Verkiezingsprogramma GL "Groene Kansen Voor Nederland" by Wil Spar

GROENE KANSEN VOOR NEDERLAND

-%6$780$'/1*&"

,1%0&%"'1,,&%"

'9"":

59"/+$&%";&+,(" " " 39",1%0&%"&&+=->,"8&=&%" " :9"$'&%"012&%=&*-%/" "

" " "

'9""< '9""? '9"54

'+$/+1221'7%(&%""

'9""53

#$=$@$%"

'9"":4

!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!""5

,1%0&%"'1,,&%"

I"$.++,$"4$+--"4""4&#$;+,8%#$(+#$9"$("$++4("$&-"67#&$%,$ 348%2-"",$7"33",$;+,$),5"$2%,("4",$",$2-"%,2%,("4",/$I"$ (%",",$5)4.$#"$(4+.",$;))4$("$(%;"4&%#"%#$;+,$<-+,#",$",$ (%"4",@$",$*)"#",$;))42)*",$(+#$7"#$2-%*++#$)<$7)-$&-++#/$ I%'$9%--",$."",$;"4&<%--",("$",$;"4;8%-",("$"6),)*%"@$*++4$ "",$"6),)*%"$(%"$(8845++*$%&/$>"",$*+C%*+-"$*+#"4%R-"$ 9"-;++4#@$*++4$*""4$9"-5%',/$D)9"-$;))4$*",&",$(%"$,8$ -";",$+-&$;))4$.","4+#%"&$,+$),&$",$*",&",$"-("4&/

!"#$%&$#%'($)*$++,$("$&-+.$#"$.++,/ 0%'1$2+3%,"##",$3%,,",$#%",$'++4$5%',$"4$,%"#$%,$."&-++.($ ("$"6),)*%&67"$",$&)6%+-"$8%#(+.%,.",$9++4$:"("4-+,($ ;))4$&#++#$++,$#"$<+22",/$="$78%(%."$64%&%&$*)"#$9)4(",$ ++,.".4"<",$)*$("$)*&-+.$#"$*+2",$,++4$"",$3"#"4"$",$

?,5"$#9""("$);"4#8%.%,.$%&$(+#$&866"&$%,$7"#$-";",$,%"#$ +--"",$),5"$"%.",$;"4(%",&#"$%&@$*++4$))2$7"#$4"&8-#++#$;+,$ )<;)"(%,.@$)*.";%,.$",$++,."3)4",$#+-",#",/$=%#$3"&"1$ .""1#$),&$("$;"4+,#9))4("-%'27"%($*",&",$*"#$*%,("4$ .)"("$&#+4#<)&%#%"&$;))48%#$#"$7"-<",$",$&<))4#$),&$++,$#)#$

(8845+*"$#)"2)*&#/$

""4-%'2$("-",/$?,&$-%,2&"$%("++-$3"#"2",#$(++4)*Q$."-%'2"$

>4),(&#)11",$",$","4.%"$9)4(",$&67++4&"4$",$(884("4/$

S$;%+$8%#(+.",($),("49%'&@$.)"("$5)4.$",$"",$+43"%(&*+42#$

?-%"<4%'5",$3-%';",$&#%'.",/$="$)*&67+2"-%,.$,++4$"",$ (8845+*"$"6),)*%"$%&$."",$*))%$%("++-$*""4@$*++4$("$ ",%."$9".$;))49++4#&$%,$("$"",",#9%,#%.&#"$""89/$="$ .4)","$%,,);+#%"&$;+,$;+,(++.$5%',$("$4",("4",("$3"(4%';",$ ;+,$*)4.",/$:%"#$<-)12%<<",$)1$9+#"4#)*+#",@$*++4$ (8845++*$"#",$",$9%,(*)-",&$7"33",$("$#)"2)*&#/$>4)","$ %,;"&#"4%,.",$-";"4",$))2$,%"89"$3+,",$)</$!)"$""4("4$9"$

2+,&",$;))4$%"("4"",$)*$;+,$7"#$-";",$%"#&$*))%&$#"$*+2",$ 9++4$%"("4"",$++,$7"#$9"42$2+,/$0))4)<$&#++#$(+#$*",&",$ 5"-1$("$4".%"$,"*",$);"4$78,$"%.",$-";",/ T",$&-)##"$."-))1#$>4)",G%,2&$%,$("$24+67#$;+,$;"4&67%-/$ J"("4"",$7""1#$7"#$4"67#$)*$+,("4&$#"$5%',/$I"$.++,$ ),#&<+,,",$)*$*"#$68-#84"-"$",$4"-%.%"85"$;"4&67"%(",7"%(/$ >4)",G%,2&$2%"&#$;))4$"",$&+*",-";%,.$9++4%,$,%"#$("$

3".%,,",@$7)"$3"#"4$9"$5%',$;))43"4"%(/$

+,.&#$;))4$("$+,("4$4".""4#/$I"$5%',$#4)#&$)<$("$""89",)8("$

?)2$("$;"45)4.%,.&&#++#$24++2#$%,$5%',$;)".",$",$<+&#$,%"#$

)<$("$,%"89"$.","4+#%"$:"("4-+,("4&$(%"$7++4$9".$)*7)).$

-+,."4$3%'$("5"$#%'(/$A)6%+-"$5"2"47"(",$5%',$;))4+-$9".."-".($ ;))4$*",&",$*"#$"",$;+&#$6),#4+6#/$B-"C9"42"4&$",$DDEF"4&$ ;+--",$38%#",$("$3))#/$>4)",G%,2&$9%-$)8("$5"2"47"(",$())4$ ,%"89"$5"2"47"(",$;"4;+,.",@$*"#$;))4$%"("4"",$."-%'2"$

:"("4-+,(&"$#4+(%#%"&$;+,$)<",7"%($",$,867#"47"%(/$T4)#&$ ;%,(#$;%+$&67))-@$9"42@$&<)4#@$28,&#$",$68-#884/$T4)#&$)<$("$ ;4%'7"%($;+,$*",%,.&8%#%,.@$7"#$4"67#$)<$5"-13"&67%22%,.@$ ,),O(%&64%*%,+#%"@$("$."-%'27"%($;+,$*+,$",$;4)89$",$("$ &67"%(%,.$;+,$2"42$",$&#++#/$=+#$%&$9+#$:"("4-+,($:"("4-+,($

2+,&",$)<$5"-1),#<-))%%,.@$9"42$",$5)4./

*++2#/$

H84."4&$5"-1$&#++,$."-822%.$,%"#$&#%-/$?<$&#""(&$*""4$(+2",$

I%'$;"4&678%-",$),&$,%"#$+67#"4$("$(%'2",/$I%'$("-",$

-%..",$5),,"<+,"-",$9++4*""$*",&",$5"-1$&67),"$&#4))*$ )<9"22",/$>"9),"$&8<"4*+42#",$;"42)<",$(8845+*"$ <4)(86#",$)*(+#$2-+,#",$(++4$)*$;4+.",/$DDEF"4&$;"4",%.",$ 5%67$%,$34))(1),(&",$(%"$&#"8,$3%"(",$%,$#%'(",$;+,$ #".",&-+./$I+#$9"$,8$,)(%.$7"33",$%&$"",$);"47"%($(%"$("5"$

18,(+*",#"-"$9++4(",$",$68-#884$*"#$+,("4"$U84)<"&"$ -+,(",$",$),5"$%("+-",$;+,$;4%'7"%($",$("*)64+#%"$."-(",$ ;))4$+--"$*",&",/$?,5"$9"-;++4#$",$;4%'7"%($("-",$*"#$ +,("4",$5),("4$(+#$(%#$#",$2)&#"$.++#$;+,$("$++4("$",$ #)"2)*&#%."$.","4+#%"&Q$(+#$%&$"67#"$4%'2()*/

2)<-)<"4&$++,*)"(%.#$",$3"-"**"4%,.",$;))4$78,$.4)"%$ 9".,""*#/$ I%--",$9"$("5"$<-+,,",$;"49"5",-%'2",@$(+,$*)"#",$9"$ &+*",9"42",$*"#$+,("4"$<+4#%'",/$!"#$G",#"+22))4($#)),#$ ++,$(+#$9"$("5"$;"4+,#9))4("-%'27"%($,%"#$8%#$("$9".$.++,/$ J,$(%#$3".4)#%,.&+22))4($;))4$KLMN$7""1#$>4)",G%,2&$"",$ .4))#$++,#+-$+&)6%+-"$3"58%,%.%,.",$;+,$7"#$2+3%,"#OP8##"$ #"48.."(4++%(@$5)+-&$(%"$)<$7"#$<+&&",($),("49%'&@$("$ ,+#884$",$7"#$<"4&)),&."3),(",$38(."#/$H);",(%",$7"33",$ 9"$*"#$("$2)-",3"-+&#%,.$",$"",$.8,&#%."$4"."-%,.$;))4$ 5),,"<+,"-",$"",$3".%,$."*++2#$*"#$"",$(8845+*"$",$ &67),"$"6),)*%"/$I%'$3"9%'5",$(+#$9"$*"#$"",$&-8%#",("$ );"47"%(&3".4)#%,.$:"("4-+,($$.4)","4$",$&)6%+-"4$28,,",$ *+2",/$ J,$+-$),5"$<-+,,",$&#++,$(4%"$9++4(",$6",#4++-Q$ (8845++*7"%(@$2+,&",."-%'27"%($",$(%;"4&%#"%#/

!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!""6

58"/+$&%"9&+,(

!"#$%&#'#()*+#",#-&"%( ./&0)(1#(,*(234$56(7$3#"8&"')9:#5/341#$(&"(83;/#+6( /##<5()*+#"(+#5(1#(=#-3,'&"%(&"(-&0<(0**$(5&01(##"(%$335( **"5*,(144$>*+#(-#$*"1#$&"%#"(5#:##%%#=$*;/5(&"( >&0"(%#+##"5#?(@A'(1*;/5(1*5(&'(&"(##"(;3")#$-*5&#-#( 3+%#-&"%(:33"1#6(+**$(1*5(-&#,(+#(/*$5)5&''#(+##BC(

="$(8845+*"$"6),)*%"$&#++#$;))4$("$("84/$ !"#$%&$#%'($),5"$,")-%3"4+-"$"6),)*%"$.4),(%.$#"$7"45%",/$ V-+&&%"2"$"6),)*%&67"$.4)"%$-";"4#$,%"#$*""4$9+#$5%'$),&$ 5)$-+,.$;+,5"-1&<4"2",($.+1Q$3"#"4"$-";",&/$?,(+,2&$("$ &#%'.",("$9"-;++4#$,"*",$9"-5%',$",$."-82$,%"#$*""4$ #)"/$U",$(8845+*"$"6),)*%"$%&$."4%67#$)<$7"#$9"-5%',$ ;+,$*",&",@$9"42#$5),("4$&678-(",$",$%&$1%,+,6%""-$",$

83;/#+(&)("4('3D,3D#$(3D(',&+**5%#=&#16(/##<5(;$*1,#9539 ;$*1,#D$30#;5#"6('$&0%5(##"("&#4:(#"#$%&#>4&"&%()5*1/4&)6( /##<5(',&+**5D$&0>#"(%#:3""#"(#"(##"(;3ED#$*5&#-#( #"#$%&#-#$#"&%&"%(83;/#+!"#$%&#(%#$#*,&)##$1B(F#(,*( 234$5(%#,33<5(&"(##"(3-#$/#&1(1&#(=4$%#$)(<*;&,&5##$5?(@A'( =#"("&#5(1#(##">*+#(,#&1#$(1&#(>&0"(&1##G"(D3"##$5B(F&5( =#,#&1(&)("&#5(+&0"(#&%#"13+6(+**$(-*"(1#($**1(#"(1#( =#-3,'&"%BC

"6)-).%&67$%,$3+-+,&/$ 0))4+-&,).$%&$%,$:"("4-+,($+43"%($(884$",$;"4;8%-%,.$ .)"(2))</$?8("@$;%"5"$%,(8&#4%"R,$9",#"-",$;""-$2)&#",$ +1$)<$("$&+*",-";%,./$="$9"42"-%'2"$2)&#",$;+,$<4)(86#%"$ S$%,6-8&%"1$("$&67+("$++,$7"#$*%-%"8$S$9)4(",$,%"#$ 9""4&<%"."-($%,$("$<4%'&$;+,$<4)(86#",/$I%'$&#++,$;))4$ "",$"6),)*%"$9++4$("$;"4;8%-"4$3"#++-#$",$("$;"4.4)","4$ ;"4(%",#/$D)$9)4(",$(8845+*"$<4)(86#",$;+,5"-1$ ++,#4"22"-%'2"4/$="$)*&-+.$,++4$"",$(8845+*"$"6),)*%"$ 3%"(#$,%"89"$2+,&",$++,$%,,);+#%";"$.4)","$),("4,"*"4&$ (%"$58%,%."4$)*.++,$*"#$.4),(&#)11",/ J,$"",$(8845+*"$"6),)*%"$9)4(#$#"."-%'2"4#%'($("$ %,2)*&#",3"-+&#%,.$;"4-++.(/$G++.3"#++-("$3+,",$5%',$ ("$+1."-)<",$'+4",$9".."&+,""4(/$>4)",G%,2&$*++2#$ ("$6),6%R4."$)1$2-+&&",+&&%&#",#$9""4$3"#++-3++4$;))4$ 9"42.";"4&@$5)(+#$*""4$*",&",$++,$("$&-+.$28,,",$#".",$ "",$1+#&)",-%'2$%,2)*",/ =++4,++&#$9%-$>4)",G%,2&$(%4"6#$3+,",$&67"<<",$*"#$"",$

U",$","4.%"58%,%."4$",$&67),"4$:"("4-+,($*++2#$),&$ ),+17+,2"-%'2$;+,$P8&&%&67$.+&$",$Y4+3%&67"$)-%"/$D)-+,.$ ),5"$"6),)*%"$(4++%#$)<$1)&&%"-"$34+,(&#)11",$3-%';",$9"$("$ &67+#2%&#",$;+,$4"<4"&&%";"$4".%*"&$&<"22",/$ >4)",G%,2&$.++#$("$&#4%'($++,$*"#$.";"&#%.("$1)&&%"-"$ 3"-+,.",/$>4))#;"4348%2"4&$",$<4)(86",#",$;+,$1)&&%"-"$ ","4.%"$24%'.",$,8$;))44+,.$;+,$("$);"47"%(/$Z++4-%'2&$ ),#;+,.",$5%'$3%',+$5"&$*%-'+4($"84)$++,$3"-+&#%,.O ;))4("-",/$I%'$&67+11",$("5"$&83&%(%"&$+1$",$%,;"&#"4",$%,$ (8845+*"$","4.%"$(%"$#)"2)*&#$7""1#/$ :"("4-+,($2+,$%,#"4,+#%),++-$&6)4",$())4$5%67$#)"$#"$ -"..",$)<$("$),#9%22"-%,.$;+,$&67),"$#"67,)-).%"R,/$ =8%#&-+,($",$=","*+42",$-+#",$5%",$(+#$"",$);"47"%($ (%"$(8%("-%'2$",$6),&"[8",#$2%"&#$;))4$(8845++*@$"",$ ."9"-(%."$&#"8,$%,$("$48.$2+,$5%',$;))4$.4)","$%,,);+#%"&/$ Y-&$9"$-"1$7"33",$2+,$:"("4-+,($("$#78%&7+;",$9)4(",$ ;+,$"",$,%"89"$.","4+#%"$.4)","$),("4,"*"4&$(%"$*"#$78,$ 8%#;%,(%,.",$("$9"4"-($;"4);"4",/$

U84)<"&"$!"##$%&#'%(#)*/$H%';))43""-($())4$"",$4)388&#$ U84)<""&$7)).&<+,,%,.&,"#$;))4$.4)","$&#4))*$++,$#"$ -"..",/$=%#$,"#$;"43%,(#$U84)<"&"$-+,(",Q$+-&$7"#$)<$("$ :))4(5""$,%"#$9++%#@$-";"4",$A<++,&"$5),,"6",#4+-"&$ "-"2#4%6%#"%#/$A+*",$*"#$%,;"&#"4%,.",$%,$5),,"<+,"-",$ ",$9%,(*)-",&@$",$%,$","4.%"3"&<+4%,.$())4$++4(9+4*#"$ ",$%&)-+#%"@$&67"<<",$9"$,+#%),++-$;"-"$(8%5",(",$",$%,$ U84)<+$*%-')",",$&67),"$3+,",/$

&&+:-<,&"'+$=;#(-& J,$"",$(8845+*"$"6),)*%"$.++#$<4)(86#%"$,%"#$#",$2)&#"$ ;+,$*",&",@$,+#884$",$(%"4",/$>)"("$",$3".4%'<"-%'2"$ %,1)4*+#%"$);"4$("$9".$(%"$<4)(86#",$7"33",$+1."-".($;))4$ 5"$%,$("$9%,2"-&67+<<",$3"-+,(",@$.""1#$6),&8*",#",$ 7"-("4"$2"85"&/$U",$;+,$("$.4))#&#"$24+67#",$+67#"4$ ("$(8845+*"$"6),)*%"$%&$("$*+67#$;+,$("$24%#%&67"$ 6),&8*",#/

&%&+/-&+&*$:;(-& ="$++4("$9+4*#$)<$",$("$1)&&%"-"$34+,(&#)11",$9++4$ ),5"$"6),)*%"$)<$(4++%#$9)4(",$(884("4/$I"$9%--",$"",$ 2-%*++#O$",$","4.%"<)-%#%"2$;)"4",$9++4$),5"$2%,("4",$ #4)#&$)<$58--",$5%',/$=))4$9%,(*)-",&$)<$5""$#"$<-++#&",@$ 5),,"<+,"-",$)<$),5"$(+2",$3"#++-3++4$#"$*+2",$W,$ ","4.%"$#"$3"&<+4",@$9)4(",$9"$;+,$+67#"43-%';"4$("$ 2)<-)<"4$;+,$("$U84)<"&"$2-%*++#<)-%#%"2/$J,$KLKL$2)*#$ #9%,#%.$<4)6",#$;+,$),5"$","4.%"$8%#$(8845+*"$34),,",$S$ %,$KLXL$%&$+-$),5"$","4.%"$&67)),/

>4)","$),("4,"*"4&$",$.4)#"$3"(4%';",$*"#$+*3%#%"$",$ ;%&%"$3".4%'<",$(+#$7"#$2-%*++#$;"4+,("4#@$.4),(&#)11",$ &67++4&"4$9)4(",$",$7"#$)<$++4("$(4822"4$9)4(#/$D%'$&<"-",$ %,$)<$("$;4++.$,++4$(8845+*"$<4)(86#",$",$(%",&#",/$ >4)",G%,2&$9%-$("5"$.4)","$<%),%"4&$&#"8,",$())4$"",$ (8%("-%'2"$%,(8&#4%"<)-%#%"2$#"$;)"4",/$="$);"47"%($*)"#$("$ )*&67+2"-%,.$,++4$"",$+,-.+)/#0%#1-$-23@$9++4%,$1)&&%"-"$ .4),(&#)11",$%,$("$67"*%&67"$%,(8&#4%"$9)4(",$;"4;+,.",$ ())4$<-+,#++4(%."$+-#"4,+#%";",@$&#%*8-"4",/$=%#$%&$"",$ 3"-+,.4%'2"$&#+<$4%67#%,.$("$6%468-+%4"$"6),)*%"$9++4%,$ ."",$+1;+-$3"&#++#$",$.4),(&#)11",$9)4(",$7"4."348%2#/$

7""!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!

="$);"47"%($1+6%-%#""4#$("5"$)*&67+2"-%,.$*"#$),("4$*""4$

.++#$;""-$;"4("4/$I"$%,;"&#"4",$%,$"",$,+#%),++-$,"#9"42$

"",$.4)","$\V+12+34%.+("F$(%"$"",$"%,("$*++2#$++,$4"."-&$

;+,$),("4-%,.$;"43),(",$,+#884."3%"(",/$>4)",G%,2&$9%-$

(%"$.4)","$),("4,"*"4&$,)("-))&$3"-"**"4",/

(+#$5"-(5+*"$",$%,7""*&"$<-+,#",$",$(%"4",$3"#"4$9)4(",$ 3"&67"4*($",$("$48%*#"$24%'.",/$=+#$;)."-&$48&#%.$28,,",$

?)2$3)"4",$(%"$2%"5",$;))4$(8845+*"$",$(%"4;4%",("-%'2"$

34)"(",$",$"4$7"4#",@$;)&&",$",$7+5",$-";",$%,$;"-(",$",$

<4)(86#%"$*)"#",$48%*$3++,$24%'.",/$="$78%(%."$

3)&&",/

;""O%,(8&#4%"$(".4+(""4#$(%"4",$#)#$*+67%,"&@$;"4;8%-#$ ("$,+#884$",$;"4.4))#$7"#$4%&%6)$(+#$(%"45%"2#",$5)+-&$("$

?)2$),5"$2%,("4",$*)"#",$&#4+2&$,).$28,,",$9+,("-",$%,$

]O2))4#&$)<$*",&",$9)4(",$);"4."(4+.",/$!"#$;"";)"4$

("$3)&&",@$1%"#&",$)<$("$0"-89"@$<%62,%62",$%,$7"#$<+42$",$

&-"<",$9"$++,$;+,$);"4$("$7"-"$9"4"-(@$#",$2)&#"$;+,$

8%#9++%",$)<$7"#$&#4+,(/$D%",$",$3"-";",$;+,$,+#884@$"4$%,$

#4)<%&67"$3)&&",/$=+#$*)"#$"67#$+,("4&/$$

&<"-",@$%&$;+,$),&67+#3+4"$9++4("$;))4$),5"$."5),(7"%($",$ 9"-5%',/$:+#884$*++2#$:"("4-+,($*))%"4$",$:"("4-+,("4&$

H#%*)5*,,#"(IJJ

."5),("4/$

I33$19K$*=*"5(/##<5(5:##(+&,03#"(&":3"#$)6(+**$(

=))4$("$%,#",&%;"4%,.$;+,$("$-+,(3)89$5%',$.4)#"$("-",$;+,$

-&#$(+&,03#"(-*$'#")B(L9'33$5)6()5*"'6(##"(-#$$3++#,1( ,*"1);/*D(#"(-##,(1&#$#",##1(>&0"(/#5(%#-3,%B( 7$3#"8&"')#$(M3"0*(K3$)=33+(-#$>*+#,1#(+#5(/#5( =4$%#$&"&5&*5&#<(H#%*)5*,,#"(IJJ(NNBONP(/*"15#'#"&"%#"( -*"(-#$3"5$4)5#(=4$%#$)B(7$3#"8&"')9<$*;5&#-33$>&55#$( &"(K$*=*"5(Q*4,(M+#4,1#$)(+**'5#(1#(;*+D*%"#(5#%#"( 1#(+#%*)5*,,#"(535(&">#5(-*"(1#(M5*5#"-#$'&#>&"%#"(#"(

7"#$:"("4-+,(&"$<-+##"-+,($"",#),%.$",$-"-%'2$."9)4(",/$ I"%(";)."-&$",$+,("4"$(%"4O$",$<-+,#&))4#",$;"4(9%',",/$ !"#$3)"4",-+,($*+2",$9"$,+#884-%'2"4$",$*))%"4$9)4(",@$ 3%';))43""-($())4$)8("$3"2",$",$9+#"4-)<",$#"48.$#"$34",.",$ %,$78,$))4&<4),2"-%'2"$&#++#/$H)"4",$28,,",$(++4$"",$ 3"-+,.4%'2"$3%'(4+."$++,$-";"4",/$Y-&$(+#$)<$"",$;"4+,#9))4("$ *+,%"4$."3"84#@$24%'.",$5"$(++4$"",$""4-%'2"$3"-),%,.$;))4/

