2015 11 25 dvhn west uitvaartbeurs by dvhn

W O E N S D A G 2 5 N O V E M B E R 2 015

UITVAARTBIJLAGE

& Kentering in de uitvaartcatering >> 15

Een op de vier Drenten is lid van een plaatselijke uitvaartvereniging >> 10

Een digitale gedenkplaats kun je net zo invullen als je zelf wilt >> 17

Heeft u zich wel eens afgevraagd wie later uw begrafenis of crematie betaalt?

Wij zien u graag op Zaterdag 28 November 2015 op de Uitvaartbeurs MemorĂ¨s Drenthe in De Nieuwe Kolk - Assen van 10.00 - 17.00 uur

Onderlinge Uitvaartvereniging

De Laatste Eer u.a. Assen Uitvaartverzorging Midden-Drenthe B.V. Pottenbakkerstraat 48 9403 VX Assen (0592) 40 65 66 www.uitvaartverzorgingmiddendrenthe.nl info@uitvaartverzorgingmiddendrenthe.nl

kantoor: Pottenbakkerstraat 48 9403 VX Assen telefoon: (0592) 34 06 31 fax: (0592) 34 64 45 www.dlea.nl info@dlea.nl

&MEMORÈS UITVAARTBIJLAGE

Met Z een ballon mee Na een crematie rijst de vraag: wat doen we met de as. De Laatste Vlucht heeft een mooie oplossing. In een heliumballon de lucht in. Marja Boonstra

e doen het erbij, naast hun dagelijkse banen. Maar Andreas en Marleen van Beek van de Laatste Vlucht uit Apeldoorn krijgen het toch steeds drukker. Steeds meer mensen kiezen voor een ballonverstrooiing, waarbij de as van een dierbare in een heliumballon wordt meegevoerd de lucht in. Een unieke manier van afscheid nemen. Andreas: ,,Het is een miniceremonie die een heel vrij gevoel geeft. Mensen kunnen er alle kanten mee op. We hebben ballonnen opgelaten vanaf een plek waar een overledene altijd zat te vissen. Maar ook een keer vanuit de achtertuin van een ouderlijk huis dat kort daarna gesloopt zou worden.’’ ,,Het fijne is dat de mensen de ballonnen laten gaan. Het moment van loslaten bepaal je zo helemaal zelf. Het haalt het scherpe randje er wat af. Als het helder weer is, kun je ze daarna zo 20 minuten nakijken.’’ Als de ballon een hoogte van circa 20 kilometer heeft bereikt bevriest hij en klapt uit elkaar. Van de biologisch afbreekbare snippers vind je niks meer terug. De fijne as wordt met de wind meegedragen, komt in de zogenaamde straalstromen terecht en wordt over de hele wereld verspreid. ,,Het past meer bij deze tijd om het zo te doen. Nabestaanden gaan na afloop vaak gewoon wat met elkaar drinken of eten. We zijn wel eens in

een strandtent beland. Het is ontspannen. Er is ruimte voor verdriet maar er komen ook heel vaak juist goede herinneringen boven.’’ Wat ook fijn is, is dat er meer ruimte is voor kinderen. Die kunnen zelf een ballon oplaten. Bijvoorbeeld een in de vorm van een hartje. Ze vallen niet buiten de boot maar kunnen meedoen.’’ Andreas en Marleen zijn in 2013 begonnen met hun onderneming. Aanleiding was de manier waarop de as van Marleens vader werd verstrooid, na de crematie. ,,Het was een onpersoonlijke ceremonie op een grasveld waar je het as van anderen nog kon zien liggen. Als de wind een beetje verkeerd stond waaide het in je gezicht. Als ik toen had geweten dat er nog andere mogelijkheden waren, hadden we dat zeker gedaan.” Ze zijn op zoek gegaan naar andere mogelijkheden en kwamen uit bij ballonverstrooiing. Andreas: ,,Toen we alles hadden uitgezocht, ontdekten we dat er in Nederland al een bedrijf bestond. Nu zijn het er drie. Wij zitten in Apeldoorn maar we komen overal. Van Delfzijl tot Zeeland.’’ Voor een ballonverstrooiing zijn minimaal twee ballonnen nodig als het gaat om een overleden volwassene. Andreas en Marleen komen op afspraak de as ophalen, of gaan daarvoor naar het crematorium. Meer informatie: www.laatstevlucht.nl

Memorès De dood is eeuwig. En toch klopt dat niet helemaal. Het afscheid en verlies zijn wel onomkeerbaar. Maar een graf of zelfs urn zijn niet voor altijd. Graven worden geruimd, as verstrooid. En drie generaties verder vervagen herinneringen en beelden. Een digitale gedenkplaats gaat wel lang mee. Je richt hem zelf in en hebt hem altijd onder handbereik. Thuis of in een ver buitenland. Je beheert hem zelf of samen met nabestaanden, vrienden en geliefden. Vernieuwing, digitaal of niet, gaat niet voorbij aan de uitvaartwereld. Koffie en cake of juist cava en amuses, as verstrooien in een ballon, bewaren in een sieraad en het nut van balsemen als de uitvaart wat later plaatsvindt. Lees er alles over in deze Uitvaartbijlage Memorès, die voorafgaat aan de gelijknamige uitvaartbeurs zaterdag 28 november in de Nieuwe Kolk in Assen. Op pagina 5 een plattegrond met de deelnemers. Meer informatie over deze beurs: www.memores.nl

Colofon

Het moment van loslaten bepaal je helemaal zelf.

Eindredactie Marja Boonstra en Roel Snijder Vormgeving Alie Veenhuizen Telefoon bijlagenredactie 050 - 5844229 Email bijlagen@dvhn.nl Advertentieverkoop Fedde Kingma 06-51154961 Op de cover: Rouwtaart gemaakt door Marc Postma en Marijke Luring van banketbakkerij Salverda uit Leeuwarden.

DA G B L A D VA N H E T N O O R D E N W O E N S D A G 2 5 N O V E M B E R 2 015 3

4 woensdag 25 november 2015 DAGBLAD VAN HET NOORDEN

Een mooi afscheid is blijvend van waarde Westera Uitvaartverzorging (24 uur per dag bereikbaar) Oude Rijksweg 7 9481 BD Vries Telefoon: 0592 - 543082 info@westera.nl

Marijke Buursink Uitvaartverzorging

Voor meer informatie bezoek onze website: www.westera.nl

van mens tot mens

050 - 58 93 005

Over Westera Uitvaartverzorging HET LEVEN EN DE DOOD ZIJN ONLOSMAKELIJK MET ELKAAR VERBONDEN. VROEG OF LAAT BREEKT VOOR EEN IEDER DE LAATSTE DAG AAN. SOMS GEHEEL ONVERWACHT. OP HET MOMENT DAT U EEN DIERBARE VERLIEST, IS HET VOOR U EN ANDERE NABESTAANDEN EEN HELE GERUSTSTELLING ALS DE ZORG VOOR DE UITVAART GOED GEREGELD IS. In zo’n periode is het immers uiterst moeilijk om helder te blijven denken en de juiste beslissingen te nemen over de uitvaart.

Het is dan zo belangrijk dat u kunt terugvallen op een vertrouwde uitvaartonderneming die u de helpende hand biedt. Westera Uitvaartverzorging is zo’n onderneming. Een betrokken onderneming die u van het eerste tot het laatste moeilijke moment ondersteunt. Omdat de laatste zorg goed verzorgd moet zijn. Westera Uitvaartverzorging is gevestigd aan de Oude Rijksweg 7 te Vries.Wij zijn een familiebedrijf met ruim 35 jaar ervaring. Ons bedrijf bestaat uit een team van zeven deskundige en ervaren mannen en vrouwen. Warmte, persoonlijke aandacht,

oog voor details, betrokkenheid, een luisterend oor als het echt nodig is, zijn elementen die wij voorop stellen. Natuurlijk zijn wij een bedrijf dat in de eerste plaats zorgt voor een professionele en goed georganiseerde uitvaart. Wij proberen op een natuurlijke wijze gestalte te geven aan úw wensen. Tevens zijn wij al een aantal jaren in het bezit van het Keurmerk Uitvaartzorg. Dit Keurmerk vormt een waarborg voor de kwaliteit van de dienstverlening en de service van de uitvaartverzorger.

• • • •

warmte en betrokkenheid aandacht voor detail ruimte voor stilte goede organisatie

• creatieve oplossingen

Uiteraard zijn wij ook bereid tot een persoonlijk gesprek om later een passend afscheid te verzorgen.

Natuurlijk betrokken... Oosterseweg 1 9785 AD Zuidwolde (Gn)

www.westera.nl

info@marijkebuursink.nl www.marijkebuursink.nl

&MEMORÈS UITVAARTBIJLAGE

DA G B L A D VA N H E T N O O R D E N W O E N S D A G 2 5 N O V E M B E R 2 015 5

&MEMORÈS UITVAARTBIJLAGE Het is een nachtmerrie: je eigen doodvonnis horen in het ziekenhuis. Ziek, je wordt niet meer beter. Ergens komt er een punt dat je helemaal uitbehandeld bent. Geen verlengingskuren en volle medicijnkasten meer. De laatste fase is aangebroken. En dan? Monique Flinker

Appingedam.

De laatste

fase PALLIATIEVE ZORG, DE ‘SOCIALE KANT’ VAN HET STERVEN HOSPICES, RUIMTE VOOR EEN LACH EN EEN TRAAN

Drachten.

Assen.

Emmen.

alliatieve zorg. Neem even een paar seconden de tijd om te bedenken wat dat nu precies is. Niet verder lezen, eerst even nadenken. En? Grote kans dat er een associatie met kanker werd gelegd. Volgens Wil Hoek (66) uit Groningen, coördinator van acht netwerken voor Palliatieve Zorg in Noord-Nederland, is dit een veelvoorkomende misvatting. ,,Het is namelijk zoveel meer. Palliatieve zorg is er voor iedereen die in zijn of haar laatste fase zit en wordt veelal door de al bekende hulpverleners gegeven: je eigen medisch specialist, de verpleegkundigen in het ziekenhuis, de huisarts of zelfs de thuiszorgmedewerker.” Soms aangevuld met vrijwilligers vanuit VPTZ organisaties ( Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg). Die laatste groep is heel belangrijk, want deze mensen zijn onbevangen. ,,Dat klinkt misschien raar in deze context. Maar het kan heel prettig zijn om met iemand contact te hebben die geen kennis heeft van het medisch dossier. En zelfs helemaal geen medische achtergrond. Want diegene benadert zaken heel anders.” COMFORTABEL En dat is precies wat palliatieve zorg inhoudt. Naast de medische zorg, eigenlijk verder alles wat niet met de medische kant te maken heeft. ,,Het doel is om mensen rust te geven. Ze zorgen uit handen te nemen. En het laatste stukje zo comfortabel moge-

Feiten en cijfers Waar sterven de meeste mensen die palliatieve zorg krijgen: - Thuis 36 procent - Verpleeghuis 26 procent - Ziekenhuis 22 procent - Verzorgingshuis 9 procent - Hospice 7 procent

Hoogeveen.

