Arch mag vol 4 by arch

Τεχνολογία • Εφαρμογές • Προβληματισμοί

#4 Δ ι μ η ν ι α ί α Η λ ε κ τ ρ ο ν ι κ ή Ε ν η μ ε ρ ω τ ι κ ή Τ ε χ ν ι κ ή Έ κ δ ο σ η • Ι Ο ΥΛ Ι Ο Σ - ΑΥ Γ Ο Υ Σ Τ Ο Σ 2 0 1 4

#4 Περιεχόμενα 06

Νέος καταψύκτης από την Liebherr

Νέος Πρύτανης Α.Π.Θ ο κ. Περικλής Μήτκας

1oς Πανελλήνιος Διαγωνισμός Καινοτομίας & Νεανικής Επιχειρηματικότητας Έτοιμο για διεθνείς διακρισεις το μονοθέσιο που κατασκεύασαν φοιτητές του Α.Π.Θ.

Σημαντικές προσεχείς εκδηλώσεις του ASHRAE HELLENIC CHAPTER

Διεθνές Συνέδριο για την Προσωκρατική Φιλοσοφία στο Α.Π.Θ.

8o Ευρωπαϊκό Συνέδριο Ηλιακής Χημείας και Φωτοκατάλυσης

Επανεκκινήση αγοράς μικρών ΑΠΕ

«ΔΕΗθώμεν»

Περιβαλλοντικές επιπτώσεις των αιολικών πάρκων: «Μύθος & Πραγματικότητα»

Ο ρόλος των υλικών στο αστικό μικροκλίμα, στην εξοικονόμηση ενέργειας και στον περιορισμό των συνεπειών της «αστικής θερμικής νησίδας»

Παρουσία Οργανικών Πτητικών Ενώσεων (ΟΠΕ) στο εσωτερικό περιβάλλον των κτιρίων

Η Ελικοειδής Πεζογέφυρα της Σιγκαπούρης

Σκυροδέτηση σε υψηλές θερμοκρασίες περιβάλλοντος

BUNKER I REKNUB Αντιστρέφοντας τα νοήματα του χώρου

Ελληνική γλώσσα Μάθημα 1ο

Χρήσιμες Πληροφορίες

2 / Αρχιμήδης

ART DIRECTOR: Siropoulou Vasiliki vassiro@gmail.com *Τα δημοσιευόμενα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συντακτών τους.

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΕΚΔΟΤΗΣ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΟΠΤΕΙΑ

ΤΙΜΗ ΠΩΛΗΣΗΣ - ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ

Θεόδ. Βουδικλάρης, e-mail: tv@e-archimedes.gr Ευάγγ. Λυρούδίας e-mail: el@e-archimedes.gr Βάιος Σελλούντος e-mail: bs@e-archimedes.gr Νίκος Μαρσέλλος e-mail: nm@e-archimedes.gr Παν. Αναγνωστόπουλος e-mail: pa@e-archimedes.gr Θεόδ. Βουδικλάρης Ευάγγ. Λυρούδιας

ΔIEYΘΥΝΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ Βάιος Σελλούντος

ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ Νίκος Μαρσέλλος

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑΣ www.e-archimedes.gr Παν. Αναγνωστόπουλος

ΣΕΛΚΑ-4Μ Ε.Π.Ε. ΑΦΜ 999989717 Τζωρτζ 20-22, Πλ. Κάνιγγος 10682 Αθήνα τηλ. 210 38 38 386 fax 210 38 38 417 e-mail: tekdotiki@ath.forthnet.gr info@e-archimedes.gr

ΤΙΜΉ ΠΏΛΗΣΗΣ ΤΕΎΧΟΥΣ: 2€ Ετήσια συνδρομή (6 τεύχη): 10 € Διετής συνδρομή (12 τεύχη): 16 € ΣΠΟΥΔΑΣΤΈΣ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΊ, ΆΝΕΡΓΟΙ: Ετήσια συνδρομή (6 τεύχη): 6 € Διετής συνδρομή (12 τεύχη): 10 € ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ: Ετήσια συνδρομή (6 τεύχη): 20 € Διετής συνδρομή (12 τεύχη): 30 €

Αρχιμήδης / 3

#4 Η έκδοσή μας Όπως ήδη αναφέραμε και στο προηγούμενο τεύχος μας, μετά από την διετή και πλέον λειτουργία της ενημερωτικής ιστοσελίδας www.e-archimedes.gr αποφασίσαμε να προχωρήσουμε και στην έκδοση ηλεκτρονικού περιοδικού. Βασική διαφορά μεταξύ ιστοσελίδας και περιοδικού (το οποίο θα είναι δημινιαίο) είναι ότι η μεν ιστοσελίδα σχεδιάστηκε και θα παραμείνει δωρεάν προσβάσιμη σε όλους τους ενδιαφερόμενους, ενώ το περιοδικό θα είναι προσιτό και διαθέσιμο κυρίως σε συνδρομητές. Μετά δηλαδή τα πρώτα δωρεάν τεύχη θα απαιτείται ένα μικρό, σχεδόν συμβολικό, αντίτιμο για την ανάγνωση ή το κατέβασμα ενός τεύχους (2 €) ή ετήσια συνδρομή για τα 6 τεύχη 10 €. Νοείται ότι όσοι λαμβάνουν το τεύχος χωρίς να το ζητήσουν, ουδεμία οικονομική υποχρέωση έχουν. Το ηλεκτρονικό αυτό περιοδικό θα επιχειρήσει να καλύψει υπάρχοντα κενά στην τεχνική ενημέρωση, τα οποία πολλαπλασιάστηκαν με την αναστολή έκδοσης επιτυχημένων και έγκυρων εντύπων, λόγω της μεγάλης οικονομικής κρίσης. Για την διατήρηση των δαπανών έκδοσης σε χαμηλό επίπεδο επελέγη η ηλεκτρονική μορφή, η οποία είναι μειωμένου κόστους και παράλληλα κερδίζει έδαφος καθημερινά σε παγκόσμιο επίπεδο. Με το μικρό τίμημα που προαναφέραμε και την αρθρογραφία, τόσο της Συντακτικής Επιτροπής, όσο και πολλών άλλων υψηλής στάθμης συναδέλφων Τεχνικών, ελπίζουμε ότι το περιοδικό μας θα επιβιώσει. Σ’ αυτό θα συμβάλουν πιθανές διαφημιστικές καταχωρήσεις και χορηγίες που θα καλύψουν έξοδα συγκέντρωσης και διαμόρφωσης της ύλης, γραμματειακής υποστήριξης, ηλεκτρονικής φιλοξενίας κ.α.

ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΜΕ ... Σχόλια, προτάσεις, υποδείξεις, συνεργασίες (άρθρα, φωτογραφίες) που θα μας βοηθήσουν να οριστικοποιήσουμε την μορφή και να εμπλουτίσουμε τα περιεχόμενα και την ύλη του περιοδικού. Κάθε καλόπιστη υπόδειξη και πρόταση θα εξεταστεί πολύ προσεκτικά από την συντακτική & την εκδοτική επιτροπή. Δεν πρέπει ακόμη να αγνοηθεί ότι κάθε διαφημιστική καταχώρηση και κάθε συνδρομή, υπηρετούν την ανεξαρτησία και την βελτίωση της έκδοσής μας.

Ποιά όμως είναι η διαφορά ιστοσελίδας και περιοδικού; Για την ιστοσελίδα μας, για όσους ίσως δεν την γνωρίζουν, γίνεται ειδική αναφορά στις επόμενες σελίδες. Στο περιοδικό θα δοθεί περισσότερη έμφαση στην έγκυρη παρουσίαση της τεχνικής επικαιρότητας, την επιστημονική και επαγγελματική ενημέρωση των τεχνικών, αλλά και την μαχητική αρθρογραφία για όσα συμβαίνουν και επιδρούν στην επιστημονική και επαγγελματική πορεία τους. Παράλληλα θα ασχοληθούμε με οικονομικά, κοινωνικά, εθνικά, ακόμη και πολιτικά θέματα, με όσο μπορούμε μεγαλύτερη αντικειμενικότητα και εικονοκλαστική διάθεση, όπως άλλωστε εγγυάται η πολύχρονη και πολύπλευρη δράση των μελών της Συντακτικής Επιτροπής και των επώνυμων αρθρογράφων μας. Η Συντακτική επιτροπή δεν πρόκειται ποτέ να ασκήσει λογοκρισία αλλά και δεν προτίθεται να φιλοξενήσει άρθρα υβριστικά, εμπαθή, αμφίβολης εγκυρότητας ή διαφημιστικής προβολής. σε ουσιαστικό ελεύθερο βήμα καλόπιΑντίθετα φιλοδοξούμε να εξελιχθεί ο στης, εποικοδομητικής (ίσως και σκληρής) κριτικής προς όλες τις κατευθύνσεις, χωρίς μονομέρειες και δογματισμούς. Η ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Οι αναγνώστες μας μπορούν να κατεβάσουν ή να διαβάσουν on-line τα τεύχη στις ακόλουθες διευθύνσεις: ΤΕΥΧΟΣ #1

ΤΕΥΧΟΣ #2

ΤΕΥΧΟΣ #3

PDF

http://bit.ly/1paNoFz

http://bit.ly/1sznrkD

http://bit.ly/1lymhAI

FLIP

http://bit.ly/1ljYx3z

http://bit.ly/TopsQB

http://bit.ly/1qdTimD

ΜΟΡΦΗ

4 / Αρχιμήδης

Η παρουσίαση της έκδοσής μας επαναλαμβάνεται και στο τεύχος αυτό, το οποίο προωθείται και σε αρκετούς νέους αποδέκτες.

Αρχιμήδης / 5

ΕΙΔΗΣΕΙΣ - ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΝΕΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΚΑΤΑΚΕΥΕΣ

Νέος Πρύτανης Α.Π.Θ ο κ. Περικλής Μήτκας

Αγαπητοί Αναγνώστες, Σας ενημερώνουμε ότι στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε μια νέα ενότητα ύλης στον ΑΡΧΙΜΗΔΗ με τίτλο:

Τα σχετικά κείμενα παρακαλούμε να είναι σύντομα, περιεκτικά και να συνοδεύονται από το επιχειρηματικό λογότυπό σας.

ΕΙΔΗΣΕΙΣ - ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ NEA ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

Οι σχετικές παρουσιάσεις δεν σχετίζονται με διαφημίσεις ούτε δημιουργούν οποιαδήποτε οικονομική υποχρέωση, παρότι θα αποτελούν την καλύτερη (και αδάπανη) προβολή των ενδιαφερομένων.

Στην ενότητα αυτή θα περιλαμβάνονται: Ειδήσεις που αναφέρονται σε κατασκευές, αναπτυξιακές διαδικασίες, αναλήψεις τεχνικών έργων και ειδικών ή δυσχερών κατασκευών, εξειδικευμένη εκπαίδευση και μετεκπαίδευση στελεχών και συνεργατών, τεχνικές ομιλίες, ημερίδες, συνέδρια, τεχνικές εκθέσεις. Σύντομες αναφορές και περιγραφές νέων προϊόντων και τεχνολογιών που ενδιαφέρουν τους Τεχνικούς. Αναπτυξιακές δραστηριότητες επιχειρήσεων και φορέων, ανάληψη ή ολοκλήρωση τεχνικών κατασκευών.

Κάθε παρουσίαση θα πρέπει να αναφέρει την «πηγή» και να παραπέμπει στην ιστοσελίδα της σχετικής επιχείρησης ή φορέα. Τα σχετικά ενημερωτικά δελτία ή παρουσιάσεις παρακαλούμε να μας αποστέλετε μέσω e-mail στο:

bs09@edipt.gr ή ταχυδρομικά στα γραφεία μας (Τζώρτζ 20 -22, Πλ. Κάνιγγος, 10682, τηλ. 210 38 38 386). Η τελική μορφή και η έκταση της παρουσίασης θα καθορίζεται κατά την τελική επεξερασία του προς έκδοση τεύχους του περιοδικού.

Σε εκλογές που έγιναν τον Ιούνιο στο Α.Π.Θ. εκλέχθηκε Πρύτανης ο Καθηγητής της Σχολής Ηλεκτρολόγων και Ηλεκτρονικών Μηχανικών του ιδρύματος ο κ. Περικλής Μήτκας. Ο κ. Περικλής Μήτκας, είναι Διπλ. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός του Α.Π.Θ. (1985) και έχει παρουσιάσει πλούσιο Διδακτικό, Ερευνητικό, Συγγραφικό και Διοικητικό έργο, όπως προκύπτει από ένα σύντομο βιογραφικό του στην προσωπική του ιστοσελίδα.

Διδακτικό έργο Δομές Δεδομένων (5ο εξάμ., παλαιότερα 7ο) Βάσεις Δεδομένων (9ο εξάμ.) Τεχνολογία Λογισμικού (8ο εξάμ.) Βάσεις Δεδομένων και Εξόρυξη Γνώσης (Μεταπτυχιακό μάθημα) Τεχνικές Σχεδίασης και Ανάπτυξης Λογισμικού (Μεταπτυχιακό μάθημα) Ειδικά Κεφάλαια Βάσεων Δεδομένων (Μεταπτυχιακό μάθημα)

6 / Αρχιμήδης

1oς Πανελλήνιος Διαγωνισμός Καινοτομίας & Νεανικής Επιχειρηματικότητας

Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε την 26 Ιουνίου 2014 η τελετή βράβευσης των νικητών του 1ου Πανελλήνιου Διαγωνισμού Καινοτομίας και Νεανικής Επιχειρηματικότητας με την ονομασία «ideatree» που διοργανώθηκε από το Ίδρυμα Νεολαίας και Δια Βίου Μάθησης και η οποία έλαβε χώρα στο INNOVATHENS, τον κόμβο επιχειρηματικότητας και καινοτομίας της Τεχνόπολης του Δήμου Αθηναίων. Ο Διαγωνισμός είχε διάρκεια τρεισήμισι μήνες και στις δύο φάσεις αξιολόγησης που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκειά του, αξιολογήθηκαν 194 προτάσεις που κατέφθασαν από κάθε γωνιά της Ελλάδας, καλύπτοντας και τις πέντε θεματικές ενότητες που ο Διαγωνισμός αναζητούσε καινοτόμες ιδέες και ήταν οι εξής: Τεχνολογίες Πληροφορικής & Επικοινωνιών Ενέργεια & Περιβάλλον Καινοτομία στον Πρωτογενή Τομέα (Γεωργία, Αλιεία, Κτηνοτροφία κ.λπ.) Τουρισμός & Πολιτισμός Νέες τεχνολογίες στην εκπαίδευση Οι 15 ομάδες που είχαν ξεχωρίσει από τα δύο πρώτα στάδια αξιολόγησης του διαγωνισμού, παρουσίασαν τις επιχειρηματικές τους προτάσεις στην επιτροπή των αξιολογητών, η οποία ανέδειξε 8 νικήτριες ομάδες. Το πρώτο βραβείο παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον για Μηχανικούς γιατί το GeomIso, είναι το πρώτο ελληνικό και ένα από τα ελάχιστα παγκοσμίως λογισμικά IGA και συνιστά ισχυρό εργαλείο υπολογιστικής μηχανικής και γεωμετρίας στην υπηρεσία ερευνητή, επαγγελματία μηχανικού και σχεδιαστή (στατική - αντισεισμική ισογεωμετρική ανάλυση, ακριβής αποδοτικός σχεδιασμός με NURBS, TSPLines).

Εικόνα 1. Oι νέοι που κέρδισαν το βραβείο «GeomIso» Ιάκωβος Αντώνιος, Καραΐσκος Γεώργιος, Καρακίτσιος Παναγιώτης, Κορλού Σοφία, Κουμαντάκης Δημήτριος - Νικόλαος και Λεοντάρης Αθανάσιος.

Έτοιμο για διεθνείς διακρισεις το μονοθέσιο που κατασκεύασαν φοιτητές του Α.Π.Θ.

Την Ελλάδα και το Α.Π.Θ. θα εκπροσωπήσει, για άλλη μια φορά, στους Διεθνείς Διαγωνισμούς Formula Student η ομάδα Aristotle Racing Team (ART), με το νέο μονοθέσιο που παρουσιάστηκε επίσημα την 11 Ιουλίου 2014 στις αίθουσες των «Village Cinemas». Το νέο αυτοκίνητο του Α.Π.Θ. κατασκευάστηκε ύστερα από αεροδυναμική μελέτη για την τοποθέτηση αεροδυναμικού βοηθήματος στο μονοθέσιο (αεροδυναμικό πάτωμα-διαχύτης). Επίσης αναπτύχθηκε ένα καινοτομικό σύστημα τηλεμετρίας για την απ΄ ευθείας και άμεση λήψη δεδομένων κατά την κίνηση του μονοθέσιου στην πίστα. Καθοριστική είναι η μείωση βάρους των επιμέρους στοιχείων και κατ’ επέκταση ολόκληρου του μονοθέσιου που επιτεύχθηκε προσδίδοντας νέες δυνατότητες, σε συνδυασμό με τον εργονομικό σχεδιασμό για το cockpit του οδηγού (κάθισμα, πίνακας οργάνων, τιμόνι).

Η φοιτητική ομάδα ART του Α.Π.Θ. απαρτίζεται από 18 μέλη. Από το 2007, η ομάδα έχει συμμετάσχει σε αρκετούς αγώνες της Formula SAE, όπως στην Ιταλία το 2007, στην Αγγλία το 2008 και το 2009, στην Ιταλία το 2010, στην Αγγλία το 2011, στη Γερμανία και την Ιταλία το 2012, και στην Αγγλία το 2013, κατακτώντας παράλληλα το βραβείο μηχανολογικού σχεδιασμού το 2009, το βραβείο της πιο φιλικής ομάδας το 2010, την 1η θέση στο τελικό του αγωνίσματος της επιτάχυνσης το 2011, ενώ η σημαντικότερη επιτυχία της ομάδας στη σύντομη ιστορία της, ήταν η 3η θέση στη γενική κατάταξη στο διαγωνισμό της Ιταλίας το 2012. Αρχιμήδης / 7

Σημαντικές προσεχείς εκδηλώσεις του ASHRAE HELLENIC CHAPTER American Society of Heating, Refrigerating and Air-Conditioning Engineers Inc.

1η Εκδήλωση

Τεχνικό Πρόγραμμα

ΕΚΔΉΛΩΣΗ ΤΕΧΝΙΚΉΣ ΕΝΗΜΈΡΩΣΗΣ

«Ηγεσία & Τεχνικός Κόσμος - Πώς να αυξήσετε την παραγωγικότητα της επιχείρησης σας με μηδενικό κόστος»

Το Σωματείο με την επωνυμία

Εισηγητής: Κων/νος ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ

«ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ, ΨΥΞΗΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΣΜΟΥ ASHRAE» διοργανώνει στην Αθήνα, στις 15 Νοεμβρίου 2014, Εκδήλωση Τεχνικής Ενημέρωσης, στο ξενοδοχείο Ledra (Λεωφ. Συγγρού 115 Αθήνα). Δεν υπάρχει κόστος συμμετοχής αλλά απαιτείται εγγραφή.

2η Εκδήλωση ΑΚΟΜΗ ΜΙΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΈΝΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ

8 / Αρχιμήδης

Μ.Μ., Πρώην Γεν. Διευθυντής, Τεχνικός Σύμβουλος.

«Έξυπνες Κλιματιστικές Μονάδες και Ανάκτηση Ενέργειας» Εισηγητές: Άλκης ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΣ Μ.Μ. Λάμπης ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ Μ.Μ., Menerga Hellas. Λόγω περιορισμένου αριθμού θέσεων είναι απαραίτητη η συμπλήρωση δήλωσηςσυμμετοχής και η αποστολή της με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (dimitris@ashrae.gr). Τα μέλη της ASHRAE θα έχουν προτεραιότητα στην συμμετοχή. Περισσότερες πληροφορίες για το Ελληνικό Παράρτημα ASHRAE στην ιστοσελίδα: www.ashrae.gr

Διεθνές Συνέδριο για την Προσωκρατική Φιλοσοφία στο Α.Π.Θ. Η Διεθνής Εταιρεία Προσωκρατικών Σπουδών (International Association for Presocratic Studies - IAPS) και το «Διεπιστημονικό Κέντρο Αριστοτελικών Μελετών» του Α.Π.Θ. διοργάνωσαν το 4ο Διεθνές Συνέδριο για την Προσωκρατική Φιλοσοφία. Οι εργασίες του Συνεδρίου πραγματοποιήθηκαν από τη Δευτέρα 30 Ιουνίου έως την Παρασκευή 4 Ιουλίου 2014, στο ΚΕ.Δ.Ε.Α. του Α.Π.Θ. Στις εργασίες του Συνεδρίου συμμετείχαν με ανακοινώσεις κορυφαίοι μελετητές της αρχαίας Ελληνικής φιλοσοφίας και ιδιαίτερα της προσωκρατικής και Αριστοτελικής από χώρες όπως: ΗΠΑ, Γαλλία, Βέλγιο, Γερμανία, Ισπανία, Ισραήλ, Ιταλία, Μεξικό, Βραζιλία, Ρωσία, Ηνωμένο Βασίλειο, Πολωνία, Τουρκία και φυσικά από την Ελλάδα. Στόχος του Συνεδρίου ήταν να μελετηθούν εις βάθος τα σωζόμενα αποσπάσματα των προσωκρατικών φιλοσόφων, που έζησαν και έδρασαν στον 6ο-5ο αιώνα π.Χ., έως την εποχή του Σωκράτη. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται ο Θαλής, ο Αναξίμανδρος, ο Αναξιμένης, ο Πυθαγόρας, ο Ξενοφάνης, ο Ηράκλειτος, ο Παρμενίδης, ο Ζήνων ο Ελεάτης, ο Μέλισσος ο Σάμιος, ο Εμπεδοκλής, ο Αναξαγόρας, ο Δημόκριτος κ.α. Όλοι οι παραπάνω φιλόσοφοι ασχολούνται με την προσπάθεια να δοθούν εξηγήσεις για το φυσικό κόσμο καθώς και με προβλήματα που αναφέρονται στον άνθρωπο. Έτσι το έργο τους ανήκει στον χώρο της κοσμολογίας, της σοφιστικής, της ποίησης, της πυθαγόρειας φιλοσοφίας.

Ωστόσο είναι γνωστό ότι μόνον αποσπάσματα έχουν σωθεί από το έργο τους, μέσα από τις μαρτυρίες άλλων φιλοσόφων. Η σημαντικότερη ίσως πηγή πληροφοριών για τους προσωπρατικούς φιλοσόφους βρίσκεται στο έργο του Αριστοτέλη, ο οποίος, μεταξύ άλλων, λειτούργησε και ως ιστορικός της φιλοσοφίας, εφόσον για κάθε θέμα που αναλάμβανε να εξετάσει αναφερόταν πρώτα στο έργο των προγενεστέρων, το οποίο σχολίαζε, έκρινε, και στη συνέχεια ανέπτυσσε την δική του θεωρία. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ανακοίνωση για τα ερευνητικά συμπεράσματα σχετικά με τον πάπυρο του Δερβενίου, το «αρχαιότερο, σωζόμενο, βιβλίο της Ευρώπης» με ελληνικό κείμενο (πιθανόν του 5ου αιώνα π.Χ.), που βρέθηκε σε τάφο του Δερβενίου του 4ου αιώνα π.Χ. και φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.

Νέος καταψύκτης από την Liebherr Η Liebherr διαθέτει και στην Ελληνική αγορά τον νέο της επαγγελματικό καταψύκτη «Liebherr GGUesf 1405» πολύ χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης.

Tεχνικά Χαρακτηριστικά Μικτή χωρητικότητα Εξωτ. διαστ.