-#$:&#$<(-##,()5#4"B(A"+&11#,)(/#==#"(1#(Q$3-&";&*,#( M5*5#"(##"("&#4:#('3#$)(-33$(##"(R&5**,(Q,*55#,*"1(&"( K$*=*"5(-*)5%#)5#,1B

=;;+.12&"@&+&-,@11+A&-= J,$"",$(8845+*"$"6),)*%"$;"4<-++#&",$9"$),&$)<$ "",$&-%**"$*+,%"4/$=+#$3"#"2",#$(+#$9"$("$3"&#++,("$

?*$(8845+*"$3)"4",$#"$&#"8,",$9)4(#$;-""&$(884("4$",$ ;)"(&"-$(+#$*%,("4$3"&-+.$-".#$)<$("$++4("$.)"(2)<"4/$H)"4",$ 24%'.",$*""4$*+42#*+67#$5)(+#$5"$"",$""4-%'2"$<4%'&$;))4$78,$ <4)(86#",$24%'.",/$=+,$7)";",$5"$("$;""&#+<"-$,%"#$"%,("-))&$ #"$;"4.4)#",$",$28,,",$5"$9"42$*+2",$;+,$(%"4",9"-5%',@$ (8845++*7"%($",$+.4+4%&67$,+#8843"7""4/$I"$9%--",$7"#$ U84)<""&$-+,(3)893"-"%($;"4+,("4",$5)(+#$"4$"",$"%,("$ 2)*#$++,$);"4<4)(86#%"@$&-"67#"$<4%'5",$;))4$3)"4",$",$7"#$ (8*<",$;+,$;)"(&"-$)<$("$9"4"-(*+42#/$ =))4$7+,("-&4"."-&$++,$#"$<+&&",$24%'.",$ ),#9%22"-%,.&-+,(",$""4-%'2"4"$2+,&",/$H%';))43""-($ )*$,%"#$+--"",$489"$.4),(&#)11",@$*++4$))2$3"9"42#"$ <4)(86#",$S$9++4$5"$;""-$*""4$++,$;"4(%",",$S$#"$28,,",$

%,14+&#486#884$3"#"4$3",8##",/$H"#+-",$<"4$2%-)*"#"4$%&$ .)"(2)<"4@$"11%6%R,#"4$",$3"#"4$;))4$7"#$*%-%"8$(+,$7"#$ ;"434"(",$;+,$9".",/$U",$(""-$;+,$("$*%-'+4(",$(%"$++,$ +&1+-#$9)4(",$8%#.".";",$%,;"&#"4",$9%'$-%";"4$%,$)<-)&&%,.",$ ;))4$("$#)"2)*&#Q$3"#4)893++4$",$++,.",++*$)<",3++4$ ;"4;)"4$",$*""4@$3"#"4"$",$;"%-%."4"$9+,("-O$",$1%"#&<+(",/$ J,,);+#%"&$+-&$;4++.."&#884($)<",3++4$;"4;)"4$",$"-"2#4%&67"$ 1%"#&",$.";",$*",&",$*""4$;4%'7"%($5),("4$(+#$"4$"",$+8#)$ ++,$#"$<+&$2)*#/$?)2$5%',$"4$.4)#"$2+,&",$;))4$),("4,"*"4&Q$ +-&$(%67#3";)-2#$-+,($2+,$:"("4-+,($2)<-)<"4$9)4(",$*"#$ ("$"-"2#4%1%6+#%"$;+,$;"4;)"4/$=%#$5+-$("&$#"$&,"--"4$.++,$+-&$ 9"$;%"5"$+8#)F&$(884("4$*+2",$",$"-"2#4%&67"$*)("--",$ .)"(2)<"4/

"C<)4#"4",/$?*$78,$"%.",$%,(8&#4%"@$-+,(3)89$",$ (%",&#",&"6#)4$#"$28,,",$),#9%22"-",$*)"#",$5%'$#%'("-%'2$ 78,$*+42#",$28,,",$+1&67"4*",/$Y--"",$())4$""4-%'2"$7+,("-$ ),#.4)"%",$),#9%22"-%,.&-+,(",$++,$78,$+4*)"("$",$(+#$ %&$"",$5".",$;))4$("$3";)-2%,.$",$("$4"&#$;+,$("$9"4"-(Q$ )<2)*",("$"6),)*%"R,$),#<)<<",$5%67$#)#$#4"22"4&$;+,$("$ 9"4"-("6),)*%"@$9++4;+,$U84)<+$;))4$"6),)*%&67$7"4&#"-$ ,8$*"("$+17+,2"-%'2$%&/

=;;+.12&"?-%1%#-B% >"",$(8845+*"$"6),)*%"$5),("4$(8845+*"$1%,+,6%R,/$A-"67#$ ."4".8-""4("$1%,+,6%R-"$*+42#",$7"33",$);"46),&8*<#%"$ ++,."'++.($",$&678-(",$)<."(4";",@$9++4())4$,8$5"-1&$("$ &+*",7+,.$;+,$("$U84)<"&"$_,%"$9)4(#$3"(4"%.(/$>"34"22%.$ #)"5%67#$7""1#$."-"%($#)#$),4"67#;++4(%."$8%#2)*&#",/$ ="$*+67#$;+,$("$1%,+,6%R-"$&"6#)4$*)"#$."#"*($9)4(",/$ H+,2",$*).",$,%"#$-+,."4$\#"$.4))#$)*$#"$1+-",F$5%',/$

/&&?"%1(;;+"=&"+;-2(& !)"9"-$4%;%"4",$&67),"4$5%',$",$("$-867#$14%&&"4@$%&$"4$,"4.",&$ %,$U84)<+$5)$9"%,%.$,+#884$);"4$+-&$%,$:"("4-+,(/$="$ (%;"4&%#"%#$;+,$<-+,#",$",$(%"4",$(++-#$,).$&#""(&/$>4)",G%,2&$ ;"67#$;))4$7"#$3"7)8($;+,$),&$,+#884-%'2$"41.)"(/$^"#$ 7"#$G",#"+22))4($7"33",$9"$"",$(""-$;+,$("$;"44".++,("$ 3"58%,%.%,.$)<$,+#884$#"48.."(4++%(@$*++4$),5"$+*3%#%"$

!)."4"$2+<%#++-3811"4&$",$&67"4<"4$U84)<""&$#)"5%67#$5%',$ ,))(5+2"-%'2$+-&$9"$"",$7"47+-%,.$;+,$("$64%&%&$9%--",$ ;))42)*",/$P%&%6);)--"$+6#%;%#"%#",$;+,$3+,2",$9)4(",$ ."&67"%(",$;+,$("$&<++4#".)"(",$;))4$6),&8*",#",$",$ 3"(4%';",/$>4)",G%,2&$;%,(#$(+#$3+,2",$(%",&#3++4$*)"#",$ 5%',$++,$*",&",$",$3"(4%';",$O$,%"#$++,$3+,2%"4&$",$78,$ 3),8&&",/

!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!"">

^""4$3".4)#%,.&(%&6%<-%,"$%&$,))(5+2"-%'2$;))4$(8845+*"$ );"47"%(&1%,+,6%R,/$^++4$)*$,8$("$"6),)*%"$9""4$++,$("$ .+,.$#"$24%'.",@$7""1#$("$"84)5),"$;))4+-$*""4$&)-%(+4%#"%#$ ",$%,;"&#"4%,.",$,)(%./$D)$2+,$("5"$64%&%&$("$)<*++#$5%',$ ;))4$"",$<)-%#%"2$&#"42"4$U84)<+/$:8$+15),("4-%'2"$-+,(",$ ++,$("$.4",5",$;+,$78,$1%,+,6%R-"$*)."-%'27"(",$5%##",@$ (%",#$("$24+67#$;+,$("$."*"",&67+<<"-%'2"$*8,#$#"$9)4(",$ 3",8#/$^"#$3"78-<$;+,$("$U84)<"&"$`",#4+-"$H+,2$*)"#$ "",$."-))19++4(%."$3"&67"4*%,.&9+-$;))4$("$"84)-+,(",$ 9)4(",$)<."9)4<",$",$"",$+*3%#%"85"$!"##$%&#'%(#)*% 9)4(",$."-+,6""4(/$

A$$?=';%(&%"A$$?=0(;,"5 M/$!"#$3"-+&#%,.&#"-&"-$9)4(#$4+(%6++-$;"4.4)",(Q$ *%-%"8;"4;8%-%,.$9)4(#$(884("4$",$+43"%($.)"(2)<"4/$ K/$="$;""O%,(8&#4%"$9)4(#$)*.";)4*($#)#$ (8845+*"$",$(%"4;4%",("-%'2"$;""7)8("4%'$ ",$"4$2)*#$"",$;"43)($)<$*".+&#+--",/ N/$=))4$"",$="-#+9"#$,%"89"$","4.%"$2)*#$%,$KLKL$ #9%,#%.$<4)6",#$;+,$),5"$","4.%"$8%#$&67),"$ 34),,",a$8%#"4-%'2$%,$KLXL$%&$+--"$","4.%"$&67)),/ b/$I"$9"42",$%,$U84)<+$++,$"",$+*3%#%"85"4$ 2-%*++#3"-"%($",$"",$!"##$%&#'%(#)*%)*$,%"89"$ 3+,",$#"$&67"<<",$%,$.4)","$&"6#)4",/ X/$U4$2)*#$*""4$,+#884$%,$:"("4-+,($",$"",$,+#%),++-$ ,+#884,"#9"42$(+#$,+#884."3%"(",$),("4-%,.$;"43%,(#/$

C""!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!

37",1%0&%"&&+8-9,":&8&%

!"#$%&#'() *&+,"&(-)(".&+*/0##")+#&&1'+2))(+1/&$&(+'(/'3+4"-+$&+ 2)#$5+6!/1+1))(+1)1)7+"8+9&&'+$&+9&.+#))(+1"-#+ #"&09&+-0:+);5<+=#+$&+!"#$%&#'()+>?@A+"#+B3?C&('/.&#4/3%2+ "3+.&&#+1&(84))(+/#$&(3%2&"$+'033&#+8"#$&(/D,)#.7+ D&0'&(3D&&;E));9&(87+4)3"33%2//;+&#+40"'&#3%2//;3&+

!"#"$""%&'()&*(+%&,-&.//$&)"0"%&%//$&"(1"%&(%*(2.3&45%%"%&

/D,)#.5+!"#$&(&#+9/($&#+/D+$&E&;:$&+D;&8+/D.&,)#.&#F+

(%$(2.3"%6

/0$&(3+2/&,&#+2&#+#"&'+2&&#?&#?9&&(+'&+3-/09&#+ '033&#+,&(3%2";;&#$&+;/%)'"&35+C&'+D&$)./."3%2+8;"1))'+

7$,"%8(%49&93//3&0,,$&""%&,0"$."(#&#("&#//$0,,$&#"&

3'))'+/#$&(+&&#+.&E)1&#;"-8&+;&"$"#.5+*&+):E/#$&(;"-8&+

0,,$'//$#"%&92.":36&;"3&1")(+4"&4/%9"%&,:&'"$4<&""%&

"#3'&;;"#.&#+9&(8&#+#)09+3)1&#+/D+"#"'")'"&:+,)#+

-/39,"%)(+4&(%4,="%<&5(393"4"%#&,%#"$'(+9<&1,"#"&*,$1<&

G(/&#H"#83+*&#+I/3%25+*&+#"&09&+3)1&#9&(8"#.+9&(8'+

""%&>"3//)>/$"&',%(%1&"%&""%&:$(=/&:"%9(,"%6&

1/'",&(&#$+,//(+$&+1&$&9&(8&(35+J#+2&'+))#');+8"#$&(&#+ /#$&(+$&+,"&(+$"&+,)#+$&E&+))#D)8+D(/:"'&(&#+"3+:/(3+

;"%9"%&="3&'("&."3&"0"%&%("3&*,&1,"#&1//3<&#("&:"2.&

.&3'&.&#5

.">>"%&,-&0"$4""$#"&4"5*"9&=/4"%<&)/3"%&'"&%("3&0/))"%6& !"#"$""%&.""-3&$"2.3&,:&""%&."$4/%9(%16&?%&,,4&/)9&+"& >"%3&//%1"'"*"%&,:&.5):&0/%&#"&,0"$."(#<&=,"3&+"&#"&

F5(93&(%&3(+#"%&0/%&>"*5(%(1(%1"%&(%0"93""$3&7$,"%8(%49&

$"1("&,0"$&+"&"(1"%&)"0"%&45%%"%&.,5#"%6

(%&,%#"$'(+9<&0,,$/)&(%&."3&>/9(9,%#"$'(+9&"%& >"$,":9,%#"$'(+96&N2.,)"%&*(+%&#"&=,3,$&0/%&,%*"&

@0"$."(#9,$1/%(9/3("9&1//%&%5&1">543&,%#"$&93""#9&

4"%%(9"2,%,=("<&=//$&>,0"%/)&#"&:)"4&'//$&3/)"%3"%&

1$,3"$"&=/%/1"="%3)/1"%&"%&/#=(%(93$/3(":)(2.36&

,:>),"("%&"%&="%9"%&O&+,%1&"%&,5#&O&*(2.&45%%"%&>)(+0"%&

A,$10"$)"%"$9<&'"$42,/2."9&"%&)"$/$"%&',$#"%&

,%3'(44")"%6&G'/)(3"(3&"%&3,"1/%4")(+4."(#&0/%&."3&

,0"$9:,")#&#,,$&$"1")9&"%&:/:("$'"$4&"%&>5$1"$9&$/4"%&

,%#"$'(+9&93//%&0,,$&,%9&0,,$,:6&

#"&'"1&4'(+36& @%#"$'(+94'/)(3"(3&./%13&(%&#"&""$93"&:)//39&/-&0/%&#"& 7$,"%8(%49&'()&#/3&="%9"%&9/="%&="3&:$,-"99(,%/)9&

(%*"3&"%&0//$#(1."#"%&0/%&#,2"%3"%&"%&#"&//%#/2.3&#("&

.5%&"(1"%&*,$1&,-&0/%1%"3&45%%"%&,$1/%(9"$"%6&A(+&*(+%&

*(+&//%&)""$)(%1"%&45%%"%&1"0"%6&!%&."3&8"%3"/44,,$#&

."3&5(31/%19:5%3<&%("3&#"&),1(2/&0/%&:5>)("4"&(%93(353("9&

$"9"$0"$"%&'"&PQ&=()+,"%&"5$,&0,,$&."3&0"$>"3"$"%&0/%&

/)9&."3&BCD&,-&E5$"/5&F"51#*,$16&C/3&9522"90,))"&

#"&4'/)(3"(3&0/%&)"$/$"%&"%&92.,,))"(#"$96&@,4&',$#3&

0,,$>"")#"%&/)9&>55$3*,$1<&#"&,:0,"#:,)(&"%&#"&?(1"%&

#"&1":)/%#"&>"*5(%(1(%1&,:&."3&:/99"%#&,%#"$'(+9&O&#"&

G$/2.3H2,%-"$"%3("9&#")"%<&(9&#/3&*"&/))"=//)&),4//)&

"R3$/&>"1")"(#(%1&#("&)""$)(%1"%&="3&""%&>":"$4(%1&

1",$1/%(9""$#&*(+%<&$5(=3"&)/3"%&//%&:$,-"99(,%/)9&"%&#"&

4$(+1"%&O&3"$511"#$//(#6&;//$&/)9&."3&//%&,%9&)(13<&

>5$1"$&2"%3$//)&93"))"%6&

>)(+-3&."3&#//$&%("3&>(+6&K,,$&4)"(%"$"&4)/99"%<&=(%#"$& =/%/1"="%3<&#5(#")(+4"$"&"(9"%&"%&.,1"$"&>"),%(%1"%& '()&7$,"%8(%49&#"&)"$//$&'""$&#"&$5(=3"&1"0"%&,=&*(+%&

$%('8$$--%/"

'"$4&3"&#,"%6&

;"3&4/%9"%&""$)(+4&#")"%&45%&+"&%("3&0$,"1&1"%,"1& >"1(%%"%6&7,"#&"%&3,"1/%4")(+4&,%#"$'(+9&0,,$&("#"$""%&

@,4&(%&."3&.,1"$&,%#"$'(+9&',$#3&1"S%0"93""$#&(%&#"&

(9&#"&>/9(9&0/%&""%&4/%9"%=//392./::(+6&!"#"$&4(%#&=,"3&

#(#/23(92."&4'/)(3"(3"%&0/%&#,2"%3"%&"%&',$#"%&#"&

*(2.&,%/- ./%4")(+4&0/%&.//$&,5#"$9I&,:)"(#(%19%(0"/5<&

1$,":"%&4)"(%"$6&K"&3,"1/%4")(+4."(#&',$#3&1"'//$>,$1#&

(%4,="%&,-&/2.3"$%//=&45%%"%&,%3'(44")"%6&

#,,$&.,1"$"&//%05))"%#"&>"5$*"%&"%&""%&)/1"$& 2,))"1"1")#6&@=&(%&.5%&)"0"%9,%#"$.,5#&3"&0,,$*("%&

C(+&'())"%&#/3&/))"&:"53"$9&3"$"2.345%%"%&,:&>$"#"&

45%%"%&935#"%3"%&3"1"%&15%93(1"&0,,$'//$#"%&""%&

2$J2."96&K//$&)"$"%&*"&9:")"%<&-/%3/9"$"%&"%&:$/3"%<&(%&

)"%(%1&/-9)5(3"%<&#("&*(+&3"$51>"3/)"%&%//$&#$//14$/2.36

4)"(%"&1$,":"%&"%&,%#"$&>"1")"(#(%1&0/%&1,"#&,:1")"(#"& :"#/1,1(92.&="#"'"$4"$96&A,&0,,$4,=&+"&%("3&/))""%&

8"$"%&.,5#3&%("3&,:&/)9&+"&0,)'/99"%&>"%36&!"#"$""%&=,"3&

/2.3"$93/%#"%<&=//$&',$#3&,,4&9"1$"1/3("&3"1"%1"1//%6&

*(2.&45%%"%&>)(+0"%&,%3'(44")"%6&D(+-"%0(+-3(1:)599"$9&

L"3&9:$""43&0,,$&*(2.&#/3&#"*"&0,,$*("%(%1&>"3//)>//$&

1"0"%&'"&4/%9"%&,:&""%&3'""#"&,-&#"$#"&2/$$(J$"&#,,$&

=,"3&*(+%&0,,$&("#"$""%M&1""%&,5#"$&*,5&=(%#"$&.,"0"%&

(%&.5%&92.,)(%1&3"&(%0"93"$"%6&C"&>,5'"%&#"&,%39)/10"$H

3"&1//%&'"$4"%&,=#/3&#"&4,93"%&0/%&#"&,:0/%1&3"&.,,1&

1,"#(%1"%<&#("&(%&#"&:$/43(+4&0,,$/)&3"$"2.34,="%&>(+&

*(+%&1"',$#"%6&&

'"$4%"="$9&="3&#"&>"93"&/$>"(#9=/$434/%9"%<&,=&3,3& (%#(0(#5")"&92.,)(%19>5#1"33"%&0,,$&("#"$""%6

!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!""6

3''7%'& !"#$%&'%("%')"*+")%+,+%-").'+/0(&12"&(%"0%"3/04&5/+&"6% 7//#%&0%""0%,0+'5/00"0%'/3"0)"8&01%&'%"#%0//'+%9"#$"0% ,,$%+&:(%8,,#%-,#1"0;%)"#"0;%8#&:9&))&1"#'9"#$%"0%8#&:"%+&:(6% <,)/01%9"#$"0%"0%-,#1"0%3,"&)&:$%+"%4,3=&0"#"0%-&:0;%-/)% 0&"+%&"("#""0%(&"%(/+%9&)%$*00"0%3""(,"06%>"#9&:)%2"+% =")/01#&:$%&'%(/+%3"0'"0%-,8"")%3,1")&:$%&0%2*0%"&1"0% &0$,3"0%8,,#-&"06%7"+%3,=&")"%+")".,,0;%&0+"#0"+%?0%""0% .)"@&=")"%9"#$2,*(&01%$/0%8"")%3""#%+2*&'%"0%&0%("")+&:(% 9,#("0%1"9"#$+6%A/0%$*00"0%,*("#'%B'%3&((/1'%("% 8"#2/)"0%8/0%2*0%$&0("#"0%//02,#"0%"0%B'%/8,0('%0,1%""0% $)*'%/.3/$"06%C,,#%3"0'"0%(&"%.D'&"$%//09"-&1%3,"+"0% -&:0%,5%2*0%9"#$;%-,/)'%""0%8"#$,5"#%,.%8"#5)""1$*0(&1";% -,*%2"+%""0%2,,5%'42")"0%9/00""#%-"%3""#%-"11"0'42/5% $#&:1"0%,8"#%2*0%#,,'+"#6%<,%$#&:1"0%,,$%-&:%3""#% .)"@&=&)&+"&+6 A"%/#="&('3/#$+%&'%("%/.1"),5"0%:/#"0%&01#&:5"0(% 8"#/0("#(6%E"0%8/'+"%=//0%&'%8,,#%""0%1#,"&"0("%1#,"5% 3"0'"0%0&"+%3""#%9"11")"1(%"0%2"".+%8,,#%'+""('%3""#% 3"0'"0%,,$%0&"+%("%8,,#$"*#6%F,$%.)"@9"#$"#'%"0%<<GB"#'%

<&:%'&10/)"#"0%5#,=)"3"0%/)%8#,"1%"0%$*00"0%'0"))"%"0% ""08,*(&1"%,0("#'+"*0&01%=&"("0;%9//#%3,1")&:$%3"+%("% &0-"+%8/0%2"+%"&1"0%',4&/)"%0"+9"#$6%N"-*&0&1"0%,5%2"+% 9")-&:0'9"#$%&'%,08"#'+/0(&16%C,,#$,3"0%&'%="+"#%(/0% 1"0"-"06% K#,"0O&0$'%="-*&0&1+%9")%,5%("%'/)/#&''"0%8/0%'5"4&/)&'+"0% "0%,5%("%1"0""'3&((")"0&0(*'+#&"%"0%$&"'+%"#8,,#%("%-,#1% 3""#%&0$,3"0'/.2/0$")&:$%+"%.&0/04&"#"06%A"%$,'+"0% $*00"0%8"#("#%,3)//1%(,,#%("%""#'+")&:0'-,#1%+"%8"#'+"#$"0% "0%-,#1%(&42+"#%=&:%3"0'"0%+"%,#1/0&'"#"0;%&0%2*0%"&1"0% =**#+;%3"+%+2*&'-,#1;%2*&'/#+'%"0%9&:$8"#5)""1$*0(&1"6%<,% 8,,#$,3"0%9"%(/+%3"0'"0%-&42%3,"+"0%8,"1"0%0//#%2"+% '+#/$$"%'+#/3&"0%8/0%1#,+"%-,#1&0'+"))&01"06%!&:%9&))"0% (/+%:"%-").%$*0+%="5/)"0%,.%"0%9/00""#%:"%""+;%(,*42+%,.%,5% 5/(%1//+6%F,$%5"#',,0'1"=,0("0%=*(1"++"0%1"8"0%3"0'"0% 3""#%8#&:2"&(%,3%2*0%-,#1%,5%"&1"0%9&:-"%+"%,#1/0&'"#"06% A//#,3%2"=="0%9"%&0%2"+%O"0+"/$$,,#(%("%8,,#1"0,3"0% ="-*&0&1&01"0%2&"#,5%+"#*11"(#//&(6%%