6 DA G B L A D VA N H E T N O O R D E N W O E N S D A G 2 5 N O V E M B E R 2 015

Bron: Pal voor u, themaboekje van het Netwerk Palliatieve Zorg en Bureau MORBidee

lijk te maken.” Wat daar bij komt kijken, verschilt per patiënt. De wat oudere mensen hebben vaak al meer berusting, jongeren komen eerder met een bucketlist aan. Dingen die ze per se nog voor hun dood gedaan of gezien willen hebben. Het is een onderdeel. Hoek: ,,We hebben ook een man bijgestaan in een hospice, die elke dag even naar de kroeg wilde voor een borreltje. Dat is belangrijk voor hem, dus dan regel je dat.” De patiënt staat voorop en moet ook zelf regie houden. En dat is iets wat voor hulpverleners nog wel eens omschakelen is. ,,Normaal gesproken is bijvoorbeeld een huisarts vooral reactief: hij geeft informatie wanneer een patiënt daar om vraagt. In dit soort gevallen is het beter proactief te zijn: geef zo snel mogelijk zelf informatie, dat geeft de patiënt rust. En de tijd om dingen te regelen.” Naast de praktische kant, kan het voor de patiënt en familie ook heel fijn zijn om een aanspreekpunt te hebben. Erover praten kan helpen bij de acceptatie van de situatie. Want voor sommige terminale patiënten is het moeilijk te verkroppen dat ze binnenkort doodgaan. En ook familie kan soms maar moeilijk met de situatie omgaan. ,,Wij helpen hen om op een passende wijze het leven af te sluiten”, vertelt Hoek. Daar horen allerlei soorten hulpvragen bij. Van hoe je het kinderen moet vertellen tot aan de plek waar iemand wil en kan sterven. Want thuis is lang niet voor iedereen een optie. Zelf werkte ze jarenlang bij Humanitas. Daarna kwam de vraag om de netwerken palliatieve zorg op te zetten. Die kans greep ze met beide handen aan. ,,Het is dankbaar dat je mensen nog een stukje rust kunt geven.” THUISGEVOEL Wanneer, om wat voor reden dan ook, thuis sterven geen optie is, kun je ervoor kiezen naar een hospice te gaan. Hier wordt er alles aan gedaan

Zorg en ziekten Een veelvoorkomende denkfout bij mensen is dat ze palliatieve zorg associëren met kanker. Maar er zijn veel meer terminale aandoeningen waarbij mensen palliatieve zorg krijgen. De meest voorkomende zijn: - Kanker - COPD (chronische aandoeningen aan de luchtwegen) - Hartfalen (chronische aandoening aan het hart) - Dementie - Nierfalen (chronische aandoening aan de nieren) - CVA (beroerte oftewel verzamelnaam voor herseninfarct en hersenbloeding) Bron: Pal voor u, themaboekje van het Netwerk Palliatieve Zorg en Bureau MORBidee

om het thuisgevoel te benadrukken. Om even een misverstand uit de wereld te helpen: er zijn twee ‘soorten’ hospices. Je hebt de bijna-thuis-huizen, die volledig door vrijwilligers worden gerund. Er is geen medische staf in dienst en ze zijn kleinschalig van opzet. Er zijn echter ook ‘high care’ hospices, die vaak onderdeel uitmaken van een verpleeghuis of andere zorginstelling. Dit is meestal een vleugel in het gebouw van de zorggroep. Hier is wel een medische staf aanwezig. De eerste variant komt het meest voor in het Noorden. Wanneer de levensverwachting drie maanden of minder is, kun je hier terecht. Zoals in Smelnehaven in Drachten. Aan Het Zuid staat, op het oog, een normale woning. Alleen het bord bij de weg verraadt dat de bewoners wat anders dan anders zijn. En dat de samenstelling vaak wisselt. ,,Gemiddeld wonen mensen hier zo’n 25 dagen voordat ze overlijden”, rekent coördinator Sjoeke van der Meer van Smelnehaven voor. Natuurlijk fluctueert dit. Sommige mensen wonen er drie maanden, anderen slechts een dag. In het hospice wordt vooral gekeken naar het comfort van leven. Wat willen en kunnen mensen nog? De gehele dag zijn er vrijwilligers aanwezig. De verpleegkundige zorg wordt door de thuiszorgmedewerkers verzorgd, ook ’s nachts. Daarnaast zijn deze thuisvrijwilligers ook buiten het hospice actief. Gemiddeld heeft het hospice veertig mensen per jaar die ze in eigen huis aanvullende mantelzorg bieden. ,,Het is een minder bekend onderdeel van ons, maar zeker zo belangrijk.” CAKE De dagindeling in het hospice hangt helemaal af van de gasten - ,,hier zijn geen patiënten, alleen gasten” - en wat ze nog kunnen en willen. Koffie of thee drinken. Buiten wandelen in de tuin of zelfs nog een tripje naar het naastgelegen tuincentrum. En als iemand bedlegerig is, dan wordt er op de kamer van alles verzorgd. Van der Meer: ,,Soms bakken de vrijwilligers een cake, om de geur van thuis in ons huis te krijgen.” Iedereen die als vrijwilliger of verpleegkundige bij het hospice werkt, heeft hetzelfde doel: die laatste periode zo aangenaam mogelijk maken. En de familie op een goede manier afscheid laten nemen. Van der Meer: ,,Op die manier nemen wij de zorg uit handen en kunnen de naasten weer liefhebben.” Er zijn tot nu toe genoeg vrijwilligers in het hospice. Ze hebben allemaal een training gevolgd en zijn gebonden aan hun vrijwilligerswerk. ,,Wij kunnen niet hebben dat mensen niet komen omdat ze ineens een andere afspraak hebben. Dan hebben we hier een tekort aan mensen.” De training is belangrijk. Hier leren de hulpverleners onder andere omgaan met het soort werk wat ze doen. ,,Het is zeker heel waardevol werk”, legt Van der Meer uit, ,,maar ook best zwaar soms. Wij pinken echt wel eens een traantje weg. Maar gelukkig wordt ook hier nog geregeld gelachen.”

Hospices in Noord-Nederland DRENTHE - Het Alteveer, Burgemeester Agterstraat 3, 9401 EW Assen * Verpleeghuis Anholt, Paul Krugerstraat 1, 9401 AG Assen - Eesinge, Hoogeveenseweg 27, 7943 KA Meppel ’t Huis van Heden, Markeweg 1, 7822 GC Emmen * Verpleeghuis De Horst, Rondweg 97, 7825 TC Emmen * Verpleeghuis Altingerhof, Molenstraat 39, 9411 NK Beilen - Willem de Boer Huis, Duymaer van Twistweg 2, 7909 CB Hoogeveen GRONINGEN - VPTZ, hospice De Schutse Wieger van den Bosstraat 13a, 9901 GS Appingedam * Verpleeghuis Vliethoven, Zwet 9, 9932 AA Delfzijl - Gasthuis Groningen, Eendrachtskade Noordzijde 19, 9718 BB Groningen * Verpleeghuis De Brink, Helper Brink 59, 9722 EK Groningen * Woonzorg centrum Heymanscentrum, Henri Dunantlaan 20, 9728 HD Groningen * Hospice De Mantel. Zonnehuis Oostergast Cursastraat 16, 9801 VD Zuidhorn * Verpleeghuis Twaalf Hoven, De Meeden 1, 9951 HZ Winsum - Sint Maartenhuis, Vondellaan 75, 9673 JH Winschoten * Old Wolde, Blijhamsterweg 45, 9673 XB Winschoten * Verpleeghuis Veenkade, Kaap de Goede Hoop 1, 9642 AP Veendam * Verpleeghuis Parkheem Irenelaan 2, 9503 KB Stadskanaal FRIESLAND - De Kime, Westhemstraat 46, 8608 BG Sneek * Pasana, De Oase, Birdaarderstraatweg 70, 9101 DC Dokkum - Smelnehaven, Het Zuid 20, 9203 TD Drachten * Woonzorgcentrum Berchhiem, Prins Bernhardstraat 74, 9251 GM Burgum - Julia Jan Wouters hospice, K.R. Poststraat 3, 8441 EL Heerenveen * Verpleeghuis LindeStede, afdeling De Kunder Steenwijkerweg 49, 8471 KZ Wolvega * Marcellis Goverts Gasthuis, Noordersingel 54, 8917 BB Leeuwarden * Het Molenaar Klein hospice in Zorgcentrum De Spiker, Saltryperlaan 1, 8935 LH Harlingen

Meppel.

Heerenveen.

Sneek.

Groningen.

* Dit zijn geen bijna-thuis-huizen, maar palliatieve units/hospices vanuit verpleeghuiszorg . Met een medische staf en dus ook de mogelijkheid voor intensieve medische begeleiding.

Winschoten.

DA G B L A D VA N H E T N O O R D E N W O E N S D A G 2 5 N O V E M B E R 2 015 7

8 woensdag 25 november 2015 DAGBLAD VAN HET NOORDEN

UGNA

voor een verzorgde en betaalbare uitvaart UGNA is een betrouwbare partij op het gebied van uitvaartverzorging. Wij helpen de nabestaanden op een professionele en persoonlijke manier met het vormgeven van een stijlvol afscheid. UGNA is hierin onzichtbaar aanwezig want stijl, Voor informatie en gebruiken, rituelen en wensen van de melding overlijden: nabestaanden staan voorop.

* Betrokken

Regio Assen: 0592 - 201 233 Regio Westerbork: 0593 - 232 109 Regio Zuidlaren: 050 - 211 1868 Regio Borger: 0599 - 700 244 Regio Emmen: 0591 - 633 929 Regio Coevorden: 0524 - 515 899 Regio Hoogeveen: 0528 - 522 125 Regio Hardenberg: 0523 - 522 115 Regio Steenwijk: 0521 - 700 229 Regio Meppel: 0522 - 700 247 Regio Ommen: 0529 - 700 217

* Adviserend * Ondersteunend Al meer dan 80 jaar ten dienste

UGNA

UITVAARTVERZORGING

www.ugna.nl - info@ugna.nl

De uitv uitvaartregisseur De uitvaartregisseur is: • inspirator en regisseur • betrouwbaar en rustgevend Een voorgesprek is mogelijk. Telefoon: Detry Hekman - 06 430 306 96 Website: www.uitvaartregie.nl Werkgebied: Groningen, Drenthe en Friesland

Afscheid om niet te vergeten! Betrokken en persoonlijke uitvaarten met aandacht voor degenen die achterblijven

Achaat

UITVAARTVERZORGING

Zorg voor afscheid donderdag inloopdag van 9.00-16.00 uur voor informatie of ma t/m vrijdag op afspraak Collardslaan 21, 9401 GX Assen | telefoon (0592) 34 03 54 | www.achaat.nl

Persoonlijk en betrokken Neem vrijblijvend contact op met Cornelia van Horn cvanhorn@nunazorg.nl | 0624481573 | www.nunazorg.nl

1448282772

DAGBLAD VAN HET NOORDEN woensdag 25 november 2015

ELLEN NOOREN uitvaartverzorging

‘En nu nog maar alleen het lichaam los te laten de liefste en kinderen te laten gaan alleen nog maar het sterke licht het rode, zuivere van de late zon te zien, te volgen - en de eigen weg te gaan. Het werd, het was, het is gedaan.’ M. Vasalis

Ellen Nooren Uitvaartverzorging is een onafhankelijke, kleinschalige uitvaartorganisatie. Mede hierdoor zijn we flexibel en creatief in het bieden van de mogelijkheden die u als nabestaande hebt.

U krijgt deskundige, persoonlijke begeleiding met alle tijd en aandacht, in de breedste zin van het woord. U kunt kiezen voor wat bij u past en doen wat goed voelt. Wij hebben ervaring met het organiseren van uitvaarten voor grote gezelschappen en in kleine kring, traditioneel en eigentijds. U kunt al uw wensen kenbaar maken en de begrafenis of crematie precies zo vormgeven als u wilt. Ook als u een uitvaartverzekering heeft, kunt u bij ons terecht. Voor een vrijblijvend kennismakingsgesprek kunt u bellen met: M 06 - 22 44 88 77.

M 06 - 22 44 88 77, 24/7 bereikbaar Een uniek portret in olieverf. Wilt u graag de herinnering aan uw geliefde op een bijzondere manier levend houden? Dan kan ik iets voor u betekenen door het schilderen van een In memoriam portret. In het “Huis van Herinnering” heeft het geschilderde portret een plek in een op maat gemaakt “Huis” waar ook plaats is voor persoonlijke eigendommen die u dierbaar zijn. Ik vind het een eer om samen met u een portret van uw geliefde te mogen maken. Meestal met olieverf maar altijd met liefde en aandacht. Ik zie u graag.