143 lt

600/615/830

Εσωτ. διαστ. Μ/Β/Υ 474/443/676 Κατανάλωση 24h

0.724 kWh

Σύστημα Ψύξης Απόψυξη

Στατικό Χειροκίνητη

Θερμοκρασία εύρος -9°C / -26 °C Εξωτερικό

Γκρί

Εσωτερικό

Άσπρο πλαστικό

Πόρτα Ανοξείδωτο χωρίς τζάμι Έλεγχος θερμ. Ηλεκτρ. θερμοστάτης Ένδειξη Θερμοκρασίας Ψηφιακή Ένδειξη βλάβης Οπτική & ηχητική Ράφια

Λειτουργία Super Frost

Ναι

Κλειδαριά

Ναι

Ανοίγμα πόρτας Φορά Αριστερά

30/6/14 - 4/7/14 Στόχος ήταν η μελέτη των αποσπασμάτων των προσωποκρατικών φιλοσόφων του 6ου - 5ου αιώνα π.Χ. έως τον Σωκράτη

Αλλαγή φοράς πόρτας

Ναι

Μικτό/Καθαρό βάρος 42/40 kg Ψυκτικό υγρό

R600a

Φορτίο σύνδεσης

0,6/100W

Κλιματική κλάση

SN-T

Αρχιμήδης / 9

8o Ευρωπαϊκό Συνέδριο Ηλιακής Χημείας και Φωτοκατάλυσης

Διεθνές Συνέδριο, με τίτλο: «8ο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Ηλιακής Χημείας και Φωτοκατάλυσης: Περιβαλλοντικές Εφαρμογές» διοργανώθηκε από τα Τμήματα Χημείας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Χημικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών και πραγματοποιήθηκε από τις 25 έως τις 28 Ιουνίου του 2014, στο ξενοδοχείο, «Makedonia Palace», στη Θεσσαλονίκη. Κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου ανακοινώθηκαν περιβαλλοντικά αποτελεσματικές και καινοτόμες διεργασίες (καθαρές/πράσινες τεχνολογίες) για την επεξεργασία βιομηχανικών αποβλήτων, πόσιμου νερού, αλλά και την αντιμετώπιση της αέριας ρύπανσης. Σημαντική παράμετρος στις εν λόγω διεργασίες αποτελεί, σύμφωνα με τους διοργανωτές, η ένταξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ηλιακή ενέργεια) στις διαδικασίες καθαρισμού των υγρών και του αέρα προσφέροντας έτσι, ειδικά σε περιοχές μεγάλης ηλιοφάνειας όπως η Ελλάδα, αποτελεσματικές και οικονομικές λύσεις καταστροφής ή απομάκρυνσης τοξικών και βλαβερών ρύπων από το νερό ή τον αέρα.

Σύμφωνα με τους διοργανωτές, το Συνέδριο υπήρξε η όγδοη προσπάθεια που έγινε πανευρωπαϊκά σε αυτόν το διεπιστημονικό τομέα, ο οποίος έχει σαφείς κοινωνικές προεκτάσεις, ενώ σημαντικό ήταν το γεγονός ότι η επιστημονική επιτροπή του συνεδρίου περιελάμβανε τους πλέον εξέχοντες επιστήμονες, και όχι μόνο του ευρωπαϊκού χώρου, που δραστηριοποιούνται στο συγκεκριμένο επιστημονικό πεδίο των εναλλακτικών μεθόδων απορρύπανσης.

«Θέμα του συνεδρίου είναι οι εναλλακτικές μέθοδοι για την καταστροφή τοξικών ουσιών και ιδιαίτερα η φωτοκατάλυση η οποία αξιοποιεί ιδιότητες αδρανών υλικών όπως το οξείδιο του τιτανίου (περιέχεται σε αντηλιακές κρέμες) σε συνδυασμό με ηλιακό φωτισμό προκειμένου να καταστρέψει τοξικούς ρύπους σε ατμόσφαιρα και νερό» εξήγησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου, καθηγητής του Τμήματος Χημείας του ΑΠΘ, Ιωάννης Πούλιος. «Στην Ελλάδα», όπως εξήγησε ο καθηγητής, «η μέθοδος της φωτοκατάλυσης δεν έχει ακόμα εφαρμοσθεί αλλά εκκρεμεί πρόταση για επεξεργασία των αστικών λυμάτων της νήσου Θηρασιάς μ΄αυτό τον τρόπο, ο οποίος δεν είναι ιδιαίτερα ακριβός και φυσικά, είναι φιλικός στο περιβάλλον».

Άλλωστε, σύμφωνα με τους διοργανωτές του συνεδρίου, η ένταξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις διαδικασίες καθαρισμού των υγρών και του αέρα θα μπορούσε να προσφέρει, ειδικά σε περιοχές μεγάλης ηλιοφάνειας, όπως είναι τα ελληνικά νησιά, αποτελεσματικές και οικονομικές λύσεις καταστροφής ή απομάκρυνσης τοξικών και βλαβερών ρύπων από το νερό ή τον αέρα.

«Μιλάμε για μία μέθοδο που εφαρμόζεται στο εξωτερικό για την βαφή κτηρίων όπου προστίθεται οξείδιο του τιτανίου και με την έκθεση στον ήλιο «μπλοκάρεται» η ατμοσφαιρική ρύπανση και κατά συνέπεια η εξωτερική βρωμιά», πρόσθεσε ο κ. Πούλιος. Το συνέδριο αποτέλεσε σημείο αναφοράς στο γνωστικό του αντικείμενο και προσέλκυσε καταξιωμένους επιστήμονες, νέους ερευνητές και επαγγελματίες από όλο τον κόσμο. Φέτος δόθηκαν έξι διακεκριμένες διαλέξεις, μία εκ των οποίων από τον Ιάπωνα Καθηγητή Fujishima, τον «πατέρα» της ετερογενούς φωτοκατάλυσης. Περισσότεροι από 250 επιστήμονες από όλο τον κόσμο (Ευρώπη, Ασία, Βόρεια και Νότια Αμερική) συμμετείχαν στις εργασίες της Ημερίδας. Περισσότερες πληροφορίες για το συνέδριο www.spea8.gr

ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΤΕΥΧΟΣ ΜΑΣ Στο επόμενο τεύχος μας θα γίνει αναλυτική παρουσίαση δύο πολύ σημαντικών Διημερίδων: 1. ΙΕΚΕΜ ΤΕΕ - ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ ΓΙΑ «ΕΠΙΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ» 2. ΠΣΔΜΗ (Πανελλήνιος Σύλλογος Διπλ. Μηχανολόγων & Ηλεκτρολόγων Μηχανικών): «ΚΤΙΡΙΑ ΧΑΜΗΛΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ». Τα slides των ομιλιών βρίσκονται ήδη στην ιστοσελίδα μας www.e-archimedes.gr.

10 / Αρχιμήδης

Επανεκκινήση αγοράς μικρών ΑΠΕ Ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Μελετητών - Εγκαταστατών Οικιακών & Κτιριακών Φωτοβολταϊκών «ΗΛΙΟΣ» με σειρά εγγράφων και διαβημάτων του προσπαθεί να επιτύχει «επανεκκίνηση της αγοράς μικρών ΑΠΕ».

Ειδικότερα σε έγγραφό του προς το Υπ. Ανάπτυξης & Ανταγωνιστικότητας τονίζει:

«Μετά τα μέτρα που πήρε το ΥΠΕΚΑ τον Αύγουστο του 2012 και τον Μάιο του 2013, η αγορά των μικρών ΑΠΕ και ειδικότερα των μικρών φωτοβολταϊκών σε στέγες βρίσκεται σε πλήρη στασιμότητα.» Από το Μάρτιο του 2013, ο Σύνδεσμος μας έχει υποβάλλει συγκεκριμένη πρόταση στο ΥΠΕΚΑ για ένα νέο θεσμικό πλαίσιο για την εγκατάσταση μικρών συστημάτων ΑΠΕ από νοικοκυριά και μικρές επιχειρήσεις, με αποκλειστικό σκοπό την αυτοπαραγωγή, δηλαδή την κάλυψη των ενεργειακών τους αναγκών. Η πρόταση βασίζεται στο συμψηφισμό της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας με την καταναλισκόμενη σε ετήσια βάση και επιτρέπει στα νοικοκυριά αλλά ακόμα περισσότερο και στις μικρές επιχειρήσεις να μειώσουν το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας. Το συγκεκριμένο σχήμα αυτοπαραγωγής είναι γνωστό ως «Net Metering», αποτελεί παγκόσμια τάση στις μικρές ΑΠΕ και εφαρμόζεται με επιτυχία στις ΗΠΑ, αλλά και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Η πρόταση του συνδέσμου έγινε αποδεκτή τόσο από το σύνολο των φορέων της αγοράς, όσο από το ίδιο το ΥΠΕΚΑ. Τον Οκτώβριο του 2013 κατατέθηκε η πρώτη νομοθετική ρύθμιση και το Δεκέμβριο του 2013, το ΥΠΕΚΑ προχώρησε στη σύσταση μιας ειδικής Ομάδας Εργασίας χωρίς όμως τη συμμετοχή των φορέων της αγοράς. Στα μέσα Μαΐου, η Ομάδα Εργασίας δημοσίευσε ένα αρχικό πόρισμα με το οποίο προτείνει μια παραλλαγή της πρότασης των φορέων της αγοράς. Το προτεινόμενο σχήμα είναι εξαιρετικά πολύπλοκο και δυσνόητο για τους τελικούς καταναλωτές και δημιουργεί κίνητρα πολύ πιο αδύναμα από αυτά που ισχύουν σήμερα μέσω του Ειδικού Προγράμματος Ανάπτυξης Φωτοβολταϊκών σε Στέγες που όμως δεν δημιουργούν επαρκή ζήτηση για την ουσιαστική επανεκκίνηση της αγοράς.

12 / Αρχιμήδης

Στις αρχές του Ιουνίου, ο Σύνδεσμος μας δημοσίευσε συγκεκριμένη μελέτη, η οποία και τεκμηριώνει τους πιο πάνω ισχυρισμούς και αποδεικνύει, με αυτό τον τρόπο, ότι οι προτάσεις μας δεν επηρεάζουν ουσιαστικά την αγορά ενέργειας της χώρας.

Επίσης, μαίνεται ότι οι προτάσεις μας περιλαμβάνουν: Την εφαρμογή όλων των χρεώσεων στο αποτέλεσμα του ενεργειακού συμψηφισμού. Την επέκταση του ορίου των lokW που προτείνει η Ομάδα Εργασίας σε όλους τους καταναλωτές που συνδέονται στη χαμηλή τάση. Τη δυνατότητα εγκατάστασης συστημάτων σε καθεστώς «Net Metering» όχι μόνο από ιδιοκτήτες ακινήτων αλλά και από μισθωτές αφού η συντριπτική πλειοψηφία των μικρών επιχειρήσεων στεγάζεται σε μισθωμένα ακίνητα.

Δεδομένου ότι, η αγορά βρίσκεται όχι απλά σε ύφεση, αλλά πρακτικά σε στασιμότητα για σχεδόν 2 χρόνια και ότι το θέμα αφορά τόσο στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας αλλά και στη μείωση του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας των νοικοκυριών και των μικρών επιχειρήσεων, παρακαλούμε για την παρέμβασή σας, έτσι ώστε κατά τη λήψη των τελικών αποφάσεων από το ΥΠΕΚΑ, να αποτιμηθεί και η αναπτυξιακή διάσταση του θέματος υιοθετώντας τις προτάσεις των φορέων της αγοράς. Είμαστε στη διάθεση σας για την παροχή αναλυτικών διευκρινίσεων ή ακόμα και τη διενέργεια συνάντησης για την καλύτερη κατανόηση του θέματος από την πλευρά σας. Στις 13 Ιουνίου πραγματοποιήθηκε ενημερωτική συνάντηση μεταξύ των Υπευθύνων του Τομέα Ενέργειας του ΣΥΡΙΖΑ Βουλευτών κυρίου A. Πετράκου και κυρίας Ε. Ουζουνίδου και εκπροσώπων του Συνδέσμου «ΗΛΙΟΣ».

Κατά την συνάντηση, οι εκπρόσωποι του Συνδέσμου ενημέρωσαν τους εκπροσώπους του ΣΥΡΙΖΑ για το παρατεταμένο «πάγωμα» της αγοράς των μικρών ΑΠΕ, αποτέλεσμα των μέτρων που έλαβε το ΥΠΕΚΑ τον Αύγουστο του 2012 και το Μάιο του 2013. Παράλληλα, ανέλυσαν τις ατέλειες και τα προβλήματα της πρότασης της σχετικής Ομάδας Εργασίας του ΥΠΕΚΑ για το «Net Metering», καταλήγοντας στο ότι η πρόταση δεν δημιουργεί προϋποθέσεις για την ουσιαστική ενεργοποίηση του μέτρου, ώστε να μπορέσουν τα νοικοκυριά και οι μικρές επιχειρήσεις να ωφεληθούν από την εγκατάσταση ενός μικρού φωτοβολταϊκού συστήματος ή μιας μικρής ανεμογεννήτριας. Ιδιαίτερη έμφαση, δόθηκε στους ρυθμούς με τους οποίους κινείται το ΥΠΕΚΑ, αφού έχουν περάσει πάνω από 15 μήνες από την αρχική υποβολή της πρότασης του Συνδέσμου για την εφαρμογή του «Net Metering» στη χώρα μας, χωρίς ακόμα να υπάρχει κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα. Από την πλευρά του, ο ΣΥΡΙΖΑ διατύπωσε τη θέση ότι η πρόταση της Ομάδας Εργασίας του ΥΠΕΚΑ είναι ένας εύσχημος τρόπος της Κυβέρνησης για να μη προχωρήσει στην ουσιαστική θέσπιση του «Net Metering», κάτι που αποδεικνύεται, τόσο από το γεγονός ότι δεν αποδέχθηκε τις προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ κατά τη ψήφιση του ν.4203/2013 στη Βουλή, όσο και από τη σταθερή στάση του ΥΠΕΚΑ να τηρεί σιγή ιχθύος, χωρίς να απαντά επισήμως σε επιστολές ή αιτήματα των φορέων της αγοράς. Τέλος, και τα δυο μέρη συμφώνησαν για την άμεση ανάγκη δημιουργίας ενός σταθερού και συνάμα αποτελεσματικού πλαισίου για την ώθηση των μικρών ΑΠΕ, που στη παρούσα φάση μπορεί να εξυπηρετηθεί μόνο με την εφαρμογή ενός καθαρού σχήματος «Net Metering» για τους καταναλωτές της χαμηλής τάσης.»

Στόχοι Σημειώνεται ότι οι «θέσεις» Φθηνή και καθαρή ενέργεια σε οικιακούς καταναλωτές και μικρές επιχειρήσεις. του Συνδέσμου Άμεση ανάπτυξη και επαναδημιουργία των χαμένων θέσεων για το net εργασίας. metering αποτυ- Στήριξη των οικονομικά ασθενών ομάδων με δωρεάν ηλεκτρικό ρεύμα. πώνονται σε ειδικό κείμενο Βασικά σημεία στο οποίο Συμψηφισμός της παραγόμενης ενέργειας με την καταναλιεπισημαίνονται σκόμενη σε ετήσια βάση. Για να είναι βιώσιμη η εγκατάσταση μικρών συστημάτων από μικρούς καταναλωτές με εποχιακές κα«οι στόχοι», ταναλώσεις (κατοικίες, τουριστικές επιχειρήσεις, αγρότες). Eφαρμογή όλων των χρεώσεων στο αποτέλεσμα του συμψη«τα βασικά φισμού (π.χ. ΕΤΜΕΑΡ, ΕΦΚ, ΕΤ, ΥΚΩ και λοιπές ρυθμιζόμενες σημεία» και τα χρεώσεις). Για την αποφυγή διπλοχρεώσεων και τη μη παραβί«λοιπά σημεία» αση των αρχών της ισοτιμίας και της ανταποδοτικότητας. Διάθεση της περίσσειας ενέργειας υπερ των δικαιούχων του του νέου Net Κοινωνικού Τιμολογίου. Προς όφελος των οικονομικά ασθενέστερων κοινωνικών ομάδων. Metering: Χρονική δέσμευση του ΥΠΕΚΑ για την ουσιαστική ενεργοποίηση του μέτρου. Για να σταματήσει η ομηρία των επιχειρήσεων και των επαγγελματιών του κλάδου.

Εφαρμογή μόνο για τους καταναλωτές στη χαμηλή τάση. Για να έχει το μέτρο τη μέγιστη δυνατή διασπορά στην κοινωνία και να ωφελήσει τους μικρούς καταναλωτές. Εγκατάσταση ενός συστήματος ανά παροχή και όχι ανά κτίριο (για κτίρια με πολλές ιδιοκτησίες). Για να μπορούν να ωφεληθούν οι ένοικοι πολυκατοικιών. Εγκατάσταση από μισθωτές. Για να ωφεληθούν οι μικρές επιχειρήσεις που σε ποσοστό 70% στεγάζονται σε μισθωμένα ακίνητα. Θέσπιση ειδικού προγράμματος με κίνητρα (φοροτεχνικά ή/ και χρηματοδότηση). Με οικονομικά και κοινωνικά κριτήρια ώστε να μειωθεί η ενεργειακή πενία.

Λοιπά σημεία Μείωση του αδικαιολόγητα υψηλού κόστους σύνδεσης. Συνύπαρξη συστημάτων Feed-in-Tariff με συστήματα αυτοπαραγωγής. Δυνατότητα εγκατάστασης σε κοινόχρηστους χώρους με τη σύμφωνη γνώμη όλων των συνιδιοκτητών. Θέσπιση virtual net metering για κτίρια με πολλούς ιδιοκτήτες (δηλ. πίστωση της ενέργειας που παράγει ένα σύστημα σε περισσότερους από ένα καταναλωτές που βρίσκονται στον ίδιο ή σε όμορο χώρο με το χώρο εγκατάστασης του συστήματος). Θέσπιση Bill Credit Transfers για καταναλωτές που δεν έχουν διαθέσιμο χώρο εγκατάστασης (δηλ. πίστωση της ενέργειας που παράγει ένα σύστημα σε περισσότερους από ένα καταναλωτές που βρίσκονται σε χώρο διαφορετικό από το χώρο εγκατάστασης του συστήματος). Αρχιμήδης / 13

«ΔΕΗθώμεν» Θ. Γ. Βουδικλάρης Πολιτικός Μηχανικός

Δεν πρόκειται περί προσευχής, είναι μερικές σκέψεις που έγιναν με αφορμή την πώληση της μικρής ΔΕΗ, που θα μπορούσαν όμως να επεκταθούν και σε άλλες περιπτώσεις παρομοίων «πωλήσεων», που έγιναν ή θα γίνουν, αν, ίσως, έχουν παρεμφερή χαρακτηριστικά. Σκέψεις που συνιστούν προβληματισμό και όχι συμπεράσματα. Θα ευχόμουν, οι σκέψεις αυτές, να μπορούσαν να ευαισθητοποιήσουν και κάποιους άλλους συναδέλφους να εκθέσουν τις δικές τους.

Θεωρώ ότι η αποξένωση του κράτους από την άσκηση δραστηριοτήτων, εξουσίας, ιδιοκτησίας, δικαιωμάτων ή προσφοράς, είναι κάτι σημαντικό και πρέπει να γίνεται, σε κάθε περίπτωση, με σύνεση και περίσκεψη. Και η πώληση του 30% της ΔΕΗ είναι μια τέτοια περίπτωση. Η μεγάλη ευθύνη ανήκει προφανώς στην πολιτική εξουσία, αλλά και ο απλός πολίτης, ο ψηφοφόρος, δεν είναι απηλλαγμένος. Είναι αυτός που ψηφίζει, αυτός που, ως κύτταρο της κοινής γνώμης, δημιουργεί την κοινωνική πίεση για την αποφυγή ή τη διόρθωση των αυθαιρεσιών της εξουσίας. 14 / Αρχιμήδης

Ας το ξεκαθαρίσουμε από την αρχή, δεν μπορούμε με κανένα τρόπο να αποδεχθούμε τη συμπεριφορά και την απαίτηση των συνδικαλιστών της ΔΕΗ (και κάθε άλλης ομάδας συνδικαλιστών) να διοικούν την επιχείρηση και να υποδεικνύουν την οικονομική πολιτική της χώρας, χρησιμοποιώντας σαν όπλο τους διακόπτες παροχής ηλεκτρικού ρεύματος (ή κάποιους άλλους) που τους εμπιστεύτηκε η πολιτεία. Αυτό όμως δεν είναι λόγος να πληγώσουμε ή να εξοντώσουμε τη ΔΕΗ, στη λογική «πονάει κεφάλι - κόβει κεφάλι». Από την αρρώστια πρέπει να απαλλαγούμε, αλλά παίρνοντας τα σωστά φάρμακα, όχι σπεύδοντας σε ακρωτηριασμούς.

Πιστεύω με βεβαιότητα ότι η απόφαση για την πώληση της μικρής ΔΕΗ ελήφθη από την ηγεσία των κομμάτων (και της ομάδας τους) χωρίς συμμετοχή των βουλευτών, χωρίς επαρκή έρευνα και μελέτη, και ψηφίστηκε από τους βουλευτές χωρίς γνώση του αντικειμένου. Επίσης χωρίς καμμία ενημέρωση και προετοιμασία των πολιτών, αυτών που θα απολαύσουν το κέρδος ή θα πληρώσουν τη ζημιά της εσφαλμένης επιλογής. Εκπλαγήκαμε, τάχα, όταν κάποιος σπουδαίος Υπουργός ομολόγησε ότι ψήφισε το Μνημόνιο χωρίς να το έχει διαβάσει, ενώ ξέρουμε όλοι ότι αυτό είναι ο γενικός κανόνας, το 98% των βουλευτών ψηφίζει ότι του πει

το κόμμα του, χωρίς να έχει μελετήσει ή απλώς αναγνώσει το προτεινόμενο νομοσχέδιο, ιδίως αν αυτό έχει την έκταση, τις δυσκολίες και τις σφιχτές προθεσμίες μελέτης του προκειμένου. Και χωρίς να έχει το σθένος να διατυπώσει αντίθετη άποψη -- ένας ακόμη λόγος για να μην το διαβάσει. Φυσικά, ποια αποτελέσματα προκύπτουν από την εφαρμογή των αμελέτητων νόμων είναι και αυτό γνωστό. Αμελέτητα. Η υπεράσπιση παρομοίων αποφάσεων επιχειρείται με γενικές συνταγές - πανάκεια. Η ιδιωτικοποίηση είναι καλό πράγμα, προκαλεί ανταγωνισμό, το ξέρουν,

τάχα, όλοι. Το δικό μας κόμμα υποστηρίζει την ελεύθερη αγορά, άρα ας αναθέσουμε όσα μπορούμε περισσότερα στους ιδιώτες, για να πάει μπροστά η εθνική οικονομία. Έτσι «απαλλάσσεται» ο βουλευτής από την υποχρέωση να σχηματίσει προσωπική αντίληψη και άποψη, και συμβιβάζεται με τη συνείδησή του -πίσω από τη γενική συνταγή «κρύβεται» ακόμα και από τον εαυτό του. Δεν προβληματίζεται για το αν είναι ή δεν είναι επωφελής η συγκεκριμένη πώληση ενός δημόσιου οργανισμού, τον φτάνει που πρόκειται για ιδιωτικοποίηση, η οποία είναι ασφαλώς καλή. Δεν ανησυχεί μήπως από το «Τσοβόλα δώστα όλα» (τα δανει-

κά στους ψηφοφόρους) μεταπηδήσουμε στο «Στουρνάρα δώστα όλα» (τα πατρογονικά στους επιτήδειους). Τα σχετικά «παπαγαλάκια» έχουν πλήθος τέτοιων παραδειγμάτων, ο Ωνάσης με την ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ, ο Μποδοσάκης με την ΠΥΡΚΑΛ, οι επιχειρήσεις Ανδρεάδη είναι μερικά απ’ αυτά, που αποδεικνύουν πόσο καλά πάει μια επιχείρηση όταν την διοικεί ιδιώτης. Κανένας δεν ξέρει ή δεν θυμάται μεγάλη ιδιωτική επιχείρηση που να πήγε «κατά διαβόλου». Κανένας δεν έχει ακούσει ότι μερικές χώρες που εφήρμοσαν την ιδιωτικοποίηση μεγάλων οργανισμών κοινής ωφελείας, ξαναγύΑρχιμήδης / 15

ρισαν στον δημόσιο χαρακτήρα, ύστερα από λίγο. Κανένας τους δεν έχει πληροφορηθεί (ή υποπτευθεί) ότι, πολύ συχνά και πολύ γρήγορα, όλοι οι επιχειρηματίες «ανταγωνιστές» τα βρίσκουν μεταξύ τους και γίνονται «συναγωνιστές», προς το συμφέρον του καταναλωτή, βεβαίως. Ούτε ότι τα βρίσκουν με τους εκάστοτε κυβερνώντες, με ακόμη μεγαλύτερη ευκολία, για το συμφέρον όλων, βεβαίως. Υπάρχει ένα πραγματικό γεγονός. Το κράτος και η κοινωνία μας έχουν φτώχειες, δεν κυκλοφορεί χρήμα, δεν γίνονται επενδύσεις και έργα, δημόσια και ιδιωτικά. Επομένως ας πουλήσουμε κάτι από την κρατική περιουσία για να πάρουμε «ζεστό χρήμα», που θα χρησιμεύσει ως έναυσμα στην οικονομία μας. Το ξέρουμε, βέβαια, ότι όταν ο πωλητής βρίσκεται σε ανάγκη, η τιμή πωλήσεως θα είναι συμφέρουσα για τον αγοραστή, αλλά αυτό πρέπει να έχει ένα όριο. Ξεπουλάς πρώτα τις ζημιογόνες επιχειρήσεις (που η ικανότητα του ιδιώτη «επενδυτή» μπορεί να τις κάνει κερδοφόρες), όχι τις κερδοφόρες, αυτές που αξίζουνε «χρυσάφι». Και παίρνεις μετρητά, δεν υποκύπτεις στο σύστημα του Μεγάλου Κοσκωτά, που αγόρασε την Τράπεζα Κρήτης με τα λεφτά της Τράπεζας.