!"#$%&'$#"$&

2"=="0%#"42+%,5%',4&/)"%-"$"#2"("06%!"%3,"+"0%0*%("% ,3')/1%3/$"0%8/0%("%+#/(&+&,0")"%8"#-,#1&01''+//+%0//#%

()*"+&,-./$'&"0&12))'&."34)+$."56&#$4)%/"3)78&$%&

""0%5/#+&4&5/+&"3//+'42/55&:6%A//#%2,,#+%,,$%=&:%(/+%

4$$98&$$%&:$'08)%/$."56$&;$7$'6"%#<&!$%&-7#'-$"$%/&

3"0'"0%0&"+%9,#("0%/.1"(/0$+%3"+%""0%9"#$),,'2"&('H

6"%/&+$8&$$%&4)%/"3)7&;$8$6$%8&/)#&$%&%)348&1-'#<&

*&+$"#&01;%3//#%8/0%9"#$%0//#%9"#$%9,#("0%="1")"&(6%

=$.>66"#&1"5%&/$&->/$'0&:)%&()*"+&9.$?";$.$&1$.908)%/"#$&

I/3"0%3"+%9"#$1"8"#'%"0%,8"#2"&(%1/%:"%,5%-,"$%0//#%

-%/$'%$+$'0<&@$8&7$'0--%0#$;-%/$%&;>/#$8&A7#;B&08$.8&

""0%0&"*9"%5)"$6%A/+%$/0%""0%$/0+,,#%-&:0;%3//#%,,$%""0%

4$%&"%&08))8&1-'#:$'.$%$'0&+$8&/$1$.9/$&9.$?";"."8$"8&"%&

$)/'),$//)6%

8$&4>'$%C&1-/)8&()*"+&D%&4>%&;$/'"59&6>%%$%&9.-'$'$%<& E-.)%/$&F)7&$%&G"%/)&H--'8+)%&:-$'/$%&3)+7)#%$&

J"("#""0%)/+"0%3""(,"0%$/0%/))""0%/)'%("%$/0'"0%,5%("%

8$#$%&4$8&:--'#$%-+$%&;$0.>"8&:)%&4$8&6);"%$8&-+&

/#="&('3/#$+%""#)&:$"#%9,#("0%8"#("")(6%C"")%,*("#"0%

4$8&7#;&8$&034')77$%<&I>"+&/>"1$%/&+$%0$%&+$8&

',))&4&+"#"0%-&42%'*.;%3//#%9,#("0%0&"+%//01"0,3"06%E0%

$$%&7$'0--%0#$;-%/$%&;>/#$8&:$'1)+$./$%&1"34&"%&

3"0'"0%3"+%""0%2/0(&4/5%$#&:1"0%8//$%1""0%$/0'%,3%+"%

$$%&+)%"9$08)8"$&-7&@$8&J.$"%&"%&K$%&@))#&-+&8$&

)/+"0%-&"0%9/+%-"%9//#(%-&:06%C,,#%9"#$1"8"#'%3,"+%2"+%

7'-8$08$'$%<&L"5&."$8$%&1"$%&$%&4-'$%&/)8&4$8&7#;&:--'&

.&0/04&"")%//0+#"$$")&:$"#%9,#("0%,3%2"0%""0%=//0%//0%+"%

4>%&1$.908)%/"#4$"/&$%&6$>1$:'"54$"/&;$8$6$%8<&M%&4$8&

=&"("06%E0%',3'%3,"+%("%,8"#2"&(%""0%'+/5%8"#("#%1//0;%

G$%8$)66--'/&1"5%&/--'&='-$%G"%60&/$&:--'#$%-+$%&

=&:8,,#="")(%(,,#%1#,+"#"%9"#$1"8"#'%+"%8"#5)&42+"0%""0%

;$1>"%"#"%#$%&8$'>##$/'))"/<

="5//)(%//0("")%1"("")+")&:$%/#="&('1"2/0(&4/5+"0%&0% (&"0'+%+"%0"3"06% F,$%("%1"-,0(2"&('-,#1%3,"+%1"#&42+%-&:0%,5%2"+%8"#1#,+"0%

8',+',7'9.&0"

8/0%&"("#'%$/0'"0%"0%3,1")&:$2"("0%,3%3""%+"%(,"0;%

J"("#""0%2"".+%="2,".+"%//0%("%-"$"#2"&(%8/0%""0%1,"(%

,01"/42+%="5"#$&01"06%!"%)"8"0%/))"3//)%)/01"#%"0%

&0$,3"0%0*%"0%""0%""#)&:$%5"0'&,"0%)/+"#6%K")&:$"%$/0'"0%

"#%$,3"0%'+""('%3""#%,*("#"0%=&:6%A"%*&+(/1&01%&'%""0%

="+"$"0+%,,$%""0%2"#8"#(")&01%8/0%&0$,3"0'6%A/+%&'%0&"+%

-,#1'+")'")%+"%,0+9&$$")"0%(/+%+,"1/0$")&:$%&';%9//#&0%

/))""0%1,"(%8,,#%)/1"#"%&0$,3"0'1#,"5"0;%3//#%,,$%

3"0'"0%4"0+#//)%'+//0%"0%(/+%.&0/04&"")%(**#-//3%&'6%E"0%

8,,#%("%'/3"0)"8&01%/)'%1"2"")6%<,%-&:0%&0%<9"("0%"0%

-,#1'+")'")%(/+%=,8"0(&"0%("%1#,"&"0("%1"-,0(2"&('$),,.%

P&0)/0(%3"0'"0%1"-,0("#%"0%1")*$$&1"#%(/0%&0%,01")&:$"%

+*''"0%)/1"#%"0%2,1"#%,51")"&("0%8"#$)"&0+6%

'/3"0)"8&01"0%/)'%E01")/0(%"0%("%C"#"0&1("%I+/+"06% K#,"0O&0$'%8&0(+%(/+%("%'+"#$'+"%'42,*("#'%("%-9//#'+"%

E"0%8/0%("%'5""#5*0+"0%(//#=&:%&'%2"+%8,,#$,3"0%

)/'+"0%3,"+"0%(#/1"06%

8/0%-&"$+"06%K"-,0(%)"8"0%3,"+%3/$$")&:$"#%"0% 1,"($,5"#%9,#("06%<,(/+%'5,#+"0%1""0%)*@";%3//#%

!"#$"0%+"1"0%""0%)//1%),,0%3,"+%=,8"0(&"0%.&0/04&"")%

8/0-").'5#"$"0(2"&(%&'%"0%:"%8,,#%1#,"0+"0%"0%.#*&+%

3""#%1//0%,5)"8"#"06%7"0'"0%(&"%9"&0&1%8"#(&"0"0;%1//0%

3&0("#%="+//)+%(/0%8,,#%42&5'%"0%4,)/6%<,#1H%"0%9")-&:0',#H

3&0("#%&0$,3'+"0=")/'+&01%="+/)"06%!"#$1"8"#'%$*00"0%,5%

1/0&'/+&"';%-,/)'%("%1""'+")&:$"%1"-,0(2"&('-,#1%"0%2"+%

(&"%3/0&"#%3/$$")&:$"#%3"0'"0%&0%(&"0'+%0"3"0;%9//#(,,#%

3//+'42/55")&:$%9"#$;%'5")"0%""0%=")/01#&:$"%#,)%&0%2"+%

=/0"0%9,#("0%1"4#"Q"#(;%"0%3"0'"0%3"+%""0%)//1%&0$,3"0%

8,,#$,3"0%8/0%L"#0'+&1"#"M%1"-,0(2"&('5#,=)"3"06%

3""#%1")(%,8"#2,*("06

!""#""$%&$'()*+',-.'/.&01(,%0,2332""4564""#

!"#$%&'()*'+"'+#+,$$"-#."-"*)+'"$#"-#'-/%0"-$.*%"1"-#$+))+# %-("*#(*,/2#3%/#())*#'$#""-#4"*5"*("&'-.#6*%%(-%('.2#!"# 0)-'"*#7))*%1#%-8"#%,("().$5%%*8'"-'-.#'$#."%*.)-'$""*(# '$#-'"+#&)-."*#4%,(6))*2#9"#&"5"-#."0'(("&(#$+""($#&)-."*:# 5%%*)&#("#0"-$"-#0"+#""-#.%"("#%1&"'('-.#"-#('+%#'-/%0"-2# ;'<#/,--"-#"-#7'&&"-#5))/#-)#4,-#=>$+"#(%%*7"*/"-2 30#"*5%%*#+"#8%*."-#()+#("#<",.(#5)-#+"."-7%%*('.#$+*)/$# %%/#-%.#/)-#*"/"-"-#%1#""-#1"-$'%"-#"-#%0#("#%,("*"-# 5)-#-,#5)-#""-#.%"("#%,("().$5%%*8'"-'-.#+"#5%%*8'"-:#7'&# ?*%"-@'-/$#("#1"-$'%"-&""A+'<(#5"*4%."-2#!)+#4"66"-#7"# %%/#)A."$1*%/"-#'-#4"+#@"-+")//%%*(#5%%*#BCDE:#0))*#)&$#4"+# ))-#%-$#&'.+#."6",*+#()+#%1#""-#""*&'</"*"#0)-'"*2#9'<#$+"&&"-# 5%%*#()+#0"-$"-#('"#)&#%1#<%-."#&""A+'<(#8'<-#6".%--"-# 0"+#7"*/"-:#5))/#'-#""-#87))*#6"*%"1:#A'-)-F'""&#7%*("-# ."F%01"-$""*(2#G-#7'<#5'-("-#4"+#""*&'</#()+#%,("*"-#('"# %5"*#""-#.%"(#))-5,&&"-(#1"-$'%"-#6"$F4'//"-#0""*#.))-# 0""6"+)&"-#))-#("#H392# 3%/#%1#("#7%-'-.0)*/+#0%"+"-#/)-$"-#7%*("-#

9$$:;'8%(&%"9$$:;0(8,"3 D2#R&"S7"*/"*$#"-#;;TU"*$#/*'<."-#+%".)-.#+%+#8)/"-#)&$# $F4%&'-.:#""-#4M1%+4""/#"-#F%&&"F+'"5"#1"-$'%"-V# "-#)*6"'($%-."$F4'/+4"'($5"*8"/"*'-."-2# B2#!"#6"&)$+'-.#5%%*#&)."#'-/%0"-$#7%*(+#5"*&)).(# "-#.*%+"#5"*0%."-$#7%*("-#87))*("*#6"&)$+2# E2#!"#4M1%+4""/*"-+")A+*"/#7%*(+#."&"'("&'</#)A."$F4)A+# "-#-'",7"#/%1"*$#/*'<."-#""-#$+)*+"*$1*"0'"2# W2#L,'$)*+$"-#"-#7'</5"*1&""./,-('."-#.))-# 0""*#(%"-#"-#8'"/"-4,'8"-#0'-("*X#()+#'$# .%"(/%1"*#"-#0))/+#0))+7"*/#0%."&'</2# >2#G*#/%0+#""-#"'-("#))-#4"+#."$&""1#0"+# /'-("*"-X#)&&"#$F4%&"-#7%*("-#6*"("#$F4%&"-# 7))*#/'-("*"-#("#4"&"#().#+"*"F4+/,--"-2#

4"*5"*(""&(2#I"("*""-:#<%-.#"-#%,(:#)*0#%A#*'</:#/*'<.+#""-# ."&'</"#/)-$#%1#""-#.%"("#"-#6"+))&6)*"#7%-'-.2#!"#""-# 7'&#.*)).#/%1"-:#""-#)-("*#4,,*+#&'"5"*2#J"-$"-#0%"+"-# 8%5""&#0%."&'</#8"&A#/,--"-#6"1)&"-#4%"#8"#7%-"-2#9"# 5"*6"+"*"-#("#1%$'+'"#5)-#$+)*+"*$#%1#("#7%-'-.0)*/+# (%%*#""-#$+)*+"*$1*"0'"#'-#+"#5%"*"-2#;%#/,--"-#8'<# 0)//"&'</"*#""-#7%-'-.#/%1"-#"-#/*'<.+#("#6%,7$"F+%*# ""-#'01,&$2#K%%*,'+&%1"-(#%1#""-#'-+".*)&"#4"*5%*0'-.# 5)-#("#7%-'-.0)*/+#0%."-#("#4,*"-#("#/%0"-("#<)*"-# $&"F4+$#."0)+'.(#$+'<."-2#9"&#.))-#0"-$"-#('"#%-()-/$#""-# .%"(#'-/%0"-#'-#""-#$%F')&"#4,,*7%-'-.#6&'<5"-#7%-"-# 0""*#6"+)&"-2#3A#8"#/'"8"-#"*5%%*#4,-#7%-'-.:#"5"-+,""&# +'<("&'</:#+"#/%1"-#5)-#("#7%-'-.F%*1%*)+'"2#L,,*("*$#/*'<."-# 6%5"-('"-#0""*#*,'0+"#4,-#7%-'-.#-))*#"'."-#'-8'F4+#+"# 5"*6%,7"-2 !"#5%%*("&"-#5)-#("#4M1%+4""/*"-+")A+*"/#/%0"-#-,#5%%*)&# +"*"F4+#6'<#4%."*"#'-/%0"-$#N#4%"#(,,*("*#<"#4,'$:#4%"#0""*# 1*%A'<+2#O%5"-('"-#(*'<A+#4"+#("#7%-'-.1*'<8"-#%1#"-#/%$+# 4"+#("#%5"*4"'(#4)-("-#5%&#."&(2#I-#4"+#@"-+")//%%*(#'$#4"+# +)6%"#%1#4"+#$&",+"&"-#))-#("#4M1%+4""/*"-+")A+*"/#"'-("&'</# (%%*6*%/"-:#0))*#7)+#?*%"-@'-/$#6"+*"A+#.))-#7"#5"*("*# ()-#()+2#G"-#."&"'("&'</"#)A$F4)AA'-.#5)-#("8"#)A+*"/1%$+#'$# 5"*$+)-('.#"-#*"F4+5))*('.2

&&%"0$#-117"&8+$'1 I-#O*,$$"&#8'<-#)A$1*)/"-#."0))/+#%5"*#""*&'</"#/)-$"-# %1#("#)*6"'($0)*/+:#4"+#6"$+*'<("-#5)-#)*0%"("#"-#4"+# $F4"11"-#5)-#.*%"-"#6)-"-2#L"&))$#6"%%*(""&+#("#G,*%1"$"# P%00'$$'"#-)+'%-)&"#*"."*'-."-#5""&#$+*"-."*#%1#4,-# 6".*%+'-.$+"/%*+#()-#%1#4,-#'-$1)--'-."-#("8"#$%F')&"# .*%-(*"F4+"-#+"#*")&'$"*"-2#H&$#("#4"&A+#5)-#("#<%-."*"-# +"5"*.""A$#-))*#7"*/#8%"/+:#8%)&$#'-#Q1)-<":#7%*(+#""-#&)-(# 5)-#8'<-#+%"/%0$+#6"*%%A(2#?*%"-@'-/$#7'&#("#G,*%1"$"# )A$1*)/"-#%5"*#."&'</"#/)-$"-#"5"-#5"*1&'F4+"-(#0)/"-#)&$# 4"+#Q+)6'&'+"'+$1)F+#%5"*#6".*%+'-.$('$F'1&'-"2#

!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!""6

67#&)('#234('8(,/'1

2$8#<",+')$"'%7*-,%*2$*),8$%9$-'%7*$%*-,%*1$+*5#9'+'$($* :$)+//"3*;$*:$+"#(($%1$'2*-,%*:/"7$")*:'.*2$*5/:9'$($* 6,,(*-$"7+*8$$"*2,%*$$%)*'%*2$*-'$"*.,,"*)+$88$%3*L',* '%+$"%$+5,%$9)*$%*0'.(:/27$++$%*("'.7$%*'%0#%$")*8$$"* 6$77$%)<1,5*#-$"*1/%*://"+3*M%*##(*'%*6#"7I*$%*#%2$"0'.)I '%)+$99'%7$%*$%*0#%'%7<#"5#",+'$)*8#$+*2$*'%)5",,(*0#"2$%*

!"#$%&'%()*)+,,+*-##"*.#/0*-"'.1$'23* 4%*$$%*#5$%*$%*-"'.6'%%'7$*),8$%9$-'%7*(/%*.$*6'.%*0'$*.$* :$%+*$%*6$77$%*0,+*.$*-'%2+3*;$6$*),8$%9$-'%7*:$)+,,+* )9$<1+)*:'.*2$*7",+'$*-,%*$$%*)+$"($*+#$7,%($9'.($*"$<1+))+,,+* 2'$*7"$%6$%*:$0,,(+*$%*"$<1+$%*:$)<1$"8+3*=$+*"$<1+* #5*-$")<1'9*:$)+,,+*,99$$%*'%*$$%*7#$2*>/%<+'#%$"$%2$* 2$8#<",+'$3*;'$*("'.7$%*0$*%'$+*<,2$,/?*8,,"*-$"7+* 5$"8,%$%+*#%2$"1#/2*$%*$$%*#5$%*2$:,+3*@8*:/"7$")* 7$9'.($*+#$7,%7*+$*7$-$%*+#+*1$+*"$<1+?*1$::$%*0$*'%*1$+* &$%+$,((##"2*2$*-$"1#7'%7*-,%*2$*(#)+$%*#8*%,,"*2$* "$<1+$"*+$*)+,55$%*+$"/77$2",,'23*

*-&*2#&)#9/,(-2/*(/* 4%*$$%*#5$%*),8$%9$-'%7*)+,,%*7"#%2"$<1+$%*<$%+",,9?*6#,9)* 2$*60,,"*:$-#<1+$%*5"'%<'5$)*-,%*7$9'.(1$'2*-,%*8,%*$%* -"#/0*$%*-"'.1$'2*-,%*8$%'%7)/'+'%73*@>*.$*%/*$$%*1##>22#$(* $%*1#7$*1,(($%*2",,7+?*1#8#*:$%+*'%*A+,51#")+?*#>*$$%* 2/::$9$*%,+'#%,9'+$'+*1$:+B*0'.*('$6$%*-##"*$$%*),8$%9$-'%7*

-$")+$"(+3* ;$*-$'9'71$'2*#5*)+",,+*$%*2$*9$$>:,,"1$'2*-,%*://"+$%*')* 7$:,,+*:'.*2,,2(",<1+'7*#5+"$2$%*+$7$%*<"'8'%,9'+$'+3*=$+* ')*#%+#$9,,+:,,"*2,+*:/"7$")*6'<1*#%-$'9'7*-#$9$%*'%*1/%* $'7$%*)+",,+3*A+",>>$%*(,%*2/)*1,"2*%#2'7*6'.%3*N,,"*-##"* !"#$%&'%()*')*2,+*%##'+*1$+*1$9$*-$"1,,93*M$%*)+",>*2'$%+* +$-$%)*1$+*:$7'%*+$*6'.%*-,%*$$%*%'$/0$*)+,"+3*E#7*:$+$"*')*1$+* -##"(#8$%*-,%*8')2,,23*J#9'+'$,7$%+$%?*)+,2)0,<1+$%*$%* <#%<'O"7$)*2'$*0$+$%*0,+*$"*)5$$9+?*(/%%$%*$$%*1##5*"#+6##'* -##"(#8$%3*P#%7$"$%#"7,%'),+'$)*$%*)5#"+-$"$%'7'%7$%*9$"$%* .#%7$"$%*),8$%*+$*0$"($%*,,%*5#)'+'$-$*2#$9$%3*;,,"*8,7* %'$+*#5*:$6/'%'72*0#"2$%3* ;$*"$<1+$"*')*1$+*#%,>1,%($9'.($*)9/'+)+/(*-,%*#%6$* "$<1+))+,,+?*8,,"*)+,,+*#%2$"*2"/(3*K$<1+$")*8#$+$%*-"'.* :9'.-$%*1/%*$'7$%*##"2$9$%*+$*-$99$%3*!"#$%&'%()*')*2,,"#8* +$7$%*8'%'8/8)+",>>$%3*;,,"%,,)+*0'9*!"#$%&'%()*2,+*2$* "$<1+$"*'%*2$*+#$(#8)+*,99$*0$++$%*#5*1/%*7"#%20$++$9'.(1$'2* (,%*+#$+)$%3*;$*0$+7$-$"*')*%'$+*#%>$'9:,,"3

0,,"'%*.$*.$6$9>*(/%+*6'.%3*C,,"*%'$+*1$+*"$<1+*-,%*2$*)+$"()+$?* 8,,"*2$*)+$"(+$*-,%*1$+*"$<1+*7$92+3* !"#$%&'%()*2#$+*%'$+*8$$*8$+*1$+*-$"2,<1+*8,($%*-,%* 7"#$5$%*8$%)$%3*;$*8/9+'</9+/"$9$*),8$%9$-'%7*')*%'$+* 8')9/(+*D*6'.*')*$$%*>$'+3*C'$*6'.%*#7$%*#5$%+*6'$+*$$%*7"#$'$%2$* $%*:9#$'$%2$*7$%$",+'$*.#%7$*E$2$"9,%2$")3*F'.*2"#8$%* %'$+*-,%*2$*.'1,2?*8,,"*-,%*-"'.1$'2*$%*2$8#<",+'$3*F'.* :$)+#"8$%*2$*-#$+:,9-$92$%?*0$"(-9#$"$%*$%*<#99$7$:,%($%3* ;$6$*#%+0'(($9'%7$%*8#$+$%*0$*,,%.,7$%*'%*59,,+)*-,%* #%2$"7",-$%3* G,%2,<1+*-##"*2$*E$2$"9,%2)$*+,,9*')*<"/<',,93*F#%2$"*$$%* 7#$2$*:$1$$")'%7*-,%*#%6$*+,,9?*'%*0##"2*H%*7$)<1"'>+?*')* $$%*2'59#8,?*:,,%*#>*$'7$%*:$2"'.>*:/'+$%7$0##%*8#$'9'.(3* @%2$"0'.)*')*$%*:9'.>+*2$*)5"'%759,%(*%,,"*)/<<$)3*C$* '%-$)+$"$%*'%*$$%*-$")+$"('%7*-,%*2$*-"#$7I*$%*-##")<1##9)$* $2/<,+'$?*6#2,+*+,,9,<1+$")+,%2$%*#5*.#%7$*9$$>+'.2*0#"2$%* ,,%7$5,(+3*C$*'%-$)+$"$%*'%*+,,9:$7$9$'2'%7*'%*1$+*8:#*$%* '%*/'+)+$($%2$*+,,9I*$%*5,"+'<'5,+'$+",.$<+$%*-##"*8'7",%+$%3* ;'$*+",.$<+$%*8#$+$%*+#$7,%($9'.(*6'.%*-##"*8'7",%+$%*2'$* 1'$"*,9*.,"$%*0#%$%?*8,,"*##(*-##"*2$*J##9)$*$%*K#$8$$%)$* (",<1+$%*2'$*1'$"*+'.2$9'.(*(#8$%*0$"($%3*C$*6$++$%*8$%)$%* %'$+*/'+?*8,,"*'%3*C$*)<1"'.-$%*%'$8,%2*,>*$%*9,+$%*%'$8,%2* ,,%*6'.%*9#+*#-$"3*

%-(3*/(,(#234('8(,/'1 Q/%)+$%,,")*$%*.#/"%,9')+$%*-$")+$-'7$%*2$*5/:9'$($* "/'8+$*$%*2$*),8$%9$-'%73*M$%*#5$%*),8$%9$-'%7*-$"$')+* $$%*</9+//"*-,%*2$:,+3*M$%*:"/')$%2$*</9+/"$9$*)$<+#"?* -$$9)+$88'7$*8$2',?*#%,>1,%($9'.($*.#/"%,9')+'$(*$%*$$%* -"'.*'%+$"%$+*2",7$%*2,,"*,,%*:'.3*Q/%)+*)+$9+*-",7$%*:'.*2,+* 0,+*0$*2,<1+$%*6$($"*+$*0$+$%?*6$*-$":$$92+*0$"$92$%*2'$*$"* %'$+*6'.%?*7$2,<1+$%*2'$*%#7*%'$+*$$"2$"*7$2,<1+*0,"$%3*