Jolanda Kieneker - www.jolandakieneker.nl

Dorpsstraat 14 | Tynaarlo | www.ellennooren.nl

&MEMORÈS UITVAARTBIJLAGE

FOTO LC/WIETZE LANDMAN

De laatste hulp Nog steeds worden baby’s in het Noorden al in de wieg lid gemaakt van de begrafenisvereniging in het dorp. Hebben deze vrijwillige verbanden in de 21stee eeuw nog een kans tegen uitvaartreuzen als Yarden of Monuta? ,,We moeten zichtbaar blijven.’’ Rutger van der Meij

10 DA G B L A D VA N H E T N O O R D E N W O E N S D A G 2 5 N O V E M B E R 2 015

raag in veel Nederlandse dorpen naar de grootste vereniging, en je komt uit bij de voetbalclub. Maar in Noord-Nederland ligt dat anders. Hier heet de grootste vereniging ‘De Laatste Eer’ of ‘Draagt Elkanders Lasten’ en laten de leden – als het goed is – zo lang mogelijk niets van zich horen. Dat dragen van elkanders lasten doen plaatselijke uitvaartverenigingen al heel lang, en op meer dan één manier. Honderd jaar geleden was een begrafenis voor veel mensen alleen haalbaar als buren en bekenden meehielpen met het afleggen en dragen van de dode. Die burenhulp werd op talloze plaatsen steeds vaker georganiseerd, met vaste vrijwillige dragers, bodes en bestuursleden. Zo ontstonden verenigingen die, tegen een lage contributie, een betaalbare uitvaart konden regelen. De kans dat u bekend bent met dit verhaal is groot. De Federatie van Uitvaartverenigingen in Friesland telt 211 aangesloten leden, waar met elkaar ongeveer 158.000 Friezen lid van zijn. In Drenthe zijn circa 120.000 leden. En dat is nog zonder de katholieke of de nietgeorganiseerde verenigingen, die vaak in de grotere plaatsen gevestigd zijn, Dat betekent dat in beide provincies in elk geval een op de vier

inwoners lid is van een plaatselijke uitvaartvereniging ‘zonder winstoogmerk’. Nergens anders is hun rol zo groot als in Noord-Nederland. AANWAS ,,Het begint ermee dat Friesland veel kleine dorpen heeft’’, verklaart Federatie-voorzitter Jetske van der Beek. ,,Dat lokale werkt juist goed bij uitvaartverenigingen. Als je in een dorp geboren wordt is dat snel bekend, en als een van je ouders al lid is schrijven ze je meteen bij. En anders komt de penningmeester van de vereniging zelf wel langs.’’ Zo blijft juist in kleine gemeenschappen de aanwas van nieuwe leden nog redelijk op peil. Kinderen zijn gratis, dat helpt natuurlijk. Pas na de achttiende verjaardag gaat de contributie in, hooguit een paar tientjes per jaar. Vaak zijn het pa en ma die dat in de eerste instantie betalen. ,,Het cruciale moment komt als ze beginnen met hun volwassen leven’’, zegt Van der Beek. ,,Als ze een baan hebben, verhuizen, een relatie aangaan. En zelf hun lidmaatschap moeten betalen. Blijven ze dan lid?’’ Haar indruk is van wel. Er zullen nu minder Friezen lid zijn van een uitvaartvereniging dan tien jaar geleden, maar die teruggang lijkt niet zo snel te gaan. Zo laat niet iedereen die hier vertrekt zich

automatisch uitschrijven. Toch kunnen de verenigingen niet achterover leunen. ,,Voor de bestuurders is het complex. De wetgeving verandert steeds, de financiële reserves moeten elke drie jaar gecontroleerd. Je moet letten op de rente, die nu heel laag is. Het is geen sportclub. Als je 1000 leden hebt, weet je dat je 1000 begrafenissen moet kunnen regelen.’’ GEVOEL In Coevorden, in een wit gebouw naast de Algemene Begraafplaats, drinkt Henk Dekker zijn koffie. Dekker is voorzitter van de Bond van Uitvaartvereniging in Drenthe, waarbij 47 verenigingen zijn aangesloten. Ook hier blijven veel mensen lid, zegt hij, is er nog aanwas via geboortes. Maar zorgen zijn er wel. ,,De grote verzekeraars, daar hebben we last van. Mensen hebben het gevoel: als ik verzekerd ben, heb ik een uitvaart. Maar het enige wat zij uitkeren is geld.’’ De kleine verenigingen bieden die concrete uitvaart wel en zijn voordelig. Het is een aantrekkelijk verhaal, maar dat moet wel ‘verkocht’ worden. ,,Nu denken Drenten bij uitvaartzaken vaak aan Yarden, Monuta. Daar moet ook de dorpsvereniging bij zitten.’’ Een eigen marktonderzoek wees vier jaar geleden echter uit dat jongeren

‘In pyama kan altijd’ Aflegster klinkt zo klinisch. Liever noemt Sylvia Slot-De Blaauw (50) zich ‘overledenenverzorger’, want dat is toch waar haar taak bij Uitvaartvereniging Zuid-Oost Drenthe op neer komt. Vaak al twee uur na het overlijden komen zij en een collega in actie. ,,Altijd met zijn tweeën. Je moet die lichamen omdraaien, keren. Alleen is dat niet te doen.’’ ‘Personen’ zijn het voor Slot niet meer zodra ze op de behandeltafel liggen. Dat voelde meteen zo, toen ze vier jaar geleden haar eerste overledene waste en aankleedde. ,,Als ik jou aankijk is er contact. Bij een dode heb je dat niet.’’ Het lichaam is definitief verlaten. ,,Wat ik doe, doe ik voor hen die achterblijven. Als zij na afloop over hun moeder zeggen: ‘dit is precies hoe ze was’, is dat voor mij het grootste compliment.’’ Nabestaanden leggen met regelmaat zelf hun dierbare af. Ook in dat geval zijn Slot en een collega er altijd bij. Om aan te geven dat vrouwen die opgebaard zijn nooit een bh dragen, bijvoorbeeld. Of dat veel make-up geen goed idee is als de overledene pas vijf dagen later begraven wordt. ,,Mijn eerste verzorging was een vrouw die in pyjama wilde. Dat kan altijd.’’ Bij een man met een Tiroler achtergrond moest ze zelfs een authentieke lederhose aandoen, met ingewikkeld riemwerk. ,,Alle wensen zijn mogelijk als de familie daardoor

beter afscheid kan nemen.’’ Slot en de andere drie verzorgsters zijn 24 uur per dag beschikbaar. Haar telefoon houdt ze ’s nachts aan. ,,De sfeer onderling moet goed zijn. Ik ben pas drie weken in Afrika geweest, dat betekent dat de andere dames vaker een verzorging moeten doen.’’ Dan wordt ze gemist, want Slot is de jongste en fysiek het sterkst. Over toekomstige vrijwilligers maakt ze zich geen zorgen. ,,Zelf heb ik niet eens een achtergrond in de zorg. Er zijn genoeg dames die dat wel hebben en tijd willen vrijmaken om dit te doen.’’

Sylvia Slot-De Blaauw: ,,Alle wensen zijn mogelijk als de familie daardoor beter afscheid kan nemen.’’ FOTO JAN ANNINGA

‘Verplicht aan je dorpsgenoten’ niet met elkaar over uitvaarten praten, dus mond-op-mondreclame werkt niet. Bekendheid bleek een probleem. Dekker is ook voorzitter van Uitvaartvereniging Zuid-Oost Drenthe. Die fuseerde in 2012 met de vereniging in Coevorden. ,,Drie jaar geleden had Coevorden nog geen eigen website, net als veel andere verenigingen overigens.’’ Door samen te gaan was niet alleen dat probleem

VAN BURENHULP NAAR PLAATSELIJKE UITVAARTVERENIGING oplosbaar, het bleek ook mogelijk een eigen kantoor te openen en de (telefonische) bereikbaarheid te vergroten. ,,Zo krijg je een gezicht in de stad. Dat is belangrijk. We moeten zichtbaar zijn.’’ Dit jaar is ook de vereniging van Sleen aangesloten bij Zuid-Oost Drenthe. Dekker ziet de fusies ook als een oplossing voor het aantrekken van geschikte bestuurders. ,,De uitvaartwereld wordt steeds ingewikkelder. Bij een kleine club kan het besturen al snel een belasting worden. In een grote

vereniging is het voor een bepaald slag mensen juist een uitdaging.’’ TEMPO Feit is dat de meeste uitvaartverenigingen in Drenthe nu al gemiddeld een stuk groter zijn dan in Friesland. Ook Jetske van der Beek ziet graag dat de Friezen ,,elkaar opzoeken’’, maar vindt dat de verenigingen zelf het tempo moeten bepalen. ,,Vaak bestaan ze al langer dan honderd jaar. Daar moet je als Federatie rekening mee houden.’’ Al zouden van haar wel meer verenigingen in elk geval een eigen website kunnen oprichten. Misschien verklaart dat eigengereide juist wel waarom er nog zoveel Friese clubs over zijn, lacht ze. ,,Als wij tien verenigingen naast elkaar zetten, kijken ze niet naar elkaars overeenkomsten maar zeggen: ‘Waarin hebben wij een andere aanpak’?’’

Eervol Van de 260 begrafenisverenigingen die zijn aangesloten bij de Drentse Bond of de Friese Federatie, heten er 130 ‘De Laatste Eer’. Vooral in Friesland komt die naam veel voor. Een goede tweede is ‘Gedenk te Sterven’ of ‘Memento Mori’. Maar vijf verenigingen heten ‘Draagt Elkanders Lasten. De rest draagt grotendeels de naam van het dorp.

Moeilijk is het niet, respect tonen is belangrijk. Jelle Bouma (48) draagt tijdens de uitvaarten in zijn dorp enkel de doodskist, maar hij zal altijd persoonlijk de nabestaanden condoleren. En zo gaat dat in een plaats met nog geen driehonderd zielen: de overledene is vaak een bekende. ,,Mijn eerste uitvaart was voor een vader van een vriend, 52 was die man. Dat hakte er in.’’ Ze zijn met een ploegje van vijf dragers bij begrafenisvereniging ‘De Laatste Eer’ in Spannum. Mannen van eind veertig, begint vijftig, niet meer werkend of een baan in de directe omgeving. Bouma heeft een pluimveehouderij net buiten het dorp. ,,Ik kan vaak wel voor een paar uur weg.’’ Het is alweer eenentwintig jaar geleden dat hij gevraagd werd. ,,Ik was eind twintig, de wilde jaren waren er af. Weigeren wilde ik niet. Zoiets ben je verplicht aan je dorpsgenoten.’’ Zijn kinderen zijn bij geboorte ingeschreven, nog steeds goed gebruik in Spannum. En vrijwilligers heeft de vereniging tot nu toe altijd kunnen vinden. Als zijn ploegje dragers over twintig jaar te oud wordt, zal dat volgens Bouma ook geen probleem zijn. ,,Dit is het laatste wat je voor een overleden bekende uit het dorp kan doen.’’ Dit jaar is er nog geen uitvaart geweest. Maar Bouma kan zich ook niet herinneren dat hij in 2014 zijn dragerskostuum moest aantrekken. ,,Maar beter ook.’’ Weinig leden

betekent weinig begrafenissen, er wordt meer gecremeerd en bovendien willen nabestaanden steeds vaker zelf de kist dragen. Dat kan hij heel goed begrijpen. ,,Zelf zou ik wel hier op het hof willen liggen. Ook al ben ik nog geen vijftig, daar heb ik wel over nagedacht. Dat zouden best wel meer mensen kunnen doen. Zo raar is dat niet, de dood is het enige waarvan je zeker weet dat hij komt. En anders moeten de nabestaanden er maar naar raden.’’

Jelle Bouma: ,,De dood is het enige waarvan je zeker weet dat hij komt.’’ FOTO CATRINUS VAN DER VEEN

DA G B L A D VA N H E T N O O R D E N W O E N S D A G 2 5 N O V E M B E R 2 015 11

AANDACHT VOOR HET

AFSCHEID Mijn naam is Ria Harkema-Groen en ik heb sinds 2002 voor een grote uitvaartonderneming gewerkt. Ruim een jaar geleden ben ik als zelfstandig uitvaartverzorger gestart. Mijn werkgebied beslaat Noord-Nederland. Ik merkte dat nabestaanden behoefte hebben aan persoonlijke aandacht. Ze willen niet het gevoel hebben een nummer te zijn voor een grote uitvaartonderneming. Daarom heb ik ook bewust gekozen voor de naam ‘Aandacht voor het afscheid’. Waarom zou u kiezen voor een kleine ondernemer? Er is veel onrust in de uitvaart wereld. De grote bedrijven hebben veel hogere kosten dan zelfstandige uitvaartondernemers. Dit komt door eigen gebouwen, personeelskosten en keurmerken. Natuurlijk hangt hier een prijskaartje aan: dat wordt aan de nabestaanden doorberekend. Kosten Opbaren in een een rouwcentrum kost per dag veel geld. Ik zal u een voorbeeld geven. Een familie moest voor twee dagen opbaren in een gekleurde kamer € 893,- betalen: dat is werkelijk absurd! Voor dat bedrag kan ik u in het mooiste hotel in Nederland opbaren en er dan ook nog naar toebrengen en ophalen. Dit is slechts één voorbeeld om maar even aan te geven dat het veel goedkoper kan: dat verschil kan wel oplopen tot een paar duizend euro! Keurmerken Voor keurmerken moet je betalen maar ze bieden totaal geen garantie voor kwaliteit. Je moet als uitvaartondernemer veel uitvaarten doen om in aanmerking te komen voor een keurmerk. Hoe meer uitvaarten je doet, hoe meer je er voor mag betalen. Daarom investeer ik als zelfstandig uitvaartbegeleider niet in keurmerken. Aandacht Hoe drukker een uitvaartverzorger het heeft, des te minder kwaliteit deze kan bieden. Immers de volgende familie staat al te wachten. Als zelfstandig ondernemer kan ik zeggen dat de familie bij mij de tijd krijgt om zelf na te denken over de uitvaart. Men wordt bij mij niet naar een bepaald uitvaartcentrum gepraat. De gehele uitvaart is in handen van de familie. Ik werk samen met een team van tien mensen waaronder drie gediplomeerde uitvaartverzorgers, zodat wij alle tijd aan een familie kunnen besteden. Tijd, aandacht, rust en alle ruimte voor eigen inbreng: dat is kwaliteit leveren. Aandacht voor het afscheid - Ria Harkema Groen (06 - 514 214 77)

info@aandachtvoorhetafscheid.nl www.aandachtvoorhetafscheid.nl

1448282815

DAGBLAD VAN HET NOORDEN woensdag 25 november 2015

HERKENT U DIT? Het is alsof een deel van mij is geamputeerd; Ik ben soms zo moe en machteloos; Het is moeilijk de regie te pakken.

vrijdag

11 dec

TRAINING: Veerkracht bij persoonlijk verlies

Frans van der Wijk

Een dag om stil te staan bij uw levensverhaal Meer info 06 30 14 14 88 | tricomcoaching.nl

dplana

Bereid tot een persoonlijk gesprek om later een passend afscheid te verzorgen.

