03 09 2015 gezondheid friesland

D O N D E R D A G 3 S E P T E M B E R 2 015

DE MOOISTE MOMENTEN Kraamhulp hoort, ziet en helpt Thuis of in het ziekenhuis bevallen, de klassieke discussie >> 2

Gezonde moeders, gezonde baby’s: geboortezorg onder één paraplu >> 6

Wat is er mooier dan je kind gewoon thuis ter wereld brengen? De Nederlandse traditie van de thuisbevalling ligt onder vuur.

Maar is dat terecht?

Verloskundigen, een hoogleraar en een gynaecoloog aan het woord.

Arend van Wijngaarden

THUIS BEVALT BETER Rebecca Nott en Marjon Riksen (rechts) in Refaja ziekenhuis Stadskanaal.

’A

ls ik geen thuisbevallingen meer kon doen, zou ik een ander vak kiezen’’, zegt verloskundige Rebecca Nott uit Stadskanaal beslist. ,,Thuis is intiemer, fijner en zeker zo veilig.’’

Gynaecoloog Marjon Riksen van het Refaja ziekenhuis knikt. ,,Ja, natuurlijk, het is mooier thuis. Ik begrijp dat. Het is ook veilig, want we hebben het goed geregeld in deze regio. Als er kans is op problemen ben je zo in het ziekenhuis.’’

Maar toch. Als je het haar eerlijk vraagt, vindt ze het maar riskant… ,,Bij je eerste kind kun je beter eerst maar bewijzen dat je het thuis kan. Daarna kun je de volgende kinderen thuis krijgen.’’

Het is een klassieke discussie. Gynaecologen vinden als ziekenhuisartsen dat een bevalling toch maar beter in het ziekenhuis kan, want het is een riskante gebeurtenis.

Verloskundigen vinden juist dat een bevalling als het even kan op natuurlijke wijze thuis moet. Het debat laait de laatste jaren herhaaldelijk op, als er weer cijfers over babysterfte naar buiten komen. Het aantal jonge kindjes dat vlak voor, tijdens of na de bevalling overlijdt is in Nederland aan de hoge kant. Maar het is de laatste jaren wel

flink verbeterd. Hoogleraar Sicco Scherjon van het UMCG en Harry Stam van de Verloskundige Stadspraktijk in Groningen wijzen erop dat Nederland een prachtig systeem heeft van verloskundigen die de normale zwangerschappen doen en gynaecologen die in beeld komen als er iets mis dreigt te gaan. Onder zulke omstandigheden zijn thuisbevallingen juist veiliger, stellen zij, en daar is degelijk onderzoek naar gedaan.

TRADITIE ,,In Nieuw-Zeeland, Australië en GrootBrittannië is een ontwikkeling gaande waarbij geboortecentra de hele zorg rond de bevalling op zich nemen’’, zegt Scherjon. ,,In die landen kent men de traditie van de thuisbevalling niet meer. Er worden nu eerstelijns-geboortecentra opgezet om thuisbevallingen te begeleiden. Bij thuisbevallingen op die nieuwe manier zijn de uitkomsten goed. Dat zou ook een mooi voorbeeld zijn voor Nederland. Moderne eerstelijns verloskundige zorg met de thuisbevalling.’’

Uit die onderzoeken blijkt dat er in het ziekenhuis vaker medische ingrepen nodig zijn dan thuis. ,,Bij bevallingen die thuis goed verlopen is het aantal ingrepen min-

2 L E E U WA R D E R C O U R A N T D O N D E R D A G 3 S E P T E M B E R 2 015

FOTO HUISMAN MEDIA

der en het is daardoor beter en veel van kunnen leren’’, verdus veiliger. Als dezelfde pavolgt hij. ,,We dreigen het kind tiënten in het ziekenhuis met het badwater weg te bevallen wordt er vaker ingegooien’’, zegt Scherjon gevat. grepen, terwijl de uitkomsten niet beter zijn’’, zegt REGIE Scherjon.

Een van die dingen die goed Dat kunnen gynaecologen werken is dat de verloskundizoals Riksen weer moeilijk ge de hele situatie van de zwangeloven. Dat er meer ingrepen gere volgt. Die informatie wordt zijn in het ziekenhuis is logisch, tegenwoordig vrij goed gedeeld Sicco Scherjon met gynaecologen. ,,Soms moet redeneert zij. ,,Iemand bevalt niet iemand naar de gynaecoloog voor niets in het ziekenhuis, voor een complicatie. Vroeger vaak is er dan al een risico dat zou ik dan de regie verloren er iets mis is’’, zegt ze. ,,Vanzijn’’, zegt Stam. ,,Nu houden wege een slechtere medische we samen veel beter het hele conditie krijgen mensen een zorgpad in de gaten. Heeft medische indicatie. Als er iemand suiker? Hoe is de iets mis gaat, komt dat niet voorgeschiedenis? Wat is uit door het ziekenhuis zelf.’’ de gesprekken met de zwangeOnderzoeken die wijzen op re gekomen? Dat moeten we goed meer problemen bij thuisbevalop een rijtje hebben.’’ lingen zijn er de laatste jaren eigenHarry Stam Als alle mogelijke risico’s in lijk niet geweest. ,,Maar er wordt beeld zijn en de zwangere goed is voorbewel steeds op gewezen’’, zegt Harry Stam. reid, moet een thuisbevalling mogelijk zijn. ,,Het pijnlijke is dat daardoor het hele verHet kan dan een heel mooie gebeurtenis loskundige systeem in Nederland onder zijn, vinden verloskundigen. ,,In het buitendruk staat. Terwijl we hier juist een fantasland wordt een bevalling vaak gezien als het tisch systeem hebben waar andere landen

Babysterfte

NIEUWE COLUMNISTEN

Babysterfte per 1000 zwangerschappen van enkele maanden voor tot vier weken na de geboorte Letland Bulgarije Hongarije Turkije Malta Servië Frankrijk Luxemburg Zwitserland Roemenie Ver. Koninkrijk België Denemarken Cyprus Polen Tsjechië Kroatië Griekenland Slovenië Duitsland Litouwen NEDERLAND Slowakije Europese Unie Oostenrijk Portugal Zweden Ierland Spanje Estland Italië Finland

Janet Noome In Gezondheid & Co wisselen vanaf vandaag twee columnisten elkaar af.

In deze bijlage begint diëtiste Janet Noome. Ze is geboren in Heerenveen, opgegroeid in Assen en heeft gestudeerd (voeding en diëtiek) in Groningen. Ze woont nu met man en honden in Emmen, haar twee zoons zijn inmiddels de deur uit. Ze werkte onder andere in ziekenhuis Oranjeoord in Harlingen en verpleeghuis Het Zonnehuis in Zuidhorn, gaf les bij de koksopleiding van de Culinaire Vakschool in Groningen en heeft sinds tien jaar haar eigen zelfstandige diëtistenpraktijk Advies Voeding & Dieet in Emmen. Zelf fan van koken en lekker eten is smaak een belangrijke component in haar voedingsadviezen. Eten hoort smakelijk te zijn.

