Nieuwsblad van het Noorden, 09 september 1980, blz.15 Vijfde
blad
II
REPORTAGES
m
Jacques Philippa de in 1950 door de BijzondereStrafkamer te Assen ter dood veroordeeldeoorlogsmisdadigerdie van 1945 tot 1974 ondergedoken heeft gezetenbij zijn ouders in Den Haag is op 30 September 1917 in Den Haag geboren Na zijn HBS-periode waarin hij al sympathieen begon te koesterenvoor het nationaal-socialisme is hij gaan studeren aan de Koninklijke ninklijke Militaire Academie in Breda Hij was vaandrig toen hij in de meidagen van 1940 als commandant van een mitrailleurpost op de Grebbeberg beberg tegen de Duitsersvocht Eind 1940 is Philippalid geworden van de NSB Omdat hij een militaire opleidinghad gevolgd kon de WA zijn dienstengoed gebruiken Als WA-man heeft Philippao in Groningen gediend Daarna heeft hij zich voor het Oostfrontgemeld Philippawerd ingedeeldbij de Waffen SS en volgde in Bad Tolz (Beieren ren een opleidingaan een militaire academie Omdat de Landwachtin
KSSS
Nederland door aanslagen van de ondergrondse een gebrek aan kaderleden leden had gekregen werd Philippa (volgenseigen zeggen niet naar het Oostfrontgestuurd maar naar Assen Zijn rang van Unterscharfiihrer bij de Waffen SS ruilde hij in voor de positie van onderstormleidervan de Drentse Landwacht Later werd hij bevorderd tot opperstormleiderIn die hoedanigheid zou hij verantwoordelijkzijn geweest voor onder meer de gruweldaden van de "Norger Bloedploeg een groep verradersdie direct of indirect heel wat Drenten de dood heeft ingejaagd Mensen die niet wilden den praten kregen te maken met de "badkuip-kuur Ze werden gebonden den en onder water geduwd totdat ze bewusteloos waren Als ze daarna nog niet hadden bekend volgde meestal een nieuwe behandeling De Amsterdamse sterdamse betonen en grondwerker G H Sanner commandant van de "Norger Bloedploeg is op 1 mei 1947 geexecuteerd Jacques Philippa
Jacques Philippa proof no 29 joor op een Haagse
I
zolder en
en
er
smoezelige deur Na twee keer bellen doet hij zelf open Een magere man met een bleek ingevallen gezicht en een klein grijs snorretje De deur blijft op de ketting Argwanend vraagt hij wie we zijn en waar we vandaan komen men We mogen niet binnenkomen Hij wil wel een afspraak maken in een cafe twee uur later Mompelt iets over familieproblemen problemenen sociale zaken We vertellen hem dat we uit Groningen ningen komen Die middag ontmoeten we hem inderdaadop het afgesproken tijdstipin het .cafe "Bent u journalist of bent vraagt hij u van de Groninger groep Philippa wil best praten mits we zijn verblijfplaatsgeheim houden Terwijl het zweet van zijn voorhoofdgutst vertelt hij dat hij hartpatient is en niet langer dan een uur wil praten We besluitenuiteindelijknaar zijn flat te gaan Een kleine maar eigentijdsingerichte huiskamer Veel planten ten en een kanarie in een kooi Philippa gaat zitten Houdt zijn jas aan en antwoordtuitvoerig voerigop onze vragen "Toen de Canadezen bij Assen lagen ben ik gevlucht Ik had mijn wapen bij me Via Groningen en de Afsluitdijk ben ik in Amsterdam terechtgekomen en daar op een huurkamertje kamertje ondergedoken Al mijn vriendenwerden opgepakt maar ik bleef buiten schot Niet omdat ik een vals persoonsbewijs bewijshad ik weet niet waarom Mijn zusters namen contact op met mijn ouders Mijn moeder liet weten kom nou maar hier want er gaat straks van allesgebeuren Op de fietsben ik van Amsterdam naar Den Haag gereden Controle heb ik
Veel gelezen In die zolderkamerheeft Philippaontzettendveel gelezen "Alles wat los en vast zat Zijn ouders haaldenboeken uit de bibliotheek Hij las de krant en het linkse weekblad De Groene ne Ook luisterde hij veel naar de radio vooral de BBC Erg veel tijd heeft hij besteed aan het oplossen van ontelbare schaakproblemen In het andere zolderkamertje is hij kanaries gaan kweken Vader Philippazorgde ervoor dat de jonge vogels gels werden verkocht Geleidelijk aan werden Philippe’s
een
JacquesPhilippa
in
een Duits
(archieffoto legeruniform
kweekresultaten
<
.