!"#"$%&'()*"+,'"-( .%//''*(+'(%%/(,'$("/$'*/'$$'/(0'/$1(2"&(+'(/"'$(-%$( +'(3*4)"-'*(5$"'6'7(7''6"+6$8(!%$("5(%&549(-'(345$04-'( +'(0*"')'/(43'/7%%6$8(:4;,(-*'"#'/("/$'*/'$3*4)"-'*5( #'-24/#'/($'(24*-'/(47(,</(6&%/$'/($'(0'53"4/'*'/1(%&5( =>:=()%/(6*%;,$(24*-$8(!%$()'*-*%#(0'44#$("/0*'<6'/( 43(%<$'<*5*';,$($'#'/($'(#%%/1(7%%*(,4<-$(#''/( *'6'/"/#(7'$(#*4/-*';,$'/(?4%&5(3*")%;@8(A/(,'$(B<*43''5( C%*&'7'/$("5(-'(D*4'/'(9*%;$"'1(2%%*(D*4'/E"/65(-''&()%/( <"$7%%6$1(%%/)4'*-'*()%/(,'$(#*4'"'/-'()'*?'$($'#'/( =>:=8(A/(-'(:2''-'(F%7'*()44*62%7(D*4'/E"/65(7'$( ''/(74$"'(-%$(-'(*'#'*"/#(=>:=(4/-'*$'6'/-'8(!'(5$*"+-( "5(/4#(/"'$(#'24//'/1(7%%*(-"#"$%&'(#*4/-*';,$'/('/( ''/('"#'/$"+-5(%<$'<*5*';,$(5$%%/(,4#'*(43(-'(34&"$"'6'( %#'/-%(-%/(44"$($')4*'/8

9(4&%-3*/2%:(#-(%:*22*33* G9)*1$+*#5*2$*#-$"1$'2*,,%(#8+?*0'9*!"#$%&'%()*2$* 9/'($%*#5$%7##'$%3*@5$%*2,+,?*-"'.1$'2*-,%*'%>#"8,+'$*$%* +",%)5,",%+'$*7$-$%*:/"7$")*2$*(,%)*8$$*+$*2$%($%3*;'+* 5,)+*:'.*$$%*0,,"2$*2'$*'%*2$*7$%$%*-,%*!"#$%&'%()*6'+B*2$*

!"##$##%&'%()*+,(-./(0/'12)-&1-3443##5"!5##$

Q/%)+*(#)+*7$92?*8,,"*9$-$"+*#%)*%#7*-$$9*8$$"*#53* 4%+$"%,+'#%,,9*-$"8,,"2$*#"($)+$%*$%*=#99,%2)$*8$$)+$")* 6'.%*$$%*-')'+$(,,"+.$*,,%*2$*0$"$923*4%*)+$2$%*0,,"*2$*

28,&#",$3-)"%",@$9),",$",$9"42",$*",&",$.4++./$`4"+#%";"$

*)."-%'27"(",$1+-",@$9)4(#$."2"2",$,++4$*%-%#+%4$%,.4%'<",/$

&#"(",$+-&$Y*&#"4(+*$",$U%,(7);",$5%',$"",$"6),)*%&67"$

=%#$3"&-8%#$*+.$,))%#$-%67#$9)4(",$.",)*",@$7"#$.++#$

*)#)4$;))4$:"("4-+,(/$$

%**"4&$);"4$-";",$",$())($",$."9"-($-)2#$."9"-($8%#/$

$ V8,&#$;"44%'2#$),5"$-";",&$",$.""1#$.-+,&$++,$7"#$

H%',+$+--"$;-867#"-%,.",$-";",$%,$;-867#"-%,.",2+*<",$

3"&#++,/$I"$3"58%,%.",$,%"#$)<$#+-",#),#9%22"-%,.$",$

%,$14+.%"-"$4".%)F&/$I%'$&#"8,",$("$0"4",%.("$:+#%"&$3%'$

68-#884),("49%'&/$`),6"4#."3)89",$9)4(",$#)".+,2"-%'2"4$

("5"$)<;+,.$",$,)(%.",$'++4-%'2&$"",$.4)"<$29"#&3+4"$

",$*8&"+$3-%';",$#)#$-++#$)<",/$

;-867#"-%,.",$8%#$)*$7%"4$"",$,%"89$3"&#++,$)<$#"$3)89",/$ J,$U84)<+$<-"%#",$9"$;))4$"",$78*++,$."5+*",-%'2$

&;+$'1 ="$U84)<"&"$68-#884$3"&#++#/$I+#$),&$U84)<"+,",$3%,(#$%&$

+&%"-3"-"%(@$9++43%'$9"$("$;"4+,#9))4("-%'27"%($""4-%'2$("-",/$ V%,("4",$5),("4$:"("4-+,(&$<+&<))4#$(%"$7%"4$+-$'+4",$ 9),",$5"##",$9%'$,%"#$8%#/$

&#"42"4$(+,$9+#$),&$&67"%(#/$=%#$*"42",$9"$;++2$<+&$%,$7"#$ ;"44"$38%#",-+,(/$U84)<+$;++4#$"",$+,("4"$<)-%#%"2"$2)"4&$

>4)",G%,2&$&#++#$,%"#$+--"",$;))4$')89$;4%'7"%($S$*++4$;))4$

(+,$("$,")-%3"4+-"$0"4",%.("$A#+#",$",$7"#$+8#)64+#%&67"$

("$;4%'7"%($;+,$%"("4"",/

",$),;4%'"$`7%,+/$="$U84)<"&"$;-+..",$3%'$("$>+c<4%("$%,$ I+4&67+8$#),",$(+#$U84)<+$&#""(&$*""4$);"4$."(""-("$ 9++4(",$.++#@$,%"#$+--"",$);"4$*+42#$",$*8,#/$=++4)*$ *).",$9"$U84)<+$,%"#$);"4-+#",$++,$("$4"."4%,.&-"%("4&$*"#$ 78,$3"&-)#",$),("4),&'"&/$H84."4&$*)"#",$*""4$%,;-)"($ 24%'.",$)<$9+#$"4$."3"84#$%,$H48&&"-/ ="$:"("4-+,(&"$)<",$"6),)*%"$%&$."3++#$3%'$("$U84)<"&"$ _,%"/$="$4"."-&$;+,$("$%,#"4,"$*+42#$3"&<+4",$:"("4-+,(&"$ ),("4,"*"4&$",$38%#",-+,(&"$%,;"&#""4("4&$"",$34"%$++,$ ,+#%),+-"$4"."-&/$T)#$)<$("$(+.$;+,$;+,(++.$;"4(%",",$("$ #)*+#",#"-"4$8%#$H4+3+,#$",$("$7+;",+43"%("4$8%#$P)##"4(+*$ 78,$(+."-%'2&$34))($,%"#$),(+,2&@$*++4$(+,25%'$U84)<+/$ ="$U84)<"&"$_,%"$%&$))2$,)(%.$)<$7"#$9"4"-(#),""-/$ :"("4-+,(@$*++4$5"-1&$-+,(",$+-&$B4+,24%'2$)1$=8%#&-+,(@$5%',$ &%*<"-9".$#"$2-"%,$)*$*),(%+-"$<4)3-"*",$)<$#"$-)&&",/$ 0+,$7"#$#"**",$;+,$1%,+,6%R-"$*+42#",$#)#$7"#$++,<+22",$

S&"1#$D*$13" 8&+=4$%)#$(1*"(R,**&B(I33$19T3,,*"1)#$(1*"('**)B(!"( U$&#)#$(1*"(1#(!,<)5#1#"53;/5B(F*5(>&0"(1#('&"1#$#"(1&#( 3")(,*"1(+3#5#"(-#$,*5#"B(V,)(:#("&')(13#"6(,&%5(/4"( 53#'3+)5(&"(A$*'6(V<%/*"&)5*"6(!$&5$#*(3<(V"%3,*B(8*"1#"( :**$(>#(1#(5**,("&#5(-*"()D$#'#"6(:**$(>#("&#+*"1( '#""#"6(:**$(>#(-$##+1#"(>&0"B(W3"%#(+&%$*"5#"(1&#(*,(>3( ,*"%(&"(I#1#$,*"1(>&0"(1*5(>#(/&#$(>&0"(%#:3$5#,16(+3#5#"( '4""#"(=,&0-#"B(X<(/#5(#$("4(OY(3<(OBYYY(>&0"6(1#>#( '&"1#$#"(/3$#"(/&#$B(H#5(1#(*;5&#(-33$(##"('&"1#$D*$13"( -#$>*+#,1#(7$3#"8&"')6(3D(&"&5&*5&#<(-*"(.3<&'(F&=&6( >3Z"([NYBYYY(/*"15#'#"&"%#"B(A"+&11#,)(/#==#"([\Y( %#+##"5#$*1#"(/4"(=4$%#+##)5#$)(3D%#$3#D#"()5#4"( 5#(=#54&%#"(#"(3D(]3454=#(:#$1(/#5(<&,+D0#(3-#$(/#5( '&"1#$D*$13"([^YBYYY('##$(=#'#'#"B(

;+,$2-%*++#;"4+,("4%,./$Y--"",$())4$),5"$24+67#",$#"$ 38,("-",$28,,",$9"$7))<;)--"$),#9%22"-%,.",$+-&$("$ Y4+3%&67"$-",#"$<)&%#%"1$3"d,;-)"(",/$

%&=&+:1%="9&+&:=:1%= ^",&",4"67#",$5%',$8,%;"4&""-/$?)2$%,$7"#$38%#",-+,(3"-"%($ 7+,#""4#$>4)",G%,2&$+-&$-"%(4++($(+#$*",&",$5"-1$;)4*$ 28,,",$.";",$++,$78,$"%.",$-";",/$=+#$2+,$,%"#$+-&$'"$%,$ +4*)"("$-""1#@$."",$;4%'7"%($;+,$*",%,.&8%#%,.$7"3#$)1$ 4"67#$)<$&"2&8"-"$5"-13"&67%22%,.$),#3""4#/$?,#9%22"-%,.&O &+*",9"42%,.$3-%'1#$(++4)*$;+,$.4))#$3"-+,./$^++4$+4*"$ -+,(",$24%'.",$<+&$"67#$"",$""4-%'2"$2+,&$+-&$;"4&#)4",("$ U84)<"&"$-+,(3)89&83&%(%"&$",$),.8,&#%."$7+,("-&4"."-&$ 9)4(",$+1."&67+1#/$H);",(%",$-)<",$),#9%22"-%,.&-+,(",$ 7""-$;""-$."-($*%&$())4$3"-+&#%,.),#(8%2%,./$:"("4-+,($ 9"42#$7%"4$++,$*""$())4$<)&#38&3"(4%';",$."",$&#4)34""($%,$ ("$9".$#"$-"..",/$=%#$*)"#$&#)<<",/$ Y-&$"",$&#++#$5%',$384."4&$,%"#$9""#$#"$3"&67"4*",$#".",$ -+,.(84%."$",$.4);"$&67",(%,.",$;+,$*",&",4"67#",@$7""1#$ ("$%,#"4,+#%),+-"$."*"",&67+<$("$;"4+,#9))4("-%'27"%($ %,$#"$.4%'<",$",$3"&67"4*%,.$#"$3%"(",/$="5"$;"4+,#9))4O

A$$?=';%(&%"A$$?=0(;,"6 M/$I"$.";",$),#9%22"-%,.&&+*",9"42%,.$*""4$ &-+.24+67#Q$,%"#$+--"",$*"#$."-(@$*++4$))2$())4$ 7"#$#".",.++,$;+,$("$;))4$),#9%22"-%,.&-+,(",$ ,".+#%";"$"11"6#",$;+,$:"("4-+,(&$",$U84)<""&$ 3"-"%($)<$7"#$."3%"($;+,$3%';))43""-($7+,("-@$ 3"-+&#%,.",@$-+,(3)89&83&%(%"&$",$2-%*++#/ K/$J,1)4*+#%"$",$%,#"4,"#$3-%';",$;4%'$",$(%.%#+-"$ .4),(4"67#",$9)4(",$3"#"4$3"&67"4*(/ N/$I"$%,;"&#"4",$%,$3"#"4$#++-),("49%'&$ ;))4$,%"89O$",$)8(2)*"4&/ b/$:"("4-+,($24%'.#$"",$9+4*$;-867#"-%,.",3"-"%($ *"#$&,"--"$<4)6"(84"&$",$"",$2%,("4<+4(),/$ X/$I%'$2%"5",$;))4$U84)<"&"$%,#".4+#%"@$7%"43%'$7)4",$ U84)<"&"$2%"&-%'&#",$",$U84)<"&"$6)44"6#%";"$4"1"4",(+/$

("-%'27"%($3"#"2",#$%,$""4&#"$%,&#+,#%"$(%<-)*+#%"2"$ ),("47+,("-%,.",$",$,))(78-</$E+&$+-&$+--"$."9"-(-)5"$

!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!""55

'+$/+1221';%(&%" *&+,-&.-%/0'+$/+1221" 3453

12.Overheid en bedrijfsleven werken samen aan een duurzame! "#$"%&'(!')$*$+,- Fossiele en chemische grondstoffen worden daar waar mogelijk vervangen door plantaardige alternatieven.

42)5.)6.-6'73.-)8.&993& 1. Alle subsidies die niet passen in een duurzame economie worden afgebouwd. Resterende subsidies worden, waar mogelijk, vervangen door overheidsgaranties en -kredieten. 2. Het belastingstelsel wordt vergroend, ook op provinciaal

!""#$%&'()*+),-"./)0.-(&)

en gemeentelijk niveau. Bestaande milieubelastingen

12),-"./)3""/&)

worden verhoogd. De opbrengsten van deze belastingen

1. De overheid ondersteunt op alle mogelijke manieren

op verpakkingen, energie, afvalstoffen en brandstoffen worden gedeeltelijk gebruikt om de belasting op arbeid

maatschappelijk verantwoord ondernemen. De overheid

en de loonkosten voor met name laagbetaalde arbeid

gaat groen aanbesteden en koopt alleen nog maar

voor werkgevers te verlagen en om te investeren in groene

duurzame producten en diensten. Zij verleent snel vergunningen aan groene initiatieven van burgers en bedrijven. 2. De nieuwe regering krijgt een minister van Duurzaamheid

innovatie. 3. Nederland pleit binnen de Europese Unie voor een vermindering van de uitstoot van broeikasgassen met tenminste

en Ruimte, die Milieu, Natuur, Energie, Landbouw, Visserij,

30 procent in 2020 en tenminste 90 procent in 2050,

Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening onder zich heeft.

alsmede voor een eerlijke lastenverdeling. Nederland komt

Deze minister stelt een agenda op voor efficiĂŤnt (her)gebruik

niet alleen haar Europese verplichtingen na, maar wordt

van natuurlijke hulpbronnen. 3. De overheid ondersteunt groene investeringen en

weer een koploper op klimaatgebied. 4. Nederland knokt voor verbetering van het Europese stelsel

duurzame woningbouw door voldoende gunstige kredieten

van handel in emissierechten: al in 2012 moeten emissie-

beschikbaar te stellen.

rechten uit het stelsel worden gehaald om de CO2-prijs

4. Nederland maakt zich sterk voor strenge Europese voorschriften voor producten en productieprocessen, die aanzetten tot een zuinig gebruik van energie, water en

op te drijven en in het vervolg moeten alle emissierechten worden geveild in plaats van gratis weggeven. 5. Er komt een milieubelasting op de uitstoot van broeikas-

grondstoffen. De overheid stimuleert bedrijven om warmte,

gassen in sectoren die niet onder de Europese emissie-

water en restproducten uit te wisselen voor hergebruik.

handel vallen. Deze belasting stimuleert ondernemers om in

5. Kleine en nieuwe bedrijven krijgen meer kans om mee te dingen naar overheidsopdrachten. 6. Nederland streeft naar 3 procent energiebesparing per jaar. Via kredietgaranties wordt het besparingspotentieel in de industrie benut. 7. Eigenaren van oude huizen krijgen een tegemoetkoming om de kosten van woningisolatie sneller terug te verdienen.

groene innovatie te investeren. 6. Grootverbruikers gaan, net als consumenten, een eerlijke energieheffing betalen. 7. Er komt een strenge CO2-norm voor nieuwe energiecentrales, die de bouw van kolencentrales verhindert. Kolencentrales betalen een kolenbelasting. 8. Nederland kiest voor aardgas, de minst vervuilende

Ook energiebedrijven en woningcorporaties investeren

fossiele brandstof, zolang de overgang naar een duurzame

in woningisolatie. Huurders en huiseigenaren met lage

energievoorziening nog niet is voltooid. De regering pleit in

inkomens krijgen daarbij voorrang, zodat zij als eersten

EU-verband voor een gemeenschappelijke energiepolitiek

kunnen profiteren van een lagere energierekening.

om de Europese gasvoorziening zeker te stellen.

8. Er komt toezicht op de naleving van de energielabelplicht bij verkoop of verhuur van gebouwen. 9. Het Bouwbesluit mag de groene ambities van gemeenten niet in de weg staan; gemeenten mogen verdergaande duurzaamheidseisen stellen dan het Bouwbesluit voorschrijft. 10.Binnen vijf jaar wordt alle nieuwbouw minstens energieneutraal, te beginnen met alle nieuwe gebouwen van de rijksoverheid. Er komen zonnepanelen op alle overheidsgebouwen met geschikte daken voor zonne-energie. 11. Overheid en bedrijfsleven maken samen werk van een circulaire economie waarin grondstoffen eindeloos worden hergebruikt. Afval krijgt een prijs en de belasting op het gebruik van grondstoffen gaat omhoog, zodat verspilling stopt. Statiegeld wordt niet afgeschaft, maar uitgebreid naar blikjes en kleine petflessen.

53""!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!

9. Opslag van CO2 wordt door elektriciteitsproducenten zelf betaald. Experimenten vinden niet plaats onder bewoond gebied. Er wordt rekening gehouden met de gevolgen voor kwetsbare natuurgebieden. 10.Er worden geen vergunningen verstrekt voor boringen naar schaliegas zolang we onvoldoende weten over de risicoâ&#x20AC;&#x2122;s voor mens en milieu. Ook bij andere risicovolle technieken staat het voorzorgsbeginsel centraal. Initiatiefnemers moeten kunnen aantonen dat hun techniek veilig is. 11. De kerncentrale in Borssele wordt gesloten. Er komen geen nieuwe kerncentrales voor energieopwekking. 12.Nederland zet zich in voor EU-maatregelen tegen de import van olie die op extreem vervuilende wijze is gewonnen, zoals teerzandolie. 13.De overheid investeert in handhaving bij chemische en andere risicovolle bedrijven. De boetes gaan omhoog en

bedrijven die de regels consequent blijven overtreden gaan dicht.

voor de bescherming van biodiversiteit en dierenwelzijn. 3. Grote bedrijven worden verplicht een jaarlijkse rapportage op te stellen over hun prestaties op het gebied van mensen-

:2);7.'0.)./.-<7. 1. Er komt een Deltawet nieuwe energie. Daarmee zet

rechten, arbeidsnormen en milieu. 4. Overheden verlangen van elk bedrijf dat in aanmerking wil

Nederland fors in op energiebesparing en duurzame

komen voor overheidssteun of overheidsaanbestedingen

energie. In 2020 halen we 20 procent van onze energie uit

dat het aantoonbaar voldoet aan internationaal erkende

schone bronnen. Uiterlijk in 2050 draait onze economie volledig op duurzame energie. De Deltawet verplicht

normen. 5. Bij inkopen en aanbesteden geven overheden het goede

energiebedrijven om een jaarlijks oplopend aandeel schone

voorbeeld, door voorwaarden te stellen die overeenkomen

energie te produceren.

met keurmerken als .%#/0/%('1!.$/'&0!20'3%/(&4#5!6$7*)#81!

2. Het zelf opwekken van energie door burgers, bedrijven, lokale en regionale overheden wordt krachtig bevorderd. Nederland voert het Duitse feed-in systeem in, zodat burgers en bedrijven die groene stroom produceren daarvoor altijd een garantieprijs ontvangen. Bureaucratische obstakels verdwijnen. 3. De overheid investeert samen met energiebedrijven in

9%/#*'!20'3%/(&4#5!6$7*)#8 en :;<. 6. De overheid stelt eisen aan banken waarmee zij zaken doet. Deze dienen wat betreft duurzaamheid te behoren tot de best presterende in de bancaire sector. 7. De overheid geeft meer voorlichting over de schadelijke milieueffecten van het eten van vlees. 8. Illegaal gekapt hout wordt van de markt geweerd.

onderzoek naar innovatieve technieken zoals getijdenenergie. 4. De overheid selecteert en regelt voldoende locaties voor windmolens op het land en geeft concessies uit aan uitbaters. De inkomsten worden opnieuw geïnvesteerd in groene energie. 5. Er komt een spoedwet voor wind op zee, gericht op 10.000 megawatt Noordzeestroom in 2020. Geplande investeringen voor de komende tien jaar worden naar voren gehaald. De

@2)5''-A9>.)39/$8"'0)./)6".$%.3 1. Boeren krijgen meer mogelijkheden om een deel van hun inkomen te verdienen met de ontwikkeling van (agrarische) natuur, recreatie, dienstverlening en zorg. 2. De overheid bevordert duurzame innovaties op het platteland, zoals biologische landbouw, energieleverende kassen en regionale afzetcoöperaties. 3. De overheid bevordert het herstel van de band tussen

overheid rondt vergunningsprocedures zo snel als mogelijk

stad en platteland en tussen boer en burger, onder andere

af.

via boerencoöperaties rond stedelijke gebieden en door

6. Nederland zet zich in voor bindende Europese duurzaamheidseisen voor alle vormen van bio-energie. Bij biobrandstoffen worden de effecten op het landgebruik meegewogen, zodat de teelt ervan niet ten koste gaat van natuur, voedselvoorziening en inheemse volkeren. 7. Nederland bepleit in de EU een supernet voor groene stroom. Een Europees netwerk van efficiënte hoogspanningskabels moet onze elektriciteitsvoorziening robuust maken. Dit supernet vangt de schommelingen in het aanbod van groene energie op. Als het op de Noordzee even niet waait, krijgen we zonnestroom uit Spanje, of zelfs uit de Sahara.

educatie over gezondheid en voedsel. 4. Nederland dringt de vervuiling van bodem, water en lucht door grootschalige landbouw terug; de veestapel wordt verkleind. 5. Voor vlees gaat het hoge btw-tarief gelden. 6. Nederland bepleit in Europees verband dat plantaardige producten uit de duurzame landbouw worden vrijgesteld van btw. 7. Nederland ijvert voor een ingrijpende herziening van het EU-landbouwbeleid, waarbij: a) mondiale en regionale voedselzekerheid, bescherming van natuurlijke hulpbronnen, eerlijke handel met ontwikkelingslanden en een redelijk inkomen voor boeren

52)4.0'%&)="/%'>.-./)./)?-"$'=.-./ 1. Nederland zet zich in voor een krachtig Europees en mondiaal beleid ten behoeve van ketentransparantie. In Nederland komt een Wet openbaarheid van productie en ketens. Deze geeft consumenten meer inzicht in de naleving van internationale normen op het gebied van mensen-

voorop staan; b) exportsubsidies onmiddellijk worden afgeschaft en structurele overschotten worden tegengegaan; c) duurzame en diervriendelijke landbouw krachtig wordt bevorderd; d) subsidies worden omgevormd tot betalingen voor

rechten, milieu en arbeid door bedrijven en hun toeleve-

de groene en blauwe diensten die boeren en andere

ranciers, ook buiten Nederland, alsmede de milieubelasting

grondbeheerders leveren aan de samenleving;

van producten en diensten. Om te beginnen moeten bedrijven die steun ontvangen van de regering risico’s voor mensenrechtenschendingen en milieuschade in kaart brengen en voorkomen. 2. Nederlandse multinationals worden aansprakelijk gesteld

e) het EU-mededingingsbeleid zodanig wordt aangepast dat boeren meer marktmacht krijgen ten opzichte van voedselverwerkers en supermarkten. 8. Voor genetische modificatie geldt het voorzorgsprincipe, ter bescherming van het milieu en de gezondheid. Genetische

voor overtredingen van internationaal erkende normen door

modificatie wordt in de Nederlandse landbouw niet

hun buitenlandse dochters en toeleveranciers. Nederland

toegepast, zolang de veiligheid voor mens en natuur niet is

zet zich in voor nieuwe, bindende internationale normen

gegarandeerd. Telers van gengewassen en toeleveranciers

!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!""56

worden volledig aansprakelijk voor (milieu)schade. 9. Nederland pleit binnen de EU voor betere etikettering van gentech-producten. 10.Nederland verzet zich tegen het verlenen van octrooien op genen en levende organismen. 11. De overheidssteun voor landbouwonderzoek richt zich

de jacht, maar dat overlast door een teveel aan ganzen in de zomer op een diervriendelijke wijze kan worden aangepakt. 8. Voor beroepsvissers en viskwekers worden methoden voorgeschreven waarbij vissen niet of nauwelijks lijden. 9. Dierproeven worden uitgefaseerd. Als eerste stap worden

met name op een duurzamer gebruik van water, voedings-

dergelijke proeven alleen nog toegestaan als dat de enige

stoffen, energie en grond, alsmede op de verhoging van de

manier is om substantiële verbetering van de volksge-

ziekteresistentie van gewassen en dieren.

zondheid te bereiken. De transparantie rond de methoden

12.De overheid bevordert het tot stand komen van één algemeen erkend en duidelijk systeem van labelling voor duurzaam en diervriendelijk geproduceerd voedsel. 13.Het gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen in de landen tuinbouw wordt binnen enkele jaren tot een minimum teruggebracht. Het gebruik van chemische onkruidbeschermingsmiddelen voor niet-commerciële doelen wordt zo spoedig mogelijk verboden. 14.Het gebruik van antibiotica in de veehouderij wordt drastisch teruggebracht. Preventief gebruik en koppelbehandelingen worden verboden, net als antibiotica die als laatste middel worden ingezet om bepaalde infecties

en resultaten van dierproeven wordt vergroot. Er komt meer geld voor alternatieve testmethoden. 10.Er komen welzijns- en gezondheidsvoorschriften voor de handel in huisdieren. Nederland streeft, ook in Europees verband, naar een verbod op de invoer van exotische dieren. 11. Het fokken van huisdieren op kenmerken die het welzijn van een dierenras bedreigen wordt verboden. Er komt een beperkte lijst van alle diersoorten die als huisdier mogen worden gehouden. 12.Er komt een certificering voor dierenasielen en opvangcentra. Dierenwelzijn is daarbij een belangrijk criterium.

bij mensen te bestrijden (zogeheten 8%&0!/'&$/0-middelen).