12.5 11 10,8 10,2 8,9 8,9 8,6 7,2 7 7 6,7 6,5 6,5 6,5 6,3 5,7 5,6 5,4 5,3 5,3 5,3 5,3 5,2 5,2 5,1 5 4,6 4,6 4,4 4,4 3,9 9

Jan Hospes

© DvhN030915 | AB | Bron: on: Eur E Eurostat urosttatt

Gynaecoloog Marjon Riksen uit het Refaja Ziekenhuis is 45 jaar en heeft drie kinderen, een meisje van 16 en jongens van 14 en 10. Alle drie in het ziekenhuis geboren. ,,Dat kon niet anders in Zweden waar ik toen woonde.’’

Verloskundige Rebecca Nott is 33 jaar en heeft vier kinderen, jongens van 7, 5 en 2 en een meisje van 1. Alle vier in het ziekenhuis geboren. ,,Bij de eerste moest ik naar het ziekenhuis dus bij de anderen ook.’’

Gynaecoloog Sicco Scherjon heeft twee kinderen van 33 en 30 jaar die allebei thuis zijn geboren.

Harry Stam, directeur van de Verloskundige Stadspraktijk Groningen, heeft twee kinderen van 40 en 42 die thuis zijn geboren.

Jan Hospes is geboren in Tersoal in 1980, maar woont nu in Koudum. Hij is kaatsliefhebber, muzikant, schrijver en sport- en muziekdocent. Na jarenlang gitaarles te hebben gehad is Jan nummers gaan schrijven. Hij was toen 28 jaar. In no time werd hij op de radio gedraaid, gaf hij gitaarles en werd hij gevraagd voor optredens. Omrop Fryslân en RTV Noord draaiden z’n muziek bijna dagelijks.

Nu zijn kinderen Kaijé en Djoa wat groter zijn wil hij weer het podium op. Daarnaast staat Jan er om bekend dat hij prachtige verhalen schrijft.

Onderwerpen variëren van sport en politiek tot literatuur en muziek. Op geheel eigen wijze omschrijft Jan situaties die indruk op hem maken.

Voor Gezondheid & Co zal hij vooral over sport en bewegen schrijven.

De column van Janet Noome is te lezen op pagina 7

grootste medische risico in het jonge leven’’, vervolgt Stam. ,,Maar door die benadering introduceer je ook nieuwe risico’s die het ziekenhuis met zich meebrengt.

Het normale gaat er af. Terwijl er natuurlijk altijd risico is in het leven. Je gaat toch ook niet in een tank naar Amsterdam rijden omdat er een risico is op een aanrijding?’’

Rebecca Nott: ,,Thuis ben je met z’n drieën: vrouw, man en verloskundige. In het ziekenhuis lopen er veel mensen omheen en dat geeft onrust. Thuis is het meer ontspannen en dat is belangrijk voor moeder en kind. Ik sta zo zeker bij een thuisbevalling omdat ik weet dat het kan, en omdat ik weet dat we toch snel naar het ziekenhuis kunnen als dat moet.’’ ,,Als gynaecologen zeggen we snel: doe maar niet thuis’’, reageert Marjon Riksen. ,,Ik heb een tijd in Zweden gewoond en daar ging het, net als in veel andere landen, allemaal in het ziekenhuis. Als er wat mis gaat heb je in het ziekenhuis alles bij de hand. ’’ VEILIGE OMGEVING Nott knikt. ,,Maar toch ben ik heel blij dat we in Nederland wel vaak thuis kunnen bevallen. Een bevalling is een heel ingrij-

pende, zeer belangrijke gebeurtenis in het leven van mensen. Iedereen die het heeft meegemaakt heeft er jaren later nog herinneringen aan. Het is mooi dat zo’n ervaring in een veilige omgeving thuis kan.’’

Riksen: ,,Ik waardeer het zeker hoor, als mensen thuis willen bevallen. Ik kan me ook wel voorstellen waarom ze het willen.

Als het verantwoord is, prima. Maar als ik heel eerlijk ben, voel ik meer voor een ziekenhuisbevalling.’’

Nott niet. ,,Het ziekenhuis is voor zieke mensen’’, houdt ze vol. ,,Een zwangere vrouw die gaat bevallen is niet ziek. Het is jammer als de spontaniteit er af gaat.’’

Riksen toont begrip. ,,Wij adviseren vrouwen die helemaal gezond zijn om naar de verloskundige te gaan en dan zelf te kiezen waar ze willen bevallen’’, zegt ze. ,,Vroeger bestond het beeld dat wij als gynaecologen mensen het ziekenhuis in willen praten.

Nu is dat niet meer zo. We werken goed samen en soms verwijzen wij mensen door naar de verloskundigen, soms gaat het andersom.’’

OVERLEGGEN Nott: ,,Een heel enkele keer komt het voor dat iemand per se thuis wil bevallen terwijl

wij dat eigenlijk niet verantwoord vinden.

Iemand die het toch echt op een natuurlijke wijze wil. In zo’n geval overleggen we, zoals we tegenwoordig alle gevallen doornemen met de gynaecologen. We kunnen iemand niet verplichten, alleen als het leven van het kind echt op het spel staat misschien. Normaal gesproken hebben we alleen een adviserende rol.’’

Zwangerschappen verlopen vaak moeilijker als de vrouw te dik is, geen foliumzuur slikt, als ze alcohol drinkt of rookt, als ze veel stress beleeft of ongezond eet. ,,Daarom moet je jonge vrouwen, meisjes op school eigenlijk alvoorlichten. Het begint al met seksuele educatie’’, vindt Riksen. ,,Je wilt er naartoe dat jonge vrouwen nog voordat ze zwanger worden fit, vrolijk en in alle opzichten gezond aan een gewenste zwangerschap beginnen.’’

Maar ja, er zijn altijd meisjes en vrouwen die wel iemand kennen die 120 kilo was en stug doorrookte tijdens de zwangerschap. ,,‘Dat kind is ook helemaal gezond ter wereld gekomen’, zeggen ze dan. En dan kunnen wij alleen maar zeggen: ‘Toch gaat er vaker wat mis als je doorrookt. En het kind heeft toch ook vaker gezondheidsklachten later’.’’

COLOFON De bijlage Gezondheid&Co verschijnt elke twee weken.

De volgende bijlage verschijnt op 17 september.

Eindredactie Marja Boonstra, Gerda Douma, Roel Snijder Art director & vormgeving Alie Veenhuizen Coverfoto KraamZus Redactie Gezondheid&Co Arend van Wijngaarden 050 - 5844433 arend.van.wijngaarden@dvhn.nl Hans Willems 058 - 2845423 hans.willems@lc.nl Advertentieverkoop Rianne Marissen 050 - 5844466 www.gezondheidenco.nl

L E E U WA R D E R C O U R A N T D O N D E R D A G 3 S E P T E M B E R 2 015 3

Leeuwarder Courant - donderdag 3 september 2015

4

Advertentie

LC

www.babyplanet.nl

Helemaal in je noppies Geluk moet je niet verbergen, maar elegant verpakken in modieuze positiekleding. Bij BabyPlanet vind je de nieuwste modetrends van Noppies, Mama•Licious en Love2Wait.

Kom kijken en passen in een van de winkels van BabyPlanet.

