Db 15(1)1993 by DutchBirding

Adres Dutch Bird ing, Postbus 756 11 , 1070 AP Amsterdam, Nederland Faxadres Dutch Birding, Santpoort-Zuid, Nederland, 023 -376749 Hoofdredacteur Arnoud va n den Berg (023-378024) Plaatsvervangend hoofdredacteur Gerald Oree l (025 18-70992, fax 020-5803271) Uitvoerend redacteur And ré va n Loon (020-6997585) Fotografisch redacteur René Pop, Fl ori s Burgwa l 54, 2907 PH Capell e aan den Ij ssel, Nederland (0 10-4508879) Redactieraad Enno Ebels, Ferdy Hiese laar, Graham Holl oway en Fran k Rozendaa l Redactie-adviesraad Christine Barthel (Duitsland ), Peter Barthel (Duitsland), Gera ld Dri essens (België), Klaas Eigenhuis (Nederland), Dick Forsman (Finl and ), Ted Hoogendoorn (Nederland ), Lars jon sso n (Zweden), Killi an M ull arney (Ierl and), Hans Schekkerman (Nederland), H adoram Shirihai (I sraël) en Peter Symens (Saudiarab ië) Redactiemedewerkers Ruud va n Dongen, Gerald Driessens, H ans Gebuis, Hans van der Meul en en Peter de Rou w Productie en lay-out André van Loon en René van Rossum Advertenties Peter Meijer (03480-31905, fax 03480-20394) Abonnementen 1993: NLG 52.50 (Nederland ) of BEF 1000 (Be lgië); NLG 60.00 (overige landen binnen Europa) en N LG 65.00 (landen buiten Eu ropa). G irorekening (Nederl and) 01 50 697; girorekening (België) 000 1592468 19; bankrekening 54 93 30 348 va n ABN . AMRO (Amsterdam). A ll e rekeningen zijn ten name va n de Dutch Bird ing Associat ion, Postbus 756 11 , 1070 AP Amsterda m, Nederland. Voor abonnementen, inli chtingen en adreswijzigingen kan men zich richten tot: Dutch Birding, Postbus 75611, 1070 AP Amsterdam, Nederland. Dutch Birdin g is ee n tweemaande li jks tijd sc hrift met nummers in febru ari , apr il , juni , augustus, oktober en december. H et publiceert artike len en mededelingen over morfo logie, systemati ek, voorkome n en ve rspreidin g van vogels in de Benel ux, Europa en elders in het Palearcti sc he geb ied. H et pub li ceert tevens bijd ragen over voge ls in het Aziatisch- Pac ifi sche geb ied . Voor de Nederlandse en Engelse namen van de in Nederland vastgeste lde soorteh en ondersoorten wordt de Lijst van Nederlandse vogelsoorten 1993 door A B va n den Berg (1993, Sa ntpoort-Zuid) aa ngehouden; voor de Nederl andse namen va n all e andere soorten wordt in principe de door C S Roselaar samengeste lde lij st in de Geïllustreerde encyclopedie van de vogels door C M Perrins (1991, Weert) gevo lgd. Manuscripten behoren te worden uitgevoerd in machineschrift met een dubbele regelafstand en een ruime marge aan beide zij den. Manuscripten kunnen ook op di skette worden inge leverd (in Macintosh of in MS-DOS format). Meer informatie hi ero ve r is verkrijgbaar bij de redactie. Een lij st met tarieven voor de beta ling van auteurs, fotografen en tekenaars is verkrij gbaar bi j de redactie.

_D_u_t_c_h_B_ir_d_in---.:g=----A_S_S_o_c_ia_t_io_n_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Nut~,~~~g~ Adres Dutch Birding Associat ion, Postbus 756 11, 1070 AP Amsterdam, Nederl and

Nuts-Aegon Z iektekosten NV is hoofdsponsor van de Dutch Birding Assoc iation

Bestuur Paul Kno lle (voorz itter), Enno Ebels (secretaris), Arno ld Veen (penningmeester), Arnoud va n den Berg, Roy de Haas en Peter Meijer Bestuursmedewerkers Theo Admiraa l, Gerald Driessens, Ron va n den Enden, Hans Gebuis, Ger Meesters, An j a Nusse, Ferry Ossendorp, Wim van der Schot en Kees Tiemstra Travel-reports service Dirk de Moes, Postbus 94, 3956 ZS Leersum, Nederland (03434-5750 1)

Telefoonlijnen

ederland: 06-320 321 28 (vogellijn 50 cpm); 078-180935 (inspreekfijn); Befgie: 03-4880194 (vogef - en inspreekfijn)

Commissie Dwaalgasten Nederlandse Avifauna Adres CDNA, Postbus 45, 2080 AA Santpoort-Zuid , Nederl and Leden Edward va n Ij zendoorn (voorz itter/sec retaris, 023 -39 1446), Ka rel Mauer, Cock Reijn ders, Kees Rose laa r, jelle Scharringa, Hans Schekkerman, Gerard Steinhaus en Wim Wiegant (archi varis)

© 1993 Stichting Dutch Birding Association. Het copyright va n de foto's en tekeningen blijft bij de fotografen en tekenaars. ISSN 0167-2878. Drukker ij Albédon/Klop BV, Postbus 32 11 ,2220 CE Katwijk, Nederland

U TWIJFELT OF U DIE OPERATIE WEL ECHT MOET ONDERGAAN.

GELUKKIG IS ER EEN SPECIALIST DIE VOOR 100% ACHTER EEN SECOND OPINION STAAT. Vraag uw assurantie-adviseur naar de Zeker Beter Polis.

~ NUTS-AEGON » ZIE K T E K 0 S TEN

N. V.

Stadhoudersplantsoen 214, 2517 SK Den Haag. Telefoon 070 - 3100614.

NUTS-AEGON HOOFDSPONSOR DUTCH BIRDING ASSOCIATION

BAUSCH & LOMB ELITE LEVE SLA CE CARA TIE 10 x 42 (rubber) lederen etu i 8 x 42 (rubber) lederen etui

NLG BEL VOOR PRIJ SOPGAVE BEL VOOR PRIJSOPGAVE

LEICA 30 JAAR CARA TIE 10 x 42 BCA (rubber) + speciale tas

BEL VOOR PRIJSOPGAVE

ZEISS WEST 30 JAAR CARA TIE 10 7 8 15 10 8

x x x x x x

40 42 56 60 25 20

BCA T (rubber) + spec iale tas BCA T (rubber) BCA T (rubber) BCAT (rubber) komp leet B + specia le tas B

BEL VOOR PRIJSOPGAVE BEL VOO R PRIJSOPGAVE BEL VOOR PRIJSOPGAVE BEL VOOR PRIJSOPGAVE BEL VOOR PRIJ SOPGAVE BEL VOOR PRIJSOPGAVE

OPTOLYTH 30 JAAR CARA TIE A lpi n 10 x 40 (rub ber) + speciale etui Alpin 10 x 50 (rubber) + etui A lpin 12 x 50 (rubber) + etui A lpin 8 x 40 (rubber) + speciale tas Tourin g 10 x 40 BCA (rubber) + speci ale tas Tourin g 7 x 42 BCA (rubber) + spec iale tas Roya l 9 x 63 (rubber) Tel escoop TBS 80 (g roen rubber) body 20 x WA lens 30 x WA lens 22 x 60 zoom Tel escoop TBS 80 (groen rubber) fluorite

845 950 970 745 BEL VOOR PRIJSOPGAVE BEL VOOR PRIJSOPGAVE

1495 1626 425 485

577 BEL VOOR PRIJ SOPGAVE

OPTICRON 5 JAAR CARA TIE OAPA S) 10 x 40 ZWCF (rubber) WA 10 x 50 ZWCF (rubber) WA 8 x 42 ZCF D ioptron WA 10 x 42 ZCF D ioptron WA 10 x 50 ZCF D ioptron WA Telescoop (45째, 60 mm) + 20-60 x zoom lens

355 365 595 595 625 1045

JAPANSE / RUSSISCHE VERREKIJKERS 8 x 30 Tento USSR + etu i 20 x 70 ZCF + etui 7-1 5 x 35 ZCF + kompas 8 x 21 mini (rubber) + kompas

110 625 335 315

STATIEVEN Slik SL 67 505 QF (3 800 gram) Slik SEC 16 (met p istoolgreep, 2800 gram) Autoraamstat ief

495 538 41 5 135

Prijzen miv. BTW en porto

INFORMATIE:

Wijzigingen voorbehouden

ROY DE

HAAS

036 - 5362819

Bovenstaande artikelen kunnen besteld worden door het vereiste bedrag over te maken op giro 4148343 tnv Dutch Birding Association, Postbus 75611, 1070 AP Amsterdam, Nederland, ovv het/de gewenste artikel(en). De bestelling wordt binnen drie weken goed verpakt per post thuisbezorgd.

footprint ~ Ad~entures

"AUOUBON SOCIETY" de int. Ornithologen vereniging heeft Swift toestemming gegeven de naam "Audubon" te gebruiken, mits deze kijkers voldoen aan de specificaties voor een ideale natuurkijker. Verkrijgbaar in respectievelijk 8,5 x 44 BWCF, 7 x 35 OCF (waterproo0 en 10 x 50 BWCF.

W-

Ecologically sensitive travel to: NEPAL • INDIA • THAILAND MALAYSIA • INDONESIA PAPUA NEW GUiNEA • AUSTRALIA NEW ZEALAND • TURKEY KENYA· CANADA· ARGENTINA COSTA RICA· PERU Your first choice for Trekking, Birdwatching, Wildlife Safaris, Nature Photography, Sird Photography, Culture, White Water Rafting, Caving, Diving and Polar Cruises. Call tor Brochure now Tel: 0522 690852 or wrile 10: 5, Malham Drive, lakelands, lincoln lN6 aXD, Engeland

Vogels Sluit aan bij de Vogels van Alaska Tocht met Natuur Alaska Reizen

technolyt

In November, bezocht ik NederlandmetDr. Gerlof de Roos uit Vlieland en Margriet van Laake uit Nijmegen om Nederlandse Vogelaars bekend te maken met de vogels van Alaska. Vogels heeft Dr. de Roos gezien met mij aan de Bering Zee, Kenai Fjords, Yukon Rivier, steppen van arctic Alaska en Prudhoe Bay.

Industrieweg 35 1521 NE Wormerveer Tel . 075-282204/285767 Fax 075-213663

of Juni 1993 is het 14de jaar voor deze speciale vogel-waarneming reis door 5,000 km van Alaska 's beste vogel gebieden en parken. In 1992 zagen wij 167 soorten plus 26 soorten zoogdieren. Neem deel aan het adventuur en de ontdekking van Alaska. Schrijf Dan L. WetzeI, NatureAlaska Tours, P.O. Box 10224, Fairbanks, Alaska 99710 USA of bel 1 (907) 488-3746; fax 452-3805. Referentie Dr. GeriofTh. de Roos, 5621-1786.

Tweemaandelijks tijdschrift voor elke fervente vogelaar

Alaska

Schrijf voor informatie naar: Dutch Birding, Postbus 75611, 1070 AP Amsterdam

111

DUTCH BIRDING TRAVEL-RE~~)TS SERVI~..

architectura+natura international booksellers Leliegracht 44 - 1015 DH Amsterd am-C Telefoon 020-6 23 61 86 Holland

When you are planning a birding trip broa, ask for recent or holid reports of e 10w birdwatc e s

• European bird nam es in fifteen languages Roland Sandberg f 39.65 • Identification guide to European passerines (4e editie) Lars Svensson f 91.30

All kinèJs of bird, nature and travel- ports u ~nt1y required

• The Robin Mike Read, Martin King & Jake AI/sop f 58.45

For tree (onl y & p costs) catalogue an , other inf@rmation please contact:

• Storks, ibises and spoonbilis of the world James AHancoek, James A Kushlan & M Philip Kahl f 201.50

DIRK DE MOES POSTBUS 94 3956 ZS LEERSUM THE ETHERLANDS (() 03434 - 57501

IJyou enjoy woking at birds you 'lllove looking at...

BIRDS IllUSTRATED

Canadese Kraanvogel te PaesensModdergat in september 1991 Arnoud B va n den Berg, Fred Douma & Dirk Kuiken

p zaterdag 28 september 199 1, tijd ens onbewolkt en helder weer met we ini g w ind , was Dirk Kuiken aa n het voge ls kijken ten westen va n de Lauwe rsmeer, Fri es land . Om c 13 :00 zag hij ten oosten va n Paese ns-Moddergat in de Anjum eren Li oesse nserpold er vanuit zijn auto ee n grote voge l aa n ko men zweve n va n bove n de W addenzee . De vogel hield zijn vl eugels hori zo ntaal met ee n li c hte krommin g terw ijl hij langzaam gin g dalen . M eteen zag DK dat het een kraa nvogel Grus w as . De vogel landde o p c 100 m va n de auto op ee n stoppeli ge graa nakker en ging direct voedse l zoeken. DK ko n hem toe n met de telescoop bekijken en enkele aa ntekeningen en veld sc hetsen maken. Na c 5 min kwa men Ann el ies en Fred Douma aa nrijden di e o nafh ankei ijk van DK de voge l hadden opgemerkt. Samen observee rd en z ij de vogel di e ondertu ssen op 100-1 50 m afstand bl eef foerageren op het stoppelve ld, som s tege n de rand aan va n ee n era chter ge lege n bi ete nve ld maa r nooit daa rin kom end. FD kwam door de koptekenin g va n de voge l al ga uw tot de conclu sie dat het ee n Ca nadese Kraa nvoge l G canadensis moest zijn . Hij herkende de soort va n natuurfilm s. Er werd gepoogd enkele foto's va n de voge l te maken maa r met we ini g succes o md at hij steeds verd er van de waa rn emers weg li ep. Na 15 min reed DK weg en 20 min later zagen A D en FD de voge l ri chtin g W addenzee vli egen waa rn a ook z ij vertrokken. Om c 16:00 ging DK nogmaa ls kijken en va n grote afstand zag hij dat de voge l wee r op hetzelfde percee l aa nwez ig w as. De vo lgende dag werd de waa rn emin g o m c 9:3 0 door FD doorgegeve n aa n de Dutch Birdin g-voge llijn . Dankz ij deze waa rschuw ing w erd de vogel 2 uur later door diverse mensen op dezelfde pl ek aa ngetroffen. Spoedi g v loog de vogel weg in zuidelijke ri chting over A njum, Fri es land. N a het bekend wo rd en va n het ni euws kwa men in de loop va n de middag ondanks aa nhoudende regen mee r dan 100 voge laa rs naa r het gebied. Z ij moeste n tot c 16:30 in de we il anden en akkers rond Anjum en Paesens-Moddergat zoe ken voordat uiteindelijk Ed wa rd va n Ijzendoorn de voge l weer aa n zag komen v li ege n [Ou/eh Birding 75: 7-6, februari 7993[

in hetze lfde gebied als tevoren. De rest van de dag foe ragee rd e de voge l opni euw in de stoppelve lden terw ijl hij voo rn amelijk va naf de Oude Dijk en de Bandweg werd bekeken. Hij vloog enkele keren al op grote afstand weg toen hij werd ve rstoord doo r een ove r de akkers lopende boer di e tot geen enke le medew erkin g bereid bl eek. Een maa l vloog hij korte tijd in het gezelsc hap va n een groep G rauwe Ganzen Anser

anser. Op maa ndag 30 september werd de voge l op 200-25 0 m afstand tijd ens zware rege n 's oc htends o m 7:3 0 op deze lfde akker bij een groep Grau we Ganzen teru ggevo nden. O m c 9:00 vloog de voge l hoog en ver in zuidoostelijke ri chting weg w aarn a hij niet meer w erd waa rgenomen. Evenals de vorige dagen wa s de voge l niet zonder verstorin g te benaderen zod at er we inig foto's kond en w orden gemaakt (cf va n den Burget aI1 99 1).

Beschrijving De besc hrij ving is gemaa kt aan de hand va n ve ld notiti es va n DK (op 28 september), Ed wa rd va n Ijze ndoorn (op 29 september) en Gerald Dri essens (op 30 septembe r) en foto's va n Arnoud va n den Berg. Stru ctuu r als Kraanvoge l C grus ma ar iets kleiner en slanke r; hals meest dun vlak onder kop; ve rhoudin gsgewij s iets ko rtere hals en pote n dan Kraa nvoge l (ec hter geen Kraa nvoge l ter ve rgelij king aa nwez ig). Li chaam kleiner dan va n G rauwe Ga ns. Ac hterl ichaa m met afh angende ve ren maa r ni et zo lan g en geboge n lij ke nd als bij Kraa nvoge l. [n v luc ht brede vleugels gev in gerd en tamelij k rechthoek ig met gave slagpennen; hals en poten rec ht en ve r ui tste kend. KO P Voo rh oofd, voo rkruin en teugel v rij helder rood (tot op snavel en oog omringend, niet ve rd er ac hter oog reikend dan ervoo r). Ac hterkruin lichtgrij s. Oorstreek, kin en kee l w it tot vuil w it. Duidelij k co ntrast tu sse n grij ze achterkruin en w itac hti ge oorstreek; korte gri jze punti ge vlek va n ac hterkruin in w itachtige oo rstreek stekend ri chtin g mondh oek. BOVENDELEN Va n afstand v rij uni fo rm en dof grij sbruin lijkend. Hals grij s, naa r mantel overgaa nd in bruin grij s. Mante l, sc houders en rug bruin en grij s gevlekt. ON D ERDELEN Bruin en grij s met bruin e dwa rsbanG ROOTTE & BOUW

Canadese Kraanvogel te Paesens-Moddergat in september 7997 derin g en vee l bruin op borst (a ls vlek op afstand) en op flank. Buik li c htgrij s. V LEUGEL Slagpennen donkergrij s. Bove nzijde handpen bases als li chte vlek z ichtbaar in vlucht. Dekveren bruin en grij s. Dekveren iets li c hter dan overige bovenvleugel (best in vlu c ht zichtbaar). In vlu cht weini g contrast tu ssen donkergrij ze slagpe nn en en grijze dekveren op onderv leugel. STAART Donkergrij s. NAAKTE DELEN Iri s door grote afstand moeilijk te zien; door enke le waa rn eme rs besc hreve n als li ch t o ranj e-

geel. Snavel zwa rtgrij s. Poten grij szwa rt (bes li st o ngeringd ). GEDRAG Kenmerkend kraa nvoge lgedrag. Rust ig rondstappend in gebogen houding pikkend tu ssen stoppe ls en kluiten. Wanneer gea larmeerd rec htop staa nd met nek gedurende lan ge tijd gestrekt. Rusti g vli egend met stij ve vleuge lslag tamelijk snel lijkend verge leken met Kraanvoge l (ni et ter verge lijkin g aa nwez ig) . Op vrij grote afstand b lij vend, ril als de Grauwe Ganzen en gemakkelijk opv li egend. Hals altijd gestrekt houdend, ni et all een in v lu cht maa r ook lopend.

é (:;-"ÛE;(~ tC..CI:V JJKC,"f.lê S ~J~'.J I(.~€ oC0;.v ~).} i/LvUr;r,-

Wp." -I\jt\)'l. \::Ç r.JI G.iZ fl~:-c.t'L-'l(,l) ; Vt~

lè/Î.ll~J\I vC""i:::.L. _ uçv.; C IV'C: j.{i~,lIM,,··.:,u":L .

l'lel S\Jt'"llë2E

IiLE\.Jt-véL-Si./it.l

,' "(N(,;ëvJl(

i::.-1;N ,-,C:-vOlC-1 vYll\) ,:;:.=: iiLe';""t:Lè:>II.tt'OfC j)/(;:.S t 7') \..Ltl< "Z.:lJvM.-;'\I t-t,cc:.~'v '2tJ.'\/ ' .V.H. )(.~MÄI. ~,,1l)J IV llil ~i'\JI"-L \ Nt1\::1 Vèt.J> . '

De. '>1:: 1( 'Won.

ifoN <..//êl?.(;: TIJ ,)

c:f::'0Jnt:ltr

.,-;:;;:---._--_.-

--== ~::,::- -. --.:::.---- -

ICcf"

..i>J!J\.é.f./U::

IC (2<;)

I\j

?>L ru.:. ""',~

;)IUJli::Jc:C>/)

VcZc.? c.o".;;JI?......,S~O il:E-Û\:::N i:k \" J1TR.Q.t:m" u€ Wf)N(){'.'V , (N\::(;( 1,),''1:-11 Wl'I1lE.N UQN "':'R.\..vl.)(~, 12<:J .\'1) PC CQI2.&j12l:'1:X ''IVf q~ i)G ' /<'i N ,....,1i. f.r ifttu,I::L tMI/JS,;':.II..-v\ '\J

ûn;;p

Tè:' "2,J"'v ,

LrLt.<Y3~M .: 6.q>J~ 1h:'T UL~ vé'U6~ Ct:N \I (l4J \.)t,nFLP-:1t I, _ .ulU)'i,.I:>':'I'WIIlE 7îNï( 1l;"4..5til-

D?f"

(;.1) .

iJtl- Á]"lrJtiUh U,v~ 11iaT.> *Wdl\Î t.'l::1'1D( 1I~~.êr.J

!Xl:.1n

Vlt:0"1Q.S :

VLCOIA ,~<tOlêN '({ICt-;,ëTè'î2 ... S~'1:Je W.:(" iN ~ tZ.crtnlViA 'lP .. ,\lET' l.m;v.;"'-k.s ~-{~ V'tlIl-o Ct IE' D4 "t iot- N CP a ( c;( rDe\:.lZ. / /'JH:;, ttt8< IE/~\l(.i G.f:l,w

~&~

Öt: "1:.1.> W)<:1i.\i'L0t: N v""~W:'N ~ lNt:il\,il'l,t \...ItHi't"-n ~.":)", Dt: OYml':"'(' l.2IJê "..N'L(~("IÜ\iEl«:.A..} ,

lX.

DéU:?N ! "M:1CN e'N

SI\j'~Q

Wffll.,\::'N

Oe N "'~ ,

6t~;e,IIJ

Dc-

I~,,) .......'tnn

NIe"Î

Crus canadensis, Paesens, Fries land, 30 september 199 1 (Ceraid Driessens)

FIGUUR 1 Ca nadese Kraan voge l / Sandhi ll Crane

Canadese Kraanvogel te Paesens-Moddergat in september 7997 Determinatie Onder meer door de aanwezighe id van een aantal bruine veren dacht DK in eerste instantie dat het misschien een afwijkend onvo lwassen kleed van de Kraanvogel kon z ijn . Het rood op de kop wees echter op een exemplaar dat ouder was dan 1 jaar. Het ontbreken van zwart op kop en hals en het tot de snave l doorlopende rood op de bovenkop sloten een adu lte Kraanvogel uit en pasten op Canadese Kraanvogel. Andere kenmerken die versch ilden van Kraanvogel waren onder meer de witte keel (zwa rt bij Kraanvogel), de in v lucht tamelijk egaa l gek leurde onderv leugels met donkergrijze slagpennen (zonder het voor Kraanvogel kenmerkende contrast tussen zwarte slagpennen en gr ijze dekveren) en de zwartgrij ze snavel (gee lachtig bij adu lte Kraanvoge l). De Canadese Kraanvogel heeft de gewoonte om met de snave l aarde op het verenk leed te brengen waardoor adu lte exemp laren vaak gee ltot roodbruine vlekken vertonen (Terres 1980). Bij de Nederlandse vogel waren ec hter zowe l bruine als grijze dekveren z ichtbaar. Dit w ijst erop dat de bruine veren van het juveniele kleed waren . De voge l moet daarom in zijn eerstezomer zijn geweest. Ook de hoeveelheid rood op de kop wijst op een eerste-zo mervoge l. Bij een adu lt reikt het rood van de kruin verder naar ac hteren. De soort krijgt pas na c 30 maanden een vo ll ed ig adu lt kleed; mannetjes en vrou wtjes z ijn aan hun verenk leed niet te onderscheiden (Nation al Geographic Society 1983). Er z ijn zes ondersoorten die voorname lijk in grootte verschi ll en. Het lijkt aa nneme lijk dat de voge l tot de kleine noordelijke ondersoort C c canadensis behoorde.

Society of Japan 1982). Blijkbaar vli egen enkele exemplaren uit Siberië met andere kraanvogels mee langs de Aziatische kusten van de Stille Oceaan. Het eerste geva l in Japan was in 1963 in Kyushu en in 1969-70 bereikte een exemp laar Hokkaido. Sindsdien worden bijna ieder j aa r tussen oktober en maart drie à v ier exemp laren in Japan aangetroffen in groepen van andere soorten kraanvogels in Hokkaido, Honshu, Shikoku en/of Kyushu (Brazi l 1991). De popu laties va n Noord-Alaska en Noordwest-Canada oostelijk tot Baffin Isl and en Southampton Island behoren tot dezelfde kleine en li chtgek leurde ondersoort C c canadensis als de Siberische en trekken ver zu idwaarts, naar de zuide lijke VS en tot in centraa l Mexico. De noordel ijke trekvogels ve rl aten hun broedgebieden in augustus (C ramp & Simmons 1979). Ze arriveren van eind september tot begin oktober in hun w intergeb ieden langs de Golf van Mexico in Texas waar ze tot eind maart of begin april blijve n (Lew is 1976). Ze zijn ei nd april of begin mei weer terug in hun noordelijke broedgebieden (Cramp & Simmons 1979). In Noordamerika broeden nog twee o nder1 Canadese Kraanvogel / Sandh ill Crane Grus canadensis, Paesens, Friesland, 29 september 1991 (A rnoud B van den Berg)

Verspreiding en voorkomen Dit was het eerste geva l van de Ca nadese Kraanvogel voor Nederl and en het v ierde of vijfde voo r Europa (afhanke lijk van de beslissing of men de waarnem ingen in 1991 als één of twee geva llen telt). In de Oude Wereld broeden Canadese Kraanvoge ls op de toendra van Noordoost-Siberië oostelijk van de Indigirka-delta (152 °0) en zu idelijk tot op het Kamchatka-schiereiland (59°N); het broedgebied heeft zich sinds c 1920 ge leide lijk westen zu idwaarts uitgebre id (Iljicev & Flint 1989). De Siber ische voge ls overwi nteren in Noordamerika en trekken langs de Amerikaanse westkust naar Ca liforn ië en mogelijk naar Mexico (Iljicev & Flint 1989). In Japan staat de soort sinds 30 jaar bekend als dwaalgast (Wild Bird

----------

(Te rres 1980). Het is niet waarschijn lijk dat voge ls behorende tot de zuide lij ke ondersoorten oo it als dwaalgast Europa zullen bereiken. De .Canadese Kraanvogel is ze ldzaam in Oost-Canada en in de Atlantische staten van de VS (B riti sh Ornitho logists' Un ion 1972, Cramp & Simmons 1979). Voor Groen land wordt door Vaughan (1992) een eerste geva l verme ld ten noorden van Qaanaaq (Thule) in 1985; dit geva l is (nog) niet beoordee ld door de verantwoorde l ijke .... ,. .... ---- ... Deense zeldzaam hedencom." missie. ,, V贸贸r 1991 waren er drie geva ll en van de Canadese Kraan voge l in Europa. De eerste was vanaf c 11 september 1905 aanwez ig te Galley Head, Cork, Ierland , en werd op 14 september geschoten. De ba lg bev indt zich in de co llectie va n het Nationa l Museum te Dublin , Ierl and, en bleek de ondersoort G c canadensis te betreffen (British Orn ithologists' Union 1972, Riddiford 1983). De tweede zou op 14 oktober 1980 tegen de kabels van de radiomast te Akraberg zijn gev logen op de zu idpunt va n Suduroy, Faer枚er, waarb ij hij een vleugel zou hebben beschadigd en een poot hebben gebroken. Zeker is dat de voge l werd geschoten, opgezet en gedetermineerd als adu lt :h-> vrouwtje (Unwin 1991; contra Rogers & Rarities Committee FIGUUR 2 Noordelijk verspreid ingsgebied va n Canadese Kraanvogel Crus 1986). Het derde geva l betrof ca nadensis (vrij naar Iiji cev & Flint 1989) met chrono log isch genummerd ee n eerste-zomervoge l die op alle geval len in Groen land en Europa (Cecilia A WBosman) 26 apr il 1981 arriveerde op Fair Isle, Shetland, Schotland, en op 27 ap ril 's ochtends in noordsoorten die trekgedrag vertonen. Dit zi jn G c oostelijke richting wegv loog (R iddiford 1983, Dymond 1991). Op 17 september 1991 werd op rowani van West- en Centraa l-Canada en G c tabida (de grootste ondersoort) van verschil lende Shetland een eerste-zomervoge l ontdekt te Exnaboe, Sumburgh. Deze bleef tot 27 september geb ieden in Zu id-Canada en de noordelijke VS. toen men hem rond het middaguur hoog over Be ide ove rw interen in de zu ide lijke VS en Mexizee zag wegv li egen in zu idooste lijke richting co. De overi ge drie ondersoorten z ijn ze ldzaam (E lli s 1991). en trekken niet: G c nesiotes van Cuba, G c pratensis va n Florida en G c pulla van Mississippi ~-~

- ___ _L ~~/~ ___

Canadese Kraanvogel te Paesens-Moddergat in september 7997

2 Canadese Kraa nvogel! Sandhi ll Crane Crus canadensis met Grauwe Ganzen / Grey lag Geese Anser anser, Paesens, Fri es land, 29 september 1991 (Arnoud B van den Berg)

Herkomst Bij iedere dwaalgast moet men zic h afvragen of hij niet uit gevangenschap afkomstig is. De Canadese Kraanvogel wordt echter ze lden in geva ngenschap gehouden. De voge l vertoonde bovendien geen uiterlijke kenmerken van gevangensc hap. Iiji cev & Flint (1989) melden dat de Ca nadese Kraanvogel in Siberië aanz ien lijk minder schuw is dan andere soorten kraanvogels maar daarvan was bij Paesens-Moddergat niets te merken. De voge l was sch uwen kon uitstekend vliegen. De leeftijd pleit evenmin voor een ontsnapte voge l: een eerste-zomervoge l moet bi nnen 1 jaar geva ngen, ingevoerd èn ontsnapt z ijn of in gevangenschap zijn geboren. De geografische li gg ing van de plaatsen waar eerdere Europese geva ll en werden vastgeste ld lijkt aan te tonen dat deze soort op eigen kracht Westeuropa kan bereiken. Het is interessant dat

de Canadese Kraanvogel bekend staat als een goede zwemmer (ilji cev & Flint 1989); die eigensc hap vergroot de kans dat een soort een transatlantische vlucht overl eeft. De najaarsgeva ll en in Europa ware n all e in september-oktober. De datums corresponderen met het trekgedrag van de noordelijke ondersoort. Ook het enige Europese voorjaarsgeval va n ap ril past in het trekpatroon. Omdat de Siberische broedpop ul atie heme lsbreed verder van Europa leeft dan de Ca nadese, wordt in het algemeen aange nome n dat de Europese exemp laren uit Noordamerika afkomstig z ijn. De soort is in Oost-Canada en in de Atlantisc he staten van de VS ec hter zeer ze ld zaam . Bovendien vo lgen broedvogels van NoordwestCanada normaliter een zu idwaartse trekroute . Wij ac hten een wilde herkom st uit Siberië niet onmogelijk als enke le Siberische voge ls op weg

3-4 Canadese Kraanvogel ! Sandh ill Crane Crus canadensis, Sumburgh, Shetland, Schotland, september 1991 (Rob

Wilson )

Ca nadese Kraanvogel te Paesens-Modderga t in september 799 7 naa r d e N ea rcti sc he o ve rw interin gsgebi ed en d e N oo rd am erikaa nse westku st zo uden mi ssen e n in ooste lijke ri c hting blij ve n trekken v ia NoordCa nad a en G roenl and richtin g Europa. D e besc hrij v in ge n e n foto's va n het geva l o p Shetl and in 199 1 to ne n geen ve rsc hill en m et di e va n d e N ed e rl andse voge l. D aa rom heeft d e m ening post gevat d at d e Britse voge l deze lfde was a ls het exe mpl aa r d at 25 uur late r en 82 0 km ve rd er z uidoostwaa rts in Fri es land kwa m aa nv liegen (cf An o ny mu s 199 1, Rogers & Rariti es Committee 19 9 2) . Dit lijkt o p het eerste gez ic ht te m oo i o m w aa r te z ijn. Ec hter, zo nde r w ij z igin g va n d e z uidooste lijke v lieg koe rs bove n d e Noord zee zo u d e voge l b ij ee n grond sne lhe id va n te n min ste 33 km pe r uur inde rd aa d o p 28 septe mber voo r 13 :00 bij Paesens-Mo dde rgat z ijn aa ngekom e n . V e rm oed e lijk is d e v li egs nelhe id va n een kraa nvogel aa nz ie nlijk hoger zod at d e vo ge l reed s in d e v ro ege o c htend in N ed erland z ou kunn e n z ijn gearri vee rd.