13.Vermaak en sport met dieren waarbij aantoonbaar is dat

Het houden van snelgroeiende rassen, waarbij antibiotica-

het welzijn van dieren ernstig wordt geschaad, worden

gebruik excessief hoog is, zoals plofkippen, wordt eveneens

verboden. Er komt een wettelijk verbod op het gebruik van

verboden. 15.Nederland ijvert binnen de EU voor maatregelen tegen de

wilde dieren in circussen. 14.Het meldpunt dierenmishandeling (114) blijft bestaan.

import van veevoer waarvoor tropisch bos is gekapt en stimuleert het gebruik van Europese eiwitrijke gewassen als

,2);.$.-39/$%.)/9&''-

alternatief voor importsoja.

1. Om de milieuvoorwaarden voor gezonde natuur te

16.Het gebruik van bestrijdingsmiddelen wordt in de komende

scheppen en de biodiversiteit te vergroten, worden

kabinetsperiode drastisch verminderd. Er komt een verbod

vermesting, verdroging, stikstofuitstoot en slechte

op bestrijdingsmiddelen die bijensterfte veroorzaken.

waterkwaliteit volgens EU-richtlijnen aangepakt. Nederland spant zich in Europees verband in voor optimaal herstel van

B2)57.-./0.3A7C/

de biodiversiteit, door behoud van de EU-natuurrichtlijnen,

1. Dieren hebben een eigen intrinsieke waarde. Derhalve

zoals de vogel- en habitatrichtlijnen, en door bescherming

hebben zij recht op een respectvolle behandeling en moet met hun belangen zorgvuldig rekening worden gehouden.

van de Natura 2000-gebieden. 2. Natuurgebieden worden met elkaar verbonden. De

Dierenrechten worden opgenomen in de Grondwet en in

Ecologische Hoofdstructuur (EHS) wordt onverkort

een bindend Europees handvest.

gerealiseerd (728.500 hectare) zodat planten en dieren zich

2. De vee-industrie wordt stapsgewijs afgebouwd. Er komt een verbod op megastallen. Er komt een wet die vastlegt

kunnen verspreiden. Ook natuurwaarden buiten de EHS krijgen voldoende bescherming.

dat landbouwhuisdieren goede buitenruimte moeten

3. Agrarisch natuurbeheer wordt sterk verbeterd, zodat het

hebben, zodat koeien kunnen grazen, kippen buiten

daadwerkelijk bijdraagt aan de bescherming van soorten

scharrelen en varkens kunnen wroeten (wet Vrije Uitloop).

(zoals weidevogels) en leefgebieden. Zowel binnen als

3. Er komt een verbod op het houden van nertsen en andere

buiten de EHS zijn vormen van effectief agrarisch natuur-

pelsdieren ter verkrijging van hun pels. Nederland streeft in

beheer een goede aanvulling op de natuurgebieden.

Europees verband naar een volledig verbod op handel in en

Agrarisch natuurbeheer wordt onder meer betaald uit de

import van bontproducten.

middelen van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid

4. Landbouwdieren worden ingeënt tegen ziektes als vogelgriep en MKZ, zodat grootschalig doden achterwege kan blijven. 5. Veetransporten worden aan banden gelegd. Slachtvee mag niet langer dan 4 uur worden vervoerd. 6. Nederland zet zich in voor een Europees (import)verbod op zeer dieronvriendelijke producten zoals =$#'!>/%&. 7. Het akkoord van de gezamenlijke natuurorganisaties over

(GLB). 4. In het wild levende dieren worden in principe met rust gelaten. Als dieren belangrijke schade veroorzaken of een bedreiging vormen voor de volksgezondheid of veiligheid, wordt alleen bij uiterste noodzaak en als er geen alternatieven zijn het doden van een deel van de populatie toegestaan. Deze beheersjacht wordt streng gecontroleerd. Er wordt meer geïnvesteerd in diervriendelijke methoden

de ganzen (Ganzen-7 akkoord) wordt volledig uitgevoerd.

voor schadebestrijding, zoals bij muskusratten. Er komt een

Dat betekent dat ganzen in de winter beschermd zijn tegen

verbod op plezierjacht.

57""!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!

5. In natuurgebieden als de Noordzee, de Waddenzee, de Zuid-Hollandse en Zeeuwse Delta en De Peel is geen plaats voor schadelijke economische activiteiten als gasboring en landaanwinning. 6. Nederland draagt bij aan voldoende zeereservaten in de Noordzee, zodat de visstand zich kan herstellen. 7. Nederland bepleit de stapsgewijze invoering van het ‘nee

alle kinderziekten heeft opgelost en de klachtenafhandeling bij één loket is geregeld. 9. De rijksoverheid stuurt zodanig op ov-tarieven en (auto) belastingen dat schoon en zuinig vervoer en thuiswerken aantrekkelijker worden. Duurzaam goederenvervoer via spoor en binnenvaart wordt gericht gestimuleerd. 10.Nederland neemt internationaal het voortouw voor beter

tenzij’-principe in het Europese visserijbeleid: commerciële

grensoverschrijdend openbaar vervoer, alsmede voor de

vangst wordt alleen nog toegestaan als het ecosysteem

invoering van een Europese treinplanner met boekings-

gezond is en uitsluitend de natuurlijke aanwas aan vis wordt

systeem, ook voor fiets en rolstoel.

weggevangen. 8. Door betere visserijmethoden wordt bijvangst zoveel mogelijk voorkomen. De resterende bijvangst wordt aan wal gebracht en verwerkt. 9. Er komt een wet Mooi Nederland die de Nederlandse natuur en het landschap beschermt. 10.De tropische natuur op de Nederlands-Caribische eilanden wordt maximaal beschermd. 11. De Europese afspraken over het verbeteren van de kwaliteit van de Westerschelde worden nagekomen: de Hedwige wordt ontpolderd en omgezet in natte natuur.

11. De kilometerheffing wordt zo snel mogelijk ingevoerd, waarbij: a) de kilometertarieven een fors verschil maken tussen milieubelastende en zuinige voertuigen; b) vrachtverkeer duurder wordt; c) op drukke plekken en in de spits een hoger tarief geldt; d) de privacy buiten kijf staat: politie en justitie krijgen geen toegang tot reisgegevens; e) een deel van de opbrengst wordt ingezet voor lagere lasten op arbeid. 12.De vergoeding voor woon-werkverkeer met de auto gaat onder het normale belastingregime vallen.

!"#$%&'(#%')*'( 1. Fietsen wordt krachtig gestimuleerd. Er komen meer

13.De verlaging van de aanschafbelasting op auto’s wordt teruggedraaid en de tarieven verder gedifferentieerd naar

stationsstallingen en ov-fietsen. Gemeenten en provincies

milieubelasting. Vanwege de ruimte die auto’s innemen

moeten voldoen aan kwaliteitsnormen voor fietsvoorzie-

moet er een rem blijven op het autobezit.

ningen. Ze investeren in goede voorzieningen voor de fiets, zoals comfortabele, veilige en snelle fietsroutes. De subsidie die gemeenten van de rijksoverheid ontvangen voor fietsinfrastructuur wordt verhoogd. 2. Het vervoer per trein krijgt een impuls: extra treincapaciteit,

14.Deelauto’s krijgen een volwassen plek in het Nederlandse vervoerssysteem. De auto hoeft niet per se voor de deur te staan. 15.Autorijden op fossiele brandstof wordt zo snel mogelijk vervangen door rijden op groene stroom of andere

inhaalsporen, betere stations en beter onderhoud van spoor

duurzame energiebronnen. Kopers van elektrische auto’s

en treinen. De trajecten waar treinen in hoge frequentie

kunnen een laagdrempelige lening krijgen, die wordt

gaan rijden, worden verlengd tot buiten de Randstad.

afgelost met hun besparing op brandstof. Taxivervoer wordt

Tevens starten in meerdere regio’s buiten de Randstad experimenten met nachttreinen, naar Brabants voorbeeld. 3. Er komt een nieuwe spoorlijn van Almere via Utrecht naar Breda (AUB) en betere treinverbindingen naar Duitsland en België. 4. In grootstedelijke regio’s gaan regionale treinen, lightrail,

elektrisch. 16.Nederland ijvert in Brussel voor de strengst mogelijke milieunormen voor voertuigen, waaronder een maximum van 80 gram CO2 per kilometer in 2020 voor nieuwe personenauto’s. 17. Er komen geen nieuwe wegen die ons land nog meer

metro, sneltram en snelbus een samenhangend net vormen

versnipperen. Dus ook geen Blankenburgtunnel, A13/A16

van hoge kwaliteit. Wacht- en overstaptijden worden korter.

of doortrekking van de A15 door de natuur. Het spitstarief

Reisinformatie is integraal en actueel.

in de kilometerheffing moet nieuwe wegverbredingen

5. De grote steden houden de keus hun openbaar vervoer

overbodig maken. De snelheidsverhoging naar 130 wordt

zelf aan te besteden bij gemeentelijke vervoersbedrijven.

teruggedraaid. Waar dat nodig is voor het milieu en/of tegen

Zo blijft de samenhang tussen tram, bus en metro in stand.

geluidsoverlast, gaat de maximumsnelheid naar 80 of 100

Openbaar vervoer wordt beter toegankelijk voor ouderen, gehandicapten en mensen met kinderen. 6. Er komen meer elektrische- en aardgasbussen, in plaats van vervuilende dieselbussen. 7. Gemeenten krijgen de mogelijkheid naast de meest

km per uur. 18.Er komen experimenten om wegen duurzamer te maken, bijvoorbeeld door overkappingen en combinaties met het produceren van groene energie. 19.De groei van Schiphol en regionale vliegvelden wordt

verouderde en vervuilende vrachtauto’s ook andere

gestopt. Vliegveld Twente komt er niet. Er komt een

voertuigen en bouwmachines te weren om de lucht schoon

belasting op vliegen. Nederland maakt zich in Europees

te maken.

verband sterk voor de invoering van een kerosinetax,

8. De OV-chipkaart wordt een echte servicekaart die het reizigersgemak dient. Reizigers die op hun privacy gesteld zijn, mogen hiervan geen financieel nadeel ondervinden. De OV-chipkaart wordt pas verplicht op het spoor als de NS

vergelijkbaar met de accijns op benzine en andere brandstoffen. Er komt een verbod op nachtvluchten. 20.Nederland grijpt haar sterke marktpositie aan om een voortrekkersrol te spelen bij het schoner maken van

!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!""56

binnenvaart en zeevaart, bijvoorbeeld door havengelden afhankelijk te maken van de milieuprestatie van de reder en

leggen banken verantwoording af in hun jaarverslag. 2. Nederland spant zich in voor een krachtig Europees en

door op de wal groene stroom aan te bieden. Nederland

mondiaal toezicht op de financiële markten. De regering

maakt zich in EU-verband sterk voor de invoering van een

werkt mee aan een Europees kader voor de sanering of

accijns op zware stookolie.

ontmanteling van probleembanken, waarbij obligatiehouders meebetalen. Er komt een Europees depositogaran-

!"#$%&'()#*&++)+ 1. Om verrommeling van het landschap te voorkomen voert

tiefonds, dat door de banken zelf wordt gevuld, 3. De markt voor financiële derivaten wordt transparanter.

de rijksoverheid een open ruimteheffing in. Projectontwik-

Nieuwe financiële producten worden vooraf getoetst op

kelaars betalen deze eenmalig op het moment dat zij

begrijpelijkheid en risico’s door toezichthouders. Zij leggen

groene ruimte bebouwen.

speculatie aan banden. Dat geldt ook voor speculatie met

2. In de onroerendezaakbelasting (ozb) gaat ruimtegebruik zwaarder meetellen. 3. Huizen worden zoveel mogelijk binnen de grenzen van steden en dorpen gebouwd en nabij knooppunten van openbaar vervoer. 4. Er komt een Fonds Duurzame Structuurversterking. Al het geld voor infrastructuur en ruimtelijke investeringen komt in één pot, waaruit integrale plannen voor verkeer en wonen worden gefinancierd. Zo gaat er minder geld naar asfalt en meer naar openbaar vervoer en stadsverbetering. 5. Nederland wordt voldoende beschermd tegen natte

voedsel. 4. De bankenbelasting wordt uitgebreid zodat niet alleen de systeembanken, maar alle grotere banken een stevige bankenbelasting gaan betalen. 5. Binnen de EU en het Internationaal Monetair Fonds pleit Nederland voor een heffing op financiële transacties, die speculatieve handel tegengaat en markten stabiliseert. 6. Risicovolle activiteiten van banken worden gescheiden van de nutsfuncties van banken ten behoeve van consumenten en bedrijven. 7. Banken moeten hogere kapitaalbuffers gaan aanhouden om

voeten, juist door water de ruimte te geven. Hierbij geldt

weerbaarder te zijn in het geval van een crisis.

de stelregel: eerst vasthouden, dan bergen en dan pas

8. Er komen maatregelen tegen aasgierfondsen die

afvoeren. De nieuwe kansen die waterberging biedt

schulden van ontwikkelingslanden opkopen. Zij mogen

voor natuur en recreatie worden benut. Rivieren worden

niet parasiteren op schuldverlichting of beslag leggen op

verruimd.

ontwikkelingsgelden.

6. In de Randstad worden tot 2040 ten minste 500 duizend nieuwe woningen gebouwd, grotendeels binnen de bestaande stads- en dorpsgrenzen. Deze woningen zijn energieneutraal of wekken energie op. 7. De overheid bevordert dat nieuwe woningen rekening houden met verschillende levensfasen en makkelijk aanpasbaar zijn voor mensen met een handicap. 8. Gemeenten gaan een leegstandsbeleid voeren. Op nieuwe kantoren wordt een ‘verwijderingsbijdrage’ geheven, die wordt gebruikt om bestaande kantoren om te bouwen tot bijvoorbeeld woningen of ze te slopen. Leegstand langer dan een jaar wordt beboet met een leegstandsheffing. Bij langdurige leegstand kan een gemeente een kantoor tegen de marktwaarde vorderen om te renoveren of te slopen. Overbodige regels die ombouw belemmeren worden aangepakt. 9. In krimpende gemeenten probeert de overheid niet de bevolking, maar de voorzieningen op peil te houden, zoals onderwijs, zorg en winkels. De verdeelsleutel van het Gemeentefonds wordt aangepast ten behoeve van krimpgemeenten. Het regionale economische beleid speelt in op de kansen van krimp in sectoren als natuur, recreatie, zakelijke dienstverlening, creatieve industrie en zorg.

,"#-&+.+/&01)#'.23()+#()'')+ 1. Aan de bonuscultuur wordt een einde gemaakt. Er komt een bindende code voor maatschappelijk verantwoord bankieren, om te beginnen voor banken die een beroep doen op overheidssteun, en een beroepseed voor bankiers. De bankierseed wordt vastgelegd in een openbaar register. Het niet naleven ervan krijgt gevolg. Over het naleven ervan

!"##$##%&'%()*+,(-./(0/'12)-&1-3443##56!5##$

!""#$%&'()D+)E9/%./)..-37C()$.3./

c) Er komt een maximumnorm voor overhead en scherper

12),.3$)/99-)$.)(39%)

d) Schooluitval wordt tegengegaan door jongeren die

1. Er wordt extra geïnvesteerd in het onderwijs. Dit geld wordt

toezicht op de financiën van instellingen. dreigen uit te vallen een eigen coach of studiebe-

vooral geïnvesteerd in het basisonderwijs en het (voorbe-

geleider te geven en beter samen te werken met de

reidend) beroepsonderwijs. GroenLinks roept op tot een

hulpverlening.

Nationaal Onderwijsakkoord waarin overheid, bestuurders,

e) Scholen gaan beter samenwerken om de overgang

docenten, ouders en leerlingen zich samen sterk maken

van vmbo naar mbo te verbeteren. Het ineenschuiven

voor een onderwijssector die elke leerling voldoende

van deze twee onderwijssoorten in bijvoorbeeld brede

aandacht en begeleiding geeft.

vakscholen wordt bevorderd.

2. Werken in het basis- en (voorbereidend) beroepsonderwijs wordt aantrekkelijker gemaakt. De werkdruk wordt verminderd. Leraren geven minder uren les, krijgen kleinere klassen en/of betere ondersteuning door klassenassi-

f) Kleinschaligheid wordt gestimuleerd. g) Meer leerlingen verlaten het mbo met het hoogste diploma (mbo-4). h) Er worden meer kortere hogere beroepsopleidingen

stenten, gespecialiseerde vakdocenten en conciërges. Zo

aangeboden (associate degrees) zodat vakmensen de

krijgen docenten meer tijd per leerling. De opleidingseisen

mogelijkheid hebben hun vaardigheden en kennis te

voor leraren op het vmbo gaan omhoog. Daar staat tegenover dat hun beloning geleidelijk gelijk wordt getrokken met die van leraren op de havo en het vwo. 3. Er komt een vervolg op het Actieplan Leerkracht om een

verdiepen na een mbo-opleiding. 2. Iedere leerling in het beroepsonderwijs heeft recht op een stageof leerwerkplek. Daartoe: a) worden scholen wettelijk verplicht om een stageof

carrière als leraar aantrekkelijker te maken en leraren te

leerwerkplek te regelen voor jongeren die dat buiten

stimuleren in hun opleiding te investeren. Hierin worden ook

hun schuld zelf niet is gelukt. Scholen mogen geen

afspraken gemaakt over extra beloning voor leraren die les

enkele leerling van school laten gaan vanwege het

geven aan veel leerlingen met achterstanden. 4. Het aantal onbevoegde leraren en leid(st)ers voor de klas, op de voorschool en de buitenschoolse opvang wordt teruggedrongen. 5. Ouders krijgen meer zeggenschap over het beleid van scholen, bijvoorbeeld door de positie van medezeggenschapsraden te versterken. 6. Lerarenteams krijgen meer invloed op het te geven onderwijs. Zij bepalen de lesmethode en hebben inspraak in nieuwe pedagogische concepten. 7. Er komt in het hele land een aanbod van voorschoolse programma’s om achterstanden bij peuters te bestrijden en te voorkomen. 8. Alle basisscholen worden brede scholen. Ook in het

ontbreken van een stageof leerwerkplek; b) moeten bedrijven per 50 werknemers minimaal 1 stageof leerwerkplek aanbieden; c) worden bedrijven die veel stageof leerwerkplekken bieden fiscaal gestimuleerd; d) worden er vak(technische)opleidingen gecreëerd op het gebied van onder meer warmte- en koudetechniek en duurzame energie, waarmee jongeren direct aan de slag kunnen in de groene economie.

:2)F/$.-07C%)93%).>9/=7?9&7.>9=G7/. 1. Volwasseneneducatie kan een belangrijke rol spelen bij de integratie van nieuwkomers, het tegengaan van analfabetisme, de verwerving van de Nederlandse taal

voortgezet onderwijs wordt de toepassing van het

en een succesvolle herintreding op de arbeidsmarkt van

concept van de brede school gestimuleerd. Brede scholen

bijvoorbeeld bijstandsmoeders. Met name de regionale

verzorgen een programma van zeven tot zeven. Er is ruimte

opleidingscentra (roc’s), maar ook het voortgezet onderwijs,

voor sport, kunst, drama en buiten spelen, als het kan in

hogescholen en universiteiten moeten laagdrempelige

de natuur. De voor-, tussen- en naschoolse opvang wordt

leertrajecten aanbieden aan volwassenen en zo een

verzorgd door deskundige pedagogische medewerkers.

leven lang leren beter faciliteren. Er komt een plan om

De brede school werkt samen met de jeugdhulpverlening

(functioneel) analfabetisme in tien jaar tot een minimum te

en de gezondheidsdiensten om problemen snel te kunnen signaleren en aanpakken. Er wordt geïnvesteerd in goede

beperken. 2. De vroege selectie in het Nederlandse onderwijs, die met

onderwijsgebouwen die klimaatneutraal zijn, een goed

name negatieve gevolgen heeft voor achterstandsleerlingen

binnenklimaat waarborgen en een goede werkplek zijn voor

en aanzet tot een stereotype vakkeuze, wordt terugge-

leerlingen en leerkrachten.

drongen door: a) het doorstromen van lagere naar hogere opleidingen

42)4.-".?%"/$.-07C%)6.-$7./&)>..1. Vmbo- en mbo-scholen gaan beter presteren: a) De urennorm van 850 uren onderwijsactiviteiten per

en het stapelen van opleidingen te stimuleren en doorlopende leerlijnen en flexibele schoolcarrières mogelijk te maken. Dit houdt onder andere in dat er

jaar voor mbo-opleidingen wordt beter ingevuld en

meer brede brugklassen komen, dat lesprogramma’s

nageleefd.

beter op elkaar aansluiten en dat doorstroomeisen

b) Er wordt eerder ingegrepen bij opleidingen die als zwak worden beoordeeld. Van opleidingen die zeer zwak zijn wordt de onderwijslicentie na één jaar ingetrokken.

transparant en objectief zijn; b) alle kinderen te toetsen, maar toetsscores (zoals Cito-scores) alleen als selectiecriterium te gebruiken

!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!""5D

als deze zijn gebaseerd op voortgangstoetsen die op verschillende momenten gedurende de basisschooltijd zijn afgenomen; c) de structurele vorming van meer kopklassen en schakelklassen (op de basisschool) en voetklassen (op de middelbare school), waardoor leerlingen die aan het eind van groep acht nog een taalachterstand hebben een extra jaar onderwijs kunnen volgen; d) te experimenteren met junior colleges voor kinderen van elf tot en met veertien jaar. Een diploma van het junior college geeft toegang tot alle typen vervolgonderwijs en combineert de sterke punten van het basisonderwijs, zoals één of twee vaste leraren, met die van het voortgezet onderwijs, zoals inhoudelijke verdieping. 3. Waarderingssytemen voor scholen moeten gebaseerd

hoger onderwijs. 2. Het hoger onderwijs wordt geïntensiveerd door de docent/ student-ratio en het aantal contacturen te verhogen. Professionalisering van docenten krijgt meer aandacht. 3. Buitenlandse studenten krijgen gemakkelijker toegang tot ons hoger onderwijs. 4. Met hogescholen en universiteiten worden afspraken gemaakt over meer loopbaankansen voor jongeren, vrouwen en migranten. 5. Er wordt meer geïnvesteerd in kennisontwikkeling op het gebied van energie, klimaat en het efficiënt omgaan met natuurlijke hulpbronnen. 6. Op Europees niveau ijvert Nederland ervoor dat: a) een groter deel van de EU-begroting wordt besteed aan onderwijs, onderzoek en ontwikkeling; b) er voor alle studerenden een Erasmusbeurs

zijn op een evenwichtig pakket aan criteria. Er komt geen

beschikbaar komt, die de meerkosten van een

beloningssysteem voor scholen en leraren op basis van

studiejaar aan een buitenlandse onderwijsinstelling

toetsscores. 4. Segregatie in het onderwijs wordt bestreden met: a) een acceptatieplicht voor het bijzonder onderwijs. Leerlingen die de grondslag van de school respecteren worden toegelaten; b) een vast aanmeldmoment voor het basisonderwijs,

dekt; c) de resultaten van publiek gefinancierd onderzoek gratis toegankelijk worden; d) het midden- en kleinbedrijf makkelijker kan meedingen naar onderzoeks- en ontwikkelingsgelden, zodat ook hier kennisontwikkeling wordt bevorderd.

waarbij het plaatsen van kinderen op de school in de eigen buurt wordt bevorderd; c) een plicht voor gemeenten en schoolbesturen om

@2)@./)..-37C(.)./)>"$.-/.)9-8.7$%>9-(& 1. De overheid dringt aan op een Sociaal Akkoord voor

niet-vrijblijvende afspraken te maken over het bestrijden

een nieuwe inclusieve arbeidsmarkt. De kosten van

van segregatie. De onderwijsinspectie ziet toe op

werkloosheid worden meer bij de werkgever gelegd via

de kwaliteit van de afspraken en de uitvoering door

premiedifferentiatie. Er worden harde afspraken gemaakt

scholen.

over voldoende scholingsbudgetten en stageplekken, het

5. Seksuele vorming in het onderwijs besteedt ook aandacht

in dienst nemen van mensen met een grote afstand tot de

aan seksuele weerbaarheid, seksuele diversiteit, mensen-

arbeidsmarkt en het voorkomen van werkloosheid door

rechten, acceptatie en veiligheid.

mensen te begeleiden van werk naar werk.

6. Het onderwijs draagt bij aan het doorbreken van rolpatronen in de beroepskeuze. Het wordt aantrekkelijker voor mannen om in het basisonderwijs, de kinderopvang en op de voorschool te werken. De pabo’s stellen kennisont-

2. Het behoud en het scheppen van banen heeft topprioriteit. De belastingen op arbeid en de loonkosten voor met name laagbetaalde arbeid voor werkgevers worden verlaagd. 3. Werken tegen een laag loon moet financieel meer

wikkeling en inhoudelijke vakkennis weer centraal. Naast de

opleveren. Dat zorgt ervoor dat economische zelfstan-

basisopleiding tot leraar, krijgen pabo’s de mogelijkheid om

digheid eerder mogelijk wordt met een deeltijdbaan en laag

ook specialisaties aan te bieden, zoals voor de bovenbouw in het basisonderwijs. 7. Op reguliere scholen wordt zoveel mogelijk passend onderwijs geboden aan iedereen, ongeacht functiebeper-

loon. 4. De leeftijd waarop iemand recht krijgt op het wettelijk minimumloon wordt verlaagd van 23 naar 18 jaar. 5. De ontslagbescherming voor mensen met tijdelijk werk

kingen. Scholen en leraren krijgen ondersteuning om alle

wordt verbeterd. Er komt een eenduidig ontslagrecht met

leerlingen goed onderwijs te kunnen bieden.

korte procedures. De ontslagbescherming voor zieke en gedeeltelijk arbeidsgeschikte werknemers wordt versterkt.

52)E.//7%39/$ 1. De huidige studiefinanciering wordt aangepast: de

6. Langdurige werkloosheid wordt voorkomen door werknemers van werk naar werk te begeleiden. De

basisbeurs wordt afgeschaft. In plaats daarvan krijgen de

werkloosheidsuitkering (WW) wordt verhoogd naar 90

studenten de mogelijkheid om hun levensonderhoud te

procent van het laatstverdiende loon in het eerste half

bekostigen met een lening tegen gunstige voorwaarden,

jaar en bedraagt 80 procent in het tweede half jaar. De

die zij naar draagkracht terugbetalen. De aanvullende beurs

maximale WW-duur is een jaar en het dagloon wordt

voor studenten met minder draagkrachtige ouders wordt

gemaximeerd op een modaal salaris. Mensen met flexibele

verhoogd. Het collegegeld wordt verlaagd. Ook wordt de

contracten krijgen sneller toegang tot de WW.

langstudeerboete afgeschaft. Het geld dat de overheid met

7. Alle werknemers krijgen een individueel scholings-

het afschaffen van de basisbeurs bespaart, wordt volledig

budget. Deze scholingsrechten worden via een

geïnvesteerd in de kwaliteit en toegankelijkheid van het

nationaal scholingsfonds door werkgevers gefinancierd

5E""!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!

en fiscaal gestimuleerd. De levensloopregeling en de

naar de houdbaarheid van de overheidsfinanciën op

spaarloonregeling gaan erin op. Dat geldt ook voor de

middellange termijn: landen krijgen meer tijd om hun tekort

bestaande ontslagvergoedingen en de doorwerkbonus.

weg te werken mits zij forse hervormingen doorvoeren in

Als werknemers van hun werkgever onvoldoende

lijn met de EU2020-strategie. Nederland zelf gaat serieuzer

mogelijkheden voor scholing hebben gekregen, krijgen zij

werken aan de doelen voor 2020 die ons land dreigt te

bij ontslag recht op een vergoeding. Die moeten zij aan

missen, zoals het verminderen van het aantal armen met

scholing besteden dan wel aanwenden als bedrijfskapitaal

180 duizend, 20 procent energiebesparing en het investeren

indien zij kiezen voor zelfstandig ondernemerschap.

van 3 procent van onze welvaart in onderzoek en innovatie.

8. Werkgevers en vakbonden gaan serieus werk maken van kwaliteit van laagbetaald werk, scholing, loopbaanontwikkeling en langer doorwerken. Alleen ontwikkelcao’s

Daarnaast pleit de regering voor bindende Europese afspraken over: a) een wettelijke minimumloon in iedere Europese lidstaat, gerelateerd aan het welvaartsniveau;

die harde afspraken bevatten over levensloopbewust personeelsbeleid worden in de toekomst nog algemeen

b) verhoging van de arbeidsparticipatie van vrouwen, ouderen, etnische minderheden, mensen met een

verbindend verklaard.

handicap of chronische ziekte en niet-studerende

9. Bedrijven, opleidingsinstituten, de gemeentelijke sociale

jongeren;

dienst, de sociale werkvoorziening, re-integratiebureaus en het UWV bundelen hun krachten in publiekprivate

c) het wegnemen van barrières voor werken, wonen en studeren in een ander EU-land, ook voor migranten met

leerwerkbedrijven die mensen met een (grote) afstand tot de

een permanente verblijfsvergunning;

arbeidsmarkt scholing en werkzekerheid bieden. 10.Er komen verplichte quota voor het aantal gedeeltelijk

d) een gezamenlijk beleid voor arbeidsmigratie, dat

arbeidsgehandicapten dat werkgevers (uitgezonderd kleine

migranten van buiten de EU de kans geeft te werken

bedrijfjes en organisaties) in dienst moeten hebben. Het

in sectoren die handen en hoofden tekortkomen, dat uitbuiting bestraft en arbeidsmobiliteit bevordert;

in dienst nemen van gedeeltelijk arbeidsgehandicapten wordt meer gestimuleerd en gefaciliteerd. Bekendheid van

e) het stellen van redelijke eisen bij aanbestedingen door

bestaande regelingen met dit doel bij werkgevers wordt

overheden, zodat ook kleinere bedrijven een eerlijke

vergroot.

kans krijgen om overheidsopdrachten uit te voeren.

11. De zeggenschap van werknemers over werktijden en

16.Om gelijke beoordeling en doorstroming van mannen en

thuiswerken wordt, waar mogelijk, vergroot met een

vrouwen te bevorderen, dient de top van beursgenoteerde

wettelijk recht op flexibel werken.

bedrijven en (semi)publieke instellingen voor ten minste 30

12.Arbeid en zorg worden eerlijker verdeeld tussen mannen en vrouwen. Financiële voordelen voor kostwinnersgezinnen in

procent uit vrouwen te bestaan. Dit vereist quota. 17. De overheid voert een actief voorkeursbeleid om de

de belastingen en de sociale zekerheid worden afgeschaft.

vertegenwoordiging van etnische minderheden in publieke

Het kraamverlof voor partners wordt uitgebreid en het

topfuncties te versterken en maakt hierover ook afspraken

langdurig zorgverlof wordt beter toegankelijk voor alleen-

met het bedrijfsleven.

staanden. 13.Er wordt geïnvesteerd in betere, toegankelijke kinder-

18.De zeggenschap van werknemers wordt versterkt. Minimaal een derde van de leden van Raden van Commis-

opvang. Ouders hebben recht op kinderopvangtoeslag

sarissen (RvC) wordt eens per vier jaar gekozen door

voor het aantal uren dat zij participeren plus reistijd. Voor

de werknemers. RvC-leden kunnen maximaal tien jaar

zelfstandigen zonder personeel komt er een andere, minder

aanblijven. Het maximaal aantal RvC-lidmaatschappen

bureaucratische oplossing. Het is aan ouders om te kiezen

bedraagt vijf per persoon. De positie van de onderne-

voor gastouderopvang, crèche of buitenschoolse opvang.

mingsraad (OR) moet verder worden versterkt door

De wachtlijsten worden weggewerkt, de kwaliteit van de

onder andere de OR instemmingsrecht te geven over alle

kinderopvang wordt verbeterd en de openingstijden worden

arbeidsvoorwaardelijke regelingen (tenzij deze in een cao

verruimd. Scholen bieden allemaal een dagarrangement

zijn geregeld), adviesrecht over belangrijke investerings-

voor kinderen met allerlei activiteiten, voldoende beweging,

beslissingen, belangrijke beleidsreserves en de bestemming

gezond eten en professionele leiding.

van de winst en een verzwaard adviesrecht bij benoeming

14.Het samengaan van crèches en peuterspeelzalen, inclusief

en ontslag van de bestuurder. De loonontwikkeling van de

de vroeg- en voorschoolse educatie, wordt gestimuleerd

gewone werknemer en bestuurders loopt in goede onderne-

en gefaciliteerd, waarbij het tegengaan van segregatie en

mingen niet uiteen: als bestuurders meer gaan verdienen,

het bieden van een kwalitatief hoogstaand pedagogische

doen de werknemers dat ook. Werknemers en bestuurders

klimaat met doorlopende leerlijnen voor alle kinderen

maken samen het bedrijf. Bij winst komt iedereen een deel

vooropstaan.

toe.

15.Nederland zet zich in voor een toekomstbestendig sociaal Europa. Nederland ijvert ervoor om de Europese afspraken

B2)H"-<)7/)>".737C(.)&7C$./

over een eerlijker arbeidsmarkt, groene werkgelegenheid en

1. In de wet wordt vastgelegd dat instellingen die werken met

de aanpak van armoede, discriminatie en sociale uitsluiting

publieke (zorg)gelden altijd een vergunning hebben en geen

even stevig te maken als de financiële afspraken. Daartoe

winstoogmerk. Dat geldt voor zorgverzekeraars en zorgver-

dient de nadruk bij het begrotingstoezicht te verschuiven

leners, zoals thuiszorgbureaus. In de vergunning worden

!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!""5F

onder andere eisen gesteld aan de kwaliteit van de zorg, de

voor verpleging en verzorging en voor gehandicapten- en

inspraak van de patiënt, de scholing van het personeel en

geestelijke gezondheidszorg verbinden zich in ruil daarvoor

de salariëring.

aan concrete plannen om kleinschaligheid te stimuleren en

2. De ziektekosten worden solidair opgebracht. Dat betekent

de kostenefficiëntie te verbeteren. 10. De bewonersbijdragen die instellingen vragen voor

dat: a) de nominale premie wordt verlaagd en de financiering van de zorg meer inkomensafhankelijk wordt; b) de zorgtoeslag overbodig wordt;

langdurige zorg worden gemaximeerd zodat bewoners de financiële ruimte hebben om maatschappelijk te participeren.

c) het eigen risico inkomensafhankelijk wordt.

,2)H"-<)$7=G&87C 1. De wijzigingen in het stelsel van de jeugdzorg worden met

!2)H"-<)8.&.-)"-<9/7%.-./ 1. Zorg in wijk en buurt komt centraal te staan. De eerstelijnszorg wordt versterkt. Het opzetten van kleinschalige

urgentie in gang gezet. De gemeenten krijgen de regie over

gezondheidscentra wordt gestimuleerd, waarbij een

de jeugdzorg, zoals opvoedingsondersteuning aan huis.

apotheek, huisartsen, wijkverpleegkundigen en andere

Gemeenten worden verantwoordelijk voor een sluitend aanbod van gespecialiseerde jeugdkrachten die directe

zorgverleners betrokken zijn. 2. Zorg die door de huisarts kan worden geleverd, vindt niet

ondersteuning bieden, in samenwerking met de eigen

meer plaats in het ziekenhuis. De financiering van de zorg

omgeving. Jeugdkrachten worden verantwoordelijk voor

wordt meer gericht op gezondheidswinst in plaats van op

de doorverwijzing naar gespecialiseerde jeugdzorg en de financieringsstromen voor de jeugdzorg worden gebundeld. 2. Pleegzorg wordt gestimuleerd, zodat kwetsbare kinderen en jongeren zoveel mogelijk in gezinsverband opgroeien en niet in een instelling terechtkomen. 3. Er komt meer aandacht voor (migranten)jongeren die in de

het aantal verrichte behandelingen. 3. Werk in de zorg wordt interessanter en efficiënter door een taakherschikking van medisch specialisten, artsen, verpleegkundigen en paramedici. 4. Het systeem voor declaraties in de zorg, de diagnosebehandelingcombinatie (DBC), wordt drastisch vereenvoudigd.

justitiële jeugdzorg terechtkomen, terwijl zij in veel gevallen

5. Het medisch beroepsgeheim wordt gerespecteerd.

beter geholpen zouden zijn met geestelijke gezond-

6. Medisch specialisten komen in loondienst en worden onder

heidszorg. Kinderen zonder strafrechtelijke veroordeling worden niet meer ondergebracht in justitiële inrichtingen. 4. Het inspraakrecht in de jeugdzorg voor jongeren en (pleeg) ouders wordt versterkt. 5. De inhoudelijke deskundigheid van de professionals in de zorg voor jeugd wordt verbeterd, onder andere ten aanzien van huiselijk, seksueel, eergerelateerd en antihomogeweld. 6. Ieder kind is uniek. GroenLinks ijvert voor een maatschappelijk debat over medicalisering en de toenemende etikettering van kinderen. 7. Ouderen, chronisch zieken en mensen met een handicap krijgen maximale zeggenschap over het eigen leven: a) Eigen regie wordt gestimuleerd door de inzet van

de beloningscode voor de zorgsector gebracht. 7. Artsen worden gestimuleerd om de goedkope variant van een geneesmiddel voor te schrijven. Als er medische redenen zijn om te kiezen voor een duurdere variant dan wordt die, in lijn met onafhankelijke kwaliteitsrichtlijnen, voorgeschreven. 8. Innovatie en medische technologie worden meer gericht op preventie en kostenbeheersing. 9. Zorgverzekeraars zonder winstoogmerk krijgen een centrale rol in de uitvoering van de publieke basisverzekering. In het bestuur van deze instellingen krijgen de cliënten een zwaarwegende stem. 10.Langdurige zorg (AWBZ) wordt zoveel mogelijk overge-

persoonsgebonden budgetten voor de mensen die dat

heveld naar de publieke basisverzekering of naar

willen.

gemeenten. Zorgverzekeraars worden verplicht samen te

b) Er komt één onafhankelijke indicatiestelling voor zorg, onderwijs, werk en inkomen. c) Mensen krijgen de zorg zoveel mogelijk thuis. d) Mantelzorgers worden beter ondersteund door gemeenten, bijvoorbeeld door af en toe afgelost te kunnen worden door professionele en vrijwillige zorgverleners. e) Bij de aanbestedingen in de thuiszorg dienen kwaliteit en continuïteit voorop te staan. 8. Wonen en zorg worden gescheiden. De wooncomponent wordt uit de AWBZ gehaald. Mensen die in een instelling wonen krijgen zo meer regie over hun woonlasten en de manier waarop ze wonen. Mensen met een lager inkomen worden hiervoor gecompenseerd via de huurtoeslag en gaan er niet in inkomen op achteruit. 9. Er wordt meer geïnvesteerd in personeel, opleidingen en loopbaanmogelijkheden in de langdurige zorg. Instellingen

34""!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!

werken met gemeenten om zorgvoorzieningen te realiseren die het mogelijk maken om langer thuis te wonen. 11. Om het aantal orgaandonoren te vergroten, wordt het actief donorregistratiesysteem ingevoerd: mensen zijn donor, tenzij zij aangeven dat niet te willen. 12.Kwalitatief hoogwaardige alternatieve zorg, die voldoet aan eisen op het terrein van effectiviteit, opleiding, kwaliteitsbeleid en klachtenregeling, moet vrijgesteld blijven van btw-heffing. 13.Er komt binnen de hulpverlening meer aandacht voor mensen die kampen met een opeenstapeling van problemen. 14.Zolang de privacy niet waterdicht is en patiënten niet eigenaar zijn van hun gegevens, wordt het elektronische patiëntendossier niet ingevoerd. 15.Abortus en euthanasie zijn geen gewone medische behandelingen. Daarom is het goed om in een aparte wet

extra eisen te stellen aan artsen die hiermee te maken

discussie over de vraag of alles wat medisch mogelijk is,

krijgen. Maar in de huidige situatie zijn artsen die een

ook wenselijk is.

abortus of euthanasie uitvoeren in principe strafbaar, tenzij ze zich aan de medische regels houden. GroenLinks

K2);7.'0.)%"=793.)A.(.-G.7$

wil dat omdraaien. Artsen zijn pas strafbaar nadat is

1. Armoede komt hard aan, zeker bij kinderen. Armoede wordt

gebleken dat ze zich niet aan de regels hebben gehouden,

teruggedrongen door de arbeidsparticipatie van alleen-

zoals bijvoorbeeld de 24-wekentermijn bij abortus en de

staande ouders en laagopgeleide vrouwen te stimuleren.

consultatie van een onafhankelijke en gespecialiseerde arts

Gemeenten moeten met maatwerk zorgen voor voldoende

bij euthanasie. Abortus en euthanasie moeten daarom uit

mogelijkheden voor deeltijdwerk en kinderopvang.

het Wetboek van Strafrecht.

De kinderbijslag wordt inkomensafhankelijk, zodat de

16.GroenLinks bepleit de mogelijkheid van stervensbegeleiding voor ouderen bij een zelfgekozen dood.

overheidssubsidie terechtkomt waar deze het hardst nodig is. 2. Het aantal mensen met problematische schulden wordt fors

I2)J""-(">./)7%)8.&.-)$9/)<./.A./

teruggedrongen door toegankelijke schuldhulpverlening en

1. Nederland maakt zich in EU-verband sterk voor een

preventie. Er komt een reclameverbod voor consumptief

vrijstelling van de btw-heffing voor gezond eten, zoals verse

krediet. Daarnaast gaan aanbieders van kredieten verplicht

groenten en fruit.

meebetalen aan schuldhulpverlening. Iedereen die schuld-

2. Met gemeenten en het bedrijfsleven worden afspraken gemaakt over gratis advisering aan mensen met een laag inkomen over verbetering van levensomstandigheden

hulpverlening nodig heeft, krijgt deze uiterlijk binnen een periode van 4 weken. 3. Er komt een Wet werk en zekerheid (WWZ) die de Wet

en betere benutting van voorzieningen die gemeenten

werk en bijstand (WWB), Wet investeren jongeren (WIJ),

daarvoor hebben. Zo kunnen accountancybedrijven wijken

Wajong en delen van de Wet sociale werkvoorziening

adopteren met een hoog aandeel lage inkomens en de

(WSW) bundelt tot een nieuwe regeling waarin participatie

bewoners hun ondersteunende diensten aanbieden.

centraal staat. Kern van de WWZ is dat iedereen die langer

3. Scholen krijgen de verplichting om gezonde schoolkantines

dan een jaar werkloos is en geen recht meer heeft op WW

en voldoende sportmogelijkheden voor hun leerlingen te

aan het werk wordt geholpen of een leerwerkaanbod krijgt.

organiseren.

Gemeenten krijgen de ruimte om individuele afspraken

4. Er komen bindende afspraken met de voedingsindustrie

te maken over bijvoorbeeld scholing, begeleiding naar

over een reclameverbod op snoep voor kinderen onder de

werk, aangepast werk, vrijwilligerswerk, mantelzorg of

twaalf jaar en over het terugdringen van foute vetten en zout

zorg voor chronisch zieke kinderen of kinderen met een

in het eten. Zo nodig komt er wetgeving.

handicap. Wat mensen kunnen staat centraal. Tegenover

5. Met weten regelgeving en prijsmaatregelen wordt gezond-

geld van de gemeenschap staat in alle gevallen een plicht

heidsschade door roken en overmatig alcoholgebruik zoveel

tot participatie naar vermogen. Gemeenten zijn verplicht

mogelijk voorkomen.

een Ombudsman aan te stellen, zodat iedere burger tot

6. De seksuele en reproductieve gezondheid wordt bevorderd

zijn recht komt. Een regeling die het beste combineert van

door voldoende aandacht voor seksuele vorming in het

de Wet werk en inkomen en het Besluit bijstandsverlening

onderwijs. De overtijdbehandeling wordt uit de abortuswet gehaald. De verplichte bedenktijd bij abortus wordt

zelfstandigen wordt bij de WWZ ondergebracht. 4. De verzekering tegen gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid

afgeschaft. In die delen van de Cara誰ben die Nederlands

(WIA/WGA) wordt verbeterd via aanpassing van het

grondgebied zijn, zal op verantwoorde wijze gestalte

Schattingsbesluit, zodat recht wordt gedaan aan serieuze

worden gegeven aan de abortuspraktijk. 7. Seksuele gezondheidszorg en abortus zijn toegankelijk voor iedereen, ongeacht verblijfsvergunning. 8. (Semi)publieke instellingen dienen een effectief beleid tegen pesten te voeren en worden hierin gefaciliteerd. 9. De bedrijfsarts is voor iedere werkende toegankelijk.

gezondheidsproblemen. 5. GroenLinks vindt dat het pensioenakkoord dat werkgevers en werknemers in 2011 hebben gesloten te weinig rekening houdt met de belangen van jongeren. De AOW-leeftijd moet dan ook versneld omhoog. Het Lenteakkoord regelt dat de pensioenleeftijd al vanaf 2013 stijgt met 1 maand

Mensen hebben direct toegang tot de bedrijfsarts, ook voor

per jaar, zodat in 2023 de pensioenleeftijd 67 jaar is.

een preventief consult.

Laagopgeleiden, die vaak vroeg zijn begonnen met werken

10.Goede geestelijke gezondheidszorg is belangrijk. Daarom

in een zwaar beroep, worden financieel gecompenseerd.

mag de toegang tot geestelijke zorg of maatschappelijke

Daarnaast is een redelijke overgangsregeling nodig voor

opvang niet worden belemmerd door bijvoorbeeld eigen

diegenen die reeds met vervroegd pensioen zijn gegaan,

bijdragen of een eis tot regiobinding.

voordat zij wisten dat de pensioenleeftijd geleidelijk

11. Nederland hoort voorloper te zijn op het gebied van gelijke rechten, ook als het gaat om mensen met een beperking.

omhoog zou gaan. 6. Ouderen met een goed inkomen gaan op korte termijn

Het VN-verdrag voor rechten van mensen met een

meebetalen aan de AOW. Ouderen met een karig pensioen

beperking wordt zo snel mogelijk geratificeerd.

worden hierbij ontzien en krijgen extra inkomensonder-

12.In de gezondheidszorg zou de kwaliteit van leven voorop moeten staan. GroenLinks pleit voor een maatschappelijke

steuning. 7. Het pensioenstelsel wordt gemoderniseerd:

!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!""35

a) Pensioenregelingen worden flexibeler, met meer ruimte

instantie gerelateerd zijn aan hun sociale doelstelling: het

om sneller pensioen op te bouwen aan het begin van

in stand houden van een voorraad betaalbare woningen

de loopbaan.

voor huishoudens met een laag inkomen. Gemeenten

b) Pensioenfondsen gaan werken met generatiereke-

maken prestatieafspraken met woningcorporaties, onder

ningen. Hierdoor wordt de verdeling tussen generaties

andere over energiebesparing en investeringen in de wijk.

en laag- en hoogopgeleiden rechtvaardiger.

Bij de scheiding van sociale en commerciële activiteiten

c) De rekenrente wordt aangepast, zodat pensioenfondsen zich niet ten onrechte rijk kunnen rekenen. d) Pensioenfondsen worden gestimuleerd om de toevertrouwde gelden maatschappelijk verantwoord te beleggen. e) Diversiteit in de besturen van pensioenfondsen wordt

van corporaties wordt verzekerd dat zij blijven investeren in voorzieningen, zoals winkels, die gebouwen en buurten leefbaarder maken. 7. Bij nieuwbouw krijgt particulier opdrachtgeverschap ruim baan. 8. De hypotheekrenteaftrek wordt geleidelijk afgeschaft. Het

gestimuleerd. Daarbij is het vooral nodig om de positie

bedrag aan hypotheekschuld waarover rente kan worden

van jongeren te versterken te versterken, zodat het

afgetrokken wordt in 2013 gemaximeerd tot 1 miljoen euro

bestuur een goede afspiegeling is van alle leeftijdsco-

en daarna in 25 jaar stapsgewijs afgebouwd tot nul. De

horten.

waarde van het eigen huis wordt geleidelijk betrokken in de

f) Het fiscale kader voor pensioenopbouw wordt

vermogensbelasting, waarbij een vrijstelling geldt ter hoogte

versoberd en de pensioengrondslag wordt

van de waarde van een gemiddeld huis. Tegelijkertijd

gemaximeerd op een inkomen van anderhalf keer

worden het eigenwoningforfait en de overdrachtsbelasting

modaal. 8. De positie van zelfstandigen en hun toegang tot de sociale zekerheid wordt verbeterd: a) Zelfstandigen hebben recht op betaalbare en toegankelijke (collectieve) verzekeringen voor zaken als arbeidsongeschiktheid en pensioen. b) Het urencriterium voor zelfstandigen wordt afgeschaft

geleidelijk afgebouwd. 9. De vrijstelling van het eigenwoningforfait voor huiseigenaren zonder hypotheek (wet-Hillen) vervalt. De kapitaalverzekering eigen woning wordt niet langer fiscaal vrijgesteld voor nieuwe gevallen en het eigenwoningforfait wordt niet geïndexeerd. 10.Huizenbezitters die door financiële problemen hun huis

en vervangen door een inkomenscriterium. Hiermee

dreigen kwijt te raken, krijgen de mogelijkheid hun woning

wordt deeltijdondernemerschap gestimuleerd.

of hypotheek over te doen aan de overheid, tegen billijke

c) Zelfstandigen krijgen recht op een ruimere scholingsaftrek. d) Zelfstandigen kunnen indien nodig een beroep doen

voorwaarden omtrent huur of afbetaling. Dit geldt voor huizenbezitters met een hypotheek tot het niveau van de Nationale Hypotheek Garantie.

op de Wet werk en zekerheid, zonder dat zij eerst hun

11. Cliëntgestuurde wooninitiatieven waarbij ex-cliënten die

pensioensvoorziening hoeven aan te spreken en op te

weten hoe het is om dak- of thuisloos te zijn hulp bieden

souperen.

aan daken thuislozen zijn succesvol en behoeven

9. Bij het erfrechttarief dient de achterstelling in fiscaal opzicht van alleenstaanden te worden teruggebracht op een budgettair neutrale manier. 10.Er komt een actieve voorlichtingscampagne over de rechten

uitbreiding. Er komt een regeling die zulke wooninitiatieven ruimhartig financiert. 12.GroenLinks wil dat ouderen langer zelfstandig kunnen wonen. De bouw van woningen waarin meerdere generaties

van mensen zonder geldige verblijfspapieren op basisvoor-

samenwonen en van woningen voor mensen met een

zieningen, zoals medische zorg, toegang tot opvang en het

beperking, zoals dementie, wordt gestimuleerd.

recht van hun kinderen op onderwijs, voor professionals die in de desbetreffende sectoren werken en voor belangenbehartigers die met ongedocumenteerden werken.

E2)L""/<.3'()6""-)7.$.-../ 1. Huurders kunnen, onder voorwaarden, hun woning kopen van de woningcorporatie. Indien de corporatie kiest voor een terugkooprecht (antispeculatiebeding) kan de huurder de woning met korting kopen. 2. Wie ondanks een goed inkomen in een sociale huurwoning blijft wonen, gaat meer huur betalen. 3. Huurders van (studenten)kamers en mensen in woongroepen krijgen recht op huurtoeslag. 4. Huurcommissies krijgen meer mogelijkheden om verhuurders die zich niet aan de regels houden aan te pakken. 5. Het kraakverbod wordt teruggedraaid. 6. Activiteiten van woningcorporaties moeten in eerste

33""!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!

!""#$%&'()M+)F?./)%9>./3.67/< 12)N'7>&.)6""-)6.-%=G73 1. In artikel 1 van de Grondwet over gelijke behandeling wordt expliciet gemaakt dat ook discriminatie op grond van homo- en heteroseksuele gerichtheid, leeftijd en handicap niet is toegestaan. 2. Gemeenten verlenen geen subsidies en vergunningen aan publieke gelegenheden als daar gediscrimineerd wordt. Desnoods gaan ze over tot sluiting. 3. De Arbeidsinspectie gaat strenger optreden tegen discriminatie op de arbeidsmarkt. 4. Er komt een nationaal actieplan tegen discriminatie, waarbij zelforganisaties een grote rol spelen. 5. Nederland spant zich in om de horizontale richtlijn

De inburgeringseis in het buitenland komt te vervallen. 16.De mogelijkheid van een dubbele nationaliteit wordt niet ingeperkt voor geboren of genaturaliseerde Nederlanders. Nederland komt op voor hun recht om afstand te doen van hun oorspronkelijke nationaliteit. 17. De legeskosten voor naturalisatie en verblijfsvergunningen gaan omlaag. 18.Aan het vrij verkeer voor personen en werknemers in de EU wordt niet getornd.

42)J.737<.)8''-&./ 1. De politie is er om de woon- en werkomgeving veiliger te maken. De bureaucratische rompslomp wordt tot een minimum beperkt en overgenomen door ter zake kundig administratief politiepersoneel. De menskracht die daardoor

van de EU tegen discriminatie buiten de arbeidsmarkt

vrijkomt wordt ingezet voor wijkgerichte politiezorg. De

goedgekeurd te krijgen.

succesvolle initiatieven met getrainde (jonge) vrijwilligers

6. De Wet gelijke behandeling wordt aangescherpt. De ‘enkele feit constructie’, die scholen in het bijzonder onderwijs het recht geeft om openlijk homoseksuele leraren en leerlingen van school te sturen, wordt geschrapt. 7. Nederland ijvert ervoor dat huwelijken en geregistreerde partnerschappen tussen partners van gelijk geslacht in alle EU-landen worden erkend. 8. Ambtenaren van de burgerlijke stand mogen niet weigeren om partners van gelijk geslacht te huwen. 9. Alle politiekorpsen gaan geweld tegen (vermeende) homo’s,

die bemiddelen bij overlast en conflicten in de buurt krijgen navolging. 2. Rijksoverheid en gemeenten verstrekken bewoners- en wijkbudgetten, zodat bewoners kunnen meebeslissen over investeringen in leefbaarheid in wijken waar dat nodig is. 3. Softdrugs worden gelegaliseerd, de verstrekking van harddrugs gereguleerd. Er komt intensieve voorlichting over middelengebruik. De wietpas wordt afgeschaft. 4. Technologieën om mensen in de gaten te houden op wie geen verdenking rust, zoals slimme camera’s,

lesbo’s, bi’s en transgenders registreren. Voorlichtingscam-

worden slechts bij uiterste noodzaak ingezet, na een

pagnes brengen de mogelijkheid om anoniem aangifte te

strikte mensenrechtentoets. Wetten en regels die zulke

doen van antihomogeweld onder de aandacht.

surveillance mogelijk maken vervallen na twee jaar.

10.De ondersteuning van homo-hetero-allianties, zoals in de sport en op de werkvloer, wordt voortgezet. 11. Ouderschap van homoparen wordt zoveel als mogelijk

:2),-./A./)%&.33./ 1. Preventie van misdaad staat voorop. Probleemgezinnen

gelijkgesteld aan dat van heteroparen en sociale acceptatie

krijgen intensieve hulp bij het opvoeden. Minder jongeren

wordt bevorderd.

verlaten de school zonder diploma. De inzet van de

12.De sterilisatie-eis bij geslachtsverandering wordt afgeschaft. 13.Voor huwelijksmigranten van buiten de EU gaat dezelfde inkomenstoets gelden als voor EU-burgers. De leeftijdsgrens wordt verlaagd naar 18 jaar. Ongehuwden behouden hetzelfde recht op gezinshereniging als gehuwden. 14.Toegelaten partners kunnen na een jaar een onafhankelijk

politie wordt in samenspraak met jeugdzorg, onderwijs en gemeente meer gericht op het aanpakken van kleinere vergrijpen en het voorkomen van bendevorming. 2. Straffen zijn snel, transparant en rechtvaardig. Bij een lage strafmaat worden alternatieve straffen toegepast. 3. Er komt een hoger wettelijk strafmaximum bij discriminerend geweld (4%0'!)/#+'&). 4. Gedetineerden hebben recht op een eigen cel.

verblijfsrecht krijgen, dat na twee jaar permanent wordt,

5. Straf wordt het begin van gedragsverandering en werk

of eerder als er sprake is van fysiek of psychisch geweld,

of scholing. Ter voorbereiding van de terugkeer in de

seksueel misbruik of overlijden van de partner.

maatschappij krijgen gedetineerden meer begeleiding,

15..Taalonderwijs voor migranten, ook die al langer in

behandeling en opleiding, ook na hun vrijlating, vanuit

Nederland zijn, is gericht op participatie, via scholing,

reclassering en gemeenten. De medewerking van

een eigen bedrijf of werk. Aandacht gaat ook uit naar de

ex-gedetineerden wordt bevorderd door het gebruik van

Nederlandse samenleving en onze grondrechten, zoals het

voorwaardelijke straffen aan het einde van hun gevange-

gelijkheidsbeginsel, uitingsvrijheid en godsdienstvrijheid.

nisstraf.

Mensen die niet inburgeringsplichtig zijn, zoals EU-burgers,

6. De uitvoering van de levenslange gevangenisstraf wordt

kunnen tegen betaling gebruik maken van dit onderwijs; een

aangepast. Na 30 jaar wordt door de rechter onderzocht

vorm van studiefinanciering maakt dit mogelijk. Migranten

of invrijheidstelling op termijn bespreekbaar is. Gratie-

die de taal al spreken worden vrijgesteld van het inburge-

verzoeken worden niet meer aan de Koning gericht, maar

ringsvereiste. Het niet slagen voor het inburgeringsexamen heeft geen gevolgen voor het verblijfsrecht, maar een gebrek aan inspanningen wordt tegengegaan met boetes.

aan de Hoge Raad der Nederlanden. 7. De rechtspositie van slachtoffers wordt verder versterkt. De overheid probeert in elke strafzaak de bij slachtoffers

!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!""36

veroorzaakte materiële en immateriële schade te herstellen en te verhalen op de daders. Slachtoffers die worden gehoord door de rechter-commissaris kunnen zich daarbij door een advocaat laten bijstaan. 8. Politie en Openbaar Ministerie zijn verplicht slachtoffers die dat op prijs stellen op de hoogte te houden van het verloop van hun strafzaak. Slachtoffers krijgen het recht om onder

sector: a) Publieke professionals krijgen meer ruimte om in te spelen op specifieke situaties en vragen van burgers. b) Er wordt gestuurd op kwaliteit en achteraf verantwoording afgelegd. Burgers worden betrokken in het proces van verantwoording. 2. De organisatie van het binnenlands bestuur is niet meer

begeleiding daders rechtstreeks te confronteren met hun

efficiënt, de bestuurlijke dichtheid is te groot geworden

leed.

en het democratisch gehalte laat te wensen over. Er komt

9. Migranten zonder verblijfsvergunning moeten veilig aangifte

een staatscommissie die verschillende opties voor een

kunnen doen, zonder dat hun persoonsgegevens worden

herinrichting van het binnenlands bestuur onderzoekt,

doorgeleid aan de vreemdelingenpolitie. 10.De preventie en bestrijding van huiselijk, seksueel en eergerelateerd geweld wordt geïntensiveerd. Bij uithuisplaatsing krijgt niet alleen de pleger, maar ook het slachtoffer rechtsbijstand. Er komt meer capaciteit en deskundigheid bij de politie. Daders krijgen, naast eventuele straf, vaker therapie opgelegd. Meer hulpverleners en professionals worden getraind om signalen van mishandeling te herkennen en te melden. Wanneer er sprake is van fysiek of psychisch geweld kunnen partners met een

waaronder de optie van een twee-bestuurslagen model. 3. Er komt een nieuwe Referendumwet die zowel het adviserend als correctief referendum regelt. 4. De inhuur van kostbare externe adviseurs door overheden wordt teruggedrongen. 5. Het aantal zelfstandige bestuursorganen wordt teruggebracht. 6. Nederland ijvert ook voor minder bestuurlijke drukte en meer democratie in de Europese Unie, door: a) de samenvoeging van het voorzitterschap van de

afhankelijke verblijfsvergunning direct een zelfstandige

Europese Commissie en de Europese Raad tot een

verblijfsvergunning krijgen, zodat ze sneller uit de geweld-

EU-president, die door het Europees Parlement wordt

dadige relatie kunnen ontsnappen. De opvangcapaciteit

gekozen;

wordt uitgebreid. Gemeenten zorgen voor voldoende

b) het verminderen van het aantal eurocommissarissen;

opvanghuizen en doorstroomwoningen voor vrouwelijke

c) grensoverschrijdende kieslijsten voor het Europees

en mannelijke slachtoffers van huiselijk geweld. Er komt extra aandacht voor homoseksuelen en transgenders uit traditionele gemeenschappen, voor wie nu een groot gebrek aan opvang is. 11. De overheid ondersteunt initiatieven van prostituees om

Parlement, met lijsttrekkers die strijden om het EU-presidentschap; d) het recht voor het Europarlement om individuele eurocommissarissen weg te sturen; e) Europawijde correctieve referenda.

voor hun belangen op te komen en biedt hun mogelijkheden

Hiertoe pleit de regering voor het bijeenroepen van een

om uit de prostitutie te stappen.

nieuwe Conventie, met nationale en Europarlementariërs

12.De controle op de seksbranche wordt verbeterd, zonder

die in het openbaar aan een verdragsherziening werken.

registratie van prostituees. Prostituees zonder werkvergunning en hun klanten worden niet strafbaar, om te

@2)O..-)A.<<./%=G9?)6""-)8'-<.-%)

voorkomen dat misstanden niet meer worden gemeld en

1. De zeggenschap van burgers in zorgen onderwijsinstel-

prostituees de hulpverlening en gezondheidszorg mijden.

lingen en woningcorporaties wordt versterkt, bijvoorbeeld

13.De opsporing en vervolging van mensenhandel wordt

door de bevoegdheden en rechten van cliënten- en

geïntensiveerd, zowel in de seksindustrie als in andere

bewonersraden uit te breiden. Daarbij moet extra

economische sectoren.

aandacht worden gegeven aan kwetsbare groepen zoals

14.Slachtoffers van mensenhandel krijgen een verblijfsver-

zwerfjongeren en verslaafden.

gunning als terugkeer naar het land van herkomst gevaarlijk

2. Overheden nodigen burgers actief uit om mee te denken

voor hen is, ook wanneer zij niet getuigen in het strafproces.

over beleid, bijvoorbeeld via burgerpanels en wijkbud-

15.De kwaliteit van de strafrechtspleging wordt aanzienlijk verbeterd. De rechter-commissaris krijgt een sterke positie in het opsporings- en vervolgingsonderzoek, zorgt ervoor dat de verdediging net als het Openbaar Ministerie toegang

getten. Ook worden burgers directer betrokken bij de ontwikkeling en evaluatie van regels en beleid, bijvoorbeeld via gebruikersgroepen en kwaliteitspanels. 3. De overheid wordt transparant en er komt een onafhan-

heeft tot informatie en stelt het strafdossier samen dat aan

kelijke informatiewaakhond. Er komt een Wet op de vrijheid

de rechter wordt voorgelegd.

van informatie. Deze legt het recht op vrije digitale toegang

16.Nederland werkt pas mee aan uitbreiding van de wederzijdse erkenning van strafrechtelijke beslissingen in de EU als er voldoende gezamenlijke waarborgen zijn voor de rechten van verdachten.

tot informatie van de publieke sector vast, alsmede een plicht tot snelle openbaarmaking. Het aantal uitzonderingsgronden wordt beperkt. 4. De informatiehuishouding van de overheid wordt dienstbaar aan democratische controle door burgers en de informatie-

52)@./)%39/()./)(-9=G&7<)8.%&''-

economie. Er komt een recht op hergebruik van open

1. Niet kille cijfers, maar zorgvuldigheid, zeggenschap, dienst-

data van de overheid en een plicht tot het verschaffen van

baarheid en effectiviteit worden leidend in de publieke

37""!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!

brede machineleesbare toegang. Dit gaat ook gelden voor

publieke, culturele, audiovisuele en wetenschappelijke collecties. 5. Burgers krijgen het recht om wetten door een rechter te laten toetsen aan de Grondwet. 6. Het College voor de rechten van de mens wordt goed toegerust om de naleving van zowel de burgerlijke als

3. In artikel 7 van de Grondwet over de uitingsvrijheid en artikel 13 over het brief- en telefoongeheim wordt expliciet gemaakt dat deze rechten ook gelden voor hiermee vergelijkbare online technologieĂŤn als web, e-mail en directe berichten via sociale media. 4. Inbreuken op (digitale) grondrechten worden streng getoetst

de sociaaleconomische mensenrechten in Nederland te

op onder meer noodzaak, proportionaliteit en effectiviteit.

bevorderen.

Ze moeten gebaseerd zijn op een wet, die voorzien wordt

7. Online informatievoorziening en samenwerking biedt burgers nieuwe mogelijkheden voor politieke participatie.

van een horizon- en evaluatiebepaling. 5. Nederland verkort de bewaartijd voor verkeersgegevens

De overheid gaat experimenteren met vormen van

van internet- en telefoongebruikers tot het Europese

participatie en bestaande initiatieven op dit gebied

minimum van een half jaar. Binnen de EU maakt de regering

ondersteunen, om daarmee ook groepen die nu nog weinig

zich sterk voor de volledige afschaffing van de bewaar-

participeren te betrekken.

plicht.

8. De functiescheiding tussen uitvoerende en controlerende

6. De overheid mag alleen communicatie onderscheppen als

machten wordt versterkt (een sterker dualisme) op lokaal,

er een concrete verdenking is, als dat noodzakelijk is voor

provinciaal en landelijk niveau. De burgemeester en de

onderzoek en als dat door de rechter is getoetst. Zij geeft

Commissaris van de Koningin zijn niet langer voorzitter van

maximale openheid over de inzet van opsporingsmethoden,

de gemeenteraad respectievelijk de Provinciale Staten.

zoals het aftappen van communicatie en het opvragen van

9. De gemeenteraad kiest de burgemeester. De Provinciale Staten kiezen de Commissaris van de Koningin. 10.De Tweede Kamer kiest de minister-president. Het

persoonsgegevens bij bijvoorbeeld sociale netwerken. 7. Waar mogelijk worden taken van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) overgeheveld naar de

staatshoofd maakt geen onderdeel meer uit van de

politie. Het aantal telefoontaps wordt sterk teruggebracht.

regering. Op termijn wordt Nederland een republiek en

Rechters mogen niet langer gebruikmaken van anonieme

wordt ook het staatshoofd gekozen. Zolang het huidige staatshoofd een onderdeel is van de regering behoort informatie over in welke organisaties het Koninklijk Huis een financieel belang heeft publiekelijk toegankelijk te zijn.

AIVD-getuigenissen. 8. Nederland voert strikte exportcontroles in voor censuur- en aftaptechnologie en ijvert daarvoor ook in de EU. 9. Privacy en persoonsgebonden gegevens verdienen betere wettelijke bescherming, zowel op nationaal als Europees

B2)F?./)='3&''-

niveau. Digitale informatiesystemen, diensten en producten

1. Er komt extra ondersteuning voor kunst- en cultuureducatie,

worden zo ontworpen dat alleen noodzakelijke informatie

jeugdtheater en de ontwikkeling van nieuw cultureel talent. 2. De overheid stimuleert de ontwikkeling van de creatieve

wordt opgeslagen, voor een beperkte tijd, een vooraf beschreven doel en waar mogelijk anoniem. Burgers

industrie, onder meer door middel van garantstellingen bij

en consumenten krijgen inzicht in het gebruik van hun

investeringen.

persoonsgegevens. Bedrijven mogen die gegevens in

3. De transparantie en de onafhankelijkheid van de kunstraden die adviseren over kunstsubsidies worden vergroot. 4. Het verzuilde omroepbestel verdwijnt. De publieke omroep krijgt 2 algemene televisienetten. Netredacties bepalen

beginsel alleen na toestemming en tijdelijk gebruiken. 10.Er komt een brede meldplicht voor datalekken met hoge boetes voor bedrijven en instellingen die nalatig zijn geweest bij het beschermen van persoonsgegevens.

de programmering. Net als krantenredacties zijn zij vrij in

11. De overheid verplicht zich tot maximale inspanningen om

de keuzes die zij maken. Hun autonomie wordt in de wet

de gevolgen van identiteitsdiefstal voor slachtoffers te

vastgelegd. De programmaâ&#x20AC;&#x2122;s kunnen zij inkopen bij omroep-

minimaliseren.

verenigingen of externe productiehuizen. 5. Nederlandse documentaires, journalistieke producties en drama, alsmede digitalisering van de televisie wordt gestimuleerd zonder dat de overheid zich met de inhoud bemoeit. Er komt meer aandacht voor media-educatie

12.De publieke sector gebruikt open standaarden en, waar mogelijk, open source software. De overheid bevordert de toepassing ervan ook buiten de publieke sector. 13.Nederland keert zich tegen octrooi op software en andere vormen van octrooimisbruik.

in het onderwijs. Kinderen leren informatie te zoeken, te

14.Het antipiraterijverdrag ACTA wordt niet ondertekend.

filteren en kritisch te bekijken. Hierbij is tevens een taak

Soortgelijke verdragen worden niet gesloten tenzij

weggelegd voor bibliotheken.

onomstotelijk vaststaat dat de grondrechten niet worden geschonden.

,2)57<7&93.)6-7CG.7$ 1. Nederland maakt zich sterk voor een vrij internet waar de grondrechten van burgers onverkort gelden. 2. Eenieder heeft recht op het hele internet, zonder filters of

15.Er komt geen downloadverbod. Hyperlinken en embedden blijft vrij. 16.Nederland gaat werken aan een eigentijds auteursrecht dat werkt ten bate van makers en niet ten koste van gebruikers.

blokkades. De overheid waarborgt de netneutraliteit en

Het huidige auteursrecht sluit te slecht aan op de digitale

maakt zich sterk voor Europese regels ter bescherming van

samenleving. GroenLinks wil dat makers kunnen rekenen

netneutraliteit.

op een redelijke vergoeding voor hun creatieve werk,

!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!""3>

zonder de digitale vrijheid in te perken. Daartoe wordt onder

Nederland draagt bij met een geïntegreerde politietrainings-

meer de thuiskopieheffing gehandhaafd. Ook wordt de

missie die het politie- en justitieapparaat versterkt. Ook

positie van zelfstandige auteurs en uitvoerend kunstenaars

na beëindiging van de ISAF-missie in 2014 zal Nederland

versterkt en de ontwikkeling van eerlijke verdienmodellen

Afghanistan blijven steunen op het gebied van goed

gestimuleerd. Onderdeel daarvan is de versterking van de

bestuur, veiligheid, sociaal-economische ontwikkeling en

positie van makers in het auteursrecht tegenover uitgevers,

wederopbouw. Ons land steunt geen offensieve militaire

producenten en collectieve beheersorganisaties, onder meer door het auteursrecht bij leven onoverdraagbaar en exclusieve licenties periodiek opzegbaar te maken. 17. Het auteursrecht gaat meer ruimte bieden aan creatief

operaties. 6. Uitbreiding van de Europese vredeszone is een Nederlands belang. Ons land houdt de EU aan haar toetredingsbeloften én aan haar toetredingsvoorwaarden. De landen van de

hergebruik van werken (remixen). In internationaal verband

Westelijke Balkan en Turkije mogen lid worden als zij

ijvert Nederland voor het recht om informatie te delen

aan de voorwaarden van democratie, mensenrechten en

voor niet-commerciële doelen, en opent de regering een

non-discriminatie voldoen. Ook IJsland, Noorwegen en

discussie over de termijnen van exploitatierechten (die nu

Zwitserland mogen desgewenst toetreden, onder dezelfde

doorlopen tot 70 jaar na de dood van de maker), waarbij maatwerk en keuzevrijheid voor makers bij de vaststelling

voorwaarden. 7. Nederland ijvert voor een strikter toezicht door de Europese

van de duur van het exploitatierecht worden nagestreefd.

Commissie, in samenwerking met de Raad van Europa, op

De persoonlijkheidsrechten van makers, zoals het recht

de naleving van mensenrechten, goed bestuur en corruptie-

op naamsvermelding en het recht om zich te verzetten tegen aantasting van de integriteit van hun werk, dienen levenslang te gelden.

bestrijding in EU-landen. 8. De oorlogsschade van oorlogsgetroffenen uit voormalig Nederlands-Indië is tot op de dag van vandaag onvoldoende gecompenseerd. GroenLinks streeft naar een

!2)J.737<G.7$)$""-)-.=G&

oplossing van deze Indische kwestie.

1. Mensenrechten zijn leidend bij internationale samenwerking. Nederland pleit waar mogelijk voor participatie in plaats van

I2)4.&.-)>"/$7993)8.%&''-

uitsluiting, dialoog in plaats van boycot. Zowel bilateraal

1. Nederland pleit voor de oprichting van een sterke

als binnen de EU en de VN zet Nederland zich in voor

VN-organisatie voor Duurzame Ontwikkeling, die

de naleving van de mensenrechten en het internationaal

tegenwicht biedt aan de Wereldhandelsorganisatie (WTO).

recht, met het oog op het uitbannen van de gruwelen van

Tevens bepleit Nederland hervorming van de WTO, zodat

oorlog. Tegen landen of bedrijven die herhaaldelijk weigeren

duurzaamheid en eerlijke handel een groter gewicht krijgen.

mensenrechten na te leven wordt passend opgetreden. 2. De landen in de Arabische regio zijn onze onmiddellijke

2. Nederland bevordert dat de EU en de eurozone met één stem spreken in de wereld. Ons land streeft naar een

zuiderburen en Nederland steunt actief de ontwikkelingen

gemeenschappelijke Europese zetel in de VN-Veilig-

in die landen voor meer democratie, handel, welvaart en

heidsraad, het Internationaal Monetair Fonds en de

een rechtsstaat. Democratische bewegingen, jongeren- en vrouweninitiatieven en eerlijke ondernemingen zijn onze

Wereldbank. 3. Nederland zet zich in voor een eerlijkere stemverdeling

natuurlijke partners. Culturele en onderwijsuitwisseling

binnen de Wereldbank en het IMF, waarbij ontwikkelings-

wordt gestimuleerd.

landen een veel zwaardere stem krijgen in de besluit-

3. Nederland maakt zich sterk voor humanisering van het volkenrecht: de veiligheid van mensen gaat boven de

vorming. 4. De ambassades en consulaten van de EU-landen worden

soevereiniteit van staten. Ons land zet zich ervoor in dat

zoveel mogelijk samengevoegd binnen de nieuwe Europese

de internationale gemeenschap beter wordt toegerust om

diplomatieke dienst. De geldigheidsduur van paspoorten

genocide, oorlogsmisdaden en ernstige mensenrechten-

wordt verlengd naar 10 jaar.

schendingen te voorkomen, te stoppen en te bestraffen. 4. Nederland zet zich in voor een rechtvaardige oplossing van het Israëlisch-Palestijnse conflict conform het interna-

K2)J3'=G&.37/<./)8.%=G.->./ 1. Binnen de EU ijvert Nederland voor een betere naleving van

tionaal recht. De regering praat met alle partijen. Zij stelt

het VN-Vluchtelingenverdrag, mensenrechtenverdragen

schendingen van mensenrechten, zowel van Israëlische als

en EU-asielrichtlijnen, zodat asielzoekers in heel Europa

van Palestijnse zijde, aan de kaak. Binnen de EU zoekt zij

dezelfde bescherming krijgen, en voor een aanpassing van

steun om het associatieverdrag met Israël op te schorten

de Dublinverordening, waardoor asielverzoeken eerlijker

als Israël het internationaal recht en de mensenrechten blijft

worden verdeeld over de EU-landen. Het Europees vluchte-

schenden.

lingenfonds wordt substantieel verhoogd. De verantwoor-

5. Nederland laat Afghanistan niet in de steek. De opbouw van een democratische, veilige rechtsstaat en ontwikkeling hebben prioriteit. Dat vereist grote inspanningen op het gebied van corruptiebestrijding, versterking van bestuur, rechtspraak, civiele organisaties en de positie van vrouwen, alsmede onderhandelingen met gematigde Taliban.

3C""!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!

delijkheid voor toetsing van asielverzoeken mag niet worden afgeschoven op landen buiten de EU. 2. Het asielbeleid waarborgt de rechten van asielzoekers, waaronder een eerlijke procedure, fatsoenlijke opvang en – als een asielverzoek wordt afgewezen – veilige terugkeer. 3. Kwetsbare groepen asielzoekers, zoals minderjarigen,

vrouwen, seksuele minderheden en getraumatiseerden,

minister stelt een agenda voor eerlijke globalisering op en

krijgen bijzondere aandacht om ervoor te zorgen dat hun

ziet toe op een coherente uitvoering op alle beleidster-

asielrelaas ten volle wordt getoetst. 4. Asielzoekers worden beoordeeld met actuele en accurate

reinen. 3. Ons land maakt zich sterk voor het recht van ontwikke-

informatie over het herkomstland. Deze moet transparant

lingslanden om opkomende sectoren, publieke diensten

en toetsbaar zijn voor de asielzoeker. Naast informatie van

en de landbouw te beschermen tegen concurrentie uit rijke

ambassades wordt ook informatie van mensenrechtenorganisaties meegewogen. 5. In principe wordt binnen een jaar een definitieve beslissing op een asielverzoek genomen. Als na drie jaar nog geen definitieve beslissing op een asielverzoek is genomen, wordt een verblijfsvergunning toegekend. Er komt een

landen. 4. Nederland ijvert voor het reguleren van internationale aankopen en concessies van land, om te voorkomen dat lokale gemeenschappen en kleine boeren van hun land worden verdreven. 5. Nederland mag geen belastingparadijs meer zijn voor

kinderpardon voor asielkinderen die al langer dan vijf jaar in

multinationals. Er komt een einde aan wetgeving, zoals

Nederland verblijven.

de groepsrentebox, die financieringsconstructies in de

6. Asielzoekerscentra worden kleinschalig, met voldoende privacy. Hierbij is aandacht voor de veiligheid van en goede medische zorg aan kwetsbare groepen. Asielzoekers

hand werkt waarmee bedrijven hun winst vrijwel onbelast wegsluizen uit ontwikkelingslanden. 6. De regering zet zich in voor Europese coรถrdinatie van

mogen leren en werken zolang ze in Nederland zijn. Met

de belasting op bedrijfswinsten, om belastingconcur-

name asielzoekers met kinderen hoeven niet steeds te

rentie tegen te gaan. Nederland ijvert voor een multila-

verhuizen.

teraal systeem van informatie-uitwisseling tussen

7. Om te bevorderen dat afgewezen asielzoekers terugkeren,

belastingdiensten, rapportage door multinationals van

sluit Nederland terugkeerovereenkomsten met veilige

gemaakte winsten en betaalde belastingen per land en de

herkomstlanden, liefst in EU-verband.

ondersteuning van ontwikkelingslanden bij de verbetering

8. Als zij hun uitzetting niet tegenwerken, behouden afgewezen asielzoekers opvang totdat terugkeer daadwerkelijk is gerealiseerd. Illegaliteit wordt niet strafbaar gesteld. Scholieren zonder documenten mogen stage lopen. 9. Vreemdelingenbewaring is een uiterste dwangmiddel

van hun belastinginning. 7. Nederland zet zich in voor versoepeling van octrooien op medicijnen en milieutechnologie ten behoeve van ontwikkelingslanden. 8. Nederland speelt een aanjagende rol op klimaatgebied.

dat zo kort mogelijk moet worden toegepast. Bovendien

Binnen de EU en aan de internationale onderhande-

moet er uitzicht op terugkeer bestaan. Uitgeprocedeerde

lingstafel knokt Nederland voor eerlijke en effectieve

asielzoekers mogen slechts in vreemdelingendetentie

klimaatafspraken, die aansluiten bij de conclusies van de

worden genomen wanneer duidelijk aantoonbaar is dat zij terugkeer naar het land van herkomst tegenwerken. Vreemdelingendetentie krijgt het karakter van een humane gesloten opvang, in plaats van een gevangenis. Minderjarigen worden onder geen beding in vreemdelingendetentie geplaatst. 10.Wie buiten zijn of haar schuld Nederland niet kan verlaten

klimaatwetenschap. 9. Binnen de EU pleit Nederland voor de oprichting van een internationaal platform voor groene technologie, waarin onder meer China en India deelnemen. 10.Nederland oefent druk uit op de rijke landen om zich te houden aan de afspraak om minstens 0,7 procent van hun bruto nationaal product (bnp) aan ontwikkelingssamen-

wordt niet op straat gezet en krijgt een tijdelijke verblijfs-

werking te besteden. Nederland bepleit bovendien dat

vergunning. Deze kan na 3 jaar worden omgezet in een

rijke landen zich ertoe verplichten een bijdrage te leveren

permanente verblijfsstatus, als terugkeer langdurig

aan de ontwikkeling van arme landen door middel van

onmogelijk is.

handel, arbeidsmigratie, studiemigratie, belastingpolitiek,

11. Overheden nemen hun verantwoordelijkheid voor noodopvang van asielzoekers die in fysieke en/of psychische nood verkeren. 12.Voor vreemdelingen die zich niet kunnen verzekeren is medische zorg beschikbaar.

landbouwbeleid en conflictpreventie. 11. Ons land geeft zelf het goede voorbeeld, onder andere door minstens 0,8 procent van het bnp te besteden aan ontwikkelingssamenwerking. Structurele klimaatsteun aan ontwikkelingslanden komt daar bovenop. 12.De Nederlandse ontwikkelingssamenwerking legt zich toe

E2)@.-37C(.)<3"8937%.-7/<

op duurzame landbouw, mensenrechten, goed bestuur,

1. Nederland zet zich in voor Europese en internationale

economische ontwikkeling en de gevolgen van klimaatver-

handelsregels die meer kansen bieden voor duurzame

andering. Hierbinnen komt aandacht voor onder andere

ontwikkeling van arme landen. Deze landen krijgen meer

kleine boeren, seksuele en reproductieve gezondheid,

markttoegang en steun bij het exporteren van bewerkte

vrouwen, ontwikkeling en emancipatie van minderheden en

producten, waar ze beter aan verdienen dan aan ruwe

fragiele staten.

grondstoffen. 2. De nieuwe regering krijgt een minister van Internationale

13.Nederland wordt wereldwijd voorloper op het gebied van open data bij ontwikkelingssamenwerking zodat deze

Samenwerking, die Buitenlandse Zaken, Ontwikkelings-

kennis en informatie beschikbaar komen voor burgers,

samenwerking, Handel en Defensie onder zich heeft. Deze

maatschappelijke organisaties en overheden.

!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!""3D

14.Nederland maakt zich sterk voor een betere coördinatie van de ontwikkelingshulp, waarbij elk ontvangend land nog maar aan één leidende donor verantwoording aflegt. 15.Binnen de EU ijvert Nederland, met een kopgroep van

voor beëindiging van de kernwapentaak van de NAVO en toetreding tot het Non-Proliferatieverdrag door (vermoedelijke) kernwapenstaten die geen lid zijn. 6. Ons land leeft de wapenexportcode van de EU beter na

bereidwillige lidstaten, voor een bundeling van nationale en

en maakt zich sterk voor een internationaal verdrag tegen

Europese expertise en middelen op het gebied van ontwik-

wapenhandel. Wapenhandel en -doorvoer in Nederland

kelingssamenwerking. Deze Europese dienst voor ontwik-

worden strikt aan banden gelegd.

kelingssamenwerking werkt nauw samen met de Europese diplomatieke dienst. 16.De negatieve effecten van Nederlands beleid, onder andere

O2)Q"37$.)./)%"37$971. Het is tijd voor een bredere opvatting van rijkdom en

op het gebied van handel, belastingen, landbouwsubsidies

vooruitgang, waarin groei van welzijn en behoud van

en klimaat, op de effectiviteit van ontwikkelingssamen-

natuur en milieu centraal staan. Het uitgangspunt van een

werking worden onderzocht en aangepakt.

gezond financieel-economisch beleid is het Bruto Nationaal

17. Kwijtschelding van schulden die het gevolg zijn van exportkredietverzekeringen komt niet langer ten laste van het ontwikkelingsbudget. Het Nederlandse exportkredietfonds moet zichzelf bedruipen uit geïnde premies.

Geluk. GroenLinks investeert nu in een schone en groene toekomst. 2. Er wordt een verstandig begrotingsbeleid gevoerd. Zo snel als verantwoord, worden de tekorten op de begroting weggewerkt. De economie wordt niet kapot bezuinigd als

P2)J-.$.%>9=G&

het slecht gaat, maar ook niet extra gestimuleerd als het

1. De regering geeft steun aan organisaties die zich inzetten

goed gaat. Op termijn wordt gestreefd naar een structureel

voor crisispreventie, vredesopbouw en de bescherming van mensenrechtenactivisten en journalisten. Binnen de EU pleit

overschot op de begroting. 3. Nederland zet zich in voor een Europese Green New

zij voor versterking van het programma voor de uitzending

Deal ter bestrijding van de crisis. Om toekomstgerichte

van getrainde burgers ter ondersteuning van vredes- en

investeringen aan te jagen moet het Europese klimaatbeleid

verzoeningsprocessen. Ook diplomaten bekwamen zich in

worden aangescherpt. Tevens moet de uitleencapaciteit

onderhandelingen, lokale talen en cultuur.

van de Europese Investeringsbank worden verhoogd, onder

2. De Nederlandse krijgsmacht legt zich toe op conflictbeheersing, vredesbewaring, vredesafdwinging en

meer met behulp van de Europese Centrale Bank. 4. Nederland streeft ernaar dat het Begrotingspact, dat buiten

ondersteuning van crisisbestrijding, mits deze missies

de EU om door 25 landen gesloten is, zo snel mogelijk

gesteund worden door de VN. Burgerbescherming en de

wordt vervangen door reguliere Europese wetgeving,

?'&5$*&#"#8#0,!0$!5/$0')0!staan centraal bij het optreden van

waarover het Europees parlement meebeslist.

de krijgsmacht. Het optreden van de krijgsmacht staat nooit

5. Nederland pleit voor versterking van de bescher-

los van de overige inzet op het gebied van internationale

mingswal voor de eurozone, door middel van een hoger

samenwerking, zoals diplomatie, ontwikkelingssamen-

euronoodfonds, gevoed door de Europese Centrale Bank,

werking en het aanjagen en organiseren van een politiek

en de invoering van euro-obligaties. Dat verkleint risico’s op

proces. Door samenwerking en specialisatie in EU-verband worden kosten bespaard. 3. Nederland streeft naar een daadkrachtiger optreden van de internationale gemeenschap bij ernstige bedreigingen van de veiligheid van burgers. De regering zet zich in voor een

nieuwe reddingsoperaties. 6. Eurolanden die aankloppen bij het euronoodfonds komen onder strikt Europees toezicht te staan, maar wordt tevens een perspectief geboden op economisch en sociaal herstel. 7. Het belastingstelsel wordt vergroend en de belasting op

hervorming van de Verenigde Naties, die de Veiligheidsraad

vermogen verhoogd. Deze opbrengsten worden ingezet om

besluitvaardiger en representatiever maakt en de positie

de belasting op arbeid fors te verlagen. De koopkracht van

van de secretaris-generaal versterkt. Daarnaast maakt

met name werkenden met een modaal inkomen, alsmede

ons land zich sterk voor een daadkrachtiger Europees

gezinnen met kinderen op het minimum, gaat met voorrang

buitenlands- en veiligheidsbeleid inclusief de vorming van

omhoog. Leden van het Koninklijk Huis gaan, net als ieder

een Europese krijgsmacht. Tot die tijd zet Nederland zich in voor een hervorming van de NAVO als breder militair uitvoeringsorgaan van gelijkgezinde landen ten dienste van de bescherming van burgers en de naleving van het

ander, belasting betalen over inkomen en vermogen. 8. Er komt een toptarief van 60 procent voor inkomens boven de 150.000 euro. 9. Bij bezuinigen op de overheidsuitgaven worden in het

volkenrecht. Daarbij ligt de focus op de afschaffing van

bijzonder de uitgaven voor onderwijs, natuur, openbaar

de kernwapentaak, democratisering en transparantie van

vervoer en ontwikkelingssamenwerking gespaard. Er

de procedures, een stevig monitoring- en evaluatieme-

wordt zo veel mogelijk extra geïnvesteerd in deze sectoren.

chanisme en een schaderegeling.

Onderwijs heeft daarbij topprioriteit.

4. Nederland stapt uit het project voor de ontwikkeling van de @$#*0!20/#A'!.#>40'/5. Nederland start een politiek en diplomatiek offensief voor de afschaffing van alle kernwapens. De kernwapens op ons grondgebied worden verwijderd. Nederland ijvert

3E""!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!

10.Het maken van schulden wordt niet langer gestimuleerd, het aflossen wel. Zo komt er een einde aan de bevoordeling van vreemd vermogen boven eigen vermogen in de vennootschapsbelasting. 11. De solidariteit tussen jong en oud, man en vrouw, gezond

en ziek, en rijk en arm, wordt versterkt. Dit wordt bereikt via onder andere: a) aanpassing van de financiering van de zorg; b) herziening van het fiscale stelsel; c) modernisering van de arbeidsmarkt; d) modernisering van de woningmarkt; e) invoering van een nieuw systeem voor de bekostiging van het hoger onderwijs; f) een eerlijke financiering van de voorzieningen voor de oude dag. Deze maatregelen worden snel en voortvarend genomen, zodat de overheidsbegroting op lange termijn zeker is gesteld en er tijd is voor een goede invoering en gewenning.

!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!""3F

#$:$?$%

(&,0( ="$3+&%&$;))4$(%#$;"42%"5%,.&<4).4+**+$%&$."-".($())4$("$ <4).4+**+6)**%&&%"@$3"&#++,("$8%#$V+#7+-%',"$H8%#",9".$ e;))45%##"4f@$H+&$U%627)8#@$H+4#$U%."*+,@$P%2$>4+&7)11@$ =%62$E"-&@$^+#7%-("$A#4""12"42@$T%,"2"$A#4%2@$Z)'+,,"2"$ 0+,("4;"",@$V+#%,2+$U%2"-",3))*$e&"64"#+4%&g<",;)"4("4f@$ E"<%',$0-)"*+,&$e<",;)"4("4f/$

*$+2/&*-%/" =+,%"-$!",#&67"-@$>4)",G%,2&$

;-(/1*&" E+4#%'3"&#884$>4)",G%,2&$ E)&#38&$hLLh$ NXLN$PY$_#4"67#$ #"-/$LNLOKNiiiLL$ 1+C$LNLOKNLLNbK$ %,1)j.4)",-%,2&/,-$ 999/.4)",-%,2&/,-

64""!""#$%#&'()*&+,-&.-%/0'+$/+1221""3453""!