Γιατί δώσαμε τον χρυσοφόρο ΟΠΑΠ σε τιμή την οποία εισέπραξε ο αγοραστής μέσα σε δύο χρόνια; Γιατί δεχτήκαμε να είναι το αντάλλαγμα τραπεζικό δάνειο, δηλαδή τα λεφτά που εμείς δώσαμε στις Τράπεζες, φτιάχνοντας «παξιμάδι»; Γιατί συζητούμε να παραχωρήσουμε τις ακριβώτερες περιοχές της χώρας, με πληρωμή του ανταλλάγματος σε πολυάριθμες δόσεις, τις οποίες ο «σωτήρας» επιχειρηματίας θα βγάζει ανέτως στο μεταξύ διάστημα από την εκμετάλλευση του χρυσωρυχείου που του διαθέσαμε; Γιατί να επιτρέψουμε αμφιβολίες και υποψίες; Υπάρχει άλλο ένα σημείο προσοχής. Δεν δέχεσαι ως συνομιλητή έναν επιχειρηματία που διώκεται από τη Δικαιοσύνη ή ίσως είναι στην εξώπορτα της φυλακής. Ας ενημερωθούμε πόσα από τα μέλη των Διοικήσεων των νεοφανών ιδιωτικών Εταιρειών παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος αντιμετωπίζουν την ποινική Δικαιοσύνη. Ας έρθουμε, όμως, στη ΔΕΗ.

Πουλάμε το 30%. Πώς ξέρουμε ποια είναι η αξία της ΔΕΗ; ποιος έκανε την εκτίμηση; γιατί δεν μάθαμε ποτέ την ανάλυση; 16 / Αρχιμήδης

Πώς ξέρουμε ότι το κομμάτι που παραχωρούμε αξίζει μόνο το 30% του συνόλου και όχι περισσότερο; Πως ξέρουμε ότι αυτό που δίνουμε δεν είναι το κερδοφόρο κομμάτι, ενώ το άλλο (που κρατάμε) δεν είναι το ζημιογόνο; Πώς θα πείσουμε ότι δεν παραχωρούμε τα κέρδη και φορτωνόμαστε τη ζημιά; Όσοι ασχολούνται με τις δημόσιες σχέσεις, την αγορά και το marketing γνωρίζουν πόσο μεγάλη σημασία έχει να έχεις στη διάθεσή σου ένα υπάρχον «πελατολόγιο», πόσο συχνά το πελατολόγιο αυτό υποκλέπτεται και πουλιέται πανάκριβα.. Εμείς εδώ δεν παραχωρούμε πελατολόγιο, παραχωρούμε δύο εκατομμύρια «πελάτες» της ΔΕΗ στον αυριανό ανταγωνιστή της, χωρίς να τους ρωτήσουμε, χωρίς να τους πάρουμε την άδεια. Θεωρούμε μάλιστα ότι μεταβιβάζουμε δούλους, γιατί για 4 μήνες δεν θα έχουν το δικαίωμα να φύγουν από το αφεντικό που τους ορίσαμε αυθαιρέτως, όποιες συνθήκες, όποιες τιμές, όποια εξυπηρέτηση ή όποια ταλαιπωρία και αν τους επιβληθεί. Στη ΔΕΗ, αντιθέτως, θα απαγορεύεται επί ένα εξάμηνο να προσεγγίσει, να κάνει διαφήμιση, να ασκήσει «επιθετική πολιτική», στους πελάτες «της», για να μη ζημιώσει τον ανταγωνιστή της ξαναπαίρνοντάς τους πίσω.

Ώστε αυτό είναι ο ελεύθερος ανταγωνισμός, να κουτσουρέψουμε τον ένα και να απαλλάξουμε από κάθε ρίσκο τον άλλο; Είμαι περίεργος να μάθω με ποιον τρόπο θα πληρώσει την εξαγορά (και τις εξυπηρετήσεις που του προσφέρουμε) ο επενδυτής, ελπίζω όχι με το σύστημα «Κοσκωτά». Είμαι επίσης περίεργος να μάθω τι εννοούμε υδροηλεκτρική μονάδα, συμπεριλαμβάνει τον ταμιευτήρα, πόση έκταση γύρω ή μετά από το φράγμα, τα συμπαρομαρτούντα έργα, την αξία του νερού, την τουριστική εκμετάλλευση, το νέο οικοσύστημα; Παρόμοιες απορίες έχω και για τις λιγνιτικές μονάδες, τα ορυχεία, την επιφάνεια, τον βαθμό εκμεταλλεύσεως του κοιτάσματος, τους τρόπους και τον βαθμό προστασίας του περιβάλλοντος, τα παραβιομηχανικά προϊόντα και όλο αυτό το πλήθος των συνιστωσών αυτής της παραγωγής, που δεν είναι δυνατόν να γνωρίζουν οι μη ειδικοί. Συνιστωσών που θα είναι ικανές να γεννήσουν ατέλειωτες απαιτήσεις του ιδιώτη από τη ΔΕΗ ή το κράτος, ή δικαιολογίες για την αύξηση της τιμής του ρεύματος. Απορίες έχω επίσης για τη δυνατότητα εκτελέσεως απαλλοτριώσεων ιδιωτικών ιδιοκτησιών από τον ιδιώτη επιχειρηματία, λόγω αναγκών επεκτάσεως ή βελτιώσεως της παραγωγικής μονάδος.

Δεν είμαι συνταγματολόγος, ούτε νομικός, αλλά η διαίσθηση μου λέει ότι πρέπει να τεντώσουμε πολύ το Σύνταγμα για να κάνουμε τόσες παραχωρήσεις από τη Δημόσια Περιουσία. Όσο ήταν η ΔΕΗ κρατική δεν υπήρχε θέμα ιδιοκτησίας των νερών ή της επιφανείας του εδάφους ή των κοιτασμάτων του λιγνίτη, που επίσης ανήκουν στο κράτος. Όταν ο παραγωγός του ρεύματος γίνεται ιδιώτης επιχειρηματίας, που τα εκμεταλλεύεται με σκοπό το δικό του κέρδος, τίθεται θέμα αποτιμήσεως της αξίας των παραχωρουμένων και των προϋποθέσεων παροχής τους. Όταν το κράτος είναι ιδιοκτήτης μπορεί να υπαγάγει το ηλεκτρικό ρεύμα στην άσκηση μιας στρατηγικής αναπτυξιακής, οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής, την οποία, ίσως, δεν σκοπεύει να ακολουθήσει ο επιχειρηματίας ιδιώτης.

Φοβούμαι, ότι από την πώληση της μικρής ΔΕΗ θα προκύψει αύξηση της τιμής του ρεύματος για τον καταναλωτή, και μακάρι να είναι μόνο αυτό. Εύχομαι ειλικρινά να υπάρχουν ικανοποιητικές και αξιόπιστες απαντήσεις σε όλα αυτά τα ερωτήματα. Παραμένει όμως ένα: γιατί δεν έγινε έγκαιρη και επαρκής ενημέρωση της κοινωνίας, αλλά αφήνεται η εντύπωση για προσπάθεια επιβολής βεβιασμένων αποφάσεων, δια της υποκλοπής της γνώμης της Βουλής; Αρχιμήδης / 17

Περιβαλλοντικές επιπτώσεις των αιολικών πάρκων: «Μύθος & Πραγματικότητα» Περιβάλλον και τεχνολογία σήμερα

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια θεαματική άνοδος της εγκατεστημένης ηλεκτρικής ισχύος από ανεμογεννήτριες στη χώρα μας (κυρίως στην Κρήτη, την Εύβοια και τη νησιωτική χώρα). Ο μεγάλος ρυθμός ανάπτυξης της αιολικής ενέργειας συνοδεύτηκε, όπως ήταν αναμαινόμενο, από την ανησυχία των τοπικών κοινωνιών σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις των ανεμογεννητριών στο ευρύτερο περιβάλλον. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι φόβοι που 18 / Αρχιμήδης

εκφράστηκαν ακούγονται μάλλον υπερβολικοί και, κάποιες φορές ακόμα και εξωπραγματικοί. Σε άλλες πάλι περιπτώσεις, οι ενστάσεις που υπάρχουν στην εγκατάσταση ανεμογεννητριών ή αιολικών πάρκων έχουν κάποια βάση και χρειάζονται επιπλέον διερεύνηση. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η αποδοχή ή η μη αποδοχή της αιολικής ενέργειας από τις τοπικές κοινωνίες προϋποθέτει την αντικειμενική τους πληροφόρηση για τα οφέλη αλλά και τις

επιπτώσεις που αυτή θα μπορούσε να έχει ως μία ακόμη επέμβαση του ανθρώπου στη φύση.

Ε. Μπινόπουλος, Π. Χαβιαρόπουλος Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ) «Πηγή: www.cres.gr/kape/, διαδίκτυο»

Αλλά ας δούμε πρώτα που ακριβώς οφείλεται η ραγδαία αυτή ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο. Σήμερα είναι κοινά αποδεκτό ότι η παγκόσμια αλλαγή του κλίματος αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες απειλές για το μέλλον της ανθρωπότητας. Η αλλαγή αυτή οφείλεται κατά κύριο λόγο στις εκπομπές των

λεγομένων «αερίων του θερμοκηπίου» που συνοδεύουν αναπόφευκτα την παραγωγή ενέργειας από συμβατικά καύσιμα. Θεωρείται, λοιπόν, δεδομένο ότι η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ιδιαίτερα της αιολικής είναι η μοναδική -μη πυρηνική- μεσοπρόθεσμη λύση για την αντιμετώπιση του φαινομένου των κλιματικών αλλαγών.

Όφελος 3: Προστατεύει τη Γη καθώς κάθε μία κιλοβατώρα που παράγεται από τον άνεμο αντικαθιστά μία κιλοβατώρα που παράγεται από συμβατικούς σταθμούς και ρυπαίνει την ατμόσφαιρα με αέρια του θερμοκηπίου.

Ποια είναι όμως τα γενικότερα οφέλη που προκύπτουν από τη χρήση της αιολικής ενέργειας;

Όφελος 4: Δεν επιβαρύνει το τοπικό περιβάλλον με επικίνδυνους αέριους ρύπους, μονοξείδιο του άνθρακα, διοξείδιο του θείου, καρκινογόνα μικροσωματίδια κ.α., όπως γίνεται με τους συμβατικούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.

Όφελος 1: Ο άνεμος είναι μια ανεξάντλητη πηγή ενέργειας, η οποία μάλιστα παρέχεται δωρεάν.

Όφελος 5: Ενισχύει την ενεργειακή ανεξαρτησία και ασφάλεια κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για τη χώρα μας και την Ευρώπη γενικότερα.

Όφελος 2: Η Αιολική ενέργεια θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι μια τεχνολογικά ώριμη, οικονομικά ανταγωνιστική και φιλική προς το περιβάλλον ενεργειακή επιλογή.

Όφελος 6: Βοηθά στην αποκέντρωση του ενεργειακού συστήματος μειώνοντας τις διάφορες απώλειες μεταφοράς ενέργειας. Εντάξει, η αιολική ενέργεια έχει πολλά

θετικά στοιχεία. Μήπως, όμως οι αρνητικές της επιπτώσεις στον άνθρωπο και το περιβάλλον είναι χειρότερες ακόμη και από αυτές των συμβατικών (πυρηνικών, λιγνιτικών) σταθμών παραγωγής όπως ισχυρίζονται κάποιοι; Ας επιχειρήσουμε παρακάτω μια ορθολογική -τεχνική- προσέγγιση του ερωτήματος. Ξεκινώντας θα ήταν χρήσιμο να δούμε εν συντομία τα κύρια μέρη μιας σύγχρονης ανεμογεννήτριας απομυθοποιώντας συγχρόνως οποιαδήποτε διαστρεβλωμένη άποψη γύρω από το θέμα.

Μια ανεμογεννήτρια έχει τα παρακάτω κύρια μέρη: Τον πύργο: Είναι κυλινδρικής μορφής κατασκευασμένος από χάλυβα και συνήθως αποτελείται από 2 η 3 συνδεδεμένα τμήματα. Παρόμοιας κατασκευής με τους πύργους που στηρίζουν φώτα σε γήπεδα ή εθνικούς δρόμους. Αρχιμήδης / 19

Τον θάλαμο: Ο θάλαμος περιέχει τα μηχανικά υποσυστήματα (δηλαδή, κύριος άξονα, σύστημα πέδησης, κιβώτιο ταχυτήτων και ηλεκτρογεννήτρια):

Υποσύστημα θαλάμου 1: «Κύριος άξονας» Ο κύριος άξονας, μιας ανεμογεννήτριας, με το σύστημα πέδησης (τα φρένα) είναι παρόμοιος με τον άξονα των τροχών ενός αυτοκινήτου με υδραυλικά δισκόφρενα. Υποσύστημα θαλάμου 2: «Κιβώτιο ταχυτήτων» Το κιβώτιο ταχυτήτων είναι παρόμοιας κατασκευής με εκείνο του αυτοκινήτου μας με την διαφορά ότι έχει μόνον μια σχέση. Υποσύστημα θαλάμου 3: «Ηλεκτρογεννήτρια» Η ηλεκτρογεννήτρια είναι παρόμοια με αυτές που χρησιμοποιούνται από τη ΔΕΗ στους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ηλεκτροπαραγωγά ζεύγη ή με τις γεννήτριες στα εξοχικά μας. Ηλεκτρονικά συστήματα ελέγχου ασφαλούς λειτουργίας:

Αποτελούνται από ένα η περισσότερα υποσυστήματα μικροελεγκτών και «φροντίζουν» για την εύρυθμη- ασφαλή λειτουργία της ανεμογεννήτριας σε όλες τις συνθήκες. Πτερύγια: Τα πτερύγια είναι κατασκευασμένα από σύνθετα υλικά (υαλονήματα και ειδικές ρητίνες), παρόμοια με αυτά που κατασκευάζονται τα ιστιοπλοϊκά σκάφη. Είναι δε σχεδιασμένα για να αντέχουν σε μεγάλες καταπονήσεις. Ως απαραίτητο εξάρτημα λειτουργίας μιας ανεμογεννήτριας σε αιολικό πάρκο, θα μπορούσαμε να συμπεριλάβουμε και τον μετασχηματιστή μετατροπής της χαμηλής τάσης της ανεμογεννήτριας σε μέση τάση προκειμένου να μεταφερθεί η ηλεκτρική ενέργεια από το δίκτυο της ΔΕΗ. Ο μετασχηματιστής είναι συνήθως

20 / Αρχιμήδης

εγκατεστημένος δίπλα στην ανεμογεννήτρια και δεν διαφέρει κατασκευαστικά από τους μετασχηματιστές που είναι εγκατεστημένοι πάνω στους στύλους της ΔΕΗ και συνήθως λίγα μέτρα από τα σπίτια μας. Από την παραπάνω περιγραφή φαίνεται καθαρά ότι μια ανεμογεννήτρια αποτελείται από απλά υποσυστήματα και δεν είναι παρά μια μηχανή που σκοπό έχει τη μετατροπή της ενέργειας του ανέμου σε ηλεκτρική ενέργεια (αυτός είναι, άλλωστε, και ο ορισμός της). Θα μπορούσαμε μάλιστα να παρομοιάσουμε την ανεμογεννήτρια και σαν ένα μικρό σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας - με «καύσιμη ύλη» όμως τον άνεμο. Ας προχωρήσουμε τώρα εξετάζοντας τις πιο διαδεδομένες ανησυχίες για τις αρνητικές επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει η εγκατάσταση και χρήση των ανεμογεννητριών σε αιολικά πάρκα.

Α Προκαλούν προβλήματα θορύβου οι ανεμογεννήτριες; Πρόκειται για το μόνο ουσιαστικό πρόβλημα, αλλά συγχρόνως και το ευκολότερο να ελεγχθεί και να προληφθεί. Στις ανεμογεννήτριες ο εκπεμπόμενος θόρυβος μπορεί να υπαχθεί σε δύο κατηγορίες, ανάλογα με την προέλευση του: δηλαδή μηχανικός και αεροδυναμικός. Μηχανικός θόρυβος Προέρχεται από τα περιστρεφόμενα μηχανικά τμήματα (κιβώτιο ταχυτήτων, ηλεκτρογεννήτρια, έδρανα κ.λπ.) Αερομηχανικός θόρυβος Προέρχεται από την περιστροφή των πτερυγίων. Οι σύγχρονες ανεμογεννήτριες είναι μηχανές πολύ ήσυχες συγκριτικά με την ισχύ τους και με συνεχείς βελτιώσεις από τους κατασκευαστές γίνονται όλο και πιο αθόρυβες. Η αντιμετώπιση του θορύβου γίνεται είτε στην πηγή είτε στη διαδρομή

του. Οι μηχανικοί θόρυβοι έχουν ελαχιστοποιηθεί με εξαρχής σχεδίαση (γρανάζια πλάγιας οδόντωσης), ή με εσωτερική ηχομονωτική επένδυση στο κέλυφος της κατασκευής. Επίσης ο μηχανικός θόρυβος αντιμετωπίζεται στη διαδρομή του με ηχομονωτικά πετάσματα και αντικραδασμικά πέλματα στήριξης. Αντίστοιχα ο αεροδυναμικός θόρυβος αντιμετωπίζεται με προσεκτική σχεδίαση των πτερυγίων από τους κατασκευαστές, που δίνουν άμεση προτεραιότητα στην ελάττωση του.

αύξηση της υπάρχουσας στάθμης θορύβου εκτός των ορίων τους και ακόμη περισσότερο σε κατοικημένες περιοχές.

Λαμβάνοντας υπόψη το κείμενο στη διπλανή σελίδα και σε συνδυασμό με τη θέση των «οικοπέδων» που συνήθως εγκαθίστανται τα αιολικά πάρκα στην Ελλάδα για να έχουν καλύτερη απόδοση, μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι τα αιολικά πάρκα δεν προκαλούν:

έκθεση ανθρώπων σε υψηλή στάθμη θορύβου. Ο πιο εύκολος και αποτελεσματικός τρόπος, για να πεισθεί κανείς για το ζήτημα του θορύβου είναι μια επίσκεψη σε ένα αιολικό πάρκο μια μέρα που οι ανεμογεννήτριες βρίσκονται σε κανονική λειτουργία.

Αρχιμήδης / 21

«Θα μπορούσαμε μάλιστα να παρομοιάσουμε την ανεμογεννήτρια και σαν ένα μικρό σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας - με «καύσιμη ύλη» όμως τον άνεμο.»

Εικόνα 1. Οι ανεμογεννήτριες απαιτούν και συντήρηση. Κλίμακα ανόδου στην άτρακτο. Εικόνα 2. Επιθεώρηση στην κορυφή της ατράκτου. Τα μέτρα ασφαλείας είναι εμφανή. Εικόνα 3. Η ανεμογεννήτρια V164 της Vestas, ισχύος 7,0 MW. 22 / Αρχιμήδης

Το επίπεδο του αντιληπτού θορύβου από μία ανεμογεννήτρια σύγχρονων προδιαγραφών σε απόσταση 200 μέτρων, είναι μικρότερο από αυτό που αντιστοιχεί στο επίπεδο θορύβου περιβάλλοντος μιας μικρής επαρχιακής πόλης και βεβαίως δεν αποτελεί πηγή ενόχλησης. Με δεδομένη δε τη νομοθετημένη απαίτηση να εγκαθίστανται οι ανεμογεννήτριες σε ελάχιστη απόσταση 500 μέτρων από τους οικισμούς, το επίπεδο είναι ακόμη χαμηλότερο και αντιστοιχεί πλέον σε αυτό ενός ήσυχου καθιστικού δωματίου. Επιπλέον, στις ταχύτητες ανέμου που λειτουργούν οι ανεμογεννήτριες ο φυσικός θόρυβος (θόρυβος ανέμου σε δένδρα και θάμνους) υπερκαλύπτει οποιονδήποτε θόρυβο που προέρχεται από τις ίδιες.

Β Δημιουργούν προβλήματα

ηλεκτρομαγνητικών παρεμβολών οι ανεμογεννήτριες; Η ανησυχία αυτή αναφέρεται αφενός σε προβλήματα που προκαλούν οι ανεμογεννήτριες λόγω της θέσης τους σε σχέση με ήδη υπάρχοντες σταθμούς τηλεόρασης ή ραδιόφωνου και αφετέρου σε πιθανές ηλεκτρομαγνητικές εκπομπές από τις ίδιες.

