Scholarly Research Journal for Interdisciplinary Studies, Online ISSN 2278-8808, SJIF 2021 = 7.380, www.srjis.com
PEER REVIEWED & REFEREED JOURNAL, NOV-DEC, 2022, VOL- 10/74
2संिोधनशवद्याथीगोखलेशिक्षणसंस्थेचेशिक्षणिास्त्रवसंिोधनमहाशवद्यालय
Paper Received On: 25 DECEMBER 2022
Peer Reviewed On: 31 DECEMBER 2022
Published On: 01 JANUARY 2023
Abstract
काययक्रमाचीपररणामकारकताअभ्यासणेहाआहेइयत्ता८वीच्याशवद्यार्थ्ाांसाठीभूगोलशवषयातीलप्राकृशतक घटकांवरसंगणकसहाय्यितअनदेिनकाययक्रमराबवूनप्रायोशगकपद्धतीनेहाअभ्यासकरण्यातआलासदर अभ्यासातूनअसाशनष्कषयशनघालाकी , पारंपाररकअध्यापनपद्धतीपेक्षासंगणकसहाय्यितअनदेिनकाययक्रम प्रभावीअसूनशवद्यार्थ्ाांच्याभूगोलसंपादनातवाढझाल्याचेशदसूनआलेप्रस्तत
अध्यापनवशवद्यार्थ्ाांचेअध्ययनउशिष्टपूणयहोण्यासाठीएकप्रगतवनाशवन्यपूणयअध्यापनपद्धतीम्हणूनउपयक्त ठरते
Scholarly Research Journal's is licensed Based on a work at www.srjis.com
प्रस्तावना
विद्यार्थ्ाांचासिाांविणविकासकरणेहेविक्षणाचेउविष्टआहेहेउविष्टसाध्यकरण्यासाठी अभ्यासक्रमाचीरचनाकेलीजाते. त्याअनुषंिानेविक्षकांनीिैविध्यपूणणअध्यापनपद्धतींचीवनिड केल्यासअध्यापनप्रभािीिपररणामकारकहोईल
विज्ञानतंत्रज्ञानाच्याप्रितीनेमानिीजीिनाच्याजिळपाससिणचक्षेत्रातप्रिेिकेलाआहेआज
विक्षणामध्येतंत्रज्ञानाचािापरकेलाजातआहे. त्यामुळेनाविण्यपूणणअध्यापनपद्धती, तंत्रिसाधनेयांचे अद्ययाितज्ञानविक्षकांनाअसणेआिश्यकआहेविक्षणक्षेत्रातअध्यापनाचेसाधनम्हणूनसंिणकाचा िमल्टीवमडीयाचािापरिाढलेलाआहे. विक्षकालादैनंवदनअध्यापनातआपल्याविषयातीलसंबोध, मूतणिअमूतणसंकल्पनास्पष्टकरतांनाअडचणीिमयाणदायेतातअिािेळीििाणध्यापनातअनुदेिनासाठी
Copyright © 2022, Scholarly Research Journal for
(Pg. 17812-17818) 17813
संिणकाचािापरकेल्यासआपल्याविषयाचाआियसुलभतेनेिप्रभािीपणेविद्यार्थ्ाांपयांतपोहोचिता येईल. त्यामुळेअध्ययन
संिणकाचीविविधिैविष्ट्येविचारातघेताभूिोलविषयातीलप्राकृवतकघटकांचेअध्ययनअध्यापनातसंिणकसहाय्यितअनुदेिनयास्वयंअध्ययनकायणक्रमाचािापरकेल्यासवकतपतप्रभािी ठरेल? हेअभ्यासणासाठीसंिोधकानेप्रस्तुतसंिोधनकेलेआहे
आजमाध्यवमकस्तरािरभूिोलहाविषयअवनिायणकेलेलाआहे
वनिडीतअसूनहीअभ्यासक्रमातमात्रयाविषयालादुिमस्थानवदलेजातेहाविषयसोपािणला िेल्यानेअन्यविषयाच्याविक्षकांनाहीअध्यापनासाठीवदलाजातोसद्यय्यस्थतीतभूिोलविक्षण अध्यापनातबहुतांिीपारंपाररकपद्धतीचािापरकरतांनावदसतात. पयाणयानेभूिोलविषयाचीअध्ययनअध्यापनप्रवक्रयाप्रभािीिपररणामकारकहोतांनावदसतनाहीम्हणूनभूिोलविषयाचेअध्ययन –अध्यापनप्रभािीहोण्यासाठीसंिणकसहाय्यितअनुदेिनहेतंत्रवकतपतप्रभािीठरतेयाचािोध
सहाय्यितअनुदेिनतंत्रािरपुरेेसेसंिोधनझालेलेनाहीम्हणूनप्रस्तुतविषयािरीलसंिोधनिरजेचे
२१व्याितकातीलआव्हानांनातोंडदेण्यासाठीदेिातीलविक्षणपद्धतीचादजाणिाढविणे िरजेचेआहेह्यासाठीनाविण्यपूणणअध्यापनपद्धतीितंत्रेिापरल्यानेचहेिक्यआहेत्यादृष्टीनेहा अभ्यासविक्षणाच्यािुणित्तेच्यादृष्टीनेमहत्त्वाचाआहे.