Natuurlijk betrokken...

Geldzaken regelen rond erfenis en overlijden? Doe het nu, doe het zelf samen met Adplana

advies | planning | nalatenschap Kijk op www.adplana.nl of bel 06 - 10 03 83 35 M 06 10 03 83 35

www.westera.nl

E info@adplana.nl

w w w. a d p l a n a . n l

GRATIS rouwlint

Een mooi afscheid is blijvend van waarde

Bloemenatelier Maureen

De rouwbloem specialist van Assen persoonlijk advies, dagelijks verse bloemen, GRATIS PARKEREN, creatief en persoonlijk bloemwerk.

Gratis rouwlint ter waarde van €15,00 Bij besteding van minimaal €65,00 aan rouwbloemen en inlevering van deze advertentie

Portugallaan 52 bedrijventerrein Messchenveld 9403 DS ASSEN O592-374119

Voor een stralend middelpunt voor elke gelegenheid!

Marijke Buursink Uitvaartverzorging Voor een afscheid bestaat geen recept – want ieder mens is uniek. Daarom zal ik als uitvaartverzorger helpen zoeken naar de manier van afscheid nemen die bij u past. Uw ideeën, gevoelens en wensen staan centraal. Ik kan aanreiken waar u niet aan denkt en aanvullen waar dat nodig is. Ik geef heldere informatie en heb tijd en aandacht voor u. Een grote of een bescheiden uitvaart – dat maakt niet uit: het zijn de kleine gebaren, de details die een uitvaart persoonlijk maken. Een mooi afscheid is van waarde voor de rest van je leven. • • • • •

warmte en betrokkenheid aandacht voor detail ruimte voor stilte goede organisatie creatieve oplossingen

Oosterseweg 1 9785 AD Zuidwolde (Gn) WWW.SUPERMIRTHESLICHTPUNTJES.NL

info@marijkebuursink.nl www.marijkebuursink.nl

van mens tot mens

050 - 58 93 005

14 woensdag 25 november 2015 DAGBLAD VAN HET NOORDEN

Een goed afscheid helpt je verder.

‘Samen een dierbare herinnering creëren.’ Het overlijden van een dierbare staat in het teken van afscheid nemen. Het is dan fijn zoveel mogelijk tijd bij de overledene door te kunnen brengen. Op de dag van de plechtigheid staan wij voor u klaar om u te ondersteunen.

Yarden Crematorium Groningen • Crematoriumlaan 6 • 9747 AM Groningen T 088 927 2120 • E cre.groningen@yarden.nl Uitvaartcentrum en Crematorium Reestborgh • Edison 1 • 7942 DE Meppel T 0522 253 071 • E cre.reestborgh@yarden.nl

Uitvaartbloemen zijn een uiting van liefde voor de overledene en bieden troost aan de nabestaanden. Bij ons krijgt u 20% korting op uw gehele bestelling op de prijzen van Fleurop, Topbloemen en Euroflorist. Dotterbloemstraat 2 9404 GL Assen Tel. 06-11641338

DE DRENTHENIER Aan de lijn een vrouw met Amsterdams accent: ‘Pa zal binnen niet al te lange tijd overlijden en hij wil graag zelf inspraak in zijn toespraak. Wilt u ons helpen een goed lopend levensverhaal te maken? En wilt u dat te zijner tijd ook uitspreken? Ik wil graag zo intens mogelijk afscheid van pappa nemen en dat lukt me niet als ik zenuwachtig ben vanwege een te houden toespraak.’ Ik hou van dit onderdeel van mijn vrijwilligerswerk als spreker bij de HUB. We noemen het een ‘voorgesprek’, ten onderscheid van het ‘gesprek bij leven’ dat op elk willekeurig moment in iemands leven opgesteld kan worden, als er nog geen sprake is van een aanstaand overlijden. Het ruikt naar nat hooi als ik uit de auto stap. Een vrouw, die zich als schoondochter voorstelt, doet open en begroet me in onvervalst Drents: ‘Wat is ’t boeten nao die dunderbui lekker opfrist, hè?’

Ik praat twee uur lang met de terminale man, zijn vrouw, zijn dochter en haar vrouwelijke partner. Twee dagen later keer ik terug om het concept voor te lezen. Er wordt gesnikt, maar af en toe ook geglimlacht. Toespraak goedgekeurd! Ik sta op om afscheid van meneer te nemen; wij zullen elkaar bij leven niet weerzien. Dan vraagt hij met zwakke stem mij even alleen te spreken. ‘Ik wil zo graag dat u een Drentstalig gedicht in de toespraak verwerkt. Ik heb hier met zoveel plezier gewoond de laatste jaren van mijn leven en ik zou het naar mijn buren, maar vooral naar mijn schoondochter zo’n mooie geste vinden in de rede iets uit het dialect in te voegen. Ziet u daar kans toe en wilt u mij beloven dit tot mijn uitvaart geheim te houden?’ ‘Natuurlijk, dat doe ik graag voor u!’, beloof ik, terwijl ik zijn beide handen druk.

Aagje Blink, tel. HUB (0900) 3302020

&MEMORÈS UITVAARTBIJLAGE Koffie en cake na een uitvaart. Het komt nog steeds voor. Maar er is een kentering gaande. Steeds vaker kiezen nabestaanden voor een net iets andere benadering. Aldus cateraars Marcel Gerrits van De Hofmeester uut Drenthe uit Beilen en Haye Westendorp en Ytje Dijkstra van Onder de Luifel in Leeuwarden. Bram Hulzebos

Marcel Gerrits van de Hofmeester.

arcel Gerrits heeft cateringbedrijf De Hofmeester uut Drenthe. Hij merkte tijdens de uitvaart van zijn vader in 2012 dat zijn moeder bezorgd was of iedereen wel genoeg koffie had. ,,Op dat soort momenten zou je je niet druk moeten maken over koffie en broodjes”, zegt Gerrits. ,,Mensen moeten bezig zijn met andere dingen. Je moet gewoon met elkaar kunnen praten en bij elkaar kunnen zijn.” De uitvaart van zijn vader bracht hem wel op een idee. Hij belde uitvaartondernemers met de vraag of hij wellicht de catering zou kunnen verzorgen. ,,Ik kwam er al snel achter dat de grote uitvaartondernemingen het allemaal zelf doen. Ook wel logisch.” Maar de kleinere uitvaartondernemers, vaak eenmanszaken, hadden wel belangstelling. Inmiddels werkt Gerrits met vier samen in Groningen, Drenthe en delen van Overijssel en Friesland. Ook Haye Westendorp en Ytje Dijkstra van Onder de Luifel in Leeuwarden cateren geregeld een uitvaart. ,,Dit werk komt eigenlijk sluipenderwijs door de jaren heen naar je toe”, zegt Haye Westendorp. ,,Dan heb je het bij de ene familie

FOTO MARCEL JURIAN DE JONG

gedaan en dan word je later door een andere familie gevraagd. Zo groeit het langzaam. Het is iets voor er bij, hoor. Soms drie keer per maand, soms een maand niet.” SCHAKELEN Je moet als uitvaartcateraar snel kunnen schakelen, legt hij uit. ,,De eerste dag na een overlijden is de dag van de grootste rouw en dingen als advertenties regelen. Dag twee worden we meestal ingeseind. Dan zitten we pas dag drie aan tafel met de familie. Vanaf dan moet je het leveren. Daar moet je als bedrijf wel op ingericht zijn.” En dan gaat het tegenwoordig al lang niet meer om het regelen van de cake, koffie en broodjes. Het komt geregeld voor dat mensen andere wensen hebben. Vaak hangt het ook af van het tijdstip van de uitvaart. Westendorp: ,,Het kan zijn dat mensen een cava willen met amuses. Of hartige hapjes met een borrel. Of een high tea. Net wat de wensen zijn van de familie, of soms van de overledene.” Ook de locatie ligt niet meer zo voor de hand als vroeger. Westendorp: ,,Toen had je de kerk met daarnaast een zaaltje.” In dat zaaltje werden de gasten dan ontvangen. Tegenwoordig staan veel mensen

Koffie met cake of cava met amuses

Haye Westendorp en Ytje Dijkstra met rouwhapjes. FOTO NIELS WESTRA

los van de kerk en gaan ze op zoek naar een andere locatie. BOERDERIJ ,,Het wordt wat informeler en losser, sinds een jaar of vijf”, merkt Westendorp. ,,Soms willen de mensen de uitvaart aan huis. In de schuur van de boerderij, bijvoorbeeld. Of een transportondernemer waar de uitvaart in de loods van het bedrijf was. Mensen willen elkaar toch graag ontmoeten. In een ongedwongen sfeer het verdriet met een ander delen.” Ook Gerrits heeft wel afwijkende uitvaarten meegemaakt. ,,Ik heb wel eens een hele grote tent in een tuin opgezet, omdat er driehonderd gasten kwamen om afscheid te nemen. Hoewel de mensen over het algemeen toch wel vrij traditioneel zijn ingesteld. Maar wat je nu veel ziet, is dat mensen thuis worden opgebaard en niet meer in een aula.” Gerrits, die ook bruiloften, barbecues en buffetten verzorgt, biedt ook afscheidsdiners aan. ,,Ik heb een keer een buffet geleverd bij een uitvaart. Maar ik merk dat nabestaanden over het algemeen liever uit eten gaan na een uitvaart. Ze willen dan misschien juist even niet naar huis.”

DA G B L A D VA N H E T N O O R D E N W O E N S D A G 2 5 N O V E M B E R 2 015 15

16 woensdag 25 november 2015 DAGBLAD VAN HET NOORDEN

Persoonlijke wensen staan centraal

Rouwcentrum & Crematorium De Boskamp ligt in de bosrijke omgeving van Assen. De dienstverlening staat op het hoogste niveau, waarbij persoonlijke wensen het uitgangspunt vormen. Dat geldt voor de plechtigheid, maar ook voor de condoleance na afloop en de bestemming van de as. In overleg is (bijna) alles mogelijk. De Boskamp beschikt over een rouwcentrum, met verschillende rouwkamers en twee verblijfkamers. Zowel de rouw- als de verblijfkamers hebben een ‘huiselijke’ sfeer en zijn van alle gemakken voorzien. De verblijfkamers hebben een eigen toilet, koelkast en kleine keuken. Voor de nabestaanden zijn de kamers - door middel van een persoonlijke chipkaart - 24 uur per dag te bezoeken. Zo kan men op een

intieme en geheel eigen manier de laatste dagen doorbrengen en afscheid nemen. Persoonlijke wensen rondom een uitvaart worden steeds belangrijker. Vaak is de wens ook om een natuurlijke gedenkplek te creëren. Een plek in de natuur voor de overledene. Maar ook zodat familie, vrienden en bekenden in alle rust hun geliefde kunnen herdenken. Het natuurrijke gedenkpark van

Rouwcentrum & Crematorium De Boskamp heeft daarom sinds kort een ‘Urnenbos’, waar de as van een geliefd persoon kan worden geplaatst. Op deze natuurlijke rustplek kunnen urnen in de vorm van een zwerfkei of druppel worden geplaatst. Een prachtige plek om te gedenken, in een oase van rust en groen. En voor wie de as van een geliefd persoon wil verstrooien op het terrein kan dit bij de gedenkboom (laten) doen. In deze boom kan een herdenkingsblad - uniek in materiaal en kleur – worden aangebracht met daarop de naam van de overledene.

