18 oktober 2017 , pag. 28
ACHTERGROND
Strafzaak van de eeuw? Niet echt... Het had een omvangrijke strafzaak moeten worden: over crimineel gesjoemel in de pluimveesector. Maar dat werd het niet. Het werd veel erger. ROB ZIJLSTRA
E
en diepe, vermoeide zucht van Jan Boone, de nestor van de Nederlandse strafrechtspraak. Boone, een strijdvaardige zeventiger, zegt: ,,Aan wie dit ongekende verhaal helder kan uitleggen, schenk ik mijn advocatenkantoor.’’ Boone gebruikte eerder grote woorden in deze zogenoemde anti-bioticazaak. Codenaam: Carrano. Jan Boone sprak van een politiek proces. En van een hetze van het Openbaar Ministerie tegen de pluimveesector. Dat klinkt nog overzichtelijk. Maar er is iets anders aan de hand. In 2011 worden zes mannen gearresteerd, inwoners van Uithuizen, Appingedam, Middelstum en Winschoten. Er worden her en der invallen gedaan bij bedrijven in NoordGroningen en in Hardenberg. Er wordt beslag gelegd op woningen, bedrijfspanden, bankrekeningen en auto’s. Aan de arrestaties gaat een langdurig onderzoek vooraf. Aanleiding zijn tips uit de pluimveesector. De uitkomst van het onderzoek: de mannen – die allemaal actief zijn in de sector – zouden hebben gehandeld in niet-geregistreerde antibiotica. Omdat het middel niet is geregistreerd, is het illegaal. Maar niet alleen dat: de verdachten zouden met de handel ook de volksgezondheid in gevaar hebben gebracht. En dat deden ze uitsluitend om er zelf financieel beter van te worden. Om die reden tilt justitie zwaar aan de zaak. Tussen 2008 en 2011 zouden de verdachten de antibiotica in grote hoeveelheden aan tientallen pluimveehouders in heel Nederland hebben geleverd. Ook zouden de Groningers klanten hebben gehad in Duitsland en Polen. Het Openbaar Ministerie (OM) beschouwt de verdachten als leden van een criminele organisatie. Tijdens een van de rechtszaken kondigde de officier van justitie aan dat het geld dat de mannen met hun criminele activiteiten hebben verdiend, zal worden opgeëist. Om hoeveel geld het gaat, is vooralsnog niet bekendgemaakt. Wel ligt er beslag op bezittingen van de verdachten met een waarde van zo’n 700.000 euro. In januari 2014 is de eerste strafzaak, zij het dat de vermeende strafbare feiten nog niet worden behandeld. De strafzaak wordt aangehouden voor nader onderzoek: er moeten getuigen worden gehoord. Dat
Zes inwoners van Uithuizen, Appingedam, Middelstum en Winschoten zouden hebben gehandeld in niet-geregistreerde antibiotica. duurt even. En dan gaat het fout. Onnavolgbaar fout. Het OM – dat wil zeggen: de betrokken officier van justitie – instrueert tijdens een lunch buiten het gerechtsgebouw een van de getuigen, een politieman. Het gaat om de chef van de toenmalige Criminele Inlichtingen Eenheid. Die krijgt van de aanklager te horen wat hij moet verklaren bij de rechter-commissaris. Dat is meer dan not done. Advocaten spreken van een regelrechte doodzonde. De rechtbank heeft ook een mening: het optreden van de officier van justitie wordt ‘beschamend’ genoemd. Volgens de rechters heeft de aanklager zijn geloofwaardigheid verloren. Het OM zelf noemt het optreden van hun officier onhandig en niet professioneel. De rijksrecherche wordt ingeschakeld.
‘Wie dit verhaal kan uitleggen, schenk ik mijn advocatenkantoor’ Met een dergelijke ernstige fout gaan de advocaten (en de verdachten) ervan uit dat de strafzaak stuk is. Einde vervolging. Maar de rechtbank beslist anders. Bepaald wordt dat drie medewerkers van de inlichtingendienst, informanten, moeten worden gehoord als getuigen. Dat is uiterst ongebruikelijk. En in het verlengde daarvan óók heel bijzonder: het OM weigert – vanwege veiligheidsrisico’s – de informanten te horen. De rechtbank doet dan wat de advocaten al eerder hadden gehoopt: het OM wordt niet-
ontvankelijk verklaard. De verdachten gaan vrijuit. En dan wordt het pas echt mistig. Het OM tekent tegen dit besluit beroep aan bij het gerechtshof in Leeuwarden. Het hof stelt dat de rechtbank wel een beslissing heeft genomen, maar die niet heeft neergelegd in een vonnis. Hoger beroep zonder vonnis is niet mogelijk. De Hoge Raad wordt te hulp geroepen. Het oordeel: geen vonnis, maar een hoger beroep kan wel. Het is inmiddels oktober 2017. Volgende maand krijgt de zaak een vervolg. Het hof in Leeuwarden moet zich dan alsnog uitspreken over de ontvankelijkheid van het OM: mag justitie de verdachten vervolgen of niet? De advocaten verwachten dat de zaak wordt terugverwezen naar de rechtbank in Groningen. In dat geval kan in de loop van
FOTO ANP/KOEN SUYK
2018 – zeven jaar na de aanhoudingen – worden begonnen met de inhoudelijke behandeling van de strafzaken zelf. Jan Boone zucht nog een keer. ,,En daarna volgt een eventueel hoger beroep. En dan is het 2020. Op z’n vroegst.’’
Ontslag De betrokken officier van justitie, Steven Pieters, is naar aanleiding van deze zaak ontslagen en niet meer werkzaam bij het Openbaar Ministerie. Jan Boone had aangifte tegen Pieters gedaan wegens het beïnvloeden van een getuige. Dat leidde niet tot vervolging. Pieters diende op zijn beurt een tuchtklacht in tegen Boone, omdat die hem negatief in het nieuws had gebracht en voor het doen van valse aangifte. Pieters ving bot.