Toevallig groen

6 Toevallig Groen: Oerkracht op de Van der Mondestraat

Stedelijk groen bestaat vooral uit aangelegde tuinen, parken, bomen en plantsoenen. Maar de natuur kiest zelf ook plekken uit. Op verschillende plekken duiken struiken of bomen op die spontaan zijn ontkiemd. In een 12-delige serie artikelen in DUIC en een tv-serie bij RTV Utrecht wordt een aantal van de markantste bomen geportretteerd.

Als je de Van der Mondestraat a oopt, kom je bij een groene schutting een boom tegen die sierlijk hoog het beeld van de straat verfraaid. De boom komt ruim boven de huizen uit, de takken hangen laag en elegant naar beneden en zijn stam is wel bijna veertig centimeter in doorsnede. Op zijn zoektocht naar licht en ruimte, is de boom rond de schutting gebogen. De bast is gebarsten, maar her en der zit de witte schors nog op zijn plek: dit verraadt dat het een ruwe berk is. “Het is een beauty van een boom”, zegt Hans van Lunteren, beeldend kunstenaar en initiatiefnemer van het project Toevallig Groen. “Dertig jaar geleden was dit een kale schutting, zeg maar gerust doods. In de luwte van het huis begon dit berkje spontaan te groeien. Het is echt een karakter, heel anders dan de laanbomen die aangeplant worden.”

Tekst: Jessica van Essen en Frank van den Brink / Fotogra e: Charlie van Dijk

Al die jaren heeft Van Lunteren de zaailing gekoesterd en onderhouden. De buurman heeft wel eens gevraagd om hem weg te halen, want het was geen ‘offciële’ boom. Echter Van Lunteren zoekt in zijn werk naar manieren om de natuurlijke dynamiek van een plek ruimte te geven in de groenontwikkeling van een stad en het beleid van de gemeente. Hij heeft de buurman dan ook overtuigd dat deze spontaan opgekomen boom heel bijzonder is.

Van Lunteren: “Deze zaailing heeft een eigen DNA en zich gevormd in relatie tot zijn omgeving. Dat maakt hem uniek. Dat is heel anders dan de rechte en uniforme laanbomen die van de kwekerij komen. Deze zaailing is een tegenhanger van alles wat wij mensen hier bedacht hebben: de schutting, de stoep, de huizen, het aangeplante groen, dat is allemaal rationeel. Spontane natuur zoals deze zaailing spreekt veel meer het gevoel aan. Ratio en gevoel zijn elkaar aanvullende aspecten van ons menselijk zijn. Ik zie het daarom ook zo dat natuurlijk groen de beleving van een stad veel meer compleet maakt. Stel je voor dat deze zaailing weg is, hoe kaal voelt het dan?”

Buurvrouw Linda moet er niet aan denken. “Dit is de enige boom die ik kan zien vanuit mijn slaapkamer. Ik vind hem prachtig, vooral als het hard waait. Dan ga ik op bed liggen en laat de gordijnen open. De boom zwaait dan heel hard heen en weer. Dat vind ik heel kalmerend.” Voor Van Lunteren is het geruststellend dat de natuur weer terug kan nemen wat wij mensen ons toegeëigend hebben. “Dit herstellende vermogen laat de oerkracht van de natuur zien.”