Mama-in-spé WAARDEBON

Deze bon is tien euro waard op al je positiekleding van BabyPlanet. * bij een minimale besteding van € 50,-

10,5,-

Mama-WAARDEBON

Deze bon is vijf euro waard op al je babykleding van BabyPlanet. * bij een minimale besteding van 25,-

Oma & Opa-WAARDEBON

Z8 Tumble & Dry Gymp Noppies Name it Bess Feetje Babyface

Deze bon is vijf euro waard op alle babykleding van BabyPlanet (ook voor alle ooms en tantes) *bij een minimale besteding 25,. EEN FOTO VAN

**GELDIG T/M 31-10-2015

5,-

Ben je zwanger? of heb je een kinderwens?

Dan heten we je van harte welkom! Wij vormen een hecht team van 4 enthousiaste verloskundigen, een assistente, en een vaste waarneemster.

Kwalitatief hoogstaande zorg in combinatie met tijd en aandacht voor jou en je partner staan bij ons bovenaan. We houden rekening met jullie persoonlijke wensen en proberen aan verwachtingen te voldoen.

Adres

ERE ACTIES.

IG. NIET I.C. MET AND DEZE BONNEN IS OOK GELD

Win een Baby- of een Positie-outfit!

Kijk op Facebook.com/BabyPlanetNL

Telefoon Mobiel E-mail Website

Birdaarderstraatweg 80C 9101 PK Dokkum 0519-296 899 06-511 458 49 info@verloskundigen-dokkum.nl www.verloskundigen-dokkum.nl

BabyPlanet winkels vind je in Assen - Meppel - Groningen - Drachten - Sneek

Opgave van uw advertentie in de LC kan nu nog gemakkelijker

Plaats nu met

50% korting

Uw baby in Sicht Verloskundig centrum Sicht is gespecialiseerd in screeningsecho’s. Kwaliteit en klantgerichtheid hebben onze prioriteit. Sicht investeert blijvend in kennis en vaardigheden van de echoscopisten en beseft dat de echo voor u een uniek en belangrijk moment is. Sicht werkt nauw samen met de gynaecologen in het Medisch Centrum Leeuwarden.

uw geboorteadvertentie

Met gratis kleur U kunt dit heel eenvoudig zelf doen via

Termijnstelling / Groeimeting / Liggingsecho Bloedverlies / Localisatie van de placenta de 20 weken echo (SEO) / Counselingsgesprek Pretecho+DVD / Echo op eigen verzoek Nekplooimeting als onderdeel van de Combinatietest

www.familieberichtenonline.nl of lever het aan via

familieberichten@leeuwardercourant.nl

Alles wat Friesland beweegt

AFSPRAAK MAKEN Bellen: 058-2882543 Mailen: info@sichtfriesland.nl www.sichtfriesland.nl

SNEL DICHTBIJ ELKAAR Als eerste medisch centrum in het Noorden introduceerde het Groninger Martiniziekenhuis in 2012 de ‘natuurlijke keizersnede’, ook wel ‘de huid-op-huid keizersnede’ genoemd.

Een revolutie in de wereld van de verloskunde: prettiger voor moeder én kind.

Ellis van Wees

David van der Ham en Fleurisca Korteweg.

B

ijzonder is dat de moeder tijdens de ‘natuurlijke keizersnede’ haar kind geboren ziet worden. Direct erna krijgt zij haar baby op haar borst gelegd en kan zij hem of haar meteen voelen. Bij een gangbare keizersnede ziet de moeder niets van de geboorte. Pas later, na de operatie als het kind door de kinderarts is nagekeken, kan ze het aanraken.

Afgelopen jaar bevielen in totaal 2300 vrouwen in het Martiniziekenhuis, 400 zonder medische indicatie en ongeveer 1900 met medische indicatie. Van deze laatste groep beviel 21 procent via een keizersnede waarmee het Martiniziekenhuis onder het landelijke gemiddelde van 24 procent zit. Bij iets minder dan de helft van de vrouwen was er sprake van een geplande huid-op-huidkeizerssnede. Bij ongeplande (spoed) keizer sneden wordt gestreefd om ook een natuurlijke keizersnede te doen. Dit lukt vrijwel altijd.

Gynaecologen Fleurisca Korteweg en David van der Ham stonden samen met anesthesioloog Hans de Boer en kinderarts Hannah Buiter aan de wieg van de natuurlijke keizersnede in het Martiniziekenhuis. Samen met het volledige operatieteam verloskunde zorgden zij ervoor dat deze manier van bevallen mogelijk is geworden. „We zijn op het idee gekomen door een

FOTO PEPIJN VAN DEN BROEKE

vraag van een zwangere vrouw en haar man’’, zegt Korteweg. ,,Van tevoren wisten zij dat hun zoon Max door een keizersnede op de wereld zou komen. Net als bij een normale bevalling wilde de moeder na de keizersnede graag zo snel mogelijk dicht bij haar kindje zijn. Volgens onze toen geldende keizersnedenprocedure kon dit niet. Maar we zijn aan het werk gegaan om deze wens mogelijk te maken.’’

STERILITEIT De gynaecologen overlegden met kinderartsen, anesthesiologen, verpleegkundigen en operatiemedewerkers om de natuurlijke keizersnede te bespreken. Korteweg: „Het lijkt simpel om zoiets mogelijk te maken. De praktijk is echter anders. Je bent in een nietnatuurlijke omgeving waar je te maken hebt met zaken als patiëntveiligheid, steriliteit en protocollen. We hebben allerlei zaken moeten veranderen zoals de bewaking van de moeder en de plakkers die de hartslag moeten registreren. Die plakken we nu op de rug in plaats van op de borst. Anders zouden we het kind niet op de borst kunnen leggen.”

De anesthesioloog heeft ook een rol erbij gekregen. Die laat het operatiedoek tijdens de operatie iets zakken. „Hij doet dat op het moment dat de gynaecoloog de baby langzaam uit de buik haalt zodat hij zijn longen

voorzichtig kan ontplooien. Zo kunnen moeder en haar partner het moment van de geboorte zien”, aldus Korteweg. „Daarna zorgt de anesthesioloog voor de baby. De kinderarts is stand-by als de baby extra hulp nodig heeft.”

Drie jaar later kunnen de twee gynaecolo-

Normale vaginale bevalling is nog steeds het beste voor moeder en kind gen met tevredenheid constateren dat de natuurlijke keizersnede succesvol is. „De geplande huid-op-huid-keizersnede is standaard procedure geworden in het ziekenhuis.

Dat betekent natuurlijk niet dat we een dergelijke keizersnede aanbevelen. Nog steeds is een normale vaginale bevalling het beste voor moeder en kind. Een keizersnede is toch een zware operatie.”

ONDERZOEK Onlangs presenteerde het verloskundeteam

van het Martiniziekenhuis de resultaten van een groot onderzoek op een congres in San Diego in Amerika. „Er zijn criticasters die beweren dat de huid-op-huid-keizersnede een aantal nadelen heeft’’, zegt Van der Ham. „Zo zou er meer kans zijn op infecties. Wij willen door degelijk onderzoek laten zien wat de feiten zijn.”

Samen met arts-onderzoeker Selina Posthuma hebben de gynaecologen de resultaten vergeleken van achthonderd vrouwen die een natuurlijke of een normale keizersnede meemaakten.

De belangrijkste uitkomsten zijn dat de eerste niet leidt tot meer infecties of meer bloedverlies. Wel duurt de operatie langer, maar de vrouwen verblijven korter op de uitslaapkamer waardoor er geen verschil is met de totale duur van het verblijf.