Είναι γεγονός ότι, η διάδοση των εκπομπών στις συχνότητες της τηλεόρασης ή και του ραδιοφώνου (κυρίως στις συχνότητες εκπομπών FM) επηρεάζεται από εμπόδια που παρεμβάλλονται μεταξύ πομπού και δέκτη. Το κυριότερο πρόβλημα από τις ανεμογεννήτριες προέρχεται από τα κινούμενα πτερύγια που μπορούν να προκαλέσουν αυξομείωση σήματος λόγω αντανακλάσεων. Αυτό ήταν πολύ εντονότερο στην πρώτη γενιά ανεμογεννητριών που έφερε μεταλλικά πτερύγια. Τα πτερύγια των συγχρόνων ανεμογεννητριών κατασκευάζονται αποκλειστικά από συνθετικά υλικά, τα οποία έχουν ελάχιστη επίπτωση στη μετάδοση της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας. Η Ελληνική νομοθεσία προβλέπει την προώθηση αδειοδότησης ενός αιολικού πάρκου μόνον εφόσον τηρούνται κάποιες ελάχιστες αποστάσεις από τηλεπικοινωνιακούς ή ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς. Οποιαδήποτε πιθανά προβλήματα παρεμβολών μπορούν να προληφθούν με σωστό σχεδιασμό και χωροθέτηση ή να διορθωθούν με μικρό σχετικά κόστος από τον κατασκευαστή του πάρκου με μια σειρά απλών τεχνικών μέτρων, όπως π.χ. η εγκατάσταση επιπλέον

αναμεταδοτών. Σε σχέση με την συμβατότητα και τις παρεμβολές στις τηλεπικοινωνίες, αξίζει να αναφέρουμε, ότι σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες οι πύργοι των ανεμογεννητριών όχι μόνον δεν δημιουργούν εμπόδια, αλλά χρησιμοποιούνται ήδη για την εγκατάσταση κεραιών προς διευκόλυνση υπηρεσιών επικοινωνιών, όπως η κινητή τηλεφωνία! Όσον αφορά τις εκπεμπόμενες ακτινοβολίες, όπως φαίνεται και από την περιγραφή των τμημάτων της ανεμογεννήτριας, τα μόνα υποσυστήματα που θα μπορούσαμε να πούμε ότι «εκπέμπουν» ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία χαμηλού επιπέδου, είναι η ηλεκτρογεννήτρια και ο μετασχηματιστής μέσης τάσης. Το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο της ηλεκτρογεννήτριας είναι εξαιρετικά ασθενές και περιορίζεται σε μια πολύ μικρή απόσταση γύρω από το κέλυφος της που είναι τοποθετημένο τουλάχιστον 40-50 μέτρα πάνω από το έδαφος. Για το λόγο αυτό δεν υφίσταται πραγματικό θέμα έκθεσης στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία ούτε καν στη βάση της ανεμογεννήτριας. Ο μετασχηματιστής, πάλι, περιβάλλεται πάντα από περίφραξη ασφαλείας ή είναι κλεισμένος σε μεταλλικό υπόστεγο. Η πεΑρχιμήδης / 23

Photo by Mark Bridge

«Οι συνήθεις θέσεις αιολικών πάρκων είναι σε ορεινές περιοχές με θαμνώδη βλάστηση ακριβώς λόγω των υψηλών ταχυτήτων του ανέμου που ευνοούν την εγκατάσταση τους.»

ρίφραξη είναι τοποθετημένη σε τέτοια απόσταση που το επίπεδο της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας είναι αμελητέο. Μπορούμε λοιπόν να ισχυριστούμε με βεβαιότητα, ότι αυτά που ακούγονται για εκπομπή ραδιενέργειας η ακτινοβολιών άλλου τύπου από τις ανεμογεννήτριες δεν ευσταθούν.

Γ Δημιουργούν αισθητικά προ-

βλήματα και προσβολή του φυσικού τοπίου οι ανεμογεννήτριες; Αυτό είναι ένα θέμα στο οποίο έχει δοθεί μεγάλη δημοσιότητα. Η οπτική όχληση είναι κάτι υποκειμενικό και δύσκολα μπορούν να τεθούν κοινά αποδεκτοί κανόνες. Από έρευνες σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκύπτει 24 / Αρχιμήδης

ότι κάποιος που είναι ευνοïκά διατεθειμένος απέναντι στην ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας, αποδέχεται τις ανεμογεννήτριες και οπτικά πολύ πιο εύκολα από κάποιον που είναι αρνητικός εξαρχής. Από τις ίδιες μελέτες, προκύπτει ότι τα αιολικά πάρκα είναι πιο αποδεκτά από αισθητικής άποψης σε ανθρώπους που είναι ενημερωμένοι για τα οφέλη που προέρχονται από την χρήση τους. Αν κάνουμε μια απλή σύγκριση μεταξύ ενός θερμικού σταθμού παραγωγής (π.χ. λιγνιτικού), και ενός αιολικού πάρκου είναι φανερό ότι η οπτική όχληση που προκύπτει από το πρώτο είναι εμφανώς και αντικειμενικά πολύ μεγαλύτερη. Δεδομένου βεβαίως ότι οι ανεμογεννήτριες είναι κατ’ ανάγκη ορατές από απόσταση, είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες κάθε τόπου εγκατάστασης και να γίνεται προσπάθεια ενσωμάτωσης τους στο τοπίο.

Δ Έχουν επίδραση οι ανεμο-

γεννήτριες στις γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες; Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι τα αιολικά πάρκα επιβαρύνουν τη γεωργία ή την κτηνοτροφία. Δεδομένου ότι περίπου το 99% της γης που φιλοξενεί ένα αιολικό πάρκο είναι διαθέσιμο για άλλες χρήσεις, μπορούμε να κατανοήσουμε ότι οι αγροτικές δραστηριότητες μπορούν να συνεχίζονται και μετά την εγκατάσταση του. Οι συνήθεις θέσεις αιολικών πάρκων είναι σε ορεινές περιοχές με θαμνώδη βλάστηση ακριβώς λόγω των υψηλών ταχυτήτων του ανέμου που ευνοούν την εγκατάσταση του. Σε αυτές τις περιοχές, η χρήση γης είναι κυρίως για βοσκή αιγοπροβάτων οι οποία μπορεί να συνεχισθεί χωρίς κανένα πρόβλημα και μετά την

Photo by Chris Brudenell

εγκατάσταση του αιολικού πάρκου. Χαρακτηριστικά, σε μερικά αιολικά πάρκα έχει παρατηρηθεί ότι οι ανεμογεννήτριες γίνονται πόλος έλξης αιγοπροβάτων που επωφελούνται από τη δροσιά της σκιάς που προσφέρουν οι πύργοι τους!

Ε Έχουν επιπτώσεις στον

πληθυσμό των πουλιών οι ανεμογεννήτριες;

Τα πουλιά καθώς πετούν μερικές φορές συγκρούονται με κτίρια και άλλες σταθερές κατασκευές. Οι ανεμογεννήτριες όμως δεν προκαλούν ιδιαίτερο πρόβλημα όπως έχει φανεί από μελέτες που έχουν γίνει σε ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γερμανία, η Ολλανδία, η Δανία και η Αγγλία. Συγκεκριμένα, υπολογίσθηκε ότι στον συνολικό αριθμό πουλιών που σκοτώνονται ετησί-

ως, μόνον 20 θάνατοι οφείλονται σε ανεμογεννήτριες (για εγκατεστημένη ισχύ 1000MW), ενώ αντίστοιχα 1.500 θάνατοι οφείλονται στους κυνηγούς και 2.000 σε πρόσκρουση με οχήματα και τις γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας (καθότι είναι σχεδόν «αόρατες» για τα πουλιά). Ασφαλώς βέβαια, το θέμα της προστασίας του πληθυσμού των πουλιών σε ευαίσθητες οικολογικά και προστατευόμενες περιοχές πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τη φάση σχεδιασμού και χωροθέτησης του αιολικού πάρκου. Συνοψίζοντας, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε, ότι οι οποιεσδήποτε επιπτώσεις από τις ανεμογεννήτριες, αφενός είναι άμεσα «ορατές» και αφετέρου είναι δυνατόν να ελαχιστοποιηθούν με σωστή αντιμετώπιση και προσχεδιασμό. Αντίθετα, οι επιπτώσεις της θερμικής ή πυρηνικής πα-

ραγωγής ενέργειας αργούν να φανούν, είναι μακροπρόθεσμες και όση προσπάθεια και κόστος να δαπανηθούν είναι αδύνατον να ελαχιστοποιηθούν. Εν τέλει θα πρέπει να αποφασίσουμε ότι εφόσον πρέπει να παράγουμε ηλεκτρική ενέργεια, είναι σίγουρα προτιμότερο να την παράγουμε με τρόπο που να έχει την μικρότερη δυνατή επιβάρυνση για το περιβάλλον. Από τεχνολογική και οικονομική πλευρά, η πιο ώριμη μορφή ανανεώσιμης και «καθαρής» ενέργειας είναι σήμερα η αιολική. Αυτή μπορεί να συμβάλλει αποτελεσματικά στην αποτροπή των κλιματικών αλλαγών προσφέροντας συγχρόνως ποικίλα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά οφέλη. ΠΗΓΕΣ: 1. Greenpeace 2. EWEA 3. CRES ΠΗΓΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ: 1. www.flickr.com Αρχιμήδης / 25

26 / Αρχιμήδης

Παρουσίαση: Προκόπης Περδίκης, Χημικός Μηχανικός Τεχνικός Διευθυντής, Αbolin Co.

Α Αστικό μικροκλίμα και

δομημένο περιβάλλον

Το κλίμα μίας περιοχής μπορεί να αναλυθεί και να περιγραφεί σε τρία διακριτά επίπεδα: μακροκλίμα, μεσοκλίμα και μικροκλίμα. Το μακροκλίμα αφορά στα γενικά κλιματικά χαρακτηριστικά μιας περιοχής. Χαρακτηρίζεται από σχετικά σταθερά κλιματικά δεδομένα, όπως είναι η θερμοκρασία, η ηλιακή ακτινοβολία, η ηλιοφάνεια, ο άνεμος, η υγρασία, τα νέφη και οι βροχοπτώσεις. Η ύπαρξη τοπικών ιδιαιτεροτήτων, όπως είναι το ανάγλυφο του εδάφους, η ύπαρξη επιφανειών νερού και η βλάστηση, επηρεάζουν τα γενικά κλιματικά χαρακτηριστικά και αποτελούν το μεσοκλίμα μία περιοχής, ενώ το μικροκλίμα μίας περιοχής καθορίζεται κυρίως από την επίδραση που ασκούν ανθρωπογενείς παρεμβάσεις, όπως για παράδειγμα οι οικιστικοί όγκοι και τα υλικά εδαφοκάλυψης.

Σχετικές έρευνες που έχουν διεξαχθεί αποδεικνύουν πως όσο αυξάνεται η πυκνότητα δόμησης (υπερσυγκέντρωση πληθυσμού, δραστηριοτήτων και δομικών υλικών σε συμπαγείς δομές και σε περιορισμένο χώρο), τόσο αυξάνεται και ο βαθμός μεταβολής του αστικού κλίματος[1].

Β Θερμικές ιδιότητες

των υλικών επικάλυψης κτιρίων και επιστρώσεων Οι βασικές θερμικές ιδιότητες των υλικών επικάλυψης και επιστρώσεων είναι οι ακόλουθες: Η θερμοχωρητικότητα Η θερμική αγωγιμότητα Η ανακλαστικότητα - η απορροφητικότητα της ηλιακής ακτινοβολίας. Η θερμική εκπομπή

Θερμοχωρητικότητα Ορίζεται από την ικανότητα ενός υλικού να αποθηκεύει θερμότητα και καθορίζει τη δυνατότητα θέρμανσης ή ψύξης αυτού του υλικού. Υλικά με υψηλές τιμές θερμοχωρητικότητας, για παράδειγμα το σκυρόδεμα και τα ασφαλτικά υλικά, θερμαίνονται υπερβολικά, ενώ ταυτόχρονα αργούν να ψυχθούν τη νύχτα. Υλικά με χαμηλές τιμές θερμοχωρητικότητας, για παράδειγμα το ξύλο, θερμαίνονται λιγότερο και υφίστανται γρήγορη θερμική αποφόρτιση. Θερμική αγωγιμότητα Ορίζεται ως ο μηχανισμός μεταφοράς της θερμότητας από τη μία περιοχή ή σύστημα υψηλής θερμοκρασίας σε μια άλλη (ή άλλο) χαμηλότερης θερμοκρασίας, μέσω ενός μέσου (όπως στερεού, υγρού ή αέριου σε ηρεμία), υπό την προϋπόθεση της φυσικής επαφής. Η θερμική αγωγιμότητα προσδιορίζει δηλαδή την ευκολία ή τη δυσκολία μετάδοσης της θερμότητας στο εσωτερικό ενός υλικού. Αρχιμήδης / 27

Εικόνα 1

Αγωγή Συναγωγή

ΚΡΥΟ

ΖΕΣΤΟ

Μετάδοση της θερμότητας

Ακτινοβολία Εικόνα 1. Τρόποι Μετάδοσης της Θερμότητας.

Ανακλαστικότητα (Albedo) επιφάνειας

Ορίζεται το ποσοστό της προσπίπτουσας ηλιακής ακτινοβολίας, που ανακλά η επιφάνεια αυτή και επηρεάζεται κυρίως από το χρώμα και την υφή της. Υλικά με ίδιες θερμικές ιδιότητες, αλλά διαφορετικό χρώμα, αναπτύσσουν διαφορετικές θερμοκρασίες, με τις σκουρόχρωμες αποχρώσεις να απορροφούν μεγαλύτερα ποσά ακτινοβολίας. Η διαφορά μεταξύ των επιφανειακών θερμοκρασιών ενός υλικού σε διαφορετικές αποχρώσεις φτάνει έως και 20 oC.

Θερμική εκπομπή

Θερμική εκπομπή ενός υλικού είναι η ικανότητα της επιφάνειας του να εκπέμπει υπέρυθρη (θερμική) ακτινοβολία. Συντελεστής θερμικής εκπομπής είναι ο λόγος της θερμικής ενέργειας, που ακτινοβολεί ένα σώμα, προς τη θερμική ενέργεια που ακτινοβολεί ένα θεωρητικά μαύρο σώμα ίδιας θερμοκρασίας. Όσο μεγαλύτερος είναι ο συντελεστής θερμικής εκπομπής ενός υλικού, τόσο ευκολότερα αποβάλλεται η θερμότητα που έχει απορροφήσει και τόσο μεγαλύτερη είναι η ποσότητα της θερμότητας που εκπέμπει. Οι δρόμοι και οι περισσότεροι υπαίθριοι χώροι ενός δομημένου περιβάλλοντος, αποτελούνται από υλικά υψηλής θερμικής εκπομπής. 28 / Αρχιμήδης

Γ Θερμότητα, θερμοκρασία,

θερμική ενέργεια και μηχανισμοί μεταφοράς της θερμότητας Η έννοια της θερμότητας δεν θα πρέπει να συγχέεται με την έννοια της θερμικής ενέργειας. Όλα τα σώματα, ακόμη και αυτά που η θερμοκρασία τους πλησιάζει στο απόλυτο μηδέν έχουν θερμική ενέργεια. Η θερμική ενέργεια οφείλεται στην διαρκή, αέναη και άτακτη κίνηση των μορίων τους (θερμική κίνηση). Από την άλλη με τον όρο θερμότητα εννοούμε την ενέργεια που μεταφέρεται από ένα σώμα με υψηλή θερμοκρασία (δηλ. ένα σώμα με μεγάλη κινητική ενέργεια των μορίων του) σε ένα σώμα με χαμηλή θερμοκρασία (με μικρή κινητική ενέργεια των μορίων του) μέχρι τη στιγμή που θα αποκτήσουν την ίδια θερμοκρασία (δηλ. μέχρι τη στιγμή που τα μόρια και των δύο σωμάτων θα έχουν την ίδια κινητική ενέργεια). Για τη θερμότητα μιλάμε μέχρι τη στιγμή, που θα εξισωθούν οι θερμοκρασίες των δυο σωμάτων, τη στιγμή δηλαδή, που θα υπάρξει θερμική ισορροπία.

Δ Η θερμότητα διαδίδεται

με τρεις τρόπους: με αγωγή, με συναγωγή και με ακτινοβολία «Αγωγή (Conduction)» είναι η μεταφορά θερμότητας, από μόριο σε μόριο, δι-

αμέσου ενός στερεού σώματος. Τα μόρια ενός υλικού, που βρίσκονται πλησιέστερα σε μία πηγή θερμότητας, σταδιακά αποκτούν μεγαλύτερη κινητική ενέργεια. Η κινητοποίηση αυτών των μορίων επιδρά στην κατάσταση των υπολοίπων με τρόπο, που η μεταφορά της θερμότητας αφορά τελικά όλο το στερεό σώμα. Η ποσότητα θερμότητας που μεταφέρεται θα εξαρτηθεί από τη διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ των μορίων και επιπλέον από την ικανότητα αντίστασης του στερεού σώματος στη ροή της θερμότητας. Η μετάδοση θερμότητας με συναγωγή (convection) είναι σύνθεση δύο μηχανισμών. Εκτός από τη μεταφορά ενέργειας με αγωγή, μεταξύ των μορίων, έχουμε και μεταφορά ενέργειας λόγω της μακροσκοπικής κίνησης του ρευστού. Η συναγωγή είναι ο κύριος μηχανισμός μεταφοράς της θερμότητας στα ρευστά, όπου η ύλη μπορεί να μετακινηθεί ελεύθερα: στοιχεία της μάζας του ρευστού μετακινούνται από μία περιοχή σε άλλη, μεταφέροντας, με αυτό τον τρόπο, μαζί με τη μάζα τους (συνάγουν) όλες τους τις ιδιότητες, όπως: ορμή, θερμική ενέργεια, τα συστατικά τους. Όλα τα σώματα εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, η οποία εξαρτάται από την θερμοκρασία που βρίσκονται, τον συντελεστή εκπομπής τους αλλά και διάφορες άλλες παραμέτρους. Η ηλιακή ενέργεια φτάνει στην γη αποκλειστικά µε

Εικόνα 2

Urban Heat Island Profile 33.3 32.8 32.2 31.7 31.1 30.6 30.0 29.4 Temp o C Rural Commercial Suburban Residential

Downtown

Urban Residential

Park

Suburban Residential

Εικόνα 2. «Αστική θερμική Νησίδα».

αυτό τον μηχανισμό μεταφοράς. Η μεταφορά θερμότητας µε ακτινοβολία μεταδίδεται µε ηλεκτρομαγνητικά κύματα και δεν απαιτείται η παρουσία ενός ενδιάμεσου μέσου. Όταν η ακτινοβολία προσπέσει σε ένα άλλο σώμα ή θα απορροφηθεί, ή θα ανακλαστεί, ή θα μεταφερθεί. Η θερµότητα που απορροφάται εµφανίζεται ως αύξηση της θερμοκρασίας ενός σώµατος. Επιπλέον όλοι οι οργανισμοί λαμβάνουν ακτινοβολία από άλλους οργανισμούς. Όσο μεγαλύτερη είναι η θερμοκρασία ενός σώματος, τόσο μεγαλύτερο το ποσό της ενέργειας το οποίο ακτινοβολεί. (Εικόνα 1)

Ε Επίδραση της ηλιακής

ακτινοβολίας, κτίρια, αστική θερμική νησίδα και ρύπανση[2] Στις αστικές περιοχές οι εξωτερικές επιφάνειες κτιρίων, δρόμων και υπαίθριων χώρων αποτελούνται κυρίως από υλικά με μεγάλη θερμοχωρητικότητα και με μικρή ανακλαστικότητα. Τα υλικά αυτά λειτουργούν ως αποθήκες θερμότητας. Όσο πυκνότερη είναι η αστική δόμηση, τόσο μεγαλύτερα είναι τα θερμικά φορτία που συσσωρεύει και τόσο πιο δύσκολη είναι, κατά συνέπεια, η διαφυγή στην ατμόσφαιρα της θερμικής ακτινοβολίας, που εκπέμπουν τα υλικά κατά τη διάρκεια της νύχτας. Το χειμώνα το φαινόμενο αυτό μπορεί να χαρακτηριστεί ήπιο

και μπορεί να λειτουργήσει θετικά. Το καλοκαίρι τα θερμικά φορτία της επόμενης ημέρας προστίθενται σε αυτά της προηγούμενης, που δεν αποβλήθηκαν κατά τη διάρκεια της νύχτας, με αποτέλεσμα, για κάθε επόμενη ημέρα, τα θερμικά φορτία της πόλης να αυξάνονται με προοδευτικό ρυθμό. Ταυτόχρονα, σε σχέση με την ύπαιθρο δημιουργείται ένα διαφοροποιημένο θερμικό ισοζύγιο, όπου η παγίδευση μεγάλων ποσοτήτων θερμικής ενέργειας οδηγεί σε αντίστοιχη αύξηση της θερμοκρασίας του αστικού χώρου. Το φαινόμενο της «αστικής θερμικής νησίδας» αναφέρεται στην ύπαρξη υψηλότερων θερμοκρασιών στα αστικά κέντρα σε σχέση με τις γύρω ημιαστικές ή αγροτικές περιοχές. Υψηλότερες περιβαλλοντικές θερμοκρασίες οδηγούν σε μεγαλύτερη αύξηση της ενεργειακής ζήτησης για χρήση κλιματιστικών. Δεδομένου ότι οι εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας θα καταναλώνουν περισσότερα καύσιμα, αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των επιπέδων ρύπανσης. (Εικόνα 2) Η θερμική συμπεριφορά των υλικών καθορίζεται επίσης από τον τρόπο έκθεσης των επιφανειών τους στην ηλιακή ακτινοβολία. Ο προσανατολισμός των αστικών επιφανειών διαφοροποιεί τη χρονική διάρκεια έκθεσης τους στον ήλιο. Η κλίση τους, σε σχέση με την γωνία πρόσπτωσης των ηλιακών ακτινών, διαφοροποιεί την ποσότητα της ηλιακής ακτι-

νοβολίας που δέχονται. Ως αποτέλεσμα, το έδαφος καθώς και οι οριζόντιες επιφάνειες των κτιρίων (τα δώματα) είναι οι περιοχές, που δέχονται τη μεγαλύτερη ηλιακή ακτινοβολία με μεγάλη ένταση κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.

Ο περιορισμός της θερμοσυσσώρευσης των υλικών προϋποθέτει την προστασία της μάζας τους από την ηλιακή ακτινοβολία και μπορεί να επιτευχθεί με 2 μέτρα: Με εξωτερική θερμομόνωση των κτιρίων, που περιορίζει τη μετάδοση θερμότητας από το περιβάλλον και από την εξωτερική τους επιφάνεια προς την μάζα τους. Με μείωση της θερμό-απορροφητικότητας της εξωτερικής τους επιφάνειας.