Dankzegging D ank is ve rsc huldigd aa n d e in spreke rs va n de Dutc h Birdin g-voge llijn die e r sa m en m et Eu gĂ¨ne van d er Burg voor zo rgd e n d at iedereen t ijdi g o p d e ho o gte ko n z ijn va n d e aa nwez ighe id va n d e voge l. Bert d e Bruin , G e ra ld Dri es sens, Enn o Ebe ls e n Ed wa rd va n Ijze ndoorn ste lde n hun gegevens voor dit artikel besc hikbaar.

Summary SANDH ILL

CRANE

PAES ENS- MoDDERGAT

SEPTEMBER

199 1 O n 28 September 199 1, at c 13 :00, a first-s ummer Sandhill Crane Crus ca nadensis was di scovered fl ying fro m the direction of the Wa ddensea to agricultural fields west of the Lau we rsmeer at Paesens-Moddergat, Fri es land. Durin g 28-30 September, th e bi rd fo raged frequentlyo n arabi e land. O n 30 September, at c 9 :00, it was seen fo r the last time, fl ying off high to the south-east. Thi s was the first record for th e Netherl ands and the easternmost fo r Europe. Since descri pti ons and photograph s show simil arities in plum age, it is argued th at th e Dutch bird may have been the same indi vidual as the first-summer bird di scovered on 17 Septe mber 199 1 at Exnaboe, Sumbu rg h, Shetl and, Scotland. Thi s bird stayed un til midday on 2 7 September w hen it was seen to fl y off in a south-easterl y directi on. It is li ke ly that after leaving Shetland th e bird co ntinued its southeasterl y co urse by w hi ch it co uld have reached the Fri sian coasts (820 km further to the south-east) w ithin 25

hours w ith a ground speed of at least 33 km per hour. Befo re 199 1, th ere we re three record s in Europe. O n 11-1 4 September 1905 a first-summer bird was co ll ected at Ca lley Head, Cork, Ireland ; on 14 October 1980 an adul t female was shot at Akraberg, Suduroy, Fa eroes; and on 26-27 Apr il 198 1 a first-s ummer bird was present on Fair Isle, Shetl and . Apparently, there is a 1985 reco rd north of Qaa naaq (Thul e), Greenl and, w hich has not (yet) been co nsidered by the Danish rari ties com mittee . A ll European records fit th e timing of migrati on of the subspecies C c ca nadensis, w hi ch breeds in eastern Siberi a, northern Alaska and northwestern Canada east to Baffin Island and Southampto n Island . Beca use of th e south wa rd migrati on ro utes of North America n breeding bird s and the fact that th e spec ies is a vag rant in eastern Canada and th e Atl antic states of the USA, it is suggested that, alte rn ati ve ly, Europea n record s co uld perhaps refer to vagrants fro m the Siberi an popul ation.

Verwijzingen Anonymu s 199 1. Weste rn Palearcti c news. Birding W orld 4 : 360-362 . Braz il , MA 199 1. Th e bi rds of Japan. Londen. Briti sh O rnith ologists' Uni on 19 72 . Record s Committee : seventh report. Ibi s 114: 446-44 7. va n den Burg, E, va n Dongen, R M & de Rouw, P W W 199 1. Recente meldingen. Dutch Birdin g 13: 226232. Cramp, S & Simmon s, K E L 1979 . Th e bird s of the W estern Palearcti c 2. Oxford. Dymond , J N 199 1. The bird s of Fair Isle. Levenw ick. Elli s, P 199 1. Th e Sandhill Crane in Shetl and. Birdin g W o rld 4 : 322-323 . IIji cev, V D & Flint, V E 1989 . Handbu ch der VĂśge l der Sowjetuni on 4. W iesbaden. Lewis, J C (redacti e) 1976 . Proceedings of the Intern ati onal Crane W orkshop. O kl ahoma. Nati onal Geographi c Soc iety 1983 . Fi eld guide to th e birds of North Am eri ca . Was hington. Riddi fo rd , N 1983 . Sandhill Crane: new to Britain . Br Bird s 76 : 105-109 . Rogers, M J & Rariti es Commi ttee 1986 . Repo rt on ra re birds in Great Britain in 1985 . Br Birds 79 : 526-588 . Rogers, M J & Rari ties Committee 1992. Report on rare birds in Great Britain in 199 1. Br Bi rds 85 : 507-554. Terres, J K 1980. Th e A udubo n Society encycl opedia of No rth Ameri ca n bird s. New Vork. U nw in, B 199 1. The Faeroe Sa ndhill Cra ne. Birding Wo rld 4: 355. Vau ghan, R 1992 . In search of arct ic birds. Londen. W ild Bird Soc iety of Japa n 1982 . A fi eld guide to the birds of Japan. Tokyo.

Arnoud B van den Berg, Duinlustparkweg 98, 2082 EG, Sa ntpoort-Z uid, Nederland Fred Douma, Sjirk de W alstraa t 8, 9035 BW Dronrijp, Nederland Dirk Kuiken, Karveelstraat 66, 8862 NC Harlingen, Nederland 6

Ross' Meeuw te Ijmuiden in november 1992 Dirk} Moerbeek

en schot in de roos. Zo zou ik de keuze in 1979 van de Ross' Meeuw Rhodostethia rosea als logo van Dutch Birding wil len noemen. Sierlijk, zeldzaam en ook in zi jn normale verspreidingsgebied moeilijk te zien te krijgen door zijn tot de verbee lding sprekende hoogarctische leefgewoonten. Groot was dan ook de teleurstelling toen een waarneming van deze charismatische vogel bij de Hondsbossche Zeewering te Camperdu in, Noordholland, in j anuari 1981 (van der H am 1981) pas achteraf werd doorgegeven. Niemand kon weten dat het bijna 12 jaar zou duren voordat de vo lgende ge legenheid zich zou voordoen om kennis te maken met deze dwaalgast uit de poolstreek. En toen ik begin 1984 het logo van Dutch Birding zijn huidige vorm gaf, kon ik in het gehee l niet bevroeden dat ik bij dit rendez-vous een opmerkelijke rol zou gaan vervu llen. Nu moet ik bekennen dat ik tijdens de ve le malen dat ik in Ijmuiden, Noordholland, naar meeuwen keek vaak heimelijk visioenen had over een sierl ijk foeragerende Ross' Meeuw. Keer op keer stelde ik mij voor hoe het zou z ijn om de soort voor het eerst in mijn kijkerbeeld te krijgen. Na zaterdag 21 november 1992 weet ik het: het verand ert je leven. Het was die ochtend c 9:15 dat ik de Noordpier bij Velsen-Noord, Noordholland, opliep en na 500 m een eerste bi ik tussen de pieren w ierp naar enkele ver weg foeragerende meeuwen . De eerste die ik met de kijker bekeek was klein, had een lichtgr ijze ondervleugel en een rare staart. Mijn oculairen leken te gaan beslaan. 'Ja, ja, de eerste voge l ge l ijk een Ross' Meeuw' moet ik in onge loof hebben gedacht, ontelbare meeuwen die ik in mijn leven heb afgekeken gemakshalve vergetend. Mijn ongeloof verhinderde mij niet om in recordtijd de vogel in mijn telescoop te krijgen. Weer dezelfde kenmerken, en ook een opvallend snelle vleuge lsl ag en Dwergmeeuw Larus minutus-achtige wij ze van foerageren. Bl ind spurtte ik naar het 500 m verder ge legen zi jpiertje om de meeuw van kortere afstand te bekijken. Hij foerageerde nog steeds tussen de pieren, helaas dichter bij de Zu id- dan IDutch Birding 15: 7· 73, februari 19931

bij de Noordpier. En tot overmaat van ramp zag ik de vogel ook met schuin tegenlicht (de zon scheen volop). Door het nerveuze vliegen - de vogel hield geen moment zi jn vleuge ls stil - kon ik nauwelijks beoordelen hoe de vleugel- en koptekening wa ren. Wel zag ik zwarte vlekjes op de bovenvleugel. Waarom geen Dwergmeeuw, ruiend naar tweede winterkleed? Dat zou ook de slordi ge langwerp ige staart verklaren die met een beetje goede wil wigvormig te noemen was. In één kijkerbeeld met de meeuw zag ik op de Zuidpier diverse voge laars lopen. Geen van all en sloeg acht op de vogel hoewel die niet ver van hen af vloog . Zagen zij dan we l dat het een Dwergmeeuw was? Mijn verstande lijke vermogens begonnen al weer aardig terrein terug te winnen op mijn aanvankei ijke eufori e: 'Ik, een beetje op tilt gaan van een rui ende Dwergmeeuw, kom nou !' Ik realiseerde mij dat ik onder deze beroerde li chtomstandigheden er ni et uit zou komen en besloot om naar de Zuidpier te gaan, in de hoop de meeuw er met beter li cht en dichter bij te z ien . Teruglopend merkte ik na 500 m dat het schouderbandje van mijn rugtas niet zoals gebruike lijk van mijn schouder gleed: ik was met mijn gedachten kennelijk zo ver weg dat ik mijn ru gtas op het zij piertje had laten staan! Gefrustreerd li ep ik terug en vond bij het zijpiertje mijn tas maar een bi ik tussen de pieren leerde dat de voge l was gevlogen. Ik vroeg mij sterk af of het nog we l zin had om naar de Zu idpier te gaan, maar all a, misschien zat daar nog wel iets anders dan die rare ' Dwergmeeuw' . Rond 11 :00 arriveerde ik bij de toren achter het hek van de Zuidpier. AI sne l vond ik mijn voge l terug, nu met goed li cht maar veel verder weg, nabij de punt van de Noordpier, af en toe in één kijkerbeeld met de stoomboot van Sinterklaas! Nog steeds die twijfel, nog steeds dezelfde kenmerken. De vogel had ec ht een lichtgrijze ondervleugel. Het wit op de achterrand van de bovenhandvleugel leek niet door te lopen tot de buitenste handpennen. De kop zag er voornamelijk wit uit en het li chaam was nogal dik. En zag ik ook niet een vage roze zweem op de

Ross ' Meeuw te Ijmuiden in november 1992

5 Ross ' Meeuw / Ross's Gu ll Rhodostethia rosea, Ijmu iden, Noordho ll and, 22 novembe r 1992 (Arie Ouwerkerk)

6 Ross ' Meeuw / Ross 's Gu ll Rhodostethia rosea, Ijmuiden, Noordh o ll and, 22 november 1992 (Rob te r Ellen)

Ross' Meeuw te /jmuiden in november 7992

buik? Na c 3 kwartier hield ik het niet mee r uit. Er moesten andere voge laars bij komen om te helpen . Niemand te zien met een telescoop. Dan maar direct terug naar de telefooncel. Edward van Ijzendoorn, die dichtbij woont, was tot mijn grote op lu chting thuis; hij zou direct komen. Klaas Eigenhuis was samen met jaap van 't Hof toevallig reeds op weg om een dagje te voge len op de Zu idpi er! Ik zette de vogel als moge lijke Ross' Meeuw op de semafoon, een slag om de arm houde nd om niet iedereen op een rui ende Dwergmeeuw af te laten komen (later leerd e ik dat dit niet heeft geho lpen, men is acuut naar Ijmuiden afgere isd). Het was inmiddels 12:10. Snel liep ik terug naar de toren ac hter het hek. Onderweg haa lden Klaas en jaap mij in . Ondertu ssen had ik, naar bleek, Guus Peterse va n de pier gep lukt en op sleeptou w genomen . Bij de toren vond Klaas de nog vrij ver foeragerende vogel al snel terug. En of de voge l het w ist maar het vo lgende moment begon hij recht op ons af te v li egen, di chter en dichter bij. Het uur van de waarheid was aangebroken: werd het een Ross' Meeuw of werd het een Dwergmeeuw? Nog even en de meeuw zat zo di chtb ij dat we ze lfs de kleinste details konden z ien : ee n wi t bol kopje met een zwa rte v lek door het oog, een kleine zwa rte snavel, een egaa l li chtgrij ze ondervleugel en een min of meer w igvo rmi ge staart. Volledig stijf van de ad renalin e ri ep ik uit: ' Het is er echt een! ' Ook de andere drie slaakten, in vo ll ed ige extase, kreten va n die strekking. De voge l pikte op 25 m va n ons af iets uit het water op en begon op vrij korte afsta nd naast het begi n van de pier te foerageren. Klaas ging terug om het nieuws telefonisch te verspreiden . Die dag zagen naar schatting meer dan 100 mensen de Ross' Meeuw die tot aan de avondschemering bleef. De vo lgende dag, zo ndag, kwam het dubbele aanta l belangstellenden om de hooga rcti sc he dwaalgast te z ien die zic h voor 12:30 uitstekend li et bekijken. In de dagen ern a keerden vee l voge laars terug om deze uitgeleze n kans te benutten de Ross' Meeuw beter te leren kennen. Tot grote spijt va n ve len die in het vo lgende weekend hun eerste poging in Ijmuiden ondernamen kwam de Ross' Meeuw na vr ijdag 27 november niet meer terug.

Beschrijving De beschreven kenmerken z ijn door mij waargenomen in het ve ld en op foto's genomen door jaap va n 't Hof en mijzelf.

GROOTTE & BOUW lets groter dan Dwergmeeuw, met

voora l iets langere vleuge ls en langere staart. Versch il in bouw met Dwergmeeuw op grote afstand vervagend. Kop bolvormig. In v lucht lichaam dik, d ikste deel ter hoogte van grens borst-buik. Armvleugel sma ller dan handv leugel, veroorzaakt door zeer sterke sleet armpennen . M iddelste staartpennen het langst maar precieze staartvorm moeilijk te beoordelen. Staart in v lucht onder sommige in va lshoeken vrij ver achter v leuge ls uitstekend. Snavel kort en sma l. Poten korter dan bij Kokmeeuw L ridibundus, in zi j aanzicht relatief lager op poten staand . KOP & HALS Wit. Kruin met kleine vage grij ze v lekken. Centrum achterhoofd li chtgr ij s. Zwarte v lek door oog waardoor oog zeer groot leek (meeste zwart voor oog). Achter op oorstreek kleine verti ca le langwerpige, vr ij onopva llende oorv lek. Achterhals blauwachtig I ichtgrij s, als mantel. Grij s vaag doorlopend op z ijh als, in v lu cht contrasterend met witte kop. BOVEN DE LE N Mantel, sc houder en rug blauwachtig lichtgrijs, iets b lauwer en li chter dan van Kokmeeuw. Stuit en bovenstaartdekveren w it. ONDERDELEN Wit. In ve ld op somm ige momenten suggestie va n vage roze zweem op borst en buik maar op foto's niet kunnen co nsta teren. Onderstaartdekveren op zate rd ag wit, op vo lgende dagen met olie (moge lij k ve roorzaakt door opvouwen van poten waarvan niet is uitgesloten dat ook die met olie besmeurd waren; zie naakte delen). BOVENVLEUGEL Li chtgrijs als mantel. Pl-S (van binnen naar buiten genummerd) met witte toppen, w itte achterrand vormend, op pl breedst. Rest va n handpennen lichtgrij s. Buitenvlag buitenste handpen (p lO) zwart, niet tot top doorlopend. Armpennen niet kunnen beoordelen door zeer sterke sleet. Tertials li chtgrij s als bovenvleugel, buitenste met donkere teken in g (precieze patroon niet kunnen vaststell en). Dekveren lichtgrij s. Sommige kleine dekveren en handdekveren geheel of gedeeltelijk donker, op kleine dekveren onregelmatige zwartachtige d iagona le lijn vormend net achter vleuge lboeg. ONDERVLEUGEL Vri j egaal li ch tgrij s, soms lichter, soms donkerder lij kend dan bovenvleugel; minder b lauwachtig dan bovenvleugel. Op onderhand lichte achterrand doorschemerend. Buitenste handpen met witte sc hacht (binnenv lag leek ook in lengte tot voor helft donker). Oksel w it. STAART Wit. Na zate rd ag halverwege bovenstaart vage band met o li e. NAAKTE DELEN Iris zwartachtig. Snavel zwa rt. Poot vui l donkerroze, gewricht tibia/tarsus en tenen en vi iezen bruinachtig (o li e?) . SLEET H andpennen zonder zichtbare sleet. Armpennen tot op schacht vers lete n. Staart slord ig lijkend (vooral vanaf zondag door o li e). GELUID Zac ht, hoog enkelvoudig kiew, tweemaal gehoord tijdens achtervolging door groep Kauwen Corvus monedu/a boven strand . GEDRAG Tijdens foerageren voortdurend met v leugels slaand, met zeer snell e v leugels lag, duidelijk sne ller dan van Dwergmeeuw. Door nerveuze vluc ht op

Ross' Mee uw te Ijmuiden in november 7992

7 Ross ' Meeu w / Ross' s Gu ll Rhodostethia rosea, Ijmuiden, Noord ho ll and, 23 november 1992 (RenĂŠ Pop)

8 Ross' Meeuw / Ross's Gull Rhodostethia rosea, Vl ieland, Fri es land, juni 1958 (jan Kist)

Ross ' Meeuw te Ijmuiden in november 1992

broedgebied

<D o

Áleoete~

verspreidingsgeb ied

•

5 00

\2~ z

îil

zomergrens pakijs trekroute

losse broed gevallen

FIG UUR 1 Verspreidingsgebied va n Ross' Meeuw Rhodostethia rosea. 1 Eind mei-eind juli in broedgebied. Geschatte populatie 45-55 000 broedvoge ls, meeste tu sse n Jana en Kolyma. 2 Tweede helft juli-september oostwaartse wegtrek uit broedgebied; Oosts iberische Zee vr iest di cht in september. 3 Half augustu s eerste voge ls in Tsjoektsj en Zee, va naf half september algemeen bij A laska, VS, met name langs rand pak ij s. 4 Eind september sterke oostwaa rtse trek langs Point Barrow, A las ka, ri chting Bea ufort Zee (15-20 000 vogels; rond A laska in Tsjoektsjen en Beaufort Zee samen c 20-40 000 voge ls). 5 H alf oktober sterke westwaa rtse trek langs Point Barrow, teru g richting Tsjoektsjen Zee; Beaufort Zee vriest di cht. 6 Ein d oktober-november zuidwaartse trek va nuit Tsjoektsjen Zee, die dichtvriest, door Berin g Straat. 7 November-april overwinterin g in Golf va n Anadyr, kust va n Kamtsjatka, 8 rond zuide lijke Koeril en en ten noorden va n Hokkaido, Japan, en in 9 Zee van Ochotsk. 10, 11 Mei-juni trek va nuit w intergeb ied via ri vierbeddin gen richting broedgebied (aa nkom stpi ek eind mei-begin juni ). 12 Juli-se ptember algemeen rond pak ij s Fran s Jozef Land, Spitsbergen en Noo rdoo st-Groenland ; betreft ove rzo merende voge ls of westwaa rtse nazomertrek va nuit broedgebied; onbekend of voge ls overw interen of wegtrekken. [Bronnen: Meltofte et al 198 1, Cramp & Simm o ns 1983, Grant 1986, Degtyaryev et al 1987, Divok y et al 1988, Johnson & H erter 1989 en Den sley 199 1; zo mergrens pakij s vo lgens Bos-Niermeyer 1964. J

afstand herinnerend aan Drieteenmeeuw Rissa tridactyla. N iet al te hoog boven water vli egend, om plotse lin g in te houden en va n wateroppervlak iets op te pikken, daa rbij soms even zwe mmend. Soms voor langere tijd zwemm end. Enkele maal badderend in zee, ook in geul op stra nd. Op strand so ms naast Kokmeeuwen

landend, regelmatig ook geheel afzonderlijk staand in ond iep water of op land. Eenmaa l op Noordpi er staand (niet door mij gez ien) . Vee lal tu sse n pieren foeragerend, regelmati g ook buitengaats in woe li ge sc heid sl ijn wa tertypen. Eenmaa l enkele uren foeragerend in monding visse rshave n.

Ross' Meeuw te Ijmuiden in november 7992 Determinatie Door de combinatie van onbekendheid met de soo rt, de grote afsta nd tot de voge l, de aanvankelijk ongunstige li c htva l en de extreme beweeglijkheid va n de voge l duurde het in totaal anderhalf uur voord at ik zover was om Ross' Meeuw als determinatie se ri eus te overwegen. De eni ge soort die ik uit moest sluiten was een Dwergmeeuw rui end van eerste zomer- naa r tweede w interkl eed. Achteraf redenerend had ik in het begin al uit de egaa l li chtgrij ze ondervleugel kunnen afleiden dat het een Ross' Meeuw moest zi jn ; immers, een onvolwassen Dwergmeeuw heeft een min of meer tweekleurige onderv leuge l, met w itachtige o nderdekveren en zwartachtige slagpennen. Het silhouet van de Ijmui dense voge l in v lu cht was ook een fracti e anders dan dat va n de enke le nabije Dwergmeeuwen, met ee n iets langere handv leuge l, een iets langer lijkende staart en het dikste gedeelte va n het li chaam dichter naar de borst toe (b ij Dwergmeeuw ge l ijkmatiger geproportion eerd). Echter, op grote afstand vervaagden deze subti ele versc hillen en leek de Ross' Meeuw sterk op een foeragerende Dwergmeeuw. De staa rtvorm was natuurlijk een goede aa nw ijz ing voor Ross' Meeuw maar omdat de voge l resta nte n van het eerste zomerkl eed ve rtoonde, kon ik niet uitsluiten dat de voge l actieve staartrui had en daardoor een 's lordi ge' staa rt. Vanaf het moment dat de Ross' Meeuw z ic h van kortere afstand en met gunstig licht li et z ien, werden ook de versc hill en met een Dwergmeeuw evident. De egaa l lich tgrijze on dervleugel bleef natuurlijk een goed kenmerk. De kop was voorname lijk w it, zonde r de duidelijke zwartac hti ge v lekken op de kruin en oorstreek zoa ls bij een Dwergmeeuw (de grij ze kruinvlekjes va n de Ross' Meeuw waren pas onder zeer gu nstige omsta ndi gheden, als de voge l niet bewoog, te z ien). De witte achterrand op de bovenhandvleugel liep ni et door tot de buitenste handpennen zoa ls bij een Dwergmeeuw we l het geva l is. De kopvorm was bol, vo lstrekt afw ijkend van iedere andere meeuw . In z it was de zwarte buitenschacht van de buitenste handpen zichtbaa r, iets wat ee n Dwergmeeuw all een toont in combinatie met zwarte subterminale handpenv lekken . De v leuge lslag was duidelijk sne ll er dan die van een Dwergmeeuw maar waarsc hij nlij k was dit het gevo lg van de verminderde draagkracht door de sterke sleet van de armpen nen. De sterke armpensl eet in comb inatie met de

vo ll ed ig verse handpennen duidt erop dat de armpen nen niet geru id waren terw ijl de handpennen we l vern ieuwd waren. Dit past niet in het bekende ruipatroon va n de Ross' Meeuw (Stresemann & Stresemann 1966). Ik veronderstel dat de vogel niet gehee l gezond was en daardoor de vo ll ed ige rui naar tweede w interk leed niet op de normale w ijze heeft kunnen voltoo ien. Voorkomen en verspreiding De Ross' Meeuw te Ijmuiden betekende het derde geva l voor Nederland en voor vee l vogelaa rs de eerste ge legenhe id om de soort te z ien te krijgen. De ee rste Ross' Meeuw, in ad ult zomerkleed, verb leef op Vlieland, Friesland, van 6 juni tot en met 14 juli 1958; op de laatste datum werd de voge l dood aangetroffe n (Spaa ns 1959). De tweede hi eld z ich op 17 en 18 j anuari 1981 op bij de Ho ndsbossche Zeewe rin g te Cam perduin. Deze voge l was in adult wi nterkl eed en werd slechts door een klein aanta l waa rn emers gez ien (van der Ham 198 1). Voor het ve rsp reidingsgebied en globa le jaarlijkse trekpatroon van de Ross' Meeuw z ij verwezen naar f iguur 1. Dankzegging Mijn dank gaat uit naar Jaap van 't Hof en Arnoud va n den Berg voor het toezenden va n diaprints, naa r Klaas Eigenhuis, Ted Hoogendoorn en Jan va n der Laan voor het aa nreiken van I iteratuur en naar Sandra Gardeslen voor het vervaard igen van de verspre idingskaa rt. Summary Ross's GULL AT ijMU IDEN IN NOVEMBER 1992 A Ross' s Gu ll Rhodostethia rosea at Ijmuiden, Noordholl and, from 2 1 to 27 November 1992 constituted the third record for the Netherlands, and th e first opportunity for 1005 of bi rders to get grips on this highly sought-after spec ies. The bird was in second-winter plumage, with remnants of first-summer p lumage such as an irregular dark carpa l bar and highly abraded secondari es. The second aries apparently did not moult to second-winter plumage, presumably caused by physica l anoma li es. The first record for the Netherl ands was of a bird in adu lt-summer p lu mage on V lieland, Friesland, from 6 June to 14 Jul y 1958; it was found dead on the last date. The second record was of an adu lt w inter at Camperdui n, Noordho ll and, on 17-18 Januari 198 1; th is record was w ithheld.

Verwijzingen Bos-N iermeyer 1964. Schoolatlas der gehele aarde. 43ste druk. Gron in gen. Cramp, S & Simmons, K E L 1983. The birds of the W estern Palearctic 3. Oxford.

Ross ' Meeuw te Ijmuiden in november 1992 Degtyaryev, A G, Lab utin, Y V & Bl o hin, Y Y 1987 . [Ross's Gull s (Rhodostethia rosea): mi grati on and breed ing cycle near the bo rders of th e range .] Zoo l Z h 66: 1873 -1 885. [In Ru ssisc h.] Densley, M 199 1. Ross's Gu ll s in Siberi a. Dutch Birdin g 13 : 168- 175. Di vo ky, G J, Sanger, G A, Hatch, S A & Haney, J C 1988 . Fall mi grati o n of Ross' Gull (Rhodostethia rosea) in A las kan Chu kc hi and Bea ufo rt Seas. US Fi sh & W il d life Serv ice, A ncho rage . Fin al report. G rant, P J 1986 . G uii s: a guide to id entificati on. Tweede druk. Ca lto n. va n der Ham, N 198 1. Waa rn eming va n Ross' M ee uw

te Ca mperduin in janu ari 198 1. D utch Birding 3 : 1617. Jo hn so n, S R & H erte r, D R 1989 . Th e bird s of th e Bea ufo rt Sea . Tweede d ruk . A ncho rage. M eltofte, H, Edelstam, C, G ranstrรถm, G, Hamm ar, J & Hjo rt, C 198 1. Ross's G ull s in the A rctic pac k-ice. Br Bird s 74: 316-320 . Spaa ns, A L 1959. Eerste waa rn emin g voo r Nederl and va n de Ross' Meeuw Rhodostethia rosea (M acG illi vrayl, o p V li eland . Lim osa 32 : 1-7. Stresemann, E & Stresemann, V 1966 . Di e M ause r der Vรถge l. J O rnith o l 107 (So nd erh eft).

