Arch mag vol 6

Τεχνολογία • Εφαρμογές • Προβληματισμοί

#6 Διμηνιαία Ηλεκτρονική Ενημερωτική Τεχνική Έκδοση • ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2014

#6 Περιεχόμενα 06

1ο Εθνικό Συνέδριο Ποιότητας

07

Επανεξελέγη πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Μάνατζμεντ ο κ. Κωνσταντίνος Λαμπρινόπουλος Καθηγητές του Α.Π.Θ. λένε στον ... “Καφέ της επιστήμης” τα μυστικά του σύμπαντος

08

H General Technology στο Energy In Buildings 2014 Ημερίδα για τον φωτορεαλισμό

09

Αποτελέσματα των ερευνών για το μηχανισμό 2 / Αρχιμήδης

των Αντικυθήρων στο επίκεντρο ημερίδας του Α.Π.Θ. Εκδήλωση του συλλόγου αποφοίτων του Α.Π.Θ.

10

Rosetta Mission

12

Πλημμύρα άγνοιας ... και ασυναρτησίας

16

Το πρώτο υποθαλάσσιο μεταλλωρυχείο μεγάλου βάθους!

18

Πολλά υποσχόμενο ρομπότ επιθεώρησης γεφυρών υπό ανάπτυξη και δοκιμές στην Ελβετία

22

Το ακριβέστερο θερμόμετρο του κόσμου

24

Κινέζοι Μηχανικοί περιέστρεψαν κατά 106° φορέα οδογέφυρας βάρους 17.000 ton!

26

Σε λειτουργία ο μεγαλύτερος ηλιακός σταθμός παραγωγής ενέργειας του κόσμου

30

Ολοκληρώθηκαν οι εργασίες κατασκευής της θεμελίωσης του αντιδραστήρα σύντηξης ITER

46

Open House: H αρχιτεκτονική είναι για όλους

52

Σημεία ελέγχου (check points) για σκαλωσιές προσόψεων

60

Ελληνική γλώσσα Μάθημα 3ο

64

Ο αδελφός του ασώτου υιού

32

68

38

70

Σκυροδέματα υψηλής αντοχής και υψηλών επιδόσεων

Τα ακάρεα των κατοικιών και η αντιμετώπισή τους

Κ. Τσάτσος: Το πρώτο μάθημά μου για την αρχοντιά

Χρήσιμες Πληροφορίες

ART DIRECTOR: Siropoulou Vasiliki vassiro@gmail.com *Τα δημοσιευόμενα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συντακτών τους.

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΕΚΔΟΤΗΣ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΟΠΤΕΙΑ

ΤΙΜΗ ΠΩΛΗΣΗΣ - ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ

Θεόδ. Βουδικλάρης, e-mail: tv@e-archimedes.gr Ευάγγ. Λυρούδίας e-mail: el@e-archimedes.gr Βάιος Σελλούντος e-mail: bs@e-archimedes.gr Νίκος Μαρσέλλος e-mail: nm@e-archimedes.gr Παν. Αναγνωστόπουλος e-mail: pa@e-archimedes.gr Θεόδ. Βουδικλάρης Ευάγγ. Λυρούδιας

ΔIEYΘΥΝΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ Βάιος Σελλούντος

ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ Νίκος Μαρσέλλος

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑΣ www.e-archimedes.gr Παν. Αναγνωστόπουλος

ΣΕΛΚΑ-4Μ Ε.Π.Ε. ΑΦΜ 999989717 Τζωρτζ 20-22, Πλ. Κάνιγγος 10682 Αθήνα τηλ. 210 38 38 386 fax 210 38 38 417 e-mail: tekdotiki@ath.forthnet.gr info@e-archimedes.gr

ΤΙΜΉ ΠΏΛΗΣΗΣ ΤΕΎΧΟΥΣ: 2€ Ετήσια συνδρομή (6 τεύχη): 10 € Διετής συνδρομή (12 τεύχη): 16 € ΣΠΟΥΔΑΣΤΈΣ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΊ, ΆΝΕΡΓΟΙ: Ετήσια συνδρομή (6 τεύχη): 6 € Διετής συνδρομή (12 τεύχη): 10 € ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ: Ετήσια συνδρομή (6 τεύχη): 20 € Διετής συνδρομή (12 τεύχη): 30 €

Αρχιμήδης / 3

#6 Η έκδοσή μας ΤΕΥΧΟΣ #1

Κλείνει έναν χρόνο ο ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ! Τέτοιες μέρες, πριν από ένα χρόνο, «έκλεινε» το 1ο τεύχος της διμηνιαίας ηλεκτρονικής τεχνικής ενημερωτικής έκδοσης , μιας φιλόδοξης προσπάθειάς μας να συμβάλλουμε και εμείς στην ενημέρωση των τεχνικών όλων των ειδικοτήτων με την προβολή απόψεων, προβληματισμών, αλλά και την παρουσίαση τεχνολογικών εξελίξεων, καινοτομιών και τεχνικών ειδήσεων. Η προσπάθεια ξεκίνησε «εκ των ενόντων» από τους συντελεστές της ιστοσελίδας www.e-archimedes.gr, η οποία λειτουργεί ήδη πάνω από τέσσερα χρόνια, ενημερώνεται τακτικά με κείμενα ευρείας ομάδας συνεργατών που καλύπτουν ενα εκτενές θεματολόγιο τεχνικού -και όχι μόνον- ενδιαφέροντος και εμφανίζει αρκετά μεγάλη επισκεψιμότητα.

ΤΕΥΧΟΣ #2

Προς τί λοιπόν ένα περιοδικό, δεν αρκεί η ιστοσελίδα; Πρόκειται για δύο μέσα ενημέρωσης με διαφορετικη δομή και χαρακτήρα. Το περιοδικό είναι μια «συλλογή / επιλογή» θεμάτων, κατά κανόνα επικαίρων, με άρθρα περιορισμένης έκτασης, εύκολης ανάγνωσης, ενώ η ιστοσελίδα μπορεί να φιλοξενεί εκτενέστατα άρθρα και παρουσιάσεις σε ποικιλία θεμάτων, τόσο με επίκαιρα θέματα, όσο και με «υλικό αναφοράς» (κανονιστικές διατάξεις, μελέτες, αναλυτικές παρουσιάσεις έργων, τεχνολογιών, ιστορικών τεχνικών θεμάτων κ.λπ.).

ΤΕΥΧΟΣ #3

Και γιατί ηλεκτρονικό περιοδικό; Κατ’ αρχήν λόγω του πολύ μικρότερου κόστους, πράγμα απαραίτητο για μια μη εμπορική έκδοση, όπως ο . Και μετά έρχεται το «think before you print» στο πλαίσιο της αειφορίας και της προστασίας του περιβάλλοντος, που πιστεύουμε ότι πρέπει να αποτελεί μέλημα όλων των Τεχνικών. Το περιοδικό αποστέλλεται υπό μορφή συνδέσμων (links) μέσω e-mail σε περισσότερους από 5.000 αποδέκτες. Παράλληλα όλα τα τεύχη είναι «προσπελάσιμα» και μέσω της ιστοσελίδας www.earchimedes.gr. Διατίθεται σε μορφή PDF που μπορεί κανείς να την «κατεβάσει» και να την φυλάξει στον υπολογιστή του ή/και να την εκτυπώσει και σε μορφή FLIP για φυλλομέτρηση και ανάγνωση on-line, με δυνατότητα zoom.

ΤΕΥΧΟΣ #4

Οι μέχρι σήμερα κριτικές των αναγνωστών μας υπήρξαν ιδιαίτερα θετικές, πράγμα που μας δίνει ώθηση να συνεχίσουμε την προσπάθειά μας και να βελτιώσουμε την έκδοση. Πρός τούτο είναι βέβαια απαραίτητη η εξασφάλιση και κάποιων εσόδων από συνδρομές και διαφημιστικές καταχωρήσεις ... Το 6ο τεύχος περιλαμβάνει επιλογή θεμάτων που καλύπτουν εντυπωσιακές τεχνικές εξελίξεις, αλλά και προβληματισμούς επί του «γίνεσθαι» στην Χώρα που αφορούν τους Τεχνικούς, αλλά και τους μη τεχνικούς. Το ότι η Χώρα διέρχεται μακρά και βαθειά κρίση δεν σημαίνει ότι η τεχνολογικές εξελίξεις -διεθνώςέχουν σταματήσει -αντίθετα, επιταχύνονται-, ή ότι χρονίζοντα προβλήματα της Χώρας δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν!

ΤΕΥΧΟΣ #5

Οι Τεχνικοί ήταν και θα είναι η κινητήρια δύναμη για την πρόοδο και την ανάπτυξη!

Από την Σύνταξη Οι αναγνώστες μας μπορούν να κατεβάσουν ή να διαβάσουν on-line τα τεύχη στις ακόλουθες διευθύνσεις: ΤΕΥΧΟΣ #1

ΜΟΡΦΗ PDF

ΤΕΥΧΟΣ #2

http://bit.ly/1paNoFz http://bit.ly/1sznrkD

FLIP 4 / Αρχιμήδης

http://bit.ly/1ljYx3z

http://bit.ly/TopsQB

ΤΕΥΧΟΣ #3

ΤΕΥΧΟΣ #4

ΤΕΥΧΟΣ #5

http://bit.ly/1lymhAI

http://bit.ly/1mOPPeb

http://bit.ly/1z1SDvZ

http://bit.ly/1qdTimD

http://bit.ly/1nM1WJj

http://bit.ly/1uZwCKc

ΕΙΔΗΣΕΙΣ - ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΝΕΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΚΑΤΑΚΕΥΕΣ

Αγαπητοί Αναγνώστες, Σας ενημερώνουμε ότι στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε μια νέα ενότητα ύλης στον ΑΡΧΙΜΗΔΗ με τίτλο:

Τα σχετικά κείμενα παρακαλούμε να είναι σύντομα, περιεκτικά και να συνοδεύονται από το επιχειρηματικό λογότυπό σας.

ΕΙΔΗΣΕΙΣ - ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ NEA ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

Οι σχετικές παρουσιάσεις δεν σχετίζονται με διαφημίσεις ούτε δημιουργούν οποιαδήποτε οικονομική υποχρέωση, παρότι θα αποτελούν την καλύτερη (και αδάπανη) προβολή των ενδιαφερομένων.

Στην ενότητα αυτή θα περιλαμβάνονται: Ειδήσεις που αναφέρονται σε κατασκευές, αναπτυξιακές διαδικασίες, αναλήψεις τεχνικών έργων και ειδικών ή δυσχερών κατασκευών, εξειδικευμένη εκπαίδευση και μετεκπαίδευση στελεχών και συνεργατών, τεχνικές ομιλίες, ημερίδες, συνέδρια, τεχνικές εκθέσεις. Σύντομες αναφορές και περιγραφές νέων προϊόντων και τεχνολογιών που ενδιαφέρουν τους Τεχνικούς. Αναπτυξιακές δραστηριότητες επιχειρήσεων και φορέων, ανάληψη ή ολοκλήρωση τεχνικών κατασκευών.

Κάθε παρουσίαση θα πρέπει να αναφέρει την «πηγή» και να παραπέμπει στην ιστοσελίδα της σχετικής επιχείρησης ή φορέα. Τα σχετικά ενημερωτικά δελτία ή παρουσιάσεις παρακαλούμε να μας αποστέλετε μέσω e-mail στο:

bs09@edipt.gr ή ταχυδρομικά στα γραφεία μας (Τζώρτζ 20 -22, Πλ. Κάνιγγος, 10682, τηλ. 210 38 38 386). Η τελική μορφή και η έκταση της παρουσίασης θα καθορίζεται κατά την τελική επεξερασία του προς έκδοση τεύχους του περιοδικού.

1ο Εθνικό Συνέδριο Ποιότητας Επιθεώρηση - Πιστοποίηση: Μοχλός ανάπτυξης της Οικονομίας, μονόδρομος για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων H TÜV HELLAS (TÜV NORD) και η Ελληνική Ένωση Διαπιστευμένων Φορέων Επιθεώρησης και Πιστοποίησης HELLASCERT διοργάνωσαν (18 και 19 Δεκεμβρίου) το 1ο Εθνικό Συνέδριο Ποιότητας, μια διοργάνωση με στόχο την ανάδειξη της σπουδαιότητας της Επιθεώρησης και της Πιστοποίησης για την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών και προϊόντων, σε ολόκληρο το φάσμα της επιχειρηματικής δραστηριότητας.

Το 1o Εθνικό Συνέδριο Ποιότητας λειτούργησε ως μοναδική πλατφόρμα συμπυκνωμένης μεταφοράς της απαραίτητης γνώσης και ενημέρωσης για τις εξελίξεις και τις τρέχουσες τάσεις στα συστήματα Ποιότητας, για την ανάδειξη προτάσεων Ανάπτυξης της Οικονομίας και τη διευκόλυνση του τρόπου λειτουργίας των επιχειρήσεων καλύπτοντας ολόκληρο το φάσμα της οικονομικής δραστηριότητας, μέσα από τις ακόλουθες 9 βασικές θεματικές συζητήσεων: Απλούστευση Αδειοδοτήσεων Επιχειρήσεων Εποπτεία Αγοράς Πιστοποίηση Προσώπων Τουρισμός Τρόφιμα - Αγροτικά Προϊόντα Ενέργεια - Περιβάλλον Τεχνικά Έργα Υγεία Βιομηχανικά Προϊόντα Στις συζητήσεις συμμετείχαν εκπρόσωποι Κλαδικών Φορέων των Επιχειρήσεων, της Πολιτείας, Καταναλωτικών Οργανώσεων και Φορέων Πιστοποίησης.

6 / Αρχιμήδης

Επανεξελέγη πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Μάνατζμεντ ο κ. Κωνσταντίνος Λαμπρινόπουλος

Καθηγητές του Α.Π.Θ. λένε στον ... “Καφέ της επιστήμης” τα μυστικά του σύμπαντος

Στην πρόσφατη Γενική Συνέλευση της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Μάνατζμεντ (European Management Association – EMA), που διεξήχθη στο Λονδίνο στις 18 Νοεμβρίου 2014, ανανεώθηκε με ομόφωνη απόφαση των μελών, η θητεία του κ. Κωνσταντίνου Λαμπρινόπουλου ως Προέδρου της Εκτελεστικής Επιτροπής της EMA για ακόμα δύο χρόνια. Αντιπρόεδροι του οργανισμού ορίστηκαν η κ. Valerie Hamill από το Chartered Management Institute (CMI) του Ηνωμένου Βασιλείου και ο κ. Peter Rudhart από το RKW Kompetenzzentrum της Γερμανίας. Καθήκοντα Ταμία της Ομοσπονδίας θα εκτελεί ο κ. Edward Firman από τη Μάλτα.

Υπάρχουν στοιχεία που συνδέουν τις διαφορετικές διαδικασίες της κοσμολογίας, της βιολογίας, της γλώσσας, του πολιτισμού και της τεχνολογίας σε μία ενιαία εξέλιξη; Ποιά είναι η καθοδηγούσα δύναμη αυτής της ακατανίκητης συνεχούς αλλαγής στο σύμπαν; Τα παραπάνω ερωτήματα έγινε προσπάθεια να απαντηθούν στη φιλική ατμόσφαιρα ενός καφέ (cafι), στη διάρκεια μίας σειράς συναντήσεων. Στη πρώτη συνάντηση, με θέμα:

1

Εικ. 1. Ο κ. Κωνσταντίνος Λαμπρινόπουλος.

Η Ελληνική Εταιρία Διοικήσεως Επιχειρήσεων (ΕΕΔΕ) είναι προεδρεύον μέλος της Ομοσπονδίας από το 2010. Ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΕΔΕ, κ. Κωνσταντίνος Λαμπρινόπουλος, εξελέγη ομόφωνα Πρόεδρος της Ομοσπονδίας σε μια σημαντική στιγμή για την ιστορία της Ομοσπονδίας, καθώς το 2010, η EMA συμπλήρωσε την 60η επέτειο λειτουργίας από την ίδρυσή της.

“Η λογική της Λογικής Από τον Αριστοτέλη στην κβαντική λογική και τον Gφdel”

Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Μάνατζμεντ ιδρύθηκε το 1950 και αποτελεί σήμερα ένα μη κερδοσκοπικό ανεξάρτητο οργανισμό με μέλη management associations της Ευρώπης.

Εισηγητές ήταν ο Καθηγητής του Τμήματος Φυσικής του Α.Π.Θ., Αργύρης Νικολαΐδης και ο φοιτητής του Μαθηματικού Τμήματος του Α.Π.Θ., Ζαφείρης Μαστροκώστας.

Κατά τη διάρκεια της πρόσφατης συνάντησης των μελών της Ομοσπονδίας λήφθηκαν σημαντικές αποφάσεις για το μέλλον του οργανισμού και καταγράφηκε η δέσμευση όλων για πιο εντατική δραστηριοποίηση στην κατεύθυνση υλοποίησης του κύριου σκοπού της Ομοσπονδίας, που είναι η σωστή εφαρμογή των αρχών του Μάνατζμεντ και της Ηγεσίας σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Πιο συγκεκριμένα, αποφασίστηκε να γίνει ιδιαίτερη προσπάθεια να εμπλουτισθούν τα μέλη ώστε να καλυφθούν όλες σχεδόν οι ευρωπαϊκές χώρες. Παράλληλα η Γενική Συνέλευση αποφάνθηκε ότι πρέπει να ενταθούν οι ευκαιρίες για επαφές και ανταλλαγή εμπειριών και τεχνογνωσίας, ενισχύοντας το πρόγραμμα κοινών εκδηλώσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ακόμη, τα Μέλη εξέφρασαν την κοινή βούλησή τους για διεξαγωγή ερευνών και υλοποίηση έργων σε πεδία κοινού ενδιαφέροντος που διέπουν όλες τις λειτουργίες του Μάνατζμεντ αλλά και τις τάσεις σε θέματα Ηγεσίας.

Συμπράττει, μουσικά, ο Θοδωρής Παπαδημητρίου, με κοντσέρτο βιολοντσέλου. Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 24 Νοεμβρίου 2014 και ώρα 21.00, στο καφενείο "Ο μέρμηγκας".

Αρχιμήδης / 7

H General Technology στο Energy In Buildings 2014 Η εταιρεία General Technology Ltd ήταν για τρίτη συνεχόμενη χρονιά χορηγός και υποστηρικτής στο 3ο Διεθνές Συνεδρίο “Energy in Buildings 2014”. Το συνέδριο διοργανώνεται από το Ελληνικό Παράρτημα της ASHRAE σε συνεργασία με το ΤΕΕ , το οποίο πραγματοποιήθηκε στις 15 Νοεμβρίου. Το συνέδριο περιελάμβανε πάνω από 30 ομιλητές, 3 εξειδικευμένα εργαστήρια (workshops) με 19 εισηγητές, από την Ελλάδα και το εξωτερικό σε θέματα ενέργειας, αειφορίας και ασφάλειας στο κτιριακό περιβάλλον.

Ο τεχνικός διευθυντής της General Technology Ltd κ. Κων/νος Καραγιάννης συμμετείχε ως ομιλητής με θέμα:

‘’Could your Building Catch a Virus?

Measuring the Impact of Cyber Security Threats on Building Management Systems’’ Εκπροσωπώντας το Laing O’Rourke Centre for Systems Engineering & Innovation του Imperial College του Λονδίνου, αναδεικνύοντας το καινοτόμο ζήτημα της ασφάλειας των κτιριακών συστημάτων και την προστασία τους από κακόβουλες επιθέσεις.

Ημερίδα για τον φωτορεαλισμό Hμερίδα διοργάνωσε το ΙΕΚΕΜ ΤΕΕ με θεμα: το φωτορεαλισμό με το λογισμικό Artlantis. Κεντρικός ομιλητής ήταν ο κ. Χρήστος Ευθυμίου, Διπλωματούχος Πολεοδόμος Μηχανικός και Πολιτικός Μηχανικός ΤΕ. Παρουσιάστηκαν οι εισαγωγικές έννοιες του λογισμικού καθώς και διάφορες χρήσεις του όπως φωτισμοί, υφές, αντικείμενα κ.α.

8 / Αρχιμήδης

Αποτελέσματα των ερευνών για το μηχανισμό των Αντικυθήρων στο επίκεντρο ημερίδας του Α.Π.Θ. Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, ο αρχαιότερος υπολογιστής του κόσμου, βρέθηκε στο επίκεντρο Ημερίδας που διοργάνωσαν η Κοσμητεία της Πολυτεχνικής και η Κοσμητεία της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. στις 14 Νοεμβρίου. Στην Ημερίδα παρουσιάστηκαν οι τελευταίες εξελίξεις και τα αδημοσίευτα αποτελέσματα των ερευνών της Επιστημονικής Ομάδας του Α.Π.Θ. που διερευνά το Μηχανισμό των Αντικυθήρων. Επίσης, ο Αρχαιολόγος και Υπ. Διδάκτορας του Α.Π.Θ., Αλέξανδρος Τούρτας, ο οποίος συμμετείχε στην πρόσφατη ενάλια έρευνα του ναυαγίου των Αντικυθήρων, παρουσίασε τη μεθοδολογία και τα πρώτα αποτελέσματα των ερευνών στο χώρο του ναυαγίου. Στα πλαίσια της Ημερίδας, με τίτλο: «Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων έγινε παρουσίαση ενός μοντέλου του», που κατασκεύασε η Επιστημονική Ομάδα του Α.Π.Θ. Εικόνα 1. Ομοίωμα του Μηχανισμού των Αντικυθήρων που κατασκεύασε η Επιστημονική Ομάδα του Α.Π.Θ. Εικόνα 2. Ενάλια έρευνα.

1 2

Στην Ημερίδα μίλησαν οι: Κυριάκος Ευσταθίου, Καθηγητής Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Α.Π.Θ. Ιωάννης Σειραδάκης, Καθηγητής Αστρονομίας του Τμήματος Φυσικής του Α.Π.Θ. Μαγδαληνή Αναστασίου, Διδάκτωρ του Τμήματος Φυσικής του Α.Π.Θ. Η Μαγδαληνή Αναστασίου ολοκλήρωσε την πρώτη, παγκοσμίως, διδακτορική διατριβή για το Μηχανισμό των Αντικυθήρων, στο Εργαστήριο Αστρονομίας του Τμήματος Φυσικής του Α.Π.Θ. Παρέμβαση πραγματοποίησε ο Δύτης - Αρχαιολόγος, κ. Αλέξανδρος Τούρτας.

Εκδήλωση του συλλόγου αποφοίτων του Α.Π.Θ. Ο Σύλλογος Αποφοίτων του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης διοργάνωσε εκδήλωση, με Ομιλητή τον Sam Chekwas, απόφοιτο του Α.Π.Θ. Η ομιλία, με τίτλο: «Το θαύμα να είσαι Έλληνας», πραγματοποιήθηκε την 14 Νοεμβρίου 2014 και ώρα 19.00, στο Αμφιθέατρο Ι του ΚΕ.Δ.Ε.Α. Ο Sam Chekwas αποφοίτησε από την Οδοντιατρική Σχολή του Α.Π.Θ. και ζει στη Νέα Υόρκη.

Αρχιμήδης / 9

Rosetta Mission: Η αποκρυπτογράφηση ενός κομήτη απο έναν Έλληνα Συντελεστή της διαστημικής αποστολής

Πρώτα αποτελέσματα 11 περίπου χρόνια μετά την εκτόξευσή του και ταξιδεύοντας 1 δισεκατομμύριο χιλιόμετρα μέσα στο Ηλιακό Σύστημα, το διαστημικό σκάφος Rosetta του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA), έφτασε στον προορισμό του, τον κομήτη ChuryumovGerasimenko. Όπως η Στήλη της Ροζέτας υπήρξε το κλειδί για την αποκρυπτογράφηση των αιγυπτιακών ιερογλυφικών, έτσι και το διαστημόπλοιο Rosetta θα προσπαθήσει να ξεκλειδώσει τα μυστικά του κομήτη και, κατ’ επέκταση, όλων των αρχεγόνων σωμάτων. Τα 15 επιστημονικά όργανα του Rosetta και τα 9 της διαστημικής συσκευής Philae (Φιλαί - από το όνομα ενός οβελίσκου στο ομώνυμο νησί του Νείλου), η οποία προσεδαφίστηκε ήδη στον κομήτη, θα εκτελούν, όσο καιρό αντέξουν, παρατηρήσεις που θα 10 / Αρχιμήδης

Photo by Emilio

Photo by European Space Agency

1

Εικ. 1. Ο κ. Θανάσης Οικονόμου.

βοηθήσουν να γίνει κατανοητή η προέλευση και η εξέλιξη του Ηλιακού Συστήματος. Όλα αυτά συμβαίνουν σε απόσταση 3 Αστρονομικών Μονάδων, δηλαδή 450 εκατομμυρίων χιλιομέτρων. Οι συνθήκες πάνω και γύρω από τον κομήτη, συνεχώς θα επιδεινώνονται, λόγω των αναμενόμενων εκτινάξεων αερίων και ύλης, καθώς ο κομήτης πλησιάζει τον Ήλιο και θερμαίνεται! Για τα πρώτα αδημοσίευτα αποτελέσματα από την επικείμενη προσεδάφιση της διαστημικής συσκευής «Philae» πάνω στον κομήτη, που πραγματοποιήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2014, ενημερώθηκαν οι φοιτητές του Τμήματος Φυσικής του Α.Π.Θ. από τον Senior Scientist του Εργαστηρίου Αστροφυσικής και Διαστη-

μικής Έρευνας του Πανεπιστημίου του Σικάγο, κ. Θανάση Οικονόμου. Ο κ. Θανάσης Οικονόμου, σημαίνων συντελεστής της διαστημικής αποστολής, πραγματοποίησε ομιλία, με τίτλο: «Rosetta Mission: Η αποκρυπτογράφηση ενός κομήτη από ένα Έλληνα συντελεστή της αποστολής - Πρώτα αποτελέσματα» στο πλαίσιο του Γενικού Σεμιναρίου του Τμήματος Φυσικής. Η ομιλία πραγματοποιήθηκε στις 19 Νοεμβρίου. Ο κ. Θανάσης Οικονόμου γεννήθηκε στο Ζιάκα του νομού Γρεβενών, σπούδασε Φυσική στη Τσεχία και την Αμερική και εργάζεται από το 1981 στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο. Έχει διεξάγει βασική έρευνα στην Πυρηνική Φυσική, ειδικά σε φασματόμετρα σωματιδίων άλφα και ακτίνων-

Χ. Πειραματικές συσκευές του λειτουργούν επί τόπου ή έχουν κάνει μετρήσεις σε διάφορα σώματα του Ηλιακού Συστήματος (Σελήνη, Άρης, Κρόνος, αστεροειδείς και κομήτες) σε ρωσικές, αμερικανικές, ευρωπαϊκές καθώς και ιαπωνικές διαστημικές αποστολές, όπως Surveyor, Apollo, Viking στη Σελήνη, Pathfinder, Spirit και Opportunity στον Άρη, Cassini/ Huygens στον Κρόνο και Stardust και Rosetta σε κομήτες. Έχει βραβευθεί πολλές φορές, διεθνώς, για τη συμβολή του στη μελέτη του Ηλιακού Συστήματος και τη συμμετοχή του σε διαστημικές αποστολές. ΠΗΓΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ: www.flickr.com Αρχιμήδης / 11

Πλημμύρα άγνοιας ... και ασυναρτησίας Θ. Γ. Βουδικλάρης Πολιτικός Μηχανικός

Αναφέρομαι στις πρόσφατες πλημμύρες που έπληξαν, περί τα τέλη Οκτωβρίου, τη Δυτική Αττική και «έπνιξαν» Περιστέρι, Νίκαια, Αγ. Αναργύρους και Καματερό.

Εντυπωσιαστήκαμε όλοι από τις εικόνες που έδειξε η τηλεόραση, με τους ορμητικούς ποταμούς λάσπης που πλημμύρισαν τις περιοχές, μπήκαν μέσα στα σπίτια, κατέστρεψαν τους δρόμους και μετέτρεψαν σε βάρκες τα παρκαρισμένα αυτοκίνητα, παρασύροντάς τα σαν επιπλέοντα καρυδότσουφλα. Εγκλωβισμοί σε αυτοκίνητα και υπόγεια, πτώσεις δέντρων, διακοπές ηλεκτρικού ρεύματος, καταστροφές εμπορευμάτων και οικοσκευών, κλήσεις στην Πυροσβεστική Υπηρεσία. Και βέβαια η γενική κατακραυγή «πού είναι το κράτος;» 12 / Αρχιμήδης

Ευτυχώς, χωρίς ανθρώπινα θύματα. Φυσικά, ιδανική ευκαιρία για τα μέσα ενημερώσεως να αυξήσουν την τηλεθέαση, την ακροαματικότητα και την αναγνωσιμότητα, με τη γνωστή εμβρίθεια. Ερμηνεία του φαινομένου και απόδοση ευθυνών (πολιτικών και άλλων) στους Δήμους, στην ΕΥΔΑΠ (γενικώς στο κράτος), στους εργολάβους (φυσικά), στην Πολεοδομία (με την ευρύτερη έννοια), στους ιδιοκτήτες που μπάζωσαν και έχτισαν στο ρέμα, αλλά και (γιατί όχι) στην

Photo by PM Breakfast

καταστροφή του περιβάλλοντος και την αλλαγή του κλίματος. Φυσικά, επανάληψη της γνωστής συνταγής, να επωφεληθούμε (εμπορικώς) από τον πόνο και την αγωνία του άλλου (ίσως και τη διάθεση προβολής του στο γυαλί), με παρουσίασή του να διηγείται και να περιγράφει το μέγεθος της συμφοράς που τον χτύπησε. Δεν είναι παράξενο, ότι υπάρχει πλήρης άγνοια για το φαινόμενο της βροχοπτώσεως, της καταιγίδας, της πλημμύρας και της περιόδου επαναφοράς τους. Η ερμηνεία των βλαβών είναι πάγια: δεν καθαρίστηκαν τα φρεάτια -- ούτε λέξη για τις πλαστικές σακκούλες που φράζουν τα φρεάτια. Εξ ού και οι ευθύνες του Δήμου ή της ΕΥΔΑΠ. Αλλά και της Πολεοδομίας που έδωσε την Άδεια να χτιστεί οικοδομή εκεί που ήταν κάποτε ρέμα που μπαζώθηκε, για το συμφέρον των εργολάβων

και των ιδιοκτητών, κοντολογίς ευθύνη του κράτους. Επομένως, μπορούμε να πούμε πως, η φύση εκδικείται, ορθώς. Δόθηκε επίσης η ευκαιρία στους πολιτικούς να διακηρύξουν τις ευθύνες της εκάστοτε προηγουμένης κυβερνήσεως, που δεν «θωράκισε» την περιοχή κατά των πλημμυρών. Αλλά, επίσης, να δηλώσουν ότι εκείνοι διαθέτουν σήμερα ένα σχέδιο θωράκισης, που βρίσκεται υπό μελέτην και που θα ολοκληρωθεί ασφαλώς, ύστερα από την επόμενη επανεκλογή τους. Θα προσπαθήσω να βάλω λίγη τάξη στις απόψεις αλλά και τις ερμηνείες που κυκλοφορούν, περιγράφοντας το φαινόμενο με τον πιο απλό τρόπο, στοιχειωδώς κατανοητό και από τον απλό πολίτη και, προς Θεού, πολύ μακρυά από επιστημονική ανακοίνωση.

Κάθε βροχόπτωση χαρακτηρίζεται από την ποσότητα του νερού που πέφτει (το ύψος βροχής σε mm) και τον χρόνο διάρκειας σε ώρες. Αυτά καθορίζουν την ένταση της βροχής, που είναι ο λόγος του ύψους της βροχής δια του χρόνου. Τα στοιχεία αυτά επηρεάζουν (δεν καθορίζουν) τον σχεδιασμό των έργων αποχετεύσεως ομβρίων. Είναι μετρήσιμο, επαναλαμβανόμενο, τυχαίο φαινόμενο που παρακολουθείται ιστορικώς και στατιστικώς. Εκτιμάται έτσι η περίοδος επαναλήψεως μιας συγκεκριμένης (σε ύψος και χρόνο) βροχής, με δεδομένη πιθανότητα υπερβάσεως, η οποία ορίζεται σε έτη -- περίοδος επαναφοράς 5 ή 10 ή 20 ετών. Αυτό δεν σημαίνει ότι μια «χθεσινή» βροχή θα κάνει 5 ή 10 ή 20 χρόνια να ξανασυμβεί, μπορεί να συμβεί πάλι του χρόνου ή ακόμα και αύριο, η πιθανότητα είναι κάθε μέρα η ίδια. Αρχιμήδης / 13

Η εκτίμηση της απορροής, της πλημμύρας, για δεδομένη βροχή, περιοχή και χρονική περίοδο, γίνεται με χρήση των μαθηματικών, λαμβανομένων υπ’ όψιν των (ασταθών αβεβαίων και μεταβλητών) παραγόντων επιρροής της, ήτοι της δασοκαλύψεως, της βλαστήσεως γενικώς, της φύσεως του εδάφους, του ποσοστού ακαλύπτων χώρων, της οδοποιίας, της αστικής αναπτύξεως. Για τον σχεδιασμό των έργων, η περίοδος επαναφοράς (μια μορφή συντελεστή ασφαλείας) ορίζεται από την πολιτεία με κριτήρια τεχνικο-κοινωνικο-οικονομικά -- καμμιά κοινωνία δεν αντέχει οικονομικώς την κατασκευή δικτύου ομβρίων ή αντιπλημμυρικών έργων για τον κατακλυσμό του Νώε. Η οριζόμενη (από την πολιτεία) περίοδος επαναφοράς πλημμύρας (που δεν συμπίπτει με την περίοδο επαναφοράς της βροχοπτώσεως -- είναι μικρότερη) για τον σχεδιασμό των έργων, είναι διαφορετική για τους αγωγούς της γειτονιάς, τους κεντρικούς συλλεκτήρες (από 5 - 20 χρόνια), τις διευθετήσεις ποταμών (περί τα 50 χρόνια και αν έχουν αξιόλογη γέφυρα ίσως και 100 χρόνια) και τα φράγματα (μπορεί ακόμα και 1000 χρόνια ή και περισσότερα), λαμβανομένων υπ’ όψιν και των κινδύνων που θα δημιουργούσε η ανεπάρκεια καθενός τους. Το νόημα της περιόδου επαναφοράς και της πιθανότητας υπέρβασης συνδυάζεται (προχωρημένα μαθηματικά) με την επικινδυνότητα (risk - πιθανότητα αστοχίας)*, με τρόπο όχι απλό -- ενδεικτικώς, μόνο για τη στοιχειώδη ενημέρωση, για σχεδιασμό με περίοδο επαναφοράς 20-ετίας, υπάρχει πιθανότητα αστοχίας (μία φορά) 22% στα 5 χρόνια, 40% στα 10 χρόνια και 87% στα 40 χρόνια.

14 / Αρχιμήδης

Πλημμύρα, για την κοινωνία, για τον κόσμο, είναι η ποσότητα της απορροής που ξεπερνά την ικανότητα του δικτύου, κυλάει στους δρόμους ή ακολουθεί οποιεσδήποτε πρόσφορες διαδρομές μέχρι τον τελικό αποδέκτη, και γίνεται πρόξενος δυσχερειών, βλαβών και κινδύνων. Πλημμύρες, μπορούν να πλήξουν μια χαμηλή περιοχή (π.χ. το Περιστέρι ή το Μπουρνάζι ή το Μοσχάτο) ακόμα κι αν δεν έχει πέσει εκεί σταγόνα βροχής, προκαλούνται από την απορροή που έρχεται από ψηλότερα, από τα ανάντη. Όποιος έχει δουλέψει στο ύπαιθρο, γνωρίζει πώς έρχεται ξαφνικά (χωρίς να βρέχει στην περιοχή), με ορμή, το νερό ενός χειμάρρου (ευτυχώς με θόρυβο, με βοή), σαν να είναι στερεό σώμα, ξυρίζοντας τα πάντα στο πέρασμά του.

Photo by Phill.d

Εξ άλλου, μια σταγόνα βροχής που πέφτει, μπορεί να εξατμισθεί πριν να φτάσει στο έδαφος, ή να καθίσει στα φύλλα κάποιου φυτού, ή να απορροφηθεί από το χώμα (με διάφορες ταχύτητες διηθήσεως), ή να σταθεί στις μικρές ή μεγάλες κοιλότητες της επιφανείας, ή (αν έχουν κορεσθεί αυτές οι δυνατότητες) να ξεπεράσει τα πιο πάνω «εμπόδια» και να αρχίσει να κατρακυλάει στο κατηφορικό έδαφος. Η ποσότης αυτού του νερού, το άθροισμα αυτών των σταγόνων, συνιστά την απορροή, προσδιορίζει (σε κάθε θέση) την παροχή (m3/sec) και κατευθύνει τον σχεδιασμό των έργων αποχετεύσεως (απορροής) ομβρίων και των αντιπλημμυρικών έργων. Τον βαθμό ασφαλείας καθορίζει η πολιτεία, την συγκράτησή του επιβάλλει η οικονομία. Είναι προφανές ότι όσο πιο λίγα ή πιο μικρά είναι τα «εμπόδια» (η ανάσχεση) στη σταγόνα, τόσο πιο μεγάλη είναι η απορροή και οι απαιτήσεις των έργων.

Είναι βέβαιο ότι πλημμύρες σαν την πρόσφατη δεν επηρεάζονται καθόλου από τον καθαρισμό των φρεατίων (θυμίζω τον μύθο του Αισώπου, με το κουνούπι που κάθισε στο κέρατο του βοδιού), που είναι απλώς η εύκολη καραμέλα στα χείλη των αδαών, μια ασυναρτησία -- το μεγάλο μέρος της ροής δεν γίνεται στο δίκτυο, γίνεται στους δρόμους, ως ανοικτούς αγωγούς. Ο καθαρισμός των φρεατίων επηρεάζει τις τοπικές μικρο-πλημμύρες μιας μικρής περιοχής, και πρέπει ασφαλώς να γίνεται. Νομίζω πως είναι σαφές από τα προηγούμενα, ότι οι σημερινές πλημμύρες και η ανεπάρκεια του δικτύου ομβρίων οφείλονται στη δραματική τροποποίηση των συντελεστών απορροής, με τους οποίους έγιναν οι υπολογισμοί και η κατασκευή του, πριν από μερικές δεκαετίες. Σωστές επιλογές εκείνης της εποχής βρίσκονται σήμερα εκτός πραγματικότητας. Το έδαφος της Αττικής καλύφθηκε σε πολύ μεγάλο ποσοστό, τα δάση των βουνών της πυρπολήθηκαν κατ’ επανάληψιν, ο πληθυσμός της πολλαπλασιάσθηκε, η δόμη-

ση γιγαντώθηκε. Η προβαλλόμενη μεταβολή του κλίματος και των, εξ αυτής, βροχομετρικών στοιχείων δεν φαίνεται να έχει τη συμβολή που της αποδίδεται. Εξ ίσου μεγάλη, ή και μεγαλύτερη, επίδραση στο μέγεθος και την συχνότητα των πλημμυρών έχει η κατάργηση του πλήθους των χειμάρρων που οδηγούσαν μια σημαντική ποσότητα από τα νερά της βροχής, απ’ ευθείας στη θάλασσα, ανακουφίζοντας το πρωτεύον δίκτυο και τον κεντρικό συλλεκτήρα. Στο site www.e-archimedes.gr υπάρχει πρόσφατη ανάρτηση «Να γιατί πλημμυρίζει η Αθήνα», που δείχνει τη μεταβολή που επήλθε κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Υπάρχει μια κοινή ευθύνη του κράτους και των πολιτών για το μπάζωμα των ρεμάτων και την «αναβάθμισή» τους σε οικοδομήσιμα οικόπεδα. Ευθύνη του κράτους, που ενέταξε τους χειμάρρους στις πολεοδομημένες περιοχές και επέτρεψε την πώλησή τους ως οικοπέδων, εισπράττοντας φόρους μεταβιβάσεως και ιδιοκτησίας. Ευθύνη του πολίτη, που αγόρασε αγροτικό τεμάχιο (άραγε από ποιον κάτοχο;), απαίτησε και πέτυχε την ένταξή του στο Σχέδιο Πόλεως, και το έχτισε, αν δεν το είχε ήδη χτίσει ως παράνομο. «Μαζί τα φάγαμε». Οι πλημμύρες, σαν την πρόσφατη, θα επαναλαμβάνονται ανά χρονικά διαστήματα που θα γίνονται συνεχώς μικρότερα. Η υπεσχημένη «θωράκιση» είναι κι αυτή μια ασυναρτησία, δεν υπάρχει ποτέ πλήρης εξασφάλιση από τέτοια φαινόμενα. Η παρουσίαση τρόπου για την αντιμετώπιση του προβλήματος είναι πολύ μακρύτερα από τους στόχους και τις δυνατότητες του παρόντος -- πάντως θα είναι δύσκολη και ακριβή. Οι χώροι για ανάσχεση των επί μέρους παροχών δεν είναι ούτε πολλοί, ούτε φτηνοί, ανεξάρτητα από τη δαπάνη δημιουργίας τους. Θα τελειώσω με μια επίκληση προσοχής και ευχή. Να προστατέψουμε τις σήραγγες του συνεχώς επεκτεινομένου ΜΕΤΡΟ, από τον κίνδυνο να γίνουν αγωγοί των ομβρίων που είδαμε να κατακλύζουν το Περιστέρι. * Θυμίζω σχετικώς, από την αντισεισμική θεωρία, ότι για περίοδο επαναφοράς σεισμού 475 ετών, η πιθανότητα υπερβάσεως εντός 50 ετών είναι 10%.

ΠΗΓΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ: http://www.flickr.com

Το πρώτο υποθαλάσσιο μεταλλωρυχείο μεγάλου βάθους! «Η κατασκευή του πρώτου μεταλλωρυχείου στα βάθη των ωκεανών βρίσκεται πολύ κοντά στο να γίνει πραγματικότητα».

Μια καναδική εταιρεία εξορύξεων, η «Nautilus Minerals», ήρθε σε συμφωνία με την κυβέρνηση της Παπούα Νέας Γουινέας για να ξεκινήσει εξορυκτικές δραστηριότητες στον θαλάσσιο πυθμένα. Η εταιρεία «εποφθαλμιά» το θαλάσσιο πυθμένα της Παπούα Νέας Γουινέας από τη δεκαετία του 1990 ακόμα, ωστόσο η υπόθεση είχε «κολλήσει» στις απαιτήσεις της τοπικής κυβέρνησης σχετικά με τους όρους του έργου.

Η εξόρυξη θα εστιαστεί σε μια περιο-χή «υδροθερμικών αναβλύσεων». Εκεί, νερό πολύ υψηλής θερμοκρασίας και οξύτητας αναβλύζει από τον θαλάσσιο πυθμένα και αναμειγνύεται με ύδατα πολύ ψυχρότερα και αλκαλικά με αποτέλεσμα να επικάθονται μεγάλες ποσότητες μεταλλευμάτων. Ως αποτέλεσμα, δημιουργούνται υποθαλάσσια κοιτάσματα πολύ υψηλότερης περιεκτικότητας σε χρυσό και χαλκό σε σύγκριση με τα υπόγεια.

Το αμφιλεγόμενο έργο στοχεύει στην εκμετάλλευση υποθαλάσσιων κοιτασμάτων χαλκού, χρυσού και άλλων πολύτιμων μετάλλων που κείτονται σε βάθος 1.500 μέτρων.

Για πολλές δεκαετίες η εξόρυξη υποθαλάσσιων κοιτασμάτων δεν μπορούσε να προχωρήσει εξαιτίας των τεχνικών προκλήσεων και του υψηλού κόστους. Ωστόσο, η ανάπτυξη των υπεράκτιων εξορύξεων υδρογονανθράκων, μαζί με την τεχνογνωσία στις υποθαλάσσιες επιχειρήσεις και η αύξηση της ζήτησης για πολύτιμα μέταλλα την καθιστούν τις υποθαλάσσιες εξορύξεις μεταλλευμάτων οικονομικά βιώσιμη υπόθεση.

Σύμφωνα με τη συμφωνία που επιτεύχθηκε η κυβέρνηση της νησιωτικής χώρας θα αποκτήσει ποσοστό 15% στα ορυχεία συνεισφέροντας με 120 εκατ. δολάρια στο κόστος λειτουργίας.

16 / Αρχιμήδης

Στην περίπτωση της Παπούα Νέας Γουινέας, τις εξορυκτικές δραστηριότητες στο ορυχείο Solwara-1 θα αναλάβει μια ομάδα ρομποτικών εκσκαφέων. Ο χειρισμός τους θα γίνεται από ένα πλοίο στην επιφάνεια. Στόχος είναι να «σπάσει» το ανώτατο στρώμα του πυθμένα και να καταστεί εφικτή η άντληση του κοιτάσματος που βρίσκεται σε σε μορφή λάσπης. Το χρονοδιάγραμμα έναρξης των επιχειρήσεων έχει τεθεί στα 5 χρόνια.

Α Περιβαλλοντικές ενστάσεις Παρόλα αυτά περιβαλλοντικές οργανώσεις προειδοποιούν για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει η εξόρυξη μεταλλευμάτων στον θαλάσσιο πυθμένα.

«Ο ωκεανός στα μεγάλα βάθη ούτε έχει χαρτογραφηθεί ούτε έχει εξερευνηθεί και έτσι η πιθανή απώλεια πανίδας και βιόσφαιρας δεν μπορεί να αξιολογηθεί», επισημαίνει ο Ρίτσαρντ Πέητζ της Greenpeace. «Μόλις το 3% των ωκεανών και το 1% των διεθνών υδάτων εντάσσονται σε ζώνες προστασίας, γεγονός που τους καθιστά από τα πλέον

ευάλωτα μέρη στη Γη. Αυτό που χρειαζόμαστε επειγόντως είναι ένα παγκόσμιο δίκτυο ωκεάνιων καταφυγίων» προσθέτει. Σύμφωνα με την εταιρεία, το ορυχείο θα έχει ελάχιστο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, αφού θα καλύπτει επιφάνεια αντίστοιχη με δέκα γήπεδα ποδοσφαίρου σε μια περιοχή που θα φιλοξενήσει ξανά θαλάσσια ζωή μετά το πέρας των εργασιών. Όπως αναφέρει ο διευθύνων σύμβουλος της Nautilus Minerals, Μάικ Τζόνστον «πρόκειται για ένα ανθεκτικό σύστημα και οι μελέτες δείχνουν ότι η ζωή θα αποκατασταθεί σε πέντε με δέκα χρόνια». Παρόλα αυτά πρόκειται για την πρώτη απόπειρα εξόρυξης μεταλλευμάτων από τον θαλάσσιο πυθμένα και έτσι οι εξορυκτικές εργασίες θα τελούνται υπό στενή παρακολούθηση.

ΠΗΓΗ: 1. Εconews ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: 1. Τζεφέρης Πέτρος

Αρχιμήδης / 17

Πολλά υποσχόμενο ρομπότ επιθεώρησης γεφυρών υπό ανάπτυξη και δοκιμές στην Ελβετία Ελβετοί ερευνητές αναπτύσσουν ρομπότ το οποίο θα μπορεί να επιθεωρεί από κάτω τις γέφυρες και να εντοπίζει φθορές και βλάβες αρκετά πριν αυτές γίνουν εμφανείς.

Η ρομποτική αυτή διάταξη μπορεί να κινηθεί στην κάτω παρειά του φορέα προς όλες τις διευθύνσεις και να ανιχνεύει ενδείξεις διάβρωσης πριν αυτές γίνουν ορατές, παρέχοντες έτσι τη δυνατότητα στους Μηχανικούς να προγραμματίζουν μικρότερης κλίμακας επεμβάσεις στα πρώτα στάδια της διάβρωσης.

18 / Αρχιμήδης

μος των Άστρων”-, ενώ η πλήρης ονομασία του είναι Αναρριχώμενη Διάταξη Ανίχνευσης Διάβρωσης (Climbing Corrosion Detecting Device).

Η ερευνητική μονάδα υπό τον Bernhard Elsener, PhD, καθηγητή του Πολυτεχνείου της Ζυρίχης (ETH Zürich), τροποποίησε και προσάρμοσε το υπάρχον ρομπότ Paraswift, το οποίο είχε αρχικά σχεδιαστεί για τη βιομηχανία του θεάματος.

Το ρομπότ εφαρμόζει συμβατική τεχνολογία καταγραφής δυναμικού ημιστοιχείου και χρησιμοποιεί ηλεκτρόδιο μορφής τροχού για την ανίχνευση θέσεων της κατασκευής από οπλισμένο σκυρόδεμα που εμφανίζουν χαμηλό ηλεκτρικό δυναμικό, ένδειξη δυνητικής διάβρωσης. Όταν οι ανιχνευόμενες διαφορές δυναμικού είναι σχετικά υψηλές, τα φαινόμενα διάβρωσης είναι συνήθως πιο έντονα.

Το νέο ρομπότ φέρει την κωδική ονομασία C2D2 (σίτου-ντίτου) -κατ΄αντιστοιχία με το γνωστό R2D2 από τις ταινίες “Πόλε-

Το C2D2 μπορεί να προσπελάσει θέσεις της κατασκευής οι οποίες σήμερα μόνον οπτικώς μπορούν να επιθεωρηθούν.

Όπως δήλωσε ο καθ. Elsener στο Civil Engineering Online: “Αναλύουμε το δυναμικό ημιστοιχείου των επιφανειών των οπλισμένων στοιχείων και ελέγχουμε την ύπαρξη τοπικών ελαχίστων τιμών, αλλά και το ρυθμό μεταβολής του δυναμικού από θέση σε θέση. Η στατιστική αξιολόγηση των στοιχείων παρέχει στοιχεία για τον παθητικοποιημένο και υπό διάβρωση οπλισμό του σκυροδέματος. Κάμερες τοποθετημένες επί του εδάφους παρακολουθούν επακριβώς τη ροζ σφαίρα του ρομπότ και την θέση του, πράγμα που επιτρέπει τον προσδιορισμό των συντεταγμένων της θέσης που γίνεται η μέτρηση δυναμικού”. Αρχιμήδης / 19

Το ρομπότ προσεγγίζει τις επιφάνειες προς έλεγχο μέσω δίνης που δημιουργείται από έλικα που περιστρέφεται με 6.000-8.000 rpm, η οποία προκαλεί την ανάπτυξη κενού αέρος που μπορεί να έλξει και να συγκρατήσει φορτίο έως 3,50 kg (σύστημα στήριξης με δημιουργία κενού). Απαιτήθηκε σημαντικός ανασχεδιασμός των ηλεκτρονικών συστημάτων του αρχικού ρομπότ Paraswift, ενώ η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν η ανάπτυξη ενός ηλεκτροδίου μορφής mini-τροχού για την καταγραφή των δυναμικών ημιστοιχείου και ενός απλού και επαρκούς ακριβείας συστήματος εντοπισμού του σημείου μέτρησης (της χαρακτηριστικής ροζ σφαίρας). Οι ερευνητές επιχειρούν να βελτιώσουν δυνατότητες μετακινήσεως του ρομπότ σε κατακόρυφες επιφάνειες και σκέπτονται να αντικαταστήσουν τους τροχούς του φορείου με ερπύστριες. Επίσης, προσπαθούν να βελτιώσουν το σύστημα πλοήγησης/ προσέγγισης, τις δυνατότητες εντοπισμού εμποδίων στην πορεία και το σύστημα προγραμματισμού των διαδρομών, προκειμένου να εξασφαλίσουν μεγαλύτερη αυτονομία του ρομπότ κατά τις επιθεωρήσεις.

Οι Oliver Glauser, Bernhard Elsener και Robert Flatt (από αριστερά) με το C2D2.

Credit: Peter Rüegg / ETH Zürich

20 / Αρχιμήδης

Ήδη το ρομπότ μπορεί να κινηθεί σε τραχείες επιφάνειες με ρηγματώσεις, σχισμές ή ανωμαλίες. Δεν μπορεί όμως να διασχίσει μεγάλα διάκενα ή εντόνως ανώμαλες επιφάνειες. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού οι ερευνητές σκέπτονται να διαμορφώσουν διάταξη με διπλό σύστημα κύλισης, κατ΄ ουσίαν δύο διασυνδεδεμένα ρομπότ. Στόχος είναι το σύστημα να αναπτυχθεί σε σημείο που για το χειρισμό του θα αρκεί ένα μόνον άτομο (μηχανικός ή επιθεωρητής). Προς το παρόν απαιτούνται δύο ειδικοί για τους χειρισμούς: ένας για τους τηλεχειρισμούς μέσω ασυρμάτου συστήματος και ένας για την ροή του προγράμματος ελέγχου της μονάδας στον υπολογιστή. Ο χρόνος επιθεώρησης μιας γέφυρας εξαρτάται από την προσπελασιμότητα, το ύψος από το έδαφος και το μήκος της. Έχουν ήδη κατασκευασθεί τα δύο πρωτότυπα καθώς και το πρόγραμμα, το οποίο χρηματοδοτείται από την Ελβετική Υπηρεσία Αυτοκινητοδρόμων, θα συνεχιστεί μέχρι τον Ιούλιο του 2015.

Όπως δήλωσε ο καθηγητής Elsener, το μεγάλο πλεονέκτημα του C2D2 είναι ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τις τακτικές επιθεωρήσεις των γεφυρών (στην Ελβετία πραγματοποιούνται ανά 5ετία), οι οποίες σήμερα περιορίζονται στην οπτική εξέταση των κατασκευών. Το ρομπότ μπορεί να ανιχνεύσει την διάβρωση των οπλισμών σε πολύ πρώιμο στάδιο, παρέχοντας ουσιαστικότερα και πλέον αξιόπιστα στοιχεία κατά τις επιθεωρήσεις. Ο μηχανικός θα μπορεί με τον τρόπο αυτό να παρακολουθεί την εξέλιξη της βλάβης (συγκρίνοντας τις απεικονίσεις δυναμικών ημιστοιχείων διαδοχικών επιθεωρήσεων) και να καταρτίζει το κατάλληλο πρόγραμμα επεμβάσεων για την αποκατάσταση. Η αποκατάσταση μικρής κλίμακας βλαβών καθώς και ζημιών απαιτεί μικρότερες και πιο οικονομικές επεμβάσεις, οι οποίες μπορούν να προγραμματίζονται σε μια πιο λογική βάση και να εφαρμόζονται πριν οι βλάβες πάρουν μεγάλο μέρος έκτασης, συμπληρώνει ο καθηγητής Bernhard Elsener.

Το ακριβέστερο θερμόμετρο του κόσμου Ερευνητές του Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Φωτονικής και Προηγμένων Αισθητήρων της Αδελαϊδας στην Αυστραλία (IPAS: Institute of Photonics and Advanced Sensing), ανακοίνωσαν ότι επέτυχαν να μετρήσουν θερμοκρασίες με ακρίβεια 30 δισεκατομμυριοστών του βαθμο!

Προς τούτο χρησιμοποίησαν θερμομετρική διάταξη που ανέπτυξαν στο Ινστιτούτο, το πιο ευαίσθητο θερμόμετρο που κατασκευάσθηκε ποτέ, με τουλάχιστον τριπλάσια ακρίβεια από οποιαδήποτα άλλη υπάρχουσα διάταξη μέτρησης θερμοκρασίας υπερ-υψηλής ακρίβειας.

“Πιστεύουμε ότι επιτύχαμε την καλύτερη μέχρι τώρα μέτρηση θερμοκρασίας υπό συνήθεις συνθήκες (θερμοκρασία δωματίου)”, δήλωνε ο επικεφαλής της έρευνας καθηγητής Andre Luiten, Δ/ντής Πειραματικής Φυσικής στο IPAS, αναφέροντας μάλιστα ότι είναι δυνατή η εκτέλεση ακόμα μεγαλύτερης ακρίβειας μετρήσεων σε κρυογενικό περιβάλλον, σε θερμοκρασίες κοντά στο απόλυτο μηδέν. “Επιτύχαμε να μετρήσουμε διάφορες θερμοκρασίες της τάξης των 30 δισεκατομμυριοστών του βαθμού σε διάστημα ενός δευτερολέπτου”, ανέφερε ο καθηγητής Andre Luiten.

22 / Αρχιμήδης

“Για να γίνει σαφές πόσο μεγάλος είναι ο βαθμός της ακρίβειας, αναφέρουμε ότι όταν εξετάζουμε τη θερμοκρασία ενός αντικειμένου, διαπιστώνουμε ότι πάντοτε εμφανίζει διακυμάνσεις. Είναι γνωστό ότι εάν παρατηρούσε κανείς το αντικείμενο υπό τεράστια μεγέθυνση θα διαπίστωνε ότι τα άτομα βρίσκονται σε συνεχή αναπήδηση, πράγμα που διαπιστώνεται με το υπερευαίσθητο θερμόμετρό μας και που αποδεικνύει ότι ο μικρόκοσμος βρίσκεται συνέχεια σε κίνηση”. Η επιστημονική ανακοίνωση με τον τίτλο: “Θερμομέτρηση Νανο-Κέλβιν και Έλεγχος Θερμοκρασίας: Πέραν του ορίου του θερμικού θορύβου” (Nano-Kelvin Thermometry and Temperature Control: Beyond the Thermal Noise Limit), περιγράφει ένα νέο υπερευαίσθητο αλλά “ανορθόδοξο” θερμόμετρο το οποίο χρησιμοποιεί το φως για την μέτρηση της θερμοκρασίας. Πρόκειται για εργασία του υποψηφίου για PhD κ. Wengle Weng.

Το “θερμόμετρο” εμπέμπει δύο φωτεινές ακτίνες, κόκκινη και πράσινη, σε έναν επιμελώς στιλβωμένο κρυστάλλινο δίσκο. Οι δύο ακτίνες κινούνται με κατά τι διαφορετικές ταχύτητες εντός του κρυστάλλου, αναλόγως της θερμοκρασίας του.

“Όταν θερμαίνεται ο κρύσταλλος, διαπιστώνουμε ότι η ερυθρά ακτίνα επιβραδύνεται ελαφρώς έναντι της πράσινης”, αναφέρει ο καθηγητής Luiten. “Εξαναγκάζοντας το φως να διέρχεται χιλιάδες φορές περιμετρικώς του δίσκου, κατά τον τρόπο τον οποίο ο ήχος εστιάζεται και αυτοενισχύεται σε μια καμπή κατά το φαινόμενο που ονομάζεται “στοά των ψιθύρων” (δηλαδή whispering gallery) -το φαινόμενο παρατηρείται στον Καθεδρικό του Αγίου Παύλου στο Λονδίνο ή στον Tοίχο των Ψιθύρων στην Δεξαμενή Barossa- μπορεί να μετρηθεί η ανεπαίσθητη διαφορά ταχυτήτων με μεγάλη ακρίβεια.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Luiten, με τις έρευνες έχει αναπτυχθεί μια νέα τεχνική, η οποία θα μπορούσε να προσαρμοσθεί και να εφαρμοσθεί για υπερ-ευαίσθητες μετρήσεις άλλων μεγεθών, όπως η πίεση, η υγρασία, η δύναμη ή η περιεκτικότητα σε κάποιο ιχνοστοιχείο ή χημική ένωση.

“Η ικανότητά μας να μετρήσουμε διάφορα μεγέθη του περιβάλλοντος χώρου μας με τόσο μεγάλη ακρίβεια, με χρήση φορητών οργάνων, παρέχει νέες δυνατότητες εξέλιξης σε βιομηχανικές και ιατρικές εφαρμογές, στις οποίες η ανίχνευση μικροποσοτήτων έχει μεγάλη σημασία”, συμπληρώνει ο καθηγητής

Αρχιμήδης / 23

Κινέζοι Μηχανικοί περιέστρεψαν κατά 106° φορέα οδογέφυρας βάρους 17.000 ton! Τμήμα άνω διάβασης οδού ταχείας κυκλοφορίας, στο Γουχάν (Wuhan), πρωτεύουσα της επαρχίας Hubei στην κεντρική Κίνα, περιστράφηκε με επιτυχία κατά 106° από την θέση κατασκευής του στην οριστική του θέση.

1

Εικ. 1. Η κίνηση του τραίνου υψηλών ταχυτήτων δεν διακόπηκε ούτε κατά την διάρκεια της περιστροφής!

«Αρχικά είχαμε σκεφθεί να περιστρέψουμε τον φορέα προς την αντίθετη φορά, που θα απαιτούσε μικρότερη γωνία στροφής. Ομως στην περίπτωση αυτή ο φορέας «έβρισκε» σε υπάρχοντα κτίρια, οπότε η λύση αυτή ήταν ανέφικτη», δήλωσε ο κύριος Pan Dong Fa, επικεφαλής μηχανικός του έργου.

24 / Αρχιμήδης

Το κεντρικό στοιχείο της άνω διάβασης της οδού ταχείας κυκλοφορίας Gushaoshu έχει μήκος 256 m, πλάτος 32 m και ζυγίζει πάνω από 17.000 ton. Κατασκευάσθηκε σε ύψος 15 m από την στάθμη του εδάφους, σε παράπλευρη θέση, προκειμένου να μην διαταραχθεί η κίνηση των υπεταχέων συρμών που διέρχονται υπό την άνω διάβαση!

2 3

4

Η Κίνα διαθέτει το μεγαλύτερο σιδηροδρομικό δίκτυο υψηλών ταχυτήτων στον κόσμο, με συνολικό μήκος γραμμών που ήδη υπερβαίνει τα 10.000 km.

Εικ. 2,3,4. Ηταν η πρώτη φορά που η ασυνήθιστη αυτή τεχνική εφαρμοζόταν στην Κίνα. Εικ. 5. Το κεντρικό τμήμα της γέφυρας επανήλθε πλήρως στην αρχική του θέση σε μόλις 90 λεπτά.

Κάτω από την οδογέφυρα αυτή διέρχονται 11 σιδηροδρομικές γραμμές, μεταξύ των οποίων η μήκους 2.350 km γραμμή Beijing-Guangzhou. Ούτε σκέψη λοιπόν να διακοπή η λειτουργία των γραμμών για την κατασκευή της οδογέφυρας!

5

Παρόμοια τεχνική είχε εφαρμοσθεί στην Μεγ. Βρετανία το 1968 κατά την κατασκευή της γέφυρας Kingsgate Bridge επί του ποταμού Wear στην περιοχή του Durham. Η γέφυρα αυτή σχεδιάσθηκε από τον Sir Ove Arup το 1963 και κατασκευάσθηκε σε δύο τμήματα κατά μήκος των οχθών του ποταμού, τα οποία στην συνέχεια τα περιέστρεψαν κατά 90° ώστε να έλθουν στην τελική τους θέση.

Αρχιμήδης / 25

Σε λειτουργία ο μεγαλύτερος ηλιακός σταθμός παραγωγής ενέργειας του κόσμου Το φωτοβολταϊκό πάρκο Topaz Solar, ισχύος 550 ΜW, τέθηκε πρόσφατα σε πλήρη εμπορική λειτουργία. Πρόκειται για τον πρώτο ηλιακό σταθμό στις ΗΠΑ με ισχύ που υπερβαίνει τα 500 MW και τον μεγαλύτερο, μέχρι σήμερα, λειτουργικό σταθμό στον πλανήτη. Το νέο Φ/Β πάρκο θα καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες 160.000 νοικοκυριών, εξοικονομώντας 377.000 τόνους εκπομπών CO2 στην ατμόσφαιρα. Οι εκπομπές αυτές ισοδυναμούν με την ετήσια έκλυση CO2 από 77.000 κυκλοφορούντα αυτοκίνητα.

USFWS/Sarah Swenty

Η κατασκευή του έργου ξεκίνησε το 2012 με την εγκατάσταση 1.000.000 ηλιακών πάνελς σε εργοστάσιο της εταιρείας MidAmerican Solar. Το Φ/Β πάρκο, στο οποίο έχουν εγκατασταθεί 9.000.000 πάνελς, καταλαμβάνει έκταση 24,6 km2 στην πεδιάδα Καρρίζο, στην κομητεία Σαν Λουίζ Ομπίσπο της Καλιφόρνια. Η προθεσμία αποπεράτωσης του λεργου έληγε στις αρχές του 2015, αλλά η εταιρεία First Solar επέτυχε να το ολοκληρώσει μερικούς μήνες νωρίτερα. Ιδιαίτερη βαρύτητα αποδόθηκε στον περιβαλλοντικό αντίκτυπο του πάρκου που βρίσκεται περίπου δέκα χιλιόμετρα από τα ευαίσθητα οικοσυστήματα του Εθνικού Μνημείου Καρίτζο Πλέην και κατασκευάστηκε σε μη γεωργική γη. Σύμφωνα με τους εκπροσώπους της εταιρείας, κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριών ετών το έργο δημιούργησε 400 θέσεις εργασίες στον κατασκευαστικό τομέα που απέφεραν αμοιβές ύψους 192 εκατομμ. US $, ενώ ο κύκλος εργα-

26 / Αρχιμήδης

σιών διαφόρων τοπικών προμηθευτών έφθασε τα 52 εκατομμ. US $. Για την αξιοποίηση της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας υπογράφηκε συμφωνία συνεργασίας με την εταιρεία Pacific Gas and Electric Company που δραστηριοποιείται στην πολιτεία της Καλιφόρνια, κυρίως στον κεντρικό και βόρειο τομέα. Ίδιας ισχύος με το Topaz είναι το πάρκο Desert Sunlight που βρίσκεται επίσης στην Καλιφόρνια και βρίσκεται στην τελική φάση της κατασκευής του. Ωστόσο, τα σκήπτρα του μεγαλύτερου φωτοβολταϊκού της χώρας αναμένεται να αποκτήσει σύντομα το πάρκο Solar Star ισχύος 579 MW. Ως μέτρο σύγκρισης αναφέρεται ότι το Topaz Solar, μόνο του, έχει ισχύ ίση με το 25% του συνόλου της εγκαταστημένης φωτοβολταϊκής ισχύος στην Ελλάδα. Στο Φ/Β πάρκο Topaz εγκαταστάθηκαν εξελιγμένα πάνελς λεπτού φίλμ τελλουρικού καδμίου (cadmium telluride, CdTe) της εταιρείας First Solar, τα οποία επιτυγ-

χάνουν το χαμηλότερο αποτύπωμα CO2, έναντι των λοιπών τεχνολογιών Φ/Β. Οι ορθοστάτες στήριξης των πλαισίων ανάρτησης των πάνελς έχουν πακτωθεί στο έδαφος, για την αποφυγή χρήσεως σκυροδέματος για την θεμελίωσή τους. Σημειώνεται ότι η Πολιτεία της Καλιφόρνια έχει θέσει στόχο την κάλυψη του 33% των ενεργειακών αναγκώντης από ανανεώσιμες πηγές ενεργείας μέχρι το 2020. Πέραν της τεχνολογίας πάνελς λεπτού φίλμ CdTe που προωθεί η εταιρεία First Solar, διάδοση βρίσκουν και οι τεχνολογίες αμόρφου πυριτίου (amorphous silicon, a-Si) και σεληνιδίου του χαλκού, ινδίου και γαλλίου (copper indium gallium selenide, CIS ή CIGS). Τα πάνελς λεπτού φιλμ δεν έχουν τις επιδόσεις των πάνελς κρυσταλλικού πυριτίου, αλλά είναι χαμηλοτέρου κόστους και είναι ευχερέστερη η τοποθέτησή τους σε επιφάνειες κτιρίων (building integrated photovoltaic installations, BIPV). Ωστόσο τελευταία το κόστος των πάνελς πυριτίου σημειώνει σημαντική μείωση και ο οικονομοτεχνικός συσχετισμός των τεχνολογιών ενδέχεται να αλλάξει στο μέλλον. Σύμφωνα με στοιχεία του 2012, οι επιδόσεις των μονοκρυσταλλικών φωτοβολταϊκών κυψελών πυριτίου κυμαίνονται από 19,1% to 22,5% και των πολυκρυσταλλικών κυψελών πυριτίου από 15,24% έως 16,0%, έναντι του 14,4% που επιτυγχάνουν οι κυψέλες λεπτού φίλμ της First Solar.

Η First Solar, η οποία ιδρύθηκε το 1999, είναι μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες ανάπτυξης και παραγωγής φωτοβολταϊκών στοιχείων στον κόσμο. Εχει επιτύχει: Το χαμηλότερο διεθνώς κόστος κυψελών Φ/Β, κάτω από $0,75 ανά watt. Ηταν η πρώτη εταιρεία που παρήγαγε Φ/Β στοιχεία ισχύος 1 GW μέσα σε ένα χρόνο, ενώ μέχρι σήμερα έχει εγκαταστήσει πάνελς ισχύος πάνω από 5 GW. Αρχιμήδης / 27

Το παγκόσμιο ρεκόρ επίδοσης κυψέλης CdTe (17.3%) και πάνελ CdTe (14.4%), με πιστοποίηση από το NREL, το διεθνούς αναγνώρισης Αμερικανικό εργαστήριο ΑΠΕ. Εχει αναπτύξει το πρώτο διεθνώς πρόγραμμα συλλογής και ανακύκλωσης Φ/Β πάνελς, με ενσωμάτωση του κόστους στην τιμή διάθεσης των στοιχείων. Εχει επιτύχει το μικρότερο αποτύπωμα άνθρακα στην βιομηχανία των Φ/Β. Το Φ/Β πάρκο Topaz ανήκει στον όμιλο MidAmerican Energy Holdings Company, μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες παραγωγής, μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενεργείας στον κόσμο, από όλων των τύπων τις πηγές (πυρηνική, υδροηλεκτρική, αιολική, γεωθερμική, στερεών και αερίων καυσίμων, ηλιακή, βιομάζας). Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση για το 2012 της Αμερικανικής Υπηρεσίας Ενεργειακών Πληροφοριών (U.S. Energy Information Administration) το σταθμισμένο κόστος Φ/Β ηλεκτροπαραγωγής (LCOE) σε σύγχρονης τεχνολογίας, μεγαλης κλίμακας εγκαταστάσεις ανέρχεται σε $ 0,1222/kWh. Το κόστος αυτό εμφανίζει μείωση 23% ($ 0,0365/kWh) έναντι αυτού του 2011.

28 / Αρχιμήδης

Ολοκληρώθηκαν οι εργασίες κατασκευής της θεμελίωσης του αντιδραστήρα σύντηξης ITER Οι εγκαταστάσεις του μεγαλύτερου ερευνητικού αντιδραστήρα σύντηξης του κόσμου, τεχνολογίας «τόκαμακ», θα ανεγερθούν στην περιοχή Saint-Paul-les-Durance της Γαλλίας. Πρόκειται για ένα έργο εξαιρετικά μεγάλης κλίμακας (mega-project). Η θεμελίωση αποτελείται από μεγάλων διαστάσεων «σεισμικό φρέαρ» από σκυρόδεμα και υπερ-ενισχυμένη γενική κοιτόστρωση η οποία θα φέρει τα φορτία των κτιρίων, των υποδομών και των εγκαταστάσεων που θα είναι της τάξεως των 400.000 ton, καθώς και την βάρους 23.000 ton μονάδα «τόκαμακ». Η γενική κοιτόστρωση έχει πάχος 1,50 m και περιλαμβάνει 493 σεισμικά έδρανα που μπορούν να απορροφήσουν υψηλής έντασης σεισμική δράση. Η τεχνολογία tokamak έγκειται στην θέρμανση μίγματος Δευτερίου και Τριτίου (ισότοπα του Υδρογόνου) σε θερμοκρασία άνω των 150 εκατομμυρίων °C, στην οποία περιέρχονται σε κατάσταση υπερθέρμου πλάσματος. Το πλάσμα συγκρατείται εντός τοροειδούς δοχείου (σχήματος ντόνατ) εν κενώ, υπό την επενέργεια ισχυροτάτων μαγνητικών πεδίων, τα οποία το διατηρούν σε απόσταση από τα τοιχώματα.

Οι εργασίες κατασκευής του συγκροτήματος που θα στεγάσει την μεγαλύτερη μονάδα πυρηνικής σύντηξης του κόσμου επιτέλους ξεκίνησαν.

Το πρόγραμμα «ITER» (International Thermonuclear Experimental Reactor: Διεθνής Θερμοπυρηνικός Πειραματικός Αντιδραστήρας) ξεκίνησε πριν από 29 χρόνια μετά από πρόταση του τότε Σοβιετικού ηγέτη Mikhail Gorbachev προς τον Αμερικανό πρόεδρο Ronald Reagan, για την για την προώθηση ενός διεθνούς προγράμματος ανάπτυξης της ελεγχόμενης σύντηξης για την παραγωγή ενεργείας. Στο πρόγραμμα ITER συμμετέχει η Ευρωπαϊκή Ενωση, η Κίνα, η Ινδία, η Ιαπωνία, η Νότιος Κορέα, η Ρωσία και οι ΗΠΑ. Η Ευρωπαϊκή Ενωση θα συνεισφέρει το 50% των απιτουμένων δαπανών και το υπόλοιπο θα μοιρασθούν οι λοιπές συμμετέχουσες χώρες.

Η κατασκευή της θεμελίωσης (basemat) ITER εποπτεύεται από τον φορέα Fusion for Energy (Σύντηξη για Ενέργεια), ο οποίος εκπροσωπεί την ΕΕ στο διεθνές σχήμα ITER. H Fusion for Energy έχει αναλάβει την οικονομική και τεχνική εποπτεία της κατασκευής 39 κτιρίων και ειδικών εγκαταστάσεων στοω χώρο του συγκροτήματος. Η δαπάνη της κοιτόστρωσης και των διατάξεων αντισεισμικής προστασίας ανέρχεται σε €100 εκατομμ. Όπως δήλωσε ο καθηγήτης Henrik Bindslev, διευθυντής της Fusion for Energy: «Η Ευρώπη οδηγεί το πρόγραμμα κατασκευής του ITER στην επόμενη φάση. Με την κατασκευή της ειδικής θεμελίωσης τίθενται οι πραγματικές βάσεις της μεγαλύτερης διεθνούς συ30 / Αρχιμήδης

νεργασίας στον τομέα της ενέργειας. Εδώ η επιστημονική έρευνα και η τεχνογνωσία της βιομηχανίας θα συνδυασθούν για την τιθάσευση της ενέργειας της σύντηξης». Η πάχους 1,50 m γενική κοιτόστρωση έχει επιφάνεια 2.900 m2. Κατασκευάσθηκε σε δύο στρώσεις και μεταξύ αυτών τοποθετήθηκαν τα σεισμικά ελαστομεή εφέδρανα. Οι εργασίες εκτελούνται υπό τον συνεχή και εξονυχιστικό έλεγχο του Διεθνούς Οργανισμού ΙΤΕR και του Γαλλικού Οργανισμού Αομικής Ενεργείας. Οπως δήλωσε ο καθηγητής Osamu Motojima, Γενικός Διευθυντής του Οργανισμού ΙΤΕR: «Η ολοκλήρωση αυτής της αρχικής φάσης αποτελεί ιστορικό σταθμό στην εξέλιξη του προγράμματος. Μετά από πολυετή επίπονη εργασία όλων των εμπλεκομένων, οι εγκαταστάσεις αρχίζουν να παίρνουν μορφή και το πρόγραμμα προχωρά πλέον με εντατικούς ρυθμούς». Με την ολοκλήρωση των εργασιών της ειδικής θεμελίωσης άρχισε η κατασκευή της ανωδομής των κτιρίων στά οποία θα συναρμολογηθεί και θα εγκατασταθεί η κεντρική μονάδα του αντιδραστήρα σύντηξης. Ενδιαφέρον video των εργασιών κατασκευής της ειδικής θεμελίωσης basemat έχει αναρτηθεί στην διεύθυνση: https://www.youtube.com/watch?v=qb1wIh29RxE

Απεικόνιση του πυρήνα τού «τόκαμακ» με γραφικά υπολογιστή.

Αρχιμήδης / 31

Σκυροδέματα υψηλής αντοχής και υψηλών επιδόσεων

1 32 / Αρχιμήδης

Photo by Jim Grey

2

3

Εικόνες 1-2-3. High Performance Concrete.

Παρουσίαση: Π. Αναγνωστόπουλος, Π-Μ

Τονίζεται ότι οι όροι «σκυρόδεμα υψηλής αντοχής» (high strength concrete) και «σκυρόδεμα υψηλών επιδόσεων» (high performance concrete) δεν είναι συνώνυμοι!

Το σκυρόδεμα ορίζεται ως «υψηλής αντοχής» απλώς με την μέτρηση της θλιπτικής αντοχής του σε καθορισμένη ηλικία. Στην δεκαετία του ’70 τα σκυροδέματα που ανέπτυσσαν αντοχή άνω των 40 MPa στις 28 ημέρες χαρακτηρίζονταν ως υψηλής αντοχής.

Αργότερα άρχισαν να εμφανίζονται συνθέσεις των 60-100 MPa που βρήκαν εφαρμογή στην κατασκευή υψηλών κτιρίων και γεφυρών μεγάλων ανοιγμάτων.

Αρχιμήδης / 33

Οι Mehta και Aitcin(1) χρησιμοποίησαν τον όρο «σκυρόδεμα υψηλών επιδόσεων» (HPC, High Performance Concrete) για μίγματα που διαθέτουν υψηλή εργασιμότητα, υψηλή ανθεκτικότητα και υψηλή τελική αντοχή. Το Αμερικανικό Ινστιτούτο Σκυροδέματος (ACI) ορίζει ως σκυρόδεμα υψηλών επιδόσεων αυτό που:

Εικόνα 4. Κατασκευή στεγάστρου του Shawnessy Light Rail Transit Station, στο Calgary του Καναδά. Εικόνες 3-5-6-7-8.

High Performance Concrete. (www.flickr.com) Εικόνα 9. Μια υπέρλεπτη κατασκευή καθίσματος από UHPC.

«πληροί ειδικές απαιτήσεις επιδόσεων και ομοιομορφίας που δεν μπορούν συνήθως να επιτευχθούν με συμβατικά συστατικά και συνήθεις πρακτικές ανάμιξης, διάστρωσης και αγωγής (curing)» (βλέπε πίνακα 1)

4

5

Πίνακας 1. Τυπική Kατάταξη Συνήθους αντοχής normal strength

20-50 MPa

Υψηλής αντοχής high strength

50-100 MPa

Υπερ-υψηλής αντοχής ultra high strength

100-150 MPa

Ειδικής αντοχής especial

>150 MPa

Α Μικροδομή Η επίτευξη υψηλών αντοχών καθίσταται δυνατή με την μείωση του πορώδους, την βελτίωση της ομοιγένειας του μίγματος και την μείωση των μικρορηγματώσεων στον ενυδατωμένο τσιμεντοπολτό και την μεταβατική ζώνη (δηλαδή μεταξύ του τσιμεντοπολτού και των κόκκων του αδρανούς). Η χρήση λεπτόκοκκων ποζολανικών υλικών στα σκυροδέματα που είναι υψηλής αντοχής οδηγεί στην μείωση του μεγέθους των κρυσταλλικών ενώσεων και ειδικότερα του υδροξειδίου του ασβεστίου, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα την μείωση του πάχους της μεταβατικής διεπιφάνειας μεταξύ των δύο φάσεων.

34 / Αρχιμήδης

Η ως άνω αύξηση της πυκνότητας της μεταβατικής ζώνης βελτιώνει τον μηχανισμό μεταφοράς φορτίων μεταξύ του τσιμεντοπολτού και των κόκκων του αδρανούς, οπότε η αντοχή αυξάνεται. Στα σκυροδέματα υπερυψηλής αντοχής, στα οποία ο ιστός του συνδετικού υλικού είναι εξαιρετικά πυκνός, η καθεαυτή αντοχή των αδρανών καθίσταται ο αδύνατος κρίκος του μίγματος. Ο κάθε τύπος τσιμέντου κατά ΕΝ 197-1 μπορεί να χρησιμοποιηθεί για παραγωγή σκυροδέματος με ρεολογικά χαρακτηριστικά και αντοχές έως 60 MPa. Για την επίτευξη ακόμα πιο υψηλών αντοχών και ταυτόχρονα εξασφάλιση ικανοποιητικής εργασιμότητας απαιτείται η

8

προσεκτική μελέτη της σύνθεσης και της λεπτότητας του τσιμέντου και η συμβατότητά του με τα χρησιμοποιούμενα χημικά πρόσμικτα (admixtures). Η πείρα έχει δείξει ότι τα τσιμέντα με μικρότερη αναλογία σε αργιλικό τριασβέστιο (C3A) οδηγούν σε μίγματα με βελτιωμένα ρεολογικά χαρακτηριστικά.

Β Υλικά - Αδρανή Στα σκυροδέματα υψηλής αντοχής ο ρόλος των αδρανών είναι ουσιώδης. Ο εφαρμοζόμενος μικρός λόγος νερού προς τσιμέντο οδηγεί σε μεγαλύτερη πυκνότητα του ιστού και της μεταβατικής ζώνης, οπότε η αντοχή των αδρανών καθίσταται βασικός παράγων στην διαμόρφωση

Photo by ogm Facade elements

Ο ορισμός του σκυροδέματος «υψηλών επιδόσεων» είναι μάλλον αμφιλεγόμενος.

6

Ανθεκτικότητας στην διάβρωση Αbrasion Resistance Ανθεκτικότητας σε έκρηξη Blast Resistance

7

Photo by ogm Facade elements

Photo by ogm Facade elements

Της επιθυμητής διαπερατότητας Permeability Αντοχής σε ενανθράκωση Carbonation Αντοχής σε κύκλους ψύξης - απόψυξης Freeze-Thaw Resistance Ανθεκτικότητας σε δραστικά χημικά Chemical Attack Απόκρισης σε αλκαλοπυριτικές αντιδράσεις Alkali - Silica Reactivity

Photo by ogm Facade elements

6

Τα σκυροδέματα υψηλών επιδόσεων (HPC) σχεδιάζονται με στόχο την εξασφάλιση:

Μείωση ρυθμού διάβρωσης οπλισμού Corrosion Rates of Rebar

9

της τελικής αντοχής. Απαιτείται ιδιαίτερη επιμέλεια στην επιλογή των αδρανών. Η διαβάθμιση των λεπτόκοκκων αδρανών προβλέπουν τα Αμερικανικά Πρότυπα ASTM (αλλά και το Ευρωπαϊκό Πρότυπο ΕΝ 12620).

O Aitcin προτείνει την χρήση λεπτόκοκκων αδρανών με υψηλότερο μέτρο λεπτότητος (fineness modulus), της τάξης του 3,00, με το σκεπτικό: Τα μίγματα υψηλής αντοχής περιέχουν ήδη σημαντικές ποσότητες λεπτόκοκκων συστατικών από το τσιμέντο και τις ποζολάνες, οπότε μπορούμε να πούμε ότι, τα λεπτόκοκκα κλάσματα των αδρανών δεν

βελτιώνουν περαιτέρω την εργασιμότητα. Η χρήση πιο χονδόκοκκων λεπτών κλασμάτων αδρανών μειώνει τις απαιτήσεις νερού για την επίτευξη συγκεκριμένης εργασιμότητας. Κατά την ανάμιξη τα πιο χονδρόκοκκα λεπτά κλάσματα δημιουργούν υψηλότερες διατμητικές τάσεις που συμβάλλουν στην αποφυγή δημιουργίας συσσωμάτων τσιμεντοπολτού. Τελικά, όσο υψηλότερη είναι η θλιπτική αντοχή, τόσο μικρότερος πρέπει να είναι ο μέγιστος κόκκος αδρανών. Αντοχές μέχρι 70 MPa μπορούν να επιτευχθούν με καλής ποιότητας (υγεία, αντοχή κ.α.) αδρανή μεγίστου κόκκου 20-28mm.

Για τα 100 MPa, ο μέγιστος κόκκος των αδρανών πρέπει να βρίσκεται στην περιοχή 10-20mm. Σήμερα παράγονται σκυροδέματα αντοχής άνω των 125 MPa με μέγιστο κόκκο αδρανών 10-14mm. Η ενσωμάτωση συμπληρωματικών τσιμεντοειδών υλικών (σκωρίες υψικαμίνων, ιπτάμενες τέφρες, ποζολάνες) αφενός οδηγεί στην μείωση του κόστους παραγωγής σκυροδέματος και αφετέρου παρέχει λύσεις στην απώλεια κάθισης. Το βέλτιστο ποσοστό υποκατάστασης του τσιμέντου με τσιμεντοειδή προσδιορίζεται από την αποδεκτή απώλεια αντοχής σε 12-24h, τις κλιματολογικές συνθήκες και την ελάχιστη τελική αντοχή. Η πυριτική παιπάλη συνήθως δεν απαιτείται για μίγματα αντοχής κάτω των 70 MPa, ενώ για υψηλότερες αντοχές χρησιμοποιείται σχεδόν πάντα. Αρχιμήδης / 35

Γ Διαφορές μεταξύ του σκυροδέματος συνήθους και υψηλής αντοχής Στα σκυροδέματα συνήθους αντοχής οι μικρορηγματώσεις παρατηρούνται όταν η θλιπτική αντοχή φθάνει σε ποσοστό ~40% της τελικής. Οι μικρορηγματώσεις αυτές διασυνδέονται όταν η αντοχή ανέβει στα αντίστοιχα ποσοστά 80-90%.

Κατά τις δεκαετίες του 1970 και 1980 είχε δοθεί έμφαση στην ανάπτυξη σκυροδεμάτων υψηλής αντοχής. Σήμερα η προσοχή εστιάζεται στα σκυροδέματα υψηλής ανθεκτικότητας σε δραστικό περιβάλλον, απαραίτητη προϋπόθεση για κατασκευές μακρού κύκλου ζωής.

Ζ Σκυροδέματα

Συμπύκνωση και Αγωγή

Δραστικών Κόνεων (Reactive - Powder Concrete, RPC)

Απαιτείται ελαχιστοποίηση των καθυστερήσεων στην μεταφορά - διάστρωση.

Ανάπτυξη αντοχών άνω των 200MPa (μπορούν να φθάσουν τα...800MPa).

Δ Διάστρωση,

Η συμπύκνωση είναι ουσιώδης για την επίτευξη αντοχών. Η κάθιση είναι της τάξεως των 180-200mm. Αμελητέα εξίδρωση (bleeding). Απαιτείται η εφαρμογή ψεκαζομένων ή εξατμιζομένων επιβραδυντών μετά από την ολοκλήρωση της διάστρωσης/ συμπύκνωσης με σκοπό την αποφυγή πλαστικής συρρίκνωσης και δημιουργίας κρούστας. Απαιτείται πλήρης αγωγή επί 7 ημέρες.

Ε Σύντομο ιστορικό

ανάπτυξης των HPC

Κατά την περίοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το σκυρόδεμα παρασκευαζόταν με άνυδρη άσβεστο, τέφρα και θραύσματα ηφαιστιακών υάλων ως αδρανή. Το μίγμα σκληρύνονταν γρήγορα σε συμπαγή μάζα και ήταν απαλλαγμένο από τις εσωτερικές τάσεις και ωθήσεις που αναπτύσσονται στις λιθοδομές και οπτοπλινθοδομές.

Μέγιστο μέγεθος κόκκου ≤ 300μm. Βελτιστοποιημένη διάταξη σωματιδίων. Χαμηλή περιεκτικότητα σε νερό. Οπλισμός με ίνες. Θερμική επεξεργασία.

10

Πίνακας 2. Μηχανικές ιδιότητες Κονιοδεμάτων RPC Ιδιότητα

Μονάδα

HPC 80 MPa RPC

Θλιπτική αντοχή

MPa

80

200

Καμπτική αντοχή

MPa

7

40

Εφελκυστική αντοχή

MPa

Μέτρο ελαστικότητας

GPa

40

60

Σκληρότητα θράυσης fracture toughness

kJ/m2

<1

30

Ψύξη-Aπόψυξη

RDF*

90

100

Ενανθράκωση

Mm

2

0

Διάβρωση

10-12 m/s

275

1,2

*RDF: Relative Durability Factor: σχετικός συντελεστής ανθεκτικότητας.

Το σκυρόδεμα είναι το ευρύτερα χρησιμοποιούμενο δομικό υλικό, οι όποιες βελτιώσεις στον σχεδιασμό του όσον αφορά την αντοχή, την ανθεκτικότητα και το κόστος των πρώτων υλών έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην όλη οικονομία.

36 / Αρχιμήδης

Εικόνα 11.

High Performance Concrete - LAFARGE Beton.

Εξαιρετικά χαμηλό πορώδες.

Εργαστηριακές δοκιμές σε σύγχρονα εργαστήρια έχουν δείξει ότι το Ρωμαϊκό σκυρόδεμα δεν υπολειπόταν της αντοχής των σημερινών μιγμάτων με τσιμέντο τύπου Πόρτλαντ.

Το σκυρόδεμα υψηλών επιδόσεων είναι μια εξειδικευμένη κατηγορία μιγμάτων που σχεδιάζονται για την εξασφάλιση σειράς πλεονεκτημάτων στις κατασκευές.

Εικόνα 10. Ενδεικτικό προϊόν της κατηγορίας των Κονιοδεμάτων RPC είναι το Ductal® της LAFARGE.

11

8

Τα ακάρεα των κατοικιών και η αντιμετώπισή τους Γεώργιος Καλύβας Πολιτικός Μηχανικός

Τα ακάρεα είναι μικροσκοπικά έντομα, μεγέθους ¼ του mm, και εκ του λόγου αυτού αόρατα με γυμνό οφθαλμό (φωτογραφία). Υπάρχουν 500.000 διαφορετικά είδη, ικανά να δημιουργούν αποικίες σε εντυπωσιακή ποικιλία «βιοτόπων».

38 / Αρχιμήδης

Photo by Renato Ganoza

Α Τα πλέον συνήθη είδη Τα ακάρεα των κατοικιών διακρίνονται σε δυο οικογένειες: στα ακάρεα των δημητριακών και τα ακάρεα σκόνης. Απαντώνται στις μούχλες, κατά μήκος των τοίχων με ταπετσαρίες, στα φυτά, στα ερμάρια τροφίμων. Από τα ακάρεα σκόνης, τα πλέον γνωστά είναι τα Dermatophagoides pteronyssinus που είναι παρόντα στα στρώματα, κουβέρτες, παπλώματα, σεντόνια, μαξιλάρια, καναπέδες, ρούχα, γούνες, μοκέττες.

Dermatophagoides pteronyssinus

Τα ακάρεα της κατηγορίας Dermatophagoides farinae είναι και αυτά διαδεδομένα στο εσωτερικό των χώρων.

Εικόνα από ηλεκτρονικό μικροσπόπιο σάρωσης θηλυκού ακάρεως οικιακής σκόνης (Dermatophagoides farinae)

Αρχιμήδης / 39

Β Οι συνθήκες ανάπτυξής τους Για να αναπτυχθούν τα ακάρεα απαιτούνται ορισμένες ευνοϊκές συνθήκες: Θερμοκρασία Μεταξύ 15 και 25 °C, με βέλτιστη από 22 έως 24 °C. Υγρασία Σχετική υγρασία (ΣΥ) από 65 έως 80% ευνοεί τον πολλαπλασιασμό τους. Κάτω από ΣΥ 45% δεν απαντώνται ζωντανά ακάρεα. Υψόμετρα Πάνω από 1000 m και κυρίως πάνω από 1500 m τα ακάρεα εξαφανίζονται λόγω της ξηρότητας του αέρα και της έντασης της υπεριώδους ακτινοβολίας. Τροφή Οι ανθρώπινες επιδερμικές φολίδες που αποσπώνται από την επιφάνεια του δέρματος (λέπια). Ανάλογα με το πάχος και την όψη τους τα λέπια μπορεί να είναι σαν πυτιρίδα, σαν σκόνη, σαν πίτουρο. Επίσης οι ίνες των υφασμάτων.

Γ Οι επιπτώσεις στην υγεία Τα αλλεργιογόνα των ακάρεων είναι παρόντα στα περιττώματά τους, αλλά και το σώμα τους, τις αποτριχώσεις και τις αποδερματώσεις τους.

Οι επιπτώσεις τους στην υγεία ποικίλουν: Δερματίτιδες, Ρινίτιδες, Άσθμα. Μόλυνση τροφίμων που μπορεί να προκαλέσει αναφυλακτικό σοκ (collapsus), άσθμα, βαρειά κνίδωση.

100 ακάρεα ανά γραμμάριο σκόνης δημιουργούν αλλεργικούς κινδύνους σε άτομα με γενετική προδιάθεση.

500 ακάρεα ανά γραμμάριο σκόνης μπορούν να δημιουργήσουν έντονο άσθμα στα ευαίσθητα άτομα.

40 / Αρχιμήδης

Δ Εξάλειψη των ακάρεων και των αλλεργιογόνων τους Πρέπει να τηρούνται ορισμένα βασικά μέτρα για να εμποδίζεται η δημιουργία αποικιών ακάρεων και να περιορίζονται τα αποθέματα (stock) αλλεργιογόνων στο περιβάλλον. Σημειώνεται ότι τα αλλεργιογόνα των ακάρεων βρίσκονται κυρίως στα σωματίδια σκόνης διαμέτρου μεγαλύτερης των 10 μm και μεταφέρεται με αυτή όταν είναι σε αιώρηση.

Τα προτεινόμενα μέτρα είναι: Μείωση της υγρασίας, αποφυγή υγραντών, έλεγχος θερμοκρασίας (20 °C, max), αποτελεσματικός αερισμός, ιδίως τον χειμώνα. Περιορισμός κατά το δυνατόν της σκόνης (με χρησιμοποίηση υγρών υφασμάτων καθαρισμού των επιφανειών). Χρησιμοποίηση ηλεκτρικών απορροφητικών συσκευών με φίλτρα ΗΕΡΑ (High Εfficiency Particulate Air filters: φίλτρα υψηλής επιδόσεως αιωρουμένων στον αέρα σωματιδίων).

Αποφυγή επενδύσεως δαπέδων με μοκέττες. Οταν επιλέγονται πρέπει να είναι «ξυρισμένου πέλους», να τοποθετούνται χωρίς συγκόλληση στο δάπεδο και να καθαρίζονται συχνά. Αποφυγή επένδυσης τοίχων με ταπετσαρία όταν υπάρχει κίνδυνος ύγρανσής τους από την πίσω επιφάνεια. Αποφυγή ανοικτών βιβλιοθηκών και ερμαρίων ρούχων, καναπέδων με μόνιμη υφασμάτινη επένδυση, καθώς και μεγάλων συλλογών μπιμπελό με υφασμάτινα στοιχεία. Τα γουναρικά πρέπει να φυλάσσονται σε στεγανές πλαστικές σακούλες επί 24 έως 48 ώρες πριν από την κατάψυξη. Οταν βγαίνουν από την κατάψυξη θα πρέπει να διατηρούνται εντός της σακούλας επί τουλάχιστον μισή ώρα και στην συνέχεια να καθαρίζονται με ηλεκτρική σκούπα, δεδομένου ότι τα κελύφη των νεκρών ακάρεων είναι επίσης αλλεργιογόνα. Τα υφασμάτινα είδη πρέπει να πλένονται στο πλυντήριο σε θερμοκρασία 60 °C. Τα κλινοσκεπάσματα πρέπει να εκτίθενται στον αέρα και τον ήλιο όσο το δυνατόν συχνότερα. Οι υπεριώδεις ακτίνες εξοντώνουν τα ακάρεα. Οι συσκευές καθαρισμού του αέρα δεν είναι αρκούντως αποτελεσματικές όσον αφορά τα ακάρεα.

Αρχιμήδης / 41

Photo by Mark Bordons

Photo by Cleanrite Buildrite

Οδηγίες για την αντιμετώπιση των αλλεργιογόνων των ακάρεων στα στρώματα και τα κλινοσκεπάσματα. Η διάταξη έδρασης των στρωμάτων Το βαμβακερό ύφασμα που τοποθετείται μεταξύ του στρώματος και της επιφάνειας τοποθέτησής του (σουμιέ ή κινητές σανίδες εντός πλαισίου), μπορεί να οδηγήσει στην αύξηση του πληθυσμού των ακάρεων έως 250%.

Τα στρώματα Οσο παλιότερο είναι ένα στρώμα, τόσο μεγαλύτερη είναι η συγκέντρωση των ακάρεων και η πιθανότητα εμφάνισης μούχλας. Ενα στρώμα των 10 ετών έχει πλέον αποκτήσει μεγάλη συγκέντρωση αλλεργιογόνων προερχομένων από ακάρεα, ακόμη και όταν γίνεται τακτικός καθαρισμός με ηλεκτρική σκούπα. Η συγκέντρωση των αλλεργιογόνων στον αέρα αυξάνει όταν μετακινούνται ή τινάζονται τα στρώματα και όταν τα παιδιά χοροπηδούν επάνω στα κρεβάτια. Στις κατοικίες σε υγρές περιοχές και ιδίως στα υπνοδωμάτια με ανεπαρκή αερισμό τα στρώματα εμφανίζουν, όλο σχεδόν τον χρόνο μούχλα τύπου Altemaria, με έξαρση της συγκέντρωσης τον Δεκέμβριο - Ιανουάριο. Η μούχλα αναπτύσσεται στην διεπιφάνεια στρώματος και υποστρώματος, ιδίως όταν το τελευταίο είναι σταθερό. Τα ακάρεα «προτιμούν» τα μάλλινα και τα βαμβακερά στρώματα, αλλά και τα στρώματα από αφρώδες ελαστικό (latex). Είναι δύσκολο να εξουδετερωθούν, ακόμη και αν υπήρχε δυνατότητα να πλυθεί το στρώμα στους 80 °C. Ακόμη και στην περίπτωση αυτή δεν θα μπορούσαν να απομακρυνθούν τα αλλεργιογόνα περιττώματα των εντόμων.

Τα καλύμματα των στρωμάτων Ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης των ακάρεων είναι τα ειδικά υφασμάτινα καλύμματα σε μορφή φακέλου (συνθετικά ή από πούπουλο) που χρησιμοποιούνται και για τα παπλώματα, τις κουβέρτες και τα μαξιλάρια. Τα καλύμματα αυτά παρεμποδίζουν την αποξηραμένη ανθρώπινη επιδερμική φολίδα (σε μορφή πυτιρίδας ή σκόνης) να καταλήξει στα ακάρεα.

Photo by Brians furniture

Τα διάφορα καλύμματα του τύπου αυτού που διατίθενται στο εμπόριο δεν έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα, η οποία εξαρτάται από το μέγεθος των πόρων του υφάσματος. Πόροι μεγέθους έως 10 μικρά εμποδίζουν την δίοδο αλλεργιογόνων των ακάρεων, ενώ για την παρεμπόδιση και της διόδου αλλεργιογόνων της γάτας πρέπει να είναι μεγέθους μικρότερου των 6 μικρών. Τα καλύμματα αυτά πρέπει να πλένονται συχνά σε θερμοκρασία τουλάχιστον 60 °C.

42 / Αρχιμήδης

Αρχιμήδης / 43

Photo by Liz West

Τα καλύμματα αντιαακαριακής προστασίας με χημική επεξεργασία Η αποτελεσματικότητα των καλυμμάτων αυξάνεται με εμποτισμό ή ψεκασμό με το εντομοκτόνο Permethrine, το οποίο σε συγκέντρωση 200 mg/m2 μπορεί να εξαλείψει πλήρως τα ακάρεα. Ορισμένα από τα επεξεργασμένα καλύμματα περιέχουν 500 mg/m2 Permethrine. Παρά το ότι το σκεύασμα αυτό θεωρείται χαμηλής τοξικότητος για τον άνθρωπο, δεν υπάρχουν στοιχεία για τις συνέπειες από την μακρά έκθεση εις αυτό. Σημειωτέον ότι τα καλύμματα με Permethrine μετά το πλύσιμό τους στο πλυντήριο θα πρέπει ενδεχομένως να επαναψεκαστούν, αν και οι προμηθευτές τους υποστηρίζουν ότι διατηρούν την αποτελεσματικότητά τους ακόμη και μετά 60 πλύσεις στους 60 °C. Δηλώνουν επίσης ότι με τον συνδυασμό Permethrine (φυσικό συστατικό) με Pyrethrinoide (συνθετικό συστατικό) εξασφαλίζεται η μείωση της περιεκτικότητας του εντομοκτόνου στο 0,1%. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Pasteur, ο συνδυασμός αυτός των χημικών απομακρύνει τόσο τον κίνδυνο απελευθέρωσης αλλεργιογόνων όσο και τους ενδεχόμενους ερεθισμούς του δέρματος και των ματιών από το εντομοκτόνο.

Τα διαιρούμενα στρώματα Τα στρώματα αυτά συνήθως περιλαμβάνουν άνω βαμβακερό τμήμα πάχους περί τα 5 cm, το οποίο μπορεί να αποσπασθεί και να εκτεθεί στον ήλιο (τα ακάρεα δεν αντέχουν στην υπεριώδη ακτινοβολία). Αποτελούν μια λύση στο πρόβλημα των ακάρεων, αρκεί βέβαια η κατοικία να παρέχει την δυνατότητα απλώματός τους στον ήλιο.

Τα παπλώματα και τα μαξιλάρια Ανεξαρτήτως του πληρωτικού υλικού τους (πούπουλα ή συνθετικά υλικά), περιέχουν πάντοτε αλλεργιογόνα των ακάρεων. Οταν το υλικό πλήρωσης είναι συνθετικό, μπορούν να πλυθούν στους 60 °C, οπότε εξολοθρεύονται τα ακάρεα. Για τη απομάκρυνση και των περιττωμάτων τους απαιτείται να ακολουθήσει στίψιμο.

Οι μάλινες κουβέρτες Οι κουβέρτες μετά από ένα στεγνό καθάρισμά τους απαλλάσσονται από τα ακάρεα και τα περιττώματά τους. Ομως με τους καθαρισμούς αυτού του τύπου μπορεί να εκλυθούν Οργανικές Πτητικές Ενώσεις (VOCs).

Τα σεντόνια Πρέπει να πλένονται στους 60 °C, το αργότερο ανά εβδομάδα. Για πλύση σε χαμηλότερες θερμοκρασίες είναι σκόπιμο να προστίθεται βενζοϊκό διάλυμα σε αναλογία 0,03% στο νερό πλύσεως, το οποίο εξολοθρεύει τα ακάρεα που είναι προσκολλημένα στο ύφασμα. Στις χαμηλότερες θερμοκρασίες με τα συνήθη απορρυπαντικά επιβιώνει το 40 - 60% των ακάρεων. Σημειώνεται ακόμη ότι τα έλαια του ευκαλύπτου και της πράσινης μέντας εξολοθρεύουν το 60% των ακάρεων εντός 30 λεπτών.

Τα χνουδωτά υφάσματα, οι γούνες και τα λούτρινα παιχνίδια Η συγκέντρωση στις επιφάνειές τους των αλλεργιογόνων των ακάρεων αυξάνει εκθετικά με την πάροδο του χρόνου: από 0,1 μg/g στα καινούργια σε 22,7 μg/g μετά από τέσσερα χρόνια. Τα παιχνίδια που περιέχουν τέτοια υλικά θα πρέπει να μπορούν να πλένονται στους 60 °C (βασικό κριτήριο επιλογής τους). Μετά την πλύση τους συνιστάται να τοποθετούνται σε πλαστικές σακούλες τροφίμων και να παραμένουν επί κάποιο διάστημα στην κατάψυξη στους 0 °C.

Τα έπιπλα στους χώρους ύπνου Πρέπει να αποφεύγονται έπιπλα με ταπετσαρίες υφασμάτινες, χνουδωτές, από βελούδο ή από πορώδη δέρματα. Εάν υπάρχουν θα πρέπει να καθαρίζονται όπως και οι μοκέττες, με προσθήκη αντιακαρικών εντομοκτόνων. ΠΗΓΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ: www.flickr.com

44 / Αρχιμήδης

Αρχιμήδης / 45 Photo by Calumerio

Photo by Jamie

Photo by Louise Oldfield

Open House: H αρχιτεκτονική είναι για όλους Παρουσίαση: Ευανθία Μοστρού Aρχιτέκτονας μηχανικός Α.Π.Θ., Ξεναγός του OPEN HOUSE THESSALONIKI

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, έχουν δημοσιευθεί κατ’ επανάληψη άρθρα με βαρυσήμαντους τίτλους, όπως «αρχιτεκτονική και άνθρωπος», «αρχιτεκτονική για τους αρχιτέκτονες» κ.α., ενώ παράλληλα δεκάδες διαλέξεις, ημερίδες, συνέδρια, και παντός είδους δημόσιες συζητήσεις, σε εθνικό αλλά και διεθνές επίπεδο, αποπειράθηκαν - και εξακολουθούν - να περιγράψουν το ρόλο της αρχιτεκτονικής στην καθημερινότητα του ανθρώπου. Παρ’ όλα αυτά, όταν το 1992 ξεκίνησε το πρώτο OPEN HOUSE (OH) στο Λονδίνο, ίσως ένας από τους πλέον ενδεδειγ46 / Αρχιμήδης

μένους θεσμούς προώθησης και ουσιαστικής «κατανόησης» της αρχιτεκτονικής από το κοινό, οι απαντήσεις που έλαβε από τα υποψήφια κτίρια η Victoria Thornton, εμπνεύστρια και ιδρύτρια του OH London και OH Worldwide στη συνέχεια, ήταν κατά πλειοψηφία αρνητικές (μόνο 20 κτίρια συμμετείχαν την πρώτη φορά). Φέτος, το OH London, που διοργανώθηκε για 22η συνεχή χρονιά, «άνοιξε τις πόρτες» περισσότερων από … 800 κτιρίων, ενώ οι επισκέπτες ξεπέρασαν τους 250.000.

Παράλληλα, ο θεσμός του OH εξαπλώθηκε γρήγορα, περιλαμβάνοντας σήμερα 22 πόλεις παγκοσμίως, ενώ άλλες 6 πρόκειται να τον «υιοθετήσουν» μέσα στο 2015. Ανάμεσα σ’ αυτές και δύο ελληνικές: η Θεσσαλονίκη (2012) και η Αθήνα (2014). Εικόνα φόντου. Παλαιά Δημοτικά Σφαγεία, 1η φορά στο OH Thessaloniki Νοέμβριος 2014

OH Thessaloniki - Νοέμβριος 2014

Το OPEN HOUSE είναι μια απλή και ταυτόχρονα μεγαλειώδης, ως προς την επίδρασή της στο κοινό, ιδέα: να γίνουν τα κτίρια «προσβάσιμα σε όλους». Κάτι τέτοιο ακούγεται εξωπραγματικό, ωστόσο η αρχιτεκτονική δεν θα γίνει ποτέ κατανοητή από τους πολλούς, εάν δεν τους δοθεί η ευκαιρία να γίνουν ένα με το αρχιτεκτόνημα, ανακαλύπτοντας κάθε πλευρά και κάθε «μυστικό» του. Σ’ αυτό το πλαίσιο δημιουργήθηκε ο ομώνυμος μη κερδοσκοπικός οργανισμός του OH Worldwide, ο οποίος περιλαμβάνει τους επιμέρους οργανισμούς κάθε πόλης - μέλους. Κάθε χρόνο και για ένα Σαββατοκύριακο, σημαντικά κτίρια που αντανακλούν την αρχιτεκτονική της πόλης - μέλους, από διαφορετικές ιστορικές περιόδους και ρεύματα, ανοίγουν την πόρτα τους δωρεάν στο κοινό. Οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να ξεναγηθούν σε μια μεγάλη ποικιλία κτιρίων από εθελοντές ξεναγούς, κατά κύριο λόγο αρχιτέκτονες, οι οποίοι τους εξηγούν με απλότητα τις αρχές σχεδια-

σμού, την αισθητική, τη λειτουργία, τα κατά περίπτωση ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, καθώς και τα ιστορικά στοιχεία του εκάστοτε χώρου. Επίσης, ανάλογα με την εξέλιξη του OH σε κάθε πόλη, διοργανώνονται και παράλληλες εκδηλώσεις, με αποκλειστικό στόχο την προώθηση της αρχιτεκτονικής στο ευρύ κοινό. Η αναζήτηση του λόγου που οδήγησε το OH σ’ αυτά τα επίπεδα επιτυχίας παγκοσμίως ξεκινά από τη φιλοσοφία του θεσμού. Πέραν των όσων προαναφέρθηκαν, το OH επιδιώκει να εισαγάγει τον κάτοικο ή τον επισκέπτη σε μια ζωντανή συζήτηση για την αρχιτεκτονική, την πόλη, αλλά και το ίδιο το κτίριο, το οποίο πιθανόν δεν θα μπορούσε να επισκεφθεί εκτός του θεσμού. Ακόμη, να τον βοηθήσει να διαμορφώσει τεκμηριωμένη άποψη για το δομημένο περιβάλλον, καθώς και να εκτιμήσει την προσφορά της «καλής αρχιτεκτονικής», κάτι το οποίο δε διδάσκεται στο σχολείο. Για να επιτευχθεί ένας τέτοιος στό-

χος απαιτείται η «άμεση» εμπειρία, να γίνει ο άνθρωπος ένα με το χώρο, διότι κανείς δε μπορεί να βιώσει την πραγματικότητα μόνο μέσα από εικόνες, αρχιτεκτονικές θεωρίες και κριτικές. Συνεπώς, το OH «πέτυχε» διότι συντελεί σταδιακά στην αλλαγή της αντίληψης του κοινού και στην κατάργηση των εμποδίων μεταξύ ανθρώπου και αρχιτεκτονικού προϊόντος, ενώ παράλληλα καταφέρνει να εμπνέει διαρκώς τους νέους ανθρώπους, παρακινώντας τους να αποζητούν καλύτερη ποιότητα δομημένου περιβάλλοντος, τόσο για τους ίδιους όσο και για τις επόμενες γενιές. Ένας ακόμη λόγος επιτυχίας αφορά την ένθερμη υποδοχή του από το κοινό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, προς προβληματισμό, αποτελεί η εναρκτήρια ομιλία του Herbert Wright, συγγραφέα - συντάκτη του Blueprint, ενός από τα μεγαλύτερα βρετανικά περιοδικά αρχιτεκτονικής και design, στο OH THESSALONIKI 2012, το πρώτο που διε-

Αρχιμήδης / 47

ξήχθη στην Ελλάδα. Στα πλαίσια αυτής ανέφερε ότι κάποτε στο Λονδίνο, καθώς το λεωφορείο στο οποίο επέβαινε διερχόταν από το σημείο της φωτογραφίας (*), ένα νεαρό ζευγάρι που καθόταν πίσω του διερωτήθηκε έκπληκτο «Τι είναι αυτό;» και αμέσως ένας εκ των δύο απάντησε «Αυτό πρέπει να είναι μοντέρνα αρχιτεκτονική!». Όπως είναι προφανές, πρόκειται για τον … προσωρινό οικίσκο που φιλοξενεί τα γραφεία του εργοταξίου (!), όπου θα κατασκευαστεί κτίριο πολυτελών κατοικιών. Κοινώς, όσο και αν είναι απίστευτο για τους αρχιτέκτονες, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν καταλαβαίνουν πολλά πράγματα σχετικά με την αρχιτεκτονική. Αυτήν ακριβώς την ανάγκη «αναγνώρισης» του χώρου από το χρήστη του, η οποία είναι αδιαμφισβήτητη, έρχεται να καλύψει ο θεσμός του OH, ο οποίος «προσφέρει» την αρχιτεκτονική απλόχερα σε όλους, καθιστώντας την πιο προσιτή από ποτέ. Οι επιπτώσεις αυτής της διευρυμένης, συνεχώς εξελισσόμενης αρχιτεκτονικής κουλτούρας είναι, σε αρκετές περιπτώσεις, εμφανείς σε διαφορετικά επίπεδα. Το Λονδίνο, για παράδειγμα, ήταν μία γκρίζα πόλη σε ύφεση, εμμονική με τα ζητήματα πολιτιστικής κληρονομιάς και σχεδόν αδιάφορη για τα σύγχρονα οικοδομήματα, όταν άρχισαν να σχηματίζονται οι πρώτες ουρές για τα Open House της δεκαετίας του 1990, σύμφωνα με την Thornton. Τίποτα δεν προεικόνιζε τη σημερινή δυναμική του, μια πόλη ζωντανή, η οποία, εκτός των άλλων, αναγνωρίζει πλέον το δημόσιο χώρο και την αρχιτεκτονική του τοπίου ως απαραίτητα στοιχεία του αστικού περιβάλλοντος.

48 / Αρχιμήδης

Και αυτό διότι ο θεσμός «τράβηξε την προσοχή» των κατοίκων στους δημόσιους χώρους και τα πάρκα, από τα οποία μπορεί να διέρχονταν επί χρόνια καθημερινά, χωρίς ποτέ να απασχολήσουν το βλέμμα ή τη σκέψη τους. Έτσι, αφενός σήμερα οι Λονδρέζοι απολαμβάνουν την πόλη και τη συμμετοχή τους σε πάσης φύσεως αστικές δράσεις, αφ’ ετέρου πλέον τα κτίρια είναι αυτά που θέτουν τον εαυτό τους «στη διάθεση του OH», σε μια προσπάθεια «να εξυψώσουν το προφίλ τους». Είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι το 73% των επισκεπτών ομολογούν ότι το OH τους έκανε να αισθάνονται διαφορετικά για την αρχιτεκτονική του Λονδίνου.

Εικόνα φόντου. Στέγη τύπου Polonceau, μία εκ των δύο που σώζονται σε όλη την Ελλάδα, Παλαιά Δημοτικά Σφαγεία Θεσ/νίκης.

Τελικά, δύο δεκαετίες αργότερα, το OH ήρθε και στην Ελλάδα. Το Νοέμβριο του 2012, στη Θεσσαλονίκη, στις συναντήσεις οργανωτικής επιτροπής και εθελοντών που προηγήθηκαν του «κρίσιμου Σαββατοκύριακου», επικρατούσε ένα κλίμα ενθουσιασμού, αλλά και συγκρατημένης αισιοδοξίας, διότι κανείς δε μπορούσε να ξέρει αν ένα «αρχιτεκτονικά αναλφάβητο» κοινό, όπως δυστυχώς είναι οι Έλληνες, θα καλωσόριζε ένα τέτοιο εγχείρημα. Πράγματι, κατά το τελευταίο Σ/Κ του μήνα, 55 κτίρια δέχτηκαν πάνω από 10.000 επισκέψεις, ενώ φέτος, οι επισκέψεις στα 63 κτίρια που άνοιξαν στο OH ξεπέρασαν τις … 26.000. Ομολογουμένως, η εμπειρία που αποκομίζει κανείς είναι τουλάχιστον μοναδική. Αφ’ ενός οι εθελοντές, οι οποίοι ερευνούν κάθε πτυχή της ιστορίας του κτιρίου που τους ανατίθεται, δημιουργώντας την ξενάγηση, την οποία επαναλαμβάνουν δεκάδες φορές κατά το διήμερο του OH, ανάλογα με την προσέλευση.

Αφ’ ετέρου οι επισκέπτες, κυρίως κάτοικοι της πόλης, διότι το OH αποτελεί, δίχως περιστροφές, μια γιορτή αρχιτεκτονικής απευθυνόμενη κυρίως σ’ αυτούς που ζουν σ’ έναν τόπο. Μια «προσφορά» των αρχιτεκτονικών «θαυμάτων» σ’ όλους όσους μπορεί να τα προσπερνούν καθημερινά, χωρίς καν να αντιλαμβάνονται την ύπαρξή τους. Και αν η σωματική κούραση των εθελοντών, χάρη στους οποίους διατηρείται ο δωρεάν χαρακτήρας του θεσμού, ανταγωνίζεται με αυτή των «οργανωμένων» επισκεπτών, που κυκλοφορούν με τον οδηγό ανά χείρας, περιδιαβαίνοντας όσο το δυνατό περισσότερα κτίρια (οι περισσότεροι επισκέπτες ανήκουν σ’ αυτήν την κατηγορία), ο στόχος έχει επιτευχθεί. Ο επισκέπτης παρακολουθεί ενεργά την ξενάγηση, θέτει ευστοχότατα ερωτήματα, τα οποία δύσκολα θα περίμενε κανείς από μη σχετικούς με το επάγγελμα, κρατά σημειώσεις, αλλά και συμπληρώνει με βάση τις δικές του γνώσεις ή και εμπειρίες από το κτίριο και τη γύρω περιοχή. Ουσιαστικά, τιμά το θεσμό και την αρχιτεκτονική γενικότερα, συμμετέχοντας σε μία συζήτηση, η οποία δύναται να εκκινήσει και στην Ελλάδα τη διαδικασία της πολυπόθητης αλλαγής της αντίληψης για το χώρο. Ίσως, τελικά, η αρχιτεκτονική παιδεία υφίσταται στη χώρα μας πολύ περισσότερο από ότι πιστεύουμε.

Αρχιμήδης / 49

(*) One said: 'cor, look at that!

What is it?'

The other one replied: 'It must be modern architecture!'

Και μετά τη δύση του ηλίου, ανάλογα με το ωράριο κάθε κτιρίου.

50 / Αρχιμήδης

Είναι προφανές, λοιπόν, ότι ο θεσμός του OH φέρει μία εξαιρετική δυναμική, η οποία, εάν αξιοποιηθεί επαρκώς, δύναται να οδηγήσει τη χώρα σε αξιοσημείωτα αποτελέσματα. Ένα πρώτο βήμα είναι η ευαισθητοποίηση αφ’ ενός των νέων αρχιτεκτόνων να δημιουργούν χωρίς να ακολουθούν την πεπατημένη, η οποία και έφερε την πόλη στη σύγχρονη μορφή της, και αφ’ ετέρου των κατεχόντων εξουσία να λαμβάνουν αποφάσεις περισσότερο ως «κάτοικοι» και λιγότερο ως πολιτικοί. Επί πλέον, αυτή η «τριβή» με την αρχιτεκτονική μπορεί, μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα, να συντελέσει σε μια σταδιακή αλλαγή φιλοσοφίας για το ευρύ κοινό, το οποίο θα εκτιμήσει την αξία του ορθού σχεδιασμού και θα απαιτήσει να τον «απολαμβάνει» στο εξής σε κάθε μεταβολή του δομημένου περιβάλλοντος. Στη συνέχεια, η αρχιτεκτονική θα πρέπει να ενταχθεί δυναμικά στο εκπαιδευτικό σύστημα, ώστε να αποτελέσει «βίωμα» για τις επόμενες γενιές. Ήδη, κάποια κτίρια του OH ανοίγουν τις πύλες τους και την Παρασκευή, πριν το διήμερο, αποκλειστικά σε μαθητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Άλλωστε, ο πολυτάραχος ελληνικός δημόσιος τομέας δεν πρόκειται ποτέ να αναπτυχθεί υγιώς αν δεν «ενεργοποιηθεί» το κοινό και, εν προκειμένω, οι κάτοικοι ενός τόπου, αντιλαμβανόμενοι ότι η καλή αρχιτεκτονική είναι μονόδρομος για τη δημιουργία της αειφόρου και ζωντανής πόλης.

Σε τελική ανάλυση, οι ουρές των επισκεπτών του OH στην Ελλάδα της κρίσης δημιουργούν ένα κλίμα αισιοδοξίας, μία αμυδρή αίσθηση ότι «κάτι πάει να αλλάξει», αυτό το «κάτι» που έχουμε όλοι ανάγκη για να συνεχίσουμε την προσπάθεια. Και ένα πράγμα είναι βέβαιο: Eίναι ελπιδοφόρο να μας ρωτούν «Θα είσαστε εδώ όλη τη βδομάδα, έτσι; Διότι δεν προλαβαίνουμε να τα δούμε όλα!» και εμείς να απαντάμε «Δυστυχώς, όχι. Μόνο το Σαββατοκύριακο. Αλλά θα είμαστε εδώ και του χρόνου!».

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ: 1. http://www.bbc.com/news/uk-englandlondon-24060641 2. http://www.openhouseworldwide.org/ openhouse/

* Ιδιαίτερες ευχαριστίες στoν κo.

Herbert Wright, συγγραφέα - συντάκτη του περιοδικού Blueprint, για την παροχή πολύτιμου υλικού από το προσωπικό του αρχείο.

3. http://www.italoeuropeo.com/londonnews/1702-open-house-london-2014-whenthe-private-becomes-public 4. http://www.londonopenhouse.org/about/ 5. http://www.independent.co.uk/artsentertainment/architecture/open-secretsthe-best-of-this-years-open-houseweekend-8130991.html

Διαδοχικές ξεναγήσεις κατά το σ/κ του OH Thessaloniki. Αρχιμήδης / 51

Σημεία ελέγχου (check points) για σκαλωσιές προσόψεων Παρουσίαση: A. I. Μακρυγιάννης Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ, MSc, DIC

Με τον όρο ικριώματα ή σκαλωσιές χαρακτηρίζονται συνήθως οι προσωρινές σωληνωτές κατασκευές που χρησιμοποιούνται για εργασίες σε ύψος (ικριώματα «προσόψεως» ή «εργασίας») ή για την υποστύλωση φορέων από σκυρόδεμα ή εν γένει σημαντικών φορτίων (ικριώματα «ξυλοτύπου» ή «υποστύλωσης»).

52 / Αρχιμήδης

Σε όλες τις περιπτώσεις, βάση των ικριωμάτων είναι ο χαλυβδοσωλήνας με Φεξ = 48,3 mm (που στην αγορά συνήθως χαρακτηρίζεται ως σωλήνας 1 ½’’) με ονομαστικό πάχος τοιχώματος 3,2 mm και με τις αντίστοιχες ανοχές που είναι αποδεκτές από τα αντίστοιχα πρότυπα των χαλυβδοσωλήνων. Η βασική διάκριση των ικριωμάτων αυτών (ικριώματα προσόψεως ή εργασίας και ικριώματα ξυλοτύπου ή υποστύλωσης) σχετίζεται με τη θέση και λειτουργία τους στο δομικό έργο και τον σχεδιασμό από τον εργοστάσιο παραγωγής. Η μέριμνα όμως που πρέπει να λαμβάνεται για την ασφάλεια πρέπει να είναι η ίδια σε όλες τις περιπτώσεις.

Β Η σκαλωσιά: βασικό προϊόν ασφάλειας Μοιάζει τετριμμένο να αναφερθεί ότι τα ικριώματα κάθε μορφής αποτελούν ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο προϊόν ασφαλείας. Από στοιχεία που κατά καιρούς δημοσιεύονται από τις υπηρεσίες του Υπουργείου Εργασίας προκύπτει ότι οι σκαλωσιές γίνονται αιτία για μεγάλο ποσοστό (έως 25%) των ατυχημάτων του εργοταξίου, ειδικά λόγω πτώσεων από ύψος. Μια ιδιαιτερότητα της σκαλωσιάς είναι ότι η «ποιότητα» και συνεπώς η ασφάλειά της εξαρτάται κυρίως από τη χρήση στο έργο (βλέπε συναρμολόγηση και αποσυναρμολόγηση) και λιγότερο από την παραγωγή / κατασκευή του καθ’ αυτού προϊόντος, η οποία γίνεται εν πάση περιπτώσει σε σχετικά ελεγχόμενες συνθήκες.

Οσον αφορά την συναρμολόγηση επισημαίνεται ότι η ποιότητα της εργασίας των εργολάβων τοποθέτησης και ενοικιάσεων ικριωμάτων δεν είναι άσχετη με την πορεία των τιμών της αγοράς τα τελευταία χρόνια. Κατά την τελευταία δεκαετία, παρά την αύξηση του κόστους, οι τιμές ενοικίασης (δηλ. παροχής υπηρεσίας) είναι καθηλωμένες, γεγονός που οφείλεται στο μεγάλο ανταγωνισμό και τη διασπορά της αγοράς σε πολλές μικρές επιχειρήσεις. Τα τελευταία χρόνια εμφανίζονται συνεχώς νέες μικροεπιχειρήσεις στο χώρο που είτε αποτελούν διάδοχα σχήματα παλαιότερων εταιρειών είτε δημιουργούνται από παλιά συνεργεία που δραστηριοποιούνται πλέον αυτόνομα στο χώρο με δικό τους εξοπλισμό. Η συμπίεση του κόστους αναγκάζει τους επικεφαλής να χρησιμοποιούν μεγάλο αριθμό από προσωπικό ελάχιστα

Photo by astrid westvang

Α Μερικά βασικά γενικά στοιχεία

Αρχιμήδης / 53

ειδικευμένο έως ανειδίκευτο. Στο πρόβλημα συντελεί και η σχεδόν αποκλειστικά υπεργολαβικής φύσης συνεργασία με συνεργεία, οπότε ο έλεγχος καθίσταται δυσκολότερος ή και πρακτικά αδύνατος.

Γ Η Σημασία της γνώσης

και εμπειρίας του μηχανικού Σημεία ελέγχου Παρά το ότι οι εργασίες τοποθέτησης της σκαλωσιάς ανατίθενται σχεδόν αποκλειστικά σε ειδικευμένες εταιρείες ενοικίασης και τοποθέτησης ικριωμάτων, η εμπειρία δείχνει ότι στην αύξηση της ασφαλείας συνεισφέρει σημαντικά η γνώση και η εμπειρία του μηχανικού (κατασκευαστή ή επιβλέποντος). Αναφέρονται στην συνέχεια τα κύρια ευαίσθητα σημεία ασφαλείας των ικριωμάτων υπό τη μορφή βασικών σημείων ελέγχου (check points), για χρήση από τον υπεύθυνο του έργου κατά την επίβλεψη και παραλαβή εργασιών ικριωμάτων. Στο παρόν άρθρο τα σημεία αυτά αναφέρονται μόνο στα ικριώματα προσόψεως.

54 / Αρχιμήδης

1 Εικ. 1. Έντυπο βεβαίωσης εξέτασης τύπου βιομηχανίας ικριωμάτων.

Γ 1 Πιστοποιητικά και

Η συναρμολόγηση γίνεται με βάση τις οδηγίες συναρμολόγησης του κατασκευαστή, ώστε η τοποθέτηση να είναι τυποποιημένη και να αποφεύγονται όσο το δυνατόν αυτοσχεδιασμοί σε βάρος της ασφάλειας.

Συναρμολόγηση

Πιστοποιητικά σκαλωσιάς Οδηγίες συναρμολόγησης Ήδη εδώ και αρκετά χρόνια (σχετική Υπουργική Απόφαση Αριθ. 16440 / Φ.10.4 / 445, ΦΕΚ 756 / 1993 ) έχει θεσμοθετηθεί η υποχρέωση του κατασκευαστή της σκαλωσιάς να έχει λάβει για το ικριωματικό προϊόν που εμπορεύεται το σχετικό πιστοποιητικό («βεβαίωση εξέτασης τύπου»), το οποίο είναι απαραίτητο για τη νόμιμη χρήση της σκαλωσιάς στην ελληνική επικράτεια. Η βεβαίωση εξέτασης τύπου πέρα από τυπική έχει και ουσιαστική σημασία, αφού αποδεικνύει ότι η υπόψη σκαλωσιά είναι κατασκευασμένη σύμφωνα με όλα τα ισχύοντα Ελληνικά και Ευρωπαϊκά πρότυπα (ΕΛΟΤ, ΕΝ, DIN κ.α.) και άρα έχει από τον σχεδιασμό της ενσωματώσει όλες τις παραμέτρους ασφαλείας. Ο επιβλέπων μηχανικός του έργου πρέπει να ελέγχει ότι:

Photo by Jonas K

Η προς χρήση σκαλωσιά του εργολάβου είναι εφοδιασμένη με την σχετική βεβαίωση εξέτασης τύπου.

Σε αντίθετη περίπτωση συντρέχει λόγος απόρριψης της σκαλωσιάς και του αντίστοιχου εργολάβου. Πάντως η ύπαρξη, έστω, της βεβαίωσης εξέτασης τύπου δεν αποτελεί πανάκεια, διότι: Η βεβαίωση (το πιστοποιητικό) δεν εξασφαλίζει τη διασφάλιση της ποιότητας του προϊόντος σε βάθος χρόνου, αφού έχει εκδοθεί με βάση ορισμένο δείγμα συγκεκριμένης παρτίδας, ενώ λόγω των γνωστών γραφειοκρατικών διαδικασιών οι επανέλεγχοι είναι στην πράξη ανύπαρκτοι. Ακόμα και ένα πιστοποιημένο ικρίωμα μπορεί στην πράξη να αποδειχθεί ανασφαλές, όταν η ανέγερση γίνει με λάθη και / ή από μη ειδικευμένα συνεργεία. Σημειώνεται ακόμα ότι οι οδηγίες συναρμολόγησης έχουν πάντα περιορισμούς ισχύος (κυρίως το max ύψος της σκαλωσιάς, π.χ. 30m), οπότε σε περίπτωση υπέρβασης αυτών των συνθηκών πρέπει να γίνεται με μέριμνα του μηχανικού στατική επαλήθευση της σκαλωσιάς για τα πραγματικά της μεγέθη. (Εικόνα 2)

Εμπειρία εργολάβου και συνεργείων τοποθέτησης Πρόκειται για το σημαντικότερο σημείο ελέγχου. Η συμβουλή μας στον μηχανικό του έργου είναι: συνεχής ενημέρωση και επαγρύπνηση, ειδικά στις συνθήκες κορεσμένης αγοράς και μάχης των τιμών. (Εικ. 3)

3

Εικ. 2. Τα ειδικευμένα συνεργεία είναι βασικό σιοιχείο της ασφάλειας. Εικ. 3. Σχεδιασμός βάσης σκαλωσιάς με πλαίσια πλάτους 1,70m.

2 Αρχιμήδης / 55

Ο μηχανικός πρέπει εν γένει να απαντήσει στα εξής ερωτήματα, ζητώνιας, αν χρειαστεί, πληροφορίες από την αγορά, αλλά πάνια προσπαθώντας να έχει ίδια άποψη: Είναι ο εργολάβος ικριωμάτων (εκτός από φθηνός!) έμπειρος, γνωστός στην αγορά και αξιόπιστος; Είναι τα συνεργεία που απασχολούνται στη συναρμολόγηση ειδικευμένα; Οσο πιο σίγουρη είναι η θετική απάντηση στις παραπάνω ερωτήσεις τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες η σκαλωσιά του έργου να είναι «καλή», δηλ. ασφαλής.

Ορθή έδραση του ικριώματος (Εικ. 4).

Γ 2 Μορφολογία σκαλωσιάς Πρέπει να εξασφαλίζεται η ομαλή μεταφορά των φορτίων στην υπόβαση της σκαλωσιάς. Στην πράξη αυτό σημαίνει (Εικ. 5): Εδραση σε σταθερή βάση. Χρήση, για την έδραση, επίπεδων πλακών βάσης (για παράδειγμα τύπου πατόβιδας) και αποφυγή έδρασης με γρύλλους κεφαλής (τύπου Ψ), ακόμα και αν παρεμβάλλεται ξύλινο λατάκι.

Αποφυγή έδρασης με γυμνό σωλήνα ή παρεμβολή άλλων εξαρτημάτων. (Εικ. 6)

ως σε συνάρτηση με το ύψος υπεράνω του εδάφους.

Και βεβαίως, προσεκτικός έλεγχος κατακορυφότητας από τη φάση της ανέγερσης, αφού εκ των υστέρων οποιαδήποτε διόρθωση είναι εξαιρετικά δύσκολη.

Μόρφωση βάσης ικριώματος ως δίοδου πεζών

Δέσιμο με το κτίριο (αγκύρωση)

Σε περιοχές μέσα στην πόλη είναι καλή η διαμόρφωση του πρώτου επίπεδου της σκαλωσιάς με μεγαλύτερο πλάτος και καλή προστασία υπεράνω, ώστε να είναι απρόσκοπτη η δίοδος.

Ακόμα και η πιο σωστά σχεδιασμένη και συναρμολογημένη σκαλωσιά μπορεί να είναι εξαιρετικά επικίνδυνη αν δεν είναι καλά «δεμένη» (= αγκυρωμένη) με το κτίριο ή με αντίστοιχη σταθερή κατασκευή. Εχουν παρατηρηθεί πολλές φορές φαινόμενα αστάθειας, παραμόρφωσης ή και αστοχίας του ικριώματος από τη δράση δυνατού ανέμου, ο οποίος «αποκολλά» ολόκληρα ολόσωμα τμήματα της σκαλωσιάς από το κτίριο.

Η διαπλάτυνση αυτή (ιδανικά με πλάτος 1,50 - 1,70 m) μπορεί να γίνεται με την τοποθέτηση στη βάση του ικριώματος πλαισίων κατάλληλου πλάτους, επί των οποίων «φυτεύεται» η καθ’ ύψος συνέχεια του ικριώματος. Να προτιμώνται «έτοιμες» λύσεις, με προκατασκευασμένα τεμάχια.

Γ 3 Φορτία

Το δέσιμο της σκαλωσιάς δεν θα πρέπει να αφήνεται στην εμπειρία και τη διαίσθηση του τεχνίτη ή του εργοδηγού αλλά θα πρέπει να αναγράφεται και να επεξηγείται σαφώς στις οδηγίες συναρμολόγησης του προϊόντος.

Ελεγχος της κατάσιασης των δαπέδων εργασίας Η αντοχή ενός ικριώματος προσόψεως εξαρτάται κυρίως από τη φέρουσα ικανότητα των δαπέδων εργασίας. Τα ικριώματα προσόψεως κατανέμονται σε κατηγορίες (classes) σχετιζόμενες με την αντοχή των δαπέδων σε κινητό φορτίο (συνήθεις τιμές : 1,5 - 5,0 kN/m2).

Εκεί δείχνονται οι τρόποι αγκύρωσης και κυρίως οι συνιστώμενες θέσεις των δεσιμάτων (κάναβος αγκύρωσης) για διάφορες μορφές της σκαλωσιάς και κυρί-

Τα ξύλινα δάπεδα πρέπει να είναι σε καλή κατάσταση και καλά τοποθετημένα. Να μην αφήνονται κενά μεταξύ τους, η ξυλεία να μην έχει εγκάρσιες ρωγμές, να αποκλείονται τα εμφανώς παλιά μαδέρια και αυτά με μεγάλα βέλη κάμψης.

4

5 56 / Αρχιμήδης

6

7

Να προτιμώνται τα μεταλλικά δάπεδα ή αυτά με μεταλλικό σκελετό. Στα δε δάπεδα με μεταλλικό σκελετό και επένδυση μπετοφόρμ ή αντίστοιχου πάχους ξυλεία (21 mm) να εξασφαλίζεται ότι η πύκνωση του μεταλλικού σκελετού εξασφαλίζει επαρκή φέρουσα ικανότητα. Εικ. 6. Ο κάναβος δεσιμάτων πρέπει να φαίνεται στις οδηγίες συναρμολόγησης.

Αποφυγή / Αντιμετώπιση υπερφόρτισης των δαπέδων

Εικ. 7. Τα πλευρικά παραπέτα (θωράκια) προσφέρουν πρόσθετη ασφάλεια.

Είναι απαραίτητη η εκ των προτέρων εκτίμηση των φορτίων στα δάπεδα εργασίας και στο ικρίωμα γενικότερα και η εξασφάλιση ότι η σκαλωσιά που θα ανεγερθεί θα μπορεί να φέρει τα φορτία αυτά με απόλυτη ασφάλεια, είτε πρόκειται για κινητά φορτία εργαζομένων είτε για πρόσθετα φορτία από εργαλεία, εναπόθεση υλικών, μηχανημάτων κ.λ.π.

Εικ. 8. Η υπερφόρτωση των δαπέδων πρέπει να αντιμετωπίζεται έγκαιρα.

Αν βεβαίως η τοπική καταπόνηση (ακόμα και απροσδόκητη) δεν μπορεί να αποφευχθεί ή είναι αναμενόμενη, είναι αναγκαίο, μειά από σύσιαση και έγκριση ίου επιβλέποντος, ο εργολάβος να προβεί σε τοπική ενίσχυση είχε των δαπέδων π.χ. με τοποθέτηση ενδιάμεσων εγκάρσιων σωλήνων είιε και όλης της σκαλωσιάς π.χ. με πύκνωση του σκελετού μέσω προσθήκης ορθοστατών στα σημεία που θα καταπονηθούν περισσότερο. (Εικ. 7 και Εικ. 8)

Εικ. 4. Ορθό (αριστερά) και λάθος (δεξιά) στοιχείο έδρασης ικριώματος.

8

Photo by Kiran Parmar

Εικ. 5. Δάπεδα με μεταλλικό σκελετό: η πιο αξιόπιστη λύση για ψηλά ικριώματα.

Αρχιμήδης / 57

Πλευρική προστασία στα δάπεδα εργασίας Ειδικά σε περίπτωση ικριωμάτων σε περιοχές με έντονη κίνηση ή μέσα στην πόλη συνιστάται η τοποθέτηση θωρακίων, δηλ. χαμηλών πλευρικών παραπέτων (ύψους ~ 10 cm) σε όλο το μήκος των δαπέδων εργασίας. Η διάταξη αυτή περιλαμβάνεται στη νομοθεσία ασφαλείας και τα σχετικά πρότυπα αλλά πολύ σπάνια τηρείται. Στα σύγχρονα συστήματα σκαλωσιάς θωράκια αυτού του τύπου υπάρχουν ως προκατασκευασμένα εξαρτήματα.

Δ Στοιχεία για περαιτέρω

πληροφόρηση

Για πληρέστερη ενημέρωση για τις σκαλωσιές προσόψεως και τις απαιτήσεις ασφαλείας, ο μηχανικός μπορεί να ανατρέξει στα υπάρχοντα πρότυπα (π.χ. ΕΛΟΤ ΕΝ 39, ΕΛΟΤ HD 1000), καθώς και τη νομοθεσία και τις διάφορες εγκυκλίους ασφαλείας στα έργα, αρμοδιότητας του Υπουργείου Εργασίας. Τέλος σημαντικά στοιχεία μπορούν να βρεθούν στα τεχνικά φυλλάδια ή τους δικτυακούς τόπους των αναγνωρισμένων ελληνικών και ευρωπαϊκών επιχειρήσεων - κατασκευαστών του κλάδου.

Πάντως ελλείψει τέτοιων τεμαχίων ο μηχανικός μπορεί να ζητήσει την τοποθέτηση (με καλή στερέωση) κατακόρυφων σανίδων 12 cm σε όλο το μήκος των δαπέδων. (Εικ. 9 και Εικ. 10)

Εικ. 9. Η σωστή τοποθέτηση κουπαστών ασφαλείας είναι βασική προϋπόθεση αποφυγής πτώσεων. Εικ. 10. Η σωστά τοποθετημένη διάτρητη λινάτσα είναι στοιχείο νοικοκυρεμένου εργοταξίου.

Γ 4 Στοιχεία ασφαλείας Πλήρης και ορθή τοποθέτηση των κουπασιών ασφαλείας Οι κανονισμοί επιβάλλουν την ύπαρξη διπλής, σωληνωτής κουπαστής ασφαλείας σε όλο το μήκος του ικριώματος και σε όλα τα δάπεδα εργασίας καθ’ ύψος, με την εξαίρεση του πρώτου δαπέδου (δηλ. σε ύψος < 2,00 m). Οι κουπαστές πρέπει να έχουν ύψος 50 cm και 100 cm αντίστοιχα από το επίπεδο εργασίας.

ΠΗΓΕΣ ΜΗ ΑΡΙΘΜΗΜΕΝΩΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ: www.flickr.com

10

Η σημασία αυτού του σημείου είναι προφανής, αν ληφθεί υπόψη ότι πτώση ακόμα και από ύψος 2,00 m μπορεί να αποβεί θανατηφόρα.

Προστατευτικό δίκτυ Η τοποθέτηση προστατευτικής λινάτσας είναι απαραίτητη για την προστασία των διερχομένων αλλά και την αύξηση της αίσθησης ασφαλείας των εργαζομένων. Σημαντικό είναι η λινάτσα που τοποθετείται να είναι διάτρητη, ώστε να αποφευχθούν προβλήματα από δράση έντονης ανεμοπίεσης (κίνδυνος «αναρπαγής» σκαλωσιάς ή και αστοχίας).

9 58 / Αρχιμήδης

Αρχιμήδης / 59

γ

Ελληνική γλώσσα Μάθημα 3ο

Είναι, νομίζω, γενική διαπίστωση ότι η σημερινή κατάσταση της γλώσσας μας δεν είναι καλή και ότι, δυστυχώς, πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο. Η κατάπτωση αρχίζει από τα σχολεία και επιδεινώνεται συνεχώς από το ραδιόφωνο, την τηλεόραση και τις εφημερίδες, αλλά και από το περιβάλλον μας, τους γονείς, τους φίλους και την παρέα. Η γενιά μας και τα παιδιά μας μαθαίνουν ως (δήθεν) Ελληνικά αυτά που τους σερβίρουν αγράμματοι δημοσιογράφοι και αναλυτές, που συγχέουν τον λαϊκισμό και τον σολοικισμό με τη δημοκρατία.

60 / Αρχιμήδης

Θ. Γ. Βουδικλάρης Πολιτικός Μηχανικός

Ένα μεγάλο κομμάτι των γλωσσικών λαθών οφείλεται στην άγνοια της τρίτης κλίσεως και της δοτικής -- για τη δοτική έχουν δοθεί ήδη παραδείγματα. Η δημοτική έχει την δυνατότητα να αποφεύγει τη δοτική και τις υπερβολές της καθαρεύουσας, αλλά έχει την υποχρέωση να παραμείνει (ή μήπως να γίνει;) Ελληνική γλώσσα, κομψή, άνετη, ακριβής και ευνόητη, πραγματική «εγγονούλα» της καλλονής που θαυμάζει όλος ο κόσμος. Δεν έχει λόγο να φοβάται τη δοτική και έχει υποχρέωση να ξέρει σωστά τις άλλες πτώσεις. Θα ξεκινήσω την αναζήτηση από την πρώτη τάξη του Δημοτικού. Δασκάλα της τάξεως είναι η «δεσποινίς Μαρία», μια κούκλα. Τα παιδιά, όταν καίγονται να δείξουν τις γνώσεις τους, για να απαντήσουν στις ερωτήσεις της, πετάγονται με το χέρι σηκωμένο ξεφωνίζοντας «δεσποινίς, δεσποινίς, δεσποινίς». (Αλήθεια, πώς γράφεται -- και πώς λέγεται -- το «δεσποινίς» στη δημοτική;). Η μαμά στο σπίτι τους λέει ότι πρέπει να σέβονται «τη δεσποινίς Μαρία» και να ακούνε τις συμβουλές «της δεσποινίς Μαρίας». Έτσι το «δεσποινίς Μαρία» έχει γίνει σχεδόν μία λέξη, πρωτόκλιτη, η «δεσποινισΜαρία», που παραμένει ίδια σε όλες τις πτώσεις, όλες τις εποχές και όλες τις ηλικίες. Η διόρθωση έπρεπε να έχει γίνει από την εποχή της «δεσποινίδο(α)ς Μαρίας», για να θυμούνται πάντα τα παιδιά «τη δεσποινίδα Μαρία» με ευγνωμοσύνη. Έτσι λέει η κυρά-Γραμματική, η γιαγιά.

Τα ίδια τραβάει ο παπάς του χωριού ή της ενορίας. τον χαιρετούν όλοι «καλημέρα πάτερ Θωμά» ή του ζητούν «πάτερ Θωμά θέλω αγιασμό», και ο πάτερ Θωμάς είναι πρόθυμος. Πάτερ Θωμάς σε όλες τις πτώσεις, ο πάτερ, του πάτερ, τον πάτερ, ω πάτερ. Πού ή από ποιον να μάθεις το σωστό, που είναι και δύσκολο: ο πατήρ Θωμάς, του πατρός, τον πατέρα, καλή νύχτα πάτερ Θωμά. Είναι πιο απλό να χτυπάς την κυρά-Γραμματική «στο δόξα πατρί».

Συναφής είναι η δυσκολία στη γενική των υποκοριστικών, που λύνεται (ορθώς) με περιφραστικό τρόπο: «το παιδάκι - του μικρού παιδιού». Μερικά από τα σφάλματα που συνοδεύουν τη χρήση της μετοχής έχουν επισημανθεί και σε προηγούμενο σημείωμα, με βασικό παράδειγμα το άκομψο «ο δηλώνοντας και βεβαιώνοντας και υπογράφοντας επιβλέποντας».

Η κατάσταση γίνεται ακόμα χειρότερη με τις λέξεις, κυρίως της τρίτης κλίσεως, που δεν έχουν «μεταφρασθεί» επισήμως στη δημοτική. Πώς μεταφράζεται η «γραμματεύς - της γραμματέως»; η «γραμματέα - της γραμματέας» ή μήπως «η γραμματέας - της γραμματέα»; ή ίσως (όπως προτείνει ένας σοφός καθηγητής) «η γραμμάτισα - της γραμμάτισας»; Και τι γίνεται στον πληθυντικό με «τις γραμματείς»; θα γίνουν «γραμματέες» (ο Θεός να φυλάει) ή «γραμμάτισες» (μας ακούγεται παράξενα); Ίδια προβλήματα με την εισαγγελέα, την συγγραφέα κ.α.

Πολύ χαρακτηριστικό, βέβαια, είναι και το σφάλμα που γίνεται στη χρήση του (αγνοουμένου) θηλυκού των μετοχών και των αντωνυμιών, το οποίο οδηγεί στο «πάντων των συνθηκών» (αντί πασών), ή στο «πληγέντων περιοχών» (αντί πληγεισών), ή στο «υπαρχόντων δομών» (αντί υπαρχουσών), ή στο «συμφερόντων τιμών» (αντί συμφερουσών) ή το «ισχυόντων Προδιαγραφών» (αντί ισχυουσών). Παρεμφερές είναι και το λάθος «των παχέων αγελάδων» (αντί παχειών). Πομπώδεις εκφράσεις, ιδανικές για να εκτίθενται οι πολιτικοί ως αγράμματοι.

Παρόμοιες δυσχέρειες εμφανίζονται και στα τριτόκλιτα αρσενικού γένους. Αναφέρονται οι εφημερίδες στο «βαθύ ΠΑΣΟΚ». Η γενική είναι, άραγε, «του βαθιού» και αντιστοίχως «του βαριού», «του τραχιού», «του μακριού» κ.ο.κ.; Έτσι φτάσαμε στην εκτρωματική Γραμματική του «βαρέου τύπου». Και σε διατυπώσεις με «ελαφριάν την καρδίαν».

Κάποιου άλλου είδους «τέρατα» γεννά ο συνδυασμός της άγνοιας της μετοχής, της μορφής του επιρρήματος και του μέλλοντος χρόνου: «τα μελλοντικά επιτευχθέντα μεγέθη» κατά μετάφραση και αντί για «τα μελλοντικώς επιτευχθησόμενα μεγέθη», που στη σωστή δημοτική θα έπρεπε να είναι «τα μεγέθη που θα επιτευχθούν στο μέλλον». Αρχιμήδης / 61

Αδυναμία κατανοήσεως της εννοίας της μετοχής δείχνει και η φράση που ακούγεται και γράφεται συχνά «θα εκδοθεί νέο ανακοινωθέν». Ανακοινωθέν είναι αυτό που έχει ήδη ανακοινωθεί (στο παρελθόν), δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το μέλλον. Η σωστή έκφραση θα ήταν «θα γίνει νέα ανακοίνωση». Για τη συλλαβική αύξηση του Αορίστου που οδηγεί στο «τέρας» επανεξελέγεται έχει ήδη γίνει μνεία. Η ίδια συλλαβική αύξηση παρασύρει σε λάθη και στην Προστακτική (που δεν παίρνει συλλαβική αύξηση), όταν δηλαδή θέλουμε να δώσουμε εντολή ή υπόδειξη ή αξίωση ή συμβουλή, και παρασυρόμαστε από τον τύπο του Αορίστου χρόνου. Οι σωστές εκφράσεις είναι: «υπόγραψε την Δήλωση - όχι υπέγραψε», «περίγραψε το επεισόδιο - όχι περιέγραψε», «έκφρασε τη γνώμη σου - όχι εξέφρασε», «σύνταξε την αναφορά - όχι συνέταξε», «επανάλαβε την πρόταση - όχι επανέλαβε» κ.ο.κ. Το λάθος το έκανε ονομαστό ο Καβάφης με το ποίημα «Επέστρεφε και παίρνε με αγαπημένη αίσθησις...» -αλλά δεν το νομιμοποίησε. Το έχει «διαπράξει» και το Υπ. Παιδείας (στερούμενο παιδείας): «επέστρεψε το έντυπο αφού το συμπληρώσεις». Το ίδιο σφάλμα μπορεί να γίνει και με τη χρήση, στην Προστακτική, του ρήματος με τη χρονική (όχι μόνο τη συλλαβική) αύξηση στον Αόριστο, αν και σπανιώτερα, αφού η χρονική αύξηση στη δημοτική, γενικώς, αποφεύγεται ή αγνοείται, π.χ. στην εντολή «εξήτασε το θέμα και ενήργησε...» αντί «εξέτασε και ενέργησε». Αλλά η Προστακτική πάσχει και με άλλον τρόπο. Ακούμε και διαβάζουμε συνεχώς «δείτε σε τι κατάσταση φτάσαμε και πείτε μας τι σκοπεύετε να κάνετε». Λάθος, το «δείτε» και το «πείτε» είναι τύποι της Υποτακτικής: «να δείτε» και «να πείτε». Στην Προστακτική είναι «δέστε» και «πέστε». Η συχνότητα του λάθους ξεπερνάει το 95%, το αποφεύγουν μόνο αυτοί που μιλούν σωστά Ελληνικά «εξ απαλών ονύχων». Αδικαιολόγητη, άκομψη ή κακή ή και εσφαλμένη (κατά τη γνώμη μου) επιλογή είναι, η αντικατάσταση (μόνο στη μορφή) του επιρρήματος, στη δημοτική, με τον πληθυντικό ουδετέρου γένους του σχετικού επιθέτου: «επομένως - επόμενα», «προηγουμένως προηγούμενα», «σχετικώς - σχετικά», 62 / Αρχιμήδης

«αμέσως - άμεσα», «επιπροσθέτως επιπρόσθετα», «απλώς - απλά», «τελείως - τέλεια» κ.ο.κ. Ακόμα δεν έχουμε φτάσει στο «προσεχώς - προσεχά» ή «ακριβώς - ακριβά» ή «συνεχώς - συνεχά», αλλά ας μην αδημονούμε. Και όταν μεν αυτή η επιλογή της δημοτικής δεν επηρεάζει το νόημα της φράσεως, η διατύπωση είναι απλώς άκομψη. Όταν όμως το επηρεάζει τότε είναι εσφαλμένη. Πώς σας φαίνεται η διατύπωση «αυτή η χώρα είναι τέλεια ανοργάνωτη»; Σύγκρινε (όχι συνέκρινε) με το σωστό «τελείως ανοργάνωτη». Η επιλογή παρασύρει και σε κακή «μετάφραση» από την καθαρεύουσα. Η σωστή φράση «ανεξαρτήτως (του) αριθμού (των) εργαζομένων» γίνεται στην κακή δημοτική «ανεξάρτητα του αριθμού των εργαζομένων», αντί για «ανεξάρτητα από τον αριθμό των εργαζομένων». Ας κάνουμε πως δεν έχουμε ακούσει το «ανεξαρτήτου αριθμού εργαζόμενων». Το πιο συνηθισμένο λάθος γίνεται με την αντικατάσταση του χρονικού επιρρήματος «αμέσως» με το «άμεσα». Νομίζω ότι σαφή εικόνα της διαφοράς δίνει η επόμενη φράση: «Για να έχεις άμεσα αποτελέσματα πρέπει να ενεργήσεις αμέσως». Ίσως αξίζει να προσέξουμε ότι αυτή η «μετάλλαξη» του βασικού επιρρήματος δεν ενοχλεί πάντα, δεν είναι πάντα το ίδιο άκομψη. Στη φράση «το θέμα δεν με αφορά άμεσα» το επίρρημα άμεσα είναι τροπικό (με άμεσο τρόπο) και δεν ενοχλεί. Υπάρχουν πολλές τέτοιες περιπτώσεις, κυρίως όταν το επίρρημα είναι τροπικό. Υπάρχουν, επίσης, περιπτώσεις στις οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ανέτως και οι δύο τύποι, στην ίδια φράση: «Αυτό το βιβλίο διαβάζεται ευχάριστα, ευχαρίστως να στο δανείσω» -- «ενδιαφέρομαι ιδιαίτερα γι’ αυτό το κορίτσι, αλλά θα της το πω ιδιαιτέρως» -- «περνούσα έκτακτα σ’ αυτήν την παρέα, μέχρι που έφυγα εκτάκτως για το εξωτερικό» -- «ο δάσκαλος μιλούσε απλά, εμένα απλώς δεν με ενδιέφερε το θέμα». Από τα παραδείγματα αυτά ας πάρουμε ένα δίδαγμα. Ας το παραδεχτούμε και ας το πιστέψουμε, ότι η γλώσσα είναι ενιαία, δεν υπάρχει λόγος να την χωρίσουμε με (πολιτικό συνήθως) φανατισμό σε δημοτική και καθαρεύουσα, ας φροντίσουμε μόνο να την χειριζόμαστε σωστά, χωρίς υπερβολές και χωρίς προκαταλήψεις.

Στη δημοτική έχουν ξεμείνει και χρησιμοποιούνται συχνά κάποια ρήματα, συνήθως μέσης ή παθητικής φωνής, στον Αόριστο χρόνο, όπως «συνέβη», «αντελήφθην», «εξελέγη», «προέβη», «μετέβη», «επενέβη», «παρέστη», «υπέστη» κ.α. Είναι λάθος (που συνηθίζεται όμως) η αντικατάσταση του «-η» της καταλήξεως με «-ει», δεν ισχύει γι’ αυτά η γενική υπόδειξη που αφορά την Υποτακτική της ενεργητικής φωνής, δεν επιτρέπεται να γράψουμε «συνέβει» - «αντελήφθειν» - «εξελέγει» - «προέβει» - «μετέβει» - επενέβει» - «παρέστει» - «υπέστει», δείχνει βαρειά αγραμματοσύνη. Ένα άλλο λάθος που γίνεται πολύ (εξαιρετικά) συχνά είναι αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «παραβίαση της αλληλουχίας ή της συνέπειας των πτώσεων». Διαβάζουμε στις εφημερίδες «... της σωστής χρησιμοποίησης των απορριμμάτων ως καύσιμη ύλη...» αντί για το σωστό «...ως καύσιμης ύλης» -- ο προσδιορισμός «καύσιμη ύλη» πρέπει να βρίσκεται στην (ίδια, τη γενική) πτώση «των απορριμμάτων». Επίσης «τραυματίσθηκαν δεκάδες άνθρωποι από το σπάσιμο τζαμιών ως αποτέλεσμα του ωστικού κύματος» αντί «... ως αποτελέσματος του ωστικού κύματος». Σε κάποιο παλιό τεύχος από τα ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ του ΤΕΕ ήταν γραμμένο: «Κίνδυνοι από τη χρήση της πτητικής τέφρας σαν υποκατάστατο του τσιμέντου», αντί για «...χρήση της πτητικής τέφρας ως υποκατάστατου του τσιμέντου» -- ήτοι με διπλό λάθος τόσο από τη χρήση του «σαν» αντί του «ως», όσο και από την παραβίαση της αλληλουχίας των πτώσεων. Κακοποίηση στη χρήση υφίσταται και το ρήμα «αίρω» (που σημαίνει σηκώνω, υψώνω) του οποίου χρησιμοποιείται συχνά ο τύπος του μέλλοντος στον ενεστώτα. Θαυμάστε την αλιευμένη πρόταση «...η εφημερίδα εξάρει το έργο του πρωθυπουργού, που είναι επικεφαλή της προσπάθειας ...για τη μείωση ...και της κατά κεφαλής δαπάνης». Θέλει να πει ότι «...εξαίρει το έργο του πρωθυπουργού, που είναι επί κεφαλής της προσπάθειας ...για τη μείωση ...και της κατά κεφαλήν δαπάνης», αλλά η κεφαλή του συντάκτη ήταν άδεια από Ελληνική Γραμματική.

«Η Εκκλησία της Ελλάδος συνδράμει συνεχώς τους φτωχούς, χωρίς να το διαφημίζει». Κακή γραμματική διατύπωση, δεν υπάρχει ρήμα «δράμω»

(και «συνδράμω») στον ενεστώτα. Το ρήμα και οι χρόνοι του στην αρχαία γραμματική είναι τρέχω - έτρεχον - δραμούμαι - έδραμον - δεδράμηκα - εδεδραμήκην. Επομένως, «η Eκκλησία συντρέχει (σήμερα, στον ενεστώτα) τους φτωχούς για να ξεπεράσουν τα προβλήματά τους και, αν χρειαστεί, θα τους συνδράμει (στον μέλλοντα) και στο μέλλον».

«Οι Έλληνες, για να ξεπεράσουν την κρίση, υπερβάλλουν εαυτόν...». Λάθος, «υπερβάλλουν εαυτούς», στον πληθυντικό, αφού «οι Έλληνες» είναι στον πληθυντικό. Στην πρώτη σελίδα εφημερίδας εμφανίστηκε, προσφάτως, η συγκλονιστική είδηση: «Βουλευτίνα εκτός εαυτού». Συγκλονιστική για τη γραμματική της ανεπάρκεια, εκτός αν κρύβει κάποιο υπονοούμενο. «Επισταμένες έρευνες και επισταμένος έλεγχος απέδειξαν...». Σφάλμα, στο οποίον παρασύρει ο τονισμός του θηλυκού «επισταμένη» ή του επιρρήματος «επισταμένως», που υπακούουν στον παληό κανόνα «όταν η λήγουσα είναι μακρά η προπαραλήγουσα δεν τονίζεται». Το σωστό είναι «επιστάμενες έρευνες και επιστάμενος έλεγχος». Θυμίζω τον τελευταίο στίχο από την επιτύμβια επιγραφή στον τάφο του Αισχύλου «...και βαθυχαιτήεις Μήδος επιστάμενος». Το λάθος είναι συνηθισμένο στα επίθετα ή στις μετοχές ουδετέρου γένους, στα οποία η λήγουσα συλλαβή δεν είναι μακρά π.χ. σωστό είναι «το έλασσον - όχι το ελάσσον», «το σύνηθες όχι το συνήθες», «το αύταρκες -όχι το αυτάρκες», «το κακόηθες - όχι το κακοήθες» κ.ο.κ.. Η επιθυμία επίδειξης ανύπαρκτων γραμματικών γνώσεων συμβαδίζει συχνά με τη λατρεία της γενικής πτώσεως: «Διευκολύνει τους επισκέπτες να περιηγηθούν του Μουσείου» -λάθος «...να περιηγηθούν το Μουσείο» ή ίσως «...να κάνουν την περιήγηση του Μουσείου». Πομπώδεις εκφράσεις προβολής της (ανυπάρκτου) μορφώσεως: «τυγχάνω να είμαι», «επί λόγον τιμής», «επί τούτου» ή «εξεπιτούτου» κ.λπ. Τα λάθη αγνοίας της Γραμματικής και της Γλώσσας είναι ατέλειωτα σε αριθμό και ποκιλία, θα μπορούσαμε να τα καταγράφουμε επ’ αόριστον.

Κατοχυρώνω, σημαίνει εξασφαλίζω, προστατεύω (περιουσία, δικαιώματα, θέσεις κ.λπ.). Κατακυρώνω, σημαίνει επικυρώνω επισήμως την απόκτηση (έργου τέχνης, δημοσίου έργου κ.λπ.). Η σύγχυση στα κανάλια και τις εφημερίδες είναι συχνή, ιδίως όταν πρόκειται για δημόσιο έργο, που «κατακυρώνεται» στον μειοδότη, δεν «κατοχυρώνεται».

Ο βρόγχος είναι αναπνευστικός αγωγός, διακλάδωση της τραχείας στους πνεύμονες. Βρόχος είναι η θηλειά, της κρεμάλας ή της παγίδας ζώων, αλλά και το loop σε κάποιο πρόγραμμα Η/Υ. Το σύνηθες λάθος είναι να αποδίδεται η θηλειά ή το loop με τη λέξη «βρόγχος» -- που είναι πολυτελέστερο.

Ας τελειώσουμε με κάποιους στίχους που αφορούν την Ελληνική γλώσσα, μια γλώσσα που μιλιέται εδώ και περισσότερο από τρεις χιλιάδες χρόνια, εξελισσόμενη φυσικά, αλλά παραμένοντας κατά βάσιν η ίδια. Οφείλονται στον ποιητή Νικηφόρο Βρεττάκο.

Όταν κάποτε φύγω από τούτο το φως θα ελιχθώ προς τα πάνω, όπως ένα ρυάκι που μουρμουρίζει. Κι αν τυχόν κάπου ανάμεσα στους Γαλάζιους δρόμους συναντήσω αγγέλους Θα τους μιλήσω ελληνικά. Επειδή δεν ξέρουνε γλώσσες «μιλάνε μεταξύ τους με μουσική». Αυτή τη γλώσσα πρέπει να διαφυλάξουμε και να προστατεύσουμε, είναι ευθύνη όλων μας. Είναι η γλώσσα που μιλούσαν οι Καρυάτιδες, αυτά τα λεβεντόκορμα κορίτσια που βρήκαμε και στην Αμφίπολη. Αρχιμήδης / 63

Ο αδελφός του ασώτου υιού Θ. Γ. Βουδικλάρης Πολιτικός Μηχανικός

Την παραβολή του ασώτου υιού την ξέρουμε όλοι. Ένας πατέρας είχε δυο γιούς, εκ των οποίων ο ένας ήταν συνετός και ο άλλος ανυπάκουος και ατίθασος. Ο ανυπάκουος γιος κατασπατάλησε άσκοπα την περιουσία που του έδωσε ο πατέρας, μέχρι που πείνασε. Τότε σκέφτηκε τη σιγουριά του σπιτιού και την αγάπη του πατέρα και γύρισε πίσω. Ο πατέρας τον υποδέχθηκε με ανοικτές αγκάλες και έσφαξε «τον μόσχον τον σιτευτόν» για να γιορτάσει την επιστροφή του ασώτου υιού. Η παραβολή και η παράδοση δεν μας λένε αν ο άσωτος υιός έφαγε μόνος του τον μόσχον τον σιτευτόν, καθώς είχε λιμάξει από την πείνα. Μας λένε για την αγάπη του πατέρα προς τον άσωτο γιο και την προθυμία του να τον συγχωρήσει, δεν μας λένε όμως την τύχη του συνετού, του καλού γιου, του αδελφού του ασώτου. Άραγε αυτός αμείφθηκε για την υπακοή και την πειθαρχία του στις πατρικές εντολές; με ποιον τρόπο; Και άραγε πώς αισθάνθηκε που ο ίδιος τάιζε, καθάριζε, βοσκούσε, πρόσεχε τον μόσχο τον σιτευτό (και του έπαιζε φλογέρα), για να τον φάει (ίσως μόνος του) αυτός που είχε σπαταλήσει ότι μπορούσε από την κοινή περιουσία; Και, ακόμα περισσότερο, πώς αισθάνθηκε, άραγε, αν ο ίδιος δεν είχε καμμία αμοιβή, καμμία επιβράβευση για την καλή του συμπεριφορά, την υπακοή του και την τήρηση των πατρικών εντολών; Δεν αισθάνθηκε αδικημένος; Πόσο δίκαιος ήταν απέναντί του ο πατέρας; Έχουμε δει όλοι, στη ζωή, αρκετά συχνά, περιπτώσεις, οι οποίες μοιάζουν με την πιο πάνω ιστορία όπως την περιγράφει η παραβολή και, ίσως, έχουμε διαισθανθεί ή διαπιστώσει το, φανερό ή το κρυφό, παράπονο κάποιων μελών μιας οικογένειας, για τα χαριστικά πλεονεκτήματα που απήλαυσε ή απολαμβάνει ο κάθε

64 / Αρχιμήδης

φορά δικός της «άσωτος υιός». Σήμερα όμως, (και όχι μόνο σήμερα, έχει συμβεί κατ’ επανάληψιν), η μητέρα πατρίδα (ή το Ελληνικό κράτος) μας δίνει το δικαίωμα να διαπιστώσουμε τη δική της αδυναμία προς τους «ασώτους υιούς», τους οποίους διευκολύνει ή και σπρώχνει προς την ασωτία, εις βάρος των νομοταγών και συνεπών προς τις υποχρεώσεις τους, τους οποίους δεν διστάζει να αδικήσει. Εννοώ τη διάκριση που γίνεται στη μεταχείριση από το κράτος, υπέρ αυτών που χρωστούν, με αδικία και εις βάρος αυτών που πληρώνουν. Μια διάκριση που κινδυνεύει να αποδειχθεί (είναι ήδη) πολύ επικίνδυνη για τα οικονομικά του κράτους. Σήμερα οι μισοί Έλληνες χρωστούν στην Εφορία, στο ΙΚΑ, στην Τράπεζα, ό,που μπορούν, χωρίς να πληρώνουν, και το κράτος (η πολιτική ηγεσία) κάνει ότι μπορεί για να τους διευκολύνει. Ορίζει δόσεις εξοφλήσεως 10 ή 25 ή 72 ή 100, ή χαρίζει πρόστιμα, ή δόσεις, ή τμήμα ή το σύνολο των δανείων, ώστε να διευκολυνθούν και να ανταποκριθούν οι υπόχρεοι ..... μόλις γίνει η ανάκαμψη που, ασφαλώς, είναι επί θύραις -- απόδειξη το πρωτογενές πλεόνασμα και η έξοδος στις «αγορές». Αναβάλλεται έτσι η εμφάνιση και το μέγεθος του συνολικού προβλήματος, και ικανοποιούνται προσωρινά οι χρεώστες, τα χρέη όμως συσσωρεύονται -- για να οδηγήσουν τελικώς στη λύση των «διευκολύνσεων». Εν τω μεταξύ τις υποχρεώσεις του κράτους τις καλύπτουν οι πειθαρχικοί, οι νομοταγείς, αυτοί που πληρώνουν, οι ανόητοι. Μέχρι να κάνουν κι αυτοί το ίδιο, να χρωστούν, είτε γιατί δεν μπορούν πια να αναλάβουν μόνοι τους το συνολικό φορτίο, είτε γιατί αντιλαμβάνονται πόσο πολλοί είναι αυτοί που εκμεταλλεύονται το σύστημα. Και είναι πολλοί, για πολύν καιρό και πολύ μεγάλοι αυτοί που, εκ συστήματος, δεν εξοφλούν τα δάνεια, δεν πληρώνουν τον ΦΠΑ, δεν πληρώνουν φόρους, δεν ανταποκρίνονται στα ασφαλιστικά ταμεία. Ας μη νομισθεί ότι όλοι αυτοί, οι ασυνεπείς για τους οποίους γίνεται λόγος, δεν πληρώνουν γιατί δεν έχουν. Υπάρχουν τέτοιοι, ασφαλώς και, για πολλούς, είναι υπεύθυνο το κράτος που δεν μπορούν να είναι συνεπείς. Αλλά υπάρ-

1

Εικ. 1. Η επιστροφή του ασώτου. Ρέμπραντ, περίοδος 1668-9. Ελαιογραφία σε καμβά 262×205 cm. Ερμιτάζ, Αγία Πετρούπολη.

χουν και ιδιοκτήτες πολυτελών αυτοκινήτων που, για χρόνια, δεν πλήρωναν τα τέλη κυκλοφορίας και σήμερα «διευκολύνονται» (οι καημένοι) με δόσεις. Είναι κοινό μυστικό ότι τα κανάλια της τηλεοράσεως και πολλές εφημερίδες και άλλες επιχειρήσεις χρωστούν εκατοντάδες εκατομμυρίων σε ΙΚΑ, ΦΠΑ, Εφορία κλπ., αλλά, παρά ταύτα, τους χορηγούνται νέα δάνεια, ίσως υπάρχει κάποια αλληλεξάρτηση. Μας προετοιμάζουν για νέες περι-

κοπές συντάξεων και για μειώσεις στην υγειονομική περίθαλψη, περιγράφοντας τα προβλήματα του ασφαλιστικού συστήματος, αλλά δεν «μαρτυράνε» πόσα δισεκατομμύρια χρωστάει το Ελληνικό Δημόσιο στο ΙΚΑ. Επιδιώκουν, τάχα, την εξυγίανση του ασφαλιστικού συστήματος, αλλά με εξαίρεση των καναλιών και των εφημερίδων και κάποιων άλλων μεγάλων (που τρίβουν τα χέρια τους για τις εκλογές που έρχονται και τις ενδεχόμε-

νες «ανταμοιβές»), και δεν μας εξηγούν με ποιο δικαίωμα και ποιαν αρχή Δικαίου λήστεψαν και διέλυσαν το ΤΣΜΕΔΕ, που ήταν υγιέστατο και χωρίς επιδότηση. Παρόμοια είναι και η εξέλιξη με τον ΕΝΦΙΑ, ένα νόμο που όλοι τον καταγγέλλουν ως παράλογο και οι νομικοί τον θεωρούν παράνομο, για περισσότερους του ενός λόγους. Ο νόμος, λοιπόν, λέει ότι οι αντικειμενικές αξίες των ακινήτων Αρχιμήδης / 65

πρέπει να αναπροσαρμόζονται «το αργότερο ανά διετία». Εμείς επιβάλαμε τον ΕΝΦΙΑ για τις αντικειμενικές αξίες της «χρυσής εποχής» του έτους 2007, παρά το ότι γνωρίζαμε ότι αυτές έχουν μειωθεί τουλάχιστον κατά ποσοστό 40%. Αγνοήθηκε ότι όσο μεγαλύτερη είναι η φορολογική επιβάρυνση, τόσο πιο πολύ μειώνεται η εμπορική αξία και τόσο πιο γρήγορα καταρρέει η κτηματαγορά. Το Συμβούλιο Επικρατείας βέβαια επεσήμανε την αυθαιρεσία -- «η Διοίκηση έχει παραλείψει παρανόμως να προβεί στη επιβαλλομένη από το άρθρο 41.1 του Νόμου 1249 του 1982 έκδοση αποφάσεως αναπροσαρμογής των αντικειμενικών αξιών της χώρας» -- στοιχείο που καθιστά όλον τον νόμο «παράνομο». Η Απόφαση ορίζει ότι θα πρέπει να υπολογισθoύν οι νέες αντικειμενικές τιμές, σχετικές προς την πραγματική εμπορική αξία των ακινήτων, εντός εξαμήνου, προθεσμία την οποία οι «αρμόδιοι» (οι υπεύθυνοι δηλαδή για το λάθος) θεωρούν απολύτως ανεπαρκή. Έτσι αυτοί που σπεύδουν ή έσπευσαν (οι ανόητοι και εγώ) να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους εμπροθέσμως, θα πρέπει να περιμένουν καμμιά δεκαριά μήνες

66 / Αρχιμήδης

να προσδιορισθούν ό νέες αντικειμενικές αξίες, και περίπου άλλο τόσο για τον επανυπολογισμό του φόρου και την επιστροφή των αχρεωστήτως καταβληθέντων -- και αυτό μόνον αν έχει προχωρήσει επαρκώς η ανάκαμψη και μας το επιτρέψουν οι «αγορές».

Αυτή η χώρα είναι φτιαγμένη για τους μπαταχτσήδες, αυτούς που θα πληρώσουν με ευνοϊκές ρυθμίσεις σε 100 δόσεις, όχι γι’ αυτούς που δεν αντέχουν να χρωστάνε. Αυτοί θα παραμείνουν ΕΜΦΙΑλωμένοι μέχρι να γίνουμε κράτος. Και τι να πει κανείς για τη ληστεία των αφελών, που δάνεισαν το κράτος αγοράζοντας κρατικά ομόλογα, διαθέτοντας και χάνοντας τους κόπους και τις οικονομίες μιας ολόκληρης ζωής, και απολαμβάνουν σήμερα, εκτός από την απώλεια, και την απόφαση της Δικαιοσύνης που θεωρεί νόμιμη και δικαιολογημένη τη ληστεία. Και επίσης την στήριξη των Τραπεζών με τα λεφτά τους.

Προκαλεί και άλλο ένα κακό αυτή η «εύνοια» προς την αυθαιρεσία, μεταδίδεται σαν νόσος και στις ιδιωτικές σχέσεις, δημιουργώντας εκμετάλλευση εργαζομένων, ψευδείς μειώσεις τιμών και αθέμιτους ανταγωνισμούς. Έχει επικρατήσει η νοοτροπία «αφού δεν πληρώνει κανένας, γιατί να πληρώνω εγώ». Είναι βέβαιο ότι η κατάσταση αυτή δεν επιτρέπεται να συνεχισθεί, τόσο για ηθικούς λόγους Δικαίου, όσο και για νομικούς λόγους ισονομίας, αλλά επίσης και για οικονομικούς λόγους συμφέροντος του κράτους. Το κράτος, που στέκεται πατέρας για τους άσωτους υιούς κάνοντας γι’ αυτούς τα στραβά μάτια, πρέπει να φανεί δίκαιο και να ανταμείψει τους νομοταγείς, αυτούς που το συντηρούν. Αφού θαυμάζει τόσο τις «αγορές» ας ακολουθήσει τις συνήθειες και την τακτική τους, αυτός που πληρώνει τις υποχρεώσεις του αμέσως, να απολαμβάνει σημαντικές εκπτώσεις, τόσο μεγαλύτερες, όσο μεγαλύτερη είναι η ανάγκη. Μια πρόχειρη πρόταση θα ήταν να κάνει έκπτωση φόρων σημαντική, της τάξεως του 15 ως 20% σε όσους πληρώνουν τον φόρο σε μία δόση, αντί για τη σημερινή κωμωδία του 1,5%.

Κ. Τσάτσος: Το πρώτο μάθημά μου για την αρχοντιά Θα 'μουνα δέκα χρονών. Το καλοκαίρι, όταν τέλειωνα το σχολείο κατέβαινα στο ισόγειο δικηγορικό γραφείο του πατέρα μου, όπου και με έβαζαν να αντιγράφω δικόγραφα. Για τις τέσσερις σελίδες χωρίς περιθώριο, πληρωνόμουν μια δραχμή. Καθισμένος σ' ένα από τα γραφεία των βοηθών χάζευα πού και πού τους πελάτες, κάθε λογής, πού μπαινόβγαιναν. Ένα πρωινό ήρθε ένας λεβεντόγερος με κάτασπρη φουστανέλλα. Οι φουστανελλάδες ακόμη τότε δεν ήταν σπάνιο φαινόμενο. Είδα τους βοηθούς δικηγόρους να σηκώνονται και να του κάνουν μιαν ιδιαίτερα θερμή υποδοχή. Ο πρώτος βοηθός που φαίνεται να τον γνώριζε καλά, έπιασε κουβέντα μαζί του. Και μια στιγμή τον ρωτάει: «Και τώρα, μπάρμπα Μήτρο, πόσων χρόνων είσαι;» Και ο μπάρμπα Μήτρος, με τ' όνομα Δημήτριος Μαλαμούλης που είχε εν τω μεταξύ στρογγυλοκαθίσει, του απαντάει μονολεκτικά... «Δύο». Δηλαδή εκατόν δύο. Από τα εκατό είχε αρχίσει νέα αρίθμηση.

Βγήκε εν τω μεταξύ ο πατέρας μου. Τον οδήγησε στο μέσα γραφείο τα είπανε με αυτόν και το γιο του, ένα λεβέντη εβδομηνταπεντάρη, και όταν βγήκαν στο δωμάτιο που βρισκόμουν και εγώ, πρώτα με σύστησε και ύστερα μου ανήγγειλε ότι θα πάμε την Κυριακή να επισκεφθούμε τον Μαλαμούλη στο χειμαδιό του, κάπου στον Ωρωπό. Από κουβέντα δεν έπαιρνε ο μπάρμπα Μήτρος. Λίγα λόγια, μετρημένα, βαριά. Τους βοηθούς τού πατέρα μου κι εμένα είχα το αίσθημα ότι μας έβλεπε σαν μικρό κοπάδι αρνάκια. Μικρό, διότι ό Μαλαμούλης είχε απάνω από 3000 αρνιά και κατσίκια, στα Άγραφα το καλοκαίρι και τον χειμώνα στα ορεινά της Αττικής. Την Κυριακή, όταν φθάναμε στον τόπο όπου είχε στήσει τα τσαντήρια του, των παιδιών, των εγγονών και των δισεγγόνων του, ρίχτηκαν οι καθιερωμένες μπαταριές και μετά μαζευτήκαμε στο μεγάλο τσαντήρι του Γέρου. Είχα μαζί μου, νέο εικοσάχρονο, τον δάσκαλό μου Basset, αυτόν που έκανα πρόσωπο στους «Διαλόγους σε μοναστήρι». Αυτός που δεν χόρταινε να θαυμάζει. Σε λίγο σταύρωσε ο Γέρος το πρώτο ψωμί. Και οι γυναίκες, αμίλητες και φασαρεμένες μοίραζαν τα κοψίδια, αρνάκι, κατσικάκι, όλα τα αγαθά. Θυμάμαι ακόμη τις βεδούρες τα γιαούρτια. Ο γέρο Μαλαμούλης, στη μέση καθισμένος σταυροπόδι, μέσ' στις άσπρες βελέντζες, τα επόπτευε όλα και έδινε στις γυναίκες και στους παραγιούς προσταγές. Όταν λίγο μεγαλύτερος διάβασα «Οδύσσεια» τον γέρο Μαλαμούλη τον ταύτιζα μέσ' στη φαντασία μου με τον Νέστορα, όταν δέχονταν τον Τηλέμαχο. Καθώς ήμουν καθισμένος πλάι στον πατέρα μου τον ρώτησα ψιθυριστά: «Qu'est-il ce vieux;». «C'est un grand seigneur» μου απαντάει o πατέρας μου και αυτός ψιθυριστά. Και γυρίζοντας αργότερα το λόγο στα ελληνικά: «Να καταλάβεις τι είναι αρχοντιά».

68 / Αρχιμήδης

Ήταν το πρώτο μάθημά μου για το μέγα τούτο ηθικό αγαθό: την αρχοντιά. Αργότερα, μεγάλος σ' ένα πελοποννησιακό χωριό, γνώρισα έναν άλλο πιο νέο, σχεδόν μεσόκοπο, χωρικό. Στο πρόσωπό του ξανασυνάντησα αυτό που είχα γνωρίσει παιδί στο πρόσωπο του Μαλαμούλη: την αρχοντιά. Το σταύρωμα του καρβελιού από αυτόν ήταν μια ιεροπραξία. Η αρχοντιά δεν είναι συνώνυμο με την αριστοκρατικότητα, δεν σημαίνει καμιά ταξική διαφορά ή μια διαφορά πλούτου. Αλλά δεν είναι και ένα ηθικό απλώς γνώρισμα. Είναι μια σύνθεση υπερηφάνιας, ευπρέπειας, αυτοπεποίθησης, μεγαλοψυχίας. Άρχοντες βρίσκεις εγκατεσπαρμένους σε όλα τα είδη ανθρώπων. Ο άρχοντας δεν γίνεται ποτέ μάζα, σε όποια τάξη και αν ανήκει, μένει πάντα πρόσωπο. Δεν μπορώ - ίσως αδυναμία μου - με μια φράση να την ορίσω την αρχοντιά. Αλλά όταν συναντώ κάποιον που έχει αυτό το σύμπλεγμα των αρετών που την απαρτίζουν, τότε την αναγνωρίζω. Λέω μέσα μου: Αυτός είναι άρχοντας. Ανήκει σε αυτή την εκλεκτή κατηγορία ανθρώπων. Έχομε άρχοντες κατά την νομικήν έννοια, που δεν έχουν αρχοντιά. Έχομε όμως χειρώνακτες που έχουν αρχοντιά. Κωνσταντίνος Τσάτσος

Photo by Gianni Dal Magro

1 και μόνο προϊόν για εξομάλυνση και επισκευή επιφανειών σκυροδέματος

21

ΠΡΟΪΟΝΤΑ

Planitop Smooth & Repair

1 μόνο προϊόν για εξομάλυνση και επιφανειακή

επισκευή σκυροδέματος Γρήγορο, ανθεκτικό και πιστοποιημένο

Τσιμεντοειδές θιξοτροπικό μη-συρρικνούμενο, ινοπλισμένο κονίαμα, ταχείας σκλήρυνσης για επιφανειακή επισκευή και εξομάλυνση σκυροδέματος, που μπορεί να εφαρμοστεί σε πάχη από 3 έως 40 mm, σε μία στρώση.

Για περισσότερες πληροφορίες: www.mapei.gr

www.mapei.com

ΚΟΛΛΕΣ - ΑΡΜΟΣΤΟΚΟΙ - ΕΙΔΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

Κωδικοποίηση καλωδίων Αντιστοιχία τύπων καλωδίων εσωτερικών εγκαταστάσεων

Κατηγορίες μόνωσης καλωδίων κατά το πρότυπο IEC 60317-0-1 Κατηγορία

Παλαιός τύπος

Νέος τύπος

ΝΥΑ

Η07V-U, H07V-R, H05V-U

* Σημείωση:

NYAF

H05V-U, H07V-K

Ο τύπος NYM

NYM,A05VV-U (R)

H05VV-U, H05VV-R

δεν έχει

NLH, NMH

H05RR-F

καταργηθεί.

NYMHY

H05VV-F

NYLHY

H03VV-F

NYFAZ

H03VH-H

NYSLYO

H05VV5-F

Αντιστοιχία τύπων καλωδίων βιομηχανικών χρήσεων εξωτερικών εγκαταστάσεων o

C

E

120 o

B

130 o

F

155 o

H

180 o

H

180 o

H

180 o

200

200 o

220

220 o

H

180 o

H

180 o

200

200 o

Παλαιά ονομασία

Νέα ονομασία

NSHou

H07RN-F

* Σημείωση:

NYY

J1VV-U, J1VV-R, J1VV-S

Ο τύπος NYY

NYSY

N2XSY, 2XSY

δεν έχει

NSLF, NSLFFou

H01N2-D, H01N2-E

καταργηθεί.

Επισημάνσεις για την τοποθέτηση των καλωδίων Επιτρεπόμενη ακτίνα κάμψης κατά την εγκατάσταση, συναρτήσει της εξωτερικής διαμετρου D του καλωδίου α. Καλώδια μέχρι και 1 kV Άοπλα μέχρι: D=10 mm: 3xD ακτίνα κάμψης ­D = 10 έως 25 mm: 4xD ακτίνα κάμψης ­D >25 mm: 6xD ακτίνα κάμψης ­Οπλισμένα: 6xD ακτίνα κάμψης β. Καλώδια 1 kV με πλαστική μόνωση και αγωγούς σχήματος κυκλικού τομέα 8xD ακτίνα κάμψης γ. Καλώδια 20 kV ­Μονοπολικά: 20xD ακτίνα κάμψης ­Τριπολικά άοπλα: 15xD ακτίνα κάμψης ­Τριπολικά οπλισμένα: 12xD ακτίνα κάμψης Επιτρεπόμενη δύναμη έλξης καλωδίων α. Έλξη των καλωδίων από τους αγωγούς. Για μεν τα καλώδια με χάλκινους αγωγούς μπορεί να θεωρηθεί δύναμη 50 N/ mm2 διατομής καλωδίου, για δε τα καλώδια με αγωγό από αλουμίνιο 30 N/mm2.

β. Έλξη των καλωδίων με ειδική κάλτσα πάνω στο μανδύα. Η δύναμη είναι ανάλογη της διαμέτρου D του καλωδίου. Για καλώδια οπλισμένα με σύρματα η επιτρεπόμενη δύναμη έλξης είναι 1,2xD2. Για καλώδια οπλισμένα ή άοπλα που έχουν περιτύλιξη με χάλκινες ή χαλύβδινες ταινίες η επιτρεπόμενη δύναμη έλξης είναι 0,5xD2.

Τοποθέτηση καλωδίων σε σωλήνες Όταν τα καλώδια τοποθετούνται μέσα σε σωλήνες η εσωτερική διάμετρος των σωλήνων θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 1,5 φορές μεγαλύτερη από τη διάμετρο του καλωδίου. Σε περίπτωση που τοποθετούνται περισσότερα του ενός καλώδια στον ίδιο σωλήνα τότε η εσωτερική διάμετρος των σωλήνων θα είναι τουλάχιστον 1,5 φορές μεγαλύτερη από την ισοδύναμη διάμετρο όλων μαζί των καλωδίων που περιέχονται στο σωλήνα.

(Ως ισοδύναμη διάμετρος εννοείται η διάμετρος ενός καλωδίου του οποίου το γεωμετρικό εμβαδόν της τομής του είναι ίσο με το άθροισμα των εμβαδών όλων των καλωδίων που θέλουμε να βάλουμε στο σωλήνα).

70 / Αρχιμήδης

Συμβολισμοί - Περιγραφή καλωδίων Συμβολισμός

Ερμηνεία

Καλώδια με μόνωση PVC H07V-U, H07V-R, H07V-K

Η=Eναρμονισμένο, 07=450/750V, V=Mόvωση PVC, R=Στρoγγυλός πολύκλωνος, U=Μονόκλωνο, Κ=Εύκαμπτο σταθερής εγκατάστασης

H05V-U, H05V-K

H=Εvαρμovισμέvo, 05=300/500V, V=Μόvωση PVC, U=Μονόκλωνο, Κ=Εύκαμπτο σταθερής εγκατάστασης

H05VV-U, H05VV-R

H=Εvαρμovισμέvo, 05=300/500V, V=Μόvωση PVC, V=Μαvδύας PVC, U=Μονόκλωνο, R=Στρογγυλός πολύκλωνος αγωγός

H05VV-F

Η=Εναρμονισμένο, 05=300/500V, V=Μόvωση PVC, V=Μαvδύας PVC, F=Εύκαμπτο

H03VV-F

Η = Εναρμονισμένο, 03=300/300V, V=Μόvωση PVC, V=Μαvδύας PVC, F=Εύκαμπτo

NYIFY-O, NYIFY-J

Ν=Κατά VDE, Υ=Μόνωση PVC, I=Επίπεδο, Y=Μαvδύας PVC, O=Κατασκευή χωρίς Π/Κ, J=Κατασκευή με Π/Κ

ΝΥΜ-O, NYM-J

Ν=Κατά VDE, Υ=Μόνωση PVC, O=Κατασκευή χωρίς Π/Κ, J=Kατασκευή με Π/Κ (Π/Κ=Πράσινος/Κίτρινος αγωγός γείωσης)

H03VH-H

Η=Εναρμονισμένο, 03=300/300V, V=Μόvωση PVC, Η=Ορθογωνικής μορφής, H=Εύκαμπτo

Καλώδια με μόνωση ελαστικού H05RR-F

Η=Εναρμονισμένο, 05=300/500V, R=Μόvωση ελαστικού, R=Μαvδύας ελαστικού, F=Εύκαμπτo

H05RN-F

H=Εναρμονισμένο, 05=300/500V, R=Μόvωση ελαστικού, N=Μαvδύας ελαστικού, F=Εύκαμπτo

Καλώδια σημάνσεως ΝΥΥ-J, ΝΥΥ-Ο

Ν=Κατά VDE, Υ=Μόνωση PVC, Y=Μαvδύας PVC, J=Με ένα πόλο κιτρινοπράσινο, Ο=Χωρίς πόλο κιτρινοπράσινο

Καλώδια πλοίων MGCG, MGG

Μ=Καλώδιο πλοίων και ναυτικών εγκαταστάσεων, G=Μόνωση ελαστικού ελεύθερη αλογόνων, C=Συγκεvτρικός αγωγός χαλκού, G=Μανδύας ελαστικού

Καλώδια για τάση μέχρι 1KV - με μόνωση PVC ΝΥΥ, ΝΑΥΥ

Ν=Κατά VDE, Α=Αγωγός αλουμινίου, Υ=Μόνωση PVC, Υ=Μανδύας PVC

NΥCWY

Ν=Κατά VDE, Υ=Μόνωση PVC, CW=Συγκεvτρικός αγωγός κυματοειδής, Y=Μαvδύας PVC

E1V V- R, S, U

Ε=Ελληνικό πρότυπο, 1=1kV, V=Μόvωση PVC, V=Μαvδύας PVC, R=Αγωγός στρογγυλός πολύκλωνος, S=Αγωγός πολύκλωνος κυκλικού τομέα, U=Αγωγός στρογγυλός μονόκλωνος

Καλώδια για τάση μέχρι 1KV - με μόνωση XLPE U-1000 R02V U-1000 R12V

U 1000=Πολική τάση, R=Mόvωση από XLPE, 02=Καλώδιο με γόμωση μεταξύ μονωμένων αγωγών και μανδύα, 12=Καλώδιο χωρίς γόμωση μεταξύ μονωμένων αγωγών και μανδύα, V=Μαvδύας από PVC

Καλώδια για τάση μέχρι 1KV - με μόνωση ελαστικού H07RN-F

H=Εvαρμovισμέvo, 07=450/750V, R=Μόvωση ελαστικού, Ν=Μανδύας ελαστικού, F=Εύκαμπτo

H01N2-D, Η01Ν2-Ε

Η=Εναρμονισμένο, 01 = 100V, N2=Μαvδύας PCP, D=Εύκαμπτo, Ε=Υπέρ-εύκαμπτο

Καλώδια για τάση μέχρι 1KV - ελεύθερα αλογόνων NHXCHX

Ν=κατά VDE, HX=(EPR) μόνωση διασταυρούμενου-ελεύθερου αλογόνων - πολυμερισμένου μείγματος, C=συγκεvτρικός αγωγός χαλκού, HX=AF-1 (μανδύας ελεύθερος αλογόνων διασταυρούμενου δεσμού - πολυμερισμένου μείγματος)

Ν2ΧΗ, N2XCH

N=Κατά VDE, 2X=Μόvωση XLPE, C=Συγκεvτρικός αγωγός χαλκού, H=AF-1 (μανδύας μη διασταυρούμενου δεσμού - ελεύθερου αλογόνων - πολυμερισμένου μείγματος)

Καλώδια για τάση πάνω από 1 KV

N2XSY, NA2XSY

Ν=Κατά VDE, Α= Αγωγός αλουμινίου, 2Χ=Μόνωση XLPE, S=Συγκεvτρικός αγωγός, Y=Μαvδύας PVC

N2XS2Y, NA2XS2Y

Ν=Κατά VDE, Α=Αγωγός αλουμινίου, 2Χ=Μόνωση XLPE, S=Συγκεvτρικός αγωγός, 2Y=Μανδύας πολυαιθυλενίου

N2XS(FL)2Y, NA2XS(FL)2Y

N=Κατά VDE, Α=Αγωγός αλουμινίου, 2Χ=Μόνωση XLPE, S=Συγκεvτρικός αγωγός, FL=Εγκάρσια και κατά μήκος στεγανοποίηση, 2Υ=Μανδύας πολυαιθυλενίου

Διάφοροι άλλοι συμβολισμοί καλωδίων SWA=STEEL WIRE ARMOR, AWA=ALUMINIUM WIRE ARMOR, CTS=COPPER TAPE SCREENED, CWS=COPPER WIRE SCREENED, CWB=COPPER WIRE BRAID, UTP=UNSHIELDED TWISTED PAIR, FTP=FOIL UTP, SFTP=SHIELDED FOIL UTP, STP=SHIELDED UTP, H.D.=HARD DRAWN, LSF (-r)=LOW SMOKE FIRE (RESISTANT), LSZH=LOW SMOKE ZERO (0) HALOGEN, EVA=ETHYLENE VINYL ACETATE, ZHLS ή OHLS=ZERO HALOGEN LOW SMOKE, F.0.=FIBER OPTIC, SHF1=HALOGEN - FREE, ΜΑΝΔΥΑΣ ΓΙΑ ΝΑΥΤΙΚΑ ΚΑΛΩΔΙΑ, PE=POLY ETHYLENE, PET=POLYESTER, XLPE=CROSS (X) LINKED POLY - ETHYLENE * Σημείωση: Οι ονομασίες LSF, LSZH, ZHLS, OHLS, SHF1 κ.λπ.(για τα ναυτικά καλώδια), είναι πρακτικά ισοδύναμες και αφορούν άκαυστα υλικά ελεύθερα αλογόνων. Αρχιμήδης / 71

Επισκεφθείτε το:

www.e-archimedes.gr