Arch mag vol 5

Τεχνολογία • Εφαρμογές • Προβληματισμοί

#5 Διμηνιαία Ηλεκτρονική Ενημερωτική Τεχνική Έκδοση • ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ - ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014

#5 Περιεχόμενα 06

“Ανεπαρκής” η υπουργική απόφαση για τα ηλιακα

07

Έρευνα του Α.Π.Θ. για τα «ταξιδεμένα» τρόφιμα του αστικού κέντρου της Θεσσαλονίκης

08

Ο ρόλος του αγρόνομου τοπογράφου μηχανικού στην ανασυγκρότηση της χώρας Ίδρυση Εθνικού Παρατηρητηρίου Δασών

10

Νέος κύκλος σεμιναρίων απο την 4Μ

2 / Αρχιμήδης

11

22

56

12

26

60

36

68

Διαχείριση και βελτίωση παράκτιων ζώνων

ΚΤΙΡΙΑ ΧΑΜΗΛΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ: Nομοθεσία Xρηματοδότηση Προδιαγραφές και Τεχνικές

18

Ποια είναι η κατανάλωση σκυροδέματος στην Κίνα;

20

Ρεκόρ ανύψωσης φορτίου: 42.780 ton

Ασφάλεια Εργαζομένων

Αρχές της συντήρησης των κατασκευών απο σκυρόδεμα

Επάγγελμα: Materials Engineer

40

Οι κίνδυνοι από την τοξικότητα της φορμαλδεϋδης

48

Θεσσαλονίκη, οδός Αγίας Σοφίας: μια διαδρομή στο χώρο & το χρόνο

Ελληνική γλώσσα Μάθημα 2ο

Ποιος είναι ο σωστός τρόπος αναγραφής σε μία πινακίδα «Irakleio ή Iraklio»;

H Ιστορία μιας ρωγμής

70

Xρήσιμες Πληροφορίες

ART DIRECTOR: Siropoulou Vasiliki vassiro@gmail.com *Τα δημοσιευόμενα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συντακτών τους.

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΕΚΔΟΤΗΣ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΟΠΤΕΙΑ

ΤΙΜΗ ΠΩΛΗΣΗΣ - ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ

Θεόδ. Βουδικλάρης, e-mail: tv@e-archimedes.gr Ευάγγ. Λυρούδίας e-mail: el@e-archimedes.gr Βάιος Σελλούντος e-mail: bs@e-archimedes.gr Νίκος Μαρσέλλος e-mail: nm@e-archimedes.gr Παν. Αναγνωστόπουλος e-mail: pa@e-archimedes.gr Θεόδ. Βουδικλάρης Ευάγγ. Λυρούδιας

ΔIEYΘΥΝΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ Βάιος Σελλούντος

ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ Νίκος Μαρσέλλος

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑΣ www.e-archimedes.gr Παν. Αναγνωστόπουλος

ΣΕΛΚΑ-4Μ Ε.Π.Ε. ΑΦΜ 999989717 Τζωρτζ 20-22, Πλ. Κάνιγγος 10682 Αθήνα τηλ. 210 38 38 386 fax 210 38 38 417 e-mail: tekdotiki@ath.forthnet.gr info@e-archimedes.gr

ΤΙΜΉ ΠΏΛΗΣΗΣ ΤΕΎΧΟΥΣ: 2€ Ετήσια συνδρομή (6 τεύχη): 10 € Διετής συνδρομή (12 τεύχη): 16 € ΣΠΟΥΔΑΣΤΈΣ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΊ, ΆΝΕΡΓΟΙ: Ετήσια συνδρομή (6 τεύχη): 6 € Διετής συνδρομή (12 τεύχη): 10 € ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ: Ετήσια συνδρομή (6 τεύχη): 20 € Διετής συνδρομή (12 τεύχη): 30 €

Αρχιμήδης / 3

#5 Η έκδοσή μας ΤΕΥΧΟΣ #1

Η προσπάθειά μας συνεχίζεται.... Τα θέματα που ενδιαφέρουν τους τεχνικούς, αλλά και εμάς τους ίδιους είναι πολλά και η επιλογή τους δύσκολη υπόθεση. Διέξοδο βέβαια έχουμε: την ιστοσελίδα www.e-archimedes.gr, την οποία ενημερώνουμε σε ημερήσια βάση με ποικιλία θεμάτων τεχνικού ενδιαφέροντος, ακόμα και όταν η παρουσίασή τους απαιτεί μακροσκελή άρθρα, που είναι ευνόητο ότι δεν μπορούν να δημοσιευτούν σε ένα περιοδικό.

Ποιοί είναι οι στόχοι του ΑΡΧΙΜΗΔΗ;

ΤΕΥΧΟΣ #2

Είναι, βεβαίως η ενημέρωση επί των τεχνολογικών εξελίξεων που προχωρούν με ταχύτατους ρυθμούς, αλλά και η ανάδειξη θεμάτων που απασχολούν τους τεχνικούς όλων των κατηγοριών σε επαγγελματική, επιστημονική και -όχι μόνον- βάση. Με τον τρόπο αυτό, πιστεύουμε, ότι ανοίγουν οι ορίζοντες των τεχνικών, οι οποίοι, παρά την εξαιρετικά δυσχερή οικονομική συγκυρία, οφείλουν να ενημερώνονται διαρκώς προκειμένου να είναι και να παραμένουν “μάχιμοι” και αύριο, που ευελπιστούμε ότι τα πράγματα θα βελτιωθούν, να έχουν προοπτικές επαγγελματικής επιτυχίας και εξέλιξης. Προς τούτο συμβάλλουν και τα ποικίλλα σεμινάρια που οργανώνονται, τα οποία προβάλλονται και από τις σελίδες του περιοδικού.

ΤΕΥΧΟΣ #3

Ο ως περιοδική ηλεκτρονική έκδοση, φιλοδοξεί να γίνει ένα έγκυρο βήμα πληροφόρησης και προβληματισμού, ευρείας αναγνώρισης και υψηλής αναγνωσιμότητας. Οι μέχρι τώρα ενδείξεις είναι ενθαρρυντικές για την ομάδα σύνταξης: το περιοδικό αποστέλλεται ηλεκτρονικά, τόσο σε μορφή PDF, όσο και σε μορφή FLIP (φυλλομετρούμενο περιοδικό) σε περισσότερους από 5.000 αποδέκτες και τα μέχρι τώρα σχόλια των αναγνωστών μας ήταν απολύτως θετικά. Στις στήλες του περιοδικού φιλοξενούνται πάσης φύσεως απόψεις επί των θεμάτων, εφόσον βέβαια είναι τεκμηριωμένες και δεν είναι εμπαθείς. Προς το παρόν το περιοδικό αποστέλλεται δωρεάν και οι δαπάνες της έκδοσης -περιορισμένες, είναι η αλήθεια - καλύπτονται από την συντακτική επιτροπή. Όμως η βελτίωση της έκδοσης, ως προς το περιεχόμενο, την μορφή, αλλά και την έκταση, θα απαιτήσει μία μικρή συνδρομή από τους αναγνώστες μας αλλά και έσοδα από τις διαφημιστικές καταχωρήσεις.

ΤΕΥΧΟΣ #4

είναι ανοικτός σε κριτική και σχόλια και ευΤελειώνοντας επισημαίνουμε ότι ο χαρίστως θα δημοσιεύουμε σχετικές επιστολές αναγνωστών μας. Από την Σύνταξη Οι αναγνώστες μας μπορούν να κατεβάσουν ή να διαβάσουν on-line τα τεύχη στις ακόλουθες διευθύνσεις: ΤΕΥΧΟΣ #1

ΤΕΥΧΟΣ #2

ΤΕΥΧΟΣ #3

ΤΕΥΧΟΣ #4

PDF

http://bit.ly/1paNoFz

http://bit.ly/1sznrkD

http://bit.ly/1lymhAI

http://bit.ly/1mOPPeb

FLIP

http://bit.ly/1ljYx3z

http://bit.ly/TopsQB

http://bit.ly/1qdTimD

http://bit.ly/1nM1WJj

ΜΟΡΦΗ

4 / Αρχιμήδης

ΕΙΔΗΣΕΙΣ - ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΝΕΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΚΑΤΑΚΕΥΕΣ

Αγαπητοί Αναγνώστες, Σας ενημερώνουμε ότι στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε μια νέα ενότητα ύλης στον ΑΡΧΙΜΗΔΗ με τίτλο:

Τα σχετικά κείμενα παρακαλούμε να είναι σύντομα, περιεκτικά και να συνοδεύονται από το επιχειρηματικό λογότυπό σας.

ΕΙΔΗΣΕΙΣ - ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ NEA ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

Οι σχετικές παρουσιάσεις δεν σχετίζονται με διαφημίσεις ούτε δημιουργούν οποιαδήποτε οικονομική υποχρέωση, παρότι θα αποτελούν την καλύτερη (και αδάπανη) προβολή των ενδιαφερομένων.

Στην ενότητα αυτή θα περιλαμβάνονται: Ειδήσεις που αναφέρονται σε κατασκευές, αναπτυξιακές διαδικασίες, αναλήψεις τεχνικών έργων και ειδικών ή δυσχερών κατασκευών, εξειδικευμένη εκπαίδευση και μετεκπαίδευση στελεχών και συνεργατών, τεχνικές ομιλίες, ημερίδες, συνέδρια, τεχνικές εκθέσεις. Σύντομες αναφορές και περιγραφές νέων προϊόντων και τεχνολογιών που ενδιαφέρουν τους Τεχνικούς. Αναπτυξιακές δραστηριότητες επιχειρήσεων και φορέων, ανάληψη ή ολοκλήρωση τεχνικών κατασκευών.

Κάθε παρουσίαση θα πρέπει να αναφέρει την «πηγή» και να παραπέμπει στην ιστοσελίδα της σχετικής επιχείρησης ή φορέα. Τα σχετικά ενημερωτικά δελτία ή παρουσιάσεις παρακαλούμε να μας αποστέλετε μέσω e-mail στο:

bs09@edipt.gr ή ταχυδρομικά στα γραφεία μας (Τζώρτζ 20 -22, Πλ. Κάνιγγος, 10682, τηλ. 210 38 38 386). Η τελική μορφή και η έκταση της παρουσίασης θα καθορίζεται κατά την τελική επεξερασία του προς έκδοση τεύχους του περιοδικού.

“Ανεπαρκής” η υπουργική απόφαση για τα ηλιακα Ανεπαρκής θεωρείται η Υπουργική Απόφαση για το Net Metering από τον Σύνδεσμο «ΗΛΙΟΣ» Πανελλήνιος Σύνδεσμος Μελετητών Εγκαταστατών Οικιακών & Κτιριακών Φωτοβολταϊκών ο οποίος σε ανακοίνωσή του τονίζει: Η Υπουργική Απόφαση δεν δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την ενεργοποίηση του μέτρου. Η Υπουργική Απόφαση δεν περιλαμβάνει ρυθμίσεις γενικότερου χαρακτήρα που να διευκολύνουν την απόφαση εγκατάστασης από τους τελικούς καταναλωτές. Η Υπουργική Απόφαση δεν περιλαμβάνει ρυθμίσεις αναπτυξιακού χαρακτήρα.

Ακόμη διατυπώνει προτάσεις σχετικά με την υπό Διαβούλευση Υπουργική Απόφαση: Εφαρμογή όλων των χρεώσεων που εφαρμόζονται για τον υπολογισμό της αξίας ρεύματος, στο τελικό αποτέλεσμα του ενεργειακού συμψηφισμού. Εφαρμογή του ενεργειακού συμψηφισμού σε ετήσια βάση και όχι εντός του κύκλου καταμέτρησης. Περίσσεια ενέργειας η οποία προκύπτει διοχετεύεται στο δίκτυο χωρίς υποχρέωση για οποιαδήποτε αποζημίωση στον αυτοπαραγωγό. Το μέτρο πρέπει να περιλαμβάνει όλους τους καταναλωτές χαμηλής τάσης ως 100 kW. Προτεραιότητα στη διαδικασία έκδοσης όρων σύνδεσης, σύναψης σύμβασης σύνδεσης και σύμβασης συμψηφισμού σε σχέση με τις υπόλοιπες εγκαταστάσεις με feed-in-tariff. Δυνατότητα εγκατάστασης από όσους έχουν το δικαίωμα χρήσης του χώρου εγκατάστασης και όχι μόνο από ιδιοκτήτες. Δυνατότητα εγκατάστασης ενός συστήματος ανά παροχή ΔΕΗ. Δημιουργία προγραμμάτων ΕΣΠΑ για επιδότηση του κόστους εγκατάστασης.

6 / Αρχιμήδης

Έρευνα του Α.Π.Θ. για τα «ταξιδεμένα» τρόφιμα του αστικού κέντρου της Θεσσαλονίκης

Τα αυξημένα χιλιόμετρα που διανύουν τα τρόφιμα (τροφομίλια) που καταναλώνουν οι κάτοικοι του αστικού κέντρου της Θεσσαλονίκης είναι το αντικείμενο έρευνας που πραγματοποιήθηκε στον Τομέα Αγροτικής Οικονομίας του Τμήματος Γεωπονίας του Α.Π.Θ. Η έρευνα ανέδειξε τα αυξημένα τροφομίλια που διανύουν τα οπωροκηπευτικά που φθάνουν στην πόλη της Θεσσαλονίκης και διερεύνησε τις απόψεις μικρών γεωργών, σχετικά με μελλοντικές μορφές συνεργασίας τους με τους αστούς.

Σύμφωνα με την έρευνα: Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι στο σουπερμάρκετ μπορεί να βρει ο καταναλωτής μια ποικιλία προϊόντων και εκτός εποχής, από διάφορα σημεία του πλανήτη. Ορισμένα από τα προϊόντα που ταξιδεύουν από πολύ μακριά δεν είναι μόνο εξωτικά φρούτα και λαχανικά (τζιντζερ, μάνγκο, μπανάνες, φινόκιο) αλλά και κολοκυθάκια, αχλάδια, κρεμμύδια, πιπεριές, πατάτες, σκόρδα. Οι χώρες από τις οποίες έρχονται είναι: Τουρκία, Ιταλία, Αυστρία, Ισραήλ, Πολωνία, Ολλανδία, Γαλλία, Ισπανία, Ακτή Ελεφαντοστού, Κίνα, Αμερική, Βραζιλία, Περού και Χιλή. Όσο αλλάζει η δομή και το μέγεθος του σημείου λιανικής πώλησης και διερευνώνται πιο μικρά καταστήματα, όπως μανάβικα και παντοπωλεία της γειτονιάς, τα τροφομίλια των οπωροκηπευτικών μειώνονται. Όμως εντοπίζονται προϊόντα, όπως κολοκυθάκια, κουκιά, πατάτες, φασολάκια, μανιτάρια, που ταξιδεύουν χιλιόμετρα μα-

κριά, είτε από το εξωτερικό είτε από αγροτικές περιοχές της Ελλάδας, σε απόσταση άνω των 50 χλμ από τη Θεσσαλονίκη, όπως π.χ. Αλεξάνδρεια Ημαθίας, Κατερίνη, Βέροια, Αριδαία, Φάρσαλα, Κρήτη. Περιοχές, κοντά στη Θεσσαλονίκη, που προμηθεύουν τα μικρά σημεία πώλησης εντοπίστηκαν να είναι η Αγ. Παρασκευή, τα Βασιλικά και η Επανωμή.

Στην υπαίθρια λαϊκή αγορά, τα «ταξιδεμένα» κηπευτικά είναι μειονότητα. Πρόκειται για προϊόντα όπως πατάτες, κολοκυθάκια, καρότα και φασολάκια από χώρες όπως Λιθουανία, Τουρκία, Βέλγιο και Μαρόκο. Η συντριπτική πλειονότητα των προϊόντων προέρχεται από την Ελλάδα, από περιοχές όπως Κρήτη, Λακωνία, Ναύπλιο, Άργος, Κόρινθο, Αχαϊα, Βοιωτία, Ορεστιάδα, Πρέβεζα, Άρτα, Ζαγορά, Ξάνθη, Νευροκόπι. Τα λιγότερο ταξιδεμένα λαχανικά έρχονται από τα Βασιλικά, τη Ν. Ραιδεστό (Ν. Θεσ/νικης), την Τρίγλια, τη Ν. Γωνιά (Ν. Χαλκιδικής).

Συμπέρασμα της έρευνας: Υπάρχουν δυο βασικά προβλήματα: Πρώτον Το πρόβλημα της διαδοχής και της επιβίωσης των μικρών γεωργών. Δεύτερον Το πρόβλημα της πρόσβασης στα τρόφιμα των αστών.

Σύμφωνα με την έρευνα, όσο ο γεωργικός πληθυσμός γηράσκει, όσο η αστικοποίηση αυξάνεται, όσο η κρίση βαθαίνει και το ποσοστό της ανεργίας και της φτώχειας αυξάνεται, τόσο εντονότερα γίνονται δυο βασικά προβλήματα: το πρόβλημα της διαδοχής και της επιβίωσης των μικρών γεωργών και το πρόβλημα της πρόσβασης στα τρόφιμα των αστών. Η έρευνα, με τίτλο: «Από την ύπαιθρο στην πόλη: Μελλοντικά σενάρια για μειωμένα “τροφομίλια” και τοπικά συστήματα παραγωγής» πραγματοποιήθηκε το 2013, με τη στήριξη της Επιτροπής Ερευνών του Α.Π.Θ. Αρχιμήδης / 7

Ο ρόλος του αγρόνομου τοπογράφου μηχανικού στην ανασυγκρότηση της χώρας «Ο ρόλος του Αγρονόμου Τοπογράφου Μηχανικού στην ανασυγκρότηση της χώρας» είναι ο τίτλος του 4ου Πανελλήνιου Συνεδρίου των Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών που πραγματοποιήθηκε από την Παρασκευή 26 έως και την Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου 2014, στο ΚΕ.Δ.Ε.Α. του Α.Π.Θ. Το Συνέδριο διοργανώθηκε από τον Πανελλήνιο Σύλλογο Διπλωματούχων Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών, σε συνεργασία με το Σύλλογο Διπλωματούχων Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών Βόρειας Ελλάδας, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, το Τμήμα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του Α.Π.Θ. και τη Σχολή Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών του Ε.Μ.Π.

8 / Αρχιμήδης

Ίδρυση Εθνικού Παρατηρητηρίου Δασών Με στόχο τη δημιουργία Εθνικού Παρατηρητηρίου Δασών στην Ελλάδα, την Παρασκευή 19 Σεπτεμβρίου 2014 πραγματοποιήθηκε η 1η συνάντηση της Συμβουλευτικής Ομάδας Εργασίας, για την ανάπτυξη εθνικής γεωγραφικής βάσης δασικών δεδομένων. Το πρόγραμμα, με τίτλο «Εθνικό Παρατηρητήριο Δασών (ΕΠαΔ)», χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο . Η συνάντηση έγινε στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων και Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων (ΙΜΔΟ & ΤΔΠ) στην Αθήνα. Αντικείμενο του ερευνητικού έργου είναι η δημιουργία και πιλοτική λειτουργία ενός Παρατηρητηρίου Δασών, με στόχο την καταγραφή των διαθέσιμων διαχειριστικών μελετών, καθώς και τη συγκέντρωση και διαδικτυακή διάθεσή τους προς κάθε ενδιαφερόμενο Φορέα. Πρόκειται για μία συνεργασία της Ειδικής Γραμματείας Δασών του ΥΠΕΚΑ και του Εργαστηρίου Δασικής Διαχειριστικής και Τηλεπισκόπησης του Α.Π.Θ.

Αρχιμήδης / 9

Νέος κύκλος σεμιναρίων απο την 4Μ

Ανακοινώθηκε το πρόγραμμα σεμιναρίων της γνωστής εταιρίας τεχνικού λογισμικού 4Μ. Σύμφωνα με το πρόγραμμα την χρονική περίοδο από Σεπτέμβριο μέχρι και Δεκέμβριο θα πραγματοποιηθούν εκπαιδευτικά σεμινάρια με θέματα: FINE Αναλυτικό.

4M-KENAK Workshop Ενεργειακή Μελέτη - Επιθεώρηση. ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ.

STRAD - Eυρωκώδικες.

STEEL - Ευρωκώδικες. Σεπτέμβριος Δεκέμβριος 2014 IDEA Αναλυτικό. Θέματα Επίσης ανακοινώθηκε η αναβάθμιση του “παΕκπαιδευτικών νίσχυρου Πακέτου Ενεργειακών Μελετών και Σεμιναρίων Επιθεωρήσεων ΚΕΝΑΚ / GCAD με την πρωτοποριακή τεχνολογία BIM/IFC αποτελώντας πρότυπο που κυριαρχεί στο χώρο του. Η νέα γενιά ΚΕΝΑΚ - GCAD 14NG συνδυάζει τις μοναδικές επιδόσεις με πλήθος νέων εντολών και δυνατοτήτων, προσαρμοσμένες στις παρούσες απαιτήσεις του σύγχρονου μηχανικού και σύμφωνα με όλους τους ισχύοντες κανονισμούς.

Περισσότερες πληροφοριίες στην ιστοσελίδα της εταιρίας www.4m.gr

10 / Αρχιμήδης

Διαχείριση και βελτίωση παράκτιων ζώνων Το 6ο Πανελλήνιο Συνέδριο με θέμα “ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΖΩΝΩΝ” διοργανώνει το Εργαστήριο Λιμενικών Έργων του ΕΜΠ, στην Αθήνα από 24 - 27 Νοεμβρίου στο Ίδρυμα Ευγενίδου.

Κύρια θεματολογία συνεδρίου Παράκτιο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον. Παράκτια γεωμορφολογία και κίνηση ιζήματος. Νέες μέθοδοι - τεχνολογίες για την παρακολούθηση των παράκτιων ζωνών. Επίδραση κλιματικών αλλαγών. Συνέπειες από την ανύψωση της θαλάσσιας στάθμης. Ακραία κλιματικά φαινόμενα. Έργα προστασίας ακτών. Χωροθέτηση παράκτιων έργων. Ολοκληρωμένη διαχείριση παράκτιων ζωνών. Θεσμικό πλαίσιο και νομοθεσία. Οικονομική και κοινωνική πολιτική. Διεθνείς τάσεις. Τουριστική εκμετάλλευση παράκτιας ζώνης. Περιβαλλοντικές επιπτώσεις απο την κατασκευή και λειτουργία παράκτιων έργων και τη χρήση θαλάσσιων πόρων. Παράκτια οικοσυστήματα. Πολεοδομικός και χωροταξικός σχεδιασμός παράκτιων ζωνών. Αρχιτεκτονική παρακτίου μετώπου. Προγραμματιζόμενα μείζοντα έργα στο θαλάσσιο μέτωπο.

Συνοπτικό πρόγραμμα Δευτέρα 24 Νοεμβρίου 2014

Τρίτη 25 Νοεμβρίου 2014

Τετάρτη 26 Νοεμβρίου 2014

09:00 - 10:00

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΣΥΝΕΔΡΩΝ

09:00 - 09:30

10:00 - 10:30

ΕΝΑΡΞΗ - ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ

09:00 - 09:30 ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΗ ΟΜΙΛΙΑ Καθ. Κ. Χατζημπίρος

10:30 - 11:00

ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ

11:00 - 11:30

ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΗ ΟΜΙΛΙΑ Καθ. Ι. Πολύζος

ΑΘΗΝΑ, ΠΑΡΑΘΑΛΑΣΣΙΑ ΠΟΛΗ. ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΣΤΡΟΦΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΜΕΤΩΠΟ

11:30 - 13:30

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 1

ΠΑΡΑΚΤΙΟ ΦΥΣΙΚΟ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

13:30 - 15:00

ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗ ΔΙΑΚΟΠΗ

15:00 - 16:45

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 1

16:45 - 18:15

ΠΑΡΑΚΤΙΟ ΦΥΣΙΚΟ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ (ΣΥΝΕΧΕΙΑ)

ΠΡΩΤΗ ΕΙΔΙΚΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

Η ΕΚΤΑΣΗ ΤΟΥ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΡΑΚΤΙΟ ΜΕΤΩΠΟ ΤΗΣ.

