Puzzel

Grieks restaurant Plaka aan het Wed

Tekst: Arjan den Boer / Fotogra e: Het Utrechts Archief

Wat was het eerste Griekse restaurant in Utrecht? Die vraag is nog niet zo eenvoudig te beantwoorden. In de jaren zestig en zeventig waren er enkele gelegenheden die zich vooral op Griekse gastarbeiders richtten. Kort na 1980 openden er meerdere Griekse restaurants zoals we die tot voor kort nog kenden. Voorbeelden zijn Delphi aan de Neude, Rhodos aan de Oudegracht en — al iets langer verdwenen — Plaka aan het Wed. Net als traditionele Chinees-Indische restaurants sluiten veel 'Grieken' de laatste jaren hun deuren.

Griekse en andere gastarbeiders die in de jaren zestig in de Utrechtse industrie kwamen werken, woonden meestal op kamers. Vaak was dit onder slechte omstandigheden met geimproviseerde keukens waar ze zelf kookten. Er waren echter ook Utrechtse huisvrouwen die als hospita kamers verhuurden aan buitenlandse arbeiders. Op speciale kookcursussen konden deze dames gerechten leren bereiden voor hun Griekse, Turkse, Spaanse en Italiaanse kostgangers!

Ontmoetingsplekken

De Stichting Bijstand Buitenlandse Werknemers begon omstreeks 1963 met de inrichting van ontmoetingsplekken, zoals het Grieks Centrum aan de Alendorpstraat (bij de Mariaplaats). Daarbij hoorde een eethuis met Griekse specialiteiten en al snel wisten ook Nederlanders dat te vinden. 'De prijzen ervan alsmede van de specifeke Griekse wijnen en drankjes waren erg laag', schreef een krant toen het centrum in 1967 tijdelijk gesloten moest worden. Er was namelijk een grote vechtpartij geweest met als vermoedelijke reden: 'Toenemend bezoek aan restaurant wekte afgunst op'. Mogelijk speelden ook politieke spanningen mee, want in Griekenland had net een militaire junta de macht gegrepen.

Behalve aan de Alendorpstraat konden Grieken elkaar rond 1970 ontmoeten in café Hellas aan de Oudegracht 48. Dit etablissement was van Nikolaos Katsamakis, die in 1964 getrouwd was met Geertruida van der Meer. Zij waren begonnen als pensionhouders voor gastarbeiders in de kleine slaapkamertjes van hun woning aan de Westravenstraat, waar de kostgangers 'zelf hun Griekse potje' kookten in de keuken van het echtpaar. Dat de zaken goed gingen in café Hellas — althans tot dat moment — blijkt uit de buit van 65.000 gulden bij een gewapende overval in de nieuwjaarsnacht van 1974. Begin jaren tachtig werd Hellas omgevormd tot een Grieks restaurant zoals die toen ook elders in de stad verschenen.

Voor die tijd was er in Utrecht ook al het Griekse restaurant van Dimitrios Efstatiatis, waarvan echter niet bekend is waar het gevestigd was (tips zijn welkom). In 1972 won Efstatiatis een rechtszaak nadat zijn compagnon, op wiens naam de vergunningen stonden, terugging naar Griekenland. Efstatiatis mocht van de rechter de zaak toch voortzetten.

Rhodos en Plaka

In 1981 werd Griekenland lid van de Europese Economische Gemeenschap; de militaire dictatuur was al enige jaren voorbij. Vrije vestiging door het EEG-lidmaatschap en het toenemend toerisme naar Griekenland kunnen als verklaring dienen voor de opening van verschillende Griekse specialiteitenrestaurants in Utrecht vanaf 1981. Delphi aan de Neude 29 en Rhodos aan de Oudegracht 205 openden als eerste hun deuren, maar in 1982 begon Plaka aan het Wed 3a, een voormalig tehuis voor militairen (nu bistro Madeleine). 'Nieuw! U kunt nu ook in Utrecht authentiek Grieks eten', luidde de eerste advertentie van Plaka. Kennelijk vond men de andere restaurants niet origineel Grieks, want een volgende aanprijzing luidde: 'De enige in Utrecht die niet aangepast is aan de Hollandse smaak'. Hoe de gerechten verschilden is lastig te achterhalen; bij Rhodos was in die jaren bijvoorbeeld Arnaki een specialiteit: 'lamsvlees van de oven met salade en sperciebonen of met frites'. In veel opzichten was Plaka als de andere Griekse restaurants: de bekende stijl van belettering en interieur, 'betaalbare prijzen', ook afhaal en 'Uiteraard wordt u verwelkomd met een glaasje ouzo'.