Ορισμένες από τις απαιτήσεις των θερμικών ιδιοτήτων των υλικών επικάλυψης κτιρίων και επίστρωσης αστικών χώρων μπορεί να είναι αντίθετες μεταξύ χειμερινής και θερινής περιόδου. Για παράδειγμα, ενώ κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου είναι προτιμότερη η χρήση υλικών, που παρουσιάζουν συγκριτικά μεγαλύτερη θερμοκρασία επιφανείας, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, καταλληλότερα είναι τα υλικά με συγκριτικά χαμηλότερη επιφανειακή θερμοκρασία. Οι επιλογές προτεραιότητας, βελτίωσης του θερινού ή του χειμερινού αστικού κλίματος καθορίζοΑρχιμήδης / 29

νται με βάση μία σειρά από παράγοντες, που σχετίζονται τόσο με το κλίμα και τις δυνατότητες των υλικών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν, αλλά όσο και με το γενικότερο οικονομικό, πολιτισμικό ή κοινωνικό περιβάλλον μιας περιοχής. Για παράδειγμα, σε περιοχές που χαρακτηρίζονται από έντονα μεσογειακό κλίμα, ο βαθμός δυσφορίας είναι μεγαλύτερος κατά την διάρκεια της θερινής περιόδου λόγω της ζέστης (σε σύγκριση με τη χειμερινή περίοδο λόγω του ψύχους) και γίνεται απαγορευτικός τόσο για την ημερήσια χρήση ακάλυπτων υπαίθριων χώρων όσο και για την μακρά παραμονή μας μέσα σε κτίρια. Σε συνδυασμό με την επίταση της έντασης του φαινομένου της «αστικής θερμικής νησίδας», σε αυτή την περίπτωση, σαφή προτεραιότητα αποκτούν οι επιλογές, που βελτιώνουν το θερινό αστικό κλίμα. Το έδαφος στις περισσότερες αστικές περιοχές είναι κυρίως τεχνητό και όχι φυσικό και αφορά κατά πλειοψηφία σε επιστρωμένες από σκυρόδεμα ή ασφαλτικό σκυρόδεμα επιφάνειες. Τέτοιες επιφάνειες είναι για παράδειγμα τα πεζοδρόμια, δρόμοι κυκλοφορίας οχημάτων, πεζοδρόμοι, πλατείες και πάρκα. Τα παραπάνω υλικά επιστρώσεων είναι συνήθως σκουρόχρωμα και με μεγάλη θερμοχωρητικότητα. Ένα ποσοστό, από την ηλιακή ακτινοβολία που δέχονται οι αστικές επιστρώσεις θα ανακλαστεί πίσω στο περιβάλλον, ενώ το υπόλοιπο αποθηκεύεται, αυξάνοντας τόσο την επιφανειακή τους θερμοκρασία όσο και τη θερμοκρασία του υπερκείμενου αέρα. Η ικανότητα ανάκλασης της ηλιακής ακτινοβολίας και η θερμοχωρητικότητα των παραπάνω υλικών χαρακτηρίζει τόσο την θερμική τους συμπεριφορά, όσο και του αστικού χώρου που τα περιλαμβάνει. Κατά τη διάρκεια μίας ζεστής καλοκαιρινής μέρας, οι επιφανειακές θερμοκρα-

σίες που αναπτύσσει ένα σκουρόχρωμο ασφαλτικό υλικό μπορεί να είναι της τάξης των 80 οC. (Eικόνα 3)

Το φαινόμενο της «αστικής θερμικής νησίδας» οφείλεται σε πληθώρα διαφορετικών παραγόντων, που έχουν άμεση σχέση με τα χαρακτηριστικά των σύγχρονων πόλεων. Οι παράγοντες αυτοί αφορούν κυρίως σε: αυξημένη επανεκπομπή θερμικής ακτινοβολίας από τον ουρανό. μειωμένη κυκλοφορία αέρα στον αστικό ιστό. ανθρωπογενής θερμότητα. γεωμετρικά χαρακτηριστικά των αστικών δρόμων. μειωμένη εξάτμιση και διαπνοή. υλικά που χρησιμοποιούνται στις εξωτερικές επιφάνειες των κτιρίων και των υπαίθριων χώρων.

Συνοψίζοντας, οι αρνητικές συνέπειες του φαινομένου της «αστικής θερμικής νησίδας» σε περιοχές με θερμό ή μεσογειακό κλίμα είναι: Σε επίπεδο κτιρίου Αύξηση των αναγκών δροσισμού - αύξηση ζήτησης κλιματιστικών μηχανημάτων. Στην υγεία των ανθρώπων Aύξηση θανάτων από θερμοπληξία και θανατηφόρα επεισόδια. Στην θερμική άνεση των ανθρώπων Θερμική δυσφορία σε εξωτερικούς και εσωτερικούς χώρους. Στην οικονομία και το περιβάλλον Η αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, ιδιαίτερα κατά τις ώρες αιχμής.

Εικόνα 3. Σκουρόχρωμα Υλικά και Θερμοκρασία.

3 30 / Αρχιμήδης

Στο αστικό περιβάλλον Επιταχύνει τις χημικές αντιδράσεις στην ατμόσφαιρα οι οποίες οδηγούν στις υψηλές συγκεντρώσεις του όζοντος. Σημειώνεται ωστόσο, ότι σε χώρες με ψυχρό κλίμα, η αύξηση της θερμοκρασίας στις πόλεις λόγω του φαινομένου μπορεί να συμβάλλει θετικά στη μείωση των θερμικών απωλειών και κατά συνέπεια σε μικρότερη κατανάλωση ενέργειας για την θέρμανση των κτιρίων.

Ζ Μέτρα εξοικονόμησης

ενέργειας και μετριασμού των συνεπειών της «αστικής θερμικής νησίδας» Ηλιοπροστασία και Βλάστηση Μία αποτελεσματική μέθοδος που προστατεύει τόσο τα υλικά επικάλυψης κτιρίων, όσο και τα υλικά διαμόρφωσης αστικών χώρων (επηρεάζει θετικά τη θερινή θερμική τους συμπεριφορά) είναι η ηλιοπροστασία, που μπορεί να επιτευχθεί είτε με τεχνητά μέσα (πέργκολες, σκίαστρα), είτε με φυσικά μέσα (αναρριχόμενα φυτά, φυτεμένο δώμα). Επίσης, η χρήση κατάλληλων φυτικών ειδών (φυλλοβόλα δέντρα), προστασίας των υλικών αστικών επιστρώσεων, είναι ιδιαίτερα ευεργετική και κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου, μίας και η χρήση τους δεν εμποδίζει την είσοδο της ηλιακής ακτινοβολίας. Ο συνδυασμός των μεθόδων, των τεχνικών και των υλικών, που θα επιλεγούν κατά προτεραιότητα, πρέπει να αποτελεί αντικείμενο προηγούμενου βιοκλιματικού και ενεργειακού σχεδιασμού και αποτύπωσης αναγκών - αναγκαίων παρεμβάσεων.

Εικόνα 4

Εικόνα 4. Ψυχρά Υλικά - Ιδιότητες.

Η Η χρήση των

«ψυχρών υλικών» Ο όρος «ψυχρά υλικά» αναφέρεται στις οπτικές ιδιότητες τεχνητών κυρίως υλικών και πιο συγκεκριμένα στην ιδιαίτερη ικανότητα που έχουν αυτά τα υλικά να ανακλούν συγκριτικά μεγαλύτερα ποσά της ηλιακής ακτινοβολίας, (σε σύγκριση με συνήθη υλικά του ίδιου χρώματος), σε συνδυασμό με υψηλή ικανότητα εκπομπής, (Εικόνα 4). Τα υλικά με «ψυχρές ιδιότητες», κατά συνέπεια έχουν τη δυνατότητα να παραμένουν συγκριτικά πιο δροσερά κατά την έκθεση τους στην ηλιακή ακτινοβολία καθώς και να αποβάλλουν γρηγορότερα κατά τις πρώτες απογευματινές ώρες (με τη μείωση της θερμοκρασίας του αέρα) την θερμότητα που έχουν απορροφήσει. Τα υλικά με «ψυχρές ιδιότητες» χαρακτηρίζονται από τα παρακάτω στοιχεία: υψηλή ανακλαστικότητα στην ηλιακή ακτινοβολία (SR). υψηλό συντελεστή θερμικής εκπομπής (ε). Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί μία σειρά από έγχρωμα υλικά που παρουσιάζουν εξαιρετικά υψηλούς συντελεστές ανακλαστικότητας και θερμικής εκπομπής σε σύγκριση με συμβατικά υλικά του ίδιου χρώματος. Τα υλικά αυτά

(χωρίς να εξαντλείται εδώ το εύρος των εφαρμογών) αφορούν κυρίως σε ειδικές προστατευτικές επικαλύψεις (χρώματα, κονιάματα) του κτιριακού κελύφους (δώματα, εξωτερικοί τοίχοι), είτε σε υλικά δαπεδοστρώσεων αστικών χώρων (πλακίδια, κυβόλιθοι, συνθετικά ασφαλτικά). Η χρήση αυτών των υλικών είναι αρκετά διαδεδομένη εδώ και δεκαετίες κυρίως στις Ε.Π.Α, (www.energystar.gov) ενώ τα τελευταία χρόνια παρατηρείται επίσης η ταχεία διάδοση τους σε ολόκληρο τον κόσμο (www.globalcoolcities.org) και στην Ευρώπη (www.coolroofcouncil. eu), κυρίως μέσω ανάπτυξης και προώθησης πολιτικών που έχουν ως στόχο τον περιορισμό του φαινομένου της «αστικής θερμικής νησίδας», την εξοικονόμηση ενέργειας, καθώς και την μείωση του φαινομένου της υπερθέρμανσης του πλανήτη (www.ipcc.ch). Από Ελληνικής πλευράς, η χρήση των «ψυχρών υλικών» έχει θεσμοθετηθεί με υπουργική απόφαση (KYA Αριθμ. Δ6/Β/14826)[3] για τα κτίρια του Δημόσιου τομέα. Ταυτόχρονα, έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στη χαρτογράφηση των πιθανών εφαρμογών και των ελάχιστων προδιαγραφών που πρέπει να πληρούν διάφορα δομικά υλικά με «ψυχρές» ιδιότητες, (μέσω του εξαιρετικού έργου που παράχθηκε στο πλαίσιο σύνταξης

των ΠΕΤΕΠ[4] από το Ι.Ο.Κ, υπό την διοίκηση του κυρίου Θεόδωρου Βουδικλάρη, την επιστημονική εποπτεία του κυρίου Παναγιώτη Αναγνωστόπουλου και την ανοιχτή διαβούλευσης με φορείς τις αγοράς), ενώ παράλληλα έχουν συνταχθεί σχετικά περιγραφικά άρθρα και τιμολόγια δημοσίων έργων. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε σε αυτό τη σημείο, πως η καταγραφή των εφαρμογών των σχετικών υλικών, καθώς και των απαραίτητων ελάχιστων επιδόσεων που πρέπει να πληρούν αυτά τα υλικά, χρειάζεται διαρκή επαναξιολόγηση και τεκμηρίωση από τον τεχνικό κόσμο, με στόχο, την υιοθέτηση συνεχώς βελτιωμένων και αυστηρότερων προδιαγραφών. Είναι επίσης απαραίτητο να υπογραμμίσουμε, πως ένα δομικό υλικό δεν εξαντλεί το σύνολο των χαρακτηριστικών και του σκοπού του σε ότι αυτό αφορά τις οπτικές ιδιότητες. Η επιλογή ενός δομικού υλικού με «ψυχρές ιδιότητες» θα πρέπει πρώτα και κύρια να λαμβάνει υπόψη της το σύνολο των ελάχιστων απαιτήσεων, που πρέπει να πληροί συνολικά ως δομικό υλικό, με βάση την χρήση για την οποία προορίζεται και τις ανάγκες του έργου στο οποίο πρόκειται να ενσωματωθεί. Κλείνοντας αυτή την παράγραφο, που αφορά την υφιστάμενη κατάσταση στον ελληνικό χώρο, αξίζει να αναφέρουμε, πως σε συνδυασμό με κοινοτικές ενισχύσεις έχουν δημοπρατηθεί διάφορα επιδοτούΑρχιμήδης / 31

καίρι Καλο

να ώ μ

ι Χε

Εικόνα 5. Ακτινοβολία και Εποχές. Εικόνα 6. Θερμική Απεικόνιση Συμβατικού και Ψυχρού Υλικού.

μενα προγράμματα, (πρόγραμμα εξοικονομώ για δήμους, βιοκλιματικές αστικές αναπλάσεις), και ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη αρκετά δημόσια έργα, που ενσωματώνουν υλικά με «ψυχρές ιδιότητες», με σκοπό την προώθηση μέτρων βελτίωσης των συνθηκών αστικού περιβάλλοντος.

Θ «Ψυχρά Υλικά» θερμικής

προστασίας κτιριακού κελύφους Η χρήση υλικών με «ψυχρές ιδιότητες» στη θερμική προστασία κτιρίων έχει σημειώσει τα τελευταία χρόνια πολύ σημαντικά και μετρήσιμα αποτελέσματα στον τομέα της εξοικονόμησης ενέργειας από τις ανάγκες δροσισμού των κτιρίων, στη βελτίωση του επιπέδου θερμικής άνεσης, κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου, καθώς και στην προσπάθεια περιορισμού της εκπομπής CO2. Χαρακτηριστικά παραθέτουμε εδώ, τα αποτελέσματα σχετικού Ευρωπαϊκού προγράμματος, τα οποία αποδεικνύουν τα πλεονεκτήματα που προκύπτουν από την χρήση υλικών με «ψυχρές ιδιότητες» σε δώματα κτιρίων σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης.

http://www.buildup.eu/ cases/11210?CommunityId=11567 Όπως περιγράφτηκε σε προηγούμενη ενότητα, η θερμική συμπεριφορά των 32 / Αρχιμήδης

υλικών καθορίζεται επίσης από τον τρόπο έκθεσης των επιφανειών τους στην ηλιακή ακτινοβολία. Το γεγονός αυτό είναι εξίσου σημαντικό στην περίπτωση των «ψυχρών υλικών». Στην Ελλάδα οι τοίχοι με ανατολικό και δυτικό προσανατολισμό δέχονται κατά την θερινή περίοδο, πολύ μεγαλύτερα ποσά ηλιακής ακτινοβολίας, σε σύγκριση με τις άλλες κατακόρυφες κτιριακές επιφάνειες. Κατά τη διάρκεια όλων σχεδόν των πρωινών ωρών, ο ήλιος βλέπει τους ανατολικούς τοίχους κάθετα, ενώ από το μεσημέρι και μετά οι δυτικοί τοίχοι είναι πλήρως εκτεθειμένοι σε έντονη ηλιακή ακτινοβολία. Αντίθετα, κατά τη διάρκεια του χειμώνα, δέχονται ασθενή ποσά ακτινοβολίας και για μικρό χρονικό διάστημα. Με παρόμοιο τρόπο, τα δώματα των κτιρίων, κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου δέχονται την ηλιακή ακτινοβολία πλάγια και για λίγες ώρες, ενώ το καλοκαίρι, κατά την διάρκεια της ημέρας, δέχονται συνεχώς μεγάλα ποσά ακτινοβολίας (σχεδόν κάθετα). Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου, η ακτινοβολία που φτάνει στις επιφάνειες του κτιρίου περιορίζεται ακόμη περισσότερο, λόγω της μεγαλύτερης συχνότητας σχηματισμού σύννεφων. Τα παραπάνω έχουν ευεργετική επίδραση στην θερμική συμπεριφορά του κτιρίου, στο οποίο έχουμε ενσωματώσει υλικά με «ψυχρές ιδιότητες». Με αυτόν

τον τρόπο, μεγιστοποιούνται τα οφέλη από την χρήση τους κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου (αυξημένες ανάγκες για ανακλαστική ικανότητα), ενώ αντίθετα ελαχιστοποιούνται τα μειονεκτήματα κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου (αυξημένες ανάγκες για απορρόφηση της ακτινοβολίας). (Εικόνα 5) Σε περιοχές που χαρακτηρίζονται από σχετικά θερμό κλίμα (μεγάλες ανάγκες δροσισμού, ήπιες ανάγκες θέρμανσης) η χρήση υλικών με «ψυχρές ιδιότητες» στο κτιριακό κέλυφος αποτελεί μία σημαντική τεχνική, που μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά οφέλη τόσο από πλευράς μείωσης του βαθμού και των ωρών δυσφορίας, όσο και από πλευράς εξοικονόμησης ενέργειας από τις ανάγκες ψύξης[5], (Εικόνα 6). Τα οφέλη ή τα μειονεκτήματα που μπορεί να προκύψουν από τη χρήση «ψυχρών υλικών» στο κτιριακό κέλυφος εξαρτώνται επιπλέον και από άλλους σημαντικούς παράγοντες, όπως είναι: H απουσία ή ελλιπής θερμομόνωση. Ο προσανατολισμός του κτιρίου. Η τυπολογία του κτιρίου. Η ποιότητα των «ψυχρών υλικών». Η ύπαρξη επιβαρυντικών για τα υλικά περιβαλλοντικών παραγόντων (θαλάσσιο περιβάλλον, βιομηχανικοί ρύποι).

Ι Εξοικονόμηση ενέργειας

και θεσμικό πλαίσιο

Οι προκλήσεις, στις οποίες καλούνται να ανταπεξέλθουν τα δομικά υλικά, που σχετίζονται με την εξοικονόμηση ενέργειας, καθορίζονται με βάση τις δύο τελευταίες κοινοτικές οδηγίες: 2010/31/EE[6] του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 19ης Μαΐου 2010, για την «Ενεργειακή Απόδοση των Κτιρίων» και 2010/30/EE του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 19ης Μαΐου 2010, για την «Επισήμανση με πινακίδες και πληροφορίες για τις προδιαγραφές του προϊόντος, της κατανάλωσης ενέργειας και άλλων πηγών των ενεργειακών προϊόντων». Σύμφωνα με την πρώτη Οδηγία καθορίζονται νέες απαιτήσεις για την ψύξη και την θέρμανση των κτιρίων, τα οποία κατηγοριοποιούνται ανάλογα με την περίοδο κατασκευής τους. Προβλέπεται επίσης, η κατασκευή των νέων κτιρίων και η αναβάθμιση του υφιστάμενου κτιριακού αποθέματος, να γίνεται σύμφωνα με το πρότυπο του παθητικού κτιρίου[7]. Παράλληλα, για το 2021, τίθενται νέοι στόχοι που θέλουν όλα τα νέα κτίρια να έχουν σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας. Ιδιαίτερα για νέα κτίρια του δημοσίου, που στεγάζουν δημόσιες αρχές ή είναι ιδιοκτησίας τους, οι παραπάνω στόχοι πρέπει να επιτευχθούν από τις αρχές του 2019. Από τα παραπάνω γίνεται σαφές, πως τα δομικά υλικά, που σχετίζονται με την εξοικονόμηση ενέργειας, καλούνται να αποτελέσουν τον βασικό μοχλό, αποτελεσματικής εφαρμογής των Ευρωπαϊκών οδηγιών και στόχων. Σε διεθνές επίπεδο, τα «ψυχρά υλικά» έχουν ενταχθεί στον κανονισμό ενεργειακής απόδοσης διαφόρων χωρών, ως μέθοδος εξοικονόμησης ενέργειας σε κτίρια και βελτίωσης των συνθηκών μικροκλίματος. Σε κάθε περίπτωση, ο προσδιορισμός των ελάχιστων ορίων ανακλαστικότητας και εκπομπής, εναπόκειται στους εμπλεκόμενους φορείς και οργανισμούς. (ASHRAE Standard 90.1 (2007), ASHRAE Standard 90.2 (2007), California’s Title 24 (2008), Energy Star, ΕCRC, κ.α.). Στην Ελλάδα, ο νέος Κανονισμός για την Ενεργειακή Απόδοση των Κτιρίων (ΚΕΝΑΚ) στοχεύει στην ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων με επεμβάσεις είτε στο κέλυφος, είτε στις ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις του. Μια από τις παραμέτρους που εξετάζει είναι και η τοποθέτηση «ψυχρών υλικών» σε στέγες και τοιχοποιίες, δεδομένου ότι οι ιδιότητες της ανακλαστικότητας και του συντελεστή εκπομπής επηρεάζουν τη θερμική συμπε-

ριφορά των δομικών στοιχείων. Συγκεκριμένα, στο Άρθρο 9: Τεχνικά χαρακτηριστικά του κτιρίου αναφοράς, το κτίριο αναφοράς περιλαμβάνει εξωτερικές επιφάνειες με συντελεστή απορροφητικότητας ηλιακής ακτινοβολίας 0,40 (SR=0.6) για τοιχοποιίες, 0,40 (SR=0.6) για δώματα και 0,60 (SR=0.4) για επικλινείς στέγες. Αντίστοιχα, ο συντελεστής εκπομπής θερμικής ακτινοβολίας για τις εξωτερικές επιφάνειες του κτιρίου αναφοράς είναι 0,80.

Κ Θερμομόνωση και

«ψυχρά υλικά»

Με την θερμομονωτική προστασία των δομικών στοιχείων των κτιριακών κατασκευών επιδιώκεται ο περιορισμός στο ελάχιστο δυνατό των ανταλλαγών θερμότητας μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος και η επίτευξη ενός ευχάριστου «εσωκλίματος» στο εσωτερικό των κτιρίων με τη μικρότερη δυνατή κατανάλωση ενέργειας. Έτσι, κατά μεν τη χειμερινή (ψυχρή) περίοδο περιορίζονται οι θερμικές απώλειες προς το εξωτερικό περιβάλλον, κατά δε τη θερινή (θερμή) περίοδο περιορίζεται η υπερθέρμανση λόγω θερμικών προσόδων από την επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας. Ταυτόχρονα όμως με τη θερμομονωτική προστασία των κτιρίων ελαχιστοποιείται και ο κίνδυνος εκδήλωσης του φαινομένου της επιφανειακής συμπύκνωσης των υδρατμών (δρόσου) και προστατεύονται οι κατασκευές από φαινόμενα υγρασίας του εσωτερικού χώρου. Σε γενικότερο επίπεδο περιορίζεται η απαίτηση για κατανάλωση ενέργειας και κατά συνέπεια μειώνεται η κατανάλωση των διαθέσιμων ενεργειακών πόρων και η ρύπανση του περιβάλλοντος από την παραγωγή αέριων ρύπων[8]. Στις περισσότερες των περιπτώσεων, όταν γίνεται συζήτηση για την αναγκαιότητα θερμομόνωσης μίας κατασκευής, τείνουμε να παραγνωρίζουμε τη σημασία της ακτινοβολίας. Αυτό έχει αποτυπωθεί και στο επίπεδο της σχετικής τεχνικής ορολογίας, με αποτέλεσμα, η θερμομόνωση να αναφέρεται στα υλικά με βάση τους παρακάτω δείκτες: Συντελεστής Θερμικής Αγωγιμότητας (λ) Είναι η ποσότητα της θερμότητας ανά μονάδα του χρόνου, που περνά μέσα από τις απέναντι πλευρές ομοιογενούς υλικού πάχους 1m, όταν η διαφορά της θερμοκρασίας μεταξύ των επιφανειών αυτών είναι ίση με 10K. (W/mK).

Συντελεστής Θερμοπερατότητας (U-Value) Είναι η ποσότητα θερμότητας ανά μονάδα χρόνου, που περνά μέσα από 1m2 στοιχείου κατασκευής με πάχος d(m) όταν η διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ των επιφανειών αυτών είναι ίση με 10K. (W/m2K). Θερμική Αντίσταση (R) Είναι η αντίσταση των στοιχείων στην ροή θερμότητας διαμέσου ομοιογενούς υλικού για διαφορά θερμοκρασίας στις δυο πλευρές του στοιχείου 10K. (m2K/W). Παρόλα αυτά σε επίπεδο κτιρίου έχει αποδειχθεί, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις στεγών με χαμηλή κλίση, πως η ηλιακή ακτινοβολία συμβάλλει σημαντικά στο ηλιακό θερμικό κέρδος των κτιρίων, με συνέπεια, τόσο η ανακλαστικότητα, όσο και ο συντελεστής εκπομπής να έχουν σημαντικό ρόλο στις ενεργειακές ανάγκες για θέρμανση - δροσισμό. Διάφορες μελέτες[9] αποδεικνύουν πως ο συνδυασμός ενός θερμομονωτικού υλικού με μία προστατευτική επικάλυψη με «ψυχρές ιδιότητες» αυξάνει την ακεραιότητα και την απόδοση της θερμομόνωσης. Ας σκεφτούμε για παράδειγμα μία κλασική περίπτωση συμβατικής θερμομόνωσης δώματος, όπου η θερμομόνωση βρίσκεται πίσω από μία ασφαλτική μεμβράνη: Κατά τη διάρκεια μιας ζεστής καλοκαιρινής μέρας, η επιφανειακή θερμοκρασία της ασφαλτικής μεμβράνης μπορεί να φτάσει τους 70 οC[10]. Συνέπεια αυτής της μεγάλης θερμοκρασίας θα είναι η μείωση της χαρακτηριστικής απόδοσης του θερμομονωτικού υλικού. Από την άλλη, η χρήση δομικών υλικών «με ψυχρές ιδιότητες» στα δώματα των κτιρίων συμβάλλει στη βελτίωση των συνθηκών του μικροκλίματος: η μείωση των επιφανειακών θερμοκρασιών συμβάλλει στη μείωση της θερμοκρασίας του υπερκείμενου αέρα και στον περιορισμό της θερμότητας που μπορεί να μεταφερθεί σε παρακείμενα κτίρια. Αυτή η λειτουργία των «ψυχρών υλικών» έρχεται ως συνέπεια της ικανότητας τους να ανακλούν μεγαλύτερα ποσά της ηλιακής ακτινοβολίας (σε σχέση με συμβατικά υλικά του ίδιου χρώματος), με τη μορφή μικρού μήκους κύματος ακτινοβολίας, που έχει τη δυνατότητα διαφυγής από την ατμόσφαιρα.