संिणकसहाय्यितअनुदेिनहेपारंपाररकअध्यापनपद्धतीलापुरकस्वयंअध्ययनसाधन
प्रस्तुतसंिोधनविविधविषयांसाठीविक्षकांसाठीिनविनसंिोधकांनामािणदिणनठरेलअसे
इयत्ता८िीच्याप्राकृवतकभूिोलातीलघटकांसाठीसंिणकसहाय्यितअनुदेिनकायणक्रम विकसनकरूनत्याचाविद्यार्थ्ाांच्यासंपादनािरहोणार्यापररणामांचाअभ्यास
Copyright © 2022, Scholarly Research Journal for Interdisciplinary Studies
भारतातीलिैक्षवणकसंिोधनाचाआढािाघेतांनाअसेवदसूनयेतेकी, भूिोलविषयािरसंिणक
संशोधनाचीउणिष्टे
१) इयत्ता८िीच्याभूिोलविषयातीलप्राकृवतकघटकांिरआधारीतसंिणकसहाय्यितकायणक्रम
विकवसतकरणे.
२) इयत्ता८िीच्याभूिोलविषयातीलप्राकृवतकघटकांिरआधारीतसंिणकसहाय्यितअनुदेिन कायणक्रमाचीपररणामकारकतातपासणे
३) प्रायोविकिटआवणवनयंवत्रतिटातीलपुरुषविद्यार्थ्ाांचीइयत्ता८िीच्याभूिोलविषयाच्या पूिणसंपादनचाचणीच्यासमायोवजतसरासरीिुणांचीतुलनाकरणे
४) प्रायोविकिटआवणवनयंवत्रतिटातीलस्त्रीविद्यार्थ्ाांचीइयत्ता८िीच्याभूिोलविषयाच्यापूिण
संपादनचाचणीच्यासमायोवजतसरासरीिुणांचीतुलनाकरणे
संशोधनाचीगृणहतके
पारंपाररकपद्धतीनेइयत्ता८िीच्याभूिोलविषयाचेअध्ययनिअध्यापनपररणामकारक होण्यातअडचणीयेतात
संिणकसहाय्यितअनुदेिनकायणक्रमामुळेअध्ययनअध्यापनप्रभािीहोिूिकतेित्यामुळेे
इयत्ता८िीच्याभूिोलविषयाच्यापारंपाररकपद्धतीआवणसंिणकसहाय्यितअनुदेिन कायणक्रमानेअध्यापनकेल्यामुळेविद्यार्थ्ाांच्यासंपादनिुणातलक्षणीयफरकआढळूनयेत
प्रायोविकिटआवणवनयंवत्रतिटातीलपुरुषविद्यार्थ्ाांचीइ
संपादनचाचणीघेऊनत्यांच्यासमायोवजतसरासरीिुणांचीतुलनाकेल्यासत्यातलक्षणी फरकआढळूनयेतनाही
प्रायोविकिटआवणवनयंवत्रतिटातीलस्त्रीविद्यार्थ्ाांचीइ. ८िीच्याभूिोलविषयाचीपूिण
संपादनचाचणीघेऊनत्यांच्यासमायोवजतसरासरीिुणांचीतुलनाकेल्यासत्यातलक्षणीय
संशोधनाचीव्याप्तीवमयाषदा
प्रस्तुतसंिोधनाचेवनष्कषणमहाराष्टराज्यातीलइयत्ता८िीच्यामराठीमाध्यमाच्याभूिोल
Copyright © 2022, Scholarly Research Journal for Interdisciplinary Studies
विद्यार्थ्ाांचीसंपादनपातळीिाढूिकते
संशोधनाच्यापररकल्पना
फरकआढळूनयेतनाही.