Dirk) M oerbeek, Eksterlaa n 296, 2 026 XP Haarlem, Nederland

Red-wattled Lapwing in Israel in winter of 1991/92 M arijke T Roos & Paul C Schrijvershof

n 28 Dece mber 199 1, w e were birdin g in th e So uth Fi elds, north-east of Eil at, Israel. At 10:1 5, we di scove red a medium-sized plover standin g on th e bo rd er betwee n a melon fi eld and surroundin g shrubs. The pale brow n upperparts and bl ack crown and nape first made us think of Spur-w in ged Lapw ing Hoplopterus spinosus but th e ye llow legs did not fit th at spec ies. Wh en th e bird moved, th e side of th e head beca me visibl e: a small red wattl e and eye-ring and a red-and-bl ac k bill revea led th at it was a Redw attled Lapwin g H indicus. Because of Sabbath , onl y th e next dav could we alert the Inte rn ati o nal Bird watching Center Eil at after w hic h Hadoram Shirihai and D av id Yeku tiel co uld confjrm the observati on. Th e bird remained in th e area until 17 February 1992 . Thi s was th e first record for Israe l and th e Western Palearcti c outside th e breeding range.

Description The description is based on fi eld-notes and colour transparenc ies . SIZE & BU ILD

Med ium-sized slender long-I egged pl o-

ve r. H EAD & N ECK Crown bl ac k w ith some brow ni sh feath ers, black reac hin g o nto nape. Side of hindneck grey .

IOuteh Birding 15 : 73-15, februari 19931

Fo re head ju st ove r base of bill dirty-w hite. A rea below lo re, chin and throat bl ac k, connectin g w ith brea st; so me pal e spo ts o n chin and throat. Ear-cove rts and sid e of neck w hite, jo inin g w ith und erparts. U PP ERPA RTS Manti e and sca pul ars pale bro w n w ith gree ni sh tin ge. Rump and uppertail-cove rts w hite. UN D ERPA RTS Breast bl ac k. Side of breast, fl ank, bell y, ve nt and und ertail-cove rts w hite. W ING Remi ges bl ac ki sh to dark brown. Terti als and sca pul ars pale brow n w ith greeni sh tin ge. Medi an and lesse r upperw in g-cove rts brow n w ith purpl e gloss and paler brow n edges . G rea ter cove rts w hite, fo rmin g strikin g w hite w in g-bar in fli ght. TA IL White w ith dark subtermin al band show in g growth bars. Wh en standin g, tail-tip appea rin g co nco lo ro us w ith manti e and sca pul ars. W EA R Prim ari es and terti als sli ghtl y wo rn. Tail wo rn. BARE PARTS Iri s red-brow n. Eye-rin g pale red. W attl e pale red, fro m f ron t of eye-rin g to sli ghtl y in front of base of bill. On left side, w attle ending in shallow fo rk, probabl y ca used by wa rt-like thi ckenin g of lowe r end of watti e. Bill pale red w ith bl ack tip ; lower mandibl e red to half length, upper mandibl e red up to nostril but culmen darkened . Tarsus pale ye ll ow, tibi a oc hre, ' kn ee' greeni sh. Na il dark. On and aro und ' knees', wa rt-like thi c kenings (but apparently not hamperin g bird ); thi cke nin gs also o n both tarsi. BE H AV IOUR Ta me. Mostly standin g o r Iyin g on bare gro un d at edge of sc rub. On 29 December, upon our arri va l, fl y ing low over ground into sc rub but w hen approac hed too cl ose, usuall y rath er wa lkin g than fl y-

Red-wattled Lapwing in Israel in w inter of 199 1/92 ing; w hen f ly in g, then fo r short di sta nces and very low ove r ground.

Identification The comb in ation of ye ll ow legs, red eye-rin g and wattle and red-and-bl ack bi ll exc luded all other Hoplopterus lapwings and made identificat ion as Red-wattled Lapwin g stra ightforward (cf Cramp & Simmons 1983, H ayma n et al 1986). Adult Red-wattled Lapwings undergo a complete moult in to w inter plumage w hi ch is com pleted in October-November. The post-juvenile moult into first-w inter plum age in Red-wattled Lapwing invo lves the body-feathers, most of the rectrices (sometim es only t1 ), the tertials and the wing-coverts (sometimes not all lesser coverts) and is compl eted by mid-winter; after thi s, firstw inter birds are simil ar to ad ults but ca n be iden tified by some unmoulted lesser coverts and rectrices and slightl y worn primaries (Prater et al 1977, Cramp & Simmons 1983, Hayman et al 1986). Bare-part co loration in ju venil es is much less bright than in ad ults (Ali & Ripley 1980, Cra mp & Simmons 1983, H ayman et al 1986). To w hat exte nt thi s difference still ex ists between adult and first-winter birds is not known. However, the red of the eye-rin g, wattle and bill of th e Eilat bird appea red paler and less bright than in th e colour plates of adult birds in Cramp & Simmons (1983) and Hayma n et al (1986) and in own slides of the subspec ies H i indicus from Nepa l. Furthermore, the distribution of black and red o n the bill showed strong resemblance w ith the juvenile bi rd depicted in Cramp & Simmons (1983). Jud gin g from the worn primari es, rectrices and tertials, th e pale fore head, th e pale red eye-ring, wattle and bill and the distribution of black and red o n the bill , the Red-wattled Lapwing at Eil at was a first-winter bird. Distribution and occurrence Red-wattled Lapwing breeds from sou th-eastern Turkey east to Indi a and south-eastern Asia. The subspecies H i aigneri occurs in th e W estern Palearctic and breeds in south-eastern Turkey, Iraq, Iran, Afghani stan and western Pakistan , as weil as in southern Turkmenistan, the United Arab Emirates UAE and north-eastern Oma n (Cramp & Simmons 1983, Hayma n et al 1986, Ramadan-Jarad i 1988, Mart ins 1989). On ly the populations in Turkmenistan and poss ibl y those of Turkey are migratory. In Turkm enistan, Red-wattled Lapwing is a 14

common breeding bi rd arri v in g in the breed in g areas mainly in the second half of April. This popu lation w inters in Indi a (F lint et al 1984) but the time of departure to th e w interi ng grounds is unknown (C ramp & Simmons 1983, Flint et al 1984). Th e occ urrence in Turkey is only known since Jun e 1983 whe n five birds were discovered near Cizre, in the Tigris va ll ey near the Syr ian border (M urphy 1984, Martins & Robson 1988). Now, it is a rare breed ing bird but poss ibl y in creas ing in numbers. The maximum count was, both in 1986 and 1987, 10 birds (Schenk 1986, Eames 1989, Martins 1989). In other pa rts of its breed ing range, H i aigneri is sedentary or on ly undertaking d ispersive movements w hic h are made in response to rainfall or drought (cf Cramp & Simmons 1983, Hayman et al 1986). Outside the known breeding areas in the Middle East, Red-wattled Lapwing is reported as a vagrant from Kuwait, Sa udi Arabia (up to 1990 12) and Bahrain (up to 1990 six) (Cramp & Simmons 1983, Bundy et al 1989, Hirsc hfe ld 1991). These records mainly in volved so li ta ry birds in October-February. Also, birds were recorded in April , May, Jul y and September. A remarkab le record was a gro up of 22 mi grating birds in the UAE o n 6 September 1990 (K irwa n 199 1). Th e or igin of these vagra nt birds is not kn own. A lthough the species breeds in the UAE and Oma n, it ca n not be exc/ uded th at b irds from Iran are in vo lved, c ross ing the Persian G ulf during southwa rd movements (Co lsto n & Burton 1989). The bird from Eil at, however, probably ori gi nated from one of th e breeding areas in either Turkey or Iraq. Samenvatting INDISCHE KIEVIT IN ISRAEL IN WINTER VAN 199 1/92 Van 28 december 199 1 tot en met 17 februari 1992 verb leef een eerste-winter Ind isc he Ki evit Hoplopterus indicus bij Eil at, IsraĂŤ l. De voge l was gemakkelijk te herkennen aa n het zwa rt-bruin- w itte vere nkleed in co mbin atie met de gele poten, rode oogring en kop lel en zwa rtrode snavel. De ondersoort H i aigneri komt voor in het Westpa learcti sc he gebied en broedt in Zu idoost-Turkij e (ze ld zaa m, sinds 1983), Irak, Iran, Afghanistan en West-Pakistan. Bovendien z ij n er popu laties in Zu idTurkmeni stan, de Ve reni gde Arab isc he Em iraten en O man. De meeste van deze popu laties z ijn sedentai r maar kunnen soms meer of mind er uitgebreide di spe rsie vertonen in reacti e op droogte. Gezien de li ggin g va n Eilat ten opz ichte va n de dichtstbij z ijnde broedgeb ieden, lij kt de voge l va n Eilat het meest waa rsc hijnlijk afkomstig van de popul ati es in Turkije of Irak. Dit was het eerste geva l va n de Indisc he Kievit voor IsraĂŤl.

Red-watt/ed Lapwing in Israe/ in winter of 1991/92 9 Red-watt led Lapw ing / Indisc he Kievit Hoplopterus indicus, Ei lat, Israe l, December 1991 (Hadoram Shirihai)

References A li , S & Rip ley, S D 1980. Handbook of the birds of India and Pakistan 2. Second ed ition. Delhi . Bundy, G, O'Connor, R J & Harrison, C J 0 1989. Bird s of the Eastern Province of Saudi Arabia. London. Co lston, P & Burton , P 1989. Wad- en we id evogels .

Baarn. Cramp, S & Simmons, K E L 1983. The bird s of the Western Palearctic 3. Oxford. Eames, J 1989 . Se lected bird observations from Turkey : spr in g and summer 1987. Orn itho l Soc Middle East Bu ll 23: 6-13. Flint, V E, Boehme, R L, Kostin , Y V & Kuznetsov, A A 1984. A fi eld guid e to the birds of th e USSR. Princeton. Ha yman, P, Marchant, J & Prater, T 1986. Shorebirds: an identification gu id e to the wade rs of the wo rld. London. Hirschfeld, E 1991. Rare birds in Bahrain in 1989 and 1990. Orn ithol Soc Midd le East Bull 26: 20-25. Kirwan , G 1991. Around the region. Ornitho l Soc Midd le East Bull 26: 63-66. Martins, R P 1989. Turkey bird report 1982-6. Sandgrou se 11 : 1-41 . Martins, R & Robson , C 1988. Selected bird observations from Turkey: sprin g and summer 1983. Orn ithol Soc Middle East Bull 20: 11-20. Murphy, C 1984 . Recent trips to eastern Turkey, 1983. Ornithol Soc Middl e East Bull 13: 8-12. Prater, A J, March ant, J H & Vuorin en, J 1977. Gu id e to the identification and age in g of Holarctic waders. Trin g. Ramadan-Jaradi, G 1988. Notes on some breeding birds of the United Arab Emirates. Sandgrouse 10: 81-84. Schenk, R 1986. Birdreport of a trip throu gh Bul garia, Turkey, Cyprus and Greece, May 24th until Jul y 4th 1986. V laardingen.

Marijke TRaas, Zevenkampse Ring 742, 3068 HG Rotterdam, Nether/ands Pau/ G Schrijvershof, Millinxstraat 153b, 3081 PK Rotterdam, Nether/ands

Mededelingen~~~~~~~~_ Vogelaars en Lyme-ziekte Vanaf maart worden teken weer actiever dan in de wi nter, waarmee ook de kans op een tekebeet toeneemt. Vooral personen die z ic h vaak buiten paden in bos- en duingebieden begeven lopen een vrij grote kans om door een teek te worden gebeten. In bepaald e geb ieden van Nederland, zoa ls de Hollandse duinstreek, zijn 30% van de teken besmet met de pas in 1982 beschreven bacterie Barre/ia burgdorferi (Noh lmans et al 1990). Deze sp irocheet wordt door de teek van de ene naar de andere gastheer overgebracht en [Ou/eh Birding 15: 15-1 7, februari 19931

veroorzaakt de Lyme-ziekte (genoemd naar a id Lyme, Connecticut, VS, waar de ziekte in 1975 voor het eerst werd herkend). De Lyme-ziekte komt over de gehe le were ld voor maar is voora l bekend in het oosten van Noordamerika en in gehee l Europa. Voor informatie over herkenning, levenscyclus en eco log ie van teken (met name Ixodes ricinus) zij verwezen naar de Boer et al (1990), Heitzei (1991) en Schulze-Hagen & van den Berg (1992). Voor algemene vragen over Lyme-ziekte kan men zich wenden tot de Bedrijfsgezondheidsdienst (RBB) te Den Haag (070-376791 1). Deze in stantie geeft ook een 15

Mededel i ngen brochure uit die te bestell en is (N LG 2.50) bij de Afde ling Documentatie en Bibliotheek van de RBB (070-3767350). Uit persberichten blijkt dat, bi jvoorbee ld, c 20% van de personen die werken in de duinen van Z uid-Kennemer land , Noordholland, seropositief wa ren en dat bi j c 25% van hen de symptome n van Lyme-z iekte optraden (n = c 180). Deze sympto men zijn zeer variabel en daardoor wordt de z iekte dikwijl s laat of niet gediagnostiseerd (cf van der Meer 1989). De drie stadia van de z iekte doen denken aa n de drie stadia van onbehandelde syfili s die door een verwa nte bacterie wordt ve roorzaa kt. In tegenste llin g tot syfili s wordt de Lyme-ziekte ni et overgebrac ht door lich amelijk contact. De meeste (maa r niet all e) patiënten krijgen na 3-30 dagen gedu rende c 4 weken een huidafwijking rond de plaats va n de tekebeet. Deze afw ijkin g wordt erythema chronicum migrans genoemd en openbaart z ich als een rode jeukende plek die zich langzaa m uitbreidt en in het centrum weer lichter kan worden. Vaak gaat dit gepaa rd met koorts, hoofdpijn en vermoeidheid. In dit stadium kan men door middel va n hoge doses antibi otica de ziekte gemakkelijk behandelen. In latere stad ia wordt genez in g aa nz ienlijk moeilijker (b ij veel patiënten bi ijkt de ziekte z ich ec hter na het eerste stadium ni et verd er te ontwikkelen) . In het tweede stadium treden bij 50% van de patiënten neurologisch e of ca rdi o logische problemen op. In het derde stadium, soms j aren na de besmetting, kan c hronische arthritis of zelfs ch roni sche huid- of neurol og ische ziekten voorkomen. In sommi ge geva ll en kan bijvoorbeeld permanente schade ontstaan aa n hart, hersenen of z intu ige n. Er komt nog een groot aa ntal andere door teken overgebrachte vi rale, protozoaire en bacteriële infecties voor. In Europa is vooral het Frühsommer-Meningoencephalitis-virus (FSME) gevaa rlijk dat va n Denemarken, Duitsland en Oost- Frankrijk naar het oosten toe steeds talrijker voorkomt maar in Nederland nog ni et is vastgeste ld . Een infectie met FSME is in tegenstellin g tot de Lyme-ziekte niet met ee n antibioti ca-ku ur te genezen en kan leiden tot ee n hersenontstekin g die in 2-5 % va n de geva ll en dodelijk is. Wanneer men in Oosteuropa of Siberië naar bosvoge ls gaat kijken is het sterk aa n te raden zich tegen deze z iekte te late n vacc ineren (cf Schulze-Hagen & va n den Berg 1992). Als men heeft verzuimd zic h te laten vacci neren, kan men zich uiterlijk binnen 4 dagen na een tekebeet nog laten inenten met antistoffen.

Er bestaat (nog) gee n vacci natie tegen de Lyme-ziekte en na genez in g verwerft men (anders dan bij FSME) geen immuniteit. Het blijft daarom voor iederee n va n groot belang tekebeten te voorkomen. Dit kan door zo min mogelijk bos- en duinpaden te verlaten, niet in het gras te gaa n li ggen en de armen en benen bedekt te houden en broekspijpen in de sokken te stoppen. Thuisgekomen doet men er bovendien verstandig aan va n kleding te w isselen en zich te control eren op vastgezogen teken. Daarbij moet men z ich realiseren dat onvo lwassen teken nimfen - zeer klein z ijn, c 1.5 mm, en daardoor lasti g op te sporen. Insectenwerende middelen, zoa ls diëthyltoluamide, zo uden een ge ringe werkzaamheid op teken hebben maar sc hijnen, in combin atie met een op de kleding aa ngebracht insecticide, permethrin, goed te vo ldoen (Me ll o r 1992). Indien men onverhoopt toch wordt gebeten, moet men de teek snel en behoedzaam verwijderen. Dit kan het beste met een (gebogen) pincet waarbij men er op moet letten dat de teek in zijn ge heel losl aat (Heitze i 1991 ). Het gebruik van alcohol of andere stoffen di e de teek verdoven wordt ontraden omdat daa rmee de kans toeneemt dat besmette li c haa msvloeistoffen va n de teek in het li chaam van de gastheer geraken. (De RBB raadt daarentegen wél aan om een watje met alcohol of ether op de teek aan te brengen omdat daarmee de kans vermindert dat de monddelen va n de teek achterblijven.) Vervolgens moet men bedacht z ijn op de ee rste verschijnsel en va n de ziekte. Bij sommigen wordt ec hter noch de tekebeet noch het eerste stadium van de ziekte manifest. Risicogroepen, zoa ls pe rsonen die in terreinen met veel teken broedvogels inventariseren, doen er daarom misschien verstand ig aa n iede r najaar hun bloed te laten onderzoeken om vast te ste llen of er anti stoffen zij n ontwikkeld tegen de bacterie. Bij sommi ge geïnfecteerden worden evenwel geen antistoffen gevormd . Het verd ient derhalve aa nbeve lin g de losgetrokken teek te bewaren aa ngez ien daa rin de aanwez igheid va n bacteriën direct is aan te ton en. De laatste tijd lijken ziekten die door teken worden overgebracht steeds vaker voor te komen. Dit kan verba nd houden met een voor teken beter geworden leefmili eu door de zogenaamde ve rgrass ing va n natuurterrein en. Deze is het gevo lg va n een eutrofiërin g va n de bodem en de afnemende vitaliteit va n bossen. Deze vera nderingen z ijn plaatselijk zeer opvallend zoa ls in bepaalde duingebieden (cf van den Berg & Stuart 1989). Weil ic ht kan de eve ntu ele toename van

M ededelingen het aantal teken ze lfs verba nd ho uden met het verdwijn en va n potenti ĂŤle tekeneters als Patrijzen Perdix pe rdix en Faza nten Phasianus colchicus (cf Duffy et al 1992). De Vereni gin g tot Behoud va n Natuurmonumenten heeft meegedee ld zich bewust te z ijn va n de gevaren va n de Lyme-z iekte. Desondanks is zij ni et bereid de bezoekers va n haa r terreinen waa r veel teken voorko men middels de bij de ingangen aan wez ige bo rd en te inform eren (B L J van Leeuwen in litt). H aa r argument is dat het personeel z ich on vo ldoe nde competent ac ht de vragen te bea ntwoo rd en di e va n een derge lijke w aarschuwin g het gevol g kunnen zijn . Verwijzingen va n den Berg, A B & Stuart J J 1989 . Het voo rkomen va n de Nachtzwa luw Caprimu /gus europaeus in de duinen va n Bloemendaa l en Ve lsen en oo rzake n va n ac hteruitga ng. Voge lj aa r 37 : 258-26 1.

de Boer, R, Nohlm ans, M K E & va n den Boogaa rd , A E J M 199 0. Neder land se teken als ove rbrengers va n in fecti ez iekten. Ned Tijd ssc hr Genees kd 134 : 12951299 . Du ffy, D C, D ow ner, R & Brinkl ey C 1992 . Th e effective ness of Helm eted G uin eafow l in the co ntro l of th e deer ti ck, the vecto r of Lyme di sease. Wil so n Bu ll 104: 342 -345 . Heitze i, J A 199 1. Lyme di sease: preventin g the preve ntabi e. Am Birds 45: 1064-1066. va n der Meer, J W M 1989 . Lyme-borreli ose, de ' Hoc us Pas' o nd er de infecti ezi ekten. Ned Tijd sc hr Genees kd 13 3: 22 14-22 16. Mell o r, N H 1992 . Prevent in sect bites. Win ging it 4 (9): 6-7. Nohl ma ns, M K E, de Boe r, R, va n den Bogaard , A E J M, Blaa uw, A A M & va n Bove n, C P A 1990. Voorko men va n Borre/ia burgdo rferi in Ixodes ricinus in Nederl and. Ned Tijd sc hr Geneeskd 134: 13001303 . Sc hul ze-H age n, K & van den Berg, A B 1992 . Feld o rnitho loge n un d Zee ken. Limi co la 6 : 242-253 .

Arnoud B van de n Berg, Ouinlustparkweg 98, 2082 EG, Santpoort-Z uid, Nederland

Asian-Pacific birds New subspecies of Blue-rumped Pitta from southern Indochina The Blue-rumped Pitta Pitta soror is w idespread in Indochin a, rangin g from th e Ya o Sh an range in south-eastern Chin a (Cheng 1987) to th e Kh ao Soi Dao ran ge in south-eastern Th ail and (Deignan 1963). It appea rs to be most common east of th e Ann amiti c c hain (fi gure 1). Delacour (1929) recogni zed four subspec ies . P s soror, P s interm edia (= P 5 peterst) and P 5 to nkine nsis were illu strated in co lo ur in Delacour & Jabouill e (1931). Birds from so uth-eastern Th ail and are illustrated in Boon song & Ro und (199 1). E M ay r (in Tray lor 1979) also li sted fo ur su bspec ies but, inc identall y, o mitted so uthern Indochin a (southeastern Thail and and southern Cambodi a) from th e spec ies' distributio n range. M o reover, M ayr treated P 5 anname nsis as syno nymo us w ith P 5 soror w hereas Hall (1952 ) and Di ckin son (1970) had argu ed th at P s annam ensis is a va lid subspec ies occ urrin g in central V ietn am (central Ann am) and southern and centra I Laos. Th e Blue-rumped Pitta is separated fro m Ru stynaped P oatesi and Blu e-n aped Pittas P nipalen[Dutch Birding 15: 17-22, februari 19931

--------------------------------------- -

sis by its rath er sharpl y demarcated blue lower bac k and rum p . The characteri zation by Kin g et al (197 5) ' Like Rusty-naped and Blu e-naped but lower back and rump blue, crow n and nape blue (male) o r green (female)', w hil st adequate to separate th e three in th e fi eld on most occasion s, does not take into account th e considerable geographi c va ri ation in plum age coloration in th e Blue-rum ped Pitta . The occurrence of th e Blu e-rumped Pitta in Th ail and was first recorded by M eyer de Schauensee (1946) : a spec imen (ANSP 136467, see below) was record ed as P nipale nsis but later reidentified as a Blu e-rumped Pitta P soror. A single spec imen co ll ected by C JAagaard in 1929 (in CUMZ) is labell ed 'C hanth aboon ' (C hanthaburi ) and probabl y ori ginates from Kh ao Sabab (cf M eyer de Schauensee 1946). In Ca mbodi a, J Delaco ur co ll ected an immature at Bokor (DeIacour 1929) and commented on its large size. In view of the quoted w ing length of 125 mm , Delaco ur & Jabouille (193 1) allud ed to the poss ibility of it represe nting a di stin ct subspec ies . H all (1952) ment io ned this spec im en and another, coll ected by W Willi amson at Ko mpon g Som Bon, Ca mbodi a. En ge lbac h (1938) discu ssed the 17

Asian-Pacific birds occurrence of several Pitta spec ies in th e Cardamom mountains but did not ment ion the Bluerumped Pitta. I exam ined 75 specimens of the Blue-rumped Pitta in institutiona l co ll ectio ns . In additio n, in 1988 and 1990, I studied adult and ju ve nil e Blue-rumped Pittas in th e f ield in Vietnam at Ky Son, Rao Q ua and Doi Kh e Lao (Nghe Tinh province), Cuc Phuong NP (H a Na m Ninh province) and Sa Pa (Hoang Lien Son provin ce). The study revea led th at the popu lation inhabiting th e mountains of south-western Cambod ia and south-eastern Thailand is subspec ifi ca ll y di stinct. I pro pose to name the new subspec ies:

Pitta soror flynnstonei subspec ies nova HOLOTYPE USNM 534662, adu lt ma le (study sk in in good condition), co llected on 4 March 1966 at Khao Soi Dao Tai, 4800 ft, Pong Nam Ron di stri ct, Chanthaburi province, so uth-eastern Th ail and, co-ordin ates 12 :56N, 102 :1 2E, by B F King (fi eld number 2455). Testes 7.6 mmo Bare parts: iri s dark brown, bi ll brownhorn, sides of mandible w hiti sh-h orn , feet fles hy- horn, claws w hiti sh-h orn (co llector's notes on label). Add itiona l spec imens exam in ed : TISTR 532 107, ad ult ma le,

15 March 1966, Khao Soi Dao Tai, 4200 ft, USNM 534663, adu lt fema le, 6 March 1966, Khao So i Dao Tai, 4800 ft, co ll ected by B F King, fie ld numbers 255 1 and 2484, respective ly; ANSP 136467, fema le, 26 May 1938, Khao So i Dao, 3500 ft, co llected by R Meyer de Sc hauensee; CUMZ unnumbered, male (label led femaIe), 12 November 1929, Chanthaburi (C hantaboon), co llected by C J Aagaard; BMN H 1928.6.26.589, juvenil e ma le, December 1927, Bokor, co llected by J De laco ur, P Jabouill e and W PLowe, fie ld number 524; BMNH 1955 .1.45 71, ad ult fema le, 23 December 19 18, Ko mpong Som Bon, near Sre Umtu l, co ll ected by W W illi amson . DIAGNOS IS New subspec ies differs from P 5 soror (southern An nam, see be l ow) by its cons iderably larger size (figure 2). DESCRIPTION Ma le: fore head, forecrown and ea rcove rts pinkish-grey; chin and throat w hiti sh; hindcrown and nape blue, rather sharply demarcated from green mantie an d back. O range-rufous superc ilium broadest behind eye; b lack patch on ear-coverts . Plumage co loration sim il ar to that of P 5 soror and P 5 annamensis. Fema le: li ke ma le but lacks b lue on crow n and nape w hic h are co nco iorous w ith green mantie and back. MEASUREMENTS W ing 120-125 mm (mean 123.3), ta il 53 -66 mm (60.3) in seven adu lt spec imens of Ps flynn-

10 Holotype of Pitta soror flynnstonei subspecies nova (USNM 534662), adu lt male, co ll ected on 4 March 1966 at Kh ao Soi Dao Tai, so uth -eastern Thailand (12:56N, 102:12E) by B F King (field number 2455), and sk in of ad ult femaIe (USNM 534663), 6 March 1966, Khao So i Dao Tai, co llected by B F King (field number 2484) (Frank Rozendaal)

Asian-Pacific birds stonei ve rsus 110-113 mm (mean 111.7) and 50-56 mm (52.3) in four adu lts of P s soror from southern Annam (figure 2). Clin al variation in size is interrupted between populations of Ps soror and Ps flynnstonei, latter averaging alm ost as large as P s tonkinensis at northern extreme of cline. DISTRIBUTION AND STATUS At present, known from the ChaÎne d'Éléphant and ChaÎne des Cardamomes (Bokor and Kompong Som Bun) in southern Cambod ia and from Khao Soi Dao Tai and Khao Sabab/Chanthabun in south-eastern Thailand but likely to occur throughout these ranges (figure 1). No altitudes are known for the Cambodian collect in g localities. The known ranges of P s flynnstonei and P s soror are separated by the Mekong delta and Bassac-Mekong ri ver system. The origina l vegetation of this area consisted of seasona l freshwater peat-swamp Melaleuca forest, swamp forests of the Mekong delta and mangrove swamps of the Mekong river estuary (V ietnam Resources and Environment Program me 1985). ETYMOLOGY This new subspecies is named in commemoration of Sean Flynn and Dana Stone. Flynn, a photographer for Time magazine, and Stone, a CBS came raman, went missing after they had left Phnom Penh, Cambodia, on rented motorbikes on 6 Apri l 1970, head in g south-east along Route coloniale 1. Their graves were discovered in 1991.