Λ «Ψυχρά υλικά» και

αστικές αναπλάσεις

Η χρήση υλικών με μεγάλη θερμοχωρητικότητα και με μικρή ανακλαστικότητα σε διαμορφώσεις αστικών χώρων έχει συνΑρχιμήδης / 33

δεθεί άμεσα με την ένταση του φαινομένου της «αστικής θερμικής νησίδας»[11]. Για τον περιορισμό των συνεπειών του παραπάνω φαινομένου, όπως είδαμε και σε προηγούμενη ενότητα, έχουν αναπτυχθεί και υπάρχουν αυτή τη στιγμή διαθέσιμα διάφορα υλικά. Κοινός παρανομαστής των υλικών αυτών είναι η επιδίωξη ελέγχου της επιφανειακής τους θερμοκρασίας και άρα του περιορισμού της μεταφοράς της θερμότητας στον υπερκείμενο αέρα. Οι βασικές ιδιότητες που επιτυγχάνουν ή επιδιώκουν είναι: Υψηλή ανακλαστικότητα επίτευξη έγχρωμων υλικών με μεγάλη ανακλαστικότητα στο κοντινό υπέρυθρο φάσμα της ηλιακής ακτινοβολίας (θερμική ενέργεια) και επιλεκτική απορρόφηση στο ορατό φάσμα (χρώμα). Διαπερατότητα Υλικά που έχουν τη δυνατότητα να επιτρέπουν τη διέλευση του νερού και των υδρατμών μέσω των ανοιχτών πόρων τους, ή που έχουν τη δυνατότητα απορρόφησης και αποθήκευσης τους με τη μορφή υγρασίας. Τα υλικά αυτά ψύχονται αξιοποιώντας την εξάτμιση. (Εικόνα 7) Μικρό συντελεστή θερμικής αγωγιμότητας Τα υλικά με χαμηλό συντελεστή θερμικής αγωγιμότητας αναπτύσσουν γρήγορα υψηλή επιφανειακή θερμοκρασία, αλλά δεν θα αποθηκεύσουν μεγάλα ποσά θερμότητας, σε σύγκριση με υλικά υψηλού συντελεστή. Υψηλό συντελεστή εκπομπής Τα υλικά εκπέμπουν γρήγορα στο περιβάλλον την θερμότητα που έχουν απορροφήσει. Η χρήση των «ψυχρών υλικών» για τη διαμόρφωση εξωτερικών χώρων και την βελτίωση του μικροκλίματος, θα πρέπει να ακολουθεί μία σωστή και αναλυτική περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης, να λαμβάνει υπόψη την παρούσα και την επιδιωκόμενη χρήση του χώρου, πιθανά προβλήματα θάμβωσης (μείωση της οπτικής ικανότητας σε περιοχές με υψηλή λαμπρότητα μέσα στο οπτικό πεδίο) και θερμικής άνεσης, την γειτνίαση με παρακείμενα κτίρια, συντελεστές σκίασης κ.α. Τα οφέλη από την χρήση «ψυχρών υλικών» επιστρώσεων δεν περιορίζονται στον περιορισμό της «αστικής θερμικής νησίδας». Υπάρχουν επίσης μια σειρά από δευτερεύοντα οφέλη που μπορούν να προκύψουν, από τη χρήση των τεχνολογιών αυτών, που είναι εξίσου ση34 / Αρχιμήδης

Εικόνα 7. Διαπερατό Σκυρόδεμα.

μαντικές στην αειφόρο δόμηση. Αυτά τα πρόσθετα οφέλη μπορεί να περιλαμβάνουν[12]: Ποιότητα του νερού Τα διαπερατά υλικά δίνουν τη δυνατότητα συγκέντρωσης και αποθήκευσης του νερού, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε άλλες χρήσεις. Επίσης μπορεί να λειτουργήσουν ως φίλτρα καθαρισμού του νερού, παρέχοντας προστασία σε υπόγεια νερά. Μείωση του θορύβου Τo ανοιχτό πορώδες των διαπερατών επιστρωμάτων μειώνει τη διάχυση του θορύβου που προκαλούν τα ελαστικά των οχημάτων. Νυχτερινός οδικός φωτισμός Τα ανακλαστικά οδοστρώματα αυξάνουν την νυχτερινή ορατότητα, δημιουργώντας ασφαλέστερες συνθήκες για την κυκλοφορία των πεζών και των οχημάτων και εξοικονομούν ενέργεια από τις ανάγκες φωτισμού του οδοστρώματος. Σκοπός του παρόντος κειμένου ήταν η περιγραφή των πλεονεκτημάτων, που μπορούν να προκύψουν από την χρήση «ψυχρών» τεχνητών δομικών υλικών στο αστικό περιβάλλον, τόσο σε επίπεδο κτιρίου όσο και σε επίπεδο παρεμβάσεων σε ανοιχτούς χώρους. Για τον ίδιο λόγο, στο πλαίσιο του κειμένου δεν έγινε κάποια αναλυτική αναφορά σε άλλες μεθόδους ή στα πολύ σημαντικά οφέλη, που μπορεί να προσφέρουν μία σειρά από φυσικά υλικά (βλάστηση, ξύλο, μάρμαρο, χώμα κ.α.).

ΠΗΓΕΣ: [1]. http://www.eea.europa.eu/articles/ cities-of-the-future-2013-how-willeuropean-cities-adapt-to-new-climateconditions [2]. http://heatisland.lbl.gov/ [3]. www.cres.gr/pro-ee/pdf/ FEK1122_2008.pdf [4]. http://www.e-archimedes.gr/contactus/item/3248[5]. www.energy.gov/energysaver/ articles/cool-roofs [6]. http://europa.eu/legislation_ summaries/internal_market/single_ market_for_goods/construction/en0021_ el.htm [7]. http://eur-lex.europa.eu/legalcontent/EN/ALL/?uri=CELEX:52013DC048 3R%2801%29 [8]. www.mie.uth.gr/ekp_yliko/TOTEE20701-2-Final-ΤΕΕ_1.pdf [9]. http://scholar.google.gr/scholar?clu ster=1484119573114538788&hl=el&as_ sdt=0,5 [10]. http://www.abolinco.com/ downloads/downloads/PREFECTURE_ OF_ATHENS_DEPARTMENT_OF_ TRASPORTATIONS.swf [11]. http://eetd.lbl.gov/publications/theeffect-of-pavements-temperatures[12]. http://www.epa.gov/heatisland/ mitigation/pavements.htm

Αρχιμήδης / 35

Παρουσία Οργανικών Πτητικών Ενώσεων (ΟΠΕ) στο εσωτερικό περιβάλλον των κτιρίων VOCs (αγγλικά)

Volatile Organic Compounds

COV

1 36 / Αρχιμήδης

Photo by Adrienne cragnotti

(γαλλικά) Composés Organiques Volatifs

regulations inspire manufacturers to be environmentally friendly

Επιμέλεια: Γεώργιος Καλύβας Πολιτικός Μηχανικός

Στο εσωτερικό περιβάλλον των κτιρίων, πολλά οικοδομικά υλικά, κυρίως αυτά των τελειωμάτων, αποδεσμεύουν πλήθος από οργανικές πτητικές ενώσεις που ονομάζονται και «νέοι ρυπαντές». Σε αυτές θα πρέπει να προστεθούν και οι VOCs που βρίσκονται στα προϊόντα οικιακής χρήσης και ένα μικρό ποσοστό από τις VOCs εξωτερικού περιβάλλοντος, που κατά μέσον όρο είναι δέκα φορές μικρότερο του αντίστοιχου εσωτερικού. Το 1997 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την ποιότητα του εσωτερικού των κτιρίων (Evaluation of VOC Emissions from building products - solid flooring materials - Report ECA No 18/1997) παρουσίασε μια διαδικασία εκτίμησης των αποδεσμευόμενων VOCs από τις επενδύσεις των δαπέδων, η οποία στη συνέχεια άρχισε να εφαρμόζεται και στα υπόλοιπα υλικά εσωτερικών τελειωμάτων. Οι VOCs είναι οργανικές ουσίες αποτελούμενες από άνθρακα και οξυγόνο. Πρόκειται για υδρογονάνθρακες εκτός από το μεθάνιο. Το κοινό τους γνώρισμα είναι ότι εξατμίζονται για να καταλήξουν σε αέρια ή υδρατμούς στις θερμοκρασίες που επικρατούν εντός των κατοικιών και να μολύνουν τον αέρα. Η μόλυνση αυτή

εξαρτάται και από τη συχνότητα ανανέωσης του εσωτερικού αέρα, την ηλικία του κτιρίου, την εσωτερική θερμοκρασία, τη σχετική υγρασία, την ύπαρξη καπνιζόντων στους χώρους, όπως και από το ενσωματωμένο -με εσωτερική προσπέλαση- γκαράζ στο κτίριο. Στους παράγοντες αυτούς, θα πρέπει να προστεθεί και η γειτνίαση της κατοικίας με οδούς έντονης κυκλοφορίας ή με σταθμό βενζίνης. Από το μεγάλο πλήθος των οργανικών πτητικών ενώσεων, πολλαπλών κάθε φορά προελεύσεων, μπορούμε να διακρίνουμε 50 έως και 100 VOCs στον εσωτερικό αέρα με συγκεντρώσεις μερικών μg/m3 έως και πολλών δεκάδων μg/m3. Γενικά, οι μετρούμενες συγκεντρώσεις VOCs στον εσωτερικό αέρα είναι μικρότερες από 50 μg/m3. Στις VOCs περιλαμβάνονται οι διαλύτες και οι αιθυλογλυκόλες όπως: η φορμαλδεϋδη που μετράται με διαφορετικές μεθόδους από τις υπόλοιπες VOCs. Η τελευταία, λόγω ειδικού χαρακτηριστικού της, προσδίδει στα υλικά ικανότητες συντήρησης, ειδικότερα σε προϊόντα οικιακής χρήσης.

2 Αρχιμήδης / 37

Α Κατηγοριοποίηση των

Οργανικών Πτητικών Ενώσεων Λόγω του μεγάλου αριθμού των VOCs που υπάρχουν ή εμφανίζονται στην οικοδομή, έχουν προταθεί διάφορες κατηγοριοποιήσεις, όπως ανάλογα:

Τα χημικά τους χαρακτηριστικά Υδρογονάνθρακες (αλεικυκλικοί, αρωματικοί, αλογόνοι, παραφινικοί, ολεφινικοί). Αλκοόλες, Αιθέρες γλυκόλης, Αλδεϋδες, Εστέρες, Κετόνες, Φθαλικά άλατα (phtalates).

Τα φυσικά τους χαρακτηριστικά Σημείο βρασμού Πίεση ατμού κ.λπ.

Τις επιδράσεις τους στην υγεία Ερεθισμοί, Νευροτοξικότητες, Πιθανότητα ή ενδείξεις καρκινογεννέσεων. Σύμφωνα με την προταθείσα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την ποιότητα του εσωτερικού αέρα (Report ECA No18/1997) οι VOCs από πλευράς σημείου βρασμού διακρίνονται σε: Πολύ πτητικές, VVOCs, με σημείο βρασμού από 0 °С έως 50-100 °С Πτητικές, SVOCs, με σημείο βρασμού από 50-100 °С έως 240-260 °С Σε ημιπτητικές, SVOCs, με σημείο βρασμού από 240-260 °С έως 380-400 °С Σε πτητικές ενώσεις που περιέχουν μόρια διαμέτρου μικρότερης των 2,5 μm (POM), με σημείο βρασμού μεγαλύτερο των 380 °С

38 / Αρχιμήδης

Β Οι πηγές των οργανικών

πτητικών ενώσεων μέσα στα κτίρια

Από το εξωτερικό περιβάλλον Στις φυσικές πηγές οργανικών πτητικών ενώσεων (VOCs) από υπάρχοντες εξωτερικούς χώρους πρασίνου (κήποι, πάρκα) προστίθενται και αυτές από την οδική κυκλοφορία και ειδικά το βενζόλιο. Η γειτνίαση με βιομηχανικές περιοχές μπορεί να είναι αιτία της αύξησης των VOCs στο εσωτερικό των κτιρίων.

Από τις ανθρώπινες δραστηριότητες Ο καπνός από τα τσιγάρα είναι σημαντική πηγή VOCs που απορροφώνται και αποβάλλονται από τις επενδύσεις δαπέδων, τοίχων, επίπλων. Τα προϊόντα καθαρισμού και τα αποσμητικά συμβάλλουν στην αύξηση των VOCs.

Από τις πηγές καύσης Τα διάφορα θερμαντικά μέσα, αυτά με τοπική καύση (συσκευές που χρησιμοποιούν αέριο), αλλά και το τηγάνισμα και το μαγείρευμα, αποδεσμεύουν πλήθος VOCs.

Αρχιμήδης / 39

Από τα οικοδομικά υλικά τελειωμάτων Όλα τα οργανικά υλικά φυσικής ή συνθετικής προέλευσης που χρησιμοποιούνται στις εργασίες τελειωμάτων των εσωτερικών χώρων, αποδεσμεύουν οργανικές πτητικές ενώσεις. Ανάλογες αποδεσμεύσεις δημιουργούνται από τον εξοπλισμό και την διακόσμηση των κατοικιών, αλλά και από τα υλικά καθαρισμού - προστασίας από βιολογικούς παράγοντες (ρύπους). Αποδεσμεύσεις VOCs από τα υλικά παρατηρούνται τόσο κατά την φάση της βιομηχανικής παραγωγής τους, όσο και μετά την ολοκλήρωση και αποθήκευσή τους ή/ και αμέσως μετά την επί τόπου εφαρμογή και τοποθέτησή τους. Ο ρυθμός αποδέσμευσης του κάθε συστατικού εξαρτάται από την θερμοκρασία, την σχετική υγρασία, την ταχύτητα κίνησης του εσωτερικού αέρα κ.α. Για τον λόγο αυτό, οι αποδεσμεύσεις αυτές διακρίνονται σε πρωτογενείς και δευτερογενείς. Οι δεύτερες επηρρεάζουν περισσότερο από τις πρώτες την ποιότητα του αέρα (φαινόμενο διαρκείας).

Πρωτογενείς αποδεσμεύσεις Οφείλονται στα συστατικά των υλικών. Είναι σημαντικές αμέσως μετά την βιομηχανική παραγωγή των υλικών. Μειώνονται κατά 60-70% στο διάστημα των πρώτων έξη μηνών. Εξαφανίζονται μετά από 1 χρόνο αφότου τοποθετήθηκαν τα υλικά στο έργο.

Δευτερογενείς αποδεσμεύσεις Προέρχονται από τις επιδράσεις επί των υλικών «Η υγρασία και η αλκαλικότητα» (π.χ. τοποθέτηση υλικού σε υγρή στρώση τσιμεντοκονίας). «Η υψηλή θερμοκρασία» «Το όζον» Αυξάνει τις αποδεσμεύσεις των αλδεϋδών που έχουν έντονες οσμές «Τα διάφορα χημικά συντήρησης»

Δύνανται να αυξάνουν με το χρόνο και να διατηρούνται. Στους εσωτερικούς χώρους των κτιρίων, οι αποδεσμευόμενες οργανικές πτητικές ενώσεις προέρχονται από τα οικοδομικά υλικά τελειωμάτων όπως παράγωγα ξύλων, επενδύσεις δαπέδων και τοίχων, χρώματα, βερνίκια, κόλλες, υφάσματα κ.λπ. 40 / Αρχιμήδης

Αρχιμήδης / 41

Διαφοροποίηση των υλικών ως προς τις αποδεσμευόμενες ποσότητες VOCs. Παρουσιάζονται μεγάλες αποκλίσεις στην αποδεσμευση ποσοτήτων VOCs μεταξύ των διαφόρων υλικών τελειωμάτων, όπως αυτό προκύπτει και από τον πίνακα 1.

Διαφοροποίηση των υλικών ως προς την διάρκεια αποδέσμευσης VOCs Τα στερεά υλικά όπως οι μοκέτες, οι ταπετσαρίες, τα παράγωγα ξύλου, τα υφάσματα επενδύσεων, τα έπιπλα με συνθετικά υλικά παρουσιάζουν σταθερή αποδέσμευση VOCs για μήνες. Τα υγρά υλικά όπως τα χρώματα, τα βερνίκια, τα υλικά συντήρησης (κυρίως των ξύλων) παρουσιάζουν αποδέσμευση VOCs που διαρκεί από μερικές μέρες έως μήνες.

Διαφοροποίηση των υλικών ως προς την διάρκειας προσρόφησης (adsorption) και έκλυσης (desorption) ποσοτήτων VOCs ‘Ολα τα υλικά εκτός από το γυαλί συγκρατούν περισσότερο ή λιγότερο ποσοτήτες VOCs που αποδεσμεύονται στον αέρα. Τα πορώδη υλικά (π.χ. τα ηχοαπορροφητικά υλικά σε φύλλα, τα χαρτιά ταπετσαρίας, οι συνθετικές μοκέττες κ.λπ.) απορροφούν εύκολα ποσότητες VOCs και τις αποδίδουν σταδιακά επί απροσδιόριστο χρονικό διάστημα (η διάρκειά του δεν είναι ευχερώς προσδιορίσιμη). Τα φαινόμενα απορρόφησης-προσρόφησης παίζουν σημαντικό ρόλο στις επαναμολύνσεις του εσωτερικού αέρα, ανάλογα με την συμπεριφορά των υλικών στην συγκράτηση ή αποδέσμευση των χημικών ρύπων και ανάλογα του τύπου του VOC.

Οι μοκέτες και οι υφασμάτινες επενδύσεις είναι τα πλέον απορροφητικά υλικά. Η προσρόφηση των υλικών επιβραδύνει την εξουδετέρωση των VOCs του εσωτερικού αέρα.

Ορισμός απορρόφησης (absorption), προσρόφησης (adsorption) και έκλυσης (desorption) των υλικών Απορρόφηση Η συγκράτηση των ουσιών στο εσωτερικό των στερεών (για πορώδη υλικά με τριχοειδή διάκενα στην δομή τους). Προσρόφηση Η συσσώρευση μιας χημικής ουσίας στην επιφάνεια ή εντός των πόρων ενός στερεού ή στην ενδοεπιφάνεια στερεού-αέρα, στερεού-νερού. Εκλυση (απώθηση) Η επαναφορά στον αέρα ή στο νερό μιας ουσίας που απορροφήθηκε από ένα στερεό.

Πίνακας 1. Αποκλίσεις μεταξύ των υλικών τελειωμάτων στην αποδεσμευση ποσοτήτων VOCs ΥΛΙΚΑ

ΑΠΟΔΕΣΜΕΥΣΕΙΣ mg/m2/h

Χρώματα

120

Επενδύσεις τοίχων

Μοκέτες

0,5

Κόλλες

Ξύλα

Κατά τον καθηγητή Ε.Μ.Π. Θ. Σκουλικίδη, οι έννοιες «προσρόφηση» και «απορρόφηση» πρέπει να ενιαιοποιούνται με τον όρο «ρόφηση».

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ: 1. Drs SUZANNE et PIERRE DEOUX: «Le Guide de l’ Habitat sain» Έκδοση Medieco, Γαλλία 2004. 2. CLAUDE-ALAIN ROULET: «Santé et qualité de l’ environnement intérieur dans les bâtiments» - Έκδοση Presses Polytechniques et Universitaires ROMANDES - LAUZANNE 2008. 3. ΟΜΑΔΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ «Ρύπανση και ποιότητα εσωτερικού περιβάλλοντος στα κτίρια» Έκδοση ΤΕΚΔΟΤΙΚΗ, Αθήνα 2007. ΠΗΓΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ: 1. www.flickr.com 2. Source: association pour la prévention de la pollution atmosphérique www.appa.asso.fr (d’après un schéma de J. Trouvet)

42 / Αρχιμήδης

Αρχιμήδης / 43

Η Ελικοειδής Πεζογέφυρα της Σιγκαπούρης Helix Pedestrian Bridge

Η Ελικοειδής Πεζογέφυρα (The Helix Bridge), η οποία αρχικά είχε ονομαστεί «Η Γέφυρα της Διπλής Έλικος» συνδέει τις περιοχές Marina Centre και Marina South στον κόλπο Marina Bay της Σιγκαπούρης. Βρίσκεται δίπλα στην οδική γέφυρα Benjamin Sheares και παραδόθηκε στο κοινό στις 18 Ιουλίου 2010.

Παρουσίαση: Π. Αναγνωστόπουλος, Π-Μ Στην περιοχή αυτή έχουν ολοκληρωθεί πολλά σημαντικά έργα: Integrated Resort Marina Bay Sands, Singapore Flyer, Gardens by the Bay, καθώς και το νέο οικονομικό - εμπορικό κέντρο με συνολική κάλυψη 438.000 m². Το έργο μελετήθηκε από διεθνή σύμπραξη, στην οποία συμμετείχαν τα Αρχιτεκτονικά Γραφεία Cox Group (με έδρα την Αυστραλία) και Architects 61 (με έδρα την Σιγκαπούρη) και η δομοστατική εταιρεία ARUP. Το έργο κατασκευάσθηκε από τις εταιρείες Sato Kogyo Pte Ltd and TTJ Design and Engineering Pte (με έδρα την Σιγκαπούρη). Ο μήκους 280 m φορέας της Ελικοειδούς Πεζογέφυρας αποτελείται από αντίρροπες διπλές έλικες από ανοξείδωτο χάλυβα. Οι σχεδιαστές εμπνεύσθηκαν την διαμόρφωση αυτού του πρωτότυπου και

44 / Αρχιμήδης

μοναδικού στον κόσμο φορέα από την δομή του DNA, ως σύμβολο της συνέχειας και της ανανέωσης. Η πεζογέφυρα αποτελεί συνέχεια της μήκους 3,5 km προκυμαίας μεταξύ του Marina Centre και μεγάλου συγκροτήματος πολυτελούς ξενοδοχείου - καζίνο που έχει ανεγερθεί στην περιοχή. Πρόκειται για ιδιαιτέρως ελαφρά κατασκευή με χρήση σχεδόν εξ ολοκλήρου ανοξείδωτου χάλυβα Duplex. Οι σχεδιαστές του έργου επέλεξαν την χρησιμοποίηση του υλικού αυτού, επειδή αφ’ ενός είναι φιλικό στο περιβάλλον, υψηλής αισθητικής και με μικρές απαιτήσεις συντήρησης, και αφ’ ετέρου ανταποκρίνεται στις θερμές και υγρές συνθήκες που επικρατούν στην παράκτια περιοχή (τροπικό κλίμα), αλλά και τους αερίους ρύπους μιας πυκνοδομημένης περιοχής με έντονη βιομηχανική δραστηριότητα. Οι ανοξείδωτοι χάλυβες διαθέτουν υψηλή ανθεκτικότητα στην διάβρωση, με την επιλογή της κατάλληλης σύνθεσης εξασφαλίζεται μακρά διάρκεια της κατασκευής με ελάχιστες απαιτήσεις συντήρησης.