विषयापुरतेलािूपडतील.
कायणक्रमाच्यापररणामकारकतेचाअभ्यासकरण्यापुरतेमयाणवदतआहे
संशोधनपद्धती
प्रस्तुतसंिोधनासाठीसंिोधकानेप्रायोविकपद्धतीचािापरकेलाआहे
संशोधनअणिकल्प
प्रस्तुतसंिोधनासाठीकायाणत्मकप्रकारातीलसमानिटअवभकल्पाचीवनिडकेलेलीआहे.
सदरसंिोधनासाठी१००विद्यार्थ्ाांचीवनिडकरूनप्रत्येकिटात५०याप्रमाणेप्रायोविकिटिवनयंवत्रत
. म. िांधीविद्यालयि कवनष्ठमहाविद्यालयधसईयािाळेतीलइयत्ता८िीमध्येअसणार्यादोनतुकड्ांतीलपटािरील१००
संशोधनाचीसाधने
प्रस्तुतसंिोधनातइयत्ता८िीच्याभूिोलविषयातीलप्राकृवतकभूिोलातीलघटकांिरसंिणक
सहाय्यितअनुदेिनकायणक्रमविकवसतकेलेाआहे.
पूणणसंपादनचाचणीिअंवतमसंपादनचाचणीसाधनांचािापरकरूनमावहतीसंकवलतकेली आहे.
संकणलतमाणहतीचेणवश्लेर्ि
प्रस्तुतसंिोधनामध्येसंिोधकानेिणणनात्मकसंख्यािास्त्रातीलमध्यमान, प्रमाणविचलनया
पररणामांचािापरकेलाआहे. तसेचअनुमानात्मविश्लेषणातील ‘t’ परीक्षीकाि ‘ANCOVA’ या
तंत्राचािापरविश्लेषणासाठीकेलाआहे पररकल्पनांचेपररक्षि
पररकल्पना१इयत्ता८िीच्याभूिोलविषयाच्यापारंपाररकपद्धतीआवणसंिणकसहाय्यित अनुदेिनकायणक्रमानेविद्यार्थ्ाांच्यासंपादनिुणांतलक्षणीफरकआढळूनयेतनाही
Copyright © 2022, Scholarly Research Journal for Interdisciplinary Studies
विद्यार्थ्ाांचीवनिडकेलेलीआहे
अनुदेिनकायणनीतीच्यापररणामकारकतेबाबतविद्यार्थ्ाांच्यासंपादनिुणांच्यामध्यमानातीलफरकाची
िरीलसारणीिरूनअंवतमसंपादनचाचणीतदोन्हीिटांनावमळालेल्याप्राप्तांकांच्यामध्यमानाची
तुलनाकेलेलीआहेप्रायोविकिटाचेमध्यमान११८८िप्रमाणविचलन२५२१िवनयंवत्रतिटाचे
सहाय्यितअनुदेिनकायणक्रमाच्यापररणामकारकतेतलक्षणीयफरकआढळूनयेतो.
पररकल्पना – २
प्राथवमकिटआवणवनयंवत्रतिटातीलपुरुषविद्यार्थ्ाांचेइयत्ता८िीच्याभूिोलविषयाचीपूिण संपादनचाचणीघेऊनत्यांच्यासमायोवजतसरासरीिुणांचीतुलनाकेल्यासत्यातलक्षणीयफरक
परीक्षि तंत्र : यापररकल्पनेच्यापररक्षणासाठी
Copyright © 2022, Scholarly Research Journal for Interdisciplinary Studies
, प्रायोविकिटआवणवनयंवत्रतिटातील विद्यार्थ्ाांचेइ
.