Voor de zaailing is zijn omvang nu zijn enige bescherming, om hem weg te halen is er een kapvergunning nodig. “Ik wil zaailingen graag een status geven, zodat zij eenzelfde zorg en bescherming krijgen als de aangeplante bomen die op de bomenkaart van de gemeente staan. We moeten de waarde van dit spontane groen gaan inzien, als aanvulling op het geplande stedelijke groen.” Dit betekent voor Van Lunteren niet dat alle zaailingen moeten blijven staan. “Nee soms levert het gevaar op, bijvoorbeeld in het verkeer of als er kabels zijn. Maar een boom die een paar jaar kan blijven staan, draagt al die tijd toch bij aan de groenbeleving van een stad. Het is altijd een keuze.” a Ruwe berk (Betula pendula) Ruwe berken behoren tot de meest voorkomende boomsoorten. Van nature groeien ze in droge bossen, maar in het stedelijk gebied groeien ze spontaan op allerlei plekken. Op de gunstigste plekken kan een ruwe berk wel 30m worden, in de stad blijft hij meestal wat kleiner. Je kunt de ruwe berk goed herkennen aan zijn schors. Deze is wit en dun en als de oude schors scheurt, blijft deze aan de stam hangen. De twijgen in de kroon hangen sierlijk naar beneden. Regelmatig zie je hiertussen heksenbezems, een ophoping van takjes veroorzaakt door een schimmel. In kwijnende en dode berken verschijnen vaak berken- en bundelzwammen. De berkenzwam veroorzaakt takbreuk, een groot deel van de kroon kan dan spontaan uitbreken. Van berkenhout worden vaak vogelhuisjes en vogelvoederplankjes gemaakt, ook wordt het hout als brandhout gebruikt

Advertentie Koop je duurzame kerstboom bij tuincentrum Steck in Overvecht!

Steeds meer mensen denken bewust na over een duurzame kerstboom. Dat is een goed teken! Maar wat is een ‘duurzame’ kerstboom eigenlijk, en hoe kom je eraan?

Bij Steck vind je een brede keur aan echte kerstbomen: Nordmannen en sparren uit

Denemarken in verschillende maten, klein en groot. Dit jaar is Steck voor het eerst ook een samenwerking aangegaan met Duurzame Kerstbomen. Als je via hun site een boom bestelt, dan kun je deze ophalen en terugbrengen bij

Steck. Het overgrote deel van de sparren wordt in januari door dit sympathieke initiatief teruggeplant op landgoederen. De Nordmannen zijn helaas niet geschikt om terug te planten. Deze worden versnipperd en uitgestrooid op diezelfde landgoederen. Dit om het natuurlijke proces van composteren te versnellen. Op deze manier wordt óók dit type sparren teruggegeven aan de natuur.

Kunstboom of echte boom?

In de collectie kerstbomen pakken we dit jaar ook uit met mooie – niet van echt te onderscheiden – kunstbomen. Deze lijken misschien niet duurzaam, maar de milieubelasting van een kunstboom die 15 tot 20 jaar meegaat, ligt volgens Milieucentraal aardig in de buurt van elk jaar een nieuwe boom kopen. Kies je voor een kunstboom, kies dan voor een boom van goede kwaliteit die ook daadwerkelijk zo lang mee kan gaan.

Autoritje

De klimaatimpact van een echte boom is ongeveer gelijk aan 25 kilometer autorijden in een benzineauto. Dus waar je je boom ook haalt: haal hem dichtbij. Als je vanuit Utrecht met de auto een geadopteerde boom gaat halen op de Utrechtse Heuvelrug, dan is die boom al meteen minder duurzaam dan een boom die je dichtbij haalt. Wil je het écht goed doen, dan haal je je boom met een (bak) fets.

Verantwoorde cadeaus en decoratie

De cadeaus die je onder je boom legt of de versiering die je erin hangt, hebben samen ook een ecologische voetafdruk. Die is waarschijnlijk groter dan die van de boom zelf. Steck is nog (lang) niet 100% duurzaam, maar al enige tijd werken we wel aan het uitbreiden van ons assortiment in die richting. Je vindt bij ons nu ook mooie kerstcadeaus van lokale makers en duurzame decoratie, zoals de grappige vilten beestjes van Felt so good of Windy Roads. Of kies je liever voor de in Nederland gekweekte en gedroogde droogbloemen van Van Dijck?

Wintergloed

Tot 9 januari staat Steck in het teken van Wintergloed, een winterse beleving die net wat anders is dan de traditionele Kerstshow. Met een breder, tijdlozer assortiment, dat wat meer losstaat van de laatste trends. En met fjne workshops en events, en aandacht voor de verbinding tussen mens en natuur, proberen we de donkere dagen op onze eigen manier te verlichten. Kom je gauw een kijkje nemen?