Meer informatie: www.boskamp.nl

GEDEnKEn GEEfT TrOOST…

ROUWCENTRUM & CREMaTORiUM DE BOSKAMP

Het bosrijke gedenkpark van Rouwcentrum & Crematorium De Boskamp heeft sinds kort een ‘Urnenbos’, waar de as van een geliefd persoon kan worden geplaatst. Op deze natuurlijke rustplek vindt u huururnen in de vorm van een zwerfkei of druppel. Een prachtige plek om te gedenken, in een oase van rust en groen.

Bezoek ons tijdens uitvaartbeurs Memorès! 28 november 2015 10.00 – 17.00 uur De nieuwe Kolk, Assen

Voor wie de as van een geliefd persoon wil verstrooien op het terrein kan dit bij de gedenkboom (laten) doen. in deze boom kunt u een herdenkingsblad - uniek in materiaal en kleur - laten aanbrengen met daarop de naam van de overledene. Zodat zijn of haar naam niet vergeten wordt. Wilt u meer weten? Neem dan gerust contact op met onze afdeling info & Nazorg. Wij helpen u graag.

Meer informatie: www.boskamp.nl

Boskamp 5 9405 NN Assen T 0592 - 39 03 30 E info@boskamp.nl www.boskamp.nl Rouwcentrum & Crematorium De Boskamp maakt deel uit van ‘de Facultatieve Groep’.

& MEMORÈS UITVAARTBIJLAGE

Digitaal gedenken Niets is voor eeuwig. Het leven niet, maar een graf of een urn ook niet. Een digitale gedenkplaats gaat wel lang mee. Je richt hem zelf in en hebt hem altijd onder handbereik.

achter het plan. Het uitgangspunt van Facebook is vrolijk, met opgestoken duimpjes liken we de leukste filmpjes, foto’s en verhaaltjes. Een digitale herdenkingsplek is ingetogen. Daar word je niet herinnerd aan een verjaardag. Maar eerder aan een sterfdag. Of misschien krijg je een melding dat vader of moeder vandaag 85 zou zijn geworden. We digitaliseren steeds meer, daarom is het niet zo buitensporig om ook onze overleden geliefden digitaal te herdenken. Je hoeft er niet voor te reizen, maar hebt alles onder handbereik. En als beheerder houd je zeggenschap over de inhoud. De mogelijkheden zijn heel divers. Zo’n gedenkplaats kan een digitaal kluisje bevatten, waarin je je laatste wensen stopt. Te openen na overlijden door familieleden die elkaars code kennen Zodat nabestaanden niet meer hoeven te zoeken naar dat lijstje met muziek dat vader of moeder had opgesteld. Of die gastenlijst.

Marja Boonstra

ang geleden had een bezoek aan een kerkhof, hoe droevig misschien ook de aanleiding, nog iets van een reünie. Grootouders, tantes, ooms en andere familieleden lagen naast elkaar in eeuwige rust. Met misschien daarnaast nog wel buren of bekenden. Tegenwoordig is dat anders. Families wonen al lang niet meer dicht bij elkaar. En begraven legt het af tegen cremeren, de meerderheid (ruim 60 procent) wordt gecremeerd. Hoe kun je dan iemand nog gedenken? Waar vind je dan een plek om weer even dicht bij een dierbare te zijn en stil te staan bij het verlies. Het krantenbedrijf NDC Mediagroep (uitgever van Leeuwarder Courant, Dagblad van het Noorden en diverse huis-aan-huisbladen) ontwikkelt daarvoor een digitale gedenkplaats. Een waar je het gras niet hoeft te knippen of het grind aan te harken. De steen hoeft niet gepoetst, de urn niet afgeborsteld. Een digitale gedenkplaats kun je net zo invullen als je zelf, als beheerder wilt. Foto’s, filmpjes, een tijdlijn met daarop tussen geboorte en overlijden de gedenkwaardige momenten. Je kunt een kring van dierbaren uitnodigen om langs te komen. Ze kunnen ook iets toevoegen, een herinnering in woord of beeld. Je kunt het een beetje vergelijken met een pagina op Facebook, maar er is een groot verschil, zeggen Fedde Kingma en Arjan Breedveld, namens NDC de twee drijvende krachten

1953

EEN KLUISJE VOOR JE LAATSTE WENSEN Of zelfs dat testament. In overleg met een notaris kan zo’n kluisje dan geopend worden. Het kan ook de plek zijn waar een ernstig zieke zijn blog kwijt kan, om zijn omgeving op de hoogte te houden van zijn of haar overdenkingen in misschien wel de laatste etappe. Als digitale gedenkplaatsen aan elkaar gekoppeld worden, omdat beheerders dat regelen, ontstaat een groot net waar familieleden, vrienden en kennissen elkaar kunnen troosten of ontmoeten. Je kunt er genealogisch stamboomonderzoek verrichten, foto’s met elkaar delen, filmpjes uitwisselen, kortom bouwen aan een monumentje dat niet hoeft te worden geruimd.

Een digitale gedenkplaats kun je net zo invullen als je zelf wilt.

1960

1992

Nu de ontwikkelfase in volle gang is, is het tijd voor een test. Belangstellenden die willen deelnemen of meedenken zijn van harte welkom. Mail naar: fedde.kingma@ndcmediagroep.nl

FOTO CATRINUS VAN DER VEEN

1995

2005

2014

DA G B L A D VA N H E T N O O R D E N W O E N S D A G 2 5 N O V E M B E R 2 015 17

18 woensdag 25 november 2015 DAGBLAD VAN HET NOORDEN

Natuurbegraafplaats Hillig Meer is onderdeel van Landgoed Heidehof, een prachtig natuurgebied op de Drentse Hondsrug, vlakbij Assen. Mensen kunnen er zélf een plek uitkiezen, middenin de natuur. Een plek waar nabestaanden de troostende kracht van de natuur ervaren. Hillig Meer kent eeuwigdurende grafrust, graven worden nooit geruimd en nabestaanden worden niet geconfronteerd met onderhoud of verlenging van grafrechten. Door een graf op Hillig Meer te reserveren, draagt u bij aan natuurbehoud voor toekomstige generaties. Kijk voor meer informatie op: www.hilligmeer.nl of bezoek ons op de uitvaartbeurs Memorès op 28 november in Assen

Natuurbegraafplaats Hillig Meer | Provincialeweg 2, Eext | 0592-260944 | www.hilligmeer.nl

De uitvaartbloemist van Assen

De Drentse bond behartigt als overkoepelend orgaan de belangen van de

ca. 50 bij haar aangesloten uitvaartverenigingen in alle regio’s van de provin-

cie Drenthe.

Inmiddels hebben de verenigingen samen meer dan 100.000 leden en ze verzorgen jaarlijks ca. 1.700 uitvaarten. Door het uitgebreide netwerk is ook in

De uitvaartverenigingen in onze dorpen hebben als doel de begrafenis of cre-

matie van een overledene met respect en eerbied te verzorgen. Doordat voor

een deel wordt gewerkt met plaatselijke vrijwilligers zijn de kosten van de

uitvaart naar verhouding laag. De verenigingen die zijn aangesloten bij de

Drentse Bond werken allemaal zonder winstoogmerk, waardoor de kosten voor de leden altijd betaalbaar blijven.

In uw omgeving heeft u bij het overlijden van een familielid, vriend of buur

vast wel eens de verzorging van hun uitvaart door de plaatselijke uitvaartver-

eniging en de betrokkenheid bij hun leden mee gemaakt.

Voor het lidmaatschap van een uitvaartvereniging betaalt u jaarlijks naar

verhouding een lage contributie. Bij overlijden worden voor u de uitvaart en

allerlei zaken hier omheen verzorgd. Deze hulp (in natura) of een deel hier-

van valt onder het pakket van de vereniging of u ontvangt hiervoor een korting op de kosten van de verleende diensten.

Voor kinderen tot 18 jaar hoeft u geen contributie te betalen.

De uitvaartvereniging in uw omgeving staat klaar om u als lid te verwelkomen! Voor een overzicht hiervan verwijzen wij u graag verder naar:

www.drentsebonduitvaartverenigingen.nl

uw omgeving een uitvaartvereniging aanwezig, waarvan u lid kunt worden.

& MEMORÈS UITVAARTBIJLAGE

Thanatopraxie:

FOTO CATRINUS VAN DER VEEN

lichte vorm van balseming Soms is er wat meer tijd nodig voor een uitvaart. Dan kunnen nabestaanden kiezen voor thanatopraxie: een lichte vorm van balseming die het lichaam wat langer mooi houdt. Annejet Fransen

r zijn twee zekerheden in het leven: je bent gekomen en je gaat. Daar valt niets aan te veranderen.” Waar je wel iets over te zeggen hebt, is wat er met je lichaam gebeurt nadat je gegaan bent. Sinds enkele jaren is er een nieuwe mogelijkheid bijgekomen die het lichaam langer mooi houdt, tot de uitvaart: balseming. ,,In Nederland passen we geen balseming toe, behalve in speciale gevallen. Bijvoorbeeld wanneer een lichaam ter beschikking van de wetenschap wordt gesteld”, verduidelijkt Arnout de Jong (foto) van Van der Zwaag Uitvaartzorg in Heerenveen-Oranjewoud. Waar we het hier over hebben heet thanatopraxie. Een lichte vorm van balseming, die het lichaam ongeveer tien dagen mooi houdt. Het woord komt van het Griekse thanatos, de dood, en praxis, handeling. Balseming gebeurde nooit veel in Nederland, in tegenstelling tot andere landen. Na de Tweede Wereldoorlog werd het toegepast door een paar mensen die een opleiding hadden gevolgd in Groot-Brittannië, maar al in 1955 werd het verboden. WET Tot op 1 januari 2010 een wijziging op de wet op de lijkbezorging van kracht werd. Deze wet staat toe dat een uitvaart zes werkdagen in plaats van vijf weekdagen na het overlijden plaatsheeft. Thanatopraxie mag nu ook. Het lichaam moet immers in de extra tijd goed geconserveerd worden. Bij thanatopraxie wordt het bloed uit het lichaam gepompt en komt er een oplossing van formaline in de aderen. Deze vloeistof

brengt de ontbinding tot stilstand. Ook de organen in de buikholte krijgen een behandeling met formaline. Waarom zo’n grote ingreep als het lichaam ook gewoon gekoeld kan worden? ,,Het lichaam van een overledene verandert”, zegt De Jong. ,,Het verliest vocht, de vingertoppen en oren worden blauw. Dat gebeurt niet bij een lichte balseming. Het lichaam voelt ook niet koud aan zoals bij een koeling.” Raadt hij het aan? ,,We vinden het belangrijk om goede voorlichting te geven. Mensen moeten hun eigen keuze maken, als ze er maar volledig achter kunnen staan. Het is een aanvulling op de mogelijkheden. Dat vind ik mooi.” Matthias Westera van Westera Uitvaartverzorging in Vries is gereserveerder. ,,Ik vind het persoonlijk een behoorlijke ingreep. We bieden het aan als mensen er zelf naar vragen maar adviseren het niet. Tenzij de toestand van het lichaam erg slecht is: soms wordt het in het ziekenhuis vol met vocht gepompt en is het bijna niet meer toonbaar. Dan kan het prettig zijn voor de nabestaanden dat het weer mooi wordt gemaakt.” De balseming gebeurt meestal in het ziekenhuis. Als de familie niet wil dat het lichaam extra vervoerd wordt, kan het ook thuis. Thanatopraxie kost rond de 500 euro. Maar weinig mensen weten van de mogelijkheid, en niet alle uitvaartorganisaties bieden het aan. Ondernemingen die dat wel doen voeren meestal zelf geen thanatopraxie uit, maar huren een derde in. In Nederland zijn maar 25 thanatopracteurs door het Nederlands

Instituut voor Thanatopraxie erkend. Omdat het relatief onbekend is, hebben mensen soms een verkeerd beeld van de praktijk. ,,Mensen denken bij het woord ‘balsemen’ dat er een olieachtige vloeistof op het lichaam wordt gesmeerd”, vertelt De Jong. INGREEP Er zijn ook andere bezwaren. De Jong: ,,De familie van de overledene vindt het soms een spannende ingreep. Ze willen niet dat er met het lichaam geknoeid wordt. Vaak is er in het ziekenhuis al genoeg gedaan.” Maar het kan zijn dat er nog kinderen uit het buitenland moeten komen voor de begrafenis of crematie. Dan moet de uitvaart uitgesteld worden. Westera raadt aan niet lang met de uitvaart te wachten als het niet hoeft. ,,In mijn ervaring wordt het proces van afscheid nemen dan moeilijker. Net nadat een geliefde overleden is, is er een hectische periode waarin alles geregeld moet worden. Daarna komt er rust en kun je toewerken naar het afscheid. Die periode moet niet al te lang duren. Ik heb mensen na vijf dagen weleens horen zeggen ‘was het maar zover’.” Beide mannen zijn het erover eens dat de keuze voor balseming bij de mensen zelf ligt. Westera: ,,Als mensen aangeven dat ze het willen, is het onze taak om te zorgen dat ze beseffen wat het inhoudt. Dat is mijn vak. Wij zijn ervoor om met de familie mee te denken. Ik ben een schouder om op te steunen, maar ik houd geen handje vast. Het is niet mijn uitvaart.”

DA G B L A D VA N H E T N O O R D E N W O E N S D A G 2 5 N O V E M B E R 2 015 19

&M E M O R È S U I T V A A R T B I J L A G E

UITVAART KORT Lichtpuntjes van Mirthe SuperMirthe’s Lichtpuntjes zijn niet zo maar kaarsen. Het zijn ambachtelijke, kleurrijke kaarsen, die de moeder van de in 2014 op vierjarige leeftijd overleden Mirthe Kok maakt. Liedeke van Spronsen gebruikt daarvoor kaarsrestanten, in verschillende formaten, in alle kleuren van de regenboog, van zwart tot wit. De Lichtpuntjes stralen de kracht, liefde en hoop uit die iedereen, elke dag kan gebruiken, maar op sommige momenten in het leven in het bijzonder, meldt de bijbehorende website. Van de opbrengst van elke verkochte Lichtpuntje, gaat een deel naar de Vereniging ouders, kinderen en kanker. Ze zijn te bestellen via de website maar liggen sinds kort ook in de Noabershop aan de Rolderstraat

in Assen. Wie kaarsrestanten, de basis voor nieuwe Lichtpuntjes, heeft liggen kan ze opsturen naar SuperMirthe’s Lichtpuntjes Zwartwatersweg 73 9402 SL Assen. www.supermirtheslichtpuntjes.nl

Zachte kisten van Zavadi Wat begon met stofferen van stoelen is uitgemond in beklede uitvaartkisten. Zavadi uitvaartkisten uit Deventer ging vorig jaar oktober vliegend van start, na een jaar van onderzoek. Inmiddels hebben Ingrid Luttik en Roland Koster hun handen meer dan vol aan hun bedrijf. Vorig jaar kregen ze een International Funeral Award voor hun vernieuwende kisten, die bekleed zijn met in het oog springende katoenen stoffen voorzien van een zachte, gewatteerde tussenlaag. Door het gebruik van deze materialen voelen de kisten zacht aan. Het geeft ze bovendien een persoonlijke en vriendelijke uitstraling. Voor de bekleding, die voldoet aan alle milieueisen en afbreekbaar is, stelden Luttik en Koster een stoffenlijn samen, bestaande uit diverse dessins

2 0 DA G B L A D VA N H E T N O O R D E N W O E N S D A G 2 5 N O V E M B E R 2 015

Weinig oogt zo obscuur als oude, korrelige zwart-witfoto’s van dode mensen. Uitvaartmuseum Tot Zover in Amsterdam heeft een tentoonstelling over post-mortemfotografie, ook die van nu. Maxime Smit

die speciaal voor Zavadi zijn ontworpen. Het deksel wordt gesloten door middel van een speciaal ontworpen sluitsysteem. Uitvaartkisten van Zavadi zijn geschikt voor zowel cremeren als begraven. www.zavadi.nl

Rustgevende harp Als er op de Uitvaartbeurs Memorès (zaterdag 28 november in Assen) een stoel staat bij de stand van The travelling harp: ga er dan vooral even zitten. Dan zorgt harpiste Marga Medema uit Olterterp voor een mooief improvisatie. Ze brengt twee instrumenten mee: een therapieharp (kleiner en draagbaar) en een grotere Keltische harp. De therapieharp wordt veel aan het bed gebruikt. In een hospice bijvoorbeeld of ziekenhuis. Medema komt ook aan huis. De opzet van The travelling harp is het maken van dienende muziek. Dus geen bekende stukken (al is dat wel mogelijk) maar vooral improvisaties. ,,Ik speel op mijn gevoel, met klanken die bij me binnenkomen tijdens het moment. Ik probeer via klank verbinding te maken.’’ Medema probeert aan te sluiten bij de basistrilling die ze oppikt van mensen maar ook van ruimtes. En gaat dan daarmee aan de slag. ,,Zo kun je

De dood onder ogen zien

bijvoorbeeld een snel ademhalingsritme van iemand proberen te vertragen. Rust te brengen.’’ Ze volgde een van oorsprong Amerikaanse opleiding, die ze in 2009 afrondde. ,,We maken voor eenieder letterlijk op maat gesneden muziek. Maar zijn ook ondersteunend bij rituelen, zoals bijvoorbeeld een begrafenis.’’ www.thetravellingharp.com

uus Sluiter, directeur van het uitvaartmuseum Tot Zover, zat onlangs in het vliegtuig vanuit Schotland naar Amsterdam met een koffer vol negentiende-eeuwse foto’s van dode mensen. Meermaals ging het door hem heen: wat zal ik zeggen als ze me bij de douane vragen de koffer open te maken? Ze vroegen het niet. Gelukkig, want ga dat maar eens uitleggen. In Tot Zover op begraafplaats De Nieuwe Ooster is de tentoonstelling Post Mortem, Foto’s vol liefde en verdriet te zien. Voor de tentoonstelling ging Sluiter de koffer met foto’s ophalen bij een verzamelaar in, passend bij het onderwerp, stemmig en donker Schotland. Op de tentoonstelling hangen de negentiende-eeuwse foto’s naast beelden van uitvaarten anno nu. Het idee: rouwen is van alle tijden, evenals het willen bewaren van een herinnering aan de doden. Post-mortemfotografie: men trekt er nu een vreemd gezicht bij, maar in de victoriaanse tijd was het heel normaal. Zodra de fotografie werd uitgevonden, was ook de post-mortemfoto daar. Doden werden al eeuwen geschilderd, dus waarom niet gefotografeerd? Dat was goedkoper, voor meer mensen toegankelijk, en het ging ook nog

eens sneller dan schilderen. Een groot voordeel, want een lijk kun je maar een bepaalde tijd bewaren. BEWIJS ,,Niet iedereen deed het, maar vreemd was het zeker niet,” zegt Sluiter over de post-mortemfotografie van de negentiende eeuw. ,,Het was ook handig naar familie toe die bijvoorbeeld in het buitenland woonde. Die wilde graag een foto als herinnering. Of bewijs.” Fantastische fotografen trok de post-mortemfotografie meestal niet. Veel foto’s doen knullig aan. Ze zijn scheef, soms bewogen, het perspectief is vreemd. Fotografen beleefden er ook niet veel lol aan. Amateurfotograaf Auguste Grégoire (1888-1971) zou zijn fotografiecarrière aan de wilgen hebben gehangen nadat een dode die hij moest fotograferen uit de kist was gevallen, zo wil het verhaal. Grégoire werd fotoverzamelaar. Zijn collectie vormt nu de basis van het Prentenkabinet in Leiden. Een nichemarkt was het, stelt Sluiter, maar wel een met vaste gebruiken. Doden werden veelal geportretteerd alsof ze sliepen: liggend op een bank of bed, daaromheen bloemen geschikt, de ogen dicht. Soms stond er ook familie op. Van de VS tot aan Europa was

Foto’s die te zien zijn in Tot Zover. Hiernaast: een uitvaart in waarschijnlijk Rusland, omstreeks 1930. Foto onder: uitvaart in Nederland in 2015.

post-mortemfotografie een gebruik, hoewel er ook foto’s zijn uit Afrika (sporadisch) of Azië, vooral uit de Filipijnen. De post-mortemfotografie is zodanig obscuur dat er weinig onderzoek naar is gedaan. Het maakt dat er vooral veel rare informatie over te vinden is. Zo zou het gebruikelijk zijn geweest om de doden rechtopstaand en met de ogen open te portretteren: alsof ze nog leefden. Het internet staat bol van verzamelingen met ‘walking dead’.

TENTOONSTELLING OVER POST-MORTEMFOTOGRAFIE IN UITVAARTMUSEUM TOT ZOVER Paul Frecker, de verzamelaar uit Schotland die een groot deel van de foto’s voor de tentoonstelling heeft geleverd, doet het verhaal van de staande doden af als een mythe. Volgens hem en andere kenners zijn de ‘staande doden’ negen van de tien keer levende mensen. Frecker stelt dat verkopers van dergelijke beelden bijna altijd ‘idioten op eBay zijn die een

zeer saaie foto interessanter proberen te maken’. SELFIES In de huidige tijd is het fotograferen van de doden geen gemeengoed. Zo nu en dan duikt online een selfie op waarop een kleinzoon of -dochter poseert naast de kist of het ziekbed van een overleden opa of oma, maar om van een trend te spreken? Op sociale media leveren die foto’s vooral een heleboel weerstand op. Toch moet je selfies met doden niet als iets weerzinwekkends zien, zegt Sluiter. ,,Vaak zijn dat soort

foto’s gemaakt om te delen binnen de eigen kring van vrienden op Facebook: als teken van verdriet of juist een eerbetoon. Ze zijn niet bedoeld voor iedereen. Als ze dan via internet verder worden verspreid, raken ze uit context en lijkt het ineens heel gek en respectloos. Maar het is een eigentijdse manier van omgaan met de dood.” Supernormaal zal het fotograferen van de doden echter wel nooit worden, zegt Anouk Paulissen. Ze is uitvaartfotograaf en als ze dat op feesten en partijen vertelt, kijken de mensen gek op. ,,Mijn buurvrouwen hadden echtgenoten die vroe-

ger werkten op de begraafplaats en zelfs zij vinden het gek dat ik foto’s maak tijdens uitvaarten.” Na 1915 nam de post-mortemfotografie zienderogen af. Zo nu en dan waagt een kunstfotograaf zich aan een project over dodenfotografie. Zoals in de jaren zeventig: Morgue work van Jeffrey Silverthorne, geschoten in een mortuarium. Haastig dichtgenaaide lichamen na een autopsie, overledenen met de ogen en mond nog open. Een ander bekend project is Dead faces van fotograaf Rudolf Schäfer uit de jaren tachtig. Die zijn vriendelijker. De geportretteerden lijken te slapen. Blijft de vraag wat maakt dat het onderwerp fascineert. Volgens Frecker komt dat door het ‘macabere’ eraan. Paulissen gooit het eerder op nieuwsgierigheid. Bovendien, zegt zij, is het niet alléén maar droefenis en treurnis op uitvaartfoto’s. Guus Sluiter begrijpt überhaupt niet waarom er zo’n taboe heerst op post-mortemfotografie. ,,We leggen elk aspect van ons leven vast: geboorte, huwelijk. Waarom dan niet ook de dood?” In Uitvaartmuseum Tot Zover in Amsterdam is Post Mortem, Foto’s vol liefde en verdriet te zien tot en met 10 april 2016.

DA G B L A D VA N H E T N O O R D E N W O E N S D A G 2 5 N O V E M B E R 2 015 21

Uitvaartbeurs Drenthe Informatie over afscheid, rouw en herinnering. Met o.a. lezingen van Prof. dr. Manu Keirse en Bette Westera.

ZATERDAG

28 NOVEMBER 10.00 - 17.00 uur

DE NIEUWE KOLK GR ATIS ASSEN NG www.memores.nl

TOEGA

1448282900

DAGBLAD VAN HET NOORDEN woensdag 25 november 2015

STEENHOUWERIJ ENGBERTS ASSEN Eigentijds sinds 1883

Het overlijden van een dierbare is een ingrijpende en moeilijke gebeurtenis. Veel mensen kunnen mede troost vinden bij een grafmonument dat past bij de overledene. De keuze van een gedenksteen is echter niet gemakkelijk. Wat zijn de mogelijkheden? Wat zijn de regels? Mag ik zelf iets ontwerpen? Welke materialen kunnen gebruikt worden? Vragen waar u ineens mee wordt geconfronteerd. Steenhouwerij Engberts heeft jarenlange ervaring in het samen met de betrokkenen zoeken naar een antwoord op al deze vragen. Hierbij staan úw wensen centraal, om in overleg met u te komen tot een passende gedenksteen.

Wij verwelkomen u graag in onze stand in De Nieuwe Kolk te Assen op 28 november a.s. Oude Molenstraat 105 (centrum) 9401 DN ASSEN Telefoon: 0592-312780 Telefax: 0592-316332 E-mail: info@grafsteenhouwerij.nl www.grafsteenhouwerij.nl

Hoe zou u willen gedenken…

BudgetUitvaartPolis.nl is een nieuw concept in de markt van uitvaartverzekeringen. U regelt het nu eenvoudig en op een tijdstip dat u het beste uit komt. Dit is natuurlijk niet uniek meer in de huidige wereld waar we alles steeds meer via internet regelen. Wat wel uniek is, dat is de prijs van de uitvaartverzekeringen van BudgetUitvaartPolis.nl. Deze verzekering heeft één van de laagste premie’s in de markt, en daarbij zijn de voorwaarden ook nog eens zeer uitgebreid:

ZEER SCHERPE PREMIE! AL VERZEKERD VANAF € 3,54 PER MAAND!! - Kinderen tot 18 jaar zijn gratis meeverzekerd tot maximaal het hoogst verzekerde bedrag van (één van) de ouder(s). - Vrije keuze uitvaartverzorger. - Mogelijkheid tot het verzorgen van een budgetuitvaart. - 24-uurs service voor overlijdensmeldingen.

‘Wij kennen de markt en weten wat mensen bezighoudt. Daar hebben wij onze dienstverlening op afgestemd. Dit is niet geheel zonder succes. Inmiddels hebben vele mensen de weg naar onze website weten te vinden en een uitvaartverzekering bij ons afgesloten. Wij zijn blij met dit succes en dit motiveert ons om nog beter te worden in wat we doen.’ Joost de Niet, teamleider verzekeringen

WACHT NIET TE LANG EN NEEM SNEL EEN KIJKJE OP ONZE WEBSITE! En bereken uw premie in eenvoudige stappen. WWW.BUDGETUITVAARTPOLIS.NL/DVHN Op die manier laat u uw nabestaanden niet met hoge kosten achter en bent u verzekerd van een uitvaart volgens uw wensen.

Een uitvaartverzekering van BudgetUitvaartPolis is alleen via internet af te sluiten. Op deze manier kunnen wij onze kosten laag houden en u een voordelige uitvaartverzekering aanbieden.

Persoonlijke grafmonumenten en bijzondere urnen EEN UNIEK GRAFMONUMENT ONTWERPEN, DAT HET EIGENE VAN DE OVERLEDENE VERBEELDT. DAT IS DE KRACHT VAN ARTALON GEDENKBEELDEN, IN DE PERSOON VAN BEELDEND KUNSTENAAR MARJO TÖBBEN. Sinds 1993 ontwerpt Többen grafmonumenten die op de persoon zijn toegesneden. Zij praat uitvoerig en nauwgezet met de nabestaanden over het leven van de persoon waarvoor een grafmonument of gedenkbeeld wordt gemaakt. Daarbij biedt Marjo Többen de mogelijkheid om mee te werken op het atelier. Op deze manier is de betrokkenheid groot en wordt het uiteindelijk dat monument wat bij de persoon past. Marjo Többen maakt in haar monumen-

ten voor volwassenen en voor kinderen gebruik van diverse materialen, zoals brons, glas, RVS en natuursteen. Sinds een aantal jaren ontwerpt Artalon ook partnerurnen van brons, waarbij twee delen samen een geheel vormen. Over het maken van urnen zegt Többen: ‘Ik merk dat mensen steeds vaker de behoefte hebben om een deel van de as van hun dierbare thuis te hebben. Daarvoor heb ik ‘As-cessoires’ ontworpen. Dit zijn kleine urnen waarin een beetje as past.’ Voor meer informatie: www.artalon-gedenkbeelden.nl Postbus 70042 9704 AA Groningen 06-13391572

24 woensdag 25 november 2015 DAGBLAD VAN HET NOORDEN

’De Landschapskist ook als onderdeel van De Duurzame Uitvaart’

Monuta Haveman Samen vertalen wij uw wens in een liefdevolle herinnering.

Standnummer 19 Marga is rustig, maar vooral betrokken, respectvol, doortastend waar nodig en altijd hartverwarmend. We kijken terug op een prachtig afscheid in de stijl van ons dochtertje. De zaal was roze gekleurd, de woorden die gesproken werden waren prachtig en alles verliep soepel. Wij hadden vooraf alle wensen besproken, daardoor konden wij ons bezig houden met het afscheid en de rest werd door Marga in goede banen geleid. Een mooie manier van afscheid kunnen nemen, is een onbetaalbaar geschenk, dank daarvoor Marga. Liedeke van Spronsen Lees meer ervaringen in het gastenboek op www.monutahaveman.nl

Monuta Haveman Jupiterstraat 3 9405 PN Assen T: (0592) 39 83 35 E: info@monutahaveman.nl Ook als u niet of elders verzekerd bent.

Haveman www.landschapskist.com

www.greenleave.eu

Hoe wil je dat je uitvaart eruitziet “Wij werken al jaren met de uitspraak: ‘Frisse kijk, vertrouwd gevoel’. Dat geeft niet Heeft u direct iemand van alleen ons een goed gevoel; ook de nabestaanden voor wie wij een uitvaart mochten Uitvaartzorg Assen nodig? regelen.” Neem dan contact op met Aan het woord is Henny Ebbinge, uitvaartverzorger van Uitvaartzorg Assen. Rijnder Huizinga of Zij al vanaf begin jaren negentig werkzaam in de uitvaartverzorging in Assen en U I T VA A R T Z O R G Henny Ebbinge omgeving. “Wanneer je al zolang in dit werk bezig mag zijn, bewijst dit wel dat je een ASSEN vertrouwensband hebt opgebouwd met vele families.” Dat geldt ook voor haar collega van Uitvaartzorg Assen, Rijnder Huizinga, die al een 0592 - 33 12 72 paar jaar eerder in dezelfde regio in de uitvaartzorg begon. “Ook wanneer je al jaren bezig bent, moet je zorgen dat je met alle ontwikkelingen Wij zijn dag en nacht bereikbaar. op de hoogte blijft, zodat je de uitspraak ‘Frisse kijk’ ook waar kunt blijven maken. Wij maken met u een afspraak www.uitvaartzorgassen.nl Hierdoor kun je heel veel wensen van de familie werkelijkheid laten worden.” info@uitvaartzorgassen.nl om de uitvaart te regelen. ‘Vertrouwd gevoel’ is een van de pijlers waarop Uitvaartzorg Assen bezig is in dit werk. “Dat vertrouwen kun je winnen door open en transparant te werken. Door duidelijk te zijn over de kosten van een uitvaart. Wanneer de uitvaart besproken is maken wij zo snel mogelijk een kostenbegroting die met de familie wordt doorgenomen.”

Hospice Het Alteveer Goede zorg rond het levenseinde zoals U dat wilt Hospice Het Alteveer Noord– en Midden-Drenthe Burgemeester Agterstraat 3 9401 EW Assen Tel.: 0592 300056 www.hospice-assen.nl info@hospice-assen.nl

UITVAART-REGISTRATIE.NL Geen camera mensen in de zaal en toch een blijvende herinnering op DVD onzichtbaar aanwezig door hightech minicamera’s delen via internet mogelijk

1448282940

Yarden & Geerts Uitvaartzorg Afscheid nemen in een huiselijke, sfeervolle omgeving

Yarden & Geerts Uitvaartzorg Borgstee 26 9403 TV Assen Voor meer informatie 0592-313879 Voor het melden van overlijden 0800 8192

“Naoberhuus: in alle rust afscheid nemen” U denkt er misschien liever niet over na maar er komt een moment dat u afscheid moet nemen van een dierbare. Veel zaken zullen dan moeten worden geregeld en er komt dan veel op u af. U kunt dan rekenen op de uitvaartverzorgers van Yarden & Geerts.

afscheid nemen helpt u bij het rouwproces. In het Naoberhuus van Yarden & Geerts Uitvaartzorg aan de Borgstee in Assen is er alle tijd en rust om afscheid te nemen van uw overleden dierbare.

Betrokken en gastvrij Al jaren verzorgen zij uitvaarten in Assen en wijde omgeving. Zij nemen uw zorgen met betrekking tot de uitvaart uit handen. Met respect, rust en inlevingsvermogen zullen zij u bijstaan. Samen met u maken zij, stap voor stap, de voorbereidingen voor een passend afscheid. Hierbij staan uw wensen altijd centraal. Door de kennis en ervaring in het verzorgingsgebied weten zij precies wat de mogelijkheden zijn. Daarom kunnen zij goed vorm geven aan ieder afscheid. Het doel is om de nabestaanden te ontzorgen tijdens de moeilijke dagen voor het afscheid van hun dierbare.

Nazorg De weg van rouw is een lan-

ge en moeilijke weg. De zorg houdt niet op na de dag van de uitvaart. Daarom nemen de uitvaarverzorgers van Yarden& Geerts na enkele weken contact met u op om te kijken hoe het met u gaat en om met u terug te kijken op de uitvaart. Ook nu kunnen zij u wellicht nog van dienst zijn. U kunt hierbij denken aan bijvoorbeeld dankbetuigingen en vormen van nagedachtenis. Ook hierbij helpen zij u graag.

De sfeervolle inrichting van de beide huiskamers, met warme kleuren en materialen, geven een aangenaam, huiselijk gevoel. Deze kamer kunt u nog persoonlijker maken door er

eigen foto’s, bloemen of kaarten neer te zetten. U kunt gebruik maken van de muziekinstallatie en er staat koffie en thee voor u klaar. De kleinschalige opzet en intieme sfeer maken dat u en uw gasten zich snel thuis zullen voelen in ons Naoberhuus. Dat vinden wij belangrijk, want afscheid nemen is al moeilijk genoeg. Onze betrokken en gastvrije medewerkers ondersteunen u daarbij en nemen u alle zorg voor uw dierbare uit handen.

“Het zijn de kleine dingen die het grote verschil maken”.

Afscheid nemen Maximale persoonlijke aandacht staat voor Yarden centraal. Voor, tijdens en na het afscheid. Elke individuele afscheidswens is hierbij het belangrijkste uitgangspunt. Op een betekenisvolle manier

& Geerts Uitvaartzorg Assen e.o.

26 woensdag 25 november 2015 DAGBLAD VAN HET NOORDEN Gedenktekens

Gedenktekens

Naar eigen Ontwerp

GEBR.RIDDER Natuursteen Bovensmilde - Lutten

Naar eigen Ontwerp

EDEN

Persoonlijke gedenktekens met een hart Lid van de

www.riddernatuursteen.nl

Ruim 100 jaar de helpende hand in de uitvaartbranche

Gebr. Ridder Hoofdweg 226

Bovensmilde / Lutten 0592-243972

levering uitvaartkisten - verzorgen overledene vervoer - verhuur van opbaar artikelen

www.vanbergenuitvaart.eu

Grafmonumenten, as-sieraden en bestemmingen

Hoofdweg 226 9421 VE Bovensmilde-Nijend 3a 9465 TP AnderenT 0592 243972- F 0592 243973- M 06 50271099- Email info@riddernatuursteen.nl Rabobank Gieten 321133420-KvK 04066635 Op al onze offertes en leveringen zijn van toepassing de leveringsvoorwaarden gedeponeerd bij de K.V.K. te Groningen onder nr. 04066635.

