DUIC in beeld

FLORA EN FAUNA Speuren naar Big 30 Utrechtse lijst met maatgevende zoogdieren, vogels, insecten, paddenstoelen en planten

Een dag nadat een inke herfststorm over het land trok, lopen wethouder Lot van Hooijdonk en stadsecoloog Floris Brekelmans door landgoed Amelisweerd. Ook vandaag is het nog onstuimig weer. “Dit vind ik toch wel erg jammer om te zien”, zegt Brekelmans als hij stopt bij een inke es waarvoor de wind te veel werd. In stukken gezaagd ligt het gevaarte langs het pad. Maar dit is niet de reden dat de twee natuurliefhebbers door het groen trekken. Ze zijn samen op pad om te praten over de ‘Big 30’. Een lijst van dertig unieke soorten – zoogdieren, vogels, insecten, schimmels, planten - die leven in Utrecht en die maatgevend zijn voor de natuur in en rond de stad.

Tekst en fotogra e: Robert Oosterbroek

De Big 30, het doet al snel denken aan de Big 5 zoals we die kennen uit Zuid-Afrika. Maar het gaat in Utrecht niet om de olifant, neushoorn, buffel, leeuw en het luipaard. Van Hooijdonk: “De lijst met dertig soorten hebben we zodanig samengesteld omdat ze een indruk kunnen geven van hoe het in Utrecht gaat met de natuur en biodiversiteit.” Op de lijst staan ook echt wel dieren die wandelaars maar wat graag zouden zien, zoals de ree, das, ringslang en de ijsvogel. Maar er staat meer op; onder andere paddenstoelen, varens, de wolfskers en de haas. Van Hooijdonk: “Utrecht ligt op een kruispunt van verschillende types natuur. In het westen hebben we meer veengebieden, aan de oostkant meer kleigrond en bosgebied zoals Amelisweerd, maar we hebben ook grachten en werven, gras- en rivierenlandschap. Op de lijst van dertig soorten staan fora en fauna die kenmerkend zijn voor de verschillende typen landschappen.”

Als we langs de Kromme Rijn lopen strijkt er net een reiger neer. “In mijn jeugd zagen we zelden reigers, nu zijn ze er steeds meer”, vertelt Van Hooijdonk. Dat is een positieve ontwikkeling, maar het samenstellen van de Big 30 is juist gedaan omdat er zorgen zijn. “Die zorgen richten zich op de mate van biodiversiteit – de verscheidenheid binnen de natuur. We hebben een paar grote problemen op deze aardbol, klimaatverandering is er daar één van. Maar ook het verlies van biodiversiteit wereldwijd kan je rustig een ramp noemen. Ook in Nederland neemt de rijkdom in soorten af.” De biodiversiteit staat onder druk, en daar moet wat aan gedaan worden. Een meerderheid van de gemeenteraad heeft die wens ook. Daarom gaat de gemeente aan de slag om de biodiversiteit in kaart te brengen en, nog belangrijker, om het te monitoren. Omdat het onbegonnen werk is om alle duizenden soorten in Utrecht te volgen, is een lijst samengesteld van dertig soorten.

Paddenstoelen

Zorgen om de biodiversiteit heeft stadsecoloog Brekelmans ook, maar als hij door Amelisweerd loopt is vooral zijn enthousiasme voor de natuur te horen. “Hoe prachtig zou het zijn als we hier steeds vaker de bever of otter gaan zien”, roept hij als hij met een stevige pas verder loopt. Beide dieren staan op de Big 30-lijst. “Maar ook soorten als paddenstoelen zijn heel bijzonder”, Brekelmans stopt bij een lange rij bomen en bukt om wat bladeren weg te schuiven. “Paddenstoelen hebben een hele belangrijke functie in de natuur omdat ze helpen bij het ‘opruimen’ van het natuurlijke afval.” Dan klinkt er ineens gekrijs. Meerdere groene vogels komen overvliegen. “Ook een mooie vogel, maar die staat niet op de lijst. Het zijn halsbandparkieten. Een exoot die hier niet van nature voorkomt”, vertelt van Hooijdonk.

De dertig soorten op de lijst moeten de komende jaren gemonitord worden. De gemeente wil daar in de toekomst graag bewoners bij betrekken, maar grote doelstellingen zijn er nog niet. Van Hooijdonk: “Het begint echt met het tellen en bijhouden van deze soorten. Natuurlijk is het wel zo dat we, als we zien dat een soort achteruitgaat, moeten bedenken of we daar iets mee moeten en kunnen doen. Maar we hebben niet per soort een specifek doel. We gaan voor de biodiversiteit, dus de verscheidenheid.” Doordat Utrecht steeds drukker wordt, kunnen het groen en de dieren onder druk komen te staan. De gemeenteraad heeft wel al bepaald dat het aantal vierkante meter groen moet meegroeien met het aantal bewoners. Maar dieren kunnen ook behoefte hebben aan bijvoorbeeld rommelige wijkjes, met erven, struiken en minder betegelde tuinen. Van Hooijdonk: “Het gaat daarom niet alleen om kwantitatief groen, we moeten rekening houden met soorten groen en landschappen. Huismussen hebben bijvoorbeeld behoefte aan heggen en struiken, dus we moeten niet alleen denken in bomen en gras.”

De Big 30 van Utrecht

Soort Wolfskers Muurvarens Rosse vleermuis Eekhoorn Paddenstoelen Watervleermuis Das Kamsalamander Ringslang Steenuil Rugstreeppad Ree Blauwborst Orchideeën Icarusblauwtje leefgebied binnenstad binnenstad bossen, lanen en parken bossen, lanen en parken bossen, lanen en parken bossen, lanen en parken groen om de stad groen om de stad groen om de stad groen om de stad groen om de stad groen om de stad groen om de stad hooiland en berm hooiland en berm Soort

leefgebied Wilde bijen hooiland en berm Kleine watersalamander natuur in de wijk Konijn natuur in de wijk Gierzwaluw natuur in de wijk Huismus natuur in de wijk Gewone dwergvleermuis natuur in de wijk Egel natuur in de wijk Otter water en oever Bever water en oever IJsvogel water en oever Grote modderkruiper water en oever Kleine karekiet water en oever Weidebeekju er water en oever Kievit weiland en akker Haas weiland en akker