Comparative material exam ined The subspec ies of the Blue-rumped Pitta are not clearly demarcated. Delacour & Jabouille (1931) and Delacour (1932) pointed out that there is clinal variati on in the co loration of the nape and upper mantie. Also, there is much indi vidu al variation (Ba ngs & Van Tyne 1931, Hall 1952). The large distributional gaps in Vietnam (figure 1) can probably be attributed to limited co ll ecting activity in these parts. The seeming ly disjunct range of the Blue-rumped Pitta appears to have given rise to an alleged ly well-defined characterization of subspecies, includin g Ps annamensis (cf Hall 1952, Dickinson 1970). However, new material obtained during future field-work in intervening areas may conce ivab ly warrant a reappraisal of the geograph ica l variation in this species. The following comparative material was examined. Pitta somr somr Wardlaw-Ramsay Vietnam: 'Saigon', one female (BMNH, holotype); Dran, one juvenile male (BMNH); Nhatrang, one unsexed (BMNH); Blao, one female (USNM); Dinh Quan,one male (USNM); Tay Ninh, one male (MNHN). In addition, the species has been reported from Honquan (David-Bea uli eu 1932) and from the Yok Don reserve in western Dac Lac province (Laurie et al 1989). It is not listed

..) /

.. - , ' ,

Geographica l distribution of Blue-rumped Pitta Pitta soror (spec imen records and my observations only). Darker shaded area denotes land area under 100 m above mean sea level; paler shading indicates coastal waters w ith depth of less than 50 m FIGURE

for the Tay Nguyen plateau (Vo Quy et al 1983). During field-work at Kon Ha Nung (Cia Lai - Kon Tum province) in May 1988, no Blue-rumped Pittas were observed but vocalizations were tape-recorded wh ich are very similar to calls of Ps somr subsequently recorded in Cuc Phuong. Delacour (1929) and Delacour & Jabouille (1929,1931) diagnosed Ps somr (sensu lato) as having the crown and nape blue, more or less tinged mauve. Pitta somr annamensis Oustalet Laos: Bolovens Plateau (Ban Kok, Paleng, Thateng), five (AMNH, BMNH and MNHN). Vietnam: Dak To, one (MNHN); Hue, five (BMNH and MNHN); Hai Van (Co l des Nuages), two (BMN H and MNHN); Thua Luu, 10 (BMNH, MCZ and MNHN). In add iti on, I exam ined the feather remains of an unsexed bird from Lang Ka Kou (A Shau va lley). Ousta let (1896) described P 5 annamensis as having the 'head strongly tinged lil ac on crown 19

Asian-Pacifie birds

"f 130

flynnstonei

-e:: ..... t;:)) c::

/ ...... -+

-+/ .- ..-

\ ,+

----- -

t;:))

:j+

+ + +

110

Âą ~

(

120

douglasi

-+,+'

"=t+

:j: +

+ +

tt + ++

:f+ +

+ + :j:

+ <Ă&#x2021;- soror --'7

annamensis--'7

<Ă&#x2021;-petersi------'7

* tonkinensis-?>

100~----r----r----'----r----'----'----'----'----'----'----~---n--------~

latitude (degrees N) FIGURE 2 Latitudinal va ri ation in w in g length of Blue-rumped Pitta Pitta sorar in Indochina

and nape; eyebrows and sides of head rusty; throat pare v inous, gradin g into rufou s underparts; mant/ e brown, tin ged green'. De/acour (1929) and De/acour & Jabo uille (193 1) consid ered Ps annamensis an imm ature of Ps sorar. Hall (195 2) re-appraised th e va /idity of annamensis and argued that all 'p ink-phased' spec imens, prev ious /y refe rred to Ps sorar, from ce ntra/ An nam (Thu a Luu , Hai Van and Hue) and south ern Laos (B%ve ns Pl atea u) were constant in size and c% ur. Th ey were said to d iffer from all other taxa by 'the pink invading th e b/ue of the head giv ing it a /i/ ac tone', as described by Ousta /et (1896) fo r the type of P s annamens is. Furthermore, they differed ' in having rath er /ess o/ ive in th e gree n of th e mant/e, th e difference being espec iall y marked in th e fema /es . Th e rumps in th e ma/es are bright b/ue, th e c% ur sp read in g onto th e /ower back and form ing a so /i d pate h; th is character is /ess marked in fema/ es but in most cases th e rump patch is co nsiderab /y bri ghter and mo re so /i d th an in the fema/es of typ ica / P sa raT . H all (1952) furthermore stated that 'Th e seri es ave rages smaller th an those from further south ' (my ita/i cs, FR). However, Hall compared spec imens of P s annamensis (w in g /ength 108-116) w ith th e two Cambod ian skin s of Ps flynnstonei with w ing /engths (my meas urements in brackets): 11 9 (124), 121 (121), the h%type of P s sorar: 112 (110), and the sk in from Nhatrang: 11 6 (11 3); see a/so figure 2. Di ckin son (1970), appa rent/ y unawa re of th e 20

paper by Hall (1952), identifi ed spec imens from the B% vens plateau (Laos) as P s annamensis, wh ich he characteriz ed by ' heavy spottin g on th e mant/ e, mau v ish-pink co /oration on crown and face and intense c%r of th e b/ack patch on th e ear-coverts' . Howeve r, b/ack spotting oecurs random/ y in a large number of Pitta spec ies (unpub/ data) and Dickinson (1970) adm itted th e individu a/ va ri ation in th e /ast-named character. Thus, the /i/ ac co /oration of th e head seems to be cons idered di ag nosti c of P s annamensis. Th e range of Ps annamensis comprises centra/ Annam and south ern Laos. Dick inson (1970) a/so inc/uded centra/ Laos in the range of P s annamensis, po ss ib/y on the basis of th e specimen from Nape (see und er Pspeters/). Th e fema /e from Dak To is on /y prov isiona ll y p /aced w ith Ps annamensis here. It appears as if the spec ies is /arge /y abse nt over most of Dac Lac and G ia Lai - Kon Tum provin ces in south-centra / and centra/ Annam; however, this may be /arge /y due to in adequ ate co ll ectin g and /aek of rece nt ornith%gica/ surveys. Th e remark by H all (1952) th at 'there is an indication th at th ere may be another recognisab/e ra ce in Southern Annam' is pu zz /in g; it refers to the specimens from Nhatrang and Dran, in the v ic inity of th e type /oca /ity of Ps sorar. No further exp /anation is given. Pitta sorar petersi De/acour Laos: Nape, one (MN HN ). Vietnam: Phuqui, five

Asian- Pacific birds (BMN H and MNHN ); Hoi Xuan, three (AMNH); Cuc Phuong NP, one (UoH); Phu No Q uang, o ne (UoH); Huong Khe, o ne (NCSR); Hu ong Kha, one (NCSR) and Ha Tinh, o ne (NCSR). In add iti on, I exam in ed th e remains of a predated male (w ith th e head parti all y eaten) from Ky Son. The spec imens from Ky Son, Huon g Khe and Huo ng Kha are provisionally included w ith Pspetersi. The indi cation of a broad ora nge-rufo us superc ilium may warrant inclusion in P 5 anname nsis but more adult male spec imens fro m Binh Tri Thien and Nghe Tinh provinces are needed to determine the subspec ific identity of th ese population s. King et al (1975) referred to the species' absence from central Laos but it is actuall y absent from most of Laos. The o nl y Laoti an record s ori gin ate from Nape and the Bolovens plateau. Delacour (1928, 1929) and Del acou r & j abouill e (1929, 1931) diagnosed thi s taxo n, considered interm edi ate between Ps soror (sensu lato) and P 5 tonkinensis, as havin g the c rown and nape pale blue, w ith a sli ght greeni sh tinge and being of intermed iate size (cf figure 2).

Pitta soror tonkin ensis Delacour Vietnam: Bao Ha, one (BMN H); Th anh Son, one (NCSR); Doan Ket, one (NCSR); Kim Boi, one (NCS R); Chi Ne, two (Uo H); Cho Don, one (UoH); Bac Kan, six (AMN H, BMNH and MNHN) and Tam Dao, o ne (MN HN ). Peop le's Republi c of China: Yao Shan , o ne (MNHN). P 5 tonkinensis is characteri zed by gree n crown and nape, faintly tinged blu e, and large size (cf figure 2; Delacour 1927, 1929; Delacour & j abo uille 1929, 193 1). Pitta soror douglasi Og il vie-Grant People's Republic of Ch in a: Mt Wuchi (Hain an Dao), o ne male (ho lotype, BMNH); Cheteri ang, (Hai nan Dao), 15 (AMNH). Ps douglasi differs from mainland tonkinensis by small er measurements (De lacou r 1929, Delacour & j abou ill e 1929) I am gratefu l to M rs Niphon Ratanaworabhan, Thailand In stitute of Scientific and Techni ca l Researc h, Bangkok (TISTR); Thosaporn Wongrata na, Chul alo ngkorn Un iversity Museum of Zoo logy, Bangkok (CUMZ); Storrs O lson, US National Museum (Sm ith son ian In stitutio n), Washington (USNM); Ma ry LeCroy, Ameri ca n M useum of Natural Hi story, New Vork (AMN H ); L Voisin, Museum National d'Histoire Naturelle, Paris (MN H N); Frank G ill and Fred She ldon, Academy

of Natural Sc iences, Phil ade lphi a (ANSP); and Peter Co lsto n, Gra ham Cowles and M ichae l Walters, Briti sh Museum (Natural H i story), Trin g (BMN H); fo r all owing me to exam ine specimens under their ca re. Ca rl Edelstam, Natu rhi storiska Riksmuseet, Stockholm (NRS), kindly arranged a loan of spec imens. Phili p Round, Ma hido l U nivers ity, Ba ngkok, was helpful in many ways in Bangkok. The study of material in co ll ections in th e USA was financially supported by th e Frank M Chapman Memorial Fund and the Smithsonian Institution. Vo Q uy and Le Dien Duc, Department of Biology, University of Hanoi (Uo H), Nguyen Cu and Tru o ng Van La, National Center fo r Scientific Researc h in Vietnam, Ha Noi (NCSRV), and j ohn MacKinnon o rgan ized fi eld-work in Vietnam. My wife Caro line was very helpfu l in the f ield . Field-work was supported by the Dutch Society for the Protection of Birds, World Wildlife Fund Netherlands, O ri ental Bird Club and Netherlands Foundation for Internation al Nature Protection. I thank Edward Dickin so n, Gerl of Mees, V Mees-Balchin and David Wells for their comments. This is contri buti on 4 in a series of studi es on Asian-Pacific Pittid ae; the previous co ntribution appea red in Dutc h Birding 13: 16- 17, 199 1. References Cheng, T-H 1987. A synopsis of the avifaun a of China. Beijing. David-Beaulieu, A 1932. Les o isea ux de la regio n de Honquan (Province du Thudaumot, Coch inchine). O isea u Rev Fr O rnith ol 2 : 133-154. Boonsong Lekagul & P D Round , 1991. A guide to the birds of Thailand. Ba ngkok. Deignan, H G 1963. Checkli st of the birds of Thailand. US Natl M us Bull 226: i-x, 1-263. Delacour, J 1927 . New b ird s from Indo-China. Bull Br O rnitho l Club 47: 151-170. Delacour, J 1928 . (descr iptions of two new bird s from sou th ern Indo-Ch in a). Bu ll Br Orn ithol Clu b 49: 49-

50. Delacour, J 1929 . On the birds co ll ected during the fourth exped ition to French Indo-Ch in a 11. Ibi s (12) 5:

403-429. Delacour, J 1932. Étude systematique de quelqu es o isea ux nouveau x ou interessants obtenus pa r la Vle exped iti on en Indoc hine. O iseau Rev Fr Ornithol 2:

419-438. Delacour, J 1934. (Pitta soror peters i, new name fo r Pitta soror intermedia). Bull Br O rnitho l Clu b 54: 94. Delacour, J & Jabou ill e, P 1928. (Twenty-one new birds from Indo-China). Bull Br Orn itho l Clu b 48:

125- 136. Delacour, J & Jabouille, P 1929. Les brèves de l' lnd och ine frança ise (Pittidae) . Oiseau Rev Fr Orn itho l 10: 113-122.

Asian-Pacific birds Delacour, J & Jabou ill e, P 193 1. Les o isea ux de l' lnd och in e fra nçaise 3. Paris. Delacour, J & Jaboui ll e, P 1940. Li ste des o isea ux de l' lndochine française, co mpl etée et mi se à jour. O isea u Rev Fr Orn itho l 10: 89-220. Dickinson, E C 1970. Bird s of the Legendre Indoc hin a expedition 1931- 1932. Am Mus Novit 2423: 1-17. Engelbac h, P 1938. Notes sur quelqu es oiseaux du Cambodge. O iseau Rev Fr Orn it hol 8: 384 -394. Hall , B P 1952. Notes on th e races of Pitta Soror Wa rdlaw Ramsay, in southe rn Indoch in a. Bu ll Br Orn itho l Club 72 : 102-104. King, B, Woodcock, M & E C Dickin so n, E C 1975. A field guide to the birds of so uth-ea st Asia. London. Laurie, A, Ha Dinh Duc & Pham Trung Anh 1989 . Survey for Kouprey (Bos sauve li) in western Daklak Prov in ce, V ietnam. Kouprey Conse rv Trust 1 : 37

Meyer de Schauensee, R 1946 . On Siamese birds. Proc Acad Nat Sci Philadelphi a 98: 1-82. Oustalet, M E 1896. Description de cin q espèces nouve ll es d'oiseaux appartenant au Muséum d'Histoire Naturell e et provenant de la Chine et de l' lndoCh in e. Bu ll Mus Hist Nat Paris 2: 314-317 . Tray lor Jr, M A (editor) 1979. Check-list of bird s of the wo rld 8. Cambridge, Massachusetts . V ietna m Resources and En v ironment Programme 1985. Vietnam national conservat ion strategy . G land. [Draft.] Vo Quy, Stepanyan, L S, Nguyen Cu & Tru ong Van La 1983. [Materials o n the avifauna of the Tay Nguyen plateau.] In: [Fauna and eco logy of the an im als of Vietnam, ed ited by L N Medvedev.l, Moscow, pp 44-6 1. [In Russian.]

Frank Rozendaal, Akker 113, 3732 XC De Bilt, Netherlands

8rieven _____________ Identification of Red-knobbed Coot We read with great interest the paper on the identifi cation of Red-knobbed Coot (form erl y Crested Coot) Fu/ica cristata (Forsman 1991). However, when counting Coots F atra and Redknobbed Coots in Morocco during a WIWO project in Octobe r and December 1991 , we still found it difficult to identify either spec ies at greater distances as we il as in mixed flocks up close and we feel that identifi cati on is more difficu lt than Forsman suggested. We w ill discuss some differences between both species that Forsman ca lls 'rather eas il y assessab le'. (Numbers of plates and figures refer to those in Forsman 199 1.) The differences in body size are not visibl e in the field , or at least not obv ious ly so. It is tru e th at Red-knobbed Coot ca n swim w ith raised rump-feathers (cf plate 122 and fi gure 1e-Ieft) but it also often does not (cf plates 123 and 125). Moreover, Coot is not always ' half-bali shaped' but often has a flat back li ke Red-knobbed Coot (s imil ar to plate 123) or a hi gh rear end (like in figure 1a). Plates 124 and 125 are somew hat suggestive in thi s respect: note th at the Red-knobbed Coot is sw imming wh il e the Coot is not! Coots also sometimes (eg, wh il e threatening conspecifics) raise their rump-feathers! On 14 December 1991, at Merja Barga, Morocco, we scored th e body shape in 123 sw imming and 22

fo rag in g birds in a mixed fl ock consisting for 58% of Coots. There were no sign ifica nt differences in body shape (c hi-square test, ' round ' or 'half-bali shaped' versus 'flat'; in swimm in g bird s X 2 = 3.44, P>O.l , in foraging bird s x2 = 0.32, P>O.l) although th ere was a difference in ' roundness' between the species: in Coot th e body shape was like in plate 124 wh il e in Red-knobbed Coot this was more like in plate 125. Also, 'flat' Red -knobbed Coots regularly had th eir rump-feathers raised . The neck of Red -knobbed Coot does appear to be slimmer but not as much as shown in figure 1a and 1e (see plates 122, 123 and 125). In mixed flocks, we found it difficult and in most cases imposs ib le to p iek out either species on neck shape alone. The d rawi ngs (figure 1a and 1e) are much exaggerated. Note also th at the 'bottleneck' is not visib le in plates 122 and 125. The triangul ar head shape in Red -knobbed Coot is probably mainly due to the presence of knobs and th e size of the shi eld (fi gure 1a). When th ere are no knobs and th e shield is sma l I, it is very difficult to see any difference in head shape w ith Coot. Moreover, differences in shi eld size in Coots were found to be depe ndent on sex, age, status, cond ition and season (V isse r 1988), and it seems likely that this is also the case in Red-knobbed Coot. We found many Redknobbed Coots with very sma ll sh ield s and no knobs at all. Indeed, these birds did not show a [Outeh Birding 15: 22-25, februari 19931

Brieven markedl y different head shape fro m Coots. W e found th e difference in shi eld shape in frontal views, thou gh present, hard to see sin ce swimmin g coats move their heads back and forth . If there were bird s w ith large kn obs, thi s was usu all y easy to see, also at greater di stances, espec iall y in silh ouette. The co lour, howeve r, is o nl y visible in c lose views; fro m a di sta nce, the knobs loo k bl ack. In our opini o n, the fo ll ow in g characters are espec iall y useful for identifyin g th e spec ies: for Coot, th e po int of the loral feathering, th e w hite trailing edge to th e w ing (in large fl oc ks, coats regul arl y fl ap th eir w ings) and th e pinki sh-whi te

bill ; for Red-knobbed Coot, the knobs and the blui sh-w hite bill (note that in Jon sson 1982 th e bill colo ur of Red-kn obbed Coot is w ro ngly dep icted). We woul d like to th ank th e Prin s Bernh ard Fonds fo r th eir fin anc ial suppo rt, and Ni co Groen fo r th e o rga nizati o n of th e project. References Fo rsman, D 199 1. Aspects of identi fication of Crested Coot. Du tc h Birding 13: 121-1 25 . Jonsso n, L 1982. Birds of the Medi te rranea n and A lps. London. Visser, J 1988 . Seasonal changes in shield size in the Coot. Ardea 76 : 56 -63 .

Guido 0 Kei}l, Stephensonstraat 75-7, 70 97 BA Amsterdam, Netherlands A H V (Ton) Eggenhuizen, Laurierstraat 77, 73 74 HL Almere, Netherlands PaulS Ruiters, Sem arangstraat 3 7-huis, 7095 GB Amsterdam, Netherlands Di ck Forsman (in liUl has co mmented as foll ows : 'M y paper was primaril y intended as an aid for bird ers tryin g to locate th e few remainin g Eu ropea n Red -knobbed Coots w hi ch regul arl y occ ur among large fl ocks of Coot. A ll th e traditional identificati on characters of Red-knobbed Coot in the current li te rature and aga in recomm ended by Keijl et al are more or less use less over long di stances, or even cl ose r up, w hen heat bl ur occ urs. Th erefore, J wa nted to give some additio nal characters w hi ch J fe it were useful ove r longer distances and w hi ch J also have been abl e to test under va ri abi e li ght and v isibili ty condition s during two subsequent v isits to so uthern Spa in. Rega rding the reli abili ty of these characters (ie, shape and p roporti onsl, th e text says 'the birds ca n aften be, at least tentatively, identifi ed at a fairl y long di stance' . Thi s mea ns th at these characters are not supposed to be 100% foo l-praof but they are, neve rtheless, useful as first hin ts or as additi onal characters and should therefore be critica ll y used and not d iscarded . A nd, as always w ith ji zz characters, th ey should be adapted w ith ca ution as so me peopl e have a better feeling for ji zz th an others. Howeve r, w hen a b ird is spotted show in g so me or, preferabl y, most of th e ' Iong-di stance' Red-kn obbed Coot characters (tri angul ar hea d, f lattish and rectangular bod y, thin neck and proporti onately small headl, one shauld foc us on th at particular ind iv idual to asce rtain the identifica ti an using more reli abl e characters such as shape of shield and/or loral feath ering, presence or absence of knobs and wi ng-ba r, b ill co lour, etc. Wh en identi fy in g b ird s, espec iall y w hen dea ling w ith more di ffic ult spec ies, it is co mmon practi ce never to rely on a sin gle character. Th e more characters an identi ficati an is based on, th e more reli abl e t he identi ficati on. Thi s simpl e rul e ce rtainl y also app li es to Coot identification. J am awa re that Coots are ab Ie to swim w ith flatti sh bod ies and ra ised rump-fea th ers bu t on the occas ions

referred to in my paper, th e Red -knobbed Coots did it co ntinuall y w hereas Coots appeared ro unded and short-bod ied for nea rl y all of th e time. A ny suspi c iousloo kin g indi v idu al watched for a lon ger peri od soon adopted the typ ica l shape of either spec ies. The fron ta l shape of the shi eld, w hich I rega rd as one of th e best long-di stance characters, is ju st pa ssed ove r by Keijl et al w ith a comm ent th at it is ' hard to see since swim min g coots move their heads back and fo rth '. Th ere are many important characters in field ornith ology, such as the b lack ax ill ari es of G rey Pl ove r Pluvialis squataro la or th e w hite rump of Curlew Sandpi pe r Ca lidris ferruginea, th at are v isibl e onl y under limi ted co ndi t ion s bu t they should not be rejected ju st for th at reason. And , to be honest, to note the shape of th e shield should not be more diffic ult than notin g the shape of th e loral fea th erin g (as recommended by Keijl et al) since both are found side by side on the sa me head! Th ere may, howeve r, be several tru e reasa ns w hy the characters did not seem to appl y to th e bird s in M orocco during October-December. Th e last sentence of the second paragraph in my paper cl ea rl y states that 'th e fo ll owing remarks are excl usive ly based on the above-m enti oned field sightings and thu s re fe r ta adult b irds du ring the breeding season' . Morocco in October- December is not the sa me as Spain in May! My pres umption th at the d ifference in head shape pe rsists also outside t he breeding seaso n is supported by pl ate 125, showin g a bird from late December w ith typ ica l head . The Red -kn obbed Coots w ith Coot-like head shapes (a nd w ith small shi eld s and w ithout knobs) mentioned by Keijl et al mi ght we il have been firstw inter b ird s bu t, un fortun ately, thi s is not co mm en ted on. Neither is th e shield shape of th ese pres umed firstw inter bird s desc ri bed, som ething that wo uld have been of interest for future w inter v isitors to Morocco'. ED ITO RS

Brieven

Do f1esh-coloured legs really occur in adult Yellow-Iegged Gulls? Among severa l 1005 ad ult and subadult Ye ll owlegged Gulls Larus cach innans observed by Nick van der Ham and Leo Stegeman in north-weste rn Spain in August 1988, an esti mated 5-10% had partly o r wholly flesh-coloured legs (Stegema n 199 1). The observers considered that these birds did not differ from the other Yellow-Iegged G ull s 'as far as details could be exam ined' . This rese rvation all ows us to q uesti o n the age ing of the observed birds. Yellow-Iegged G ull s mou lt more rapidly than Herrin g Gulls L argentatus (G lutz von Blotzheim & Bauer 1982, pers obs). As a resu lt, immature Yellow-Iegged Gulls at any stage Çlf plumage, and espec iall y in summer, usua ll y look 'o lder' th an similarly aged Herrin g Guiis, with more ad ult-type feathers on man ti e and w in gs . In particul ar, third- su mmer birds at rest usu all y look very like ad ults. Some can be told apart by the prese nce of dark markin gs on the bill , by less white on the primary-tips or by th e grey area around the eye being more densely marked in w inter plumage. Th ese c haracters are not constant, however, and th e latter two are dependent on wea r and the progress of moult. Th e o nl y apparently co nstant c haracter is the presence of some brownish immature cove rts on th e outer wing which are visibl e only w hen the wing is spread and which di sappea r following moult in late sum mer. In our experi ence of 10005 of Yell ow-I egged Gulls of the Mediterranean subspec ies L c michahellis (includin g 1005 from th e no rth-western part of th e Iberian peninsuia), we occasionalIy encountered adu lt-like b ird s w ith fl esh-coloured legs . In all cases when detailed observati o n was possible, these birds proved to be subad ult. Pierre Yésou tentatively estimated the proportion of subadult Yellow-Iegged Gulls with fleshcoloured legs in sum mer o n the French Atlantic coast at 5-10% (of the subad ults) (in litt to A V Filchagov dd November 1990), a figure w hi ch

correspo nd s to Stegeman's estimate for northwestern Spain. Concerning the subspec ies L c atlantis, out of 74 subad ults observed by Philippe Dubois in ea rl y September 1991 on Fuerteventura, Ca nary Islands, two (perhaps fou r) in d iv idu als showed flesh-coloured legs, a proportion also consistent with Stegeman 's estim ate. We mu st stress that we never encountered any bird wi th flesh-coloured legs that proved to be an ad ult. Thus, in v iew of th e difficulty of separatin g subadu lts, we consid er that Stegeman (199 1) did not give sufficient ev idence to support the existence of such an abe rrant bare-part co lo ration in fully adult birds. This being 50, the leg co lo ur of ad ul t Yellowlegged G ull s is undoubtedly influ enced by seasona l changes, at least in L c michahellis. The legs become dull ye ll ow after breed ing in most adults. Th e bright yell ow-orange colour of breeders reappears from mid-autumn but many birds (u p to 40-50%) keep duller legs for part of the w in ter season. This information is not new: alth ough Stegeman (199 1) considered that thi s point remained unknown 'beca use of the in c idental characte r of the observations 50 far', P Devill ers (in Cramp & Simmons 1983, p 834) already stated that 'as in L. fuscus, yell ow of leg may become dull late in breeding season'. Whether such chan ges occur in the Bl ack Sea subspecies L c cachinnans is not kn own as it appea rs that, at th e tim e of lay ing, th e breeders of Black Sea colonies already have dull ye llow legs, not bright ye llow as in L c michahellis (A V Fil chagov and I I G rabovsk i pers comm). Th ere is evidence that seasonal va ri ation is far more developed in the Siberian taxa of large w hite-headed gu ll s w hi ch cou ld be related to the cach innans grou p but discussion of thi s is bevond th e scope of this letter. References Cramp, 5 & Simm ons, K E L 1983. The birds of the Western Palearctic 3. Oxford . G lutz von Blotzheim, U N & Bauer, K 1982. H andb uch der Vöge l Mitteleuropas 8. W iesbaden. Stegeman, L 1991 . Ye ll ow- Iegged Gu ll s with fles hco loured legs. Dutch Birdi ng 13: 176-177.

Pierre Yésou, ONC-CNERA Avifa une Migratrice, 85340 L'I/e d'Olonne, France Philippe} Oubois, 2 rue Mozart, 92000 Nanterre, France

Brieven Leo Stegeman (in lilt) has comm ented as fo ll ows: 'Indeed, in most of the cases of Yell ow- Iegged Gu ll s w ith flesh-coloured legs I described, it can not be ru led out that they we re not comp lete ly adult. However, my est imated proportion of 5-10% birds w ith flesh-co loured legs was meant to be the proport ion of all adu lt and subadult birds together and not of the subadu lts on ly as supposed by YĂŠsou and Dubois. Thi s is st ill a very hi gh proportion w hi ch I (and others) never have found in oth er areas in the Med iterranean w here I have observed many Ye ll ow-Iegged G uii s. The in flu ence of seasona l changes on the leg co lour in Ye ll ow-Iegged Gu ll s was not presented by me as someth in g new; I on ly questioned if these influ ences were respons ibl e for the observed leg co lour in the Ye l-

Varia

low- Iegged Gu ll population in this area (north-western Spa in) from w hi c h the observations indeed rema in incidental. It is poss ibl e that in the north-western Spani sh population a higher proportio n of the subadu lt b irds keep their (pa rtl y) flesh-coloured legs longer than in other popu lations but I still think that the ex istence of adu lt Yell ow- Iegged Gu ll s with f les h-co loured legs (as also mentioned by others whom I referred to in my paper! ) has not been refuted. I hope th at v isitors to the northwestern part of th e Iber ian pen in su ia w ill pay close attention to the leg co lour of Ye ll ow- Iegged Gulls (and their age !) to obtain more in formation o n this po in t' . ED ITORS

------------------------------- - - - - -------------- - - -- - - -- --

Spectacled Eider The Spectacled Eider Somateria fischeri is ce rtainly one of the most spectac ul ar and soughtafter ducks. The large goggles combined w ith th e co lou r pattern give the bird, espec ially the male, its wei rd express ion . Severa l misconceptions ex ist in the literature about its plum age. First, th e head of the male is not green and ye ll ow-green, as the accompanying photograph and others suggest, but uniform sea-green. The very short and dense feat hers give it a glossy and ve lvety appearance wh ich, w hen viewed from different angles, ca n appear even pale yel low-green. Second ly, the hind neck does not consist of elo ngated feathers, as suggested in , eg, Cramp & Simmons (1977), but of grooves in the very short and dense hindneck-feathers like those in the sid e of the neck of, eg, Grey lag Goose Anser anser. Thirdl y, th e underside in the male is not slaty-b lack but deep glossy black w hi ch, aga in , from different angles ca n look slaty in appea rance. Finally, Spectacled Eiders appear not at all shaggy but are very neat as this photograph and museum sk in s show . The Spectac led Eider breeds in shallow coasta l tundra ponds in north-eastern Sibe ri a, from th e mouth of the Yana river east to Kolyuchin bay, probably on St Lawrence Island, and in western (sou th to Baird Inl et) and northern Alaska (east to

Demarcation Point) (Cramp & Simmons 1977), with the main stronghold in the Yukon and Kuskokwim deltas (Madge & Burn 1988) . The US Fi sh and Wildlife Service believes th at the population may have declin ed by as muc h as 90% since 1971 (Win gin g it 4(10): 15, October 1992). The western Alaska population has fallen from c 50 000 breeding pairs to c 2700 breed ing pairs today. The reaso ns for this abrupt decline are un certain. The wintering ground s are still unknown but are believed to be somewhere in the Bering Sea o n the edge of the pack-i ce . In the Western Palearctic, Specta c led Eider is an extreme ly rare vagrant: four records in Norway (December 1933, May, June and September 197 1) and one record in Russia (four indi vidu als together in March 1938) (Cramp & Simmons 1977). A visit to its breeding area is very expensive. The best place (a nd least costly!) is the Deadhorse/P rudh oe Bay area in northern A laska, w here th is photograph was taken.

References Cra mp, 5 & Simm ons, K E L 1977. The birds of the Western Palearctic 1 . Oxford. Madge, 5 & Burn, H 1988 . Wildfowl: an id entificat io n guid e to the ducks, geese and swans of the worl d. London.

