अवयवदान म्हणजे काय? जेव्हा एखादा व्यक्ती ककिं वा त्याचा जवळचा नातेवाईक (में द ू मत ृ झालेल्या व्यक्तीचा) अवयवदान
करून, गरजू व्यक्तीला, ज्याला जगण्यासाठी अवयवािंची गरज असते, मदत करतात.” याला अवयवदान म्हणतात. 18 वर्ाावरील कोणताही व्यक्ती आपल्या मजीने अवयवदान करू शकतो.
व्यक्ती जजविंत असताना स्वत: ननणाय घेऊन ककिं वा एखाद्या व्यक्तीचा में द ू मत ृ झाला असेल तर, त्याच्या जवळचे नातेवाईक त्या व्यक्तीचे अवयव दान करण्याचा ननणाय घेऊ शकतात.
तुम्हाला माहहत आहे का की फक्त एक अवयवदाता आठ जीव वाचवू शकतो? एका सवेक्षणानुसार, भारतात दरवर्ी सुमारे 500,000 लोक अवयवािंच्या कमतरतेमुळे आपला जीव गमावतात, 200,000 लोक यकृताच्या आजारामुळे आणण 50,000 लोक हृदयववकारामुळे आपला जीव गमावतात. शशवाय, 150,000 लोक मूत्रवपिंड प्रत्यारोपणाच्या प्रतीक्षेत आहे त परिं तु त्यापैकी केवळ
5,000 लोकािंचे मूत्रवपिंड प्रत्यारोपण होते. तसेच, वावर्ाक यकृत प्रत्यारोपणाची आवश्यकता 25,000
आहे , परिं तु आपण फक्त 800 रुग्णाची यकृत प्रत्यारोपण शस्त्रकिया केली जाते. रुग्णािंसाठी प्रतीक्षा यादी सतत वाढत आहे . मत्ृ यन ू िंतर प्रत्येकजण सिंभाव्य अवयवदाता असतो. अनेक लोक
सिंभ्रमात असतात ककिं वा अवयव दाता होण्याचा अर्ा काय याबद्दल प्रश्न असतात आणण काहीवेळा, अवयवदानाववर्यी समज आणण
सत्य
हे
दान
करण्यापासून
अवयवदानाववर्यी काही समज आणण सत्य आहे त, ही जाणन ू घेऊन या.
रोखू शकतात.
तुम्हाला माहहत आहे का की फक्त एक अवयवदाता आठ जीव वाचवू शकतो? एका सवेक्षणानुसार, भारतात दरवर्ी सम ु ारे 500,000 लोक अवयवािंच्या कमतरतेमुळे आपला जीव गमावतात, 200,000 लोक यकृताच्या आजारामुळे आणण 50,000 लोक हृदयववकारामुळे आपला जीव गमावतात. शशवाय, 150,000 लोक मूत्रवपिंड प्रत्यारोपणाच्या प्रतीक्षेत आहे त परिं तु त्यापैकी केवळ
5,000 लोकािंचे मूत्रवपिंड प्रत्यारोपण होते. तसेच, वावर्ाक यकृत प्रत्यारोपणाची आवश्यकता 25,000 आहे , परिं तु आपण फक्त ८०० रुग्णाची यकृत प्रत्यारोपण शस्त्रकिया केली जाते. रुग्णािंसाठी
प्रतीक्षा यादी सतत वाढत आहे . मत्ृ यन ू िंतर प्रत्येकजण सिंभाव्य अवयवदाता असतो. अनेक लोक सिंभ्रमात असतात ककिं वा अवयव दाता होण्याचा अर्ा काय याबद्दल प्रश्न असतात आणण काहीवेळा, अवयवदानाववर्यी समज आणण
सत्य
हे
दान
करण्यापासून
अवयवदानाववर्यी काही समज आणण सत्य आहे त, ही जाणून घेऊन या.
समज १) अवयव दान करण्याचे माझे वय उलटून गेलयं ?
रोखू शकतात.
सत्य : अवयवदानासाठी कोणतेही ववशशष्ट ननजश्चत वय नसते. कोणतीही व्यक्ती अवयवदान करू शकते. मात्र त्यासाठी काही वैद्यकीय चाचण्या करणे आवश्यक असते. त्यानस ु ार डॉक्टर अवयवदानासिंबिंधी तम् ु हाला सल्ला दे तील.
समज २):माझा धमम अवयवदानावर बंदी घालतो. सत्य: बहुतेक धाशमाक श्रद्धा अवयवदानाला परवानगी दे तात ककिं वा व्यक्तीच्या वववेकबुद्धीवर
ननणाय सोडतात. तुम्हाला तुमच्या श्रद्धेच्या स्र्ानाबद्दल खात्री नसल्यास, तुमच्या धमागुरूिंकडून
हे स्पष्ट करून घ्या. अवयवदान आणण प्रत्यारोपणाला कोणत्याही धमााचा आक्षेप नाही. याउलट, धमा दे ण्याच्या कृतीला मान्यता दे तात आणण एखाद्याला नवीन जीवन दे ण्यापेक्षा मोठे काया काय असू शकते.
समज ३): अवयव दान करण्यासाठी दात्याच्या कुटुंबाकडून शुल्क आकारले जाते. सत्य : अवयव दान करण्यासाठी दात्याच्या कुटुिंबाकडून कधीही शुल्क आकारले जात नाही. जर
एखाद्या कुटुिंबाला असे वाटत असेल की त्याचे बबल चुकीचे शमळाले आहे , तर त्यािंनी ताबडतोब स्र्ाननक अवयव खरे दी सिंस्र्ेशी सिंपका साधावा आणण प्रकरणे दरु ु स्त करावी.
समज ४) : मी brain death मधून बरा झालो तर? सत्य :- असे होत नाही. एखादी व्यक्ती brain dead आहे की नाही हे ठरवण्यासाठीची मानके अनतशय कठोर आहे त आणण ज्या लोकािंनी त्यािंचे अवयव दान करण्यास सहमती दशावली आहे , ते खरोखरच मत ृ असल्याची पुष्टी करण्यासाठी त्यािंच्या अनतररक्त चाचण्या केल्या जातात.
समज ५): जर ICU डॉक्टरांना माहित असेल की मी एक अवयव दाता आिे , तर ते मला वाचवण्यासाठी कठोर पहरश्रम करणार नािीत. सत्य :- जर तुम्ही रुग्णालयात दाखल असाल, आजारी ककिं वा जखमी असाल, तर तुमचा जीव वाचवण्याला प्राधान्य आहे . अवयवदानाचा ववचार तेव्हाच केला जाऊ शकतो जेव्हा brain death झाली असेल. शशवाय, तुमच्यावर उपचार करणारी वैद्यकीय टीम आणण प्रत्यारोपण टीम पूणप ा णे वेगळी असते.
समज ६): फक्त हृदय, यकृत आणण मूत्रपपिं ड दान केले जाऊ शकतात. सत्य :- स्वादवु पिंड, फुफ्फुसे, लहान आणण मोठे आतडे आणण पोट यासारखे इतर अवयव दे खील
प्रत्यारोवपत केले जाऊ शकतात. शशवाय, त्वचा, हाडे, हृदयाच्या झडपा आणण स्नायुबिंध (tendons) यासारख्या ऊतीिंचे दान केले जाऊ शकते.
समज ७):आपल्या शरीराला अनेक व्याधी असतात. असे असताना अवयवदान करू शकत नािी
सत्य :- आपल्या शरीराला अनेक व्याधी असतात. असे असताना अवयवदान करू शकत नाही असा प्रत्येकाचा समज असतो. पण हा समज अत्यिंत चक ु ीचा असन ू प्रत्येकजण अवयदान करू शकतात
समज ८): LGBT समुदायातील लोक अवयवदान करू शकत नािीत सत्य :- LGBT समुदायातील लोक अवयवदान करू शकतात.
समज ९): COVID-19 ग्रस्त व्यक्ती अवयवदान करू शकते नािी? सत्य :- COVID-19 मधन ू बरे झालेले लोक काही अवयवदान करू शकतात, जे केस-दरप्रकरणाच्या आधारावर ननधााररत केले जातील.