Συντονιστής: Καθ. Λ. Βασενχόβεν

«ΥΠΕΡΑΚΤΙΑ ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΤΟΥ 2050»

09:30 - 10:30 ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 2

ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΖΩΝΩΝ

10:30 - 11:00 ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ 11:00 - 12:00 ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 3

ΜΕΛΕΤΗ ΑΚΤΩΝ ΣΕ ΦΥΣΙΚΟ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΜΑ

«ΝΟΜΟΛΟΓΙΑΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΚΤΙΟ ΧΩΡΟ»

09:30 - 13:30

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 5

13:30 - 15:00

ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗ ΔΙΑΚΟΠΗ

15:00 - 17:00

ΕΙΔΙΚΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ 3

12:00 - 13:30 ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 4

15:30 - 16:00 ΤΡΙΤΗ ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΗ ΟΜΙΛΙΑ Δ. Προκοπίου, Β. Τσελέντης, Γ. Μαυριδόλου, Σ. Μανώλογλου «ΦΕΡΟΥΣΑ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ: ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΓΙΑ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΗΣΙΑ»

ΕΡΓΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ ΠΑΡΑΚΤΙΑΣ ΖΩΝΗΣ

ΘΑΛΗΣ - ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΚΤΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ

Συντονιστής: Καθ. Π. Πρίνος

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

13:30 - 15:30 ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗ ΔΙΑΚΟΠΗ

ΤΕΤΑΡΤΗ ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΗ ΟΜΙΛΙΑ Καθ. Δ. Μέλισσας

17:00 - 18:30

ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ, ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Πέμπτη 27 Νοεμβρίου 2014 10:30 - 12:30

ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΣΚΕΨΗ

16:00 - 18:00 ΕΙΔΙΚΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ 2

ΜΑΡΙΝΕΣ ΣΤΟΝ ΙΣΤΟ ΠΟΛΕΩΝ

Συντονιστής: Καθ. Κ.Ι. Μουτζούρης

Αρχιμήδης / 11

ΚΤΙΡΙΑ ΧΑΜΗΛΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ: Nομοθεσία - Xρηματοδότηση Προδιαγραφές και Τεχνικές ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ ΤΟΥ ΠΣΔΜ-Η

Παρουσίαση: Β. Η. Σελλούντος

Πραγματοποιήθηκε με εξαιρετική επιτυχία ενημερωτική διημερίδα από τον ΠΣΔΜ-Η (Πανελλήνιο Σύλλογο Διπλωματούχων Μηχανολόγων και Ηλεκτρολόγων Μηχανικών), στις 3 και 4 Ιουλίου 2014.

Το σύμβολο [*] σημαίνει ότι το ppt του ομιλητή έχει ήδη αναρτηθεί στην ιστοσελίδα www.e-archimedes.gr.

12 / Αρχιμήδης

Η εκδήλωση αυτή αποτελεί συνέχεια σειράς γόνιμων πρωτοβουλιών του διακεκριμένου συναδέλφου κ. Απόστολου Ευθυμιάδη και πλειάδος κορυφαίων στελεχών πρωτοπόρων επιχειρήσεων και φορέων οι οποίοι έχουν κατανοήσει πλήρως ότι το ξεπέρασμα της κρίσης από τους Μηχανικούς και η εμπορική επιβίωση των επιχειρήσεων συνδέεται άμεσα με την ποιότητα προϊόντων και τεχνολογιών αλλά και την έγκυρη ενημέρωση και τη διάχυση της γνώσης στους πλέον δημιουργικούς εκ των Μηχανικών, οι οποίοι σπεύδουν να παρακολουθήσουν παρόμοιες ενημερωτικές εκδηλώσεις. Στην περίπτωση μάλιστα του ΠΣΔΜΗ αναλαμβάνουν ως χορηγοί και τις δαπάνες μιας ευπρόσωπης συμμετοχής των Μηχανικών. Κατά την έναρξη της εκδήλωσης ο Πρόεδρος του ΠΣΔΜΗ κ. Θεόδωρος Παπαδόπουλος απηύθυνε σύντομο χαιρετισμό προχωρώντας ταυτόχρονα σε πολύ σημαντικές επισημάνσεις:

Στο πλαίσιο της κρίσης συνεχίζουμε την προσπάθεια για επιστημονική ενημέρωση των συναδέλφων. Η διημερίδα αυτή αποτελεί συνέχεια όσων προηγήθηκαν. Επιλέξαμε αυτή τη φορά να “απλώσουμε” τις εισηγήσεις σε δύο απογεύματα ώστε να μπορέσουν περισσότεροι συνάδελφοι να παρακολουθήσουν, έστω τμήμα της διημερίδας. Το αντικείμενο της διημερίδας είναι επίκαιρο και τα θέματά της θα βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των Μηχανικών για πολύ μεγάλο ακόμη χρονικό διάστημα. Αποτελεί κορυφαία επιλογή μας η προσφορά πληροφοριών και η προσπάθεια να φέρουμε σε επαφή τους συναδέλφους τόσο με τις τελευταίες εξελίξεις, το θεσμικό πλαίσιο αλλά και με τους κορυφαίους του χώρου. Ο ΠΣΔΜΗ ευχαριστεί θερμά τους διοργανωτές (στελέχη του Συλλόγου όπως ο κ. Ευθυμιάδης, κ.α.), τους ομιλητές αλλά και τους χορηγούς.

Ο Πρόεδρος του ΠΣΔΜΗ κ. Θ. Παπαδόπουλος με τον κ. Α. Ευθυμιάδη.

Αρχιμήδης / 13

Επιστημονικό πρόγραμμα της διημερίδας Πρώτη ημέρα Το επιστημονικό πρόγραμμα της διημερίδας, την πρώτη ημέρα περιελάμβανε σειρά εισηγήσεων με αντίστοιχους ομιλητές:

Νομοθεσία και χρηματοδότηση [*] Εισηγητής κ. Παντελής Πατενιώτης, Πολιτικός Μηχανικός, Συντονιστής του Συνδέσμου Παραγωγών Διογκωμένης Πολυστερίνης (ΠΑΣΥΔΙΠ) Ο κ. Π. Πατενιώτης στο βήμα.

Ο τελικός τίτλος της ιδιαίτερα σημαντικής και ενδιαφέρουσας ομιλίας του κ. Πατενιώτη ήταν:

‘’Κτίρια χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας - πιστοποιήσεις πιστοποιητικα επιδοσεων - CE πρασινα υλικα - 305/2011 - 31/2010 - 27/2012 - 244/2012». Ο ομιλητής αρχικά παρουσίασε την ενεργειακή πολιτική της Ε.Ε., τους στόχους “20-20-20” και “30-30-30” και τόνισε ότι ήδη θεωρούνται ανέφικτοι χωρίς ισχυρή χρηματοδότηση. Σχολίασε τις ενότητες και τις Οδηγίες: 93/76/EOK για τον περιορισμό των εκπομπών CO2.

89/106/EOK για την θέσπιση εναρμονισμένων όρων εμπορίας προϊόντων δομικών κατασκευών (CPD).

2004/8/ΕΚ για την συμπαραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας (ΣΗΘ).

2006/32/ΕΚ για τις ενεργειακές υπηρεσίες.

2002/91/EΕ για την βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων και την έκδοση Πιστοποιητικού Ενεργειακής Απόδοσης (ΕPΒD) - ΚΕΝΑΚ.

Στη συνέχεια αναφέρθηκε στην «Εξασφάλιση ενεργειακού εφοδιασμού» και ειδικότερα στους «Στόχους Στρατηγικής της Ε.Ε.», αναλύοντας περισσότερο τις ενότητες: α) Αειφόρος ανάπτυξη για την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών. β) Σταδιακή ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής εσωτερικής αγοράς ενέργειας. γ) Ασφαλής ενεργειακός εφοδιασμός, με πρωταρχικό προσανατολισμό παρεμβάσεων προς τη διαχείριση της ζήτησης ενέργειας. δ) Πρωτόκολλο Κυότο: Υποχρέωση ΕΕ για την μείωση εκπομπών αερίων θερμοκηπίου την περίοδο 2008-2020 κατά 20% (346 Μt C02) σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Συμφωνία Επιμερισμού Φορτίου. Σχετική υποχρέωση Ελλάδας: Περιορισμός αύξησης εκπομπών αερίων Θερμοκηπίου στο 25%. Δυσκολία επίτευξης υποχρεώσεων-στόχων. Ανάγκη και δυνατότητες εφαρμογής μεγάλης κλίμακας συντονισμένων δράσεων για τον έλεγχο της ζήτησης τελικής ενέργειας και την αποσύνδεσή της από την οικονομική ανάπτυξη (μείωση ενεργειακής έντασης), με την προώθηση σαφούς νομοθετικού πλαισίου προτεραιοτήτων για την ενεργειακή αποδοτικότητα, τον ολοκληρωμένο προγραμματισμό πόρων (IRP) και την ανάπτυξη της αγοράς ενεργειακών υπηρεσιών. Πραγματοποίησε στη συνέχεια μια σύντομη, όσο και περιεκτική, ιστορική αναδρομή όσων έχουν θεσμοθετηθεί από την Ε.Ε.

14 / Αρχιμήδης

Bέλτιστο επίπεδο ενεργειακών απαιτήσεων για νέα και ανακαινιζόμενα κτίρια [*]

Εισηγητής κ. Απόστολος Ευθυμιάδης [*], Δρ. Μηχ/ γο - Ηλ/γο Μηχανικό , μέλος του Δ. Σ. του ΠΣΔΜΗ, Επιμελητή της Επιστημονικής Επιτροπής Ειδικότητος Μηχανολόγων του ΤΕΕ Ο κ. Α. Ευθυμιάδης στο βήμα.

O oμιλητής αναφέρθηκε στα βέλτιστα επίπεδα ενεργειακών απαιτήσεων για νέα και ανακαινιζόμενα κτίρια. Παρουσίασε τα κύρια σημεία του κανονισμού 244/2012 και των κατευθυντηρίων γραμμών. Αναφέρθηκε στο κριτήριο του βέλτιστου τιμήματος σε επίπεδο κύκλου ζωής και πόση πρέπει να είναι η απλή περίοδος αποπλη-

ρωμής για την χώρα μας; στην καθαρά παρούσα αξία σε ιδιωτικό και δημοσιονομικό επίπεδο, τη μεθοδολογία βελτιστοποιήσεως και το πρόγραμμα ASIEPI. Παρουσίασε πρώτα αποτελέσματα δια θερμομόνωση κελύφους, για επιλογή κουφωμάτων και συσκευές θερμάνσεως/κλιματισμού, σε νέα και ανακαινιζόμενα κτίρια.

Πρέπει να σημειωθεί ότι ο ΠΣΔΜΗ δίδει στους χορηγούς τη δυνατότητα να διοργανώσουν μικρές εκθέσεις προϊόντων και να διανείμουν έντυπο υλικό. Ακόμη κορυφαία στελέχη αυτών των επιχειρήσεων έχουν τη δυνατότητα να παρουσιάσουν καινοτόμες προτάσεις τόσο σε ιδιωτικές συνομιλίες με Μηχανικούς όσο και από το βήμα με σύντομες παρεμβάσεις τους.

”Η πολυουρεθάνη και η αναβάθμιση της κατοικίας”.

Κτίρια σχεδόν μηδενικής καταναλώσεως ενέργειας: Το Γερμανικό πρότυπο κατά PassivHaus [*]

Εισηγητής κ. Αντώνιος Ρέτσος, Δρ. Αρχιτέκτονας Μηχανικός

Εισηγητής κ. Νικόλαος Γαλάνης, Δρ. Μηχανολόγος Μηχανικός

Την διημερίδα έκλεισε εισήγηση του κ. Αντώνιου Ρέτσου. Ο κ. Ν. Γαλάνης στο βήμα.

Ο ομιλητής αναφέρθηκε σε κτίρια σχεδόν μηδενικής καταναλώσεως ενεργείας και το Γερμανικό πρότυπο PassivHaus. Περιέγραψε τις βασικές αρχές και τα κριτήρια συμμορφώσεως με το πρότυπο, τις τεχνικές οικιακής θερμάνσεως / κλιματισμού με συστήματα αέρα και με ανάκτηση

θερμότητας, τις απαιτήσεις θερμομονώσεως και υαλοστασίων. Παρουσίασε υποδειγματικούς υπολογισμούς για κτίριο κατοικίας και αναφέρθηκε στα «μυστικά» για την συμμόρφωση με το πρότυπο ενός παθητικού κτιρίου στην χώρα μας, ιδιαίτερα δε σε ότι αφορά τα κριτήρια κλιματισμού.

Η εκδήλωση της πρώτης ημέρας ολοκληρώθηκε με ερωτήσεις και πολύ χρήσιμη συζήτηση.

Αρχιμήδης / 15

Επιστημονικό πρόγραμμα της διημερίδας Δεύτερη ημέρα Το επιστημονικό πρόγραμμα της διημερίδας, την δεύτερη ημέρα περιελάμβανε τις εισηγήσεις με αντίστοιχους ομιλητές:

Ηλιοθερμικά συστήματα Combi για παραγωγή ζεστού νερού κεντρικής θερμάνσεως και ζεστού νερού χρήσης (ΖΝΧ) [*]

Ο κ. Β. Φούρλας.

Η εισήγηση υπογράφεται από τον κ. Γεώργιο Αδριανό (Διπλ. Ηλ/γο Μηχανικό, εκπρόσωπο της Ενωσης Επιχειρήσεων Θέρμανσης - Ενέργειας, ΕΝ.Ε.ΕΠΙ.Θ.Ε.). Η παρουσίαση έγινε από τον κ. Βασίλειο Φούρλα, Διπλ. Μηχανολόγο Μηχανικό.

Στο πλαίσιο αυτής της ομιλίας παρουσιάστηκαν:

Ηλιοθερμικά συστήματα COMBI για παραγωγή ζεστού νερού κεντρικής θερμάνσεως και ζεστού νερού χρήσεως (ΖΝΧ).

Θερμοδοχεία αποθηκεύσεως και διαστρωματώσεως του παραγόμενου θερμού νερού με την ηλιοθερμική εγκατάσταση. Βοηθητικές πηγές θερμότητας: Φυσικό αέριο, Πελέτα, Υγραέριο.

Τεχνολογίες εξοικονομήσεως ενέργειας και καιρική αντιστάθμιση των ηλιοθερμικών συστημάτων. Αυτόματος έλεγχος της παραγωγής και ανακυκλοφορίας του ΖΝΧ. Τηλεεπιτήρηση και τηλεέλεγχος συστημάτων.

Εισηγητής κ. Σωτήρης Κατσιμίχας [*], Δρ, Μηχ. Διπλ. Μηχ/γος Μηχ. Επίσης εκπρόσωπος Ένωσης Ελληνικών Επιχειρήσεων Θέρμανσης Ενέργειας - ΕΝ.Ε.ΕΠΙ.Θ.Ε Ο κ. Σωτήρης Κατσιμίχας στο βήμα.

Ο κ. Σωτήρης Κατσιμίχας παρουσίασε:

Τεχνολογίες λεβήτων συμπυκνώσεως με φυσικό αέριο. Τεχνολογίες αντλιών θερμότητας για κεντρική θέρμανση - κλιματισμό.

Τυπικά παραδείγματα ανακαινίσεως εγκαταστάσεων κεντρικής θερμάνσεως με λέβητες συμπυκνώσεως ή αντλίες θερμότητας.

Τεχνολογίες εκπομπής θερμότητας (ενδοδαπέδιο, πανέλα χαμηλών θερμοκρασιών, στοιχεία με ανεμιστήρα).

Τυπικές διατάξεις θερμάνσεως υποβοηθούμενες με ηλιοθερμία ή άλλες πηγές.

Τεχνολογίες καιρικής αντισταθμίσεως της θερμοκρασίας νερού θερμάνσεως.

Συστήματα χαμηλής θερμοκρασίας και ενεργειακή απόδοση .

16 / Αρχιμήδης

Ο επόμενος εισηγητής κ. Νικόλαος Γαλάνης [*], Δρ. Μηχανολόγος Μηχανικός, αναφέρθηκε στα θέματα:

Εισηγητής η κ. Κωνσταντίνα Καλλιακούδη [*] Διπλ. Μηχ/γος Μηχ., MSc

Κεντρική θέρμανση με συστήματα βιομάζας. Τιμές ενέργειας και τεχνολογίες λεβήτων ξύλου και πελέτας. Εγκαταστάσεις λεβήτων βιομάζας, τροφοδοσία καυσίμου και εξαγωγή καυσαερίων.

Η κ. Κ. Καλλιακούδη στο βήμα.

H κ. Κωνσταντίνα Καλλιακούδη[*], αναφέρθηκε σε:

Γεωθερμικές αντλίες θερμότητας. Γεωεναλλάκτες, Τύποι, Αποδόσεις, Τίμημα. Ενεργειακή απόδοση γεωθερμικών αντλιών θερμότητας. Συστήματα και εφαρμογές.

Απαιτήσεις αποδόσεως καύσεως και όρια εκπεμπόμενων ρύπων. Κτιριοδομικοί περιορισμοί. Οικονομική βιωσιμότητα ανακαινίσεως εγκαταστάσεων εντρικής θερμάνσεως με εισαγωγή της βιομάζας.

Μετά από ένα σύντομο διάλυμα, στo πλαίσιo παρουσιάσεων των χορηγών ακολούθησε η παρακάτω ομηλία.

“Ενεργειακές Κλιματιστικές Μονάδες“ Εισηγητής ο κ. Άλκης Τριανταφυλλόπουλος Μηχ/γος Μηχανικός (Εταιρία MENERGA) Ο κ. Α. Τριανταφυλλόπουλος εκπρόσωπος της MENERGA, στο βήμα.

Με την παραπάνω παρουσίαση ολοκληρώθηκε η πολύ ενδιαφέρουσα αυτή διημερίδα.

Αρχιμήδης / 17

Ποια είναι η κατανάλωση σκυροδέματος στην Κίνα; Με την παραδοχή ότι το μέσο ειδικό βάρος του σκυροδέματος είναι 2,3 ton/m3, πρόκειται για 2,6 x 109 m3 όσον αφορά την Κίνα και 1,77 x 109 m3, όσον αφορά τις ΗΠΑ. Οι όγκοι αντιστοιχούν σε κύβους πλευρας:

Ο Bill Gates ανέφερε ότι η Κίνα χρησιμοποίησε κατά την τελευταία τριετία 6,6 gigatons σκυροδέματος, έναντι των 4,5 gigatons που χρησιμοποίησαν οι ΗΠΑ σε 100 χρόνια.

«Πάρα - πάρα πολύ σκυρόδεμα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα»! Τι σημαίνει 6,6 γιγατόνοι (gigatons) σκυροδέματος; O Bill Gates, ως Αμερικανός, «μετράει» σε US long tons των 2.000 lbs (907,18 kg).

Η ποσότητα αυτή στο Μετρικό Σύστημα αντιστοιχεί σε 6 τρισ. χιλιόγραμμα, ή 6 δισ. τόνους! Παρά το γεγονός, βέβαια, ότι οι Κινέζοι χρησιμοποίησαν 1,47 φορές περισότερο σκυρόδεμα από τους Αμερικανούς, ο «κύβος» τους είναι μόνον κατά 1,13 φορές ψηλότερος!

18 / Αρχιμήδης

Το πόσο μεγάλος είναι ο κύβος αυτός γίνεται αντιληπτό αν τον προβάλλει κανείς υπό κλίμακα σε κάποιο γνωστό υπόβαθρο. Στην εικόνα που ακολουθεί ο κύβος έχει προβληθεί σε πανοραμική άποψη του Chicago από το Google Earth, δίπλα στον ουρανοξύστη Willis Tower, ύψους 442 m (έναν από τους ψηλότερους στην πόλη, σε απόσταση 8 km από το κέντρο της). Αναρωτιέται κανείς πόσο χρόνο θα χρειαζόταν να ... ψυχθεί ο τεράστιος αυτός κύβος στην περίπτωση που θα μπορούσε να διαμορφωθεί με συνεχή σκυροδέτηση (η θερμότητα κατά την ενυδάτωση μιας τέτοιας κατασκευής θα ήταν τεράστια!). Βεβαίως δεν θα κατασκεύαζε κανείς ποτέ έναν τέτοιο τεράστιο κύβο από μπετόν. Αν όμως με την ποσότητα αυτή του σκυροδέματος κατασκεύαζε ένα χώρο parking με εδαφόπλακα πάχους 25 cm, πόσομεγάλο θα ήταν αυτό το parking; Θα ήταν, βέβαια, 1,2 x 1010 m2, δηλ.

12.000 km2 ή επιφάνεια της Χαβάης! Νά το λοιπόν το parking Hawaii. (Εικόνα 1)

Ερωτήματα για ανήσυχα πνεύματα: Πόσα χιλιόμετρα αυτοκινητοδρόμου με άκαμπτο οδόστρωμα κατασκευάζονται με την ποσότητα αυτή του σκυροδέματος; Εάν η Κίνα συνεχίσει την παραγωγή σκυροδέματος με τους ρυθμους αυτούς, πόσα χρόνια θα χρειαζόταν για να καλυφθεί ολόκληρη η επιφάνεια της ξηράς του πλανήτη με μια στρώση πάχους 25 cm;

Εικόνα 1. Προβολή σε εικόνα από το Google Earth.

Πόσα κτίρια έχουν κατασκευασθεί στην Κίνα τα 3 τελευταία χρόνια; Πόσες βαρέλες μπετόν υπάρχουν στην Κίνα; Ποιό ποσοστό του σκυροδέματος αυτού χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του υδροηλεκτρικού έργου Three Gorges Dam (Φραγμα των Τριών Φαραγγιών στον Κίτρινο Ποταμό, το μεγαλύτερο του κόσμου);

Παρατήρηση: Οι απαντήσεις θα πρέπει να δοθούν μόνον με την φαντασία και την χρήση αριθμομηχανής και όχι με αναζητήσεις στο internet!

Αρχιμήδης / 19

Ρεκόρ ανύψωσης φορτίου: 42.780 ton

Η διεθνής εταιρεία ALE με έδρα στην Μεγ. Βρετανία, ειδικευμένη στην διαχείριση μεγάλων φορτίων, ολοκλήρωσε με επιτυχία στις εγκαταστάσεις των ναυπηγείων Daewoo της Ν. Κορέας την ανύψωση (jackup) της κατασκευασθείσας ανωδομής της εξέδρας πετρελαίου που προορίζεται για το πεδίο εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων Arkutun Dagi του Ομίλου Exxon - Neftegaz. Πρόκειται για το μεγαλύπερο φορτίο που έχει ανυψωθεί μέχρι σήμερα.

20 / Αρχιμήδης

Το σύστημα Mega Jack διαμορφώθηκε για το συγκεκριμένο έργο με τέσσερες ομάδες των τριών πύργων (δηλαδή 12 στοιχεία πύργων συνολικά), φέρουσας ικανότητας εκάστου 5.000 ton, οπότε η συνολική ανυψωτική ικανότητα του συστήματος έφθανε τους 60.000 ton.