Jan van der Laan, Marco P%straat 206-1 , 1057 WZ Amsterdam, Nether/ands IDutch Birding 15: 25-26, februari 19931

Varia

11 Spectacled Eiders / Brile ide rs Somateria fischeri, Oead horse/Prudhoe Bay, Alaska, USA, 21 June 1991 (Arno ld Meijer) 12 Spectac led Eider Somateria fischeri, Oeadhorse/Prud hoe Bay, Alaska, USA, June 199 1 (Peter Scova-Righini)

Mystery photographs _ _ _ _ __ 50

The bird in last issue's mystery photograph was trapped by JooP Jukema at Oosterend , Terscheil i ng, Friesland, Netherlands, on 1 October 1990 and subsequently identified as a Ga rd en Warbier Sy/via borin although it was noted that it was a very large o ne (see below). The bird was rin ged (Arn hem A950230), measured and photographed . Wing formu la, we ight (26 g) and ge neral co lorati on of plumage and bare parts were typical of Ga rden Warbier. Some plumage features, however, seemed rather peculiar. First, there appea red to be w hitish tips to some uppertail-coverts. Secondly, there were more or less conspicuous (at least for a Garden Warbier) paler tips and edges to the greater and median w ing-coverts. Furthermore, other measurements did not seem to be in accordance w ith Garden Warbier: the bill (exposed cu lmen, 13 mm) and tarsus (23 .8 mm) were too lon g, and w in g (87.5 mm) and tail (75 mm) we re mu ch too lo ng, even for th e slightly larger (a nd paler) eastern subspec ies S b woodwardi, w hi ch has maximum lengths of bill (estimated exposed culmen) c 11.5 mm, of tars us 22 mm, of w ing 85 mm and of ta il 58 mm ; the tail was even longer

than the maximum tail length of O rph ean Warbier S hortensis (72 mm) but feil within the range of Barred Warbier S nisoria (64-79 mm); also, bill length was correct for Barred Warbier (estimated exposed culmen c 11-14.5 mm) (Kees Roselaar in Iitt) . The head pattern and the sli ght spotti ng on the w in g-coverts and uppertail-cove rts were ce rtainl y reminiscent of a first-winter Barred Warbier but th e latter features are expected to be more conspicuous in this spec ies and pa Ie edg ings shou ld also have been present on the tertials. Besides, a Barred Warbier wou ld have shown pale tips to the outer rectrices. Structurally, however, th e smal I head com pa red w ith th e body and th e strong ly c urved w ing bend seemed atypi ca l for any Sy/via warbier. Perhaps the bird was in fact a hyb rid Barred x Garden Warbier but, for the time being, this mystery bird rema in s a tru e mystery. We, as we il as th e ed itors of Dutch Birding, welcome any suggestion o n the spec ifi c identity of this bird. Kees Roselaa r and Lars Svensson are acknowledged for commentin g on the photograp h.

j oop jukema, Haerdawei 44, 8854 AC Oosterbierum, Nether/ands AndrĂŠ j va n Loon, Do/ingadreef 799, 7702 WT Amsterdam, Nether/ands Mystery photograph 51 appea rs on page 30. 13 Poss ib le hyb rid Barred x Garden Warb ier / mogelij ke hybride Sperwergrasmus x Tuinfluiter Sy/via nisaria x borin, Oosterend, Terschelling, Friesland, 1 October 1990 (joop jukema)

[Dutch Birding 15 : 2 7, februari 1993[

Recensies ________________________ 5 MARCHANT & P J H IGGINS (CO-ORDINATORS) 1990. Handbaak of Australian, New Zealand & Antarctic birds. Volume 7: ratites ta ducks (Part A: ratites ta petrels; Part B: Australian Pelican ta ducksJ. Roya l Australasi an Ornithologists Union/Oxford Un ive rsity Press, Melbourne. 1400 pp. ISBN 0-19-553068-3 (set of 2 books). CBP 125.00. Every reg ion shou ld have one, and nowadays most of them do, eve n if few of them are comp lete yet. A handbook I mean. In Britain we've got BWP, and in the antipodes they've got H ANZAB. H ANZAB is behind BWP in th at it's got fewer vo lu mes o ut yet; but ahead in th at it is easier to say. At least H ANZAB sounds like a wo rd (BWP so und s more like a burp) . This makes up for the fact th at nobod y ca n get their tongues round the prime in sti gators of HANZAB: The Roya l Austra lasian Ornitho logists' Un ion. Except me. I can say it. Severa l times very quickly, w ithout li sp ing. This is necessary if yo u w ish to refer to the RAOU , since the initi als don't make 50 much a wo rd as a roar: 'Raou !' 50 how come I know 50 much abo ut all th is? Wei l, a coup le of yea rs ago, I visited Melbourne to offic iall y launch volume 1 of H ANZAB - we broke a tube of lager over it, as I reca ll - and a few months ago I wen t back to help raise funds for vo lum e 2. Which brings me to a slightly churli sh po int. Producin g wonderfu l authoritative projects like th is does cost an awfu l lot of mon ey . 50 does co nse rvation . W hil st I was in A ustralia this year, I also launched an excel lent RAOU book on indi genou s end angered spec ies, and an accompanying 'action p lan' to save them and thei r habitats. I cou ldn't help ponder in g w hether any funds ava il ab le wou ldn't be best spent on the birds rather than the books (the handbooks I mean). Yes, of co urse, in an id ea l wo rld , we' lI have both . But th e way th ings are go ing, I hope the comp letion of these han dbooks doesn't postdate a number of extin ctio ns. H av ing sa id th at ... this vo lume 1 is lav ish ind eed. 50 lav ish th at it has had to be sp lit into two parts. Each appears to be as meticulou s an d thoroug h as you'd expeet (J mean, no one's go ing to produce a sk impy handbook are they?). Mind yo u, w hat do I know? I've been to Austra las ia, and seen quite a few birds down under, but I'm no expert on the reg ion. 50 I ass um e the text is exce ll ent. It certa inly represents a wi de ranging labour of love and co-operation between birdos (as th ey ca ll them in Oz) and sc ienti sts. What I can com ment on are the illu stration s (an d, own up, and isn ' t that th e o nl y th ing th at most of us have looked at in BWP?). In HANZAB they are all done by one man. 50, right away, it doesn't suffer (o r benefit?) from a qu irky range of d ifferent sty les (Iike some handbooks I cou ld mention) . As it happens, J N Davies is a brilli ant artist an d the pa intings are abso lutely superb. I have seve ral of hi s prints on my wa ll, 50 w hy isn't hi s name on the fro nt of the book? Ooops, I'm being churlish agai n.

A nd wh il st I'm at it: w hy do they ca ll these thin gs ' Handbook s'? Surely it's not 'cos yo u can lift th em up w ith yo ur hand ? Fork-lift truck books more like! But ser iousl y th ough, like I sa id, every reg ion sho ul d have o ne. Bill ODDIE

D SUMMERS-SMITH 1992. In search of sparraws. T & A D Poyser, London. 141 pp. ISBN 0-8566 1-073-9. CBP 17.00. Fo llow ing on from hi s book The spa rrows (T & A D Poyser), Denis Summers-Smith ha s produced this ve ry amusing acco unt of hi s trave ls in pursuit of the world s' 20 spec ies of spa rrows . Th e text is strictly concerned w ith hi s (a nd hi s w ife's) adventures and offers ve ry li ttle information about the eco logy and bio logy of th e birds themselves, in additio n to th at wh ich ca n be found in The sparrows. In th at se nse, it is not a 'normal' T & A D Poyser book. Th e text is peppered w ith black-a ndw hite photograp hs and cartoo ns by Eu an Dunn w hi ch comb in e to make the book very easy and pleasurab le to rea d; I m anaged to get throug h the who le book in just a coup le of sess io ns. My on ly rese rvation co ncern s the price; CBP 17.00 seems rather steep to me for such a short read . Howeve r, I do thoro ugh ly recommend the book to those peop le w ho do not see th e pri ce as a constra int. CRAHAM J HOll OWAY

P R FLINT & P F SnwART 1992. The birds of Cyprus. BOU Check- li st 6. Second edition. British O rnith o logists' Union, Trin g. 234 pp. ISBN 0-907446-0. CBP 18 .00 (CBP 20.00 overseas). Under certai n c ircum sta nces some books are indispensab ie. If yo u are go in g t~, or have been, o r are th in king of going to Cyprus th is is one of th em. In fact, even if yo u have no intention of go ing to Cyprus but wo uld li ke to see an exa mpl e of a perfect reg ional guide, I wou ld still point you at this book. Theo reticalIy, it is an update of the or igin al ed ition (1983) but, in fac t, it is much more. For a start, it is now a proper hard back. It also features seve ral black-and-white photos of hab itats and co lou r photos of b irds. Moreover, the informati on ha s been tota ll y rev ised and expa nd ed under all categor ies, w hi ch are sp lendidly thorough, inc lu d ing ornitho logical hi story, geograp hy, mi gration patterns, spec ies status, and an up-to-date site guide comp lete wit h maps an d prec ise access in stru ct ions. Inc identa ll y, if yo u have not been to Cyprus, let me recommend not on ly th is book but also the island. Especia ll y in the sp ring, the comb inati on of love ly scenery, exce ll ent food, masses of mi grants and generall y deli ghtful peop le is pretty unbeatable. I say 'generall y deli ghtful ' o nl y because the Mediterranean macho urge to slaughter birds is, alas, apparentl y inbred in many a

[Outeh 8irding 75: 28-29, februari 79931

Recensies Cypri ot male. Flint and Stewa rt dea l w ith th e topi c under ' Bird killin g and co nse rvati o n' and reading it brought back a ni ghtmare memory of an A pril mornin g w hen I th ought our hote l was bein g taken ove r by a m ilitary co up. In fact, w hen dawn broke, it revea led fj elds full of Rambo look-a likes ce lebratin g th eir masculinity by shooting sparrows . Hopefull y, at least, th is spring massacre is a thing of the past as, for th e last co upl e of yea rs, it has bee n decl ared ill ega l. Congratu lati ons are due to Pres ident Vass il ou for ta kin g thi s courageo us dec ision (a nd ind eed to most of the hunte rs for abidin g to th e new law) . Th e im provement w ill surely enco urage more naturali sts to v isit Cypru s and put press ure on to introduce similar measures at oth er tim es of th e yea r. 50, get th e book and go! BI LL ODDIE

AG KNOX (editor) 1992 . Checklist of birds of 8ritain and /re/and. Sixth edition. Briti sh O rnitholog ists' U ni on, Trin g. 50 pp. GBP 4. 95 . It has been 20 yea rs since the la st BO U checkli st of British bird s (The statu s of bi rd s in Britain and Ireland, 197 1). With the increase in popul arity of birdwatchin g, a grea t dea l more has been lea rnt about the statu s, di stributi o n and move ments of Briti sh bird s. Th ese changes wa rrant a reassessment of th e status of Briti sh bird s but give n the size of thi s undertaking, thi s prov isional summ ary of the basic inform ati on has been produ ced by th e BOU. Nearl y a half of th e book co nsists of a systemati c li st (Voou s order) of all spec ies recorded in Britain and Ireland until 31 December 199 1 (5 44 speci es). For each spec ies, th e stand ardi zed Engli sh name (see Br Bird s 81: 355-377, 1988; 85 : 263-29 0, 199 2), the Latin name plu s subspec ific names, one or more of eight statu s codes (RB - res ident breeder, WV - w in te r visitor, etc) and the category to w hic h th e species is ass igned is give n. Fo r each spec ies th at has been recorded less th an 100 times, the total number of indi v idu als noted is prov ided and also, sometimes, furth er in fo rm ation, such as th e yea rs of th e first and last sightin gs . Two appendi ces are incl uded: a li st of Category D spec ies and a li st of all spec ies enablin g up to 14 perso nal checkli sts to be maintained. In short, thi s compact summary of the current statu s of Briti sh bird s should be both of interest and use to all acti ve o rnitho log ists. GRAHAM J HOLLOWAY

P J D UBOIS, P YÉsou & LPO 1992 . Les o isea ux rares en France. Editi ons Raymond Chaba ud, Bayonne. 366 pp. ISBN 2-8774 9-033 -5. FFR 195 .00. After the authors' /n venta ire des espèces d 'o isea ux occas ione/les en Fra nce (1986, Pari s), thi s is an updated hard-cove r boo k in w hi ch all reco rd s are li sted of 181 ra re (s ub)spec ies in France up to and inc ludi ng

1989 (o r, in some cases, 1990 or 199 1). Each spec ies is illu strated by a v ignette. A large nu mber of hi stogra ms and di stri bution maps fo r 20th ce ntury records make the co ntents easy to understand , also for th ose w ho ca nnot read French texts. Th e book is the French co un terpa rt of two other recent Europea n publi cati o ns on th e occ urrence of rare bird s, Rare birds in 8rita in and /reland by Dymond et al (1989, Cal ton) for the Briti sh Isles and Sä /lsynta fag/ar i Sverige by Breife et al (1990, Lu nd) for Sweden. Th ere are no ph otog raphs to doc ument any of th e record s and, more importantl y, th ere are o nl y ve ry few references to papers in w hi ch deta il s on the reco rd s have been publi shed. In thi s respect, unfo rtun ately, th e French boo k is simil ar to th e Briti sh and unli ke th e Swedi sh boo k. The authors simpl y state th at all references are at one' s disposa l in the archi ves of th e French rariti es co mmittee Comité d'Hom%gatio n Nationa/. It is hard to refrain from mentioning in te restin g exampl es of accepted reco rd s such as, fo r in stance, a Black-hea ded Heron Ardea melanocephala o n 29 November 197 1 in th e Camargue; three records of A ll en's Ga llinule Porph yru/a a/leni co llected in Octobe r 1895, on 29 December 195 1 and on 22 Janu ary 199 1; (no less th an) 370 A meri ca n waders of 19 species; fo ur and six 19th ce ntury record s of Siberian Rubythroa t Luscinia ca /fiope and Cretzschmar' s Bunting Emberiza caesia, respecti ve ly, and none since 1900; and (o nl y) 15 A meri ca n passe rines of 10 species, inc ludin g four wa rbl ers Parulidae. 34 spec ies of w hich th e natural ori gin is co nsidered doubtful are dea lt w ith separately in the boo k. A mong these are a few non-mi gratory trop ica l spec ies w hi ch would not even be co nsidered by oth er Europea n rari ti es commi ttees but also spec ies like Dalm atian Peli ca n Pe/eca nus crisp us, Falcated Du ck A nas fa/ca ta, Demo ise ll e Crane Anthropoides virgo and Red-hea ded Buntin g Emberiza bruniceps. O n the oth er hand, spec ies often considered doubtful elsewhere are incl uded in th e main li st, eg, White Peli ca n P onocrota lus, Ruddy Sh elduck Tadorna ferruginea, Ma rbi ed Du ck Marmaronetta angustiros tris, Barrow's Go ldeneye 8 ucepha/a islandica, Lanner Falco n Falco biarm icus, Sa ker Falcon F cherrug and Purpl e Swa mp-h en Porph yrio porp hyrio. Fin all y, there is a useful li st of 57 spec ies c ited for France in the literature but rejected because of, eg, a lack of evidence; among th ese are 36 spec ies w hi ch we re menti oned in M ayaud's /nventaire des oisea ux de France (1936, Pari s) . Since th e French rari ties co mmittee was founded as recentl y as 1983 th ere is, however, still a definite lack of review of the li sted pre198 1 records (s uch as the Long-Iegged Buzza rd 8uteo rufinus on 27 Jul y 1979 in th e Camargue; cf Dutch Birding 2 : 11 -12, 198 0). Th e book is recommended to anyo ne interested in th e o cc urrence of rare bird s in France and elsewhere in Europe. ARNOUD B VAN DEN BERG

DBA-nieuws _ _ _ _ _ _ _ _ __ DBA zoekt adviseur telecommunicatie De Dutch Bird in g-vogellijn vo rmt voo r vee l voge laars een onmi sbare bron va n informati e over actueel vogeln ieuws en wordt dan oo k vee lvuldi g gebeld. Omgekeerd krijgt de DBA via de voge l/ijn vee l voge lnieuws binnen, wat onder andere leidt tot een zo vo l/ed ig mogelijk overz ic ht in de rubri ek 'Recente meld in gen' . Daa rnaast zo rgt het 06-nummer voor een deel va n de inkom sten va n de DBA. A I met al is de voge l/ijn niet meer weg te denken als activiteit va n de DB A. Om de se rvice te verbeteren en de bedrijfszekerheid va n de lijn te verg roten, is de DBA al eni ge ti jd op zoek naar nieu we in sp reekapparatuur d ie meer gebruiksmogelijkheden biedt en mind er storingsgevoe li g is. Helaas blijkt het erg moeilijk om zonder specifieke va kkenni s op dit gebi ed de jui ste apparatuur te vinden, de juiste bedrij ve n te benaderen of de gewenste functies te omschrijven. Daarom zo uden w ij graag in contact komen met een 'adviseur telecommunicatie'

W ij zoeken iemand die enerzijd s de DBA een wa rm hart toedraagt en eni g in z icht heeft in onze acti vite iten èn die anderz ijds vo ldoende kennis va n telecommuni cati e (bij voorkeur specifiek va n 06-nummers) heeft om de DBA met ra ad en daad terzi jde te sta an. Hierbij kan gedacht wo rd en aan inc identele ondersteuning bi j het

opste l/en va n een we nsenlij st, bij het benaderen van bedrij ven, bij het beoo rd elen va n offertes en bij het onderhouden va n contacten met PTT Telecom. In princ ipe gaat het om een pe ri ode die duurt totd at de nieuwe apparatuur operationeel is. Daa rna za l al/ een bij storin gen of bepa alde vragen een beroep op deze medewerke r gedaan (kunnen) wo rd en. Wie bereid is en z ich in staa t acht op deze w ij ze de DBA va n di enst te z ijn of een suggesti e heeft w ie hiervoo r benaderd zo u kunnen worden, wo rdt vri endelijk ve rzoc ht co ntact op te nemen met de beheerder en in spreker van de voge l/ijn, H ans Gebu is (078- 1749 12, inspreeklijn 078180935), of de sec retari s va n de DBA, Enno Ebels (03096 1335, werk 030-919489). DBA-vogelweek op Texel in oktober 1993 De jaarlijkse voge lweek van de DB A za l dit jaar plaatsv inden va n zaterdag 16 tot en met zo ndag 24 oktober 1993. A ls locatie is wederom gekozen voo r Texel, Noordhol/ and, en net als in andere jaren wo rd en al/e voge laa rs opgeroepen om deze wee k na ar het eiland te komen. Accommodati e dient men ze lf te regelen . Ook dit jaar za l de DBA voor een aa ntal avonden lez in gen of ander activiteiten organiseren. In één van de vo lgende nummers va n Dutch Birding wo rdt hierover nadere informati e ve rstrekt.

M ystery photograph 51. Solution in next issue .

IOuteh Birding 75: 30, februari 79931

CDNA-mededelingen _ _ __ _ _ Nieuwe (DNA-leden in 1993 In 1986 werd afgesproken dat jaa rlijks twee va n de acht leden va n de Commi ss ie Dwaa lgasten Ned erl and se Av ifa un a CDN A het ve ld ruim en voo r nieuwe leden. Ka ndid aten wo rden doo r de CD NA gekozen en dienen, bij voo rbeeld door publicaties of acti v iteiten in het ve ld, hun belangstellin g te hebben getoo nd voo r zowe l voge lherkennin g als de probl emati ek va n statu s en voorkomen van ze ld za me soorten. Teve ns wo rdt erop toegez ien dat enkele CD NA-I eden een goede taxonomi sc he kenni s en rin gerva rin g bez itten. O p 1 janu ari 1993 hebben A rn oud va n den Berg, Pi eter Bi so n, Ro lf de By en Kl aas Ei genhui s (die reeds op 1 j anu ari 1992 was afgetreden) p laats gemaa kt voo r Edwa rd va n Ijzend oo rn , Karel Mauer, Jelle Scharringa en Wim Wi ega nt. Va n de nieuwe leden had all een Edwa rd va n Ijzendoo rn eerd er zitting in de CD NA (gedurende 198 0-90) . Edw ard va n Ijzend oo rn zal in pl aats van A rn oud va n den Berg de CD NA-postbu s beheren en als voo rzitter/secretari s optreden. Wim Wi ega nt za l Ro lf de By ve rva ngen als archi va ri s. De CD NA bestaat met in gan g va n 1 janu ari 1993 uit (o p vo lgorde va n anc iĂŤnnitei t) : Cock Reijnders, Gerard Steinh aus, Kees Rose laa r, H ans Schekkerm an, Edwa rd va n Ijze nd oorn, Karel M auer, Wim Wi egant en Jelle Scharrin ga . Het inzend adres blij ft: CD NA, Postbu s 45, 2080 AA Santpoort-Zuid, Nederl and. ARNOUD B VAN DEN BE RG Background and technical aspects of work of rarities committees Th e fo ll owing acco unt was ori gin all y w ri tten by Peter H Barth el and was disc ussed, modified and co mpl eted by th e pa rti cipants of the first meetin g of Eu ro pea n and A meri ca n rari t ies co mmittees (fro m A ustri a, Belgium, Finl and, Germany, G reat Britain, Iceland, Ire land, Lu xe mbourg, th e Neth erl and s, Norway, Poland, Sweden, Switzerl and and th e USA) on Texel, Noordholl and, th e Netherl and s, in October 199 1. Th e fin al ve rsion was wr itten by PH B, Pieter Bi so n and Claudi a W ild s, and was agreed upon by all parti cipa nts of th e Texe l meetin g.

Rationale A n unu sual bird sight in a given area does not necessar il y con stitute a sc ienti ficall y insigni fica nt event. Such cases ca n be of interest in th e co ntext of mi grati on, ori entati on behaviour and range extension, and as co nsequences of wea th er pattern s. Th ey have to be ca refull y doc umented to be useful in co ntri buting to answer sc ientific questi o ns. There are numerous exampl es of rare bird records w hi ch, according to the know ledge of that tim e, were co nsidered in significa nt deviati ons from th e norm but w hic h later proved to be th e signs of a newly recogni zed phenomeno n. O nl y long-term doc umentati on at a hi gh stand ard ca n revea l such pattern s w hic h may be

IOu/eh Birding 15: 31-32, februari 1993/

of special interest in the li ght of ra pid env ironmental changes . The recent enormou s ri se in bird (watch)ing acti vity and improve ment in fi eld identifica tion have not onl y led to a steep inc rease in rare bird reports but also facilitate their documentati on. The sighting of a rare bird is onl y a first step in establi shin g a reco rd: evidence mu st be submitted to an independent co mmittee . Such rarit ies committees, now we il establi shed in many co untries wo rld w id e, prov ide a va lu abl e serv ice to the fi eld observers and the sc ientific community alike by sc rutini z ing record s, publi shin g them in annu al reports and putting on (generall y access ibl e) fil e all info rmati on pe rtainin g to obse rvatio ns of rare bird s. In many o lder and still too many co ntemporary publi cations, suc h observation s o r cl aim s have not been checked by a competent co mmittee and lack any fo rm of publi cly ava il ab le doc umentation. These cases are sc ienti fica ll y w orthl ess and should no longer burden th e ornith o log ica l I iterature. Rariti es co mmittees are not ma de mainl y to ve rify cl aim s of tw itc hers or to produ ce long co untry li sts. Th e occ urrence of rariti es is a bi olog ical ph enomenon to be studi ed like any oth er part of ornithol ogy. Thu s, it has to be trea ted in the same way: from a sc ienti fic point of v iew. Th e li sting of record s is ju st th e beginnin g but probabl y th e part bird ers enj oy most. The neglected and most important part is to use thi s kn ow ledge in further research . If on e looks at rariti es in thi s way, it becomes evident th at a sc ienti st ca n wo rk onl y w ith proven or substantiated reco rd s, not w ith cl aim s or unve rifi ed reports. O ne reckless ly accepted report may di stort a w ho Ie pattern of occ urrence. To revea l suc h pattern s, especiall y in very rarely occ urrin g spec ies, th e analys is of record s from vast areas is essenti al. Th erefore, cl ose co-operati on among European rari ties committees is necessary . Every rariti es committee (or better, every sc ienti st wo rking in th e field of ornith ology) in Europe mu st be abl e to tru st the dec isions of any oth er rariti es co mmittee. Thi s objecti ve is best served by a stand ardi zed method fo r checkin g reports and reaching clear decisions. Thi s meth od should be used in every European country (o r even wo rld w ide). To state it mo re bluntl y, o rni thology is a sc ience and not a p layground for li sters. Rariti es committees are responsible for the dec isions th at they pu b li sh.

Guidelines A co mpari so n of the wo rk of several Europea n rariti es co mmittees has been made. Most of th em, mainl y in north ern and centraI Europe, work in th e sa me and obviously successful way . M ost of th e foll owin g guidelin es are deri ved from their methods. 1 Ara ri ties co mmittee should w ork independentl y. In parti cular, dec isions on reco rd s should not be influ enced by soc ieti es o r sponsoring orga ni sati ons.

CONA-mededelingen 2 Ararities comm ittee shou ld cons ist of at least five members, independently of the size of the country. It does not seem to be necessary or even useful to have more than 10 members. Periodic rotation of all members is adv isable. Members shou ld be elected by the com mittee. Every member should have qualifications that contr ibute to the work of the co mmittee, eg, extensive field experience, knowled ge of the current literature, skilI s in ringing or in exam ining mu seum sk in s and knowledge of the current birding scene. 3 Decisions shou ld be reached unanimously or nea rl y so . A record should not be accepted with more than one negative vote . There should be a provision to allow reconsideration of any record. 4 There are different ways to circulate reports but two seem preferabie. Every member receives hi s/her own copy of the documentation and comes to an independent decision w hich he/s he subm its to the secretary. If the opinions diverge, a report wi ll be sent out aga in (w ith the arguments for and aga inst it) until it is accepted (o r rejected with at least two votes) in the third circulation. Th e second way is th at one member gives a first statement, then send s the w hole thing to the next member w ho agrees or disagrees, wr ites hi s/her op ini on under the first statemen t - and so on. If, in the end, there are co nflict in g opinions, the file w ill circulate again. Difficult cases ca n be discussed in meetings of the full committee. 5 Whenever possible, the first (or preferably the first five) record s should be proved by photographs, video film s or tape recordings. In some cases, descriptions by hi ghl y qualifi ed observers might suffice. 6 Reports of rarities co mmittees should be published every year. All the relevant information of a record should be given w hen ava ilable (spec ies/subspecies, date, place, province, number of indi vidual s, age, sex, names of responsib le observers, and the kinds of documentation: photographs, v ideo film s or tape recordings). It should also be stated w hen a bird has been ca ught or found dead. In the latter case, the loca lity of

the specimen and the co ll ection number mu st be given. A li st of species that are considered by the committee shou ld be published periodically and be avai labie upon request. A summary in English, French or German shou ld be included in reports in ot her langu ages. Every rarities committee shou ld send its ann ual reports to every other comm ittee in Europe. 7 The first (or preferab ly the first five) records should always be published in detail in a nationa l (not region ai) journal, includin g the ful l description and photographs (even if of poor quality), with a summary in English, French orr German. The fu ll documentation of every record should be kept on permanent file and made publicly accessible. 8 Every rariti es committee shou ld check the old exceptiona l records . In particular, reports of difficult species for w hi ch new identification criteria have been establi shed should be reconsidered. 9 Records of probabl e, certai n or likely escapes of Ho larctic spec ies (or others w ith a remote vagrancy potential) shou ld be treated like genuine vag rants. Details of their occurrence should be given in an appendix to the an nu al report of the comm ittee. Otherwise, possibly useful information (eg, to reconsider them later or to estab li sh a pattern of occurrence revealing genuine vagrancy) might get lost. 10 Every rarities comm ittee should take ca re that reports that are not accepted by the com mittee are not referred to in the literature. 11 If a committee has difficulties in judging a report w ith respect to identity or origin, it shou ld ask specia li sts for help in stead of reaching an un satisfactory decision. 12 The participants ag reed that efforts should be undertaken to estab li sh a European li st comm ittee as we il as a European rariti es comm ittee. Details shou ld be discussed during the next meeting. They also ag reed that European meetings shou ld be held abou t every second year. PETER H BARTHEL, PIETER BI SON & CLAUDIA WILDS

Recent WP reports _ _ _ _ _ __ Thi s review of recent reports of rare and interesting birds in the Western Palearctic refers mainly to November-December 1992 and focuses on north-western Europe. A few November reports were already included in the previous review (Dutch Birding 14: 230233, 1992). Add itiona l informati on about not-so-recent records is included as we il. Some interesting records of WP spec ies outside the WP are also mentioned. The records are largely unchecked and their publi cation here does not imply acceptance by the records com mittee of the relevant country. The first twitchable Creat Northern Diver Cavia immer since 1982 for Finland was at Litti on 10-22

November. On 9 November, a non-juvenile arrived at Starnbergersee, Bayern, Germany, followed by a second in December and a third in ea rl y j anuary 1993. In England, Cornwa ll's first Pied-billed Crebe Podilymbus podiceps was present on Arga l reservoir from 28 November to january 1993. Another one was fou nd at Druridge Pools, Northumberland, England, on 26 December. The identity of seven dark-rumped petreis captured in the north-eastern At lantic during 1983-92 has been establi shed as Swinhoe's Storm-petrel Oceanodroma monorhis (Birdi ng World 5: 438-444, 1992). The first was sound-reco rd ed in a co lon y of Madeiran Storm-petrel 0 castro on Great Salvage Island and captured on 8 jul y 1983; thi s bird had