Laat je wensen vastleggen voor een uitvaart die bij je past

Voorbeeld van kosten van een uitvaart door Uitvaartzorg Assen • Regeling van een crematieplechtigheid in De Boskamp 1,5 uur, € 4501.50 incl. crematie, half uur aula, 1 uur koffiekamer, NER toeslag en basis tarief, verzorgen overledene, kisten, overbrengen en opbaren, eenvoudige kist, condoleance register, opbaring rouwcentrum De Boskamp 5 dagen, 75 pers. koffie/thee/koek, kaarten 50 stuks + postzegels + 1 verzend enveloppe • Regeling en algehele verzorging van een begrafenis, € 3887.00 verzorgen overledene, kisten, overbrengen en opbaren, eenvoudige kist, condoleance register, opbaring rouwcentrum De Boskamp 5 dagen, 75 pers. koffie/thee/koek, kaarten 50 stuks + postzegels + 1 verzend enveloppe • Graf op begraafplaats De Boskamp € 4326.75 (huur dubbel graf 20 jr., incl. onderhoud en rechten) Bij ons bestaat ook de mogelijkheid om zich in te schrijven in ons register. Hierbij betaald u éénmalig € 5,00 per adres en krijgt u bij een volledig door Uitvaartzorg Assen verzorgde uitvaart een tegemoetkoming in de kosten van € 250,00. Hiervoor kunt u uiteraard contact met ons opnemen.

Hoe wil je dat je uitvaart eruitziet

U I T VA A R T Z O R G

ASSEN

0592 - 33 12 72 Wij zijn dag en nacht bereikbaar. Wij maken met u een afspraak om de uitvaart te regelen. www.uitvaartzorgassen.nl info@uitvaartzorgassen.nl

1448282967

DAGBLAD VAN HET NOORDEN woensdag 25 november 2015

Uitvaartbeurs Memorès De Nieuwe Kolk Assen

PROGRAMMA 11.00 uur Bette Westera Als je nou eens niet kon sterven Bette Westera over haar boek ‘Doodgewoon’. Na afloop boekverkoop en signeersessie.

Praktijk Liefde Verlies en Rouw begeleiding Ritueel begeleiding Jade Edelstenen Massage

12.30 uur Rinette de Jong ‘Heeft u het goed geregeld?’

Agnes Bremer 06 46 201 831 info@praktijkliefde.nl

13.30 uur Manu Keirse Helpen bij verlies en verdriet; een opdracht voor elke burger. Na afloop boekverkoop en signeersessie. 15.30 uur Petra de Kruijf ‘Keuzes en dilemma’s rond het levenseinde.’

Met demonstraties van dragersteam Achaat

Muzikale invulling van The Travelling Harp

Onder begeleiding van de Rouwclown

Humanistische Uitvaartbegeleiding Drenthe e.o. en Groningen Drenthe, Flevoland & Overijssel

Een persoonlijke toespraak bij een uitvaart? Humanistische sprekers bij uitvaarten Een persoonlijke toespraak bij een uitvaartplechtigheid is een belangrijk onderdeel. Niet iedereen spreekt of schrijft makkelijk. Goed opgeleide en ervaren Humanistische sprekers bij uitvaarten kunnen u daarbij helpen. Kijk, ook voor een gesprek bij leven, op www.humanistischeuitvaart.nl Of bel met: Drenthe 0900-3302020 Groningen 0900-9005030 (€ 0,10 per minuut)

Volgens Toon Hermans sterven we niet ineens, maar af en toe een beetje... Zo begint uitvaartondernemer Dick koster zich voor te stellen op zijn website. Zijn bedrijf verzorgt al weer 21 jaar uitvaarten op maat. Deze vorm van sterk persoonlijke dienstverlening ligt hem na aan het hart. Dick Koster heeft bijna een kwart eeuw geleden heel bewust voor het beroep van uitvaartondernemer gekozen. Zo ontstond in 1994 een van de eerste zzp uitvaartondernemingen in Noord Nederland. Dick Koster: “Het geeft mij enorm veel voldoening als ik de zorgen van nabestaanden kan verlichten en daarmee een goede start kan geven voor een goede rouwverwerking.” Dick Koster is een dienstverlener die zijn sporen heeft verdiend. Terwijl hij zijn bedrijf aan het opbouwen was, werkte hij de uitvaartorganisatie CVU, (nu Yarden) en ook nog eens bij Algemeen Belang in Groningen. Echter, sinds 2004 staat Dick Koster op eigen benen. Dat de uitvaartonderneming zich sociaal opstelt bewijst het feit dat in 2005 de allereerste ‘Budget-uitvaart’ (nu: Eenvoudige Uitvaart) zijn intrede deed in Noord-Nederland. “Wie niet of te laag verzekerd is voor de kosten van de uitvaart, of gewoon weinig geld wil of kan uitgeven, kan toch rekenen op een volledig verzorgde uitvaart. Zelfs met een volledige professionele nazorg via NuNazorg. Denk daarbij aan de fiscale, notariële en financiële zaken die er na een overlijden op de familie afkomt. De kosten daarvan neem ik voor mijn rekening”. Ook beschikt Uitvaartondernemer Dick Koster over een draagstersgilde van maar liefst 12 vrouwen welke klaar staan om de kist te dragen of om te assisteren bij een uitvaartplechtigheid. Als uitvaartondernemer moet je van alle markten thuis zijn. Dick Koster organiseerde diverse uitvaartbeurzen, houdt lezingen voor o.a. de ouderenbonden en desgevraagd op huiskamerniveau. Ook heeft hij alle contacten om een begrafenis- of crematieplechtigheid vlekkeloos te laten verlopen. “De beste manier om te weten wat ik aanbied, is toch persoonlijk contact. Ik ga met alle plezier naar mensen toe voor een voorbespreking en om de uitvaartwensen door te nemen. Zo’n gesprek is puur informatief en verplicht tot niets. Aangezien ik het Keurmerk Persoonlijke Uitvaart mag voeren is een goede waardering voor mijn werk heel belangrijk voor de continuïteit van mijn bedrijf. Aangezien de familie een beoordeling geeft na de uitvaart, blijft het voor mij dan ook een uitdaging om dit elke uitvaart weer waar te maken”.

Wilt u een vrijblijvende afspraak of heeft u vragen?

zelf denken samen leven | samen afscheid nemen

Schroom dan niet om contact op te nemen met Dick Koster: Telefoon 050-309 56 74 of neem een kijkje op de website: www.begrafenis-crematieverzorging.nl

‘We helpen jaarlijks duizenden mensen’ De Uitvaart Informatie Hulplijn is 24 uur per dag bereikbaar voor alle vragen rondom overlijden, uitvaart en nazorg Het komt maar al te vaak voor dat familieleden geen idee hebben van de wensen van hun dierbare. Bij een sterfgeval komen nabestaanden dus soms voor veel vragen te staan. Hoe werkt het regelen van een uitvaart, met welke notariële kwesties krijg ik te maken, waar kan ik eventueel hulp krijgen bij rouwverwerking? Voor al deze en andere vragen over overlijden, uitvaart en nazorg is er de Uitvaart Informatie Hulplijn; een gratis dienst waar iedereen gebruik van kan maken. De Uitvaart Informatie Hulplijn bestaat inmiddels al ruim dertien jaar en wordt geleid door de Consulenten Zorgbemiddeling Marjolein van Gerwen en Dieneke Scholten. In de loop der jaren is een schat aan informatie verzameld die dagelijks verstrekt wordt aan iedereen met een vraag over een overlijden. Inmiddels heeft de hulplijn haar bestaansrecht wel bewezen: de Uitvaart Informatie Hulplijn wordt zo’n driehonderd keer per maand geraadpleegd.

Maatschappelijk betrokken

Consulent Zorgbemiddeling Marjolein van Gerwen: “De Uitvaart Informatie Hulplijn is een stichting die werkt met een netwerk van 27 participanten. Dat zijn allemaal professionals die diensten verlenen rondom het overlijden en die vooral vanuit ideële overwegingen of maatschappelijke betrokkenheid de Hulplijn ondersteunen. Daarnaast kan de Uitvaart Informatie Hulplijn een beroep doen op de kennis en expertise van het netwerk van Vrienden. Dat zijn veelal non-profitorganisaties. De Uitvaart Informatie Hulplijn

bellen omdat ze willen weten hoe ze zich zo goed mogelijk kunnen voorbereiden zodat hun kinderen bij hun overlijden niet voor onduidelijkheden komen te staan.” Van Gerwen: “Praten over de dood of een uitvaart voelt ongemakkelijk en wordt uitgesteld, zeker als het nog niet zo ver is. Onder de druk van de omstandigheden kunnen juist deze onduidelijkheden tot overhaaste beslissingen leiden, wat weer extra kosten met zich mee kan brengen. Bij de Uitvaart Informatie Hulplijn zijn handige folders te krijgen aan de hand waarvan u de wensen met betrekking tot uw uitvaart op papier kunt zetten.”

Financiën

Vaak gaan de vragen ook over financiële kwesties. Van Gerwen: “Vragen over financiën zijn vanzelfsprekend ook vaak reden om te bellen: Wat is voor mij de beste uitvaartverzekering en kan ik mij op mijn leeftijd nog verzekeren? Hoe kan ik een uitvaart goedkoper maken? Zeer regelmatig gaat het ook over erfrecht, of hoe iemand het beste kan handelen in het geval er schulden zijn. Een sterfgeval kan de

Het feit dat jaarlijks duizenden mensen met hun vragen geholpen kunnen worden geeft de nodige voldoening. na je overlijden. Het is erg vervelend voor nabestaanden om nadat iemand is overleden via Facebook nog een berichtje te krijgen over de aankomende verjaardag…”

Duurzame uitvaart

Ook staat de laatste tijd in toenemende mate het begrip ‘duurzame uitvaart’ in de belangstelling. Veel mensen zijn geïnteresseerd in duurzaamheid en maken tijdens hun leven graag keuzes die hierbij passen. Voor een uitvaart kunt u zich ook oriënteren op duurzame producten en diensten. Er worden inmiddels duurzame producten en diensten aangeboden en ook leveranciers wordt gevraagd

(nog) duurzamere producten te ontwikkelen. U kunt daarbij bijvoorbeeld denken aan de uitvoering van de kist of een lijkwade, maar ook aan het vervoer, de koeling, het rouwdrukwerk, de bloemen en de catering.

Website en social media

Uiteraard is de Uitvaart Informatie Hulplijn op internet te vinden via de website, maar ook

via social media als Facebook, Twitter en LinkedIn. Ook via die kanalen worden vragen beantwoord. Uitgebreide informatie kunnen mensen vinden bij een bezoek op de website www. uitvaartinformatiehulplijn.nl. Wanneer mensen vragen hebben over hun persoonlijke situatie kunnen ze die persoonlijk stellen via de telefoon of per e-mail. ‘Bij specifieke vragen kunnen wij ook zorgen voor persoonlijk contact met een specialist. Wie een vraag stelt aan de Uitvaart Informatie Hulplijn, krijgt gegarandeerd een passend antwoord,’ aldus Van Gerwen.

Wie vragen heeft rondom rondom overlijden, uitvaart of nazorg belt gratis 0800 – 44 44 000. b facebook.com/uitvaartinformatiehulplijn j linkedin.com/company/uitvaart-informatie-hulplijn a twitter.com/uitvaarthulp

Uitvaart Informatie Hulplijn

Wat is de Uitvaart Informatie Hulplijn?

voorziet in de behoefte aan duidelijke informatie dankzij de bijdragen van deze participanten en Vrienden.”

Uiteenlopende vragen

Het principe is eenvoudig. Wie vragen heeft rondom het overlijden, belt 0800 – 44 44 000. “Driekwart van de vragen kunnen we meteen beantwoorden”, vertelt Van Gerwen. “Het kunnen heel uiteenlopende vragen zijn: of een verklaring van erfrecht nodig is, bijvoorbeeld. Of mensen

nabestaanden behalve verdriet dus ook spanningen en financiële problemen bezorgen. Om te voorkomen dat nabestaanden, naast alle verdriet, ook nog eens financiële problemen krijgen, is het belangrijk van tevoren een aantal zaken te regelen.”

De Uitvaart Informatie Hulplijn is hulplijn waar iedereen terecht kan met vragen rondom een overlijden. De Uitvaart Informatie Hulplijn is 24 uur per dag, 7 dagen per week gratis te bereiken. Voor wie zijn we er? De Uitvaart Informatie Hulplijn is er voor iedereen. Iedereen kan gratis contact met ons opnemen.

Hoe kan ik mijn vraag stellen? U kunt ons op de volgende manieren bereiken: Telefonisch U kunt ons bellen op 0800 - 4444 000. We zijn 24 uur per dag, 7 dagen per week gratis bereikbaar. Per e-mail U kunt ook mailen naar info@ uitvaartinformatiehulplijn.nl.

Meegaan met de tijd

“We zien dat vragen ook meegaan met hun tijd. Tegenwoordig krijgen we bijvoorbeeld regelmatig de vraag wat er met je aanwezigheid op Internet gebeurt

gratis bereikbaar 24 uur per dag / 7 dagen per week

0800 - 4444 000