Η κατασκευή αυτή θα μεταφερθεί και θα εκτατασταθεί στο πεδίο εκμετάλλευσης Arkutun Dagi στα ανοικτά των ανατολικών ακτών της Ρωσίας και θα είναι η μεγαλύτερη θαλάσσια εξέδρα αντλήσεως πετρελαίου και φυσικού αερίου της Ρωσίας. Η παραγωγή πετρελαίου αναμένεται να αρχίσει τον επόμενο χρόνο.

Το σύστημα Mega Jack είναι υδραυλικό και ελέγχεται πλήρως από υπολογιστή μέσω ενός ειδικού λογισμικού. Με την διαρκή λήψη στοιχείων από ομάδες αισθητήρων (όπως είναι οι κυψέλες φορτίου, τα παραμορφωσίμετρα, τα ανεμόμετρα κ.λπ.) ελέγχονται σε πραγματικό χρόνο τα υδραυλικά συστήματα προκειμένου να επιτυγχάνεται η ομαλή ανύψωση, χωρίς την υπέρβαση των επιτρεπομένων φορτίων και παραμορφώσεων στα στοιχεία των πύργων.

Οι τεχνικοί της ALE ανύψωσαν την βάρους 42.780 ton ανωδομή της εξέδρας σε ύψος 24 m εντός 11 ωρών και ενώ έπνεαν άνεμοι με ταχύτητα έως 50 m/sec. Η ανύψωση έγινε με το ειδικό σύστημα Mega Jack της εταιρείας, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σε τέτοια εφαρμογή.

Η επόμενη φάση του δυσχερούς αυτού έργου ήταν η εγκατάσταση ενός πλαισίου ολίσθησης (skid frame), ο καταβιβασμός επ’ αυτού της βαρειάς κατασκευής και η προώθησή της με υδραυλικούς γρύλους πολλαπλών συρματοσχοίνων (strand jacks) μέχρι το πλωτό μέσο μεταφοράς (barge).

Ο κ. Kees Kompier, Γενικός Διευθυντής της ALE δήλωσε: «Το πρωτοποριακό αυτό έργο αποτέλεσε μεγάλο επίτευγμα της ALE και του συστήματος Mega Jack, το οποίο αναπτύχθηκε από τους Μηχανικούς της εταιρείας. Το βάρος που ανυψώθηκε ήταν σχεδόν διπλάσιο από το προηγούμενο ρεκόρ της εταιρείας και είναι ενδεικτικό των δυνατοτήτων του συστήματος Mega Jack. Το σύστημα αυτό παρέχει νέες δυνατότητες κάλυψης των αναγκών των πελατών μας γιατί είναι σπονδυλωτής σχεδίασης και ευέλικτο, οπότε μπορεί ευχερώς να προσαρμόζεται στις εκάστοτε απαιτήσεις». «Το σύστημα έδρασης του Mega Jack εξασφαλίζει την απαιτούμενη υψηλή σταθερότητα και δεν απαιτούνται πλέον χιαστί σύνδεσμοι και λοιπά «δεσίματα» και συγκολλήσεις για την εξασφάλιση της ανυψούμενης κατασκευής έναντι διαφορικών μετατοπίσεων και παραμορφώσεων. Αποφεύγεται με τον τρόπο αυτό η εκτέλεση εργασιών συναρμολόγησης, κοπής και συγκόλλησης σε ύψος, ενώ η τροφοδοσία και ο έλεγχος των ανυψωτικών διατάξεων γίνονται στην στάθμη του εδάφους».

Εικόνα 1. Μια από τις τέσσερες ομάδες πύργων που χρησιμοποιήθηκαν. Εικόνα 2. Η βάρους 42.780 ton ανωδομή της εξέδρας έχει ανυψωθεί στα 24 m. Εικόνα 3. Τυπική διάταξη γρύλου συρματοσχοίνων (strand jack).

1 2

3

Αρχιμήδης / 21

Ασφάλεια Εργαζομένων

Θ. Γ. Βουδικλάρης Πολιτικός Μηχανικός

Η πρόσφατη Υπουργική Απόφαση 14867/825/9-15.5.2014 για την απλοποίηση των διαδικασιών που αφορούν θέματα Ασφάλειας και Υγείας, η Εγκύκλιος 24120/1336/157-2014 που την συνοδεύει και ο παλαιότερος Ν 3850/2010 «Κύρωση του Κώδικα νόμων για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων», που έχουν αναρτηθεί τελευταίως στον ιστότοπο www.e-archimedes.gr, μου ξανάφεραν στο νου σκέψεις για το δικαϊκό σύστημα της χώρας μας, καθ’ όσον αφορά τον ευαίσθητο αυτόν τομέα.

22 / Αρχιμήδης

Η Νομοθεσία που αφορά την ασφάλεια εργαζομένων έχει, στη χώρα μας, μια αρκετά μεγάλη ιστορία, εμπλουτιζόμενη επί 100 περίπου έτη, με συνέπεια να αριθμεί σήμερα μερικές (πολλές) εκατοντάδες νομοθετημάτων, που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα των δραστηριοτήτων του βίου. Φυσικά ένα μεγάλο κομμάτι αφορά τα τεχνικά έργα. Ένα κομμάτι που συμπληρώνεται συνεχώς και με κανονιστικές διατάξεις που προέρχονται ή και επιβάλλονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό, κυρίως, το κομμάτι θα μας απασχολήσει στα αμέσως επόμενα. Θα επιφυλαχθούμε για μια μεταγενέστερη, ιδιαίτερη αναφορά και απασχόληση με το λεπτό σημείο στο οποίον η ασφάλεια εργαζομένων «εφάπτεται», επηρεάζει και επηρεάζεται από την επίβλεψη, κάτι που είναι κρίσιμο και έχει μεγάλη σημασία για τους μηχανικούς. Επισημαίνεται ότι σε κάποια νομοθετήματα αυτής της κατηγορίας αναγράφεται και ο (συζητήσιμος) ορισμός του «επιβλέποντος».

Η συνολική θεώρηση, από κάποια απόσταση, της σχετικής με την εκτέλεση των έργων νομοθεσίας, νομίζω ότι δείχνει μια της στιγμής αντιμετώπιση των επί μέρους προβλημάτων, χωρίς συνοχή, χωρίς κεντρικό σχεδιασμό, χωρίς επαρκή γνώση των πραγματικών συνθηκών εκτελέσεως των έργων, χωρίς ρεαλιστική αντιμετώπιση, με σημεία αντιφάσεων στις περιπτώσεις αντιμετωπίσεως του ιδίου θέματος από νέα κανονιστική διάταξη. Συχνά ένα νέο νομοθέτημα αποτελεί «τσόντα» κάποιου ή κάποιων από τα προηγούμενα. Η επιχειρούμενη, βελτίωση, επικαιροποίηση, εκσυγχρονισμός και σύνδεση των υπαρχόντων κειμένων μεταξύ τους, οδηγεί σε ένα κυκεώνα νομικών διατάξεων, με ένα πλήθος παραπομπών σε συμπληρώσεις, αναμορφώσεις, αναδιατυπώσεις και προσθήκες, που καθιστούν το όλον πλέγμα δυσνόητο και δύσχρηστο. Οι αναφερόμενες πιο πάνω Υπουργική Απόφαση και Εγκύκλιος «για την απλοποίηση των διαδικασιών» συνιστούν αναγνώριση ότι οι απαιτήσεις των προηγουμένων διατάξεων δεν είναι ρεαλιστικές, κάτι που, άλλωστε, το δηλώνουν ρητώς.

Photo by DG EMPL

Συχνά οι διατάξεις για την ασφάλεια παίρνουν τη μορφή Τεχνικής Περιγραφής ή Προδιαγραφής ή Κώδικα Ορθής Πρακτικής (με ελεγχόμενη πληρότητα, όπως είναι φυσικό), που δεν υπάρχουν κατά τη σύνταξή τους, αφού άλλωστε είναι αλήθεια ότι η τεχνικώς ορθή εκτέλεση της εργασίας είναι συγχρόνως και ασφαλής εργασία. Αυτό όμως το οποίον, κατά τη γνώμη μου, συνιστά το σπουδαιότερο λάθος στον βασικό σχεδιασμό της νομοθεσίας για την ασφάλεια των εργαζομένων είναι ότι δεν θεωρεί ως κύριο στόχο της την πρόληψη και αποφυγή του ατυχήματος, αλλά τον καταλογισμό της ευθύνης όταν αυτό θα συμβεί. Καταγράφει απαιτήσεις χωρίς να προσδιορίζει σαφώς (μακάρι μονοσήμαντα) τον υπόχρεω για την ικανοποίηση. Tο Προεδρικό Διάταγμα που θα προσδιόριζε τις υποχρεώσεις καθενός από τους συντελεστές του έργου, δεν εκδόθηκε ποτέ, παρά τις δοθείσες υποσχέσεις (Ν 1337/83, άρθρο 17, παράγραφος 12 -- Αντώνης Τρίτσης).

Έτσι ο καταλογισμός επαφίεται στον δικαστή ο οποίος, χωρίς να έχει τεχνικές γνώσεις και αντίληψη του τρόπου εκτελέσεως των έργων, αισθάνεται την υποχρέωση να απονείμει κοινωνική δικαιοσύνη προς τον εργαζόμενο που τραυματίσθηκε, ορίζοντας τον κατά την κρίση του υπεύθυνον, που στη συνείδησή του (όπως και όλου του κόσμου) είναι συνήθως (εκ προοιμίου) ο επιβλέπων μηχανικός, κάνοντας ενδεχομένως και υπέρβαση του αυστηρώς νομικού μέρους. Αυτή η διάχυτη αντίληψη ότι για όλα, άλλος έχει την ευθύνη, γνωστός εκ των προτέρων, είναι ασφαλώς εναντίον της προλήψεως του ατυχήματος και της προσπάθειας για την αποφυγή του.

κό, εφαρμόσιμο πλέγμα, όχι απλή παράθεση των υπαρχόντων κειμένων «το ένα δίπλα στο άλλο», όπως έγινε (εσφαλμένως και ατυχώς) πριν από λίγα χρόνια με τη νομοθεσία των Δημοσίων Έργων. Που θα απαλείψει τις επαναλήψεις διατάξεων, θα διορθώσει τις ασυμβατότητες, θα βελτιώσει την πληρότητα, θα εξασφαλίσει τη συνοχή, θα ενσωματώσει τις Ευρωπαϊκές απαιτήσεις, θα απαλλαγεί από το πλήθος των διαδοχικών παραπομπών, και θα είναι σύγχρονη, λογική και ρεαλιστική, με κύριο στόχο την πρόληψη του ατυχήματος. Και δεν θα ξεχνάει ότι είναι άλλες οι απαιτήσεις και οι δυνατότητες σε ένα μεγάλο έργο, δημόσιο ή ιδιωτικό, και άλλες στην προσθήκη ορόφου ή δωματίου.

Να! λοιπόν μια πρώτη παρατήρηση που θα μπορούσε να κάνει κανείς, σε μια μακροσκοπική εξέταση του πλέγματος των νόμων που αφορούν στην ασφάλεια εργαζομένων στα τεχνικά έργα. Κωδικοποίηση της υπαρχούσης νομοθεσίας, πραγματική, σωστή Κωδικοποίηση, σε ενιαίο, συνεκτι-

Είναι γενική διαπίστωση, σε όλον τον κόσμο, ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ατυχημάτων οφείλεται σε απροσεξία, βιασύνη, τόλμη, επίδειξη, αφροντισιά, συνειδητή παράβαση κανόνων και υπόκυψη στη γοητεία του κινδύνου -- είναι πολύ λίγες οι περιπτώσεις που απαιτούνται τεΑρχιμήδης / 23

χνικές γνώσεις για την αποφυγή τους. Σε πολλές περιπτώσεις το ατύχημα οφείλεται και σε κακώς νοούμενη οικονομία, σε παράλειψη των μέτρων ασφαλείας. Γι’ αυτό, σε όλο τον κόσμο, ο συντριπτικός αριθμός των υποδείξεων, συμβουλών, σχεδίων, σκίτσων κ.λπ. απευθύνεται προς τον εργάτη - τεχνίτη. Η δημιουργία «συνειδήσεως ευθύνης» στο τεχνικό προσωπικό είναι, επομένως, η καλύτερη υπηρεσία που μπορούμε να προσφέρουμε για τη μείωση των ατυχημάτων και την προστασία του εργαζόμενου, ο οποίος πρέπει να καταλάβει ότι η φροντίδα για την αρτιμέλεια και τη ζωή του είναι, πριν απ’ όλα, δική του δουλειά. Η αναγνώριση της ευθύνης του και οι προσωπικές του υποχρεώσεις προβλέπονται και περιλαμβάνονται (σποραδικά) στην υπάρχουσα νομοθεσία, αλλά χρειάζεται κάτι περισσότερο. Αυτό το ξύπνημα της συνειδήσεως ευθύνης του εργαζόμενου μπορεί και πρέπει να αρχίσει από τα Μέσα Ατομικής Προστασίας (ΜΑΠ), η χρήση των οποίων είναι η πρώτη γραμμή αμύνης κατά του ατυχήματος. Κάθε εργαζόμενος πρέπει να έχει τα «δικά του» κράνος, γάντια, μάσκα, ωτασπίδες κ.λπ., τα οποία άλλωστε είναι αυστηρώς προσωπικά για λόγους υγι24 / Αρχιμήδης

εινής, δεν επιτρέπεται να κυκλοφορούν από κεφάλι σε κεφάλι, από χέρι σε χέρι και από αυτί σε αυτί. Η δαπάνη προμηθείας τους (που είναι μικρή) πρέπει να είναι δική του, και για τον πρόσθετο λόγο ότι θα είναι μια πρώτη νύξη για τις υποχρεώσεις που έχει απέναντι του εαυτού του -- θα έπρεπε να έχει το κράνος του και τις μπότες του όπως έχει το σφυρί του και το σκεπάρνι του. Η σχετική νομοθεσία, σήμερα, εφαρμόζει την «λαϊκίστικη» αντίληψη «να του τα πληρώσει ο πλούσιος εργοδότης». Αυτό μπορεί να είναι σωστό για συγκροτημένες εργασιακές μονάδες εργολάβων ή και υπεργολάβων, αλλά είναι ανεφάρμοστο για τον μικρο-ιδιοκτήτη που κάνει προσθήκη δωματίου -- όπως έχει ήδη αποδείξει η πράξη δεν τα φοράει κανείς. Θα τολμούσα να πω ότι ίσως θα μπορούσε να του τα προμηθεύει ακόμα και το ΙΚΑ, για λόγους συμφέροντος, η δαπάνη τους είναι πολύ μικρότερη από τη δαπάνη «επισκευής» σε ένα σπασμένο κεφάλι. Σε εξαίρεση από τα «ιδιόκτητα» ΜΑΠ βρίσκονται ασφαλώς οι ζώνες ασφαλείας, των οποίων η δαπάνη είναι σημαντική και η χρήση μικρότερη. Η σημερινή απαίτηση να τις προμηθεύει ο εργοδότης μικρο-ιδιοκτήτης που στρώνει κεραμίδια είναι ακόμα περισσότερο παράλογη.

Πάντως το πρόβλημα δεν υπάρχει στους τεχνίτες που χρησιμοποιούν «βαρύτερο» εξοπλισμό, ο ηλεκτροσυγκολλητής έχει πάντα, δικά του, γάντια, μάσκα, ποδιά κ.λπ. Όσον αφορά τα ατυχήματα που οφείλονται σε «οικονομία» των μέτρων ασφαλείας, (π.χ. προστατευτικών κιγκλιδωμάτων) υπάρχει στη νομοθεσία «άγνωστη» διάταξη, η οποία (ακριβώς γι’ αυτό) δεν λαμβάνεται υπ’ όψη στον καταλογισμό των ευθυνών. Άγνωστη, γιατί δεν είναι στο σώμα του Νόμου, αλλά στην Εισηγητική Έκθεση κάποιου -- του Ν 1396/83 -αλλά ποιος ψάχνει και ποιος ξέρει τις Εισηγητικές Εκθέσεις των νόμων.

Παρατίθεται η σχετική παράγραφος από την Εισηγητική Έκθεση του Ν 1396/83, που είναι πολύ ενδιαφέρουσα γιατί δείχνει το «πνεύμα του νομοθέτη»: «Οδηγό για τον καθορισμό των προσώπων που είναι υποχρεωμένα να λαμβάνουν και να τηρούν τα μέτρα ασφαλείας αποτέλεσε η θέση και η αρμοδιότητά τους στο εργοτάξιο, οι τεχνικές τους γνώσεις και το οικονομικό όφελος που πραγματοποιεί καθένα απ’ αυτά από την εκτέλεση του έργου.»

Photo by highways Agency

Υπάρχουν και άλλες ενδιαφέρουσες απόψεις σ’ αυτήν την Εισηγητική Έκθεση, με την οποία αξίζει να ασχοληθούμε και στο μέλλον. Από την πιο πάνω φαίνεται, πάντως, το μέγεθος της ευθύνης του εργολάβου ή του αυτεπιστατούντος ιδιοκτήτη οι οποίοι, επί πλέον, είναι αυτοί που έχουν οικονομικό όφελος από την παράλειψη των μέτρων ασφαλείας. Ας μη μας διαφύγει, βέβαια, ότι ο τεχνικός που είναι υπεύθυνος (έχει αναλάβει, δια συμβάσεως) την τήρηση των μέτρων ασφαλείας πρέπει να τα υποδείξει και γραπτώς. Θα επαναλάβω την άποψή μου, που έχω διατυπώσει κατ’ επανάληψιν (ματαίως) στο ΤΕΕ και όλα τα Περιφερειακά του Τμήματα, να επιβληθεί η υποχρέωση στον ιδιοκτήτη, κατά την παραλαβή της Οικοδομικής Αδείας, να δηλώνει αν θα εκτελέσει το έργο δι’ αυτεπιστασίας ή με γενικό εργολάβο, το όνομα και τα στοιχεία του οποίου οφείλει να γνωστοποιήσει μόλις αυτός εγκατασταθεί. Πράγμα το οποίο θα έλυνε ένα πλήθος απορίες ως προς τις ευθύνες και την εφαρμογή της νομοθεσίας περί ασφαλείας των εργαζομένων. Και συγχρόνως θα χαροποιούσε τον Υπουργό Οικονομικών.

Σημαντικό ξεκαθάρισμα θέσεων, αρμοδιοτήτων και υποχρεώσεων μεταξύ των συντελεστών παραγωγής του έργου, θα προσέφερε η ύπαρξη Ιδιωτικών Συμφωνητικών μεταξύ τους, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα μεταξύ του ιδιοκτήτη και των μηχανικών, για κάθε αρμοδιότητα. Τυποποιημένα υποδείγματα τέτοιων Συμφωνητικών θα μπορούσε να συντάξει και να προσφέρει το ΤΕΕ, κατόπιν εσωτερικών διαβουλεύσεων και γνωματεύσεως της Νομικής Υπηρεσίας, ώστε να αποτελούν τον σκελετό επί του οποίου κάθε μηχανικός θα μπορούσε να προσαρμόσει το δικό του, αναλόγως περιπτώσεως. Αρχή της προσπάθειας έχει γίνει στον ιστότοπο www.e-archimedes.gr. Επισημαίνεται ότι κατά τον ορισμό του επιβλέποντος στον Ν 1396/83 «Επιβλέπων είναι πρόσωπο που, με σύμβαση με τον κύριο του έργου, αναλαμβάνει ....», ως ένδειξη της ανάγκης συνάψεως συμφωνίας. Χωρίς αμφιβολία, μεγάλη ενίσχυση στην προσπάθεια αντιμετωπίσεως του ατυχήματος θα παρείχε η ενημέρωση και εκπαίδευση των εργαζομένων στα μέτρα ασφαλείας, ιδιαίτερα των νεοεισερχομένων στην παραγωγή των έργων, με μεγαλύτερη ένταση στο κύριο αντικείμενο

απασχολήσεώς τους. Και σε δεύτερο (μεγάλο) βήμα, η πιστοποίησή τους για την εφαρμογή των κανόνων Ορθής Πρακτικής, οι οποίοι επίσης συνιστούν παράγοντα ασφαλείας. Ο κατάλογος των σημείων βελτιώσεως, με στόχο την πρόληψη του ατυχήματος δεν σταματάει εδώ, υπάρχουν πολλά ακόμα λάθη που πρέπει να διορθωθούν, πολλά ακόμα θετικά βήματα που μπορούν να γίνουν. Απ’ αυτά δεν μπορεί να λείπει η ενημέρωση των μηχανικών στη νομοθεσία για την ασφάλεια εργαζομένων, η συγκέντρωση και καταγραφή της υφισταμένης πείρας από την αντιμετώπιση δυσχερών καταστάσεων, και η μετάδοση της γνώσης στους συνεργάτες εργατοτεχνίτες που δουλεύουν δίπλα μας. Η υπέρβαση των νομικών υποχρεώσεων για λόγους κοινωνικής προσφοράς. Που θα είναι και ένα ισχυρότατο επιχείρημα για τη θέσπιση του Μητρώου Κατασκευαστών Ιδιωτικών Έργων. ΠΗΓΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ: www.flickr.com

Αρχιμήδης / 25

Αρχές της συντήρησης των κατασκευών απο σκυρόδεμα Επιμέλεια: Π. Αναγνωστόπουλος, Π-Μ

Για μεγάλο διάστημα επικρατούσε η αντίληψη ότι το σκυρόδεμα μετά την χύτευσή του δεν απαιτούσε κάποια συντήρηση, πόσο μάλιστα αποκατάσταση. Με την πάροδο του χρόνου η παραδοχή (ή η άποψη) αυτή αποδείχθηκε εσφαλμένη. Όπως όλα τα άλλα δομικά υλικά και το σκυρόδεμα απαιτεί συντήρηση και, όταν αυτή αμελείται, η δαπάνη αποκατάστασης κλιμακώνεται.

26 / Αρχιμήδης

1

Αρχιμήδης / 27

Photo by Mark W Russell

Η έλλειψη της συντήρησης δεν είναι ο μόνος λόγος της υποβάθμισης του σκυροδέματος. Η υποβάθμιση μπορεί να οφείλεται σε μια σειρά παραγόντων, όπως η υψηλή δοσολογία νερού στο ανάμιγμα, η εσφαλμένη μελέτη συνθέσεως του σκυροδέματος, τα σφάλματα των στατικών υπολογισμών, οι κακοτεχνίες κατά την κατασκευή, η ενανθράκωση, η διάβρωση του οπλισμού ή η υπερφόρτωση της κατασκευής. Η επισκευή κατασκευής από σκυρόδεμα έγκειται στην αποκατάσταση ή αντικατάσταση του σκυροδέματος ή του φλοιού επικαλύψεως των οπλισμών της κατασκευής μετά την πάροδο αρκετού χρόνου από την αρχική χύτευση. Οι επεμβάσεις αυτές αφ’ ενός μεν είναι δαπανηρές και αφ’ ετέρου απαιτούν κατασκευαστική εμπειρία. Επισημαίνεται ότι το κόστος αυξάνεται σημαντικά όταν η ποιότητά τους δεν είναι ικανοποιητική, με αποτέλεσμα την πρόωρη αστοχία τους και την ανάγκη επανάληψής τους σε μικρό χρονικό διάστημα. Συνήθως το ζητούμενο από μια επέμβαση επισκευής είναι η αποκατάσταση της στάθμης εξυπηρέτησης της κατασκευής και η εξασφάλιση ότι το επισκευασθέν στοιχείο ή τμήμα θα διατηρηθεί κατά τον αναμενόμενο χρόνο ζωής της συνολικής κατασκευής. Προς το παρόν δεν υπάρχουν τυποποιημένες διαδικασίες για τον έλεγχο του κατά πόσον μια επισκευή είναι επιτυχής. Επιπρόσθετα, μετά την αφαίρεση των ικριωμάτων είναι πρακτικά ανέφικτο να διεξαχθούν έλεγχοι και ο κύριος του έργου συνήθως μένει με την εντύπωση ότι η επισκευή είναι καλώς καμωμένη και ότι δεν υπάρχουν αστοχίες ή προσεχείς αστοχίες. Όμως μετά την παρέλευση κάποιου χρονικού διαστήματος (όχι υποχρεωτικά μεγάλου) αρχίζουν κάποιες τοπικές απολεπίσεις ή γίνονται εμφανή σημεία διάβρωσης του οπλισμού... Είναι λοιπόν εμφανές ότι απαιτούνται διαδικασίες ελέγχου ποιότητας (Quality Control, QC) και διασφάλισης ποιότητας (Quality Assurance, QA) για την εξασφάλιση της αξιοπιστίας της επισκευής. Από μόνες τους οι διαδικασίες QC και QA δεν συνεπάγονται, βέβαια, την αξιοπιστία (reliability). Το πρόβλημα με τις επισκευές στοιχείων μιας κατασκευής από σκυρόδεμα είναι ότι συχνά δεν ανταποκρίνονται προς τους τεθέντες στόχους. Σημεία αστοχίας μιας 28 / Αρχιμήδης

επισκευής είναι η εμφάνιση ρηγματώσεων στο επισκευαστικό υλικό, λεκέδες από σκουριά και αποκολλήσεις από το υπόστρωμα. Οι ρηγματώσεις και οι αποκολλήσεις μπορούν να συμβούν ακόμα και μετά από μερικές ώρες από την εφαρμογή του υλικού, ή/και μετά από μήνες, και μπορούν να αποδοθούν σε κακοτεχνίες, ανεπαρκή αγωγή (curing), έντονο άνεμο, συστολή ξήρανσης κ.λπ. Ο βασικότερος ίσως λόγος εμφάνισης αστοχιών στις επουλώσεις σκυροδέματος (μπαλώματα, patching), σε μικρό χρόνο μετά την εφαρμογή τους, είναι ότι το υποκείμενο πρόβλημα δεν έχει αντιμετωπισθεί δεόντως. Ως αστοχία επουλώσεως μπορεί να θεωρηθεί και όταν το επισκευαστικό υλικό δεν είναι συμβατό με την υφή και το χρώμα του παλαιού σκυροδέματος.

Α Ορισμός της συντήρησης Ως συντήρηση θα μπορούσε να ορισθεί η διαδικασία διατήρησης τμημάτων ή στοιχείων μιας κατασκευής ή η αποκατάστασή τους κατά τρόπον ώστε η κατασκευή να διατηρεί τη λειτουργικότητά της.

Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει: Ελέγχους, Δοκιμές, Επιθεωρήσεις, Ρυθμίσεις ή Ευθυγραμμίσεις, Αφαίρεση, Αντικατάσταση, Επανεγκατάσταση, Ανίχνευση/Έρευνα προβλημάτων, Επισκευές, Τροποποιήσεις, Ανακατασκευή, Επανορθώσεις κ.λπ. Παρά το γεγονός ότι τόσο το σκυρόδεμα, όσο και το επισκευαστικό υλικό μπορούν να είναι υψηλής ανθεκτικότητας, όλα τα παραπάνω απαιτούνται, τόσο για το σκυρόδεμα, όσο και για το επισκευαστικό υλικό.

Η συντήρηση διακρίνεται σε δύο βασικές κατηγορίες: Συντήρηση αποκατάστασης (Corrective maintenance): Η συντήρηση, η οποία απαιτείται ώστε σε περίπτωση αστοχίας η κατασκευή, να αποκατασταθεί στην προβλεπόμενη ή επιθυμητή στάθμη λειτουργικότητας. Περιλαμβάνει την διαπίστωση του αιτίου της αστοχίας, τον εντοπισμό του προβλήματος (θέση επέμβασης), την αφαίρεση, αντικατάσταση ή επισκευή του στοιχείου/μέλους και την επαλήθευση του αποτελέσματος.

Προληπτική συντήρηση (Preventive maintenance): Χρονικώς προγραμματισμένες ενέργειες για την διατήρηση ενός συστήματος/ κατασκευής στην προβλεπόμενη στάθμη λειτουργικότητας, προ της εμφανίσεως οποιουδήποτε προβλήματος. Περιλαμβάνει περιοδικές επιθεωρήσεις, παρακολούθηση της τεχνικής κατάστασης, αντικατάσταση κρίσιμου στοιχείου ή επανάληψη προστατευτικών μέτρων. Δοθέντος ότι στις εργασίες συντήρησης υπεισέρχεται σε σημαντικό βαθμό ο ανθρώπινος παράγων, απαιτείται η εφαρμογή συστήματος διαχείρισης των ενεργειών για την εξασφάλιση του βέλτιστου αποτελέσματος, δηλαδή η εφαρμογή διαδικασιών διαχείρισης της συντήρησης (maintenance management). Ως διαχείριση της συντήρησης ορίζεται ο σχεδιασμός, η οργάνωση και ο έλεγχος όλων των πόρων που απαιτούνται για τη ρύθμιση, επισκευή, αντικατάσταση ή τροποποίηση ενός τεχνικού συστήματος, ώστε αυτό να επιτελεί την προβλεπόμενη λειτουργία του επί καθορισμένο χρονικό διάστημα.

Ηλικία του δομήματος. Χαρακτηριστικά του φυσικού περιβάλλοντος του δομήματος. Χρήση δραστικών ουσιών στο δόμημα. Προηγούμενες εργασίες συντήρησης. Κόστος των επεμβάσεων. Απαιτήσεις αξιοπιστίας των επεμβάσεων αποκατάστασης. Ο ανθρώπινος παράγων παίζει καθοριστικό ρόλο στις διαδικασίες συντήρησης των κατασκευών. Το πρόγραμμα συντήρησης καθορίζει τις μεθόδους και διαδικασίες για την υποστήριξη του συστήματος (ή κατασκευής) καθ’ όλην τη διάρκεια της ζωής του. Περιλαμβάνει τον καθορισμό και την χρήση όλων των απαιτούμενων υλικών για τη διαρκή υποστήριξη του συστήματος/κατασκευής.

Αξιοπιστία: Είναι η πιθανότητα που έχει ένα στοιχείο να επιτελέσει τη λειτουργία για την οποία προορίζεται χωρίς αστοχία, υπό συγκεκριμένες συνθήκες και για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Δηλαδή, η αξιοπιστία συναρτάται με τον χρόνο.

Ανθρώπινο σφάλμα, Απρονοησία, Άγνοια: Το έργο των μηχανικών είναι σε μεγάλο βαθμό μία συνεχής μάχη για την αποφυγή σφαλμάτων που οφείλονται στους λόγους αυτούς.

Photo by phill d

Οι επεμβάσεις για την συντήρηση ενός δομήματος πρέπει να σχεδιάζονται και να διευθύνονται από τεχνικούς που διαθέτουν επαρκή εμπειρία, οι οποίοι θα λαμβάνουν υπόψη τους τους ακόλουθους παράγοντες:

2 Αρχιμήδης / 29

Σε γενικές γραμμές πρέπει να περιλαμβάνει:

Ο όρος αξιοπιστία συσχετίζεται άμεσα με τους εξής παράγοντες:

Περιγραφή της προβλεπόμενης στάθμης της συντήρησης.

Το σύστημα (κατασκευή).

Τους υπεύθυνους για τη συντήρηση (κατασκευαστής / παραγωγός - τελικός δικαιούχος).

Τις επιδόσεις.

Κριτήρια για την εξασφάλιση των διαφόρων υλικών/εξαρτημάτων. Παράγοντες αποτελεσματικότητας των επεμβάσεων. Απαιτήσεις αξιοπιστίας. Τις συνθήκες υπό τις οποίες θα επιτελείται η συντήρηση. Βασικός στόχος ενός προγράμματος συντήρησης (maintenance plan) είναι η εξασφάλιση αξιοπιστίας στις πραγματοποιούμενες επεμβάσεις επισκευών/αποκαταστάσεων της κατασκευής.

Σχήμα 1

Τις πιθανότητες. Τον στόχο στάθμης λειτουργικότητας που τίθεται εκάστοτε. Τις επικρατούσες συνθήκες. Ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. (Σχήμα 1) Βασικής λοιπόν σημασίας είναι να προσδιορισθούν τα βασικά αίτια βλάβης ή αστοχίας μιας κατασκευής, δηλαδή οι τεχνικές αβεβαιότητες και πιθανότητες. Η εκτίμηση της αξιοπιστίας, ως διαδικασία, συνίσταται στην συλλογή (κατά διαστήματα) στοιχείων για την τεχνική κατάσταση της κατασκευής (στοιχεία input) και τον προσδιορισμό των προσθέτων δαπανών που απαιτούνται για την επίτευξη συγκεκριμένης στάθμης λειτουργικότητας της κατασκευής. Ο έλεγχος και η διασφάλιση ποιότητας αναφέρονται σε συγκεκριμένο χρόνο αποδεικνύοντας την τήρηση ή μη συγκεκριμένων απαιτήσεων, την ύπαρξη ή μη συγκεκριμένων χαρακτηριστικών της κατασκευής.

MTBF

Μέσος χρόνος μεταξύ αστοχιών

MTTF

Μέσος χρόνος εκδήλωσης αστοχίας

MTTR

Μέσος χρόνος επισκευαστικής επέμβασης

Mean Time Between Failure

Mean Time To Failure

Mean Time To Repair

30 / Αρχιμήδης

Για να ενταχθούν τα χαρακτηριστικά αυτά σε ένα σύστημα προσδιορισμού της αξιοπιστίας πρέπει να συσχετίζονται με παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται η αξιοπιστία (διασύνδεση των αποτελεσμάτων του ποιοτικού ελέγχου με την αξιοπιστία).

Μη αξιόπιστα συστήματα ή κατασκευές είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αστοχήσουν, η δε αστοχία έχει σειρά αιτίων, όπως: Φυσιολογική φθορά. Περιβαλλοντικοί παράγοντες. Κάποιο ελαττωματικό στοιχείο / μέλος της κατασκευής. Χαμηλή ποιότητα (ως προς ένα ή περισσότερα κριτήρια). Εσφαλμένος σχεδιασμός.

Η μειωμένη αξιοπιστία συνεπάγεται πρόσθετο κόστος: Το κόστος της αστοχίας (ζημιές, διακοπή λειτουργίας [σταλία], αποκατάσταση). Το κόστος αναβάθμισης της αξιοπιστίας του συστήματος /

κατασκευής.

Β Γενική προσέγγιση στην

Σχήμα 2

Αφορμή και προκατακτική εξέταση

Στη σημερινή εποχή πολλοί βιομηχανικοί τομείς έχουν καθορίσει στρατηγικές για την εκτίμηση (assessment) της καταστάσεως των υπαρχουσών εγκαταστάσεων και κατασκευών τους και την επιμήκυνση του χρόνου ζωής τους.

Λεπτομερειακή έρευνα και αποτίμηση

Η συνήθης προσέγγιση είναι η βήμα προς βήμα εκτίμηση, αρχίζοντας από μία γενική οπτική επιθεώρηση και καταλήγοντας σε λεπτομερειακή ανάλυση της δομικής αξιοπιστίας.

Ανάλυση Κόστους/Οφέλους

Η μεθοδολογία περιλαμβάνεται στα πρότυπα ISO 2394 και ISO 13822 (Σχήμα 2).

Συμπεράσματα και Συνέπειες

Τεχνογνωσία

Εξειδίκευση

Εμπειρία

Σχήμα 2. Η γενική προσέγγισης μιας αποτίμησης.

Photo by Claire sambrook

εκτίμηση της υφιστάμενης κατάστασης του δομήματος

3 Αρχιμήδης / 31

Η μεθοδολογία συλλογής πληροφοριών, η αποτίμηση της υπάρχουσας φέρουσας ικανότητας μέσω στατικής ανάλυσης και η επιλογή μέτρων για την αποκατάσταση και ενίσχυση, συνιστούν διαδικασία λήψης αποφάσεων η οποία αποσκοπεί στην ανάδειξη των πλέον αποτελεσματικών ερευνών και τροποποιήσεων που είναι αναγκαίες για την κάλυψη νέων απαιτήσεων χρήσης της κατασκευής και την άρση τυχόν αμφιβολιών αναφορικά με την κατάσταση και τις μελλοντικές επιδόσεις του δομήματος.

Βήματα της αποτίμησης 1. Αφορμή για την αποτίμηση (Assessment initiator).

2. Επισκόπηση του συστήματος, των δράσεων και της κατάστασης (Review system, actions and conditions).

Μέθοδοι εργαστηριακής και υπολογιστικής αποτίμησης Συνιστάται η ανάλυση να αρχίζει από ένα βασικό επίπεδο (απλουστευμένο) και να κλιμακώνεται. Οι συνήθεις υπολογιστικές εκτιμήσεις από τις απλούστερες στις πιο σύνθετες είναι οι εξής: Γραμμική ανάλυση και έλεγχος επιμέρους στοιχείων (Σύμφωνα με τους ισχύοντες κανονιμούς). Υπολογισμός δράσεων και αντιδράσεων με μεγαλύτερη ακρίβεια (Refined). Γραμμικός ικανοτικός έλεγχος ελαστικής συμπεριφοράς (Linear elastic redundancy analysis).

3. Είναι εύλογο να γίνει αποτίμηση; (Assessment reasonable?).

Μη γραμμική ανάλυση και έλεγχος στοιχείων (Πλαστική ανάλυση).

4. Λεπτομερέστερος προσδιορισμός του συστήματος, των δράσεων και των αντιδράσεων με βάση τα στοιχεία από το βήμα (2) (Refine system, actions and reactions).

Ανάλυση δομικής αξιοπιστίας κατά Bayesian (Structural reliability analysis, using Bayesian event updating).

5. Προσδιορισμός αβεβαιοτήτων ή/και στοχευόμενης στάθμης ασφαλείας (refine uncertainities and/ or target safety levels).

6. Υπολογιστική αποτίμηση (Numerical assessment).

Με την εξασφάλιση περισσοτέρων δεδομένων μπορεί να σταθμιστεί ακριβέστερα η στοχευόμενη στάθμη ασφαλείας, οι αβεβαιότητες των συνθηκών έκθεσης, οι αντιδράσεις και οι παραδοχές κατάρτισης του μοντέλου ανάλυσης του συστήματος.

Οι εργαστηριακές δοκιμές και έλεγχοι διακρίνονται βασικά στις εξής ενότητες: Επιθεωρήσεις Aπλοί οπτικοί έλεγχοι και μετρήσεις, που συχνά γίνονται κατά τις διαδικασίες της συντήρησης. Καταστροφικοί έλεγχοι/δοκιμές DT, destructive techniques. Μη καταστροφικοί έλεγχοι/δοκιμές NDT.

Μία άλλη κατηγοριοποίηση μπορεί να γίνει με βάση τα χαρακτηριστικά της αποτιμώμενης κατασκευής: Επίπεδο αντοχών Π.χ. των υλικών (resistance level). Στάθμη έκθεσης Π.χ. μέτρηση έντασης ανέμου ή ύψους κυματισμού.

Προφανώς η κάθε μία από τις μεθόδους αυτές δεν είναι κατάλληλη για όλες τις περιπτώσεις. Συχνά για την ανάλυση σε υψηλότερο επίπεδο απαιτούνται πρόσθετα δεδομένα εργαστηριακών ελέγχων και δοκιμών.

Σχέση μεταξύ αντοχής και στάθμης έκθεσης Π.χ. μέγιστα φορτία λειτουργίας ή αστοχίας.

7. Εργαστηριακή αποτίμηση (Experimental assessment).

Whole Life Cost (WLC)

8. Καθαίρεση στοιχείων κατασκευής (Demolish object).

9. Μείωση της στάθμης περιβαλλοντικής έκθεσης (Reduction of exposure level).

10. Αποκατάσταση (Restoration).

Non Construction Costs

Life Cycle Cost (LCC)

Διάγραμμα 1

Income

Externalities

11. Διατήρηση (Preservation).

12. Ανάλυση κόστους-οφέλους (Cost-benefit analysis).

Construction Maintenance

Operation

Occupancy

End of Life

Διάγραμμα 1. Κόστος Κύκλου Ζωής με βάση το Πρότυπο ISO 15686-5: Life cycle costing for buildings and constructed assets --- Κόστος κύκλου ζωής κτιρίων και λοιπών δομημάτων.

32 / Αρχιμήδης

Photo by Pulpolux

Λόγοι χρονικοί και οικονομικοί καθιστούν απαραίτητο τον καλό συντονισμό μεταξύ των αναλυτικών και εργαστηριακών μεθόδων αποτίμησης. Σε κάθε περίπτωση είναι σκόπιμο να απαντώνται ερωτήματα όπως: Τι αναμένεται από τους εργαστηριακούς ελέγχους/δοκιμές; Τα αποτελέσματα που θα προκύψουν θα είναι χρήσιμα για την σκοπούμενη ανάλυση; Τι δεδομένα απαιτούνται για το επόμενο βήμα των υπολογιστικών εκτιμήσεων; Ποιες είναι οι καταλληλότερες δοκιμές/ έλεγχοι για τον επιδιωκόμενο σκοπό; Τα αναμενόμενα αποτελέσματα δικαιολογούν το κόστος των εργαστηριακών ελέγχων;

Γ Το Κόστος Κύκλου Ζωής Μια αποδεκτής στάθμης αξιοπιστία μπορεί να επιτευχθεί με λογικό κόστος, όμως η υψηλή αξιοπιστία κοστίζει περισσότερο. Το θέμα αυτό συνδέεται άμεσα με το κόστος κύκλου ζωής (Life Cycle Cost) του συστήματος/κατασκευής. Υπό το πρίσμα αυτό όταν ένα σύστημα είναι μειωμένης αξιοπιστίας θα είναι περισσότερο δαπανηρό, ακριβώς για το λόγο αυτό! (Διάγραμμα 1 και Διάγραμμα 2).

Διάγραμμα 2

4 Αρχιμήδης / 33

Το Κόστος Κύκλου Ζωής μιας κατασκευής ή ενός συστήματος περιλαμβάνει πολλές συνιστώσες, πέραν του Αρχικού Κόστους, που όταν αγνοούνται, σημαίνουν, απλώς «Κακή Διαχείριση» (Poor Management)

Η αύξηση της δαπάνης σχεδιασμού/εκτέλεσης μιας κατασκευής δικαιολογείται όταν με τον τρόπο αυτόν αντισταθμίζονται δαπάνες (κόστος) που θα προκύψουν από παράγοντες όπως: Η συντόμευση της διάρκειας ζωής της κατασκευής. Η υψηλή δαπάνη συντήρησης. Οι επιπτώσεις στην ασφάλεια και την υγεία των χρηστών. Το κόστος αποκατάστασης. Η αιτιολόγηση του αυξημένου κόστους υλοποίησης (cost effectiveness) απαιτεί την αξιολόγηση των παραγόντων αυτών. Κατά συνέπεια, ο βαθμός αξιοπιστίας με τον οποίο πρέπει να υλοποιείται μια κατασκευή, συναρτάται με τις οικονομικές επιπτώσεις μιας κατασκευής μικρότερης αξιοπιστίας. Για την βελτίωση της αξιοπιστίας ενός συστήματος θα πρέπει να εντοπισθούν, να αντιμετωπισθούν ή να μετριασθούν οι βασικές αιτίες των αστοχιών. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται ανάλυση αστοχίας (failure analysis) και τα βασικά της βήματα είναι τα ακόλουθα:

Συγκέντρωση στοιχείων για τις αστοχίες αυτές. Οπτικός και φυσικός έλεγχος (με απλό φορητό εξοπλισμό). Διαπίστωση της αστοχίας. Εργαστηριακές δοκιμές.α αυτή δείχνει:

ΠΗΓΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ: Εικόνες 1,2,3,4. www.flickr.com

34 / Αρχιμήδης

Προφίλ δαπανών μιας τυπικής κατασκευής Δαπάνη

Εντοπισμός των δυνητικών αστοχιών.

Μια άλλη οπτική του βασικού αυτού θέματος:

Πέρας ζωής

Κατασκευή

Λειτουργία

Χρόνος

Η εικόνα αυτή δείχνει: Μειωμένη αξιοπιστία κατά τον σχεδιασμό της κατασκευής Aνεπαρκή επικάλυψη των οπλισμών με σκυρόδεμα που οδήγησε τελικά στην διάβρωσή τους μέσω των μηχανισμών ενανθράκωσης του σκυροδέματος και διείσδυσης χλωριόντων. Έλλειψη προληπτικής συντήρησης Δεν εφαρμόσθηκαν μέτρα προστασίας, όπως επιστρώσεις με υλικά υδροφοβικού εμποτισμού κ.λπ.

Έλλειψη τακτικής συντήρησης Δεν εντοπίσθηκε έγκαιρα το πρόβλημα, οπότε θα ήταν ευχερέστερη και οικονομικότερη η λήψη μέτρων αποκατάστασης. Μείωση λειτουργικής αξιοπιστίας της κατασκευής Η εξασφάλιση του αρχικώς προβλεφθέντος τεχνικού χρόνου ζωής δεν είναι εφικτή χωρίς σημαντική πρόσθετη δαπάνη και υπό την προϋπόθεση ότι δεν έχει θιγεί η δομική ακεραιότητα των μελών της κατασκευής (βάθρα, κεφαλόδεσμοι).

Αύξηση του Κόστους Κύκλου Ζωής Λόγω της δαπάνης επισκευών μεγάλης κλίμακας που απαιτούνται πλέον για την αποκατάσταση των δομικών στοιχείων, που θα είχε αποφευχθεί εάν είχε προηγηθεί μια εύλογη προληπτική και τακτική συντήρηση.

Αρχιμήδης / 35

Επάγγελμα: Materials Engineer

Ν. Μαρσέλλος Πολιτικός Μηχανικός

36 / Αρχιμήδης

Θέλεις να εξασφαλίσεις έναν πάρα πολύ καλό μισθό; Θέλεις να χτυπάει ασταμάτητα το τηλέφωνό σου; Θέλεις όλοι να λένε ότι εσύ φταις για όλα τα λάθη στο Εργοτάξιο;

Τότε το Επάγγελμά σου είναι: Materials Engineer

Α Ενασχόληση Ο Εργαστηριακός Μηχανικός ελέγχου ποιότητας υλικών είναι υπεύθυνος “πρακτικά”, για όλα τα κύρια υλικά του Εργοταξίου, δηλαδη:

Το σκυρόδεμα. Τα αδρανή, την επιλογή του λατομείου προέλευσής τους κ.λπ. Τα πρόσθετα και την επιλογή προσθέτου ανά περίπτωση. Την επιλογή τσιμέντου. Τους χάλυβες. Τα επισκευαστικά υλικά, εποξειδικές ρητίνες, στεγανωτικά. Τα εδάφη (ελέγχους κ.λπ.) Τα ασφαλτικά.

Για όλα τα παραπάνω υλικά γνωρίζει: τις ιδιότητες.

τα χαρακτηριστικά. τις επιδόσεις και τις διαδικασίες εφαρμογής. τις προδιαγραφές και τα πρότυπα. και, βεβαίως, έχει και εμπειρία στην χρήση τους.

Είναι το “αγαπημένο παιδί” των Βιομηχανιών Δομικών Υλικών, αφού μέσω αυτού θα “μπουν” τα υλικά τους στο Έργο. Συντάσσει τις Τεχνικές Εκθέσεις, οργανώνει αλλά και επιβλέπει το Εργοταξιακό Εργαστήριο, εκπαιδεύει εργαστηριακούς τεχνικούς, οργανώνει τον έλεγχο ποιότητας των υλικών και τέλος αξιολογεί καθημερινά τα αποτελέσματα των ελέγχων. Αρχιμήδης / 37

Β Τυπικά Προσόντα -

Προϋποθέσεις

Κατ΄αρχήν πρέπει να είναι απόφοιτος Α.Ε.Ι., συνήθως Πολιτικός Μηχανικός, Χημικός Μηχανικός ή/και Μεταλλειολόγος Μηχανικός ή Τεχνικός Γεωλόγος. Απαιτείται εμπειρία τουλάχιστον 2-5 έτη σε Εργοταξιακό Εργαστήριο, πριν από “Εργαστηριακός” αυτο-τιτλοφορηθεί ως: Materials Engineer. Πρέπει να έχει τουλάχιστον την εμπειρία ευθύνης ενός:

Συγκροτήματος παραγωγής σκυροδέματος. Συγκροτήματος παραγωγής ασφαλτοσκυροδέματος. Συνεργείου ελέγχου Οδοποιϊας, συμπύκνωσης εδαφών, ασφαλτικών κ.λπ. Συνήθως, θα έχει “θητεύσει” σε κάποιο παλιό Materials Engineer, με πείρα 10-20 ετών και θα έχει αναμιχθεί στο Εργοταξιακό Εργαστήριο, στην εκπαίδευση εργαστηριακών τεχνικών, σε επίλυση προβλημάτων Εργοταξίου, σε συσκέψεις με την Επίβλεψη, σε εγκρίσεις (approvals) υλικών. Πρέπει να είναι άριστος γνώστης του Εργαστηριακού εξοπλισμού από τις 2-3 βασικές Εταιρείες Εργαστηριακών Οργάνων, να μπορεί να επιλέξει τα βέλτιστα από τεχνικο-οικονομικής πλευράς όργανα, να σχεδιάσει τα έντυπα Εργαστηριακών Δοκιμών, τους εργαστηριακούς πάγκους, το κτίριο και τις εγκαταστάσεις εξυπηρέτησης του Εργαστηρίου (νερό, ρεύμα, τηλέφωνο και φαξ, Η/Υ κ.λπ.)

38 / Αρχιμήδης

Υπάρχουν αρκετά Πανεπιστήμια στις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Κίνα, την Σιγκαπούρη που δίνουν ειδικότητα BS ή ακόμη και MSc σε Materials Engineering. Τέλος, καλό είναι να βρίσκεται σε επαφή με το ACI, το Asphalt Institute, το Concrete Society και τη Διεθνή Εταιρεία Εδαφομηχανικής και Θεμελιώσεων.

Να έχει στην βιβλιογραφία του τα: Earth Manuals, Concrete Manuals, ACI Manuals, Materials Handbooks, Asphalt Institute, ASTM, AASHTO, EN Standards, BS κ.λπ. Κανονισμούς και Πρότυπα.

Γ Επαγγελματικό Προφίλ Ο Materials Engineer μπορεί να έχει τα εξής προφίλ:

Αντίστοιχες είναι και οι απολαβές, όπως και οι ανάγκες Δημοσίων Σχέσεων και Marketing. Στη χώρα μας δεν υπάρχουν περισσότεροι από 10-20 Μηχανικοί με την ιδιότητα και τα χαρακτηριστικά του Materials Engineer, ενώ οι περισσότεροι από αυτούς βρίσκονται σε κάποια Εταιρεία Συμβούλων Μηχανικών, Τεχνική Εταιρεία ή Εργαστήριο. και μόνον ελάχιστοι δουλεύουν ως Ελεύθεροι Επαγγελματίες.

Γ Πληροφορίες Από τους Διεθνείς Οργανισμούς (RILEM, ACI, Asphalt Institute) και στην Ελλάδα από τα Εργαστήρια (ΚΕΔΕ, Ιδιωτικά Εργαστήρια) ή από παλαιούς Συναδέλφους.

Materials Engineer / Υπάλληλος του Δημοσίου Τομέα, ΔΕΗ, ΕΥΔΑΠ ή του Ιδιωτικού Τομέα (Τεχνικές Εταιρείες, Βιομηχανία κ.λπ.).

Materials Engineer / Ελευθερος Επαγγελματίας ως Τεχνικός Σύμβουλος Βιομηχανιών Δομικών Υλικών, Τεχνικών Εταιρειών σε έργα στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό, εισηγητής σε Σεμινάρια, Συνέδρια, συγγραφέας βιβλίων τεχνικών εκδόσεων, μέλος Τεχνικών Επιτροπών: ΕΛΟΤ, ΥΠΟΜΕΔΙ, Διεθνών Οργανισμών.

Materials Engineer / Ιδιοκτήτης Εργαστηρίου Δοκιμών, αναγνωρισμένου/ εποπτευομένου από το ΚΕΔΕ ή ΕΣΥΔ, που αναλαμβάνει τον έλεγχο ποιότητας υλικών, μελέτες συνθέσεως κ.λπ. ή ακόμη -ως εξωτερικός συνεργάτης- την ευθύνη ενός Οίκου Ποιοτικού Ελέγχου (Ο.Π.Ε.), ή παρέχει Συμβουλευτικές Υπηρεσίες σε Τεχνικές Εταιρείες ή Φορείς (όπως ο ΕΣΠΕΛ).

Στον Οδηγό Σκυροδέματος 2007-2008, εκδόσεις ΣΕΛΚΑ (τηλ. 210-3838386), ο ενδιαφερόμενος μπορεί να βρει πλήθος πληροφοριών σε σχετικά άρθρα του υπογράφοντος.

Οι κίνδυνοι από την τοξικότητα της φορμαλδεϋδης

40 / Αρχιμήδης

NH2 N

N H2N

NH2

N Melamine

HN N

N NI

N

NI

n Melamine Formaldehyde

Γεώργιος Καλύβας Πολιτικός Μηχανικός

Η φορμαλδεΰδη είναι ένας από τους κυριότερους χημικούς ρύπους στο εσωτερικό των χώρων. Είναι άχρωμο πτητικό αέριο με ερεθιστική οσμή, ανήκει στην οικογένεια των αλδεϋδών και είναι το κυριότερο συστατικό των ρητινών. Συναντάται στο εμπόριο με την ονομασία φαινόλη (μυρμηκική αλδεΰδη) ή φορμαλίνη. Απαντάται επίσης με τις ονομασίες Formic Aldehyde, Methanal, Methyl Aldehyde, Methaldehyde, Methylene Oxide.

Η φορμαλδεΰδη από τη στιγμή της αποδεσμευση της από τα διάφορα οικοδομικά υλικά, κυρίως τα τελειώματα -στην παραγωγή και διαμόρφωση των οποίων χρησιμοποιείται συχνά- προσκολλάται στην επιφάνειες πορωδών υλικών (έπιπλα, υφάσματα, ταπετσαρίες) και αποδεσμεύεται εκ νέου, ανάλογα με τη θερμοκρασία και την σχετική υγρασία του εσωτερικού χώρου.

Α Πηγές προέλευσης

φορμαλδεΰδης στους εσωτερικούς χώρους Στους εσωτερικούς χώρους, η φορμαλδεΰδη προέρχεται κυρίως από: Τον καπνό του τσιγάρου Με 1500 mg φορμαλδεΰδη ανά πακέτο. Τα παράγωγα ξύλου Π.χ. μοριοσανίδες, ινοσανίδες, συγκολλητή και αντικολλητή ξυλεία, των οποίων η βιομηχανική μορφοποίηση απαιτεί ειδικές θερμοσκληρυνόμενες κόλλες με

βάση τις φορμικές αλδεΰδες, περισσότερο γνωστές ως φορμόλες όπως:

ουρίας-φορμόλης (UF) μελαμίνης-ουρίας-φορμόλης (MUF) φαινόλης-φορμόλης (PF) ρεζορκίνης-φαινόλης-φορμόλης (RPF) Με την επίδραση της θερμοκρασίας οι ρητίνες που περιέχονται στις κόλλες αυτές γίνονται άκαμπτες με πολυσυμπύκνωση, σχηματίζοντας ένα τρισδιάστατο πλέγμα. Από τοξικολογική άποψη, οι κίνδυνοι προέρχονται από τους χειρισμούς των μονομερών και των πρόσθετων συστατικών. Το τελικό προϊόν είναι σχετικά ουδέτερο εκτός αν εισέλθει στον οργανισμό (θεωρείται εν δυνάμει καρκινογόνο). Η έκθεση σε τοξικά συστατικά μπορεί να συμβεί κατά τη βιομηχανική παραγωγή των ρητινών ή όταν αυτές κάτω από ορισμένες συνθήκες θερμοκρασίας-υγρασίας απελευθερώσουν μονομερή και διάφορα άλλα επιζήμια προϊόντα. Αρχιμήδης / 41

Στις πηγές της φορμαλδεΰδης που αναφέραμε στην προηγούμενη σελίδα, προστίθενται και αυτές που προέρχονται από:

Κόλλες μελαμίνης-ουρίας φορμόλης (MUF)

Τις οικιακές συσκευές αερίου ή πετρελαίου χωρίς καπναγωγό.

Η μελαμίνη θεωρείται ως συστατικό σχετικά ουδέτερο. Τέτοιες κόλλες μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε εξωτερικές ξύλινες κατασκευές και σε θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 50 °C.

Τα τζάκια ανοικτής εστίας. Τα υλικά επιφανειακής προστασίας ξύλινων δαπέδων.

Το μίγμα της μελαμίνης-ουρίας-φορμόλης είναι περισσότερο σταθερό, οπότε μειούται η αποδέσμευση φορμαλδεΰδης.

Τα χρώματα με LATEX, τα υδροδιαλυτά χρώματα, τις λάκες, τα ειδικά αστάρια χρωμάτων, τα προστατευτικά ξύλων. Τα προϊόντα υγιεινής σώματος (όπως υγρά σαπούνια, βερνίκια νυχιών με κάτω του 0,3% φορμόλη).

Τα θερμομονωτικά υλικά ουρίας-φορμόλης ή τα ινώδη θερμομονωτικά υλικά με συνδετικό υλικό των ινών την φαινόλη-φορμόλη. Τα προϊόντα καθαρισμού και συντήρησης οικιακής χρήσης (όπως πιάτων, συσκευών κουζίνας, καθαρισμού χαλιών, βερνικιών παπουτσιών, απολυμαντικών, πρόσμικτων μαλακτικών ρούχων). Τα υλικά συντήρησης ορισμένων υφασμάτων ώστε να μην τσαλακώνουν. Τις μοκέττες με συνθετικό υπόστρωμα και τις ταπετσαρίες τοίχων. Τα αυτογραφικά χαρτιά. Τα σκληρυντικά νυχιών που περιέχουν μέχρι 5% φορμόλη.

42 / Αρχιμήδης

Κόλλες φαινοπλαστικές (ρεζορκίνη-φαινόληφορμόλη, RPF) Κόλλες αμινοπλαστικές Παρασκευάζονται με βάση την ουρία, την μελαμίνη και τις αλδεΰδες (φορμαλδεΰδες). Τα οργανικά αυτά συστατικά χρησιμοποιούνται στην διαμόρφωση της χημικής δομής τους ως ενισχυτικά πρόσφυσης. Οι κόλλες ουρίας-φορμόλης (UF) περιέχουν και σταθεροποιητή, ο οποίος υπό την επίδραση της θερμότητας αποσυντίθεται σε φορμαλδεΰδη και αμμωνία. Χρησιμοποιούνται για συγκολλήσεις ξυλείας σε θερμαινόμενο και αεριζόμενο χώρο. Σε κατασκευές εξωτερικού χώρου η συγκολλημένη με τις κόλλες αυτές ξυλεία πρέπει να είναι προστατευμένη από θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 50 °C.

Οι προσφυτικοί φαινοπλάστες προέρχονται από τα παράγωγα των φαινολών (όπως φαινόλη, ρεζερσινόλ) και των αλδεϋδών (όπως φορμαλδεΰδες). Στις κόλλες ρεζορκίνης-φορμαλδεΰδης οι αλειφατικές αμίνες χρησιμοποιούνται ως σκληρυντές. Τα συστατικά τους αποδεσμεύουν μια ουσία με αμμωνιακή οσμή (όπως οσμή ψαριού) και προκαλούν αλλεργικές αντιδράσεις στο δέρμα αλλά και στην αναπνοή. Η σταθερότητα των προϊόντων περιορίζει τις αποδεσμεύσεις της φορμαλδεΰδης. Το φαινολικό προσφυτικό χρησιμοποιείται στις φέρουσες ξύλινες κατασκευές (φορείς με συγκολλητή ξυλεία).

B Παράγοντες που ευνοούν την αποδέσμευση της φορμαλδεΰδης στους εσωτερικούς χώρους Η αποδέσμευση της φορμαλδεΰδης από τα παράγωγα ξύλου, την συγκολλητή ξυλεία και τις άλλες πηγές προέλευσής της εμφανίζει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: Αυξάνεται συναρτήσει της θερμοκρασίας και της σχετικής υγρασίας του αέρα. Μειώνεται αναλογικά με την παλαίωση των υλικών. Πλην όμως η μείωση αυτή μπορεί να διαρκέσει μεγάλο χρονικό διάστημα. Μεταβάλλεται εποχιακά. Π.χ. αυξάνεται κατά την έναρξη της περιόδου λειτουργίας της θέρμανσης, καθώς επίσης και με την μείωση του αερισμού. Ειδικά για τα παράγωγα ξύλου (μοριοσανίδες, ινοσανίδες), η αποδέσμευση εξαρτάται από το είδος της επιφανειακής επένδυσης, η οποία για να είναι αποτελεσματική πρέπει να αποτελεί είδος στεγανού φραγμού στην αποδεσμευόμενη φορμαλδεΰδη, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι επεκτείνεται και στις πλαϊνές επιφάνειες (σόκορα).

Γ Οριακές τιμές περιεχόμενης ή αποδεσμευόμενης φορμαλδεϋδης από τα παράγωγα ξύλου και την συγκολλητή ξυλεία Μοριοσανίδες κοινές Παράγονται από ρινίσματα ξύλου και ίνες φυτικής προέλευσης (καννάβι, λινάρι ζαχαροκάλαμο) σε συνδυασμό με ένα οργανικό ή ανόργανο συνδετικό υλικό. Οι μοριοσανίδες που αντέχουν στην υγρασία υφίστανται επιφανειακή επεξεργασία (διαμόρφωση) με κόλλες μελαμίνης-φαινόλης. Για τις υπόλοιπες κατηγορίες χρησιμοποιούνται κόλλες ουρίας-φαινόλης (κυρίως στα έπιπλα).

Σύμφωνα με τους Γαλλικούς Κανονισμούς οι μοριοσανίδες από πλευράς περιεχόμενης φορμαλδεΰδης, διακρίνονται σε 2 κατηγορίες: Περιεκτικότητας μικρότερης των 8mg/100g ξηρού φύλλου μοριοσανίδας. Περιεκτικότητας από 8 έως 30mg/100g ξηρού φύλλου μοριοσανίδας.

Το πεδίο εφαρμογής των κοινών μοριοσανίδων επισημαίνεται με κωδικούς χρώματος: Άσπρο: Γενικής χρήσεως Κίτρινο: Κατάλληλες για την εφαρμογή «εργαλείων» Μπλε: Για ξηρό περιβάλλον Πράσινο: Για υγρό περιβάλλον

Στην περίπτωση των επίπλων με επενδύσεις φύλλων από παράγωγα ξύλου (π.χ. καπλαμάδες), τα φύλλα αυτά θα πρέπει να εφαρμόζονται και στις μη ορατές επιφάνειες π.χ. πλάτες ερμαριών, εσωτερικές διαρρυθμίσεις, συρτάρια κ.λπ.

Αρχιμήδης / 43

Μοριοσανίδες MDF

Σημειώσεις:

Παράγονται από ρητινώδη ή φυλλοβόλο ξυλεία από τον κορμό της οποίας έχει αφαιρεθεί ο φλοιός για τον περιορισμό του ποσοστού του πυριτίου.

Στη Γαλλία τα παράγωγα ξύλου κατηγοριοποιούνται με βάση την περιεχόμενη φορμαλδεΰδη και όχι την αποδεσμευόμενη (που θα διευκόλυνε την κατάταξη τους αναφορικά με την ποιότητα του αέρα).

Η συγκόλληση των ρινισμάτων από τα οποία έχουν αφαιρεθεί οι ίνες, πραγματοποιείται με κόλλα ουρίας-φορμόλης ή μελαμίνης-φορμόλης, ένα καταλύτη και ορισμένα πρόσμικτα.

Σύμφωνα με τους Γαλλικούς Κανονισμούς, οι μοριοσανίδες MDF από πλευράς περιεχομένης φορμαλδεΰδης διακρίνονται σε 2 κατηγορίες: Περιεκτικότητας μικρότερης των 9 mg/100g ξηρού φύλλου MDF. Περιεκτικότητας από 9 έως 40mg/100g ξηρού φύλλου MDF.

Κόντρα-πλακέ Η συγκόλληση των PLIS (φύλλων) μεταξύ τους γίνεται με φαινολική κόλλα σε ποσότητα περίπου 450 g/m2 ή με μελαμίνη-ουρία-φορμόλη σε ποσότητα περίπου 300 g/m2.

Σύμφωνα με τους Γαλλικούς Κανονισμούς, τα κόντρα πλακέ από πλευράς περιεχομένης φορμαλδεΰδης διακρίνονται σε 3 κατηγορίες: Περιεκτικότητας μικρότερης των 3,5 mg/m2/h. Περιεκτικότητας μικρότερης μεταξύ 3,5 και 8 mg/m2/h. Περιεκτικότητας μεγαλύτερης των 8 mg/m2/h.

Στη Γερμανία η κατηγοριοποίηση των παραγώγων ξύλου βασίζεται στην αποδεσμευόμενη φορμαλδεΰδη. Από το 1994 οι Γερμανικοί Κανονισμοί προβλέπουν 4 κατηγορίες:

Kατηγορία Ε1: Φύλλα με ή χωρίς επένδυση που αποδεσμεύουν φορμαλδεΰδη έως 0,1 ppm (1 ppm αντιστοιχεί σε 1,22 mg/m3 φορμαλδεΰδης). Κατηγορία Ε1b: Μη επενδεδυμένα φύλλα που απαιτούν επένδυση για να εξασφαλισθεί ότι η αποδέσμευση της φορμαλδεΰδης είναι μικρότερη του 0,1 ppm.

Kατηγορία Ε2: Αποδέσμευση μικρότερη του 1 ppm.

Kατηγορία Ε3: Αποδέσμευση μικρότερη του 2,3 ppm.

Σήμανση CE των φύλλων των παραγώγων ξύλων από πλευράς αποδεσμευόμενης φορμαλδεΰδης. Η σήμανση των φύλλων των παραγώγων ξύλου με (CE) από πλευράς αποδεσμευόμενης φορμαλδεΰδης έχει καθιερωθεί από το 2003 με 2 κατηγορίες:

Κατηγορία Ε1: Αποδέσμευση μικρότερη ή ίση του 0,1 ppm. Κατηγορία Ε2: Αποδέσμευση μεγαλύτερη του 0,1 ppm. Τα κόντρα πλακέ με φαινολικές κόλλες υπάγονται στην κατηγορία Ε1 και δεν είναι απαράιτητο να εξετάζονται εργαστηριακά, δεδομένου ότι κόλλες αυτές (ρητίνες) αποδεσμεύουν περιορισμένη ποσότητα φορμαλδεΰδης. Το αυτό ισχύει και για τα παράγωγα ξύλου στα οποία χρησιμοποιούνται φαινολικές ρητίνες (φαινόλη-φορμόλη ή ρεζορκίνη-φαινόλη-φορμόλη) με περιορισμένη αποδέσμευση φορμαλδεΰδης.

Επισημαίνεται ότι η σήμανση CE υποδηλώνει ότι το προϊόν έχει κατασκευασθεί (είναι εναρμονισμένο) με τις ευρωπαϊκές τεχνικές οδηγίες, αλλά δεν καλύπτει συγκεκριμένες απαιτήσεις υγιεινής και προστασίας περιβάλλοντος.

Το οικολογικό πιστοποιητικό ποιότητας «Μπλε Άγγελος» χορηγείται στα παράγωγα ξύλων που αποδεσμεύουν φορμαλδεΰδη μικρότερη των 0,05 ppm.

44 / Αρχιμήδης

Συγκολλητή ξυλεία

Σημείωση:

Οι συγκολλήσεις των επιμέρους στοιχείων της ρητινώδους ξυλείας γίνονται με κόλλες ρεζορκίνης-φαινόλης-φορμόλης, ενώ των οδοντώσεων του στοιχείου με κόλλες μελαμίνης-ουρίας-φορμόλης.

Η συγκολλητή ξυλεία χρησιμοποιείται εκτενώς σε φέρουσες ξύλινες διατομές (δοκοί και υποστυλώματα) μορφής ορθογωνικής, απλού ή διπλού ταυ:

Από εργαστηριακές μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν από το CTBA (Centre Technique du Bois et de l’ Ameublement) προέκυψε ότι οι συγκεντρώσεις της φορμαλδεΰδης στον χώρο ήταν μικρότερες της τιμής-οδηγού των 0,1 mg/m3 που καθορίζεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

Τα αποτελέσματα αυτά οφείλονται: Στο είδος της κόλλας που χρησιμοποιείται, δεδομένου ότι η ρεζορκίνη περιέχει μικρή ποσότητα φορμόλης. Στην μικρότερη ποσότητα κόλλας που χρησιμοποιείται για την συγκολλητή ξυλεία από την αντίστοιχη των παραγώγων ξύλου. Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η αποδέσμευση φορμαλδεΰδης από τις δοκούς συγκολλητής ξυλείας είναι περίπου 28 g/ m3 (ολική ποσότητα της φορμαλδεΰδης που αποδεσμεύεται κατά την διάρκεια 50 ετών), καθώς και ότι ο ρυθμός αποδέσμευσης μειούται με την πάροδο του χρόνου. Τον πρώτο χρόνο αποδεσμεύεται το 50% της συνολικής ποσότητας των 50 ετών.

Πλάτους από 50 έως 300 mm. Ύψους από 100 έως 2500 mm. Πάχους των επιμέρους επικολλούμενων στοιχείων 22, 27, 22 έως και 45 mm. Για την συγκολλητή ξυλεία έχουν εφαρμογή τα Ευρωπαϊκά Πρότυπα ΕΝ 15497 (Structural finger jointed solid timber. Performance requirements and minimum production requirements) και ΕΝ 14080 (Timber structures. Glued laminated timber and glued solid timber. Requirements.

Δ Οριακές τιμές συγκέντρωσης φορμαλδεΰδης στους εσωτερικούς χώρους Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά από το 1995, όπως η συγκέντρωση της φορμαλδεΰδης στους εσωτερικούς χώρους να είναι μικρότερη του 0,1 mg/ m3 για παραμονή σε αυτούς τριάντα λεπτών για υγιή άτομα και 0,01 mg/m3 για άτομα με αναπνευστικά προβλήματα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ο Οργανισμός ATSDR (Agency for Toxic Substances Disease Registry) έχει καθιερώσει τις ακόλουθες οριακές τιμές συγκέντρωσης φορμαλδεΰδης:

Οριακή τιμή 1: 0,04 ppm (0,048 mg/m3 = 48 μg/m3) για έκθεση από 1 έως 14 ημέρες. Οριακή τιμή 2: 0,03 ppm (0,036 mg/m3 = 36 μg/m3) για έκθεση από 15 έως 364 ημέρες. Οριακή τιμή 3: 0,008 ppm (0,01 mg/m3 = 10 μg/m3) για μια χρόνια έκθεση. Σημείωση: 1 ppm αντιστοιχεί σε 1,22 mg/m3 και 1 mg/m3 αντιστοιχεί σε 0,82 ppm Στη Γαλλία οι οδηγίες για την έκθεση στη φορμαλδεΰδη προβλέπουν:

Οριακή τιμή 1: Οριακή τιμή 1 ppm. Οριακή τιμή 2: Μέση οριακή τιμή 0,5 ppm (0,61 mg/m3). Στη Γερμανία ο Ομοσπονδιακός Οργανισμός Υγείας το 1997, συνέστησε να μην υπερβαίνει η συγκέντρωση φορμαλδεΰδης στους χώρους κατοικίας το 0,1 ppm. Τιμές - οδηγοί συγκεντρώσεων φορμαλδεΰδης στον εσωτερικό αέρα. Από τις παραπάνω συστάσεις προκύπτουν 2 τιμές οριακών συγκεντρώσεων:

Τιμή 1: Για έκθεση των ατόμων μέχρι 2 ώρες: 50 μg/m3 (0,04 ppm). Τιμή 2: Για την έκθεση των ατόμων μέχρι 8 ώρες: 10 μg/m3 (0,008 ppm).

Αρχιμήδης / 45

Ε Επιπτώσεις στην υγεία από την παρουσία φορμαλδεΰδης στον εσωτερικό χώρο Αισθητές συγκεντρώσεις. Η ερεθιστική οσμή της φορμαλδεΰδης γίνεται αντιληπτή ακόμη και σε χαμηλές συγκεντρώσεις, της τάξεως 0,06 - 1,20 mg/m3. Το 50% των ατόμων μπορούν να αντιληφθούν την φορμαλδεΰδη σε πυκνότητα 0,06 mg/m3 (0,05 ppm). Ερεθισμοί στα μάτια. Παρουσιάζονται ακόμη και με συγκέντρωση 0,01 mg/m3. Ερεθισμοί στη μύτη και στο λαιμό. Νευροφυτικές και πνευματικές διαταραχές.

Περίπτωση 1: Κούραση, ίλιγγοι, ζαλάδες, ασυνήθιστη δίψα αμέσως μετά το ξύπνημα. Περίπτωση 2: Ναυτία, εμετοί, κοιλιακοί πόνοι, διάρροια. Περίπτωση 3: Αϋπνία ή υπνηλία, διαταραχή μνήμης, διαταραχή ψυχικής διάθεσης. Περίπτωση 4: Επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού.

46 / Αρχιμήδης

Αναπνευστικά και δερματικά προβλήματα λόγω του εντόνως αλλεργιογόνου χαρακτήρα της φορμαλδεΰδης.

Δερματολογικές επιπτώσεις Έκζεμα, ουρτικάρια (δερματική πάθηση χαρακτηριζόμενη από εμφάνιση υπερύθρων ή λευκωπών βλαστίδων που μοιάζουν με τσιμπήματα από τσουκνίδα). Αναπνευστικές επιπτώσεις Ρινίτιδα, άσθμα Αναφυλακτικό σοκ Τα παιδιά είναι πιο πολύ ευαίσθητα από τους ενήλικες έναντι της φορμαλδεΰδης, όσον αφορά το αναπνευστικό σύστημα. Κίνδυνοι καρκινογενέσεων. Υπάρχουν σοβαρές επιστημονικές ενδείξεις ότι οι φορμαλδεΰδες αυξάνουν την πιθανότητα νεοπλασματικών ασθενειών στην ρινοφαρυγγική περιοχή.

Αρχιμήδης / 47

Θεσσαλονίκη, οδός Αγίας Σοφίας: μια διαδρομή στο χώρο & το χρόνο Παρουσίαση: Ευανθία Μοστρού Aρχιτέκτονα μηχανικό Α.Π.Θ.

«... Η Αγιά-Σοφιά βρίσκεται εσταυρωμένη μέσα στο κιβούρι του αυλόγυρού της τα κάτω άκρα της εισχωρούν απ’ τ’ άνοιγμα της οδού Ερμού μέσα στα έγκατα του Φραγκομαχαλά. Το δεξί της χέρι ανηφορίζει προς την επάνω πόλη και, διαγκωνίζοντας την παμπάλαιη βασιλική Αχειροποίητο, χώνει τα δάχτυλά της στις σαθρές επάλξεις του ‘Επταπύργιου’. Το αριστερό της, πάλι, χέρι κατηφορίζει

και καταδύεται μες στο Θερμαϊκό, για να εκταθεί νοητά μέχρι το διάσελο του Όλυμπου και του Κίσσαβου, που περιμένουν κάθε απόγευμα αδελφωμένοι, για να υπογραμμίσουν την ωραιότητα μιας ανεπανάληπτης, χιλιοτραγουδισμένης δύσης …» Τόλης Καζαντζής, Το τελευταίο καταφύγιο, Νεφέλη

48 / Αρχιμήδης

Μέσα στην καρδιά μιας πόλης, που αριθμεί πάνω από 2.300 χρόνια ύπαρξης, βρίσκεται ένας δρόμος, που μπορεί να αφηγηθεί ιστορίες συνύπαρξης αλλόθρησκων, εθνικών πολέμων, πολιτικών εκδηλώσεων, κοινωνικών συγκρούσεων αλλά και συνευρέσεων, ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής, εμπορικής άνθισης, πολιτισμού και προσεχώς … αστικής ανανέωσης : η οδός Αγίας Σοφίας. Πρόκειται για παλαιότατο οδικό άξονα, ο οποίος ξεκινούσε από τα βόρεια, καταλήγοντας, έπειτα από μια τελική διάνοιξη και ευθυγράμμισή του στα τέλη του 19ου αιώνα, στη θάλασσα. Μάλιστα, από περιγραφές θρησκευτικών λιτανειών, επιβεβαιώνεται η ύπαρξη τμήματος της σημερινής οδού κατά τα βυζαντινά χρόνια, ενώ ανασκαφές έχουν φέρει στο φως ακόμα και λείψανα αρχαίας οδού από πλάκες μαρμάρου. Στη συνέχεια επιχειρείται μία διαδρομή στο χώρο και το χρόνο, από την τελευταία περίοδο της τουρκοκρατίας έως και σήμερα, με το βλέμμα στραμμένο στο σχέδιο ανάπλασης, το οποίο, εδώ και λίγο καιρό, έχει τεθεί σε εφαρμογή από τις τοπικές αρχές. Κατά τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας, η οδός αποτελεί όριο ή και τμήμα διαφορετικών συνοικιών της πόλης, μία από τις οποίες λαμβάνει το όνομα της από τον ομώνυμο ναό, που λειτουργεί ως τζαμί. Οι άλλοτε Τούρκοι κάτοικοί της μετακινούνται σε βορειότερες συνοικίες και, πλέον, η συνοικία αποκτά εβραϊκό χαρακτήρα, χωρίς, ωστόσο, να δημιουργείται εντός της κάποια συναγωγή (εικ.1). Εικόνα 1. Συνοικίες κατά την τουρκοκρατία.

1 Αρχιμήδης / 49

2

Μετά το 1891, ο άξονας της Αγίας Σοφίας αποκτά, ως επί των πλείστoν, τη σημερινή του μορφή. Την ίδια περίοδο (τέλη 19ου - αρχές 20ου αιώνα) ανεγείρονται αρχιτεκτονικά αξιόλογα κτίρια, μεταξύ των οποίων το ξενοδοχείο «Μάζεστικ» και το κτίριο Τυρολόη επί της παραλίας, το οποίο υφίσταται μέχρι και σήμερα, καθώς και ο μητροπολιτικός ναός του Αγ. Γρηγορίου Παλαμά των Τσίλλερ και Παιονίδη, λίγο βορειότερα (εικ.2,3). Σημειώνεται ότι το μητροπολιτικό συγκρότημα αποτέλεσε προπύργιο του ελληνισμού και βασικό πυρήνα του Μακεδονικού αγώνα (εκεί βρίσκεται έως και σήμερα το ομώνυμο μουσείο).

3

50 / Αρχιμήδης

Εικόνα 2. Οδός Αγίας Σοφίας, αρχές 20ου αιώνα. Εικόνα 3. Ξενοδοχείο «Μάζεστικ».

4 5

6

Το 1917 το ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης καταστρέφεται από πυρκαγιά. Την περίοδο αυτή, πολλά οικόπεδα επί της Αγίας Σοφίας, κάτω από την Τσιμισκή, είχαν χρήση μαρμαρογλυφείων, μια λειτουργία που χωροθετείται, συνήθως, εκτός πόλης, υποδηλώνοντας παράλληλα την πολύ χαμηλή, ακόμη, εμπορική αξία της οδού. Το νέο σχέδιο πόλης, που εκπονεί ο Εμπράρ την περίοδο του μεσοπολέμου, δημιουργεί μια νέα, εμφανώς αναβαθμισμένη αστική περιοχή γύρω από τον οδικό άξονα, η οποία διαφοροποιείται πλήρως από την παλιά φτωχή συνοικία των εβραίων, με τα κοινωνικά προβλήματα και τον υψηλό δείκτη θνησιμότητας από επιδημίες. Ο Εμπράρ, στην προσπάθειά του να αναδείξει τον παλαιοχριστιανικό ναό της Αγίας Σοφίας, υιοθετεί ως λύση τη δημιουργία μιας μικρής πλατείας στη συμβολή της με την οδό Ερμού από δυτικά. Από την πλατεία αυτή είναι άμεσα ορατή τόσο η Άνω Πόλη, χάρη στη φαρδιά χάραξη της οδού πάνω από το ναό και την πλατεία Μακεδονομάχων, που βρίσκεται πάνω από την Εγνατία, όσο και η θάλασσα. Σ’ αυτό συμβάλλει και ο επικλινής χαρακτήρας του οδικού άξονα, ηπιότερος στα νότια και αρκετά έντονος ανεβαίνοντας προς το βορρά. Παράλληλα, η διαπλάτυνση της Ερμού, πριν τη συμβολή της με την Αγίας Σοφίας, δημιουργεί μια προοπτική του μνημείου που καθίσταται αμέσως επίζηλο αντικείμενο φωτογράφισης (εικ.4,5,6). Εικόνα 4. Μικρή πλατεία, άποψη προς την Άνω Πόλη. Εικόνα 5. Άποψη προς τη θάλασσα. Εικόνα 6. Πλατεία Αγίας Σοφίας, διαπλάτυνση της Ερμού, κόκκινο σπίτι (κεντρικά).

Αρχιμήδης / 51

7

Εικόνα 7. Κινηματογράφος «Διονύσια».

Την περίοδο αυτή ανοικοδομούνται σημαντικά κτίρια, μεταξύ των οποίων το κόκκινο σπίτι, πάνω στην πλατεία, το Πειραματικό Σχολείο του Α.Π.Θ. του Πικιώνη, πάνω από την οδό Φιλίππου, τα οποία υφίστανται μέχρι και σήμερα, καθώς και ο κινηματογράφος «Διονύσια», ένα έργο ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής με αιγυπτιακά στοιχεία και έντονη παρουσία σε πάσης φύσεως πολιτιστικές εκδηλώσεις, από προβολές ταινιών μέχρι ομιλίες διανοουμένων, εκθέσεις ζωγραφικής, συναυλίες κ.λπ. (εικ.7).

52 / Αρχιμήδης

Διανύοντας, πλέον, ξεκάθαρα μια νέα περίοδο άνθισης, η περιοχή γύρω από την οδό Αγίας Σοφίας και ο ίδιος ο δρόμος φιλοξενεί γραφεία πολλών εφημερίδων, ιατρεία, την παλαιά σχολή Βαλαγιάννη, διαφορετικές εμπορικές δραστηριότητες, υπηρεσίες, αλλά και κάποια κέντρα διασκέδασης. Μεταπολεμικά, η οδός αντανακλά πλήρως τον εξευρωπαϊσμό της πόλης, προσελκύοντας ένα νέο είδος πολυτελούς καταστήματος, τις μπουτίκ, με τις γνωστές μεγάλες βιτρίνες έκθεσης προϊόντων.

8

Εικόνα 8. Πιλοτική πεζοδρόμηση, 2011.

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες της χιλιετίας, είναι, πλέον, ορατή η υστέρηση του δημόσιου χώρου στις ελληνικές πόλεις, καθώς και η αδυναμία του να προσελκύσει το ενδιαφέρον του κοινού. Θέτοντας ως στόχο την ανάδειξη των ναών της Αγίας Σοφίας και του παρακείμενου, επί της οδού Μακένζι Κινγκ, Αγ. Ιωάννη ως ιστορικού συνόλου, εκπονείται σχετική μελέτη, η οποία, τελικά, δεν εφαρμόζεται παρά μόνο εν μέρει, για οικονομικούς λόγους. Η Αγίας Σοφίας συνεχίζει να προσελκύει πάσης φύσεως οικονομικές δραστηριότητες (η αρχιτεκτονική της … αντιπαροχής έχει αφήσει και εδώ σαφέστατα τα σημάδια της), απωθώντας, ταυτόχρονα, όπως συμβαίνει και σε πολλά άλλα μέρη, το βλέμμα του περαστικού. Η μικρή πλατεία «βουλιάζει» καθημερινά από αυτοκίνητα μπλεγμένα στη δίνη του κυκλοφοριακού, που επιδεινώνεται από τα ατελείωτα έργα του μετρό.

Το 2011 αποφασίζεται η πιλοτική πεζοδρόμηση του τμήματος μεταξύ της Ερμού και της Τσιμισκή, πρόταση για την οποία «ερίζουν» δήμος και περιφέρεια, για το «τίνος είναι το χωράφι», αλλά και το αν θα πρέπει να εκπονηθεί πρώτα εκτενής κυκλοφοριακή μελέτη, ικανή να δικαιολογήσει τον αποκλεισμό των αυτοκινήτων από τη σημαντικότερη, ίσως, κάθοδο του ιστορικού κέντρου προς τη Τσιμισκή, τη Μητροπόλεως και τη θάλασσα. Ωστόσο, σύντομα ο δρόμος κλείνει για τα αυτοκίνητα, εξοπλίζεται με την κατάλληλη σήμανση, αποκτά αυτοσχέδια παρτέρια, παγκάκια, καθώς και μία μεταλλική κατασκευή εν είδη «εισόδου» στη συμβολή με Τσιμισκή (εικ.8). Την ίδια χρονιά, το ΥΠΕΚΑ προκηρύσσει αρχιτεκτονικό διαγωνισμό με θέμα την «Ανάπλαση του άξονα Αχειροποιήτου Αγίας Σοφίας», με σκοπό τη δημιουργία Αρχιμήδης / 53

9

10

Εικόνα 9. Α’ βραβείο, γλυπτό επί της Εγνατίας. Εικόνα 10. Α’ βραβείο, πλατεία Αγίας Σοφίας. Εικόνα 11. Α’ βραβείο, άποψη προς τη θάλασσα. Εικόνα 12. Α’ βραβείο, «Κήπος της Μνήμης».

11 54 / Αρχιμήδης

12

ενός νέου σύνθετου πόλου υπερτοπικής σημασίας για το αστικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης. Η πρόταση που απέσπασε το πρώτο βραβείο υποστηρίζει μια στρατηγική ήπιων επεμβάσεων που στοχεύουν σε «ευρείες αλλαγές του νοήματος». Συγκεκριμένα, μπροστά στην Αχειροποίητο, η πλατεία Μακεδονικού αγώνα αναδιαμορφώνεται σε μια εσωστρεφή πλατεία - αυλή, στη στάθμη του ιστορικού επιπέδου, καθώς και ένα χώρο αναψυχής - παιχνιδιού, που σηματοδοτεί τη μετάβαση από την ηρεμία της πλατείας στην οχληρή Εγνατία. Κάτω από το δρόμο, δημιουργείται μία γλυπτική σύνθεση, η οποία, λειτουργώντας ως «κατώφλι - πύλη», σηματοδοτεί αφενός τον ιστορικό άξονα και αφετέρου τη στάση του μετρό (εικ.9). Στη συνέχεια και μέχρι το ύψος του ναού της Αγίας Σοφίας, δημιουργείται μια κεντρική ζώνη περιπάτου, ανάπαυσης και συνάντησης, εκατέρωθεν της οποίας διαμορφώνονται πεζοδρόμια, που δύνανται να φέρουν ελαφριές κατασκευές υποδοχής ποικίλων χρήσεων. Η καθ’ εαυτήν πλατεία Αγίας Σοφίας αντιμετωπίζεται εντελώς αφαιρετικά, με τη δημιουργία μιας απόλυτα τετράγωνης επιφάνειας από σκούρο γυαλιστερό γρανίτη, η οποία αλλάζει μορφή με την κατά περίπτωση λειτουργία πιδάκων νερού (εικ.10,11). Η διαπλάτυνση της Ερμού πεζοδρομείται πλήρως, με τη δημιουργία του «Κήπου της Μνήμης», με οργανωμένα καθιστικά και χαμηλές αρωματικές φυτεύσεις, σε ένα ελαφρώς υποβαθμισμένο επίπεδο, ως ένδειξη σεβασμού προς την Εμπραρική[1] προοπτική του βυζαντινού μνημείου (εικ.12). Το τμήμα μεταξύ Ερμού και Μητροπόλεως επίσης πεζοδρομείται, ώστε να δοθεί έμφαση στον εμπορικό του χαρακτήρα. Ο χώρος μπροστά στη Μητρόπολη και το Μουσείο Μακεδονικού αγώνα μετατρέπεται σε μια γραμμική πλατεία που διευρύνει το ζωτικό χώρο των κτιρίων αυτών. Προχωρώντας, τέλος, προς την παραλιακή λεωφόρο, διαμορφώνεται μια υδάτινη επιφάνεια - σύμβολο της εισόδου του υγρού στοιχείου στην πόλη, ενώ ταυτόχρονα, μία σειρά από φωτεινές στήλες εισέρχονται δυναμικά στη θάλασσα, συμβολίζοντας τη «διάρρηξη του ορίου της παραλίας».

Είναι κοινό μυστικό ότι η Ελλάδα και ο δημόσιος χώρος βρίσκονται πολλά χρόνια τώρα σε διάσταση, για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας ή/και οικονομικής δυσπραγίας. Σίγουρα, πάντως, όχι λόγω έλλειψης επιστημονικού δυναμικού, δημιουργικής φαντασίας, αξιόλογων προτάσεων και θέλω να πιστεύω - ουσιαστικής διάθεσης εκσυγχρονισμού. Έτσι, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία των Θεσσαλονικέων ετοιμαζόταν να αποδεχθεί σιωπηρά, για ακόμη μία φορά, την πρακτική εναπόθεσης των αρχιτεκτονικών μελετών δημόσιου χώρου στα … συρτάρια, οι περισσότεροι εξεπλάγησαν ευχάριστα όταν υπεγράφη η σύμβαση δήμου - αναδόχου για το τμήμα Ερμού - Τσιμισκή στις αρχές του Αυγούστου και λίγο αργότερα (!) ξεκίνησε το έργο. Μάλιστα, οι υπό εκτέλεση εργασίες υπογειοποίησης κάδων απορριμμάτων έφεραν, ήδη, στο φως ένα μέρος ανθρώπινου σκελετού, σε βάθος ενός μέτρου, ένα υπόλειμμα βυζαντινού τείχους, έναν πρόχειρο βυζαντινό τάφο και ένα μικρό αγγείο, το οποίο, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, χρονολογείται περί τον 14ο αιώνα. Τα ευρήματα αυτά, αν και δε θεωρούνται αρκετά σημαντικά ώστε να ανακόψουν την πορεία των εργασιών, υπογραμμίζουν για ακόμα μία φορά την ιστορικότητα του άξονα της Αγίας Σοφίας, το πρώτο τμήμα του οποίου αναμένεται να παραδοθεί την άνοιξη του 2015. Ίδωμεν …

Ιδιαίτερες ευχαριστίες στην κα. Παπαδοπούλου Δέσποινα, Αρχιτέκτονα μηχανικό, για την παροχή πολύτιμου υλικού από το προσωπικό της αρχείο.

ΑΝΑΦΟΡΈΣ ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: 1. Δημητριάδης, Βασίλης. ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ 1430-1912. Θεσσαλονίκη: αφοί Κυριακίδη Α.Ε., 2008.

2. Χεκίμογλου, Ευάγγελος. Τα μυστήρια της Θεσσαλονίκης. Κείμενα για τους χαμένους τόπους της πόλης. Θεσσαλονίκη: University Studio Press, 2001.

3. Αναστασιάδης, Γιώργος, Χεκίμογλου, Ευάγγελος. Η Διαδρομή της μνήμης: Τσιμισκή, Αγίας Σοφίας, Διαγώνιος. Θεσσαλονίκη: Univeristy Studio Press, 1997.

4. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. Επιστημονική επετηρίδα του Κέντρου Ιστορίας Θεσσαλονίκης του Δήμου. Θεσσαλονίκης. Πέμπτος τόμος. Θεσσαλονίκη: Ιανός, 1999.

5. ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΟΥ ΑΞΟΝΑ ΑΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΟΥ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ. ΥΠΕΚΑ, Διεύθυνση Ειδικών Έργων Ανάπλασης Περιοχών, 2013. ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ: 1. http://www.wow.gr/projects/thessaloniki/index.htm

ΠΗΓΕΣ: [1] O Ερνέστ Εμπράρ (Ernest Hébrard) (1881 - 1933) ήταν Γάλλος αρχιτέκτονας, αρχαιολόγος και πολεοδόμος. Είναι περισσοτερο γνωστός για το σχέδιό του, της ανοικοδόμησης της Θεσσαλονίκης μετά την μεγάλη πυρκαγιά του 1917 όπου ένα μεγάλο μέρος της πόλης είχε καταστραφεί.

Αρχιμήδης / 55

Ελληνική γλώσσα Μάθημα 2ο «Για το κατρακύλισμα των μισθών και το πετσόκομμα των συντάξεων προβάλλεται, από την Κυβέρνηση, ως «άλλοθι», η κακή δημοσιονομική κατάσταση», γράφουν μερικές εφημερίδες.

-θι

Άγνοια της Ελληνικής γλώσσας. Το «άλλοθι» δεν σημαίνει γενικώς «δικαιολογία» ή «πρόφαση» για κάθε λόγο, είναι το επιχείρημα που προβάλλει ο κατηγορούμενος, προσπαθώντας να αποδείξει ότι την ώρα του εγκλήματος βρισκόταν σε άλλη θέση, σε άλλον τόπο, παρουσιάζοντας και μάρτυρες που θα βεβαιώσουν τον ισχυρισμό. Το «επίθημα», στο τέλος της λέξεως, η κατάληξη «-θι» δηλώνει παγίως «στάση σε τόπο», όπως φαίνεται και στις λέξεις «κάτωθι», «αυτόθι», «οίκοθι» που χρησιμοποιούνται λίγο και στην δημοτική.

56 / Αρχιμήδης

-θεν

Ανάλογη, σταθερή σημασία δίνει και η κατάληξη «-θεν» που σημαίνει προέλευση, κίνηση από τοπική ή χρονική αφετηρία, όπως στις λέξεις «ανέκαθεν», «κάτωθεν», «πόθεν» (έσχες), «παιδιόθεν», «οίκοθεν», «έξωθεν» κ.λπ. Ο τύπος «από ανέκαθεν», που λέγεται και γράφεται συχνά, είναι εσφαλμένος, πάσχει από πλεονασμό, γιατί το «-θεν» έχει μέσα του το «από». Για λόγους πληρότητας στο αντικείμενο, θα γίνει αναφορά και σε άλλες δύο καταλήξεις λέξεων, που δεν χρησιμοποιούνται στη δημοτική.

-σι

Η κατάληξη «-σι» που σημαίνει «θέση», «τόπο», συνήθως πόλεως. Η λέξη «Αθήνησι» είναι ισοδύναμη με το «εν Αθήναις» -- το Αθήνησι Πανεπιστήμιον.

-ζε

Ακόμα πιο άγνωστη είναι η κατάληξη «-ζε» (εξέλιξη του «-σδε»), που σημαίνει κίνηση προς τόπον. Θυμίζω ότι την εποχή που διεκδικούσαμε τους Ολυμπιακούς Αγώνες για το 1996, το σήμα έγραφε Αθήναζε, για να δείξει την πόλη στην οποία έπρεπε να μετακινηθούν.

Θ. Γ. Βουδικλάρης Πολιτικός Μηχανικός

Ισχυρίστηκα στο προηγούμενο σημείωμα ότι, σ’ αυτούς που δεν ξέρουν γραμματική, ασκεί μια γοητεία η γενική πτώση, την οποία γενικώς αντιπαθεί (κατά τη γνώμη μου) η πραγματική δημοτική. Έτσι βλέπουμε μερικές φορές, αλλά ακούμε πολύ περισσότερες, πολύ χοντρά λάθη που οφείλονται σ’ αυτήν την αδυναμία: υπέρ του δέοντος, αντί για «υπέρ το δέον». μετά Χριστού, αντί για «μετά Χριστόν». μετά μεσημβρίας, αντί για «μετά μεσημβρίαν». είμαι της άποψης, αντί για «έχω την άποψη». ανεξαρτήτου δαπάνης, αντί «ανεξαρτήτως δαπάνης» ή «ανεξάρτητα από τη δαπάνη». Η πρόθεση «υπέρ» όταν συντάσσεται με αιτιατική σημαίνει από πάνω ή πέρα από κάτι, ενώ όταν συντάσσεται με γενική σημάνει υπεράσπιση -- «υπέρ βωμών και εστιών», «υπέρ των αδυνάτων» κ.ο.κ. Η πρόθεση «μετά» όταν συντάσσεται με αιτιατική σημαίνει κατόπιν, ύστερα, χρονική ή τοπική ακολουθία -- «μετά το ματς», «μετά την Κυριακή», «μετά την πλατεία», ενώ όταν συντάσσεται με γενική πτώση σημαίνει μαζί, ομού -- «μετά χαράς», «μετά των άλλων φίλων», «μετ’ εμποδίων» κ.ο.κ.

Τα παραδείγματα μπορούν να είναι πολύ περισσότερα και επιφυλάσσομαι για μεγαλύτερη συγκέντρωση. Η άγνοια της δοτικής πτώσεως καθιστά αμφίβολη ή και αδύνατη τη σωστή γραφή εκφράσεων της γλώσσας, που έχουν παραμείνει σε χρήση και στη δημοτική. Αν δεν ξέρεις τη δοτική δεν ξέρεις το «-ει» της καταλήξεως των τριτόκλιτων θηλυκών σ’ αυτήν, οπότε το αντικαθιστάς με το γενικής χρήσεως «-η». Παραθέτω τη σωστή γραφή μερικών τέτοιων εκφράσεων, για να μπορεί καθένας να τις βρει αν τις χρειαστεί, βέβαιος ων ότι όλοι γνωρίζουν τα σημεία στα οποία γίνεται το λάθος (όχι σε όλα από τη δοτική).

βέβαιος ων -- επί τη βάσει -εν γνώσει -- εν πτήσει -- βάσει σχεδίου -- εν πάση περιπτώσει -- καλή τη πίστει -- εν είδει -- εν τη γενέσει -εν ολίγοις -- εν ψυχρώ -- εν χρήσει -κράτος εν κράτει -- κοινή συναινέσει -πρώτος τη τάξει -- δόξα σοι ο Θεός -ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος -βαρέoς τύπου Για τον ίδιο λόγο θα παραθέσω, επίσης, μερικές αρχαίες εκφράσεις από αυτές που χρησιμοποιούνται αρκετά, τις οποί-

ες, πολύ συχνά, έχουμε μάθει «λάθος» γιατί έτσι τις λένε όλοι, ή δεν θυμόμαστε πάντοτε καλά, ή έχουμε αμφιβολίες για τη σωστή απόδοση.

«ταν ή επί τας» (αυτήν ή επ’ αυτής) -όχι «ή ταν ή επί τάς» «πριν αλέκτορα φωνήσαι» -- όχι «πριν αλέκτωρ φωνήσει» «ο ασκός του Αιόλου» -- όχι «οι ασκοί του Αιόλου» «μέτρον άριστον» (όχι υπερβολές) -- όχι «παν μέτρον άριστον» (ίσως το αντίθετο) «μεριμνάς και τυρβάζη περί πολλά» -όχι «περί πολλών» «πού την κεφαλήν κλίνη» -- είναι αποδεκτό και το «πού την κεφαλήν κλίναι» «επί ξυρού ακμής» (στη κόψη του ξυραφιού) -- όχι «επί ξηρού ακμής» «επ’ ουδενί λόγω» (με κανένα τρόπο) -όχι σκέτο «επ’ ουδενί» «εξ όνυχος τον λέοντα» -- από πολύ μικρά σημάδια μπορείς να καταλάβεις πολλά «εκ των ων ουκ άνευ» (χωρίς αυτό δεν γίνεται) -- όχι τα «τέρατα» που λέγονται Αρχιμήδης / 57

Ας ξαναγυρίσουμε όμως στο κυρίως αντικείμενο. Το ρήμα άγω είναι ένα από το πιο πλούσια και τα πιο «δύσκολα» ή «δύστροπα» (γιατί θέλει ειδική μεταχείριση) ρήματα της Ελληνικής γλώσσας. Τα πιο πλούσια, γιατί συνδέεται με όλες σχεδόν τις προθέσεις, μερικές φορές μάλιστα με περισσότερες από μία:

εισάγω, εξάγω, ενάγω, ανάγω, κατάγω, διάγω, μετάγω, παράγω, περιάγω, και όποια άλλη σκεφθεί κανείς, και ακόμα ανα-παρα-άγω, δια-εξ-άγω, περι-συν-άγω κ,α.

Θα καταγράψω ακόμα κάποια τροπικά επιρρήματα με παράξενη μορφή, με το στερητικό «α» στην αρχή της λέξεως και κατάληξη «-τι» που, επίσης συχνά, εκφράζονται «λάθος» ή είναι άγνωστα.

αβλεπτί, απνευστί, ασυζητητί, ασκαρδαμυκτί που σημαίνουν αντιστοίχως:

«με κλειστά μάτια» (κάτι σαν το sans voir) «με μια ανάσα» «χωρίς συζήτηση» (και χωρίς αντίρρηση) «χωρίς ανοιγοκλείσιμο των ματιών» Θα κλείσω αυτό το κεφάλαιο εκφράζοντας την αντίρρησή μου για την «επίσημη» υπόδειξη που υπάρχει, κάποιοι τύποι - εκφράσεις - συνδυασμοί λέξεων της «καθαρεύουσας» να διατυπώνονται μονολεκτικώς, ώστε να μη θυμίζουν την κακή τους γενιά:

εντωμεταξύ, εντούτοις, υπόψη, εξάλλου, εξαπίνης, επιπλέον, ενπολλοίς Τάχα, ο λαός δεν καταλαβαίνει το νόημα όταν οι λέξεις είναι χωρισμένες, αλλά το καταλαβαίνει (χωρίς να αντιλαμβάνεται την ορθογραφία τους) όταν κολλήσουν μεταξύ τους, παρά το ότι μπορούν να δημιουργήσουν παρανοήσεις, σαν αυτήν που (με κακία) θα παραθέσω: «Αυτός ο Υπουργός είναι ένα επί πλέον... επιπλέoν μπαλλόνι στα νερά της Ελληνικής πολιτικής σκηνής». Η γνώμη μου είναι εναντίον αυτών των «συγκολλήσεων», που μόνο αδικαιολόγητη σύγχυση προσφέρουν, γιατί χάνεται μια ευκαιρία να «διδαχθεί» ατύπως η σωστή Γραμματική.

58 / Αρχιμήδης

Οι χρόνοι του αρχαίου ρήματος (δεν μπορούμε να το αποφύγουμε), σύμφωνα με την αρχαία γραμματική είναι: άγω - ήγον - άξω - ήγαγον - αγήοχα - αγηόχην. Αυτή η αναδρομή στην αρχαία γραμματική, τη δύσκολη, ξεχασμένη και εν πολλοίς αχρηστευμένη στη δημοτική γλώσσα ήταν αναγκαία, γιατί θα αναφερθούμε στη συνέχεια στον μέλλοντα «άξω» και τον β΄ αόριστο «ήγαγον» που κυριαρχούν στη γραμματική της καθομιλουμένης γλώσσας που μας ενδιαφέρει. Ως πρώτη λοιπόν παρατήρηση θα γίνει η επισήμανση ότι αυτό που ακούμε ή βλέπουμε γραμμένο για τον (χρόνο) μέλλοντα του ρήματος θα παράξω - θα παράξεις - θα παράξουμε είναι σωστό, είναι σύμφωνο με τη σωστή (αρχαία), αυθεντική γραμματική του ρήματος. Δεν έχω ακούσει ποτέ (ούτε, νομίζω, ότι έχει ακούσει κανείς ή θα ακούσει): θα εισάξω, θα εξάξω, θα ενάξω, θα διάξω κ.ο.κ. Προσωπικώς δεν θα πω ποτέ ούτε το «θα παράξω», απλώς «θα παραγάγω». Σωστό είναι το «άξω» και το «παράξω», αλλά όχι πολύ εν χρήσει, ούτε την παληά εποχή. Θυμίζω τους στίχους του ραψωδού που ψάλλονται στους «Χαιρετισμούς» (θα θυμίσω άλλη φορά τι είναι οι Χαιρετισμοί): «Ποίον σοι εγκώμιον προσαγάγω επάξιον». Το θέμα του ρήματος προέρχεται από τον β΄ αόριστο «ήγαγον». Νομίζω ότι η σημερινή, ευρεία, χρήση του «άξω» οφείλεται στις δυσκολίες που προκαλεί η προσθήκη μιας συλλαβής. Πότε πρέπει να λέμε προσάγω και πότε προσαγάγω; Ή γενικώτερα, πότε άγω και πότε αγάγω; Η παραγωγή του λάθους είναι πολύ μεγαλύτερη από τη σωστή χρήση, το «παράγει» (όχι «παραγάγει») ο ανίδεος, που θα έπρεπε να «προσάγεται» (όχι «προσαγάγεται») στον δάσκαλο για μαθητεία.

Υπάρχει ένας απλός μνημονικός κανόνας για την αποφυγή του λάθους στην καθομιλουμένη. Όταν η πράξη δείχνει διάρκεια ο σωστός τύπος είναι άγω, εισάγω, εξάγω, παράγω, απάγω, διάγω κ.ο.κ. Όταν η πράξη είναι στιγμιαία ή τετελεσμένη πρέπει να χρησιμοποιείται ο τύπος αγάγω, με τον διπλασιασμό. Στον ενεστώτα είναι πάντα άγω (εισάγω), στον παρακείμενο και τον υπερσυντέλικο ο τύπος είναι πάντα αγάγω (έχω εισαγάγει, είχα εισαγάγει). Ο μέλλων (χρόνος) μπορεί να είναι είτε διαρκείας (θα εισάγω, συνεχώς) είτε στιγμιαίος (θα εισαγάγω, για μια φορά), θεωρώ αδύνατο να πει ή να γράψει κανείς θα εισάξω, που άλλωστε δεν δείχνει αν είναι στιγμιαίος ή διαρκείας -- στη σημασία είναι στιγμιαίος. Το θέμα γίνεται, ίσως, πιο κατανοητό με ένα παράδειγμα. «Έχω ένα φίλο που παράγει (σε όλη του τη ζωή) σκυρόδεμα. Μέχρι σήμερα έχει παραγάγει μερικά εκατομμύρια κυβικά μέτρα. Είναι αυτός που εισήγαγε τη χρήση των υπερρευστοποιητικών στην Ελλάδα, πριν από 40 χρόνια, και έκτοτε παρήγε σκυρόδεμα με λόγο Ν/Τ ίσον προς 0,50. Εφέτος όμως τα πράγματα είναι δύσκολα, δεν μπορεί πια να παράγει με τον ίδιο ρυθμό, εκτιμάει ότι θα παραγάγει το πολύ 1.000 m3». Το επόμενο θέμα μας είναι κάπως πιο δύσκολο στην αντιμετώπιση. Υπάρχουν τρεις τύποι συνηρημένων ρημάτων, που λήγουν αντιστοίχως σε αωώ, εω-ώ και οω-ώ, με περισπωμένη στη λήγουσα. Στη σχολική Γραμματική παρουσιάζονται πλήρως, ως παραδείγματα αντίστοιχα των τριών τύπων, τα ρήματα τιμάω-ώ, ποιέω-ώ και δηλόω-ώ. Ευτυχώς για μας, στη δημοτική, η τρίτη κατηγορία έπαψε να δίνει συνηρημένα ρήματα, το «δηλόω-δηλώ» έγινε «δηλώνω» και τα όμοια του, ομοίως. Οι άλλες δύο κατηγορίες εξακολουθούν να μας βασανίζουν. Οι καταλήξεις των ρηματικών τύπων εξαρτώνται από το αν η συναίρεση είναι άω-ώ ή έω-ώ, αλλά αυτό είναι κρυμμένο μέσα στη συναίρεση, πρέπει να το ξέρεις, να το θυμάσαι ή να το βρεις στο λε-

ξικό και μάλιστα στο αρχαίο ρήμα, γιατί στο ρήμα της δημοτικής η κατάληξη μπορεί να έχει αλλάξει. Ας πάρουμε ως παράδειγμα το ρήμα μετρώ, που οι τεχνικοί το χρησιμοποιούν συχνά. Στη δημοτική είναι μετράω - μετρώ (χρησιμοποιείται και ως ασυναίρετο), αλλά το ρήμα της αρχαίας είναι μετρέω - μετρώ. Έτσι το ρήμα μετρώ ακολουθεί τους ρηματικούς τύπους και τις καταλήξεις του ποιέω - ποιώ. Γι’ αυτό οι σωστοί τύποι είναι:

μετρείται-όχι μετράται, επιμετρείται-όχι επιμετράται, επιμετρούμενο-όχι επιμετρώμενο Για του ίδιους λόγους η σωστή γραφή είναι «ζητεί και ζητούμενο όχι ζητά και ζητώμενο», «διατηρούνται όχι διατηρώνται», «χρησιμοποιούνται όχι χρησιμοποιώνται», «τοποθετούνται όχι τοποθετώνται», «αφαιρούνται όχι αφαιρώνται», «συζητούνται όχι συζητώνται» κ.ο.κ Σε όλα τα προηγούμενα ρήματα η συναίρεση είναι έω-ώ. Αντίστοιχα λάθη γίνονται και με τα ρήματα καταλήξεως άω-ώ, τα σωστά είναι:

«φοιτά όχι φοιτεί», «προσδοκά όχι προσδοκεί», «παραπλανά όχι παραπλανεί», «διερευνάται όχι διερευνείται», «ερωτώμενος όχι ερωτούμενος». Παραδέχομαι ότι η απόκριση είναι δύσκολη. Αλλά τουλάχιστον όταν συντάσσουμε Κανονισμούς, Προδιαγραφές, Πρότυπα, Εγκυκλίους κ.τ.τ. αξίζει να ασχοληθούμε ώστε να είναι και γραμματικώς σωστά. Η υποχρέωση είναι μεγαλύτερη για τις Δημόσιες Υπηρεσίες, δείχνει τη στάθμη τους. Το λάθος υπάρχει και σε ΠΔ και Νόμους.

Άλλο ένα «τέρας» στο οποίον επιδίδονται οι εφημερίδες και (περισσότερο) τα τηλεοπτικά κανάλια οφείλεται στην άγνοια των κανόνων για τη συλλαβική αύξηση των ρημάτων στον Παρατατικό και τον Αόριστο (και μόνο σ’ αυτούς) στις σύνθετες λέξεις. Μαθαίνουμε την είδηση - τέρας (στο ρήμα) ότι «το Λιμενικό Σώμα κατόρθωσε να περισυνελέξει 20 ναυαγούς» ή επίσης την παρόμοια ότι «από τις τελευταίες εκλογές επανεξελέγεται ο προηγούμενος Πρόεδρος». Το «τέρας» επεκτείνεται και στο ουσιαστικό, με την περισυνέλεξη των ναυαγών, αντί για την περισυλλογή τους. Στη δημοτική, η συλλαβική αύξηση στον Παρατατικό και τον Αόριστο (γενικώς, ένα πρόσθετο «ε-» στην αρχή του ρήματος), άλλοτε εφαρμόζεται και άλλοτε είναι προαιρετική: «πρέπει - έπρεπε», «λέ(γ)ω - έλεγα» κ.ο.κ., αλλά επίσης «πηγαίνω - επήγαινα και πήγαινα», «τρομάζω - ετρόμαζα και τρόμαζα». Στις σύνθετες λέξεις η συλλαβική αύξηση πάει στο ρήμα και όχι στην αρχή της λέξεως ή κάπου ενδιαμέσως. Το ρήμα περισυλλέγω είναι σύνθετο από τις λέξεις περί-συν-λέγω (όπου ο συνδυασμός «νλ» γίνεται «λλ») και επομένως ο Παρατατικός χρόνος (με τη συλλαβική αύξηση) είναι περί-συν-έλεγα και ο Αόριστος περίσυν-έλεξα. Ο Μέλλων Διαρκείας είναι θα περισυλλέγω (περί-συν-λέγω, συνεχώς, χωρίς την αύξηση του «ε»), και ομοίως ο Στιγμιαίος Μέλλων είναι θα περισυλλέξω. Το φραστικό «τέρας» της ειδήσεως να περισυνελέξει (αντί περισυλλέξει) είναι «τσουβάλιασμα» και βιασμός του Αορίστου «περισυνέλεξε», για να ικανοποιήσει (παρά φύσιν) τον Μέλλοντα.

Θα τελειώσω με μια γενική, «συνολική» παρατήρηση. Η δημοτική δεν κρίνεται μόνο από τις καταλήξεις. Κρίνεται ακόμα (κυρίως, νομίζω) από τη «δομή» της -- η πιο κακή δημοτική είναι η τυφλή «μετάφραση» από την καθαρεύουσα ή την αρχαία, ήτοι όταν μεταφράζεις τη λέξη αλλά διατηρείς τη σύνταξη. Έτσι ακούμε «πριν την Άνοιξη» (μετάφραση του «προ της Ανοίξεως») αντί για «πριν από την Άνοιξη» ή (πολύ χειρότερα) «πριν της γιορτής» αντί «πριν από τη γιορτή». Επίσης «απ’ αφορμή συγκρούσεων» (μετάφραση του «εξ αφορμής συγκρούσεων») αντί για «με αφορμή τις συγκρούσεις». Όσοι ξέρουν ή μαθαίνουν μια ξένη γλώσσα έχουν προσέξει πόσο συχνά διαφέρει η μετάφραση που επιχειρούν από τα ελληνικά στη γλώσσα αυτή, από τη γνήσια απόδοση -- πώς το λένε οι Άγγλοι ή οι Γάλλοι ή οι Γερμανοί. Το ίδιο συμβαίνει και με τη δημοτική, η τυφλή «μετάφραση» από τα σωστά Ελληνικά υστερεί, αφού τα σωστά Ελληνικά είναι πια «ξένη γλώσσα». Ή μήπως η συγκεκριμένη δημοτική είναι η ξένη γλώσσα; Επιφυλάσσομαι για περισσότερα παραδείγματα.

Αρχιμήδης / 59

Ποιος είναι ο σωστός τρόπος αναγραφής σε μία πινακίδα «Irakleio ή Iraklio»;

«Veroia»: Πως άραγε το διαβάζει κάποιος ξένος;

Παλιά Πινακίδα: «Iraklion»: Ο κάθε ξένος το διαβάζει σωστά.

60 / Αρχιμήδης

Νέα Πινακίδα: Πως προφέρεται το «Irakleio»;

Επιμέλεια: Π. Αναγνωστόπουλος, Π-Μ

Το Διεθνές Πρότυπο ISO 843:1999 καθιερώνει ένα σύστημα για την μεταγραφή και τον μεταγραμματισμό της Ελληνικής με Λατινικούς χαρακτήρες (Romanization, λατινογράφηση). Το αντίστοιχο Ελληνικό Εθνικό Πρότυπο είναι το ΕΛΟΤ 743, Έκδοση 2: Πληροφορίες και τεκμηρίωση - Μετατροπή των Ελληνικών χαρακτήρων με χαρακτήρες Λατινικούς -Information and documentation - Conversion of Greek characters into Latin characters.

Από το ΕΛΟΤ 743: «Αυτό το Ελληνικό Πρότυπο δεν καθορίζει αυστηρά ποιός τύπος µετατροπής θα χρησιµοποιηθεί σε µία εφαρµογή. Μία εφαρµογή που χρειάζεται ένα είδος απεικόνισης Ελληνικών χαρακτήρων σε Λατινικούς χαρακτήρες µπορεί να επιλέξει ένα, και µόνο ένα, από τους παραπάνω τύπους για κάποιο συγκεκριµένο σκοπό. Η εφαρµογή πρέπει να δηλώνει ρητά τον τύπο µετατροπής που υιοθετεί». Η μετατροπή καλύπτει δύο τύπους αποδόσεων, με διαφορετικές αντιστοιχίες για την καθεμιά:

Τύπος 1: «Μεταγραμματισμός (transliteration): αναστρέψιμη μετατροπή γράμμα γράμμα» Χρησιμοποιείται, π.χ., σε κείμενα που πρέπει να επανέλθουν στην αρχική τους μορφή, π.χ. για αποστολή από σύστημα που δεν υποστηρίζει ελληνικά.

Τύπος 2: «Μεταγραφή (transcription): μή αναστρέψιμη, ομόηχη μετατροπή» Χρησιμοποιείται, π.χ. για ονόματα, πινακίδες, επίσημα έγγραφα (διαβατήρια κ.λπ.), εκεί που το ξένο κείμενο χρειάζεται να αποδίδει τον ήχο του ελληνικού. Ενα άλλο σύστημα λατινογράφησης της Ελληνικής είναι το BGN/PCGN που έχει υιοθετηθεί από το Αμερικανικό Συμβούλιο Τοπωνυμίων (BGN: United States Board on Geographic Names) και την Μόνιμη Επιτροπή Τοπωνυμίων Προς Επίσημη Χρήση στο Ηνωμένο Βασίλειο (PCGN: Permanent Committee on Geographical Names for British Official Use).

[U.S. BGN 1994: Romanization Systems and Roman-Script Spelling Conventions] Οι κανόνες μεταγραμματισμού (transliteration), σύμφωνα με τα ανωτέρω Πρότυπα παρουσιάζονται αναλυτικά στον πίνακα 1, στην επόμενη σελίδα. Αρχιμήδης / 61

Πίνακας 1. Κανόνες μεταγραμματισμού (Transliteration) 1Α. Σύμφωνα (consonants) Αρχαία Ελληνική GREEK

CLASSICAL

SCIENTIFIC

Νέα Ελληνική BETACODE

ISO 843

BGN/PCGN

UN/ΕΛΟΤ

Greeklish

α

a, ā

A

β

b

B

γ

g

G

g

g,y

g

g,y

δ

d

D

d

dh, d

d

d,6

ε

e

E

e

Z

z

ζ

z

z,(dz)

η

ē

H

θ

th

Q

ι

i, ī

I

κ

c

k

a v

ī

b,v

i

h,i,e,n

th

th,8,q,u,9,0 i

K

k

k,c

λ

l

L

l

μ

m

M

m

ν

n

N

n

n,v

ξ

x

C

x

ks,x,3,j,$

ο

o

O

o

π

p

P

p

ρ

r, rh

R

r

σ

s

S

τ

t

T

υ

y,ӯ (u,ū)

U

φ

ph

F

χ

ch

X

ψ

ps

Y

ω

ō

W

s

s

s

s

y

y,u

t y

i f

ch

f,ph

kh

ch

ps ō

ch,x,h ps,y

o

w,o

Παρατηρείται στον πίνακα αυτό, ότι το σύστημα BGN/PCGN έχει υιοθετήσει την φωνητική απόδοση των διφθόγγων (κίτρινη γραμμοσκίαση).

62 / Αρχιμήδης

1Β. Δίφθογγοι (vowel digraphs) Αρχαία Ελληνική

Νέα Ελληνική

GREEK

CLASSICAL

SCIENTIFIC

BETACODE

ISO 843

BGN/PCGN

UN/ΕΛΟΤ

Greeklish

αι

ae, e

ai

AI

ai

e

ai

ai,e

AU

au

av

av,af

ay,au,af,av

EI

ei

i

ei

ei,i

αυ

au

ει

ī, ē

ei

ευ

eu

EU

eu

ev

ev,ef

ey,eu,ef,ev

ηυ

ēu

HU

īy

iv

iv,if

hy,hu,if,iv

οι

oe, e

oi

OI

oi

i

oi

oi,i

ου

ū, ō

ou

OU

ou

u

ou

ou,u

υι

ui,yi

ui

UI

yi

i

yi

yi,gi,i

1Γ. Συμπλέγματα συμφώνων (consonant digraphs) Αρχαία Ελληνική GREEK

CLASSICAL

SCIENTIFIC

Νέα Ελληνική BETACODE

ISO 843

UN/ΕΛΟΤ

Greeklish

γγ

ng

GG

gg

ng

gg,gk,ng

γξ

nx

GC

gx

nx

gks,gx

GK

gk

g,ng

gk

gk

γκ

nc

nk

γχ

nch

GX

gch

nkh

nch

nx,nch

μπ

mp

MP

mp

b,mb

b,mp

mp,b,mb

ντ

nt

NT

nt

d,nd

nt

nt,d,nd

1Δ. Σημεία - πνεύματα (modifiers), μόνον στην αρχαία Αρχαία Ελληνική GREEK CLASSICAL SCIENTIFIC BETACODE

ʽ ʼ ͅ

BGN/PCGN

h none (i)

( ) |

Ονομασία δασεία

1E. Αρχαϊκά γράμματα (archaic letters) Αρχαία Ελληνική GREEK

CLASSICAL SCIENTIFIC BETACODE

Ονομασία

-

w

V

δίγαμμα

-

s

#711

σαν

-

q

#3

κόππα

-

-

#5

σαμπί

(rough breathing)

ψιλή (smooth breathing)

υπογεγραμμένη (iota subscript)

Αρχιμήδης / 63

Πίνακας 2. Κανόνες μεταγραφής και μεταγραμματισμού της Ελληνικής με Λατινικούς χαρακτήρες (Το Πρότυπο ΙSO 843 και το αντίστοιχο ΕΛΟΤ 743 περιέχουν τον ακόλουθο πίνακα)

Ελληνικός χαρακτήρας ή συνδυασμός χαρακτήρων

Μεταγραμματισμός

Ελληνικός χαρακτήρας ή συνδυασμός χαρακτήρων

Μεταγραφή

Μεταγραφή

Μεταγραμματισμός

α

a

a

κ

k

k

αι (δίψηφο)

ai

ai

λ

l

l

άι

áϊ

áϊ

μ

m

m

αϊ

aϊ

aϊ

μπ

b, mp

b, mp

αυ

av, af

av, af

ν

n

n

β

v

v

ντ

nt

nt

γ

g

g

ξ

x

x

γγ

ng

ng

ο

o

o

γκ

gk

gk

οι (δίψηφο)

oi

oi

γξ

nx

nx

όι

óϊ

óϊ

γχ

nch

nch

οϊ

oϊ

oϊ

δ

d

d

ου

ou

ou

ε

e

e

π

p

p

ει (δίψηφο)

ei

ei

ρ

r

r

έι

éϊ

éϊ

σ

s

s

εϊ

eϊ

eϊ

τ

t

t

ευ

ev, ef

ev, ef

υ

y

y

ζ

z

z

υι

yi

yi

η

i

i

φ

f

f

ηυ

iv, if

iv, if

χ

ch

ch

θ

th

th

ψ

ps

ps

ι

i

i

ω

o

o

64 / Αρχιμήδης

Οπως προκύπτει από τον διπλανό πίνακα, παρά το ότι στα πρότυπα ISO 843 και ΕΛΟΤ 743 η μεταγραφή ορίζεται ως μή αναστρέψιμη και ομόηχη μετατροπή, οι στήλες «Μεταγραφή» και «Μεταγραμματισμός» στον πίνακα δεν παρουσιάζουν καμμία διαφορά, ούτε καν στις διφθόγγους!

Για ποιό λόγο λοιπόν υπάρχουν οι στήλες «Μεταγραφή» και «Μεταγραμματι-

σμός» στον πίνακα; Εχει απλώς αντιγραφεί η μία στην άλλη;

φές των τοπωνυμίων, όπως εκτίθεται στην συνέχεια.

Νομίζω ότι πρόκειται περί σφάλματος!

Οι παλαιότερες προδιαγραφές κατασκευής των πληροφοριακών πινακίδων (Πίνακας 3) είχαν υιοθετήσει τον μεταγραμματισμό των τοπωνυμίων με λατινικούς χαρακτήρες με σύστημα βασιζόμενο στο BGN/PCGN. Χαρακτηριστικό του συστήματος αυτού είναι η φωνητική απόδοση των διφθόγγων αι > e, ει > i, οι > i.

Η υιοθέτηση της πλήρως αναστρέψιμης λατινογράφησης στην απόδοση των διφθόγγων κατά ΕΛΟΤ 743 και στις πληροφοριακές πινακίδες οδικής σήμανσης έχει οδηγήσει σε «περίεργες» αναγρα-

Πίνακας 3.

Αρχιμήδης / 65

Γράφημα 1

Με την εφαρμογή των προδιαγραφών αυτών οι πινακίδες προέκυπταν όπως φαίνονται στο Γράφημα 1 και Γράφημα 2:

Γράφημα 2

Η ελληνική προφορά του τοπωνυμίου είναι προφανής στους ομιλούντες οποιαδήποτε από τις ευρωπαϊκές γλώσσες. Στο δεύτερο παράδειγμα, (Γράφημα 2) ένας Γάλλος θα διάβαζε ενδεχομένως το Τατόι «Τατουά», πράγμα που θα μπορούσε να αποφευχθεί με την χρήση τόνου (Tatόi).

66 / Αρχιμήδης

Γράφημα 3 Με την έλευση των νέων κανονισμών, οι οποίοι έχουν υιοθετήσει την μεταγραφή των τοπωνυμίων με λατινικούς χαρακτήρες σύμφωνα με το Εθνικό Πρότυπο ΕΛΟΤ 743 (ακολουθεί το Πρότυπο ISO 843), που σε τίποτε δεν διαφέρει από τον μεταγραμματισμό, οι αναγραφές προκύπτουν, όπως φαίνεται στο Γράφημα 3.

Γράφημα 4

Πλέον ο ξένος διαβάζει «Ιρακλάϊο», ή «Ιρακλέϊο», ανάλογα με την χώρα καταγωγής του ... (Γράφημα 4)

Και τα παραδείγματα συνεχίζονται:

Πειραιάς

Μοίρες

Αμφίκλεια

Νίκαια

Peiraias

Moires

Amfikleia

Nikaia

Παϊράιας, Πεϊράϊας

Μόϊρες, Μουάρες

Αμφικλέϊα, Αμφικλάϊα

Νικάϊα

Το ευρύ κοινό, πολλοί Μελετητές Εργων Οδοποιίας και Υπηρεσιακοί παράγοντες θεωρούν εσφαλμένο τον «νέο» τρόπο λατινογράφησης των ελληνικών τοπωνυμίων!

Άποψη του γράφοντος είναι ότι πρέπει να αλλάξει άμεσα η προδιαγραφή λατινογράφησης των οδικών πινακίδων, αλλά και να εξετασθεί αρμοδίως το Πρότυπο ΕΛΟΤ 743, προκειμένου να αναθεωρηθεί

Αρχιμήδης / 67

H Ιστορία μιας ρωγμής

Νίκος Μαρσέλλος Πολιτικός Μηχανικός

Γεννήθηκα ένα απόγευμα του Ιουλίου. Στην αρχή, δειλά-δειλά, ίσα που φαινόμουν... Μετά όσο πέρναγε η ώρα και εξατμιζόταν το νερό από την πλάκα, φούσκωναν τα χείλη μου, ώσπου το μπετόν έκανε ένα «κρακ» και εμφανίσθηκε ένα άνοιγμα πάνω από 1 mm. Κανείς δεν μου έδινε σημασία... Οι εργάτες ήταν απασχολημένοι να μαζεύουν τα εργαλεία τους, τους δονητές, τις γαλότσες και τα σύνεργα της σκυροδέτησης. Ένας μόνο φώναξε: “Δεν θα ρίξουμε λίγο νερό στην πλάκα; Θα ανοίξουν ρωγμές και θα έχουμε πρόβλημα!!!” Κάποιος φιλοτιμήθηκε και με ένα λάστιχο έριξε ένα “ψιλοβροχο” και ίσα-ίσα κατάβρεξε την πλάκα για 5 λεπτά. Μετά πέτα-

68 / Αρχιμήδης

ξαν κάτω το λάστιχο και έφυγαν για Σαββατοκύριακο....

Τι χαρά έκανα!!! Τώρα, εκτός από την πλαστική συρρίκνωση (plastic shrinkage) θα έχω την πιθανότητα την Κυριακή το απόγευμα να έχω και συστολή ξηράνσεως (drying shrinkage)... Θα φθάσω τα 2,0 mm, θα αποκτήσω look αλιγάτορα, διότι είμαι σε παραθαλάσσιο μέρος και φυσάει και το αεράκι. Θα γίνω μεγάλη, 2,0-2,5 mm ρωγμή, με πολλά μικρότερα παρακλάδια και τριχοειδή 0,4 0,8 mm! Δεν θα την γλυτώσουν την ένεση με ρητίνες... Και μ’ αρέσουν τόσο πολύ, ντύνουν τα τοιχώματά μου και έτσι θα μείνω αιώνια μέσα στο μπετόν!

Μα ο Εργολάβος δεν άκουγε. Έτριβε πάνω-πάνω τα χείλη και έριχνε αριάνι. Μετά με το μυστρί, προσπαθούσε να επιπεδώσει την επιφάνεια της ρωγμής. Πάλι δεν έριξε λίγο νερό από πάνω. Ετσι, την άλλη μέρα το πρωί, ξαναεμφανίσθηκαν με τριχοειδή μορφή ... Ο καθένας μπορούσε να καταλάβει ...

Τη Δευτέρα το απόγευμα ήρθε ένας χοντρός με γαλότσες και άρχισε να τρίβει την πλάκα στις ρωγμές.

• “Φέρτε λίγο αριάνι να κλείσουμε τις ρωγμές να μην φαίνονται. Σε λίγο θα έρθει ο Μηχανικός και θα φωνάζει και μετά ο Ιδιοκτήτης... και ποιος τον ακούει αυτόν. Είναι άσχετος και δεν ξέρει ότι δεν έχει πειραχθεί η αντοχή του μπετόν”.

• “Ρίχτε βρεγμένες λινάτσες πάνω στην πλάκα, να τις σκεπάσουμε και συνέχεια νερό, να μην μπορέσει κανείς να περπατάει πάνω στην πλάκα χωρίς να γλυστράει”, ήταν η εντολή του χοντρού.

Έτσι, μετά από ένα μήνα όλες οι ρωγμές είχαμε αποκατασταθεί σε μήκος, βάθος και εύρος. Όσο για τους άλλους, αυτοί ήταν όλοι στον επάνω όροφο και κανείς δεν μας κοίταγε ....

Τι να κάνω... κάθισα υπομονετικά 7-8 ημέρες και όταν μας ξεσκέπασαν, ξανατρυπήσαμε από άλλα σημεία. Βλέπεις, δεν φτάνει που ήταν ασυντήρητη η πλάκα, το σκυρόδεμα είχε πολύ τσιμέντο στη σύνθεσή του και άμμο πολύ λεπτόκοκκη και με μπόλικη παιπάλη (filler, 75 μm), που ο συνδυασμός με μεγάλη ποσότητα νερού φτιάχνει έναν τσιμεντοπολτό πολύ ευαίσθητο στη ρηγμάτωση.

Το φθινόπωρο, με τα πρωτοβρόχια, πήραμε την εκδίκησή μας. Τα σκουπίδια έφθασαν στα άκρα, βούλωσαν τις υδρορροές και έτσι πλημμύρισε η πλάκα με 5-10 cm νερό και εμείς “ξετρυπήσαμε” από κάτω... Όποιος πέρναγε κάτω από μας, έκανε ντους!! Τελικά, κάποιος από την Επίβλεψη πήρε την απόφαση να κλείσουν τις ρωγμές με ρητίνες. Στοίχισε κάτι παραπάνω: όλη η δουλειά, οι ρητίνες και η ασφαλτική μεμβράνη γύρω στα 30.000,00 €. Αλλά, τι είναι αυτό μπροστά στη «ευχαρίστηση» να παραβαίνεις τον Κανονισμό (§ 10, ΚΤΣ97) και να κάνεις τον “έξυπνο” χωρίς συντηρήσεις κ.λπ ... θεωρητικές βλακείες!

Για μένα πάντως ήταν ό,τι καλύτερο. Σας σκέφτομαι και σας γράφω, γιατί είμαι μια ρωγμή που θα μείνει 50-70 χρόνια μέσα εκεί, απείραχτη! Τσιμέντο να γίνει!

• “Όχι, όχι, φώναζα. Μη με κλείσετε με αριάνι. Αυτό δεν θα φθάσει μέχρι κάτω σε όλο μου το ύψος και έχω κάτι σίδερα που περνάνε μέσα από τη ρωγμή και με την υγρασία θα σκουριάσουν, θα διογκωθούν και μετά από μερικά χρόνια θα κάνουν μεγάλες ρωγμές 4-5 mm και θα ρηγματωθεί το επίχρισμα”.

Αρχιμήδης / 69

Ευρωπαϊκά πρότυπα σχετικά με το σκυρόδεμα Μη εναρμονισμένα βασικά πρότυπα ΕΝ 206-1:2000

ΕΝ 13670:2009

70 / Αρχιμήδης

Σκυρόδεμα - Μέρος 1: Προδιαγραφή, επιδόσεις, παραγωγή και συμμόρφωση Εκτέλεση έργων από σκυρόδεμα

Κωδικός προτύπου

Τίτλος του προτύπου

Έναρξη ισχύος του προτύπου ως εναρμονισμένου

EN 197-1:2000 +A1:2004 / Α3:2007

Τσιμέντο - Μέρος 1: Σύνθεση, προδιαγραφές και κριτήρια συμμόρφωσης για κοινά τσιμέντα

1.4.2001 - 1.2.2005 1.4.2008

EN 197-4:2004

Τσιμέντο - Μέρος 4: Σύσταση, προδιαγραφές και κριτήρια συμμόρφωσης τσιμέντων υψικάμινων με χαμηλή πρώϊμη αντοχή

1.2.2005

EN 450-1:2005 +A1:2007

Ιπτάμενη τέφρα για σκυρόδεμα - Μέρος 1: Ορισμός, προδιαγραφές και κριτήρια συμμόρφωσης

1.1.2009

EN 523:2003

Περιβλήματα προενταμένων τενόντων από περιελιγμένη χαλύβδινη ταινία - Ορολογία, απαιτήσεις, έλεγχος ποιότητας

1.6.2004

EN 934-2:2009

Πρόσθετα σκυροδέματος, κονιαμάτων και ενεμάτων - Μέρος 2: Πρόσθετα σκυροδέματος - Ορισμοί, απαιτήσεις, συμμόρφωση, σήμανση και επισήμανση

1.3.2010

EN 934-3:2009

Πρόσθετα σκυροδέματος κονιαμάτων και ενεμάτων - Μέρος 3: Πρόσθετα για κονιάματα τοιχοποιίας - Ορισμοί, απαιτήσεις συμμόρφωσης, σήμανση και επισήμανση

1.5.2010

EN 934-4:2009

Πρόσθετα σκυροδέματος, κονιαμάτων και ενεμάτων - Πρόσθετα ενεμάτων για προεντεταμένους τένοντες - Μέρος 4: Ορισμοί, απαιτήσεις, συμμόρφωση, σήμανση και επισήμανση

1.3.2010

EN 934-5:2007

Πρόσθετα σκυροδέματος, κονιαμάτων και ενεμάτων - Μέρος 5: Πρόσθετα για εκτοξευόμενο σκυρόδεμα - Ορισμοί, απαιτήσεις, συμμόρφωση, σήμανση και επισήμανση

1.1.2009

EN 1168:2005 +A2:2009

Προϊόντα προκατασκευασμένα από σκυρόδεμα - Διάτρητες πλάκες με διαμήκη κενά

1.12.2009

EN 1520:2011

Προκατασκευασμένα οπλισμένα στοιχεία από ελαφροσκυρόδεμα ανοιχτής δομής με φέροντα ή μη φέροντα οπλισμό

1.1.2012

EN 12 620:2002 +A1:2008

Αδρανή για σκυρόδεμα

1.1.2009

EN 12737:2004 +A1:2007

Προκατασκευασμένα προϊόντα από σκυρόδεμα - Πλάκες δαπέδου εσταυλισμού

1.1.2009

EN 12794:2005 +A1:2007/AC:2008

Προκατασκευασμένα προϊόντα από σκυρόδεμα - Πάσσαλοι θεμελίωση

1.2.2008 1.8.2009

EN 12839:2001

Προκατασκευασμένα προϊόντα από σκυρόδεμα - Στοιχεία περιφράξεων

1.3.2002

EN 12843:2004

Προκατασκευασμένα προϊόντα από σκυρόδεμα - Ιστοί και στύλοι

1.9.2005

EN 12878:2005 +AC:2006

Πιγμέντα για το χρωματισμό δομικών υλικών, που βασίζονται στο τσιμέντο ή/και στον ασβέστη - Προδιαγραφές και μέθοδοι δοκιμής

1.3.2006

Κωδικός προτύπου

Τίτλος του προτύπου

Έναρξη ισχύος του προτύπου ως εναρμονισμένου

EN 13224:2004 +A1:2007

Προκατασκευασμένα προϊόντα από σκυρόδεμα - Στοιχεία προ-κατασκευασμένων δαπέδων με νευρώσεις

1.3.2008

EN 13225:2004 +AC:2006

Προκατασκευασμένα προϊόντα από σκυρόδεμα - Ευθύγραμμα δομικά στοιχεία

1.9.2005

EN 13263-1:2005 Πυριτική παιπάλη για σκυ+A1:2009 ρόδεμα - Μέρος 1: Ορισμοί, απαιτήσεις και κριτήρια συμμόρφωσης

1.1.2010

EN 13693:2004 +A1:2009

Προκατασκευασμένα προϊόντα από σκυρόδεμα - Ειδικά στοιχεία για στέγες

1.5.2010

EN 13747:2005 +A2:2010

Προκατασκευασμένα προϊόντα από σκυρόδεμα - Προκατασκευασμένες πλάκες για συστήματα δαπέδων

1.1.2011

EN 13978-1:2005 Προκατασκευασμένα προϊόντα από σκυρόδεμα - Προκατασκευασμένοι χώροι στάθμευσης αυτοκινήτων - Μέρος 1: Απαιτήσεις για χώρους στάθμευσης από οπλισμένο σκυρόδεμα μονολιθικής κατασκευής ή αποτελούμενους από ανεξάρτητα στοιχεία συγκεκριμένων διαστάσεων

1.3.2006

EN 14216:2004

Τσιμέντο - Σύνθεση, προδιαγραφές και κριτήρια συμμόρφωσης ειδικών τσιμέντων πολύ χαμηλής θερμότητας ενυδάτωσης

1.2.2005

EN 14647:2005 ++AC:2006

Ασβεσταργιλλικό τσιμέντο Σύνθεση, προδιαγραφές και κριτήρια συμμόρφωσης

1.8.2006 1.1.2008

EN 14843:2007

Προκατασκευασμένα προϊόντα από σκυρόδεμα - Κλίμακες

1.1.2008

EN 14844:2006 +A1:2008

Προκατασκευασμένα προϊόντα από σκυρόδεμα - Οχετοί ορθογωνικής διατομής

1.8.2009

EN 14889-1:2006 Ίνες για σκυρόδεμα Μέρος 1: Ίνες από χάλυβα Ορισμοί, προδιαγραφές και συμμόρφωση

1.6.2007

EN 14889-2:2006 Ίνες για σκυρόδεμα Μέρος 1: Ίνες από πολυμερή - Ορισμοί, προδιαγραφές και συμμόρφωση

1.6.2007

Κωδικός προτύπου

Τίτλος του προτύπου

Έναρξη ισχύος του προτύπου ως εναρμονισμένου

EN 14991:2007

Προκατασκευασμένα προϊόντα από σκυρόδεμα Στοιχεία θεμελίωσης

1.1.2008

EN 14992:2007

Προκατασκευασμένα προϊόντα από σκυρόδεμα - Στοιχεία προκατασκευασμένων τοίχων

1.1.2008

EN 15037-1:2008 Προκατασκευασμένα προϊόντα από σκυρόδεμα - Συστήματα δαπέδων από δοκούς και στοιχεία από σκυρόδεμα - Μέρος 1: Δοκοί

1.1.2010

EN 1503 7-2:2009 Προκατασκευασμένα προϊόντα +A1:2011 από σκυρόδεμα - Συστήματα δαπέδων από δοκούς και στοιχεία πλήρωσης Μέρος 2: Στοιχεία πλήρωσης από σκυρόδεμα

1.12.2011

EN 1503 7-3:2009 Προκατασκευασμένα προϊόντα +A1:2011 από σκυρόδεμα - Συστήματα δαπέδων από δοκούς και στοιχεία πλήρωσης - Μέρος 3: Στοιχεία πλήρωσης από άργιλο

1.12.2011

EN 15037-4:2010 Προκατασκευασμένα προϊόντα από σκυρόδεμα - Συστήματα δαπέδων από δοκούς και στοιχεία, από σκυρόδεμα - Μέρος 4: Στοιχεία διογκωμένης πολυστερίνης

1.11.2010

EN 15050:2007

Προκατασκευασμένα προϊόντα από σκυρόδεμα Στοιχεία γεφυρών

1.2.2008

EN 15167-1:2006 Σκωρία υψικαμίνων σε κόκκους για χρήση στο σκυρόδεμα, στα κονιάματα και ενέματα - Μέρος 1: Ορισμοί, προδιαγραφές και κριτήρια συμμόρφωσης

1.1.2008

EN 15258:2008

Προκατασκευασμένα προϊόντα από σκυρόδεμα - Στοιχεία τοίχων αντιστήριξης

1.1.2010

EN 15435:2008

Προκατασκευασμένα προϊόντα από σκυρόδεμα - Πλίνθοι με διάκενα από σκυρόδεμα με συνήθη ή ελαφροβαρή αδρανή -Ιδιότητες προϊόντος και επίδοση

1.2.2009

EN 15498:2008

Προκατασκευασμένα προϊόντα από σκυρόδεμα - Πλίνθοι με διάκενα από σκυρόδεμα με ροκανίδια ξύλου - Ιδιότητες προϊόντος και επίδοση

1.2.2009

Αρχιμήδης / 71

Επισκεφθείτε το:

www.e-archimedes.gr