[Dutch 8irding 15: 32-37, februari 19931

Recent WP reports already been identified as a Swinh oe's Storm-petrel (Ardea 73: 105-106, 1985) . On 30 june 1988 an d 23 jul y 1991 , two other indi v idu als we re ca ptured in th eir burrows on the Salvages Islan ds. O n 15 jul y 1989, one was mist-netted on Banneg, FinistĂ¨re, France (a nd retrapped on 24 jul y 1989). In En gland , three indi viduais were mist-netted at Tynemouth, Tyn e an d Wear, on 23 jul y 1989, 26 jul y 1989 and 7 jul y 1990 . Curious ly, the 1990 bird was retrapped on 31 jul y 199 1 and on 30 jul y 1992 (cf Dutch Birdin g 14 : 185, 1992) . In recent years, there have also been several sightings of dark-rumped storm-petrel in north-western Europe (cf Ibis 133 : 35 1-356, 199 1; Birding World 5: 386, 1992). From 16 December, a Brown Booby Su /a /eucogaster was prese nt off Eilat, Israel. A Long-tailed Cormorant Pha/acrocorax africanus at Abu Simbil , Egypt, on 23-24 October was the second for the W P this century. The disappearance of Dalmatian Pelican Pe/ecanus crisp us as a regular w inter visitor to Hong Kong remains imminent although four, inc luding an immature, arrived at Mai Po this yea r; last w inter just three adults were w interin g, in co ntrast w ith c 30 nine yea rs ago. Six Pink-backed Pelicans P rufescens we re reported from Ab u Simbil on 14 September. Sherif Baha el Din reported recent increases in numbers and estab li shment of new breeding co loni es of all spec ies of herons known to breed in th e N ile Valley and N il e Delta, Egypt (O rnith ol Soc Middle East Bull 29 : 12-15, 1992). He noted an in crease in the abund ance of Little Bitterns Ixobrychus minutus (which have been see n more regularly in recent years); three new co lon ies of over 150 nests of Night Herons Nycticorax nycticorax last summer nea r Bilbeis (th e first co nfirm ed breeding since 1922); the regul ar occ urrence and probable breeding of Green Herons Butorides striatlls in suitabl e hab itats north to As iut in th e so uthern half of the N ile Va lley (the first record of this species was on 4 November 1982 at Aswa n); several new breedin g co loni es of 100-1000 Squacco Herons Ardeo/a ral/oides last summer in the N il e Delta (the onl y known breed ing site was a very sma ll co lon y at Aswan); a dramati c increase of numbers of breed ing Cattle Egrets Bubll/cus ibis; and the first confirm ed breeding in th e N il e Delta since the 19505 of Little Egrets Egretta garzetta. At Eilat, a jllve nile Green Heron was present on 28 September and an ad ult on 11-21 November. In june-jul y, th e first successfu l breeding of Little Egret for Germ any took place in Regensburg, Bayern , w ith five ju venil es fl edgin g. In Neusied lersee, Burgenland, Austri a, 249 breeding pairs of Great White Egrets Egretta a/ba were counted last su mmer, a sli ght increase compared wi th 1991. The stea dy in crease in numbers of thi s spec ies in western Europe was also noted in Germany w here in AugustOctober more than 30 indi v idu als were reported, includin g a group of seven near Plauen, Sachsen, on 29 October. Yellow-billed Storks Mycteria ib is were present at Ab u Simbil on 13 September (four) and 24 October (seve n). Pink-backed Pelican and Ye ll ow-billed Stork were also reported at thi s loca lity during sp ring and summer with hi ghes t numbers of 13 on 14 Apr il and 31 on 1 jul y, respecti ve ly; th ey are apparent-

Iy unco mm on but regul ar visitors to thi s part of Upper Egypt (cf Dutch Birding 14: 110, 1992). In Hong Kong, 13 Oriental White Storks Cicon ia (ciconia) boyciana arri ved to spend the w inte r (a sli ght increase co mpared w ith 10 last year). A Bald Ibis Geronticlls eremita was seen at Ta ' izz sewage lagoons, Vemen, on 17-1 8 October and 2 December; in janu ary 1993, two adu lts and a ju ven il e were stavin g here (it is not clear w heth er the ju ve nile was released from the aviaries at BireĂ§ik, Turkey, or or igin ated from an unkn own breeding co lony). Three Sacred Ibises Threskiornis aethiopiclls near Hadadah on 20 October and two, probably the sa me, nea r Hode id ah o n 7 December co nstitu ted th e seventh record of thi s spec ies for Vem en. A new max imum of 62 Black-faced SpoonbilIs P/ata/ea minor was present in Hong Kong on 22 November (a fifth of the estim ated world population); in ea rl y j anua ry 1993, c 50 were staving at Ma i Po. In Ve men, 61 Lesser Flamingo's Phoenicopterus minor we re counted near Hodeid ah on 7 December. A fl ock of 14 Tundra Swans Cygn lls co/limbianlis arri v ing at Mai Po on 16 November we re new for Hong Kong. A second-yea r male Lesser Canada Goose Branta canadensis parvipes or B c hlltchins ii staving from 19 November at A lford, Gramp ian, Sc otland, wore a ye ll ow neck co ll ar (6TU 2) attached on 10 February 1992 in Maryland, USA; th e bird was together w ith another sma ll indi v idu al in a flock of Grey lag Geese Anser anser. There we re also two or three Lesser Canada Geese on Islay, Strathcl yde, Scotland, from 9 November an d one on Wexford North Slob, Ireland, on 10-11 Novem ber. In Sweden, the breeding population of Barnacle Goose B /ellcopsis increased by 15% in 199 1 to 1440 pairs; by far the most (1240 pairs) we re nesting on Laus, Gotl and (add itiona ll y, more th an 53 pairs were breeding on three other small Gotland island s). The flock of 4000-6000 Lesser White-fronted Geese A erythroplls w hic h used to w inter alon g the so uth -eastern shores of the Casp ian Sea, Iran, disappeared at least a decade ago. It is now rare in Iran; a flock of 11 was reported on 24 january 199 2 (O rnith ol Soc Middl e East Bul l 29: 38, 1992) . In the Netherl and s, a few indi v idu als co lour-rin ged in Sweden we re present in flocks of at least seven at A njum, Fri es land, and of four at Strij en, Zu idho ll and, from mid-October to December. In ea rl y November, 350 we re co unted in the Hortobagy, Hungary. In November, the Ross's Goose A ross ii returned w ith Barnacle Geese for the fifth w inter to th e Netherl and s (i ts partner was last seen in 1990). From November, for the second w inter, the unringed ad ult male Falcated Duck Anas fa/cata was present in a fl ock of Gadwa ll s A strepera at Bloemendaal , Noordholl an d (cf Dutch Birding 14: 62-63, 1992). In the north-western USA, a ma le was discovered among 1000s American W igeons A americana and 17 Eurasian W igeons A pene/ope on 29 October at Willaba Bay, Wash ington. In Belgium, on 18 October, th e male Ring-necked Duck Aythya col/aris return ed for the third w inter to Blokkersdijk, A ntwerpen. In the second week of December, a femal e was observed near Gent, Oostvlaanderen, Belgiu m. In December, eight we re reported from the British Isles. In Wilhe lms-

Recent WP reports haven, Niedersac hse n, Germany, a male was p resent sin ce ea rl y j anu ary 1993 . In North ern Ireland, th e lesser Scaup A affinis returned to Oxford Island Lake, A rmagh, on 15 November fo r th e fifth w in te r (cf D utch Birdin g 14 : 63, 23 0, 1992) . A first-w inter male was see n at Poo le and Stud land, Dorset, England, from 28 November to 11 December. O n 8 December, a male Black Scoter M e/anitta america na was reported from Grampi an. In late Nove mber, the male Surf Scoter M perspicillata return ed to Li sta, Vest-Agder, Norway, for th e third w in ter . On 17 October, the male Barrow's Goldeneye B is/and ica returned to Bu vika, Trondheim, Norway, to spend its seventh w inter (cf Dutch Birding 14: 24, 63, 23 0, 1992) . Last summer, the second and third breeding cases of Common Eiders Somateria mo //issima for Sw itze rl and occ urred nea r M ol s, Wa lensee, Sankt Gall en (the first was in june 1988 at Rapperswil , Zürichsee, Züri ch); the ori gin of th ese bi rds is doubtful , however (cf Limi co la 6 : 302, 1992) . Poss ibl y due to habi tat chan ges, 90% of c 75 0 White-headed Ducks Oxyura /eu cocepha/a coming from th e CIS to w inter in Paki stan have di sappea red during 1987-91. Th e male of a pai r of California Condors G ymnogyps ca /ifomianus released on 14 j anu ary 1992 in Ca li fo rni a, USA, has been found dead (cf Dutch Birding 14: 110, 1992); pres um abl y, it di ed from co nsuming antifreeze fluid w hich apparently leaked onto a parkin g lot. Nevertheless, pl ans for releasin g six more bird s have not been ca nce lled. In Finl and, a Steppe Eagle Aqui/a nipa/ensis was still present o n 18 November at Porkkala. A w hite-morph Gyr Falcon Fa/ca rustica /us stayed on Tory Island, Donega l, Ireland, from 22 December. In th e w inter of 199 1/9 2, 11 Siberian White Cranes Grus /eucogeranus, including two imm atures, we re stayin g at Fereydun Kenar, Mazand aran , Iran; in the w inter of 1990/9 1, 10 bird s had been present (Ornithol Soc Middie East Bull 29 : 38, 1992 ). Thu s, the alarmin g rum ours th at fi ve to seven bird s had been shot or taken ali ve for a zoologica l gard en in ea rl y 199 1 are c lea rl y erroneous as onl y on e of th e 10 bird s did not return the next w in ter (cf Dutch Birdin g 13 : 155, 199 1). The unrin ged adult Demoiselle Crane A nthropoides virgo in a fl oc k of Comm on Cranes G grus in Germ any was see n on 3 O ctober at Beetzersee, Brandenbu rg (not on 10 October in M ec kl enburg; cf Dutch Birding 14: 23 1, 1992) . Fou r indi v idual s near Hodeid ah on 7 December co nstituted the fifth reco rd for Vemen althou gh th e species pres um abl y passes throu gh th e area . On 23 -27 Nove mber, an Oriental Pratincole G /areo /a ma/di va rum was see n in the United A rab Emirates. The second Blackwinged Pratincole G nordmanni for Bahrain was recorded at Dumi stan on 25 September. On 16-1 8 Nove mber, one was reported from O ued M assa, M orocco . O n 11-29 November, a Kittlitz's Plover Charadrius pecuarius was present at M a'agan Mi chael, Israe l. From 5 November, three Sociable lapwings Chettusia grega ria we re stayin g in th e United Arab Emirates; in December a fourth indi v idu al joined thi s gro up w hi ch co nst ituted the co untry's seventh record. A n imm ature Great Knot Ca /idris tenuiros tris at j anabi ya h on 17 September was a second reco rd for Bahrain. In the United A rab Emira-

tes, th e largest fl oc k ever had increased to 90 in the last week of December. O n 27 Septe mbe r, a ju ve nil e little Stint C minu ta w ith pale ye ll owish legs was phOlOgra phed at Ijmuiden, Noordholl and, the Neth erl ands (p rovo kin g a cl aim of Long-toed Stint C subminllta). A Spoonbill Sandpiper Eu rynorh ynchlls pygmeus was regul arl y see n at M ai Po in Nove mber. In late Nove mber, two Slender-billed Curlews Numenills tenuiros tris return ed to Merj a Zerga, Morocco (p roba bl y th e sa me indi v idu als w interin g since December 1987); un til at least the last wee k of December, th e prev ious years' third bird d id not turn up. Reports from A lba ni a and Tuni sia d urin g November indicate th e poss ibility th at there are still a few other indi v idu als w interin g in th e M editerranea n region (cf Dutch Birdin g 14: 23 1, 199 2). In England, a Spotted Sandpiper Actitis macu /aria was w interin g at Hi ghbri dge, Somerset, intermittentl y from 2 Octobe r to at least ea rl y j anu ary 1993 . Th e first-w in ter Willet Catop troph orus semipa/matus di scovered on 14 Octobe r at Molen, Vestfo ld, Norway, was still prese nt in mid-j anu ary 1993 (cf Dutch Birdin g 14: 23 1, 1992) . At Eil at, a first-w in ter Sooty Gull Larus hemprichii was see n on 26 Octobe r and on 1-3 Nove mber. Th e max imum number of White-eyed Gulls L /ellcophtha/mu s at Eil at was 57 in October and th e last (th ree) bird s we re see n on 9 December. The second and third Relict Gulls L relictus fo r H ong Kong we re first-w inters seen on 21 November at M ai Po and from 28 Nove mber to at least 10 j anu ary 1993 at Lau Fau Shan and Tsim Bei Tsui ; an indi vidu al resemblin g th e Mai Po bird was see n at Lau Fau Shan on 12 December. O n 21-2 7 November, a first-w inter laughing Gull L atrici//a was prese nt at Rogerstown, Dublin, Ireland. A seco nd-w in te r bird stayed in Nord, north-western Fran ce, on 8-1 3 November. In Hong Kong, c 60 Saunders' s Gulls L sa llndersi we re stay in g at Mai Po since Nove mber. Th e seco nd-w inter Kumlien's Gull L kum/ieni at Le Porte l, Pas-de-Ca lais, France, was c1 aimed to be present until 29 November (cf Dutch Birdin g 14 : 186- 187, 232, 1992) . Th e third Ross's Gull Rhodostethia rosea fo r the Neth erl ands di scovered on 21 November at Ijmuiden, Noordh oll and, was last see n on 27 Nove mber (Dutch Birdin g 14: 243 -244, 1992). The ninth for Sweden was found dead at V ittangi, Lapp land, on 23 November. A n adult-w inter stayed at Fraserburgh, G ramp ian, from 17 j anu ary; it was jo in ed by another adult o n 23 j anu ary . In December, th e first breeding of Caspian Terns Sterna caspia was reported for the Saudi A rabi an G ul f area . A n adult Forster's Tern S forsteri was p resent in Down, Northern Ireland, from 8 November; it is believed that thi s is the sa me bird reported ea rl ier. A Great Spotted Cuckoo Cla mator g/andarius was see n at A ldeburgh, Suffolk, En gland, from 30 October to 11 Nove mber. A Striated Scops Owl O tus bru cei stayed from 10 December at Eil at. During the sprin g of 1992, a Snowy Owl Nyctea sca ndiaca stayed on G uern sey, Channel Island s, from 14 April into june (s imultaneously, a female was photographed on O uessa nt, Fini stère, France, on 21 April ); because of its prolonged stay, it was noted that th e bird 's 'chances of being an escape grew and interest

Recent WP reports

14 Will et / Will et Ca toptropho rus semipalmatus, M olen, Vestfo ld, Norway, October 1992 (H 채kon Heggland)

15 Ori ental Lark / Kl eine Ve ldl eeuwe rik A lauda gulgula, Eil at, Israel, November 1992 (Leo J R Boon)

Recent WP reports waned' (Br Birds 85: 638, 1992). However, this conclusion seems in appropriate since about six ot her indi viduais in the spring of 1992 in weste rn Europe we re lingering into June-July as we il: in Denmark, southern Finland, the Netherlands and on North Uist, Western Isles, Scotland (cf Dutch Birding 14: 11 2, 151 , 188, 1992). On 6 December, one was seen at Ballum, Sonderjylland, Denmark. On Sy lt, Schieswig-Hoistein, German y, c 20 km south-west of Ballum, possibly the same bird was present on 27 December. On ly 100 km so uth of the Arctic Circ le, a Crested Lark Galerida cristata was staving at Arv idsjaur, Lappland, Sweden, during December. From 13 November to at least 4 December, one or two Oriental Larks Alauda gulgula were reported from two spots at Eilat. In October, two Olive-backed Pipits Anthus hodgsoni on Helgoland, Schiesw ig-Ho istein, we re the 14th and 15th recorded for Germany; remarkably, all previous German records were from Helgoland as we il. At Eilat, on 17 December, a Buff-bellied Pipit A rubescens was present at 'Date Palm s' and from 20 December at 'Northern Sewage'. Th e first for the United Arab Emirates was near Ab u Dhabi on 20 December. On 21 September, the fifth Citrine Wagtail Motacilla citreola for Egypt was found at Hurghada. After th e publication of an identi fication paper (Limi co la 6: 217-24 1, 1992), the sixth, seventh and eighth German records of Siberian Stonechats Saxicola torquata maura occurred at Hohndorf, N iedersachsen, on 17 November; at Süsser See, Halle, on 22 November; and at Dümmersee, N iedersachsen, in December. Th e sixth Desert Wheatear Oenanthe deserti fo r Finland was surviving am idst the snow at Kaarina on 16-20 November. The first for Switzerland was we ll-watched and photographed at Auberson, Vaud, from 19 to at least 23 December. In November-December, a first-winter female Darkthroated Thrush Tu rdus ruficollis stayed at Helsinge, Sjaell and, Denmark. On 11 October, a Moustached Warbier Acrocephalus melanopogon was seen at A ltmühl see, Bayern, Germany. At Eil at, a Paddyfield Warbier A agricola was trapped on 22 October and, aga in, on 30 Oct.ober. The right dates for two Blyth's Reed Warblers A dumetorum trapped in Norway were 25 September at Lista and 7 October on Utsira, Rogaland (cf Dutch Birdin g 14: 232, 1992). Per A iström, Urban O lsson and Peter Colston recently published their papers on two new Phylloscopus warb lers for Ch in a, Hainan Leaf Warbier P hainanus endemic to Hainan Island (Ibi s 135: 2-7, 1993) and Ch in ese Leaf Warbier P sichuanensis from mountains of ce ntra I China (Ibis 134: 329-334, 1992), as demonstrated during the Euro Bird Week in October 199 1 on Texe l, Noord holl and. The Swed ish rarities comm ittee's report on accepted records of ra re birds in 1991 included a Two-barred Warbier P plumbeitarsus trapped and photograp hed on 5 July and a Plain Leaf Warbier P neglectus trapped on 10 October (unfortunately, no descr ipti on or photograph has vet been published for the latter); these records constituted the third and the first for Europe, respectively (Var Fagelvärld 51: 17-32, 1992). (Other intriguing accepted records for Sweden

in 1991 included the ninth Demoiselle Crane 0 11 25 May, the seventh Franklin's Gull L pipixcan on 19-21 July, the first Pallid Swift Apus pallidus on 3 July (not photographed ), the second Lesser Short-toed Lark Calandrella rufescens photographed on 9-10 May, the first Pechora Pi pit A gustavi trapped and photographed on 5 September and the seventh Siberian Accentor Prunella montanella trapped and photographed on 13 October.) In ea rl y Janua ry 1993, three Dusky Warblers P fuscatus were w interin g in mangroves in the United A rab Emirates. An Azure Tit Parus cyaneus was seen at Vihti, Finland, from 29 November. From 10 October to 24 November, five Isabelline Shrikes Lanius isabellinus were recorded at Eilat and three at Yotvata, Israe l. Near Würzburg, Bayern, a mixed pair of Lesser Grey Shrike L minor and Woodchat Shrike L senator successfu ll y raised young hybrids last summer. Th e first Carrion Crow Corvus corone for Hong Kong was see n at Mai Po on 16 November and then regularly at Tsim Bei Tsui until the end of December. Kees Roselaar described a new spec ies Sillem's Mountain-Finch Leucosticte sillemi based on two specimens in the Zoo log ica l Museum at Amsterdam, Noordho ll and, co llected by J A Sillem during the Netherlands Karakorum Exped ition 1929-30 on 7-8 September 1929 in western Tibet at an altitude of 5125 m (Bu ll Br O rnith ol Cl 112: 225-231, 1992) . A paper on Mongolian Finch Bucanetes mongoficus in the WP (Limico la 6: 265-286, 1992) shows th at this species was al ready recorded around 1915 near Bulgan, Nakhichevan, Azerbaydzhan, and near Tuzluca, Upper A ras, eastern Turkey; in June 1989, it was red iscovered between Ça ldiran and Dogubayazit and seen regularl y thereafter in this part of eastern Turkey (cf Dutch Birding 14: 151, 188, 1992) . In add iti on to the large number of new breeding records of Common Rosefinches Carpodacus erythrinus in 1992 in Britain, Germany, the Netherland s and elsewhere in western Europe (cf Dutch Birding 14: 151 , 189, 1992), three successfu l pairs on Helgoland are noteworthy. From October, large numbers of Pi ne Grosbeaks Pinicola enucleator we re reported from Sweden, south to Närke and Värm land; th ree were reported from Klagshamm, Skane, on 22 October. In the last week of November, a female was found dead at Wetteren, Westv laanderen, Belgium. On 5 December, a first-winter Whitethroated Sparrow Zonotrichia albicollis was trapped at Chapel Hili , W illingham Woods, Lincolnshire, England; the bird remained until at least late January 1993. The eighth Pine Bunting Emberiza leucocephalos for Sweden was a first-year fema le trapped and ringed on Utkli ppan, Blekinge, on 23 October and staving to at least 7 November. One female/ immature Red-headed Bunting E bruniceps or Black-headed Bunting E melanocephala at Ho Cheung on 17 October and two ot her individuals on 19 October were new for Hong Kong. (Oth er rarities in Hong Kong in the autum n of 1992 inclu ded the first Grey-sided Thrush T feae (one on 29 November), the seco nd Yellow-bellied Bush Warbier Cettia acanthizoides (o ne trapped at Mai Po on 29 November) and the seco nd Japanese Reed Bunting E yessoensis (an adu lt female trapped near Mai

Recent WP reports

16 Isabelline Shrike / Izabel kl auw ier Lanius isabellinus, Eil at, Israel , Nove mber 1992 (Leo J RBaon)

Po on 21 Nove mber); the third Rufous-faced Warbier A broscop us albogularis (th e first since 1964) was at Ho Cheung from 10 Janu ary 1993.) For a number of reports, publi cat ion s in Bird in g W orl d, Birdwatchin g, Briti sh Bird s, Bull Br O rnith ol Club, Ibis, Limi co la, Lintumi es, Der O rnith olog isc he Beobachter, O rnitho l Soc Middle East Bull , Va r FagelvĂ¤ rld , Va r Fug-

lefaun a and Win gin g It we re con sulted. I w ish to th ank M arinu s va n Ae rl e, Peter Barth el, Leo Boo n, Koen va n Dijken, Gerald Dri essens, Enno Ebels, Di ck Forsman, A nnika Fo rsten , Steve Ga ntl ett, H akon Heggland, Peter Kennerl ey, G uy Kirwa n/OSME, Paul Leader, Killian Mull arn ey, Ch ris M urph y and Peter Symens for th eir help in co mpiling thi s review.

Arnoud B va n den Berg, Duinlustparkweg 98, 2 082 EG Santpoort-Z uid, Neth erlands

Recente

meldingen _ _ _ _ _ __

Di t ove rz ic ht va n recen te meld in gen va n ze ld za me en interessa nte voge ls in Nederl and en BelgiĂŤ bes laat voo rn amelijk de maa nden november en december 1992. De ve rmelde geva ll en z ijn merendeels ni et geveri fieerd en het overz icht is niet vo lledig. A ll e vogelaa rs die de moe ite namen om hun waa rn emin gen aan ons doo r te geve n wo rden hartelijk bedankt. W aa rn emers va n soo rte n in Nederl and di e wo rden beoo rd ee ld doo r de Commi ss ie Dw aalgasten Nederland se Av ifaun a wo rdt verzoc ht hun waa rnemingen zo spoedi g mogelij k toe te ze nden aa n: CD NA, Postbu s

IOu/eh Birding 15 : 3 7-42, februari 19931

45,2080 AA Santpoort-Zuid , Nederl and. Hiertoe gelieve men gebruik te maken va n CD NA-waa rn emingsformuli eren di e eveneens ve rkrij gbaa r z ijn bij bove nstaa nd adres .

Nederland DUIKERS TOT VA LKEN Zoals gewoonlijk w aren er eind december bij de Brouwe rsdam, Zuidh oll and, wee r vee l Roodkeelduikers Cavia steiiata aa nwez ig. M eer dan 30

Recente meldingen exempl aren werden geteld. Een IJsduiker G immer w erd op 14 december gez ien op het Veerse Meer, Zeeland . M eer dan 20 Kuifduikers Podiceps auritus wa ren in december aanwez ig langs de Grevelin gend am, Zeeland . Grauwe Pijlstormvogels Puffinus griseus we rd en nog gez ien op 11 november bij de M aasv lakte, Zuidholland (twee), en op 12 november bij W estkapell e, Zee land. Vale Stormvogeltjes Ocea nodroma /eucorhoa v logen op 14 november langs Lauw ersoog, G ronin gen, en op 19 november lan gs de M aasv lakte en langs W estkapell e (drie) . De gehele period e wa ren er Kuifaalscholvers Pha/acrocorax aristotelis aanwez ig tu ssen W estkapell e en het Sloegebi ed, Zee land - op 6 december werden hier c 10 exempl aren geteld - en bij ijmuiden, Noordholland , ve rbl even maximaal v ier exempl aren. O veri gens werden er nog Kuifaalsc holvers gez ien op 2 november bij Sc hevenin gen, Zuidh oll and, op 6 en 8 november bij de Maasvlakte, op 6 november drie langs de Oostersch eldedam, Zee land, en op 8 november in de haven van W est-Tersc hellin g, Fri es land. Op 29 december vloog een adulte Roze Pelikaan Pe/ecanus onocrota/us over d,e Aa kweg, Fl evoland, in de ri chting va n de O ostvaard erspl assen, Fl evol and. Een Koereiger Bub u/cus ibis zat op 7 en 8 nove mber in de omgevin g va n Bl es ken sg ra af, Zuidholl and. Een Kleine Zilverreiger Egretta ga rzetta verbl eef, net als vo ri ge winter, in de omgevin g van Vli egveld Midden-Zeeland bij het Vee rse M eer, Zeeland, vanaf 28 nove mber. Op 27 december zo uden er zelfs twee hebben gezeten en op deze datum w as er ook nog een waa rneming va n één exempl aa r bij Het Zw in, Zee land. Grote Zilverreigers E a/ba bl even aanwez ig langs de Oostvaa rdersdijk, Fl evol and, bij hectometerpaa l 23 .6 van 6 november tot 26 december, met op 8 november twee exempl aren. Op 30 december w erd en twee exempl aren gez ien bij de Noord erpl assen bij Alm ere, Fl evoland, en een exempl aar was va n 8 november tot 28 december aanw ez ig bij het Harderbroek, Fl evoland. O p 14 november werd er één gez ien bij A lphen aan den Rijn , Zuidh o ll and , tu ssen 15 en 27 november werd er, al weer voo r het 7e j aar in success ie, één gez ien bij Nul and, Noordbrabant; in de Lauwe rsmeer, G roningen, zat er één tu ssen 9 en 29 december, bij Wijh e, O verij sse l, één op 28 december en bij Goedereede, Zuidho ll and, één op 31 december. Tu sse n 2 nove mber en 5 december w erd lan gs de A2 tussen Breukelen en A bcoud e, Utrecht, een Ooievaar Ciconia ciconia gezi en; op 6 november wa ren er daa r twee . Twee exempl aren vlogen op 9 december langs Rh enen, Utrecht. Een geestrijke ve rsc hijnin g was de Heilige Ibis Th reskiornis aethiopicus di e op 7 en 8 november bij Bl es kensg raaf en op 29 nove mber bij Urk, Fl evoland, ve rbl eef. Late lepelaars P/ata/ea /eucorodia we rden op 18 november gez ien bij Den Helder, Noordh oll and, en op 30 december bij het Korn werd erza nd, Fri esland . Va n de Flamingo Phoenicopterus ruber roseus va lt te melden dat max imaa l vier exempl aren we rd en gez ien lan gs de Philipsda m, Zee land, af en toe aangevuld met enkele exempl aren va n de Caraïbi sc he ondersoort P r ruber en in geze lsc hap va n max imaal 40 exempl aren va n de Chileense Flamingo P chi/ensis. Een Kleine Fla-

mingo P minor werd op 12 deGember waa rgenom en in de Lauwersmee r. M ax im aa l v ier Dwergganzen A nser erythropus we rd en gez ien in de om gevin g va n Strijen, Zuidh oll and, va n 7 tot 20 november. O p 27 november was er één aanwez ig bij G iekerk, Fri esland, op 28 november één bij de Ki evitslanden, va naf 5 december één bij Den Bomm el, Zuidholland, op 19 decem ber twee bij de Korendijkse Slikken, Zuidho ll and, va naf 28 december max im aa l zeve n tu ssen Ez umaz ijl , Fri es land, en A njum, Fri es land (waa rond er v ier gerin gde exempl aren), op 30 december één in de Ramm elwaa rd bij Voo rst, Gelderl and, en op 31 december één bij Asse lt, Limburg, en vier bij Goedereede. Zes Sneeuwganzen A caeru/escens we rd en va n 12 november tot 9 decem ber gezien in de Kollumerwaa rd bij de Lauwe rsmeer, va naf 14 nove mber za t er één bij de Plaat va n Scheelhoek bij Stellend am, Zuidholl and, op 14 nove mber twee bij Elahui zen, Fri esland, op 5 december één b ij de Korendijkse Slikken en twee bij Idzega, Fri es land, va n 6 tot 30 december drie, waa rva n een exempl aa r va n de blau we vorm, bij Den Bomm el en op 22 december één bij W aa rd enburg, Gelderl and . Een Ross' Gans A rossii we rd voor de ve randerin g dit jaar weer eens gez ien bij de Plaat va n Scheel hoek bij Stell end am va n 6 november tot 30 december. Op 31 december zo u er één bij de Korendijkse Slikken hebben gezeten. Bij Workum , Fri es land, werd er één w aargenomen op 3 janu ari. Een Zwarte Rotgans Branta bern ic/a nigrica ns werd op 6 en 12 december opgemerkt bij de Fla auwe rs Inlaag, Zee land. De eni ge Roodhalsgans B rufico llis die gemeld is, werd gez ien bij Anjum op 27 november. D e Bronskopeend Anas fa/ca ta va n de AWduinen, Noordh oll and, had na korte afwez igheid in het najaar, op 8 november de Oranjekom in het genoemd e gebi ed wee r gevonden. Een mannetj e Blauwvleugeltaling A discors we rd op 10 en 31 december gemeld uit het Vee rse M eer in de omgeving va n de Middelpl aten. M ax imaal negen Krooneenden Netta rufina we rden va n 8 november tot 24 december geteld in de Botshol, Utrecht. O p 4 december zat er één bij het Harderbroek, va naf 27 december ma ximaal zeven in de AW-duin en en op 30 december drie langs de O ostvaa rd ersdijk. Een Witoogeend Ayth ya nyroca werd op 30 december gez ien op de w ielen bij het Dijkgatsbos in de W ierin germeer, Noordholl and. O p 5 december bevond z ic h een groep va n c 10 000 Toppers A mari/a bij de M okkebank, Fri esland. Een Eider Somateria mo //iss ima zat op 20 november op 't Rutbeek bij Ensch ede, O verij sse l. Een Koningseider 5 spectabilis zou op 31 december gez ien zijn bij Breeza nd, Noordholl and . Va naf 5 december ve rbl even max im aa l 10 IJseenden Clangu/a hyema/is langs de Brouwe rsdam. Hoewel het all emaa l ontsn apte exemplaren zal betreffen, is het toc h we l aa rdi g om een opso mmin g te geven va n de waa rn emin gen va n Kokardezaagbekken Mergus cucu //atus va n het afge lopen naj aa r. N a een waa rn emin g va n een mannetj e va n deze soort va n 2 tot 8 oktober b ij Streefkerk, Zuidh oll and (met aluminiumring), zat er va n 30 nove mber tot 28 december één op het Schildmeer bij Sloc hteren, Groningen, va n 6 tot 14 december één bij Koedijk, Noordho ll and, en op 24 december een