८िीच्याभूिोलविषयातीलपूिणसंपादणूकचाचणीतीलिुणसहसंयोजकम्हणूनविचारात घेतात्यांच्यासमायोवजतसरासरीिुणांचीतुलनाकेल्यासत्यातलक्षवणयफरकवदसूनयेतोम्हणून
प्रायोविकिटातीलपुरुषविद्यार्थ्ाांच्याइ८िीच्याभूिोलविषयातीलसंपादनचाचणीत वमळालेल्याप्राप्तांकाचेमध्यमान११९६इतकेअसूनतेवनयंवत्रतिटातीलपुरुषविद्यार्थ्ाांच्याभूिोल विषयातीलसंपादनचाचणीतवमळालेल्याप्राप्तांकाचेमध्यमानापेक्षाम्हणजेच१०.३२पेक्षाखूपचउच्च
संपादनचाचणीघेिूनत्यांच्यासमायोवजतसरासरीिुणांचीतुलनाकेल्यासत्यातलक्षणीयफरक
पररकल्पना -३: प्रायोविकिटआवणवनयंवत्रतिटातीलस्त्रीविद्यार्थ्ाांचेइ८िीच्याभूिोलविषयाचीपूिण संपादनचाचणीघेऊनत्यांच्यासमायोवजतसरासरीिुणांचीतुलनाकेल्यासत्यातलक्षणीयफरक
तंत्र : यापररकल्पनेच्यापररक्षणासाठी ‘F’ (ANCOVA) पररवक्षकेचािापरकरण्यातआला
क्र. ३: इ८िीच्यास्त्रीविद्यार्थ्ाांचेभूिोलविषयातीलसंपादनपूिणपातळीहीसहसंयोजक
: प्रायोविकिटआवणवनयंवत्रतिटातीलपुरुषविद्यार्थ्ाांचेइ. ८िीच्याभूिोलविषयातीलपूिण
िटआवणवनयंवत्रतिटातीलस्त्रीविद्यार्थ्ाांचेइ८िीच्याभूिोलविषयातीलपूिणसंपादणूकचाचणीतील िुणसहसंयोजकम्हणूनविचारातघेतात्यांच्यासमायोवजतसरासरीिुणांचीतुलनाकेल्यासत्यात लक्षणीयफरकवदसूनयेतोम्हणूनिून्यपररकल्पनेचात्यािकेलाआहे
प्राप्तांकांचेमध्यमान१२३०इतकेअसूनतेवनयंवत्रतिटातीलस्त्रीविद्यार्थ्ाांनाभूिोलविषयातीलसंपादन
: प्रायोवजकिटआवणवनयंवत्रतिटस्त्रीविद्यार्थ्ाांचेइ. ८िीच्याभूिोलविषयातीलपूिणसंपादन चाचणीघेिूनत्यांच्यासमायोवजतसरासरीिुणांचीतुलनाकेल्यासत्यातलक्षणीयफरकआढळूनयेतो
१) विकवसतसंिणकसहाय्यितअनुदेिनकायणक्रमविद्यार्थ्ाांचेअध्ययनपररणामकारकहोण्यासाठी
प्रभािीअसल्याचेवनदिणनासआले
२) पारंपाररकअध्यापनपद्धतीपेक्षासंिणकसहाय्यितअनुदेिनकायणक्रमविद्यार्थ्ाांनाभूिोल विषयाच्याअध्ययनासाठीअवधकप्रभािीअसल्याचेवनदिणनासयेते.
३) इयत्ता८िीच्यापुरुषविद्यार्थ्ाांच्याभूिोलविषयाच्याप्रभािीसंपादनासाठीसंिणकसहाय्यित अनुदेिनकायणक्रमउपयुक्तठरला. प्रस्तुतसंिोधनातूनपुरुषविद्यार्थ्ाांच्याभूिोलविषयाच्या संपादनातसुधारणाझाल्याचेवनदिणनासयेते
४) इयत्ता८िीच्यास्त्रीविद्यार्थ्ाांच्याभूिोलविषयाच्याप्रभािीसंपादनासाठीसंिणकसहाय्यित अनुदेिनकायणक्रमउपयुक्तठरलाप्रस्तुतसंिोधनातूनस्त्रीविद्यार्थ्ाांच्याभूिोलविषयाच्या
, वनत्यनूतनप्रकािन, पुणे
जितापह. ना. (२००८). विक्षणातीलनिप्रिाहिनिप्रितणने, वनत्यनेूतनप्रकािन, पुणे.
जितापह ना.(२००९) प्रितिैक्षवणकतंत्रविज्ञानआवणमावहतीतंत्रविज्ञान, वनत्यनूतनप्रकािनपुणे
पय्यितबन्सीवबहारी (२००५
Best John W and Khan James V. (1992) Research in Education (Sixth edition), Prenticed Hall of India Pvt. Ltd., New Delhi.
Copyright © 2022, Scholarly Research Journal for Interdisciplinary Studies