De gynaecologen vinden het opvallend dat de natuurlijke keizersnede minder vaak leidt tot een langdurige opname (langer dan drie dagen) van de moeder. En er zijn minder opnamen van kinderen.

Van der Ham: „Daarnaast heb ik gemerkt dat vrouwen bij de huid-op-huid-keizersnede minder pijn ervaren. Het is moeilijk te bewijzen, maar wij denken dat het ermee te maken heeft dat moeder en baby snel dicht bij elkaar zijn, elkaar voelen en niet worden gescheiden van elkaar.”

L E E U WA R D E R C O U R A N T D O N D E R D A G 3 S E P T E M B E R 2 015 5

RONDOM DE

ZWANGERE Gezonde moeders, gezonde baby’s. Het samenwerkingsverband ’Rondom zwangerschap’ overwint oude tegenstellingen in de geboortezorg.

Hans Willems

D

e zwangere en haar kind moeten centraal staan in de geboortezorg. Dat klinkt heel logisch maar heel lang was dat geen vanzelfsprekendheid, erkent gynaecoloog Jelle Stekelenburg, werkzaam in het MCL in Leeuwarden. ,,We hadden als zorgverleners nog wel eens de neiging om onszelf als uitgangspunt te nemen, en niet de patiënt.’’

Er was zelfs sprake van een zekere strijd tussen de eerste lijn (huisartsen, verloskundigen) en de tweede lijn (gynaecologen, het ziekenhuis). ,,Gelukkig zijn we daar nu wel vanaf. In het samenwerkingsverband ’Rondom Zwangerschap’ wordt elke zwangere besproken. We kijken naar risicofactoren voor de zwangerschap en op grond daarvan maken we samen een zorgplan.’’

Friesland kent dergelijke samenwerkingsverbanden rond elk van de vier ziekenhuizen. Verloskundigen, gynaecologen, kraamverzorgenden en andere betrokkenen trekken daarin met elkaar op om moeder en kind zo goed mogelijk te begeleiden vanaf het begin van de zwangerschap tot en met de eerste weken na de geboorte: integrale geboortezorg. En het werkt, zegt Stekelenburg. ,,We mochten ons in Nederland al gelukkig prijzen met een zeer lage moederen babysterfte, maar de laatste jaren zijn die cijfers nog gunstiger geworden.’’

ACHTERSTAND Minpuntje is wel dat Friesland en Groningen in de statistieken een achterstand hebben op de rest van Nederland. Dat heeft vooral te maken met factoren als lage opleiding en ongezonde levensstijl. ,,Wij moeten dus nog beter ons best doen.’’

En dat gebeurt, verzekert de MCL-arts. ,,We werken heel hard om de geboortezorg in Friesland op een nog hoger peil te brengen.’’

De gezamenlijke intake is daarbij een belangrijk startpunt. ,,Als we alle relevante informatie hebben over de aanstaande moeder, kunnen we veel beter inschatten wat de risico’s zijn en op welke wijze we de

6 L E E U WA R D E R C O U R A N T D O N D E R D A G 3 S E P T E M B E R 2 015

zwangere het beste kunnen begeleiden.

Thuis bevallen of in het ziekenhuis is zo’n beslispunt, maar ook allerlei andere aspecten komen aan de orde.’’

Een risicofactor die aan de orde komt is bijvoorbeeld de BMI. Is die boven een bepaalde grens, dan vormt dat een risico voor het ontwikkelen van suikerziekte. Dat is zowel voor de vrouw zelf als de baby schadelijk. Meestal wordt dan besloten tot een test en de uitslag daarvan kan weer leiden tot een verwijzing naar een gynaecoloog en het inschakelen van een diëtist of een internist.

Ook de voorgeschiedenis van een zwangere is van belang. Zijn er bij eerdere zwangerschappen problemen geweest met de groei van de baby of draaide een bevalling

Nog altijd blijven veel vrouwen stug roken tijdens hun zwangerschap uit op een keizersnede? In dat laatste geval wordt besproken wat de kansen zijn op een gewone bevalling, en wie de zorg op zich neemt, de verloskundige, de gynaecoloog of samen.

LEVENSSTIJL Andere bespreekpunten zijn bijvoorbeeld hoge bloeddruk, erfelijke ziekten en natuurlijk levensstijl. Tot hun bijna permanente schrik constateren Stekelenburg en zijn collega’s dat nog altijd veel vrouwen stug blijven roken tijdens hun zwangerschap.

Voorlichting is een van de belangrijkste onderdelen van goede geboortezorg. Bijvoorbeeld over prenataal onderzoek naar mogelijke gezondheidsproblemen bij het kind. In vergelijking met het landelijk ge-

middelde wordt in Friesland minder vaak gekozen voor screening. ,,Daar spreekt een zekere nuchterheid uit’’, zegt Stekelenburg begripvol. ,,Het kind is welkom, ook als er misschien iets mis is met de gezondheid. Het kan ook met religieuze opvattingen of andere culturele opvattingen over zwangerschapsafbreking te maken hebben. Daar zouden we graag meer over willen weten. Toch is het soms verstandiger om wel prenataal onderzoek te doen, al is het maar om te weten waarmee we rekening moeten houden. In ieder geval zou het goed zijn als zwangeren en hun partners zich goed laten voorlichten over wat de mogelijkheden en voor- en nadelen van het doen van prenataal onderzoek precies zijn, voordat ze er een beslissing over nemen.’’ ,,We hebben een website ontwikkeld waar alles op te vinden is dat van belang is voor de zwangerschap, de bevalling en de kraamperiode. Ook dat gaat weer in gezamenlijkheid, want in het verleden was er nog wel eens sprake van verschillende accenten in de voorlichting. Nu zorgen we dat we volledig op één lijn zitten.’’

DROOM Stekelenburg heeft nog een droom: ,,We werken in het MCL al langer aan de realisering van een moeder- en kindcentrum, waarbinnen bijna alle zorg op één plek geboden kan worden. Nu zitten we nog op verschillende plaatsen in het ziekenhuis met verpleegafdelingen, verloskamers, kinderafdeling. Het ideaalbeeld is een comfortabele setting waar de zorg naar moeder en kind toekomt in plaats van andersom.’’

Voorlopig is het nog een droom, onderdeel van bouwplannen die door het MCL on hold zijn gezet in financieel onzekere tijden.

Dit voorjaar werd bekend dat het ziekenhuis voor meerdere jaren afspraken heeft gemaakt met De Friesland Zorgverzekeraar.

De bouwplannen komen daardoor weer uit de kast, maar besluiten zijn er nog niet gevallen.

DE MOOISTE MOMENTEN es jaar geleden realiseerde Mirjam van der Zwaag uit Leeuwarden haar droom.

Van schoonheidsspecialiste werd ze kraamverzorgende. ,,Eigenlijk is het een roeping, denk ik wel eens. Ik kan me geen mooier vak indenken. Je begeleidt gezinnen op de mooiste momenten in hun leven.’’

En ze weet waarover ze praat, want toen ze de kraamopleiding voltooide, was ze zelf al moeder van vier kinderen. Ze is nu 45 jaar en heeft een flinke lijst kraamgezinnen achter haar naam staan.

Mirjam van der Zwaag werkt voor KraamZus in Joure, in 2006 opgericht door Zus Berger en inmiddels een organisatie met vestigingen in verschillende provincies.

Flexibiliteit is een van de belang-

Z

rijkste eigenschappen waarover de kraamverzorgende moet beschikken: ,,Als je een wachtdienst hebt, moet je op elk moment in staat zijn om alles uit je handen te laten vallen en aan de slag te gaan, dag en nacht. Binnen drie kwartier moeten we in het ziekenhuis of bij het gezin kunnen zijn.’’

Ze heeft een flexibel contract als parttimer. Dat betekent dat ze telkens acht dagen kraamt met aansluitend een aantal dagen vrij.

Bij Mirjam is die vrije periode meestal anderhalve week. ,,En dat is ook wel nodig, zo’n kraamperiode is best intensief als je thuis ook een gezin draaiende moet houden. En je moet natuurlijk over goede opvangmogelijkheden beschikken.

Dat is bij mij prima in orde.’’

Ook haar kinderen zijn gewend aan de onregelmatigheid: ,,De jongste is tien, dus het valt goed uit te leggen.’’

Tijdens de tweejarige volwassenenopleiding van roc Friese Poort die ze volgde, deed ze al vrij snel stage-ervaringen op in de zorg. Dat het voor haar de kraamzorg zou worden was zeker, maar ze werkte ook in de ouderenzorg.

DUIZENDPOOT ,,Kramen is hard werken. Je moet een beetje een duizendpoot zijn. Elk gezin is weer anders. Het is meteen aanpoten, maar we nemen ook veel tijd om te praten, dingen uit te leggen en te zorgen voor de juiste sfeer om moeder en kind door de eerste periode te helpen. En dat gaat acht dagen door.’’ Wanneer de bevalling in het ziekenhuis plaatsvindt, is de kraamverzorgende daar tegenwoordig bij. ,,Dat is een hele verbetering. We ondersteunen de ouders, assisteren de verloskundige en nemen meteen de eerste zorg voor de baby voor onze rekening.’’

Moeder en kind, daar draait het om in de kraamzorg. ,,Huishoudelijk werk doen we vooral als het gaat om de veiligheid en hygiëne van moeder en kind, want die staan voorop. We reinigen dagelijks de badkamer en het toilet. We doen de was, maken eten klaar, en hebben aandacht voor andere gezinsleden.

We brengen bijvoorbeeld de kinderen naar school. Ook zijn we gastvrouw voor visite.’’ ,, Je hoort en ziet veel. Daarmee zijn we ook een beetje de voorpost van anderen in de zorg. We houden de gezondheid nauwlettend in de gaten en zijn alert op complicaties.

Mocht het niet goed gaan met moeder en/of kind, dan schakelen we snel om hulp in te roepen.’’

Naast directe zorg is voorlichting een belangrijke taak van de kraamverzorgende. ,,Vooral bij een eerste kind help je de ouders om hun nieuwe taken goed op te pakken.

Bijvoorbeeld als het gaat om voeding en dan vooral natuurlijk borstvoeding. Maar ook de verzorging, hygiëne en dergelijke. We organiseren voorlichtingsavonden, ook voor vaders.’’

In de zwangerschapsperiode worden de aanstaande ouders bezocht door iemand van de kraam-

verzorging. ,,Dan wordt gekeken hoeveel uren kraamzorg het gezin kan ontvangen, en wat ze verwachten. Wij zijn daar zelf niet bij, onze kennismaking met het gezin is altijd pas bij of direct na de bevalling. Dat is altijd wel even spannend, want je weet dus ook niet in wat voor gezin je belandt, al krijgen we wel wat informatie.’’ ,,Dat is ook het leuke aan ons vak. Je maakt allerlei situaties mee.

Meestal heel positief, maar het valt natuurlijk ook wel eens tegen. En met de een klikt het beter dan met een ander. Vooral bij een eerste kind staat het leven van een gezin helemaal op de kop. Aan ons de taak om daar goed op in te spelen.

Wij zijn ongelooflijk goed in het aanpassen.’’

SPANNINGEN ,,Alleen wanneer je in een situatie komt die gevaar kan opleveren voor het kind, trekken we aan de bel. Dan worden het kraambureau en de verloskundige erbij gehaald.

Je merkt soms wel dat er spanningen zijn in het gezin, of zaken die kunnen wijzen op verwaarlozing van kinderen. Wij noemen dat het ’niet pluis-gevoel’.’’

Elke twee maanden hebben ze teamoverleg. ,,Dan bespreken we nieuwe ontwikkelingen, eventuele problemen en kijken we vooruit naar de nieuwe periode.’’

Erg positief zijn de ervaringen in de samenwerkingsverbanden die in Friesland zijn ontstaan voor geboortezorg. Verloskundigen, gynaecologen, kraamzorg en huisartsen werken daarin nauw samen. ,,De lijnen zijn kort, er zijn geen drempels. We zijn veel beter dan vroeger voorbereid op de situaties die je tegen kunt komen.’’

Aan het einde van een kraamperiode moeten de kraamverzorgenden hun gezin weer loslaten. Een moeilijk moment? ,,Nee. Alles wat je doet is erop gericht moeder en kind en de omgeving zelfvertrouwen te geven, zodat ze zelfstandig verder kunnen. Je bouwt als het ware geleidelijk aan je betrokkenheid af. Natuurlijk krijg je ook een band met zo’n gezin, en vooral met de baby. Elke ervaring is uniek, dat is het mooie. Maar loslaten hoort er nu eenmaal bij.’’

HANS WILLEMS

Fit met buik Sporten tijdens en na de zwangerschap. Met Mom in Balance is het sinds dit voorjaar mogelijk in Sneek en Leeuwarden. Tweemaal in de week neemt trainster Elbrich de Boer moeders en aanstaande moeders onder handen met bewegingsprogramma’s die speciaal voor hen zijn bedacht. Altijd in de buitenlucht, want dat is het gezondst. In Sneek vinden de trainingen plaats in Duinterpen, in Leeuwarden in het Rengerspark.

Mom in Balance is opgericht door oud-topsportster Esther van Diepen

en kent inmiddels in het hele land lokale vertakkingen. Vooral in de grote steden slaat het programma

erg aan. De Boer: ,,We hebben uitgekiende programma’s, voor zwangeren, maar ook voor vrouwen die een aantal weken na de bevalling weer in conditie willen komen. Sommige deelnemers zijn zo enthousiast dat we ze moeten afremmen.’’

De trainingen zijn vooral bedoeld om het lichaam van de (aanstaande) moeder sterker te maken, klachten te voorkomen of te verminderen en bij te dragen aan een sneller herstel na de bevalling.

Informatie is te vinden op www.facebook.com/MominBalanceFriesland

COLUMN

ETEN ALS JE VOOROUDERS

P

aleo: de een is enthousiast en de ander vindt het hele concept onzin. Waar gaat het hier over?

We hebben het over een leefstijl, die de basis vindt in de manier van leven zoals onze voorouders ooit gedaan moeten hebben. Hoe die precies geleefd hebben weten we niet. Daar kun je hooguit naar gissen en op basis van evolutie, historie en archeologie een invulling aan geven. Vast staat wel dat er anders gegeten werd dan nu.

Onze leefstijl is drastisch veranderd, voor velen zelfs desastreus veranderd. Door onze toegenomen welvaart kopen we ‘gemak’ in.

Gemak in de vorm van bijvoorbeeld snel-klaar-rommel eten. In ons moderne voedingspatroon zijn veel industrieel bewerkte voedingsmiddelen terecht gekomen. Neem de supermarkt in gedachten en u weet wat ik bedoel: de kant- en klare, verpakte producten in zakken en pakken. Onze overgrootouders zouden niet weten wat ze ermee zouden moeten.

Maar wij, als mens, zijn niet veranderd. En daar begint de ellende.

Ons lichaam begint te sputteren en er ontstaan klachten en kwalen.

We worden obees, krijgen diabetes, hoge bloeddruk en zakken door onze knieën of belanden op de hartbewaking. Medicijnen en hulpmiddelen houden ons op de been. En dat is niet fijn oud worden, àls je al oud(er) wordt.

Een klein beetje bijsturen kan al veel goed doen. En dat is géén onzin. Half augustus werd een analyse van meerdere onderzoeken over paleo voeding gepubliceerd in het gerenommeerde Amerikaanse voedingstijdschrift American Journal of Clinical Nutrition. De conclusie was dat een paleo voeding met verse en onbewerkte ingrediënten de beste resultaten geeft bij de aanpak van alle moderne welvaartsziekten. Hoe simpel kan het zijn?

De meest opvallende kenmerken van paleo voeding zijn: geen toegevoegde suikers, granen en zuivel.

Over ‘geen’ kun je het hebben. Veel minder is ook al een verbetering.

Het klinkt niet echt culinair: eten als je voorouders. Maar paleo in een moderne jas is heerlijk eten!

Nee, ons menu was toen zo gek nog niet.

Janet Noome

L E E U WA R D E R C O U R A N T D O N D E R D A G 3 S E P T E M B E R 2 015 7

Geboortezorg in het Antonius Ziekenhuis Bevallen is een bijzondere gebeurtenis; het begin van een nieuw leven en de start van een nieuwe generatie. Het Antonius Ziekenhuis werkt binnen de Friese regio nauw samen met alle verloskundigenpraktijken, huisartsen, MCL en het UMCG. Uitgangspunt is dat de bevalling plaatsvindt op een veilige plek: thuis of in het ziekenhuis. Binnen het Antonius Ziekenhuis werkt een team van verloskundigen, gynaecologen, kinderartsen en verpleegkundigen samen om moeder, kind en de partner op een prettige manier de beste zorg te geven. Door het bespreken van een bevalplan komen deze deskundigen tegemoet aan uw verwachtingen en ideeën voor de aanstaande bevalling.

Complimenten en 3e certificaat voor borstvoedingszorg Antonius Ziekenhuis

De kraam- en kinderafdeling van het Antonius Ziekenhuis Sneek is voor de derde keer opnieuw gecertificeerd voor uitvoering van de ‘Tien vuistregels voor het welslagen van borstvoeding’. Het eerste certificaat is in 2009 uitgereikt. Het Antonius Ziekenhuis krijgt zelfs complimenten voor de professionele uitvoering van het beleid op het gebied voeden op verzoek op de kraamafdeling en als dit mogelijk is ook op de couveuse afdeling.

De vuistregels zijn internationaal en bevat regels zoals: moeder en kind blijven dag en nacht bij elkaar, de moeder mag haar baby zo vaak en

8 september informatieavond ‘Voorbereiden op de bevalling’

Tijdens gezamenlijke maandelijkse informatieavonden vertellen verloskundigen uit de regio en medewerkers van het Antonius Ziekenhuis over hoe u zich het beste op de bevalling kunt voorbereiden, of u nu thuis wilt bevallen of in het ziekenhuis. Ze vertellen daarbij ook over de betekenis van pijn en de mogelijkheden van pijnbehandeling. U krijgt ook een rondleiding op de verloskamers.

• • • •

Bestemd voor zwangeren van 30-36 weken en hun partners Datum: 8 september 2015 Tijd: 19.30 uur in het Antonius Ziekenhuis Sneek Gratis aanmelden via info@verloskundigcentrumsneek.nl

zo lang voeden als zij wil. Moeder krijgt begeleiding bij het aanleggen van haar baby en bij opstarten van de borstvoeding. Als er medische redenen zijn voor moeder of kind waarin deze ideale situatie tijdelijk niet haalbaar is, zullen moeder en kind zo kort mogelijk van elkaar gescheiden worden en krijgt de moeder begeleiding in het op gang brengen van haar melkproductie. De baby krijgt volop de mogelijkheid om te leren drinken uit de borst zodra dit mogelijk is.

Expositie en cadeautje In de week van 28 september wordt het behalen van het borstvoedingscertificaat gevierd met een fotoexpositie op en bij de kinder- en kraamafdeling. Moeders die dan in het Antonius Ziekenhuis bevallen krijgen dan een cadeautje.

POP-poli Antonius:

Extra aandacht voor behandeling psychiatrische stoornissen tijdens en na de zwangerschap

Om extra en specifiekere aandacht te kunnen geven aan vrouwen die tijdens en na de zwangerschap te maken hebben met psychiatrische stoornissen, heeft het Antonius Ziekenhuis al langere tijd een POP-poli. Op de POP polikliniek in het Antonius Ziekenhuis werken drie specialismen samen: Psychiatrie, Obstetrie of verloskunde en Pediatrie of kindergeneeskunde (POP).

2 op de 10 Psychiatrische stoornissen tijdens de zwangerschap kunnen leiden tot verloskundige problemen. Na de bevalling kunnen ze een niet goede moeder-kind band veroorzaken. De cijfers spreken boekdelen. Bij twee op de tien zwangere vrouwen en kraamvrouwen is er sprake van een psychiatrisch probleem. Hierbij kan het gaan om een ernstig depressieve stoornis, een paniekstoornis of om ernstige problemen na de bevalling zoals een psychose of een depressie.

Vrouwen en hun partners kunnen terecht bij de POP-poli na verwijzing van de huisarts, een verloskundige of een medisch specialist. De kracht van de POP-poli zit in het feit dat er nu vanuit drie verschillende specialismen naar de patiënt en haar situatie wordt gekeken.

www.mijnantonius.nl

De ‘natuurlijke keizersnede’

Een deel van de kinderen die jaarlijks in ziekenhuizen ter wereld worden gebracht, wordt met een keizersnede gehaald. Zo ook in het Antonius Ziekenhuis in Sneek.

Traditioneel wordt een baby na de geboorte eerst uitgebreid door de kinderarts onderzocht. Pas als de moeder op zaal ligt, wordt zij met haar kind herenigd. In Sneek doen ze dit anders.

Als eerste ziekenhuis in Friesland introduceerde het Antonius Ziekenhuis de ‘natuurlijke keizersnede’. Het ziekenhuis loopt met deze aanpak voor op andere ziekenhuizen in Nederland. Nadat het kindje ter wereld is gekomen, wordt het zo snel mogelijk bij de moeder op de borst gelegd. ‘Dit huid-op-huidcontact bevordert de hechting tussen moeder en kind. Daarnaast is het bewezen dat hierdoor de borstvoeding beter op gang komt’, benadrukt gynaecoloog Jeroen van de Riet. Nieuw is, dat de ouders nu nog beter kunnen meekijken bij de geboorte van hun kind. Dankzij een operatiedoek met daarin een venster, kan de moeder meekijken tijdens de keizersnede.

Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de

1441712075

Leeuwarder Courant - donderdag 3 september 2015

advertentie

LC

9

Bevallen?

Dat doen we samen!

voor een cursus bij jou in de buurt kijk op www.samenbevallen.nl in fairwachting, vol fairwachting ✿ 31

Op zoek naar betrouwbare

gastouderopvang?

Uitvoerige

selectieprocedure Ruim aan aanbod anb

gastouders van gastoud toude en nanny’s

Persoonlijke Persoonli rsoonlijke

begeleiding beg b ege

www.jippie-gastouderservice.nl

• • • • • • • • •

laagdrempelig en persoonlijk ruime ervaring klein team avondspreekuur spreekuur in Wolvega en Noordwolde echo’s in de praktijk 24/7 bereikbaar preconceptiezorg kwaliteitsregister knov

Kerkstraat 30 8471 CH Wolveg Tel/Fax 0561 613420

Tjibbe Boringa - Jeanette Tjaden - Wina van Putten van Hemmen

10

Leeuwarder Courant - donderdag 3 september 2015

advertentie

LC

&, -,!., '$"( *$$" %$+ ,# %, -/-) ;6 &G#A#6IFGJ >E%6K#!J2I:6J 7G#1#6 @# K#&G6JK#!G2IH# &%!K* ?G#!7GE @%!1#6 EGE #6 E# 7:7' 6G#H D:6 #<A::! K#J2I#G1#6* .#<"J 6G#H @:66##!

7#G1#6 %" CC6 D:6 7#G1#6 G6H#6JG#D# &%!K 6%1GK I#77#6* 3# 1%#6 1GH D%%! ##6 K%#1# %F1#!+AG61+7G61G6K* /GE %6J JH::H JH: 1# &%!K D%%! E%F #6 E# 7:7' 6:HFF!<GEA D%%!%$, 9::! @# D#!K#H#6 %%A E# #D#6HF#<# $:!H6#! 6G#H* /G66#6 %6J -#6H!F9 D%%!

8!%F@, 0%#1#! ) 4G61 I#77#6 @# =A!::9JFGH#J( #6 =2%FD#FJ#JFGH#J( * B:9#6 AF66#6 EF<<G# %$ 1#&# A:9#!J G6 ##6 &% $!#HHGK 9%K#<GEA# %9K#DG6K 1# ##!JH# 1:K#6 ::6 #<A::! #6 1# 6G#F@# JGHF:HG# @#66#6*

Informatieavond ‘ARTROSE: Symptomen, oorzaak en behandeling’ Alles wat u wilt weten over slijtage van de heup, knie en schouder

Dinsdag 22 september 2015

/#6 E# G6 D#!@:2IHG6K #6 @G< E# ##6J %$ 1# :"1#<G6K A%9#6 AGEA#65 4%9 1:6 6::! CC6 D:6 %6&# D%%!<G2IHG6KJ:D%61#6* 4GEA IG#!D%%! %$ @@@*HE%6K#!J2I:6J*6<* +<#8#2>;<? 5:$2@#!?/>32?

5><34"7#@ .. *..% )0 6##!#29##2 &-%1(,*- ,*777'=:$2@#!?/>32?'24

Liespijn, ochtendstijfheid, nachtelijke pijn of pijn tijdens het lopen? Heeft u soortgelijke klachten en wilt u meer weten over artrose van de heup, knie of schouder? Voor de derde keer dit jaar organiseert ziekenhuis Nij Smellinghe een informatieavond over artrose.

Deze avond is op 22 september van 19.00 tot uiterlijk 22.00 uur (inloop is vanaf 18.30 uur).

Onze specialisten vertellen u graag meer over preventie, protheses en ons unieke zorgproces ‘Fast en Zeker’. Ook beantwoorden zij graag uw vragen over dit onderwerp.

Meer weten en aanmelden?

Kijk op onze website: www.nijsmellinghe.nl/artrose Deelname is gratis

Met aandacht. Dat voelt beter.

Hand en pols snel hersteld De Hand & Polstherapie Centra van Ben Sterenberg zijn pas sinds begin dit jaar geopend.

Toch merkt de handfysiotherapeut nu al dat er een grote behoefte is aan zijn specialisme. Vooral nu de druk om na een hand en/of polsaandoening snel weer aan het werk te kunnen, groot is.

Vele nieuwe gezichten zag hij de afgelopen maanden in zijn Hand & Polstherapie Centra in Leeuwarden, Sneek, Emmeloord en binnenkort in Heerenveen.

Gestart als handfysiotherapeut bij het AMC in Amsterdam wist Ben Sterenberg heel snel dat hij geen ander vak wilde uitoefenen. Sinds kort doet hij dat als zelfstandig zorgondernemer. ‘Ik wilde heel voorzichtig starten, maar merk nu al dat ik alle handfysiotherapeuten en handergo-

therapeuten in mijn team volledig moet inzetten.’

VOLLEDIG HERSTEL Waarom steeds meer mensen juist bij hem aankloppen als ze een fysiotherapeut nodig hebben is voor Ben Sterenberg geen raadsel.

Hij ziet al meer dan veertien jaar hoe effectief het is, gericht hand- en polsadvies te geven.

‘Meteen al bij mijn allereerste patiënt. Die had een vinger verloren door de cirkelzaag.

Door na de plastische chirurgie meteen te starten met de therapie had hij na de behandeling volledig functieherstel.’

Het grote voordeel van hand- en polstherapie is dat gericht en doeltreffend aan de gezondheid van de patiënt gewerkt kan worden. Tevens is het mogelijk met de goede oefeningen sneller weer aan het werk te kunnen en dat is prettig, zeker als je een drukke baan hebt.’

Als de zorgondenemer uit moet leggen welke patiënten hij vooral ontmoet, vertelt hij dat steeds meer mensen hem direct benaderen. ‘Tot voor kort kreeg ik vooral doorverwijzingen via de chirurg of de traumachirurg, maar patiënten worden steeds kritischer en gaan daarom zelf op zoek naar de juiste zorg.’ En dan hebben ze de centra snel gevonden, want hij is één van de weinigen in Friesland/omgeving Emmeloord die deze specifieke zorg biedt.

Hand- en polstherapie raakt steeds meer ingeburgerd. De handtherapeuten zien daarom niet alleen meer de mensen met een skiduim, triggerfinger,

buigpeesletsel of klusblessures.

Ook een tenniselleboog is een aandoening die behandeld wordt. ‘Veel mensen realiseren zich niet dat de spieren bij de elleboog de hand en de pols aansturen. Krijg je eenmaal last door bijvoorbeeld veel achter een beeldscherm te werken dan is het belangrijk niet te lang te wachten.

Handtherapie voorkomt erger en onze ergotherapeuten geven advies over het voorkomen van de klachten.’

TIPS Simpele tips als het verplaatsen van de muis of het veranderen van

SCHAT AAN ERVARING

houding zijn daarom onlosmakelijk met hand- en polstherapie verbonden. ‘Doordat we werken in een multidisciplinair team vullen we elkaar heel goed aan. We behandelen vooral volwassenen, maar het kan ook voorkomen dat we een kinderfysiotherapeut coachen bij therapie na een polsbreuk bij een kind. Nog te vaak lopen patiënten te lang rond met hun klachten. Ook krijgen ze vaak de verkeerde adviezen waardoor ze hun hand of pols overbelasten en het herstel extra lang duurt.

Of erger nog: dat ze accepteren dat volledig herstel niet meer mogelijk is.’

Het nieuwe Hand & Polstherapie Centrum is opgericht om zorg te bieden aan patiënten die een aandoening aan hun hand of pols hebben. De acht therapeuten die binnen dit centrum werken, hebben een schat aan ervaring en werken nauw samen met de medisch specialisten in de ziekenhuizen in Leeuwarden, Sneek en Emmeloord. Op deze wijze bieden zij zorg op een zeer hoog niveau. Iemand met problemen aan hand, vinger of pols kan zonder doorverwijzing bij het centrum terecht. Is er een behandeling binnen de tweede lijn nodig, dan zorgt het centrum voor de juiste begeleiding. Hand & Polstherapie Centrum heeft een contract met alle zorgverzekeraars. Kijk voor meer informatie op www.handenpolstherapiecentrum.nl of bel 088-0044844.

VRAAG & ANTWOORD

Is meergranenbrood gezonder dan tarwebrood? Moeten verstandskiezen altijd getrokken worden? En moet ik extra vitamine D slikken. De redactie van Gezondheid & Co krijgt regelmatig vragen binnen van lezers.

Carina Twerda gaat op zoek naar de antwoorden.

Carina Twerda

In brood zitten belangrijke vitamines.

A

ntje Brouwer uit Dokkum is dol op brood, maar vraagt zich altijd af welk brood het gezondst is. Is meergranenbrood gezonder dan gewoon bruin brood?

We vragen het aan bakker Joop van der Veen van bakkerij Van der Kloet in Franeker. ,,Meergranenbrood kan, maar hoeft niet gezonder te zijn dan volkorenbrood. Gewoon volkorenbrood is gemaakt van 100 procent volkorenmeel: meel van de héle graankorrel dus. Daarom bevat het veel vezels, vitamines en mineralen. Meergranenbrood kán als basis volkorenmeel hebben. Dan heeft het minstens evenveel voedingswaarde als gewoon volkorenbrood.

Zelfs nog iets meer door het gebruik van geplette graankorrels of zaden. Soms heeft meergranenbrood bloem als basis: meel

van het binnenste van de graankorrel. Dan heeft het minder voedingsstoffen dan volkorenbrood, maar meestal wel meer dan witbrood. In brood zitten sowieso belangrijke vitamines. Volkorengraan bevat, naast voedingsvezel, van nature onder meer magnesium, ijzer, koper, zink en de vitaminen B1, B6 en foliumzuur.”

Bij Iris Veenstra (18) uit Drachten breken verstandskiezen door. ,,Erg pijnlijk”, schrijft ze. Nu vertelde een vriendin van haar dat verstandskiezen altijd getrokken moeten worden.

Gezondheid & Co legde de vraag voor aan tandarts Jaap Mulder: ,,Als er voldoende plaats in de mond aanwezig is, zullen verstandskiezen niet voor problemen zorgen.

Maar als ze ontstoken raken, scheef gaan

groeien of andere tanden in de weg gaan staan, dan kun je ze beter laten verwijderen.

Bij veel mensen is niet altijd voldoende plaats voor verstandskiezen. Overleggen met de tandarts is de beste oplossing.’’

Jan Hoogendorp uit Emmen hoorde laatst een spotje op de radio over vitamine D. Een groot deel van de bevolking zou te weinig vitamine D binnenkrijgen. Waar zit vitamine D in?

Volgens Stichting Voedingscentrum Nederland in Den Haag is vitamine D, ook wel de zonnevitamine genoemd, zonder twijfel de meest populaire vitamine op het moment. ,,Er wordt veel onderzoek naar gedaan, medische professionals geven er advies over en steeds meer mensen slikken extra vitamine D. Ongeveer een derde deel van de

hoeveelheid vitamine D die je op dag nodig hebt, haal je uit de dagelijkse voeding. Vooral vette vis - zoals zalm, haring en makreel is rijk aan vitamine D. Eieren bevatten redelijk wat vitamine D, melk en melkproducten nauwelijks. Aan halvarine, margarine en bak- en braadproducten wordt vitamine D toegevoegd", aldus de woordvoerder van het Voedingscentrum.

Heeft u ook een vraag? Mail hem naar Carina: gezondheidenco@ndcmediagroep.nl o.v.v Vraag Gezondheid & Co.

RECEPT

MAAK JE EIGEN CRUESLI eel mensen eten muesli of cruesli als ontbijt, met wat yoghurt of kwark. In de supermarkt vind je een reeks soorten en merken. Helaas zijn de ingrediënten, zoals gedroogd fruit en granen, vaak bewerkt. Ook bevat de muesli of cruesli toevoegingen zoals chocoladebrokjes of karamelstukjes.

Hier zit veel suiker in.

Zelf je cruesli samenstellen is helemaal niet zo moeilijk. En zo weet je precies wat je eet. Met dit recept maak je genoeg om een week lang te ontbijten. Het leukste is misschien nog wel dat je kunt variëren qua ingrediënten. Gebruik dus de granen,

V

noten en gedroogde vruchten die jij lekker vindt en ontdek je eigen favoriete mix.

Ingrediënten cruesli 100 gram havervlokken 40 gram pompoenpitten 75 gram noten, grof gehakt (zoals hazelnoten, amandelen, walnoten, paranoten) 2 eetlepels gebroken lijnzaad 50 gram honing 1 eetlepel kokosolie handje gedroogde vruchten zoals rozijnen snufje kaneel snufje zout

Bereidingswijze Pak de bakplaat uit de oven en leg er een stuk bakpapier op. De oven intussen voorverwarmen op 170 graden.

Hak de noten in kleinere stukken, niet te fijn. Doe vervolgens alle ingrediën-

ten behalve de honing, kokosolie en gedroogde vruchten in een schaaltje en meng ze door elkaar. Zet nu een klein pannetje op het vuur en verwarm hierin de kokosolie en de honing. Zodra het geheel vloeibaar is,

voeg je dit toe aan het notenmengsel en roer je alles even goed door elkaar.

Verdeel de cruesli vervolgens over de bakplaat en bak ongeveer 20 minuten in de oven. Schep het mengsel na 10 minuten even om. Houd het wel in de gaten want het kan hard gaan.

Voeg op het laatst de gedroogde vruchten toe, zo ongeveer 3 minuten voor het einde. Laten afkoelen en vervolgens bewaren in een goed afgesloten pot of box. Je hebt nu genoeg gemaakt voor ongeveer zes à zeven porties.

Eet smakelijk!

JOLANDA GERRITSMA

L E E U WA R D E R C O U R A N T D O N D E R D A G 3 S E P T E M B E R 2 015 11

Als vrouw heb je maar 10 weken de tijd om een ander zwanger te maken

Wist je dat ĂŠĂŠn op de zes stellen in Nederland te maken heeft met vruchtbaarheidsproblemen?

Jij kunt deze wensouders helpen. Hoe? Simpel! Door je urine op te vangen en mee te doen met Moeders voor Moeders. Meer weten? Neem contact met ons op of kijk op de website.

Je kunt je aanmelden t/m de 11e week van je zwangerschap.