Recente meldingen vro uwtje bij Twisk, Noordh oll and. Rosse Stekelstaarten Oxyura jamaicensis waren op 29 november in Meyendel, Zuidh oll and, en op 22 december drie in Het Zwa nenwater, Noordho ll and . Rode Wouwen Milvus milvus werden gez ien op 4 november bij Moergestel, Noordbrabant, op 8 november in de Erlecomse Waard, Gelderl and, op 27 en 28 november b ij Spaarndam, Noord holl and, en op 30 november en 6 december bij Wassenaar, Zuidholl and. Naast de lan g verb lij ve nde Zeearend Haliaeetus albicilla op de Korendijkse Slikken (gehe le periode) waren er waa rnemingen van deze soort op 8 en 28 november en 22 december in het Oostvaardersplassengebied, op 8 november bij Hoogezand, Gron ingen, op 9 november bij 's-Gravendeel, Zuid hol land, op 10 november bij Middelburg, Zee land, op 13 novembe r op Schi ermonnikoog, Friesland, op 29 november bij Goedereede, op 1 december bij N ieuwege in, Utrecht, en op 28 december bij het Jaap Deensgat in de Lauwersmeer. Ditmaal een totaal va n 36 gemelde Slechtvalken Falco peregrinus uit ons land. Op S november v loog 's nachts een groep Kraanvogels Crus grus over Gouda, Zu idholl and, hetgeen de eni ge waa rn em in g in deze periode bleef. Een nagekomen melding van het CDNA betreft een Aziatische Goudplevier Plu via lis {ulva die op 25 september werd gevangen bij N iekerk, Friesland. Op 22 nove mber we rd een ad ulte Steppekievit Chettusia gregaria waargenomen bij N ijkerk, Gelderland. Rosse Franjepoten Phalaropus {ulicarius werd en gemeld op 1 nove mbe r en 6 december bij V li ss ingen, Zee land, op 3 november in de Have n va n Oude Zeug nabij Kreileroord, Noordho ll and, op 6 november bij Camperduin, Noordholl and, op 10 november in de haven va n West-Terschelling, va n 14 november tot 8 december twee à v ier bij de pieren van Ijmuiden, op 18 november b ij Katwijk aan Zee, Zu idh oll and, op 28 november bij Egmond aan Zee en op 5 december bij Klein-Valkenisse, Zee land . Er waren nog drie meldingen van Middelste Jagers Stercorarius pomarinus en we l bij Scheveningen op 3 november, bij de Maasvlakte op 11 november (dr ie) en bij Ijmuiden op 5 december. In nove mber werden ook nog enkele Grote Jagers S skua doorgegeven en op 27 en 28 december zat een onvo lwassen exemplaar va n deze soort bij de Houtribslui ze n, Flevoland. Zwartkopmeeuwen Larus melanocephalus werden gezien bij Scheveningen, Ijmuiden, Stel lendam, Katw ijk aan Zee, M iddelburg, Hoeve laken, Gelderland, en Haven hoofd, Zuid ho ll and. Op 11 november werden 100en Dwergmeeuwen L minutus gesigna leerd tussen de pieren van Ijmuiden. Er werden nog Vorkstaartmeeuwen L sabini geclaimd op 11 november bij de Maasvlakte, op 12 en 20 november bij Westkapelle en op 11 december bij Ijmuiden. Slechts c 15 Geelpootmeeuwen L cachinnans konden opgetekend worde n en van de Grote Burgemeester L hyperboreus wa ren er waa rn em in gen op 1 november bij Westkapelle, op 2 november bij V li ss in gen en op 18 november bij Camperduin . Ui teraard was de gehele pe ri ode het adu lte exemp laar van de Brouwersdam KRAANVOGE LS TOT A LK EN

aanwezig in de omgevi ng va n het haventje bij de Middel plaat aan de binnenkant van de dam, alwee r voor het 8e opeenvo lgende jaar. Een hybride Grote Burgemeester x Zilvermeeuw L argentatus x hyperboreus we rd gemeld op 30 november bij Egmond aan Zee en op 5 december bij Ijmuiden. Het logo van Dutch Birding, de Ross' Meeuw Rhodostethia rosea, kon tussen 21 en 27 november aan de lij st worden toegevoegd bij de Pieren van Ijmuiden. N iet all een het meeuwtje was beweeglijk want in die dagen kon men ook genieten van menigten beweeglijk rondhollende voge laars. Grote Sterns Sterna sandvicensis werd en nog gez ien op 12 en 27 december bij de Brouwersdam, Visdieven S hirundo op 5 december bij Camperduin en op 30 december bij de Stevin slui zen bij Den Oever, Noordholland, en een Zwarte Stern Chlidonias niger op 28 december bij de Houtribslui zen . Een Witwangstern C hybridus zou op 8 november nog gez ien z ijn bij Stellendam. Een Zwarte Zeekoet Cepphus grylle zat op 8 november nóg of wéé r in de haven van West-Terschellin g. Kleine Alken Alle alle werden gez ien op 1 november bij Camperduin, Kreileroord en Westkapelle, op 8 november bij V li ssi ngen en Tersc helling, Friesland (twee), op 10 november één en 12 november drie bij Egmond aan Zee, op 11 november bij de Maasvlakte, op 13 november bij Ho lwerd, Fri es land, en Lauwersoog (drie), op 14 november bij Ijmuiden en Katwijk aan Zee (twee) en op 28 november en 5 december ter plaatse bij de Brouwersdam. Papegaaiduikers Fratercula arctica werde n gemeld op 13, 21 en 26 november bij Egmond aan Zee, op 1 december twee en 6 december drie bij Westkapelle en op 31 december bij de Haringvli ets lui zen bij Stellendam. Een nagekomen melding va n het CDNA betreft een Scharrelaar Coracias ga/TUlus die op 7 juni werd waa rgenomen bij Doldersum, Drenthe. Een Hop Upupa epops die op 1 december opgemerkt werd bij de Maarsseveensche Plassen, Utrecht, bleef daar aanwez ig tot 15 december. Strandleeuweriken Eremophila alpestris we rden geteld op het strand bij Oostvoorne, Zuid holl and (40), en bi j Noordpo lderz ijl, Groni ngen (12). Een Boerenzwaluw Hirundo rustica werd op 29 november gez ien bij Driemond, Noord hol land, en een Huiszwaluw Oelichon urbica op 10 november bij Ze ist, Utrecht. Grote Piepers Anthus richardi werden gemeld op 1 november bij Diemen, Noordh oll and, en in het Sloegeb ied, op 13 november bij Camperduin, op 14 november in het Westdu inpa rk bij Den Haag, Zu idh oll and, en op 18 november bij Wagen in gen, Gelderl an d. Een Duinpieper A campestris werd op 1 december nog gemeld bij de Kievitslanden. Roodkeelpiepers A cervinus zouden nog overgev logen zijn op 3 en 6 november, respectievelijk bij V li ss in gen en de Lepelaarsplassen, Flevoland. Een Rouwkwikstaart Motacilla alba yarrellii verbl eef op 6 december b ij Oosterhout, Gelderland. Pestvogels Bombycilla garrulus werde n gez ien b ij Wieringerwerf, Noord holl and, op 19 november en bij V li ssingen op 24 november. De Bonte Tapuit Oenanthe pleschanka van Katwi j k aan Zee bleef tot 4 november ter plaatse. Een SCHARRE LAARS TOT GORZEN

Recente meldingen

17 Dwerggans / Lesser White-fronted Goose Anser erythropus, Den Bommel, Zuidholland , 30 december 1992 (Arnoud B van den Berg) 18 Zwarte Ibis / Glossy Ibi s Plegadis falcinellus, Kalkense Meersen, Oostvlaanderen, december 1992 (Frederik Willemyns) 19 Bonte Tapu it / Pied Wheatear Oenanthe pleschanka, Katwijk, Zuidholland, 4 november 1992 (RenĂŠ van Rossum)

Recente meldingen markante telling betreft die va n c 42 000 Kramsvogels Turdus pilaris op 14 november ove r het Westd uinpark bij Den Haag . Een Tuinfluiter Sylvia borin werd op 24 november gez ien bij V laard in gen, Zu idh o ll and, en tot eind december werden her en der nog Zwartkoppen 5 atricapil/a en Tjiftjaffen Phyl/oscopus col/ybita waargenome n. Een Bladkoning P inornatus werd op 3 november gemeld uit M iddelburg. Een late Kleine Vliegenvanger Ficedula parva werd op 6 november gez ien op Texe l, Noord ho ll and. Taigaboomkruipers Certhia familiaris werden gemeld op 14 november te Groningen, Groningen, en op 15 decembe r twee op Tersche lling. Een Buidelmees Remiz pendulinus zat op 19 december bij de Kore ndij kse Sli kken. Europese Kanaries Serinus serinus werden waa rgenomen op 1, 4 (v ier), 8 en 9 november bij V li ss in gen, op 9 november

bij A rnhem, Gelderl and, op 13 (drie) en 18 nove mber (v ijf) bij Broekhuizen, Limburg, op 18 (drie) en 21 november bij Wageningen en op 1 december bi j Westkapel le. In de omgeving va n de Lauwersmeer werden groepjes IJsgorzen Ca lcarius lappon icus gez ien op 12 november (2 1) en 26 december (18). Sneeuwgorzen Plectrophenax nivalis werden gemeld bij Oostvoorne (2 5) en Ijmuiden (60). Een Bosgors Emberiza rustica zou op 1 november lan gs Westkapell e gevlogen zijn en een Dwerggors E pusil/a werd nog gemeld op 8 novembe r bij V li ss ingen. Bij de trektelpost Hell egat ten oosten va n Terneuzen, Zee land, werden op 8,21 en 28 november respect ievelijk 17, 22 en dri e Grauwe Gorzen Miliaria ca landra geteld. Bij de Zuidpier va n ijmu iden verb leef een exemplaar va n 5 tot 30 december.

Ruud M van Dongen, Albertusstraat 4, 5261 AD Vught, Nederland Hans Cebuis, Boogschutter 30, 3328 KB Dordrecht, Nederland Peter W W de Rouw, Warande 23, 3705 ZB Zeist, Nederland

België DU IKERS TOT VALKEN Te Oostend e, W estv laanderen, vloog op 3, 11 en 12 november en op 6, 12 en 13 december telkens één IJsduiker Cavia imme r langs; bij Wendu in e, Westv laa nderen, trok er één voo rbij op 13 november. Van 28 november tot 20 december pleisterde een ju ve niel exempl aar bij Oe legem, A ntwerpe n. Op zijn m in st ve rrassend was de langsvliegende Kuhls Pijlstormvogel Ca lonectris diomedea die op 13 december te Oostende werd gec laimd . Op 12 december werd hier bovendien een Grote Pijlstormvogel Puffinus gravis gemeld. Waarnem in gen va n Grauwe Pijlstormvogels P griseus wa ren op 3 en 11 (d ri e) november en op 12 december te Oostend e. De enige andere waa rneming was te We nduine op 13 november. De laa tste Noordse Pijlstormvogel P puffinus v loog op 12 december langs Oostend e. Op 12 november passee rd e hi er een Vaal Stormvogeltje Oceanodroma le ucorhoa en op 13 novembe r trok er één langs Wend uine. Bij Lichtaart, Antwerpen, werd op 19 november een verzwakte adulte Jan-van-gent Morus bassanus opgeraapt en op Blokkersd ijk, A ntwe rpen, p leisterde op 28 december kortstond ig een onvo lwassen exemplaar. Kuifaalscholvers Phalacrocorax aristotelis trokken langs Oostende op 11 november en 22 december en langs Wendui ne (o nvo lwassen) op 14 nove mber. Pl eisterende exemplaren werden gez ien bi j de Oostd am te Heist, Westvlaan deren (o nvol wassen), op 13 december en op De Kuifeend, A ntwe rpen (adult), op 26 december. Tot ten min ste 26 december verb leef een Koereiger Bubulcus ibis bij De Blankaart te Woumen, Westv laan deren . Op 1 november zat er nog een Kleine Zilverreiger Egretta garzetta in Het Zw in bij Knokke, Westv laanderen, en een ander exemplaa r overwinterde te Zeeb ru gge, Westv laanderen, tot minstens 30 december. Van 19 nove mber tot zeke r 6 december overwinterde weer een Grote Zilverreiger E alba te Harchies, Henegouwen. Op 8 november was een gek leurrin gde Ooievaar Cico-

nia ciconia aa nwez ig te Duffel -Rum st, Antwerpen, en op 10 novem ber v loog er één over het vliegveld va n Deurne, Antwe rpen. De Zwarte Ibis Plegadis falcinellus di e op 11 december over Moerbeke, Oostvlaanderen, vloog, kon va n 15 tot 27 december bekeken worden in de Ka lkense Meersen, Oostvlaanderen; het was vr ij we l zeker een voge l in eerste w interkleed. Op 8 november trokken twee Witbuikrotganzen Branta bernicla hrota langs Oostende. Nog twee exemp laren zaten op 26 en 27 december in de Voorhaven van Zeebru gge. Bij Schoten, Antwerpen, zat van 28 tot ten min ste 30 nove mber een leuke hybr ide Krakeend x Wilde Eend Anas strep era x platyrhynchos. Het mannetje hybrid e Kuifeend x Tafeleend Aythya fuligula x feri na zat nog tot 27 december te Hofstad e, Brabant. Een hyb ride Kuifeend x Witoogeend A fuligula x nyroca we rd gecla imd te Eke, Oostvlaanderen, op 31 december. Tot 1 januari zo u een hybride Ringsnaveleend x Kuifeend A col/aris x fuligula verble ve n hebben te Dendermonde, Oostvlaanderen . Het mann etj e Ringsnaveleend A col/aris zat nog tot 19 decem ber op Blokkersdijk. Een adult vrouwtj e kon va n 12 tot 30 decem ber worde n bekeken op het Rodenhui zedok in de Gentse Kanaalzone, Oostvlaanderen. Er we rden ee rd er vee l Witoogeenden A nyroca ontdekt. Ze werd en gez ien te Mechelen, Antwerpen (onvolwassen mannetje) , op 9 nove mber, te Beernem, Westv laanderen, twee op 14 en één (mannetje) op 20 nove mber, te Harchi es (mannetje), op 14 novembe r, te Lier-Duffel, An twerpen (mann etje), va n 14 november tot 30 december, op De Maten te Diepenbeek, Limburg (mannetje), va n 13 tot 26 december en late r hetzelfd e exemp laa r op het A lbertkanaal te Genk, Limburg, va naf 29 december en te Oostende-Zwaai dok (ook een mannetj e) op 30 december. Het vro uwtje Buffelkopeend Bucepha la albeola meldde z ich va naf 18 oktober nu al voo r de 4e opee nvo lgende w in ter te Mol, Antwe rpen. De Rosse Stekelstaart Oxyura jama icensis we rd tot 14 november waa rgenome n op De Kuifeend ; mogel ijk hetze lfde

Recente meldingen mannetj e zat op 21 en 22 november op Bl okke rsdijk. Rode Wouwen Mi/ vus mi/vus trokken ove r Kersbeek, Brabant, op 1 november, over Konti ch, A ntwe rpen, op 5 november, ove r Li er, H all aar, Antwe rpen, en W ilrijk, A ntw erpen, op 6 november, ove r Mec helen op 9 november en ove r Hoeke, W estv laanderen, op 23 november. Va naf 13 november pl eisterd e een ju veniele Rod e W ou w te M oerbeke. Va naf begin december liep het aa ntal hier op tot drie exempl aren en va naf 17 december zat hi er nog één exempl aa r. O p 4 novembe r vloog een moge lijke Bastaardarend Aqui/a cJanga ove r Harchies- Hensies. W aa rnemin gen va n Slechtvalken Fa/co peregrinus gebeurden te A ldeneik, Lim burg, te Antwe rpen-Haven, Antwe rpe n, te Bru gge Sint-A ndri es, W estvlaand eren, te Dessel, A ntwe rpen, te Gent-El ektra bel, te Gent-O ssemeersen, te Hensies, te Hofstade, te Kall o-Doe l, Oostv laa nderen, te Kersbeek, te Kn okke, te Meetkerke, W estv laanderen, te Mol-Postel en te Zeebru gge (dri e) . KRAANVOGE LS TOT A LKEN O p 5 november vlogen ove r Maaseik, Limburg, twee Kraanvogels Crus grus. A ndere groepj es vol gden na de koudegolf; op 13 nove mber c 60 over Duffel en 40 over Leopold sburg, Limburg, en op 28 december 43 ove r Ransberg, Brabant. Zoa ls gewoonlijk werd ook in deze period e de beste waa rneming te laa t bekend : op 13 nove mber pl eisterde een Terekruiter Xe nus cine re us aa n het Mol entje te Uitkerke, W estv laanderen. Langs Oostende vlogen Rosse Franjepoten Pha/aropus fu/ica rius op 14 nove mber en 6, 12 (twee) en 30 december. O p 28 november pl eisterd e er één bij de Oostdam te Heist. De laatste Middelste Jagers Stercorarius pomarinus trokken langs Oostende op 3 (10) en 12 nove mber (dri e) en op 12 december. Een late Kleine Jager 5 paras iticus tro k op 12 nove mber langs Oostende. Op 11 en 12 december passeerden hi er res pecti evelijk drie en twee Grote Jagers 5 skua. Er werden Zwartkopmeeuwen Larus m e /anocepha/u s gez ien te Oostende (dri e), te Li er, en op het Rodenhui zedok. Langs Knokke trok op 21 november een late ju veniele Vorkstaartmeeuw Larus sabini. De eni ge Grote Burgemeester L h yperbore us (in eerste w interkl eed) v loog op 6 december ove r De Kuifeend . Te Oostende we rd en Kleine Alken Alle alle waa rgenomen op 3 en 11 (twee) november en 5 (twee)

en 13 (drie) decem be r en langs W enduine v loge n er twee op 13 november. Papegaaiduikers Fraterc u/a arctica vloge n (a lwee r) langs Oostende op 3 november en 12 december. LEEUWE RIK EN TOT GO RZEN Er werd en hee l wat groepjes Strandleeuweriken Erem ophi/a a/pestris opgemerkt, met als grootste groep 22 exempl aren in de Voo rh aven va n Zeebrugge op 29 december. De laatste Beflijsters Tu rdus torquatus lieten zich z ien te Oostende op 1 november en te Duffel op 3 november. Tot te n min ste 22 december kl onk te Harchi es de za ng va n Cetti's Zanger Cettia cetti. De eni ge Pallas' Boszanger Ph ylloscopus p roregu/us voo r België dit j aa r we rd we l heel laat èn in het binn enl and ontd ekt in het park va n Tervuren, Brabant, op 17 december. Van 10 tot 12 december was een Siberische Tjiftjaf P collybita tristis aa nwez ig te Angreau, Henegouwen. De najaa rsin vas ie va n Baardmannen Panurus biarmic us res ul tee rde op heel wat pl aatsen in overw interende groepj es . Een Witkopstaartmees A egitha/os ca udatus ca udatus we rd op 19 november gemeld te Zichem, Limburg. Een Buidelmees Remiz pendu/inus verbl eef op 7 nove mber te Boc ho ltLoozerh eid e, Lim burg. Bij M eerhout, Antwerpen, zat op 28 november een Raaf Corvus corax. O p 1 november vloog een ju ve niele Roze Spreeuw Sturnus roseus over de duinen te Oostende. In de laa tste wee k van november w erd te W etteren, O ostv laanderen, een gaaf, on gerin gd, maar dood vrou wtje Haakbek Pinico/a enucJeator opgeraapt... In november we rden links en rechts nog wat IJsgorzen Ca /ca rius /apponic us gemeld. Interessa nt was de va ngst va n een Dwerggors Emberiza pusilla tu ssen de hui ze n te Putte, Antwe rpen, op 28 december. De vogel we rd gevangen gehouden en sti erf de vo lgende dag tijd ens het fotog raferen; laat het een les weze n ...

Deze waa rn emin gslij st kwa m tot stand met medewe rking va n Hugues Dufourn y (Henegouwe n), Philippe Smets (Ti enen), Dirk Symens (VLAV ICOl, en Will y Ve rsc hueren (Linkeroever). Ook de hulp va n al diegenen die (hun) waa rn emingen meedeelden op de Belgisc he Dutch Birdin g-Voge llijn (03-4 8801 94) was hier on ontbeer Iijk.

Gerald Driessens, Bosstraat 44, 2500 Lier, België

DB Actueel _ _ _ _ _ _ _ _ __ Jaaroverzicht van 1992 Net als 199 1 was 1992 voo r Nederl and een jaar met relati ef we ini g maar we l bij zondere ornith ologisc he hoogtepunten. In totaa l we rd en ruim 315 voge lsoorten vastgesteld. Daa rn aast we rd en nog c 10 andere soorten gemeld waa rva n naar ve rwachting nog enkele aa nvaa rd zull en wo rd en. Deze

totaa l score is duidelij k lager dan die va n 199 1 en 199 0. De eerste 2 maanden va n het jaa r kenden als tw ij fe lac htig hoogtepunt het verblij f va n een ongeringde Bronskopeend Anas fa /cata in de O ranjekom, A msterdamse W aterl eidingduinen, Noordholl and, in janu ari.

[Ou/eh Birding 75: 42-44, februari 7993[

DB-A ctueel Waarsc hijnlij k dezelfde voge l verbleef va n middenfebru ari tot beg in april bij Bennebroe k, Noordholl and (tweede geva l voor Nederl and). In dezelfde peri ode keerd e het mannetj e A merikaa nse Smi ent A americana teru g naar de uiterwaa rden b ij Ingen, Ge lderl and, en we rd dezelfde soort oo k bij Delft, Zuidh o ll and, gez ien. O p 8 maart ve rsc heen één va n de hoogtepunten va n het jaa r toen Eus va n der Burg en Kees de V ri es op de Maasvlakte, Zuidh olland, een Sneeuw uil Nyctea sca ndiaca ontdekten die z ich ve rvo lgens tot het eind va n de maand ter pl aatse liet bewonderen (ac htste geva l). De aa nva nke lijke angst bij een aantal mense n dat het om een onts napte voge l zo u kunnen gaa n bl eek later ge lu kk ig ongegrond toe n bleek dat Westeuropa in febru ari-juni doelw it was va n een in vas ie. Na de voge l va n de Maasvlakte we rden dive rse andere waa rn emin gen va n ze ker twee andere exempl aren gemeld, zoa ls op 5 april bij Heil oo, Noordholl and, op 14 mei bij Asse ndelft, Noordholland, en op 28 juni (één va n de wa rm ste dagen va n het jaa r!) op Schiermonni koog, Fri es land . Buiten Nederl and we rden Sneeuw uilen gez ien in Denema rken (éé n in juli), Duitsland (éé n), Zuid -Finl and (waa ronder twee tot in juli! ), O uessant, Bretagne, Fra nkrijk (éé n op 2 1 april ), Ierl and (éé n), Kanaa leil anden (éé n va n 14 april tot in juni), Zuid Zwede n en op N orth Ui st, Western Isles, Schotland (twee waa rva n één met Noorse rin g) . A pril leve rde vervo lgens de we lkome maa r voo r velen ' lij sttechni sc h' gez ien probl emati sc he waa rn eming op va n een door Dirk M oerbeek en Ted H ooge ndoo rn ontdekte Ringsnavelmeeuw L de/awarensis (tweede geva l) . De voge l ve rbleef 2 dagen in het grensge bi ed ten zuiden va n Ac htmaa l, Noordbrabant, meestal aan de Belgisc he z ijd e. Op 18 april we rd op Texel, Noo rdholl and, een naa r sc hattin g 2 we ken dode Kortbekzeekoet U ria /om via gevonden (ac htste geval) . O p 30 april en 1 mei v loog een Roodstuitzwa lu w Hirundo daurica voor tall oze belangstellenden tu ssen Boe renzwa lu wen H rustica bove n de Botsho l, Utrecht. Later in het voo rjaa r we rden nog meer Roodstuitzwa lu we n gemeld, waa ronder enkele langs Bres kens, Zee land . Op 1 mei we rd een Korttee nl eeuweri k Ca /andrel/a brachydacty/a gefotografeerd b ij Lauwe rsoog, G roningen. Een nageko men meldin g va n een Middelste Bonte Spec ht Dendrocop us medius in de Meinweg, Li mburg, op 10 mei maakt een goede ka ns doo r de CD NA aa nvaa rd te wo rden. Een peri ode va n bestendi g moo i wee r met oostenw ind bracht half mei met name bij Breskens de vogelaars in beroering. O p 14 mei werd hier een Ko rtteenleeuweri k gez ien en op 16 mei een kortstondi g aa nwez ige Cirl gors Emberiza cir/us, het derde geva l voo r Nederl and en de eerste sind s 190 1. Een roepend Klein st Waterh oen Porzana pusil/a bij Rh enen, Gelderlan d, was de laatste ontdekkin g va n Jowi de Roever die op 28 augustu s ove rl eed. Een mannetj e Bl auwvleugeltalin g A discors verb leef in het Eemshavengebi ed, Gronin gen. Een Baardgrasmu s Sy/via cantil/ans we rd gez ien in voo r pu b liek ni et toega nkelij k te rrein op Tersc helling, Fri es land. Twee Terekruiters Xenus cinereus we rden gemeld, één bij Co lijn spl aat, Zee land, en één

op Texel. Eind mei we rden in de Ooypolder, Gelderland, twee gelukkige voge laars beloo nd met een ove rvi iegende Steenarend A qui/a chrysaetos en slechts één waa rn emer ko n genieten va n een A lpengierzwa lu w Apus me/ba boven Bakkeveen, Fri es land . In dezelfde peri ode we rd Nederl and overspoe ld met W espendieve n Pernis apivorus, Roodpootva lken Fa/co vespertin us en cl aim s va n (vaak ongedeterminee rd e) arenden. Kl aas Ei genhui s voegde begin juni met een Noord se Nachtegaa l Luscinia /uscinia in Meyende l, Zuidh oll and (nadat er in mei al één langs de O ostvaa rd ersdij k, Fl evol and, was gehoo rd ), en de eerste 'tw itchbare' G ri el 8urhinus oedicnemus in 10 jaa r, in het Zwa newater, Noord holl and, twee ontdekkingen toe aan z ijn in dru kwek kende staa t va n dienst. Dezelfde wee k brac ht een G rauwe Fiti s Ph yl/oscopus trochi/oides op Rottumeroog, G roningen, en een kortstondi ge waa rnemin g va n twee Steppevorkstaartpl evieren G /areo /a nordmanni bij de Philipsdam, Zuidholland. Een nagekomen melding va n een Scharrelaa r Coracias ga rru/us bij Doldersum, Drenthe, op 7 juni w ord t, bij aanvaa rding, de eni ge ze ldzaa mheid uit deze prov incie. Va n juni tot november werd en maar liefst op v ij f ve rsc hillende pl ekken Steppeki eviten Chettusia grega ria gezi en waarmee 1992 voo r deze soo rt een topj aar betekende. Va n eind juni tot in juli li et een Ralreiger Ardeo/a ral/o ides z ich bewonderen op het Rammegors, Zee land . O nd anks deze vee lheid aan leuke soo rten duurde het tot 25 juli voo rd at enkele voge laa rs va n de 'o ude ga rd e' hun eerste nieuwe soort konden bij sc hrij ven, en we l in de vo rm van een Va le Pijl storm voge l Puffinus ye /kouan. Deze voge l we rd ontdekt door voge laars die ook bij w indkrac ht 0 over zee gaan kijken. Het dier was zo vri endelijk een dag lan g voo r de Hondsbossc he Zeewerin g, Noordh o ll and, te dobberen en we rd daardoo r het eerste 'tw itchbare' geval va n deze soort. De dagen da arna we rd en va naf Paviljoen Min ke ma nog enkele waa rnemin gen va n deze soort (of deze voge l) gedaa n. In augustu s ve rbl eef wederom een Grote Grij ze Snip Lim nodromus sc% paceus, ditmaal in w interkl eed, in de Lauwe rsmeer, G roningen, en va naf eind augustu s tot half okto ber we rden min stens drie Sperwe rgras mu ssen Sy/via nisoria in het ve ld ontdekt, alle op de W addeneil anden. O p 25 september werd een Az iati sc he Goudplev ier P/uvia/is fu /va gevangen bij N iekerk, Fri esland . Eind september ontdekten Laurens Steijn en Henk va n der Jeugd een Kortteenl eeuwe rik in de Eemsha ven. Het ongebrui ke lij k lange ve rblijf va n bijn a een wee k bood vee l voge laa rs de moge lijkheid deze, in andere geva ll en altijd snel gevloge n, dwa al gast waa r te nemen. O p 5 oktober trof A rend Wass in k een Bergfluiter P bonel/i in z ijn tuin op Texel aan. De eerste we ken va n oktober brac hte n enke le Taigaboom kruipers Certhia familiaris op V lieland, Fri es land, en Tersc hellin g. Er wa ren 'slec hts' twee of drie Pall as' Bosza ngers P p roregu/us. Een jonge Roze Spreeu w Sturnus roseus ve rbl eef bij M iddelburg, Zee land. Een reco rd aa ntal va n c 10 Bosgo rzen Emberiza rustica we rd gevonden. Pas va naf 23 okto ber kwa m het najaar echt op gang met de ontdekking doo r Ruud Brouwe r en H an End t va n een

