाली असे शर्शर्ि घटक आर्श्यक आहेत तर शिक्षकाांचे अपुरे ज्ञान, अपुरे प्रशिक्षण आशण अपुऱ्र्ा पार्ाभूत िैक्षशणक र् प्रिासकीर् सुशर्िा हे समार्ेिक शिक्षणातील अांमलबजार्णीत अडथळे ठरतात. अध्यर्न अक्षम मुलाांच्यािैक्षशणकसमार्ेिनासाठी हे अडथळे प्रथमत: आपणदूरकेले पाशहजे. सांदर्यसूची-
Copyright © 2022, Scholarly Research Journal for Interdisciplinary Studies
देसले , वचत्रलेखा
‘अध्ययनअक्षमविद्यार्थ्ाांसाठीखेळािरआधाररतअध्ययनाचीआिश्यकता’.
ढेरे , राहुल; बागुल , विद्यादेिीिमहाले , संजीिनी.(2017). ‘अध्ययनअक्षमविद्यार्थ्ाांच्यािैयद्धिकशैक्षवणक आराखड्याद्वारेज्ञानरचनात्मकमूल्यमापन’.
मोंडकर , सुधीर
समािेशकवशक्षणमराठीविश्वकोश , महाराष्टराज्यमराठीविश्वकोशवनवमवतीमंडळ ,
सांगोलकर
अरूण .(2011). निीन जागवतक समाजातील वशक्षणाचे विचारप्रिाह . नावशक : इनसाईट पद्धिकेशन्स
.(2014).
(2019).
,