onderwegnietgehad
derwegnietgehad uit
een conservatief katholiek
gevangenis
de
aan te geven maar ik heb het niet aangedurfd ook al omdat dan veel negatieve publiciteit zou komen en dat wilde ik mijn ouders niet aandoen Dus ben ik maar geblevenwaar ik was In die 29 jaar is Jacques Philippa niet een keer buiten geweest weest Zelfs niet in de tuin De angst om ontdektte worden overheerste "Ik ben alleen een keer op de dakkapel geweest omdat er een lekkage was Dat is allesgeweest Ik had een hekel kel aan de zomer Je kon dan de gordijnen niet vroeg dicht doen dat zou te veel opvallen Het alleen zijn vond ik niet al te erg Als klein kind al was ik graag alleen en in mijn huwelijk had ik dat ook Mede daardoor is mijn huwelijk al snel gestrand Dat kamertje op zolder maakte mij rustig Misschien schien wel omdat ik daar als kleine jongen had gespeeld Echt bang was ik nooit Het woord spanningis meer op zijn plaats Het was een golfbwegingAls je in de krant weer iets las over een opgespoordeoorlogsmisdadiger groeide de spanning en daarna nam het weer af Die spanningsteeg ook als er een auto voor de deur stopte Ik keek dan van achter het gordijn wie dat was In het begin had ik een kast om me in te verstoppen maar al gauw dacht ik daar niet meer aan Soms als mijn ouders ders een avond weg waren was ik wel een beetje bang voor inbrekers brekers Want wat moet je doen Jekunt geen alarm slaan Bij de buren was al verschillende keren ingebrokenen ik had toen gezien dat er vingerafdrukken werden genomen Dat zou voor mij fataal zijn geweest
ARNOLD WIELENGA
"Ik ben toen ik op de officiersschoolin Bad Tolz zat in het Dachau wezen kijken Ik vond het daar met concentratiekamp al die keurige barakken veel minder erg dan in een gewone gevangenis vangenis Neem de bakkerij van Dachau Dat zag er goed uit Maar hoe kun je nou weten dat als er duizendenbroden werden den gebakken daar bijvoorbeeld vijftienduizend mensen van moesten eten Wat wij te zien kregen was een show Pas later op de zolderkamertoen ik "De Ondergang van Presser zat te lezen is het mij duidelijk geworden wat er met de joden is gebeurd beurd Ook Jacques Philippa verschuilt zich dus achter het bekende "Wir haben es nicht gewusst Ergens in het oosten van het land een grauw flatgebouwJ P Philippa staat er op het naambordje dat is bevestigd aan
Jacques Philippa kwam Zijn vader en moeder
in
gezin
maar ook de rest van de familie
te
geweest waren anti-Duits "Maar ik ben altijdal een buitenbeeqtje weest zegt Philippa "Op de HBS al had ik belangstelling Ik denk dat het pure ouderliefde voor het nationaal-socialisme liefdeis geweest dat vader en moeder mij bij zich in huis hebben ben genomen
Vluchten
resultaten minder Door gebrek aan nieuw bloed ontstonder inteelt kwamen er geen eieren meer en stierven de kanaries gehouuit Een poes heeft Phillipa ook jarenlang gezelschap
gezeten
Toen het dier stierf kwam er geen nieuw huisdier De huisdieren stierven De boeken die soms in een kist werden aangevoerd bleven Philippa zegt dat het boek "De Ondergang gang van Presser hem extra aan het denken heeft gezet "Het is mij toen pas duidelijk geworden wat er met de joden is gebeurd In de oorlog wist ik wel degelijk dat de joden naar het oosten werden gebracht Omdat het om complete gezinnen nen ging koesterde ik geen argwaan Ik vond het een rechtvaardige vaardige zaak dat ze elders werden samengebracht Toen ik het boek van Presser las dacht ik waar maak ik mij nugehouden druk om Ik leef nog terwijl die miljoenenjoden zijn vermoord Langzamerhand begon ik te beseffen dat mijn leven verpest was Ik had maar twee dingen die belangrijk waren de politiek tiek en het leger Ik wist dat ik beide kon afschrijven Want voor mij was er geen partij meer en het leger kon ik helemaal
den
wel vergeten
Monotone
jaren
De jaren die Philippa zelfs voor de werkster onopgemerkt doorbrachtop zijn eenzame zolderkamerverliepen monotoon Moeder kookte eten hij at het meestal boven op omdat hij zich daar rustiger voelde Soms waagde hij zich even in de keuken of in de huiskamer
Hoewel Philippa zegt weinig angst te hebben gekend heeft een moeilijke periode doorgemaakt toen hij last van nierstenen kreeg Een dokter durfde hij niet te raadplegen medicijnenwaren er dus niet "Ik heb het eerst geprobeerd met aspirines Dan was je even van de pijn af . Later heb ik de tabletten van mijn moeder gebruikt Ze had last van de gal Zo’n aanval duurde een paar uur en als het voorbij was wist ik ik ben er weer voor een paar maanden van af Pas toen die niersteen naar buiten kwam was het voorbij In 1973 bleek Philippa’s moeder kanker te hebben Zijn moeder is in het ziekenhuis overleden op het moment dat zijn hij
vader er ook lag Philippa werd toen van voedsel voorzien door zijn broer die hem later een afscheidsbrief van zijn moeder overhandigdeDe laatste maanden voor zijn arrestatiein april 1974 hebben Philippa en zijn vader maaltijdengekregenvan de organisatie ’Tafeltje dek je De vader van Philippa vroeg om extra grote porties omdat hij een grote eter zou zijn
Opgelucht zat er niet in
Elf april 1974 werd Philippaop de zolderkamerdoor de Haagse recherche aangehouden Na de eerste schrik zegt hij voelde hij zich toen toch opgelucht "Het ging heel rustig en kalm Buren hebben er niets van gemerkt Na een verblijfvan vierjaar in de gevangeniskwam
Pauwenlaan hoefde eigenlijk was voor de weinig veranderdte worden "De zolderverdieping loges De ene helftwas gewoon zolder de andere helft bestond uit twee kamertjes Een daarvan was voor mij Mijn ouders woonden beneden en sliepen op de eerste verdiepingDat is al die tijd zo gebleven Uitzicht op straat had ik door middel van een dakkapel Dat was alles Gedurende die eerste tijd op de zolderkamer heb ik wel overwogen om naar Duitsland te vluchten Maar dat zat er niet in Je kon geen kant op Ik had nog steeds geen afstand kunnen nemen van wat er gebeurd was Ik had nog steeds nazi-sympathieenDat laat je niet zo gauw los Ik kon daar natuurlijk met mijn vader niet over praten ten De eerste dag verliep wat stroef We hebben toen maar gesprokenom niet meer over het verleden te praten Dat is eigenlijk In
hebben
I
Jacques Philippa vlot Een uur lang geeft antwoord op de vragen Maar als we willen weten of eenzame jaren een Haagse zolderkamer en vier 29 op jaar gevangenis naar zijn mening voldoende tegenwicht wicht bieden voor de door hem in Drenthe gepleegde oorlogsmisdaden zwijgt Philippa plotseling "Ik weet het niet zegt hij tenslotte "Wat is schuld Wat is straf Ik geloof niet dat het noodlot deze straf voor mij heeft bedacht Daar heeft mijn verleden voor gezorgd Wij vinden die uitspraken nogal onduidelijk duidelijk "Maar ik weet dat er door mijn toedoen tnensen in het concehtratiekamp zijn terechtgekomen gekomen voegt hij eraan toen En later zal hij zeggen gen dat hij in de oorlog aannam dat de mensen voor naar de concentratiekampenwerden een heropvoeding den gestuurd
zin
iaar
haal
I
(Van onze verslaggevers
HENK KUIPERS
4
die nu ontkent aan de wandaden te hebben deelgenomen maar zich wel verantwoordelijkacht voor wat er door de Drentse Landwacht is gedaan is bij de komst van de geallieerden ondergedoken in Amsterdam Enkele weken na de bevrijdingheeft hij zijn intrek genomen op de zolder van zijn ouderlijkhuis in Den Haag Daar heeft hij zich 29 lange jaren schuilgehouden gehouden Op 11 april 1974 is hij alsnog gearresteerdHij is naar het Huis van Bewaring in Assen overgebrachten heeft onder meer in Scheveningen gevangen gezeten Toen Philippavoor strafverminderingin aanmerking kwam reageerden voormalige verzetsmensen erg fel Philippa bang voor eventuelerepresailles heeft vrijwillig tot 1978 zijn straf uitgezetenIn het oosten van het land is hij een nieuw leven begonnen Over dat nieuwe leven ven maar vooral over de onderduikperiodevan 29 jaar gaat bijgaandverhaal
het ouderlijk huis aan de
nu dat
hij in
afgesproken
."
genlijk 29 jaar zo gebleven In het begin dacht Philippa
dat hij slechts tijdelijkop de zolderkamermoest onderduiken Maar langzamerhand werd het hem duidelijk dat er geen uitweg was In de krant las hij verhalen over processen tegen oorlogsmisdadigers In 1950 las hij zijn eigen doodvonnis "Ik heb toen sterk overwogenom me
1978 weer op vrijevoeten
"Ik heb in de gevangeniseen man van het verzet ontraoet Samen hebben we veel over de oorlog gepraat Dc heb Spaans
is
Het naambordje van de man die in 1950 veroordeeld
in
Assen ter dood
Italiaansen Russisch geleerd en een cursus voor bibliothecaris gevolgd In het oosten van het land probeert Philippa aan de slag te komen Het is twee keer mislukt omdat er bij zijn aanstaande werkgeversmensen werkten die de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog nog niet te boven waren Philippa slijt zijn dagen in eenzaamheid Hij leeft van zijn uitkering gaat dagelijks naar de bibliotheek wandeltveel en bezoekt zijn familie Hij heeft ons een uur gegevenvoor dit interview Daar houdt Een krant waarin dit verhaal hij zich vrij nauwkeurig aan verschijnt wil hij niet ontvangen En als we zijn flat verlaten schuift hij de ketting weer op de deur