OB-A c tueel eerste-winter mannetj e Bonte Tapuit Oenanthe p/eschanka bij Petten, Noordh oll and (tweede geva l), en de vondst va n een jo nge Grij ze W ouw E/anus caeru/eus bij de grensoverga ng Haze ldonk, Noordbrabant, op 24 oktober (tweede geva l). De tapuit bl eef enkel e dagen aa nwez ig en we rd een wee k later ve rrasse nd gevol gd door een eerste-w inter vrouwtj e in Katw ijk aan Zee, Zuidho lland, ontd ekt doo r René va n Rossum en Casper Zuyderdu yn (derd e geva l). O p de laatste oktobe rdag werd op Vli eland de eni ge Bruin e Boszanger P fuscatu s va n het jaar on tdekt. Toe n iedereen zo' n beetj e dac ht dat de koek op was, sloeg op 21 november Dirk Moerbeek toe met de o ntdekkin g va n een tweede-winter Ross' M eeu w Rhodostethia rosea tusse n de Pi eren va n Ijmuiden, Noordholland (derde geva l). M et de ontdekkin g va n deze meest begeerde van alle meeuwesoorten verstevigde Dirk zijn posi tie als één va n de succesvo lste ontdekkers va n ze ld zaa mh eden in Nederl and . De meeuw bl eef tot en met 27 november ter pl aatse en liet z ich op so mmi ge mom enten goed bekijken en fo tograferen. Het za l ni emand ve rbaze n dat deze topper va n het jaa r vele 100en vogela ars trok, ze lfs uit Duitsland, En geland en Frankrijk, di e allemaa l eindelijk het logo van Dutch Birding in levende lij ve konden aanschou w en. December ko n daarn a all een maar tegenva llen en deed dat dan ook. Naast de reguliere leuke w intersoorten en de teru gkeer va n de Bronskopeend naar de Oranj ekom w aren er slec hts meldin gen van zeld zaa mheden die niet teru ggevonden konden w orden. In 1992 we rd en drie potentiële nieuwe soorten voor Nederland gemeld: een Rotszwalu w Ptyonoprogne rupestris langs Breskens op 14 mei, een Dwe rga rend Hieraaetus pennatus (donkere vorm) over het Leersumse Veld, Utrecht, op 30 mei en een Don sstormvogel Pte rodroma mol/is langs Camperduin , Noordholland, op 24 oktober. De Rotszwaluw is inmiddels niet, de Dwerga rend wè l aanvaa rd door de CDNA. Een and er opva llend aspect va n 1992 is het vrij we l ontbreken va n ze ldza me rin gva ngsten; in de afgelopen jaren wa ren ringers altijd goed voor een aantal opm erkelijke gevallen. Verd er va lt te constateren dat vrij we l alle zeer ze ldza me soo rten va n 1992 ontdekt zijn door vogelaars die al jaren bekend zijn binn en de DB A. 1992 leve rde maar we ini g ni euwe soorte n op voor de meeste vogelaa rs uit de top va n de 'tw itchers' -ranglij st. Voor de hoogste 28 is preci es bij gehouden wat de veranderin gen w aren. De Ross' M eeuw was voor iedereen nieuw, behalve voor joop Swaab die de voge l va n 195 8 al had gez ien. De Sneeuw uil w as een nieuwe soort voo r 15, de Va le Pijl storm voge l voor 14, de Bonte Tapuit voor 10 en de Bron skopeend voor zeve n va n de 28 . Andere ni euwe soorten voo r één of meer va n deze 28 voge laa rs wa ren Ralreiger, Steenarend, Gri el, Ri ngsnavel meeuw, Kortteen leeu we rik, Roodstu itzwalu w, Sperwergrasmus en Cirl gors. Doord at in 1992 noga l wat oude geva llen na rev isie van de lij st w erden geha ald (zoals vrij we l ze ker twee va n de drie geva llen va n Roze Pelikaa n Pe/eca nus onocrota/us, alle geva llen

va n jufferkraa nvoge l Anthropoides virgo en de Radd es' Bosz an ger P schwarzi va n 199 0), leverde het jaar aardi g wat ve rsc hui v in gen in de rangschikking op, al moet hi erbij verm eld wo rden dat de uitkomst va n de behandelin g va n een aa ntal geva llen (met name Donsstorm voge l en Rotszwa lu w) op di t moment een definiti eve stand onmoge lijk maa kt. Ook de (her)be handelin g va n een aantal oudere geva ll en, zoa ls de Grote Pijl stormvoge l P gravis va n oktobe r 1977 b ij Camperduin en de Citroenkw ikstaart Motacilla citreo /a va n augustus 199 1 op Texe l, kan nog ve rsc hui vin gen veroo rza ken. De beste za ken deed Gerard Steinh aus di e met drie nieuwe soorten z ijn koppos iti e ve rstevigde op 377 . Twee va n de drie soo rten had Kla as Ei genhui s (nu 375) al op zijn lij st (Va le Pijl stormvoge l en Bonte Tapuit) zodat Gerard hiermee uitliep op z ijn naaste co ncurrent. Daarn aast 'verl oo r' Kl aas oo k nog z ijn Roze Peli kaa n terw ijl Gerard het geva l ui t mei 199 0 mag blij ven te llen. Kl aas scoorde naast de Ross' M eeuw als eni ge uit de top de Cirl gors maar was eveneens aanwez ig bij de Rotszwa lu w en Donsstormvoge l en heeft du s nog tw ee ijzers in het v uur om eventu ee l met Gerard gelijk te komen. Bij de Don sstorm voge l doet zich ove ri gens het taxonomi sc he probl eem voo r va n een soort met drie ondersoo rten dan we l drie ve rschill ende soorten. A ls gevolg daarva n ka n bij aanvaa rdin g als 'superspecies' (indien niet ze ker is op we lke va n de drie taxa de wa arn emin g betre kkin g had) het dilemm a ontstaa n of een derge lijk geva l op de soortenlij st meegeteld kan w ord en of ni et. In de voorlopi ge top-10 vo lgen Gerald Oreel en Ed wa rd va n Ijzen doorn met 374 soo rten, Eu s va n der Burg met 372, Pi eter Bi so n en Hans ter H aar met 37 1, joop Swaa b met 369 (tevens het laa tste totaal van jowi de Roever) en Aa rt Vink en j an van der Laa n met 36 8. De meeste voge laa rs uit de top- 28 kwa men in 1992 uit op twee tot vier nieuwe soorten. janj aap Brinkm an, Paul de H eer en joop Swaa b bl even op nul steken en Han Bl ankert w ist slechts één nieuwe soo rt mee te pi kken. Daartegenover staan topscorers met vijf (Hans ter Haa r en Wim va n der Schot), zes (Leo Heemskerk en Teus Luij endijk) of ze lfs zeve n nieuwe soo rten (Arn old Veen en Wim Wi ega nt). Indien het huidi ge tempo va n ni euwe soorten z ich voortzet en ni et meer tevee l oude geva llen w orden 'opgeschoo nd ', kan de koploper met eni g geluk nog net voor 1 janu ari 2000 de magisc he grens va n 400 soorten berei ken! De pog in g va n Th eodoo r Muusse om het jaarrecord va n Aa rt V ink te ove rtreffen lijkt te zijn ges laagd. O nd anks het magere j aar kwa m hij vo lgens opgave to t een nieuw reco rd va n 295 soorten, drie meer dan Aa rts record. Voo rd at dit reco rd in de boeken kan w orden bij gesc hreven, moet echter nog we l een aa ntal soo rten door de CD NA w orden aanvaa rd. Voo r het overzicht va n in 1992 gehouden 'big-d ays' wordt verweze n naa r Dutch Bi rding 14: 11 9- 120, 1992 . Ik bedank Leo Heemskerk en Gerard Steinh aus voo r het bijhoud en va n de ranglij sten. ENNO B EBELS

Aankondigingen & verzoeken Bird-migration survey in Israel in autumn of 1993 From 10 A ugust to 20 O ctober 1993, the Israel Raptor In formati on Center IRIC orga ni zes the 15th annu al raptor, stork and pelica n mi grati on survey in th e North ern Va ll eys, Israel. Durin g the autumn of 199 1, ove r a peri od of 45 days, 58 0 000 ra ptors of 30 different species, 190 000 White Storks Ciconia ciconia and 36 000 White Peli ca ns Pelecanus onocrotalus were co unted in th e sk ies over Israel! Experi enced birders w illin g to ass ist in th e survey for a peri od of at least 3 weeks and to watch the mi grati on for at least 8 hours a day are offered free lodgin g and food for the length of their stay. Those interested are requested to se nd a short curriculum vitae including deta il s of their previou s experi ence to: Ron Beer, IRIC, Har-Gilo, Doa r Na Zfon Yehuda, 909 0 7 Israel, telep hone +972 -29323 83 or +972-29 32384, fax +972 293238 5. Pl ease state th e peri od you w ill be ava il abl e.

species . Th e Ru ss ian Journal of Ornith ology is ru n by A lexander Bardin (edito r-in-chief) and Eugene Pota pov (consultant and ove rseas sal es manager) w ith the help of 'Alga Publi shers' in St Petersburg, Ru ss ia. Th e Ru ss ian Journ alof O rnithology is publi shed in two iss ues in 1992 and quarterl y hencefo rwa rd . The 1992 subsc ription pri ce is G BP 19.00 (UK), GBP 22 .00 (Europe) and GBP 27 .00 (rest of the wo rld ). For a subsc ription ord er form, pl ease w rite to: Eugene Potapov, c/o Edwa rd Grey In stitute, Department of Zoo logy, South Parks Road, Oxford OX 1 3PS, UK. Wing-tagged Hen Harriers Sin ce 1990, a stud y of the movements and surv iva l of Hen H arriers Circus cya neus ha s been underway in Scotland, UK. Over 1000 nestlin gs have been marked w ith a sin gle co loured tag on eac h w in g. It is suspected th at th ere is an annu al move ment of Briti sh bird s onto th e continent each autumn . Should anyo ne see a w in g-tagged Hen Harrier, pl ease note the date, location, colour of th e tags (these can be di fferent on each w ing) and, if poss ibl e, an y letters or numbers on the tags. All reports w ill be acknow ledged and detail s of th e bird 's ori gin sent to the obse rver. Send th e sightin gs to : Bri an Eth erid ge, RSPB , Etive Hou se, Beec hw ood Park, Inve rness IV2 3BW, Scotl and, UK.

Ecology and conservation management of arctﾃ残breeding geese A symposium on 'Current iss ues in th e ecol ogy and con servation man agement of arcti c-breeding geese' is being held at th e Uni versity of Sunderl and, UK, on 17- 18 April 1993 . The aim is to promote th e exchange of information on recent ecological resea rch on goose population s. Speakers w ill include a number of goose experts present in g a range of review papers on current research. Further offers of papers for the meetin g are we lcom ed and should be submitted togeth er w ith a 50-wo rd abstract as soon as poss ible. Poster presentation s are also most we lcom e. A nyon e w illing to co ntribute or w ishing to receive furth er detail s (full res idential facili t ies w ill be ava il abl e), pl ease contact: Steve Percival , Eco logy Centre, Uni ve rsity of Sunderl and, Sc ience Compl ex, Sund erl and SR1 3SD, UK, teleph one +44- 901 5152532 .

Data on longevity of birds requested For th e preparation of a se ri es of papers on longev ity in bird s, Herbert Sc hifter (Naturhi stori sc hes Muse um Wi en), M arv in Jones (Sa n Di ego Zoologica l Soc iety) and Koe n Brou wer (Nati onal Found ation for Research in Zoological Gard ens) w ould we lcome any data on longevity of both capti ve and w ild birds. For ca pti ve bird s, pl ea se indicate exact date of arri va l, birth and death. For w ild birds, indicate estim ated or kn own age at date of ringin g and date of recovery . Post-mortem reports w ould also be apprec iated. Pl ease also include data on the la st age of reprodu ction w hen know n. All co ntri butors w ill be acknow ledged . Currentl y, a paper on longevity and reproducti on of storks has been accepted fo r publi cati on in th e International Zoo Yearbook and papers on ibi ses, spoonb ilI s and hornbill s are in preparation. Send yo ur reports to: Koen Brou wer, Nation al Fo und ati on for Resea rch in Zoologica l Gardens, c/o A rti s (Amsterd am Zoo), PO Box 201 64, 1000 HO Am sterd am, Neth erland s, fa x + 31-2 062 53931.

Russian Journalof Ornithology Th e Ru ss ian Journ al of O rnitho logy is the first orni thologica l periodica l in Ru ss ia since th e 193 0 s and ind eed th e first nongovernm ental one for 70 yea rs. Th e edi tors we lco me authors from all over th e wo rld . Papers are in Ru ss ian w ith an En gli sh summary or (some) in En gli sh. A ll fi gure ca ption s and tabl es are also translated into Engli sh. Th e jou rn aI w ill publi sh on bird s in both Ru ss ia and the fo rmer USSR and foc uses on di stributi on and density, ecology, behaviour, energeti cs, mi gration and season al d istribution, and bi ology of endemi cs and rare

A Book Service for the European Birder De Boekenservice voor de Europese Vogelaar A new service, designed for the European birdwatcher. The aim is to offer books/recordings covering all areas of European & World ornithology, in any language, with easy ordering and rapid despatch . Payment is easy too - we accept cheques in LlGldlDM, Eurocheque, most credit cards, and Giro/Postbank. We also offer full customer service, with French, German & Spanish speaking staff, and will be happy to offer advice on a range of titles.

Featured Titles: Handbook to the Birds of the World: Volume 1 . . . . . . . . . . . [95.00 Birds of the Western Palearctic, Volume 6 - Warblers . . . . .[75.00 Birds of the Western Palearctic, Volume 7 - Old World Flycatchers to Shrikes. Due March 1993 . . .[75.00 The Voitures of Mrica . . . . . . . . . . . . . . ... .. . . . . . . . LS5.00 Identification Guide to European Passerines . . . . . . .01.50 Bird Census Techniques . . . . . . . . . . . . . . . . . . .H9.50 Atlas des Oiseaux Nicheurs de Normandie . . . . . . . .f.21.50 Birds of Southwestern BraziI . . . . . . . . . . . . . . . .f.27.95 A Birdwatcher's Guide to Southern Spain . . . . . . . . . . . . . . . [ 9.75 Fatal F1ight: The Maltese Obsession with Killing Birds . . . . . .. [ 9.95 Field Guide to the Birds of Borneo, Sumatra, Java & Bali . (Pbk) f.25.00 - new field guide covering 820 species. Due July 1993. . (hbk) LSO.OO Guia de las Aves de las Islas Canarias . . . . . .. . . . . . . . . . . f.24.95 Les Oiseaux Rares en France . .. .. . . . . . . . . . . . ... . .. f.25.00 The Birds of the Balkan Peninsola - Bulgarian field guide, Cyrillic script text. . . . . . . . . . . . . H9.25 Oiseaux de Guyana / Birds of French Guiana . . . . . . . . . .. . 08.00 European Bird Names in Fifteen Languages ... . . . . .. . . . . ,H3.95 Threatened Bird~ of the Americas 1he /CBPflUCN Red Data Book - just published . .. .. . . . . f.29.50 Birds of Europe with North Africa and the Middle East . . . . . . . f.25.00 Lommar - excellent monograph on Divers by Lars Jonsson . . . . . ,H8.95 Die Vogel der Turkei (Checklist of the Birds of Turkey) . . . . . . . H4.50

Gld280 220

DM250 197

220 162 93 58 64 82 29 29 74 148 74 74

197 145 83 51 57 73 26 26 65 130 65 65

57 112 41

50 100 36

ยง

87 74 56 43

78 65 50 38

ยง

Any bird, natural history or enviroument book may be ordered using this service. Write for a price quotation, or send for our free catalogue:

- Guide prices only - may alter due to publishers' price increases or currency fluctuation.

ORDERING DETAILS

ORDER FORM

Payment: by i/GldlDM cheque, Eurocheque, or bank transfer (please write for details). Giro/Postbank: please write for details Credit card: VISA! AccesslMaster-/Eurocard

Name Address

Postage & Packing Charges: Orders up to iJ5 - add LS (Gld IS/DM 13) Orders up to i60 - add [7 (Gld 21 1 DM 18) Orders up to !90 - add [9 (Gld 27 1 DM 23) Orders over i90 - add 10% of order value. Return this form with paymenJ, or phone/fax us at the foUowing address:

Country I enclose payment of i/Gld/DM _ _ _ _ __ Transfer to Postbank of Gld Please debit my credit card no:

IIIIIIIIIIIIIIIII Expiry date __ / __ Signature

Natural History Book Service Ltd 2-3 Wtlls Road, Totnes, Devon TQ9 5XN, UK. Tel: 0803-865913

Fax: 0803-865280 (tnt' l: 44-803-865280) VI

'1]"

l( .1 " .. .. \

British Birds

het Vogeliaar 'J

Het tijdschrift 'Het Vogeljaar' verschijnt zes maal (\ . per jaar en houdt haar le. zers al ruim 40 jaar op de . ,. hoogte van de laatste ontwikkelingen op het gebied van vogelstudie en vogelbescherming.

'Het Vogeljaar' wordt als het meest informatieve vogeltijdschrift in de Benelux beschouwd. Omdat het geen commercieel blad is kan de abonnementsprijs uiterst laag worden gehouden . Door overmaking van f 25,- op postbanknummer 964 472 ten name van 'Het Vogeljaar', Boterbloemstraat 20, 5321 RR Hedel (04199 - 1967), onder vermelding 'nieuwe abonnee' ontvangt u als welkomstgeschenk onze nieuwe veertiendaagse Vogelkalender, waarvan u na gebruik een vogelboekje overhoud!.

WESTERN BIRDS

The independent monthly magazine that's always worth reading ... For your FREE sample copy, write to Mrs Erika Sharrock, Fountains, Park Laru:, Blunham, Be4ford MK44 SN!, Englalld

A quarterly journalof f ield ornitho/ogy for active birders and professional ornitho/ogists • Bird identification artic/es written by experts and

rigorously reviewed byeditorial board

The Swiss ornithological journal appears foUT times a year (c 250 pages) and publishes artides and reports in French, with abstracts in German and English, covering the Central European avifauna; particular emphasis is placed on original contributions.

• Generously iIIustwte d by leading amateur and pro-

fessiona l artists and photographers • Articles and photographs doc umenting rarities and range extensions

• Studies of bird distribution, abundance, behavior,

migration and ecology WES TERN BIROS also anno unces :

• WFO sponsored pelagic trip s

The annual subscription is SFR 33.

• Annua l conventions including fiel d trips and bird identification presentations

A free sample copy can be obtained from the following address:

To become a WFO member and receive WES TERN BfRDS send $18.00 ($23.00 outside US) annual dues payable to Westem Field Omithologists-D, c/ o Dorothy Meyers, 6011 Saddletree Lane, Vorba Unda, CA 92686, USA

Administration

VII

Nos Oiseaux Case Postale 54 1197 Prangins Switzerland

DUTCH BIRDING OUDE NUMMERS / BACK ISS Oude jaargangen niet compleet? Bestel nu uw ontbrekende nummers! Back volumes incomplete? Order your missing issues now! Speciale aanbieding: Voor het bedrag van NLG 100.00 zenden w路路 u franco alle leverbare oude nummers en indexen Special offer: For the amount of NLG 100.00 we sen back issues and indexes

Kruis hieronder de gewenste nummers of de sg ciale aanbieding aan, vul uw naam en adres in en zend het formulier naar / Pleas hick the box(es) for the required issues or the special offer, fill in your name and adldress and send the form to: Dutch Birding, Postb , 070 AP Ams erdam, Nederland / Netherlands

o Vol 1: 2/ 3 o Vol 2: 1 o Vol 4 : 2 o Vol 5: 1 o Vol 5: 2/ 3 o Vol 5: 4 o Vol 9: 4 o Vol 10: 1 o

Vol 11 : 2

(1979) (1980) (1982) (1983) (1983) (1983) (1987) (1988) (1989) (1989) (1990) (1990

o Vol 11 : 3 o Vol 12 : 3 o Vol 12 : 4 o Speciale aan bie '

NLG 5.00 7.00 7.00 7.00 7.00 7.00 7.00 7.00 7.00 7.00 7.00 7.00

'0 .50 2.50 2.50 2.50 2.50 5.00 5.00 5.00 7.50* 5.00

ng / Special offer: Alle oud

ummers / all back issues NLG 100,-

Handtekening / Signature _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

Betaling na ontvangst van acceptgiro / payment upon receipt of invoice

VIII

PoutCh

Birding

Address Dutch Birding, Postbus 756 11 , 1070 AP Am sterdam, Netherlands Fax address Dutch Birding, Santpoort-Zuid, Netherlands, +31-2 3376749 Chief editor Arnoud van den Berg (+31-2337802 4) Deputy chief editor Gera ld Oreel (+3 1-25 1870992, fa x +31-205803271) Executive editor André va n Loon (+3 1-206997585) Photographic editor René Pop, Flori s Burgwal 54, 2907 PH Capelle aan den Ijsse l, Nether lands (+31-104508879 ) Editorial board Enno Ebe ls, Ferdy Hiese laar, Graham Holloway and Frank Rozend aa l Editorial advisory board Christine Barthel (Germany), Pete r Barth el (Germa ny), Gerald Dri esse ns (Be lgium ), Kl aas Eigenhuis (Netherland s), Dick Forsman (Finl and), Ted Hoogendoorn (Netherlands), Lars Jonsson (Sweden), Killian Mul larn ey (Ireland), H ans Schekkerman (Netherl ands), H adoram Shirihai (Israel) and Peter Symens (Sa udi Arab ia) Editorial assistants Ruud van Dongen, Gera ld Driessens, H ans Gebuis, H ans va n der Meulen and Peter de Rouw Production and lay-out André va n Loon and René va n Rossum Advertising Peter Meijer (+31-348031905, fax +31-348020394) Subscriptions 1993: NLG 52.50 (Netherland s) or BEF 1050 (Belgium); NLG 60 .00 (other cou ntries in side Europe) and NLG 65.00 (co untri es outside Europe). Giro acco unt (N etherlands) 0 1 50 697; giro account (Bel gium ) 000 1592468 19 ; bank account 5493 30348 of ABNoAMRO (Amsterd am). All accounts are in the name of the Dutch Birding Assoc iation , Postbus 756 11 , 1070 AP Amsterdam, Netherlands. Payment maya lso be made by credit card (Access, Eurocard, MasterCard or Visa) . Please indicate the account number and expiry date and append a signature. Note: Thi s method of payment is not applicab le to subscribers resident in the Netherlands and Belgium. For subscriptions, information and changes of address, please write to: Dutch Birding, Postbus 75611, 1070 AP Amsterdam, Netherlands. Dutch Birding is a bimonthl y journ al with iss ues in February, Apri l, Jun e, August, October and D ecember. It publi shes articl es and notes on morphology, systemati cs, occurrence and distribution of birds in the Benelux, Europe and elsewhere in the Palearctic region. It also publi shes contributions on birds in the Asian -Pac ifi c reg ion. M anuscripts should be typewritten w ith double li ne-spacing and w ide marg in s on both sides . Word-processed manuscripts ca n also be submitted on diskette (e ither in Macintosh or MS-DOS format). More information is ava il ab le from the ed itors. A schedule of payment rates for authors, photographers and arti sts is ava il able from the ed itors.

_D_u_t_c_h_B_ir_d_i_n-=g_A_ss_o_c_i_a_tt_Oo_n__________N_UT~,~~~~9N Address Dutch Birding Association, Postbus 756 11 , 1070 AP Amsterdam , Netherlands

Dutch Birding Assoc iatio n is sponsored by Nuts-Aegon Ziektekosten NV

Board Paul Knolle (president), Enn o Ebels (secretary), Arnold Veen (treasurer), Arnoud va n den Berg, Roy de Haas and Peter Meijer Board assistants Theo Admiraa l, Gerald Driessens, Ron van den Enden, H ans Gebuis, Ger Meesters, An ja Nusse, Ferry Ossendorp, Wim va n der Schot en Kees Tiem stra Travel-reports service Dirk de Moes, Postbu s 94, 3956 ZS Leersum, Nether land s (+3 1-3 434 57501 )

Dutch Rarities Committee Address CDNA, Postbu s 45, 2080 AA Sa ntpoort-Zuid, N etherland s Members Edward van Ij zendoorn (c hairman/secretary, +31-23391446), Kare l Mau er, Cock Reijnders, Kees Rose laa r, Jelle Scharringa, H ans Schekkerman , Gerard Steinhau s and Wim Wiega nt (a rchi vist)

© 1993 Stichting Dutch Birding Association. The copyright of the photographs and drawi ngs remain s w ith the photograph ers and artists . ISSN 0167-2878. Printed by Albédon/ Klop BV, Postbus 32 11 , 2220 CE Katw ijk, Netherlands

~utch

Birding

Jaa rga ng 15 nummer 1 feb ru ari 1993 Volume 75 number 7 Febru ary 7993

7 13

Artikelen Ca nadese Kraa nvoge l te Paese ns-M oddergat in septem be r 199 1 A rn oud B va n de n Berg, Fred D ouma & Dirk Ku iken Ross' M ee uw te Ijmuiden in novem be r 1992 Dirk J M oerbeek Red-wa ttl ed Lapw in g in Israe l in w inter of 199 1/92 M arijke T Roos & Paul C Schrijvershof

Mededelingen Voge laars en Lyme-z iekte Arnoud B va n den Berg

Asian-Pacific birds New subspeci es of Blu e-rum ped Pitta fro m so uthern Indoc hin a Fra nk Rozendaa l

22 24

Brieven Identificat ion of Red-k nob bed Coot Cu ido 0 Keij l, A H V (Ton) Eggenh uizen & Paul 5 Ruiters Do fl es h- coloured legs rea ll y occ ur in adult Yell ow- Iegged Guii s? Pierre Yésou & Philippe J D ubois

Varia Spectac led Eid er Jan van der Laan

Mystery photographs M ys tery p hotograph 50: Poss ibl e hybrid Gard en x Barred Wa rb ier JooP J ju ke ma & A ndré j van Loon

28 28 29 29

Recensies Handbook of Australian, New Zea land & Antarctic birds . Volume 7: ratites to ducks by S M arc hant & P J Higg in s (co-o rdin ators) Bill Oddie In search of spa rro ws by D Summ ers-S mith Craham j Holloway Th e birds of Cyprus by P R Flint & P F Stewa rt Bill Oddie Checklist of birds of Britain and Ireland by A G Knox (editor) C raham J H o llow ay Les o isea ux rares en Fra nce by P J Dubo is, P Yésou & LPO Amoud B va n den Belg

DBA-nieuws DB A zoekt adv ise ur telecommuni cati e; DB A-vogelwee k op Texe l in o ktober 1993

(DNA-mededelingen N ieuwe CD NA-l eden in 1993; Bac kgro und and tec hni ca l aspects of wo rk of rariti es co mmittees

Recent WP reports Recent W P repo rts: November and December 199 2 Arnoud B van den Berg

37 41

Recente meldingen Nederl and: nove mber en decem be r 1992 Ruud M van Dongen, Hans Cebuis & Peter W W de Rouw België : november en december 199 2 Cera ld D riessens

DB Actueel Jaa rove rz ic ht va n 1992

Aankondigingen & verzoeken Bird mi grati o n survey in Israe l in autumn of 1993; Eco logy and co nse rva ti o n manage ment of arcti c-breedi ng geese; Ru ss ian Journal of O rnith o logy; Data o n lo ngevity of birds requ es ted; W ing-tagged Hen H arri ers

Voo rpl aa t: Z uid elijke Reuze nsto rm voge ls M acronectes g iga nteus, New Isla nd, Fal k land -e il and en, janu ari 199 1 (René Pop) Fro nt cove r: So uth ern G iant Petreis M acronectes g igan teus, New Island , Fa lk la nd Island s, Janu ary 199 1 (Re né Pop) Abst racted/ ind exed in : A uk, Eco log ica l A bstracts, Emu , G EOBASE (Geo Abstracts Database), Ibi s, W il d li fe Rev iew, Zoo log ica l Reco rd