Photo by Raymond

Οι ανοξείδωτοι χάλυβες τύπου Duplex εμφανίζουν αντοχή 450 N/mm2 έναντι 220 N/mm2 των ωστενιτικών χαλύβων. Με την χρήση τους επιτυγχάνονται ελαφρότερες και οικονομικώτερες κατασκευές σε σχχεση με τους κοινούς ανθρακούχους χάλυβες. Για τις επικρατούσες στην Σιγκαπούρη επιλέχθηκε ποιότητα χάλυβα 1.4462, ως καλύτερα ανταποκρινόμενη στις απαιτήσεις αντοχής και ανθεκτικότητας και το κόστος κατασκευής και συντήρησης του έργου. Η χρήση χάλυβα Duplex οδήγησε σε μια σημαντικά ελαφρότερη κατασκευή (εναντι κατασκευής από συμβατικό δομικό χάλυβα), ενώ και η κοστολογική ανάλυση κύκλου ζωής 100 ετών έδειξε ότι ο ανοξείδωτος χάλυβας υπερτερεί (δεν απαιτείται, για παράδειγμα, επαναβαφή της κατασκευής). Η μήκους 2800 m ελικοειδής πεζογέφυρα αποτελείται από τρία κεντρικά ανοίγματα διάστασης 65 m και δύο πλευρικά διάστασης 45 m. Τα ελικοειδή δικτυώματα αποτελούνται από σωλήνες, οι οποίοι έχουν συνολικό μήκος 2.25 km.

Εικόνα 1. ‘Αποψη της ολοκληρωμένης πεζογέφυρας. Αρχιμήδης / 45

2 3

46 / Αρχιμήδης

Photo by William Cho

Η κάτοψη της γέφυρας είναι καμπύλη για την εξασφάλιση ομαλής σύνδεσης των εκατέρωθεν παρακτίων διαμορφώσεων.

Οι κυριες και οι δευτερεύουσες έλικες, οι οποίες στρέφονται κατ’ αντίθετη φορά έχουν διάμετρο 10,8 m και 9,4 m αντίστοιχα. Η εξωτερική δομή της ελίκωσης έχει διαμορφωθεί από έξι σωλήνες διαμέτρου Φ 273 mm, σε ίσες μεταξύ τους αποστάσεις. Ο φορέας εδράζεται σε τρία κοίλα βάθρα από ανοξείδωτο χάλυβα, μορφής ανεστραμμένου τριπόδου, τα οποία έχουν πληρωθεί με σκυρόδεμα. Το συνολικό βάρος των μεταλλικών κατασκευών της γέφυρας ανέρχεται στους 1700 ton. Η κάτοψη της γέφυρας είναι καμπύλη για την εξασφάλιση ομαλής σύνδεσης των εκατέρωθεν παρακτίων διαμορφώσεων. Από την αρχή είχε τεθεί η απαίτηση διαμόρφωσης μιας ελαφράς κατασκευής που θα έρχεται σε αντίθεση με την παρακείμενη «βαρειά» οδική γέφυρα που φέρει έξι λωρίδες κυκλοφορίας. Οι αντίρροπες μεταλλικές ελικώσεις διαμορφώνουν ένα κυλινδρικής μορφής χωροδικτύωμα. Η στερέωσή τους και η μεταξύ τους σύνδεση επιτυγχάνεται με ελαφρούς ορθοστάτες και ράβδους καθώς και δακτυλίους ακαμψίας. Οι έλικες διασταυρώνονται μόνον υπό το κατάστρωμα της γέφυρας. Το αποτέλεσμα της πολυσύνθετης αυτής διαμόρφωσης είναι ένας άκαμπτος ελαφρός καμπύλος φορέας.

Εικόνες 2, 3. Η διάταξη των ελικοειδών δικτυωμάτων του φορέα είναι πολύπλοκη.

Εικόνα 4. Το τρισδιάστατο στατικό προσομοίωμα που χρησιμοποιήθηκε για την ανάλυση του φορέα.

Εικόνα 5. Σχηματική παρουσίαση των λεπτομερειών της πεζογέφυρας.

Τα ακρόβαθρα είναι κατασκευασμένα από οπλισμένο σκυρόδεμα. Στις εσωτερικές σπείρες αναρτώνται κάλυπτρα από πορώδη ύαλο και διάτρητα χαλυβδοελάσματα για την εξασφάλιση σκίασης και προστασίας από την βροχή στους διερχομένους πεζούς. Η γέφυρα διαθέτει τέσσερες ερύχωρους εξώστες θέασης, χωρητικότητος 100 ατόμων από τους οποίους μπορεί να θαυμάσει κανείς το περίγραμμα της Σιγκαπούρης ή να παρακολουθήσει την κίνηση ή/και τις νυκτερινές εκδηλώσεις στην Marina Bay. Την νύχτα η γέφυρα φωταγωγείται με φωτιστικά που τονίζουν τα ελικοειδή δικτυώματα και της προσδίδουν φαντασμαγορική εικόνα.

4 5

Η πεζογέφυρα έλαβε την διάκριση «World’s Best Transport Building» στο πλαίσιο World Architecture Festival Awards του 2010 και βραβεύθηκε από την Building and Construction Authority (BCA) με Design and Engineering Safety Excellence Award το 2011. Αρχιμήδης / 47

Κατά την κατασκευή της γέφυρας υπήρχε η υποχρέωση διατήρησης ανοικτού διαύλου ναυσιπλοϊας πλάτους 50 m, με επαρκές ελεύθερο ύψος για τη διέλευση για την διέλευση σκαφών.

6 48 / Αρχιμήδης

Η γέφυρα σχεδιάσθηκε με βάση το Πρότυπο BS 5950-1: Structural use of steelwork in building. Code of practice for design. Rolled and welded sections και το εγχειρίδιο Structural Design of Stainless Steel, SCI, 2001. Πριν από τους αναλυτικούς στατικούς υπολογισμούς και την τελική επιλογή των μεταλλικών διατομών και των χαρακτηριστικών τους, δημιουργήθηκε τρισδιάστατο προσομοίωμα της κατασκευής για την μελέτη της γεωμετρίας των ελικοειδών δικτυωμάτων και την αξιολόγηση του αισθητικού αποτελέσματος.

Εικόνα 6. Λεπτομέρεια του δικτυώματος. Εικόνα 7. Οι κόμβοι είναι συγκολλητοί και αρθρωτοί.

Για την κατασκευή χρησιμοποιήθηκε ανοξείδωτος χάλυβας Ευρωπαϊκής προέλευσης, όπου μεταφέρθηκε για επεξεργασία στο Johor της Μαλαισίας.

Photo by Horst Kiechle

Εικόνα 8. Εικόνα από το εργοτάξιο της κατασκευής της πεζογέφυρας.

Ο φορέας υπολογίσθηκε με μη γραμμικές μεθόδους ανάλυσης για διαφόρους συνδυασμούς φορτίσεων και ελέχθηκε ως τις δημιουργούμενες δονήσεις υπό συνθήκες λειτουργίας. Εγινε επίσης πλήρης ανάλυση των επιπτώσεων σε περίπτωση αστοχίας ή αφαίρεσης κάποιων από τα στηρίγματα των ελίκων.

8 Αρχιμήδης / 49

Τα βασικά μεταλλικά στοιχεία της ανωδομής, όπως οι δακτυλιωτοί σύνδεσμοι, οι δοκοί του καταστρώματος και οι εξέδρες θέασης κατασκευάσθηκαν από σωλήνες και χαλυβδόφυλλα. Τα προκατασκευασμένα στοιχεία διαμορφώθηκαν στις μεγαλύτερες δυνατές διαστάσεις που επέτρεπε η μεταφορά τους από τους δρόμους της Σιγκαπούρης, σύμφωνα και με τους ισχύοντες κυκλοφοριακούς περιορισμούς, δηλαδή 11,0 μόλις μέτρα!

Κατά την κατασκευή της γέφυρας υπήρχε η υποχρέωση διατήρησης ανοικτού διαύλου ναυσιπλοϊας πλάτους 50 m, με επαρκές ελεύθερο ύψος για την διέλευση σκαφών. Για τον λόγο αυτό κατασκευάσθηκε προσωρινή χαλύβδινη γεφύρωση στο στενό προκειμένου να εξασφαλισθεί πρόσβαση για την συναρμολόγηση της μόνιμης κατασκευής.

Οι σωλήνες και τα ελάσματα Duplex παραδόθηκαν με το εργοστασιακό τους τελείωμα. Κατά την επί τόπου διαμόρφωση άλλα στοιχεία στιλβώθηκαν και άλλα αδροποιήθηκαν με σφαιροβολή. Για την κατασκευή των ελίκων χρησιμοποιήθηκαν περίπου 650 ton Duplex Stainless Steel, ενώ για την βοηθητική γεφύρωση 1000 ton συνήθους δομικού χάλυβα. Η συναρμολόγηση του δικτυώματος έγινε με χρήση δύο γερανών. Οι εργασίες εκτελούντο κυρίως τις νυκτερινές ώρες για τον περιορισμό των οχλήσεων στον δίαυλο ναυσιπλοϊας. Η συναρμολόγηση άρχισε από το βόρειο ακρόβαθρο με προκατασκευασμένα στοιχεία μήκους 11,0 m. Σταδιακά προχωρούσε η κοχλίωση των στοιχείων του καταστρώματος, των δακτυλίων ακαμψίας, των ελκυστήρων και των στηριγμάτων.

Εικόνες 9, 10. Εξέδρες θέασης (pads). Εικόνες 11, 12, 13. Εικόνες του εσωτερικού της πεζογέφυρας.

13 50 / Αρχιμήδης

Photo by Choo Yut Shing

Για την εξασφάλιση της απρόσκοπτης ανέγερσης, εφαρμόσθηκε πλήρης προσυναρμολόγηση στο εργοστάσιο πριν την αποστολή τους επί τόπου του έργου.

Photo by architorture republik

Photo by Lie Carlos Lessy

Αρχιμήδης / 51

Τα στοιχεία των ελίκων συγκολλήθηκαν επί τόπου με αυστηρές διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου προκειμένου να μην διαταραχθεί τοπικά η μεταλλική δομή του χάλυβα Duplex. Μετά τις συγκολλήσεις ακολουθούσε επιμελής καθαρισμός των εκατέρωθεν των συγκολλήσεων τμημάτων των σωλήνων και επεξεργασία παθητικοποίησης με τοπική ανόπτηση για την αποφυγή ζωνών ευπαθών στην διάβρωση. Δοθέντος ότι η έμπνευση για τον σχεδιασμό προέρχεται από την δομή του DNA, η φωτοτεχνική μελέτη έδωσε έμφαση στην ανάδειξη των σπειροειδών μορφών της κατασκευής. Για τον σκοπό αυτό εγκαταστάθηκαν στο εξωτερικό των ελικώσεων έγχρωμα φωτιστικά LED, ενώ έχει προβλεφθεί για τους διερχόμενους πεζούς διάχυτος λευκός φωτισμός στα κάλυπτρα, προς το εσωτερικό του φορέα.

Τα φωτιστικά εναρμονίζονται με το επιφανειακό τελέιωμα των στοιχείων από ανοξέισωτο χάλυβα.

Η σπειροειδής μορφή της κατασκευής, είναι εμπνευσμένη από τη δομή του DNA. Η φωτοτεχνική μελέτη έδωσε περισσότερη έμφαση στην ανάδειξη αυτού του σκοπού.

Ζεύγη φωτεινών γραμμάτων c, g, a και t σποτ ανάβουν την νύχτα σε αποχρώσεις κόκκινες και πράσινες αντιπροσωπεύουν την κυτοσίνη (cytosine), την γουανίνη (guanine) την αδενίνη (adenine) και την θυμίνη (thymine), τα τέσσερα βασικά συστατικά του DNA. Ωστόσο οι έλικες της γέφυρας είναι αριστερόστροφοι, σε αντίθεση με το DNA στο οποίο είναι δεξιόστροφοι!

Εικόνες 14, 15, 16, 17, 18 Νυκτερινή άποψη Helix Bridge. ΠΗΓΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ:

15 52 / Αρχιμήδης

Photo by Choo Yut Shing

1. www.flickr.com

Photo by DocBudie

Αρχιμήδης / 53

Photo by Naga Karu

Σκυροδέτηση σε υψηλές θερμοκρασίες περιβάλλοντος Αναφορές και μέτρα προστασίας

Σκυροδέτηση σε χαμηλή θερμοκρασία περιβάλλοντος

Νίκος Μαρσέλλος Πολ. Μηχ. Ε.Μ.Π.

Τώρα την Άνοιξη, αλλά ακόμα περισσότερο κατά το Καλοκαίρι που πλησιάζει, οι θερμοκρασίες του περιβάλλοντος γίνονται υψηλότερες, με άμεση επίπτωση στην εργασιμότητα του σκυροδέματος, στην απώλεια κάθισης και στον χρόνο πήξης του. Στο Πρότυπο ΕΛΟΤ-517 και στο ACI-305 υπάρχουν συστάσεις για την προστασία του σκυροδέματος, ενώ στον ΚΤΣ-97 (§12.9) ανα56 / Αρχιμήδης

φέρεται ως μέγιστη θερμοκρασία του προς διάστρωση σκυροδέματος οι 32 °C. Στο άρθρο αυτό αναφέρονται συνοπτικά οι κυριότερες συστάσεις για τα μέτρα προστασίας που πρέπει να ληφθούν. Πολύ χρήσιμη είναι και η αναδρομή στην Τεχνική Οδηγία Τ.Ο.-2: «Σκυροδέτηση σε υψηλές θερμοκρασίες περιβάλλοντος» του ΣΠΜΕ (www.spme.gr)

Τ.Ο.1

0 οC

Μέτρα προστασίας (ΕΛΟΤ - 515) και (ACI-306)

5 οC

Α Σκυροδέτηση σε υψηλές

θερμοκρασίες

Στο ακόλουθο σχήμα φαίνονται τα επιτρεπτά όρια όπου πρέπει να κυμαίνεται η θερμοκρασία του σκυροδέματος (tc):

Τον χειμώνα Πρέπει να είναι tc ≥ 10 °C (για αδρανή 31mm) και 13 °C (αδρανή 16mm).

RH ≥ 95%. Στο Εργοτάξιο δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί αυτό και γι’ αυτό αναζητούμε συνθήκες συντήρησης στο έργο, στη σκια με 16 °C ≤ t ≤ 27 °C θερμοκρασίες περιβάλλοντος, και ίσως με προφυλάξεις (θερμομόνωση δοκιμίων). (Γράφημα 1) Οι παράγοντες που επηρεάζουν τις ιδιότητες του σκυροδέματος και κυρίως την εξάτμιση του νερού από την επιφάνειά του είναι τέσσερεις:

Το καλοκαίρι

Πρέπει να είναι tc ≤ 32 °C

Θερμοκρασία Περιβάλλοντος

Γενικά, η συμβατική θερμοκρασία συντήρησης των δοκιμίων του σκυροδέματος είναι 20° ± 2°C και με σχετική υγρασία

Σχετική Υγρασία

Θερμοκρασία Σκυροδέματος Ταχύτητα Ανέμου

Γράφημα 1

Σκυροδέτηση σε υψηλή θερμοκρασία περιβάλλοντος

Σκυροδέτηση σε συνήθεις θερμοκρασίες περιβάλλοντος

tc = Θερμοκρασία σκυροδέματος

tc ≥ 13 οC

tc = 32 οC

min

max

20 οC ± 2 οC

Τ.Ο.3

10 οC

Συντήρηση των δοκιμών στο έργο

Τ.Ο.2

30 οC

20 οC 16 οC

10 οC - 13 οC ≤ tc

Τ.Ο.3

40 οC

- 27 οC

16 οC - 27 οC

31 mm 16 mm Συντήρηση δοκιμών στον θάλαμο συντήρησης 20 οC ± 2 οC

tc ≤ 32 οC Μέτρα προστασίας (ΕΛΟΤ - 515) και (ACI-306)

Αρχιμήδης / 57

Γράφημα 2

Με το ως άνω νομογράφημα (Γράφημα 2), που προέρχεται από το ACI-305, μπορεί να γίνει υπολογισμός της ποσότητας εξάτμισης του νερού, σε kg ανά m2 επιφανείας και ανά ώρα, σύμφωνα με το παράδειγμα. Αν η ποσότητα αυτή ξεπεράσει το 1 kg/m2/h, υπάρχει κίνδυνος ρηγμάτωσης (plastic shrinkage).

Έτσι για παράδειγμα αν:

Πρώτον Η θερμοκρασία περιβάλλοντος είναι 30 °С. Δεύτερον Η σχετική υγρασία είναι 60%. Τρίτον Η θερμοκρασία σκυροδέματος είναι 32 °C.

58 / Αρχιμήδης

Τέταρτον Η ταχύτητα του ανέμου είναι 30 km/h (περίπου 4-5 Μπωφόρ). τότε η ποσότητα του νερού που εξατμίζεται είναι 1,5 kg/m2/h και υπάρχει κίνδυνος ρηγμάτωσης του σκυροδέματος (όριο το 1kg/m2/h).

Προληπτικά μέτρα προστασίας Όσον αφορά τα υλικά Μείωση θερμοκρασίας σκυροδέματος

Πραγματοποιείται με ψύξη του νερού ή εισαγωγή νιφάδων πάγου στο σκυρόδεμα.

Αύξηση της δοσολογίας του επιβραδυντικού

Π.χ. 0,3% ή 0,4% κατά βάρος τσιμέντου.

Χρήση ποζολανικών τσιμέντων τύπου ΙΙ ή IV, χαμηλής αντοχής Π.χ. 32,5 MPa.

Σκίαση των αδρανών ή ψεκασμός τους με νερό Sprinkling

Βάψιμο με άσπρο χρώμα των αυτοκινήτων μεταφοράς του σκυροδέματος Βαρέλες

Όσον αφορά τη σκυροδέτηση Σκυροδέτηση νωρίς το πρωί Π.χ. 06:30 - 07:00

Νυκτερινή σκυροδέτηση Αναβολή της σκυροδέτησης την ημέρα του καύσωνα

Κατά την οποία ενδέχεται η θερμοκρασία περιβάλλοντος να είναι > 38 ή 40 °С.

Χρήση αντιανεμίων πετασμάτων Εντατική συντήρηση της επιφάνειας του σκυροδέματος με ψεκασμό Με νέφος υγρασίας - νερού Water - Sprinklers

Σκίαση της επιφάνειας, προφύλαξη με πλάκες από πολυστερίνη Π.χ. φελιζόλ, «Dow» κ.λπ.

Αποφυγή σκυροδέτησης με θερμοκρασία περιβάλλοντος μεγαλύτερη από 27 °С - 28 °С

Απαγόρευση σκυροδέτησης με σκυρόδεμα θερμοκρασίας άνω των 32 °С Στην Τεχνική Οδηγία: Τ.Ο.-2 του ΣΠΜΕ (www.spme.gr) περιγράφονται αναλυτικά όλα τα προληπτικά μέτρα προστασίας. Αρχιμήδης / 59

Σκυροδέτηση σε υψηλές θερμοκρασίες

B Συμπέρασμα Η σκυροδέτηση με υψηλές θερμοκρασίες περιβάλλοντος, άνω των 36 °С, συνιστάται να αποφεύγεται. Αν αυτό επιβάλλεται από τους ρυθμούς του εργοταξίου, πρέπει να γίνει είτε νυκτερινή είτε σκυροδέτηση νωρίς το πρωί. Αυστηρά μέτρα εντατικής συντήρησης πρέπει να ληφθούν αμέσως μετά τη σκυροδέτηση. Συνιστάται η χρήση σκυροδέματος με θερμοκρασία έως 27 °С - 28 °С και αυτό μπορεί να επιτευχθεί με ψύξη του νερού, σκίαση των αδρανών, χρήση τσιμέντου τύπου ΙΙ/32,5 ή IV/32,5 και αύξηση της δοσολογίας του επιβραδυντικού.

Όπλα

Exθροί

Μείωση θερμοκρασίας

Σχετική υγρασία 30o Θερμ. αέρα Σχετική υγρασία 60%

Θερμ. μπετόν 32ο

Σκίαση υλικών / Μηχαν. / Βαρέλας Λευκό χρώμα βάψιμο βαρέλας Λευκό χρώμα Βάψιμο βαρέλας

ACI - 305 ACI - 308

Tαχ. ανέμου

Εξάτμιση νερού: 1,5 Kg/m2/h 1 Kg/m2/h (όριο)

Προστασία από τον άνεμο, ο οποίος επιταχύνει την εξάτμιση. Όλα αυτά πρέπει να πετύχουν ρυθμό εξάτμισης του νερού χαμηλότερο από 1 kg/m2/h, όπως αυτός υπολογίζεται με το διάγραμμα του ACI-305. (Γράφημα 3)

Νυχτερινή σκυροδέτηση Προσθήκη πάγου (ice flakes)

Υψηλή θερμοκρασία περιβάλλοντος

(0 οC πάγου

Σχετική υγρασία χαμηλή

Αντι-ανέμια

Υψηλή θερμοκρασία σκυροδέματος Μεγάλες ποσότητες ανέμου

Σκυρόδεμα ογκωδών έργων max θερμοκρασία σκυροδέματος ≤ 32 οC

-80 cal/g

0 οC νερό)

Αντι-ανέμια

Τσιμέντο τύπου: ΙΙΙ (χαμηλής θερμότητας ενυδάτωσης) Πρόσθετα σκυρ/τος (επιβραδυντικά, Υπερ/κα) Μικρό πάχος στρώσεως (Aπαγωγή θερμοκρασίας) Ιδανική συντήρηση Sprinklers - Curing membrane

Σκίαση κατασκευής (Τέντες - Υπόστεγα)

60 / Αρχιμήδης

νερού (-4 οC  -1 οC σκ.) αδρανών τσιμέντου

§ 12.9 / ΚΤΣ - 97 • Σχέδιο ΕΛΟΤ -517 ACI - 305 / ACI - 308 Γράφημα 3

Συνέπειες

Ρηγμάτωση σκυροδέματος όταν η εξάτμιση ≥ 1 kg/m2/h

1Kg/m

Ρωγμές

Πτώση αντοχής Αύξηση συστολής ξηράνσεως Πλαστική συστολή (Plastic shrinkage) Απώλεια εργασιμότητος Σφιχτό μπετόν Προσθήκη νερού Ρηγμάτωση

Αρχιμήδης / 61

BUNKER I REKNUB Αντιστρέφοντας τα νοήματα του χώρου Παρουσίαση εργασιών Νέων Μηχανικών

Φοιτήτριες: Γιοβάνη Αλεξάνδρα Ανδρουλακάκη Ελευθερία

Επιβλέποντες καθηγητές: Κούρκουλας Ανδρέας Νουκάκη-Μπαμπάλου Μπούκη Τμήμα: Αρχιτεκτόνων μηχανικώνΠ Ημερομηνία παρουσίασης: 5 Δεκεμβρίου 2011

62 / Αρχιμήδης

Η διπλωματική αυτή, επιχειρεί μια αντιστροφή: τη μετατροπή ενός bunker στην πόλη του Αργυρόκαστρου, κατασκευασμένου επί κομμουνισμού, σε έναν χώρο ανοιχτό στην πόλη, ενεργό κομμάτι της βιωματικής εμπειρίας της. Προκειμένου να υλοποιηθεί αυτή η αντιστροφή, το bunker εντάσσεται σε ένα σύστημα μαζί με άλλα κομβικά σημεία της πόλης, που σχετίζονται με αυτό. Το σύστημα αυτό ενεργοποιείται μέσω της τέχνης, αναβαθμίζοντας τις συνθήκες της αστικής ζωής και αναζωογονώντας το ιστορικό κέντρο της πόλης που παρουσίαζε σημάδια εγκατάλειψης.