Plaka werd eind jaren tachtig gerund door Lakis Mataras en zijn vrouw Sofa. Zij behoorden tot de tweede generatie Grieken; hun vaders waren gastarbeiders en zij kwamen later met hun moeders over naar Nederland. Lakis was bij velen bekend als 'Sjors' van de gelijknamige snackbar aan de Koekoekstraat, die de familie Mataras sinds 1983 had. In 1992 besloten zij Plaka te sluiten en ze begonnen vervolgens het Griekse restaurant Europa aan de Gildstraat in Wittevrouwen. Dat kreeg een andere eigenaar toen de familie Mataras in 2005 het eerdergenoemde restaurant Rhodos aan de Oudegracht overnam. Zij bouwden daar een trouwe klantenkring op, maar moesten in 2019 stoppen om gezondheidsredenen. Toen zich geen overnamekandidaat aandiende, probeerden ze het nog opnieuw, maar de lockdown maakte daar snel een einde aan. 'Sjors' Lakis Mataras is op 27 mei 2021 overleden.

Delphi's werd in 2018 gesloten. De oudste Griekse restaurants van Utrecht bestaan dus niet meer, maar enkele zaken die eind jaren tachtig in hun kielzog volgden zijn er nog, zoals Sirtaki in de Servetstraat en Mykonos aan de Drakenburgstraat. a

ONDER DE MENSEN

Advertentie

ZOEKPLAAT

Zoek de zeven verschillen

OPLOSSING ZOEK DE VERSCHILLEN

Discriminatie melden helpt:'Wij nemen iedereen serieus en kunnen helpen'

De gemeente Utrecht presenteert op vrijdag 25 juni een nieuw actieplan om discriminatie zo stevig mogelijk aan te pakken. Het aantal discriminatiemeldingen in Utrecht is vorig jaar aanzienlijk gestegen ten opzichte van 2019. Ook speci ek het anti-Aziatisch racisme is toegenomen en veel van deze meldingen hebben te maken met het coronavirus. We spreken met twee betrokkenen, hoe hebben zij discriminatie ervaren en wat kunnen we ertegen doen?

Voor de komst van corona in Nederland ontving Art.1 Midden Nederland niet tot nauwelijks meldingen over anti-Aziatisch racisme, ondanks het feit dat het wel plaatsvond. Dit is iets wat Amy Cheung goed herkent. Ze heeft in haar leven zelf ook allerlei vormen van discriminatie of vooroordelen meegemaakt; van micro-agressie tot opmerkingen in de kroeg. Een ander voorbeeld deed zich op school voor. Cheung vertelt: “Toen ik veertien was kreeg een ik vier voor Nederlands, dit terwijl ik daarvoor altijd voldoendes had. Ik deed navraag bij de docent en die zei dat het voor kinderen waar thuis geen Nederlands werd gesproken gebruikelijker was om een slechter cijfer te halen. Maar bij ons thuis spraken we gewoon Nederlands, dat zei ik ook tegen de docent. We realiseerden ons toen allebei dat ze een vooroordeel had. Niet veel later kreeg ik een zes.”

Cheung is tegenwoordig actief bij Asian Raisins, een organisatie die zich inzet voor de emancipatie van Aziatische Nederlanders en streeft naar een inclusief Nederland vrij van racisme, xenofobie of racistische stereotypen. “We zijn vorig jaar tijdens corona begonnen als een Facebook-groep waar we al snel tweeduizend leden had. Ondertussen is dat gegroeid naar vierduizend. Het belangrijkste is dan ook dat we een community zijn, waar mensen veilig met elkaar kunnen praten.” Het is geen toeval dat de groep vorig jaar begonnen is. “Racisme tegen Aziatische-Nederlanders was er altijd al, maar door corona kreeg het ook ineens nieuwswaarde. Het kwam meer in de picture en mensen werden zich er veel meer bewust van.”

Art.1 Midden Nederland

Ook uit cijfers van Art. 1 Midden Nederland wordt duidelijk dat er vorig jaar meer aandacht was voor anti-Aziatisch racisme. Mustapha Bah werkt bij deze organisatie en houdt zich onder meer bezig met het bereiken van verschillende doelgroepen. “We zijn vorig jaar gestart met een innovatieve aanpak waarbij we doelgroepgericht werken. We willen aan alle verschillende gemeenschappen een luisterend oor bieden. Horen wat zij ervaren, en samen oplossingen bedenken.”

Volgens Bah is het belangrijk dat mensen discriminatie melden bij Art.1 Midden Nederland. “We moeten er alles aan doen om de meldingsbereidheid zo hoog mogelijk te krijgen. Maar een melding doen is niet altijd makkelijk. Mensen die te maken krijgen met racisme moeten dit eerst verwerken. Dan gaan ze pas nadenken wat ze ermee moeten doen. Bij Art.1 Midden Nederland kunnen ze zich dan melden. Dat kan lastig zijn want iemand moet zich openstellen, dat kan ook pijnlijk zijn. Maar wij nemen iedereen serieus en kunnen helpen met bijvoorbeeld advies.”

Het is belangrijk om te melden, zodat het zichtbaar wordt dat discriminatie nog steeds plaatsvindt, zegt Bah. “Daarnaast kunnen de overheid en andere instanties hun beleid erop aanpassen. Door de meldingen kunnen we zien wat er in samenleving gebeurt. Dat is belangrijk om te weten. Zo wordt het zichtbaar en kunnen we handelen.” Ervaar jij discriminatie of zie je dit gebeuren bij iemand anders? Meld dit dan bij antidiscriminatiebureau Art.1 Midden Nederland. Zij kunnen je adviseren, en door jouw melding weten we beter wat erin de stad speelt en hoe we hier iets aan kunnen doen. In Utrecht verdient iedereen gelijke kansen en een gelijke behandeling. De gemeente Utrecht zet zich daarom samen met verschillende partners in de stad in tegen discriminatie met een nieuw actieplan tegen discriminatie die op vrijdag 25 juni wordt gepresenteerd. Lees meer op de website van de gemeente Utrecht: utrecht.nl/ discriminatie.

koop krij g geef

Troosterhof 9, Utrecht

Vraag naar de voorwaarden. Scan de QR code en maak direct een afspraak

Utrecht – Afgelopen najaar heeft Pearle Opticiens Utrecht de Gaard haar deuren geopend aan de Troosterhof 9 in Utrecht. Het Pearle team verwelkomt je graag!

Supertrots

“De winkel is voor de opening ingericht met de nieuwste meet- en optiekapparatuur. We zijn dan ook supertrots dat we in Utrecht de Gaard deze mooie nieuwe winkel hebben” vertelt Winfried Friedrichs, eigenaar van deze vestiging.

Nieuw én vertrouwd

Toch is niet alles nieuw: al meer dan 40 jaar draait het bij Winfried om de beste zorg voor ieders ogen. Alles draait om goede service en deskundig advies zodat iedereen tevreden de winkel verlaat met precies de juiste bril of lenzen. Wil je meer weten over de winkel, hun kennis en ervaring of heb je een andere vraag? Kom dan gerust een keer langs.

Openingsactie: 3 voor 1

Kom langs bij Pearle de Gaard en profteer van de aantrekkelijke 3-voor-1-actie. Je koopt een bril, kiest een tweede bril gratis en krijgt nog een derde bril om cadeau te geven. Maak snel een afspraak op www.pearle.nl/afspraak-maken of bel naar 030-2093959. Je kunt ook zonder afspraak langskomen aan de Troosterhof 9 in Utrecht. De winkel is van dinsdag tot en met zaterdag geopend.

Over Pearle

Pearle Opticiens is in Nederland marktleider in brillen en contactlenzen. Zij bieden het breedste assortiment glazen, monturen, contactlenzen en zonnebrillen. Pearle staat voor een goede service en is altijd dichtbij: via pearle.nl of maak snel een afspraak en kom langs.

Meer informatie?

Kijk op www.pearle.nl.

Kom langs bij Pearle de Gaard!

TWEEDE DRUK VAN BOEK VERGETEN GEBOUWEN VAN ARJAN DEN BOER NU OVERAL TE KOOP

Het boek Vergeten Gebouwen in Utrecht 1850-1940 van Arjan den Boer is nu ook via duicshop.nl te koop. Omdat de verkoop zo hard liep is eind juli besloten om een tweede druk te bestellen.

HET BOEK IS BIJ ONDERSTAANDE BOEKHANDELS TE KOOP EN BIJ DIVERSE ONLINE-AANBIEDERS TE BESTELLEN.

• BROESE BOEKHANDELS • DE UTRECHTSE BOEKENBAR • DE BILTHOVENSE BOEKHANDEL • BOEKHANDEL BIJLEVELD • VVV UTRECHT • GROETEN UIT UTRECHT • BRUNA, NACHTEGAALSTRAAT • KANTOORBOEKHANDEL KEES VISCHER DE MEERN • BOEKHANDEL VAN RAVENSWAAY • BOEKHANDEL OSTADE • BOEKHANDEL DE KLER HOUTEN • THE READSHOP IJSSELSTEIN • BRUNA MAARSSEN • ALEPH BOOKS/ BOEKHANDEL -ANTIQUARIAAT ALEPH • DOMSHOP • BOEKHANDEL JACQUES BAAS • BOEKHANDEL STEVEN STERK

€ 34,95

inclusief plattegrond