Α Το Bunker_ Κατανοώντας το χώρο Πρόκειται για ένα υπόσκαφο καταφύγιο πολέμου (bunker) που κατασκευάστηκε επί κομμουνισμού στην πόλη του Αργυρόκαστρου. Χωροθετείται στο ιστορικό κέντρο της πόλης, « θαμμένο» κάτω από το κάστρο και σε άμεση συσχέτιση με την πλατεία της. Ήταν ένα από τα μεγαλύτερα που κατασκευάστηκαν τις τελευταίες δεκαετίες πριν την κατάρρευση του κομμουνισμού στα πλαίσια ενός συνολικού σχεδίου θωράκισης της χώρας απέναντι σε μια εξωτερική απειλή. Εκείνη την εποχή η χώρα είχε χάσει όλους τους συμμάχους της και ο φόβος για επικείμενες επιθέσεις ήταν έντονος... Σε αντίθεση με τα bunkers με μορφή μανιταριού που θα χρησιμοποιούνταν ως πυροβολεία από τους κατοίκους, το συγκεκριμένο ήταν προορισμένο για να προστατεύσει και να στεγάσει τα μέλη του κόμματος και τη διοίκηση της πόλης αν ένα τέτοιο σενάριο γινόταν πραγματικότητα.

Αρχιμήδης / 63

Ο χώρος αυτός δε χρησιμοποιήθηκε ποτέ ενώ αυτή τη στιγμή παραμένει κλειστός, ανενεργός και σχεδόν αόρατος. Μοιάζει με ένα μαύρο κουτί που μέσα σ αυτό ο χρόνος έχει σταματήσει στην εποχή την οποία χτίστηκε, μια εποχή ξενοφοβίας, που κυριαρχούσε η εσωστρέφεια κι η απομόνωση. Μέχρι σήμερα η πόλη μοιάζει να το απωθεί και να το κρατάει θαμμένο όπως απωθούν και κρατούν θαμμένη την ανάμνηση της τότε εποχής οι άνθρωποι που τη βιώσαν.

Β Ανοίγοντας

το «μαύρο κουτί» Θέσαμε, λοιπόν, ως στόχο να «ανοίξουμε» αυτό το κλειστό κουτί, να φωτίσουμε αυτή τη σκοτεινή πλευρά του, να το απομυθοποιήσουμε κατά κάποιο τρόπο. Θεωρήσαμε ότι μόνο καθιστώντας το ενερ-

64 / Αρχιμήδης

γό κομμάτι της βιωματικής εμπειρίας της πόλης και διαπλέκοντας το παρελθόν με το σήμερα, το παρελθόν αυτό θα μπορέσει να αποτελέσει γνώση και εφόδιο για το μέλλον κι όχι να παραμείνει μια καταχωνιασμένη μνήμη. Επειδή όμως αντιλαμβανόμαστε το ρόλο του bunker αυτού, ως σύμβολο μιας σημαντικής περιόδου στη σύγχρονη ιστορία της χώρας, δε θέλουμε να αλλοιώσουμε το χαρακτήρα του χώρου.

Γ Το σύστημα Μετά την κατανόηση των ιδιαιτεροτήτων και των αναγκών της πόλης, επανερχόμαστε στο «άνοιγμα» του bunker. Επιλέξαμε το άνοιγμα αυτό να μην είναι κυριολεκτικό και να επηρεάζει τις χωρικές ποιότητες του bunker, άλλα να είναι «άυλο» και να δομείται με συνδέσεις του χώρου με

το έξω, με σημεία που συσχετίζονται με αυτό χωρικά και νοηματικά: το κάστρο, τον απέναντι λόφο και την πλατεία της πόλης. Συνδέοντας λοιπόν το καταφύγιο με αυτά τα σημεία δημιουργούμε ένα σύστημα που διαπλέκεται με την πόλη. Αυτό το σύστημα επιλέγουμε να τροφοδοτείται και να ενεργοποιείται μέσω της τέχνης. Συγκεκριμένα, κάποια σημεία του συστήματος τη γεννούν, κάποια άλλα τη φιλοξενούν και την επικοινωνούν, εντάσσοντάς τη στην καθημερινότητα της πόλης. Επιλέγουμε την τέχνη και στα πλαίσια της αντιστροφής που έχουμε προαναφέρει γιατί είναι μια μορφή επικοινωνίας που προωθεί την ελευθερία της έκφρασης, τη διαφορετικότητα και τη συνάντηση, έννοιες ζωτικές για τη λειτουργία της σύγχρονης κοινωνίας που όμως έλειπαν από την εποχή που αντιπροσωπεύει το bunker...

ΚΑΤΟΨΗ +90,00 κλίμακα 1|500

ΚΑΤΟΨΗ +14,25 κλίμακα 1|500

Αρχιμήδης / 65

Ελληνική γλώσσα Μάθημα 1ο

Πώς σου ήρθε, έτσι ξαφνικά;

Δεν μου ήρθε ξαφνικά. Με ενοχλεί εδώ και πολύ καιρό η κακοποίηση της γλώσσας μας, ιδιαίτερα από αυτούς που νομίζουν ότι έτσι γίνονται περισσότερο «παιδιά του λαού», «προοδευτικοί» και «δημοκράτες», νομίζουν ότι έτσι πρέπει να μιλούν για να δικαιώσουν τον τίτλο του 66 / Αρχιμήδης

«αντιστασιακού» που έδωσαν μόνοι τους στον εαυτό τους, νομίζουν ότι η αγραμματοσύνη και ο σολοικισμός είναι συνώνυμα της δημοκρατίας. Υπάρχουν βέβαια και αυτοί που δεν έμαθαν ποτέ και δεν ενδιαφέρονται να μάθουν. Με ενοχλεί, ακόμα περισσότερο, ότι η κατρακύλα συνεχώς μεγαλώνει, κυρίως μεταξύ των νέων, οι οποίοι πάντως έχουν τη δικαιολογία ότι δεν έχουν διδαχθεί σωστά ούτε στο σχολείο, ούτε από τα μέσα ενημερώσεως, ακουστικά ή οπτικά. Αγανακτώ κάθε φορά που βλέπω άγνοια της Γραμματικής και του Συντακτικού, και κακή χρήση της γλώσσας σε «επίσημα» κείμενα Κανονισμών,

Προδιαγραφών, Εγκυκλίων, Προτύπων, Οδηγιών, αλλά επίσης Νόμων και Δικαστικών Αποφάσεων, σε σημείο που να μην καταλαβαίνεις το νόημα ή (ακόμα χειρότερο) να μπορείς να καταλάβεις όποιο νόημα θέλεις. Τρομάζω με τη γλώσσα και την ορθογραφία που μαθαίνουν τα παιδιά στο σχολείο. Πάσχω (και δεν είμαι ο μόνος) όταν μου αναθέτουν να φέρω σε λογαριασμό κείμενα που στέλνονται για δημοσίευση και σε κάνουν να αναρωτιέσαι ποια είναι η μητρική γλώσσα του συντάκτη.

Κάτι παρόμοιο συμβαίνει με τις λέξεις ή τις εκφράσεις «πανικός», «αιχμή του δόρατος», «εξ απαλών ονύχων», «το μαχαίρι στο κόκκαλο» και άλλες. Χρησιμοποιούνται με τρόπο που δείχνει ότι υπάρχει άγνοια της σημασίας τους. Θ. Γ. Βουδικλάρης Πολιτικός Μηχανικός Δεν υπάρχει κανένας λόγος να αναστήσουμε την καθαρεύουσα. Δημοτική όμως είναι (πρέπει να είναι) η απλή γλώσσα που μιλάει ένας στοιχειωδώς μορφωμένος άνθρωπος, που δεν προσπαθεί να εντυπωσιάσει με «λογιοτατισμούς», αλλά και δεν ψάχνει στα σκουπίδια για να βρει λέξεις και εκφράσεις που θα δείξουν την απελευθέρωσή του, την απέχθειά του προς το κατεστημένο και τη «μαγκιά» του. Και, τι παράξενο! όσο πιο αγράμματος είναι, τόσο περισσότερο θα προσπαθεί να αντιγράψει και να επαναλάβει λέξεις και εκφράσεις που «αρχαΐζουν», νομίζοντας ότι είναι της μόδας και τον κάνουν σπουδαίο. Aυτές είναι που τον εντυπωσιάζουν, ίσως και αυτός που τις πρωτοείπε. Τον γοητεύουν οι «ατάκες» της καθαρεύουσας. Σου «αρθρώνει λόγο» για την «περιρρέουσα ατμόσφαιρα» και την «ανάδραση των πληροφοριών» και μάλιστα «ανεξαρτήτου!» θέματος συζητήσεως, ο αθεόφοβος. Ακόμα ένα μικρό παράδειγμα (όχι το χειρότερο): έχουμε ξεχάσει το ρήμα «χρειάζεται» γιατί μάθαμε το ρήμα «χρήζει». Στη σωστή δημοτική θα πούμε ότι «ο αγράμματος χρειάζεται μόρφωση». Eίναι λάθος, είναι «ψηλό καπέλλο με τσαρούχια», αν πούμε ότι «χρήζει μόρφωσης», αυτό όμως... «χρήζει» να του το πει κάποιος. Ωραία είναι τα μεταξωτά... Η πιο εντυπωσιακή χρήση αρχαΐζουσας έκφρασης, από άνθρωπο αγράμματο, είναι αρκετά πρόσφατη: «Ανδρός πεσούσης πας ανήρ ανδρεύεται», αντί να πάει να κουρεύεται κάνει τον μορφωμένο.

«Πανικός»

Είναι ο πολύ μεγάλος φόβος, είναι ο φόβος που προκαλούσε ο αρχαίος θεός Παν (ή Πάνας), είναι ο «Πανικός φόβος», από τον οποίο έφυγε η δεύτερη λέξη, αλλά παρέμεινε το νόημα. Κακώς χρησιμοποιείται για να δείξει την αναστάτωση, την αταξία, την αναμπουμπούλα.

«Αιχμή του δόρατος»

Είναι το ισχυρό σημείο του όπλου, με το οποίο γίνεται η κρούση στον εχθρό, δεν είναι το κύριο αίτημα, το θέμα συζητήσεως. Αιχμή του δόρατος σε μια ομάδα ποδοσφαίρου είναι ο κεντρικός κυνηγός, ο σκόρερ.

«Εξ απαλών ονύχων»

Θα πει από τη βρεφική του ηλικία, από τότε που ήταν πολύ μικρός, δεν σημαίνει εύκολα, με μικρή προσπάθεια, ή επιδερμικά ή διακριτικά.

«Έφτασε το μαχαίρι στο κόκκαλο»

Είναι η σωστή έκφραση, που σημαίνει ότι ή κατάσταση έφτασε σε σημείο που θα υπάρξει ισχυρή αντίδραση, δεν είναι δυνατή άλλη υποχώρηση ή ανοχή. Δεν σημαίνει αυτό που νόμιζε ένας πρωθυπουργός που δεν ήξερε Ελληνικά (που όμως επαναλαμβάνεται σωρηδόν), λέγοντας «μέχρι το κόκκαλο» και εννοώντας ότι η κάθαρση θα ολοκληρωθεί, αφού άλλωστε, για να γλυτώσεις από τη γάγγραινα του άρρωστου μέλους, πρέπει να κοπεί και το κόκκαλο. «Με τις συνεχείς μειώσεις των συντάξεων, έχει φτάσει το μαχαίρι στο κόκκαλο», αυτή είναι η σωστή πρόταση, που έχουμε την υποχρέωση να κάνουμε πραγματικότητα.

Χρησιμοποιείται επίσης, με άνεση και ευχαρίστηση, η «αργκό» της νεολαίας, «την έκανε», «δεν με χαλάει», «τη βάψαμε», «τα παίρνω στο κρανίο», «τη βρίσκω», «μου άναψαν τα λαμπάκια», δίνει στον χρήστη τη δυνατότητα να αισθανθεί νέος, πιο κοντά σου, σύγχρονος και «περπατημένος». Αλλά πώς να τον κατηγορήσεις γι’ αυτό, όταν ο Υπουργός Παιδείας έχει δηλώσει με λεβεντιά και καμάρι ότι «εμείς δε μασάμε». Αυτό το «δε μασάμε» μου δίνει την ευκαιρία να επισημάνω ότι η συνήθης κατάργηση του «ν» στο τέλος των λέξεων, στη δημοτική (κυρίως στην αιτιατική του θηλυκού γένους), δεν σημαίνει και εξαφάνισή του από το αλφάβητο. Χρειάζεται πολύ συχνά για λόγους ευφωνίας, όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν, και ασφαλώς χρειάζεται πάντα στο αρνητικό μόριο «δεν». Αν ο Υπουργός είχε πει «δεν μασάμε» θα ήταν ένα σκαλοπάτι καλύτερος. Η ευφωνία, πάντως, δεν ολοκληρώνεται μόνο με τη χρήση του «ν» πριν από τις λέξεις που αρχίζουν με φωνήεν. Το «ν» στο τέλος της λέξεως, απαιτείται και όταν η επόμενη λέξη αρχίζει με ένα από τα γράμματα κ-π-τ, που μπορούμε να τα θυμόμαστε εύκολα, με ένα τρόπο που θα τον ανακαλύψει καθένας μόνος του, είμαι βέβαιος ότι η υπόδειξη θα πήγαινε χαμένη αν είχα επικαλεσθεί την ορολογία της Γραμματικής και, απλώς, τα έλεγα ψιλόπνοα. Στα κ-π-τ μπορούν να ενταχθούν και τα διπλά «ξ» και «ψ», αφού μπορούν, στην προφορά, να θεωρηθούν ως «κσ» και «πσ». Κακή χρήση γίνεται και στους συνδέσμους ως και σαν, που δεν είναι ταυτόσημοι. Το «σαν» είναι σύνθεση των λέξεων «ως εάν», η κακή του χρήση τροποποιεί ή και καταστρέφει το σωστό νόημα. Αν πεις ότι «ο «Β» δουλεύει σαν Πολιτικός Μηχανικός», στα σωστά Ελληνικά λες «σαν να ήταν Πολιτικός Μηχανικός», πράγμα που μπορεί να είναι ψευδές και μειωτικό. Ως παράδειγμα, που ξεκαθαρίζει την κατάσταση, θα δώσω μια φράση που περιΑρχιμήδης / 67

έχει και τους δύο συνδέσμους, σε σωστή χρήση: «Ο «Β» ως Πολιτικός Μηχανικός, δουλεύει σαν σκύλος», χρησιμοποιώ την γνωστή έκφραση χωρίς να ξέρω πώς δουλεύουν οι σκύλοι. Υπάρχει ακόμα χειρότερη χρήση του «σαν» όταν γράφεται «σα», με παράλειψη του «ν», ως ένδειξη λαϊκότητας ή και κατά τη γνωστή μαγκιά που «τρώει» τα τελευταία γράμματα ή και τις τελευταίες συλλαβές. «Πού δουλέ - στον Περαί. Πόσα παί - τρεις και πε» ή το γνωστό τραγούδι «επτά νομά σ’ ένα δωμά». Στη χρήση των μετοχών κάνει ότι θέλει ο καθένας. Η δημοτική δεν συμπαθεί τις μετοχές, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι αν χρειάζεται να τις χρησιμοποιήσουμε δικαιούμαστε να φτάνουμε σε βαρβαρισμούς ή άκομψες υπερβολές, για να μην κατηγορηθούμε ως «καθαρευουσιάνοι». Έχει αναγνωρισθεί ότι η ονομαστική του ενικού διατηρείται ως έχει, αλλά ο «επιβλέποντας» δεν είναι πολύ σπάνιος, ο «επιβλέπων» παρα-είναι αριστοκράτης, αλλά δεν αποκλείεται. Στη γενική πτώση όμως δεν περνάει συνήθως η μπογιά του «επιβλέποντος» επικρατούν οι απόψεις του «επιβλέποντα» σε μεγάλο βαθμό. Στον ΚΤΣ γίνεται μικτή χρήση, «ο επιβλέπων» στην ονομαστική, «του επιβλέποντα» στη γενική, παρά το ότι αυτό δεν μπορεί να ενταχθεί σε καμμία Γραμματική και καμμία λογική. Και επειδή η διερεύνηση των συναρτήσεων γίνεται στα όρια, ας διερευνήσουμε το θέμα, φανταζόμενοι ένα Λογαριασμό, που θα τον υπογράφει «ο δηλώνοντας και βεβαιώνοντας και υπογράφοντας επιβλέποντας μηχανικός». Μη χειρότερα. Γενικώς, η χρήση των μετοχών στη δημοτική γλώσσα είναι περίεργη, γιατί όσο και αν θεωρείται λαϊκή, η σωστή δημοτική είναι άγνωστη και δύσκολη. Δεν έχει γερούς κανόνες, δεν έχει το σταθερό υπόβαθρο της αρχαίας γλώσσας, η γραμματική της είναι «επινόηση» που στηρίζεται περισσότερο στην πολιτική άποψη του συντάκτη. Κατά την (σκληρή) άποψή μου η γλώσσα που προσπαθεί να φτιάξει η γραμματική της δημοτικής είναι ανύπαρ68 / Αρχιμήδης

κτη, είναι φτιαχτή. Γι’ αυτό και κάνει ο καθένας ότι θέλει, απαγορευμένη είναι μόνο η «σωστή» γραμματική.

Ως ένα ακόμα παράδειγμα κακής χρήσεως της μετοχής θα γράψω δύο φράσεις: Έλυσα αυτό το πρόβλημα χρησιμοποιώντας τον υπολογιστή. Η φράση είναι σωστή. Η λύση του προβλήματος έγινε χρησιμοποιώντας τον Η/Υ. Η φράση είναι λάθος. Η σωστή φράση είναι: Η λύση του προβλήματος έγινε με τη χρησιμοποίηση του Η/Υ. Ερευνήστε να δείτε πόσο συχνά γίνεται το πιο πάνω λάθος. Στην εποχή της μεταπολίτευσης δημιουργήθηκε ο νεολογισμός «διαφωνώ κάθετα» ή «είμαι κάθετος», που επιζεί ακόμα. Θέλει να πει, υποθέτω, ότι η άποψη μου, όχι μόνο δεν συμπίπτει ή δεν είναι παράλληλη με την προηγούμενη (ή τη δική σου), αλλά ούτε καν συγκλίνει, με πιθανότητα να συναντηθεί, έστω και σε μεγάλη απόσταση. Εξεζητημένος λαϊκίστικος όρος που ίσως «έπιασε» επειδή τον είπε κάποιος δημοφιλής και επαναλαμβάνεται από μιμητισμό, αντί για το «διαφωνώ πλήρως ή τελείως ή ριζικά». Μια ακόμα επισήμανση πρέπει να γίνει στην εσφαλμένη χρήση των μεταβατικών και αμετάβατων ρημάτων, τα οποία μοιάζουν να ανήκουν σε ξένη γλώσσα. Οι δημοσιεύσεις και οι ανακοινώσεις είναι γεμάτες από ειδήσεις όπως «η μετοχή διαπραγματεύεται στο Χρηματιστήριο» αντί «έχει τεθεί σε διαπραγμάτευση» και, εξ ίσου συχνά, ότι «ο Υπουργός διέρρευσε την πληροφορία ή την είδηση», αντί για το σωστό «η πληροφορία ή η είδηση διέρρευσε από το Υπουργείο». Παραδέχομαι ότι αυτά είναι από τα λάθη των δημοσιογράφων που θα διορθωθούν μάλλον τελευταία, δεν δέχομαι όμως ότι επιτρέπεται να γίνονται από αυτούς που συντάσσουν τα δελτία τύπου Δημοσίων Υπηρεσιών.

Ας περιοριστούμε σήμερα ως εδώ, ίσως στο μέλλον να υπάρξει συνέχεια, το αντικείμενο είναι μεγάλο, το «λειβάδι με τις μαργαρίτες» ατέλειωτο. Το μεγάλο λάθος έγινε όταν καταργήθηκαν τα αρχαία Ελληνικά και η γραμματική τους, σε μια ασυλλόγιστη επίδειξη προοδευτικότητας. Φτιάξαμε έτσι μια γενιά αγράμματων και η κάλυψη του κενού είναι δύσκολη. Αξίζει να ξαναθυμηθούμε ότι ο Αντώνης Τρίτσης, ως Υπουργός Παιδείας, διέγνωσε το μέγεθος του λάθους και είχε το θάρρος, μέσα στο καταμεσήμερο του λαϊκισμού, να επαναφέρει το μάθημα των αρχαίων στα σχολεία, σε μια προσπάθεια ανάκαμψης. Σωστή γραμματική δεν μπορείς να μάθεις χωρίς τα αρχαία, και σωστή δημοτική δεν μπορείς να μιλήσεις χωρίς να ξέρεις γραμματική. Η Ελληνική κοινωνία όμως, στην οποία ανήκουμε, δεν είναι απηλλαγμένη από την ευθύνη και την υποχρέωση βελτιώσεως της καταστάσεως. Ο τρόπος με τον οποίο χειριζόμαστε τη γλώσσα μας, ο σωστός ή όχι τρόπος με τον οποίο μιλούμε, εξαρτάται από δύο κυρίως παράγοντες. Από τις γνώσεις μας στη Ελληνική γραμματική και από την «ακουστική» ή «οπτική» μνήμη μας. Και επειδή είναι δύσκολο να μάθει κανείς τους κανόνες της γραμματικής, αν δεν τους έχει μάθει στο σχολείο, η «ακουστική» και η «οπτική» μνήμη, καταλήγει να είναι ο μόνος τρόπος για την ταχεία ανάκαμψη ή τουλάχιστον για το σταμάτημα της κατρακύλας. Υποχρέωση όλων μας είναι να συμβάλλουμε μιλώντας και γράφοντας σωστά και, ακόμα, απαιτώντας το ίδιο προς κάθε κατεύθυνση, εφημερίδες, κανάλια, Επιτροπές κ.λπ. Επιτρέψτε μου να διατυπώσω τη γνώμη μου για τη σωστή απόδοση της δημοτικής. Η δημοτική απεχθάνεται τη γενική πτώση, αγνοεί πλήρως τη δοτική και συμπαθεί την αιτιατική. Πάρα πολλά λάθη της δημοτικής οφείλονται σε εσφαλμένη χρήση της γενικής, σε θέσεις που δεν χρειάζεται, και σε προσπάθεια «μεταφράσεως» της καθαρεύουσας. Με πρώτη ευκαιρία θα παραθέσω παραδείγματα.

Αρχιμήδης / 69

Τα βασικά της ασφαλούς λειτουργίας των αντλιών σκυροδέματος Παρουσίαση: Π. Αναγνωστόπουλος, Π-Μ Distance B

Base Edge

Distance A

Προσοχή στην τοποθέτηση κοντά σε πρανές και επικλινές έδαφος! Ελάχιστη απόσταση 5,00 m

Απόσταση ασφαλείας από ηλεκτροφόρο καλώδιο.

Προσοχή στην στερέωση της σωληνογραμμής!

Η νοηματική της πρέσσας μπετόν 1

Πάνω την μπούμα

70 / Αρχιμήδης

Κάτω την μπούμα

Αριστερά την μπούμα

Δεξιά την μπούμα

Επέκταση μπούμας

Μπορεί το έδαφος να δεχθεί την πίεση του πέλματος;

Ενδεχομένως χρειάζονται στρωτήρες!

Αν η μπούμα ακουμπήσει ηλεκτροφόρο καλώδιο οτιδήποτε βρίσκεται σε επαφή μαζί της τίθεται υπό τάση!

Όταν μια στατική πρέσσα λειτουργεί σε κλειστό χώρο χρειάζονται ωτοασπίδες!

Προσοχή κατά τους ελιγμούς της βαρέλας!

Ανεπίτρεπτες ενέργειες!

Μάζεμα μπούμας

Σταμάτημα μπούμας

Κίνδυνοι που μπορούν να αποφευχθούν!

Έναρξη συροδέτησης

Μείωσε παροχή

Στοπ την πρέσσα

Λίγο ακόμα

Προσθήκη ρευστοποιητή

Τελειώσαμε

Αρχιμήδης / 71

Επισκεφθείτε το: