Informatika_5_tur

Sime Arsenovski

Maya Loşanska Todorovska

Gorgi Kakaşevski

BİLGİSAYAR Beşinci Sınıflar İçin

1

İÇİNDEKİLER 1 KONU BİLGİSAYAR BİLİMİNİN TEMELLERİ TEMEL BİLGİSAYAR TERİMLERİ ________________________________________6 BİLGİSAYARLARIN TARİHİ_____________________________________________8 BİLGİSAYAR TÜRLERİ 14 ÇAĞDAŞ HAYATTA BİLGİSAYARLARIN KULLANIMI________________________17 BİLGİSAYAR KÜLTÜRÜ VE ETİĞİ ______________________________________19 SORULAR _________________________________________________________23 2 KONU BİLGİSAYARLAR BİLGİSAYARIN DONANIM AYGITLARI ___________________________________30 BİLGİSAYARIN GİRİŞ-ÇIKIŞ AYGITLARI _________________________________34 GİRİŞ AYGITLARI ______________________________________________ 35 ÇIKIŞ AYGITLARI ________________________________________________39 KASANIN PARÇALARI _______________________________________________41 BELLEK AYGITLARI _________________________________________________43 YAZILIM ___________________________________________________________46 VİDEO OYUNLAR __________________________________________________50 İŞLETİM SİSTEMİ ___________________________________________________54 İŞLETİM SİSTEMİN ELEMANLARI ______________________________________56 WINDOWS İŞLETİM SİSTEMİN ELEMANLARI ________________________58 LINUX İŞLETİM SİSTEMİN ELEMANLARI ____________________________60 KLASÖRLER VE DOSYALAR __________________________________________62 KLASÖRLERİ İŞLETEN PROĞRAMLAR _____________________________64 KLASÖR AĞACI (GÖRÜNÜŞÜ VE ÇALIŞMASI) _______________________66 KLASÖRLER VE DOSYALARLA İŞLEMLER ______________________________68 METİN DÜZENLEMESİ İÇİN YARDIMCI PROĞRAMLAR ____________________73 METİN DÜZENLEYİCİ PROĞRAMINDA METİNLE ÇALIŞMA _________________75 HESAP MAKİNESİ __________________________________________________79 EĞİTİM YAZILIMI ___________________________________________________81 SORULAR _________________________________________________________83 3 KONU ÇOKLU ORTAM ÇOKLU ORTAM TANITIMI ____________________________________________91 WİNDOWS’T AÇOKLU ORTAM ________________________________________94 SES KAYIT AYGITI __________________________________________________94 SES YÜKSEKLİĞİ ___________________________________________________94 WINDOWS MEDIA PLAYER ___________________________________________95 WINDOWS MOVIE MAKER ___________________________________________97 LINUX’TA ÇOKLU ORTAM ____________________________________________99 SES GÜCÜ ________________________________________________________99 AUDIO CD’LERİN DİNLENMESİ_______________________________________100 AUDİO DOSYALARIN AÇILMASI ______________________________________101 RADYONUN AÇILMASI _____________________________________________104 DVD VİDEOLARIN AÇILMASI_________________________________________106 VİDEO DOSYALARIN AÇILMASI ______________________________________106 SESİN CD’YE KAYIT EDİLMESİ _______________________________________107 SORULAR VE ÖDEVLER ____________________________________________108

2

KONU 4 İNTERNET BİLGİSAYAR AĞLARI ______________________________________________ 112 İNTERNETİN ÇALIŞMASI ___________________________________________ 114 İNTERNET HİZMETLERİ ___________________________________________ 115 İNTERNETTE DAVRANMA KURALLARI _______________________________ 116 VEB SAYFALARI VE VEB SAYTLARI __________________________________ 117 VEB TARAYICILARI _______________________________________________ 119 VEB ARAMA MOTORLARI __________________________________________ 122 PORTAL_________________________________________________________ 126 ZARARLI BİLGİSAYAR PROĞRAMLARI _______________________________ 129 ANTİVİRÜS PROĞRAMLARI ________________________________________ 131 ELEKTRONİK POSTA ______________________________________________ 133 ELEKTRONİK POSTADA KULANICILARIN KAYDI _______________________ 134 ELEKTRONİK SANDIĞI VE ELEKTRONİK MESAJLARLA ÇALIŞMA _________ 136 SORULAR _______________________________________________________ 139 5 KONU ÇİZİM TEMELLERİ BİLGİSAYAR GRAFİĞİ _____________________________________________ 148 BİT-MAP GRAFİĞİ _____________________________________________ 149 VEKTÖR GRAFİĞİ _____________________________________________ 150 ÇİZİM PROĞRAMI ________________________________________________ 151 SERBEST VE DÜZGÜN GEOMETRİ ŞEKİLLERLE ÇİZME _________________ 154 HAZIR RESİMLERİN DÜZELTİLMESİ _________________________________ 156 BLOKLAR VE BLOKLARLA ÇALIŞMA _________________________________ 157 BLOKLARLA GEOMETRİ DEĞİŞİMLERİ _______________________________ 160 METİNLE ÇALIŞMAK ______________________________________________ 162 HAZIR RESİMLERLE ÇALIŞMAK _____________________________________ 163 SORULAR VE ÖDEVLER ___________________________________________ 164 6 KONU METİN METİN İŞLEMCİ PROĞRAMLARI ____________________________________ 170 METİN DÜZENLEYİCİ PROĞRAMIYLA TANIŞMAK ______________________ 171 BELGE YARATMA SÜRECİ VE ADIMLAR ______________________________ 174 METİN YAZMA ___________________________________________________ 176 METİN BİÇİMLENDİRME ___________________________________________ 177 ÇERÇEVE EKLENMESİ ____________________________________________ 180 RESİM ETKİNLİKLERİ VE GRAFİK NESNELERİN ÇİZİLMESİ ______________ 183 SAYDIRMAK _____________________________________________________ 186 TABLOLAR ______________________________________________________ 189 METİN BELGELERİN BASILMASI ____________________________________ 193 SORULAR _______________________________________________________ 196 TERİMLERİN KÜÇÜK SÖZLÜĞÜ VE KISALTMALARIN ANLAMLARI _________ 198

3

BİLGİSAYAR BİLİM İNİN TEMELLERİ Bilgisayar bilimi bilgisayar aracılığıyla verileri ve bilgilerin toplanmasını, kayıt edilmesini ve işletilmesini inceleyen bilim dalıdır. Bilgisayar bilimi genç bir bilim dalıdır, çok çabuk ilerlemekte ve diğer bilimlerin ilerlemesi ve buluşlarında büyük etkisi vardır.

BİLGİSAYAR BİLİM İNİN TEMELLERİ 4

Bİ LGİSAYAR BİLİMİNİN TEMELLERİ 5

TEMEL BİLGİSAYAR TERİMLERİ BİLGİSAYAR

Bilgisayar bilimi, bilgisayar aracılığıyla veri ve bilgilerin toplanmasını, kayıt edilme ve işletilmesini inceleyen bilim dalıdır.

Bilgisayar bilimi genç bir bilim dalıdır, çok çabuk ilerlemekte ve diğer bilimlerin ilerlemesi ve buluşlarında büyük etkisi vardır. “bilgisayar” sözcüğü “bilgi” ve “otomatik sayar” sözcüklerin şu şekilde bağlanmasıyla oluşmuştur: BİLGİ + otomatik SAYAR = BİLGİSAYAR. VERİ VE BİLGİ

Her günkü yaşamda veri ve bilgi sözcükleri çoğu zaman aynı anlama gelir. Ancak bilgisayar ve diğer bilim dallarında bu iki sözcüğün farklı anlamları vardır (veri ≠ bilgi). İşaretlerden oluşan veriler, sayılar, sözcükler, metinler, resimler, ses kayıtları v.s. insana özel bir önem ve anlam taşımamaktadır. 9567342 numarasının hiçbir anlamı yok. Ağaç yapraklarının sayısı, pirinç tanelerin sayısı olabilir v.b. Ancak, bu veriyi telefon numarası ve herhangi bir okulun adı verileriyle bağlantı kurarak bir araya gelirse bilgi elde edilir. Birkaç verinin mantıksal şekilde birbirine bağlanmasından bilgi elde edilmektedir. Bilgiler, insanın neler olup bittiğini anlaması, karar vermesi veya herhangi bir girişimde bulunmasını sağlamaktadır.

VERILER okul

TEMEL BİLGİSAYAR TERİMLERİ

Bİ LGİSAYAR BİLİMİNİN TEMELLERİ

çarşamba

çarşamba

BILGI

ETKINLIK

Sen de veri ve bilgilerle ilgili benzer örnek verebilir misin?

6

VERİLER VE BİLGİLERLE ÇALIŞMAK

Elektronik parçalardan oluşan çok küçük ve düşük gerilimde çalışan aygıtlara elektronik aygıtlar denir. Örneğin, televizyon, bilgisayar ve telefon elektronik aygıtlarıdır.

7

TEMEL BİLGİSAYAR TERİMLERİ

BİLGİSAYAR

Bİ LGİSAYAR BİLİMİNİN TEMELLERİ

İnsanlar bilgiye ulaşabilmek için, genelde her meslek ve çalışma yerinde oldukça değişik veriler biriktirip işletmektedir. Örneğin, bankalarda hesabı olanların verileri işletiliyor (kişisel veriler, yatırılmış ve çekilmiş para ve benzer), markette ürünlerin verileri işletiliyor (ürünün adı, şifresi, miktarı, fiyatı), okulda öğrencilerin verileri işletiliyor (adı soyadı, doğum tarihi,başarısı) v.b.

Bilgisayar proğramında işlenilen tüm verilerin kümesine veri tabanı denir.

Verilerle çalışma ve onların korunması çok önemli ve sorumluluk isteyen bir iştir. Verileri okuma, değiştirme ya da silme işlemine herkes sahip olmamalıdır. Buna sadece proğramın sahipleri ya da bilgisayar eğitimi görmüş olanlar sahip olabilir. Verilerin birbirine karışması veya silinmesiyle neler olabileceğini bir düşünün?! Örneğin bankada hesap açanların verileri, marketteki ürünlerin fiyatları, okulda öğrencilerin notları ya da hastanedeki test sonuçları. Çözülmesi zor durum ve büyük sorunlar meydana gelecektir. Verilerin biriktirilmesi, saklanması ve işlenmesi görevi çoğu iş yerinde bilgisayara verilmiştir. Bilgisayar hızlı, kesin ve aynı zamanda büyük sayıda verilerle çalışmaktadır.

Bilgisayar, insana gerekli olan verilerin aktarılma, korunma ve işlenmesini sağlayan bir elektronik aygıtıdır. Bilgisayar kelimesi İngilizce’de ’’to compute’’ hesaplayan anlamına gelen sözcüğünden geliyor. İnsanın bilgisayara aktardığı veriler metin, sayı, ses, resim, video klipler ve başka türden olabilir. Bu veriler insanlar için anlamları taşımaktadır, fakat bilgisayar için anlamsızdır.

BİLGİSAYAR TERİMLERİ

Bİ LGİSAYAR BİLİMİNİN TEMELLERİ

Bilgisayar, verilerle çalışabilmesi için verileri ikili sayılar olarak adlandırılan sayı sistemine dönüştürüyor. Bunun nedeni de o verilerin işlemini bildiğinden kaynaklanmaktadır. İkili sayılar 0 ve 1 rakamlarıyla yazılmış sayılardır.

Sayılardan oluşan verilerle çalışan tüm elektronik aygıtlara dijital aygıtlar denir. İngilizce’de digit sözcüğü rakam demektir. Bilgisayar dijital aygıttır çünkü işlettiği verileri ikili sayı sistemine dönüştürüyor. Proğramda yazılmış yönergelere göre verileri işleten elektronik aygıtlara proğramlanabilen aygıtlar denir. Bilgisayar proğramlanabilen bir aygıttır. Bilgisayar, proğramdaki talimatlara göre bütün işlemleri bağımsız olarak gerçekleştirdiğinden dolayı aynı zamanda otomatik bir aygıttır.

BİLGİSAYAR TARİHİ BİLGİSAYARI KİM BULMUŞ?

Herkesin en azından bir kez sorduğu ya da soracağı bir sorudur. Bu soruya basit bir cevap yoktur.

Bilgisayar bir kişi tarafından bulunmamış ve kısa zamanda yapılmamıştır. Bilgisayar farklı parçalardan oluşmuş karmaşık bir aygıttır. Herbir parçası farklı bilim adamının farklı buluşunun yardımıyla yapılmıştır.

8

HESAPLAMA AYGITLARIN VE YARDIMCILARIN KISA TARİHİ

Eski zamanlardan beri, bugün bildiğimiz sayıların kullanılmadığı zamandan itibaren, insanlar gıda ürünlerini, hayvanları sayma ve elde ettikeri sonuçları daha sonra kullanmaları için hesaplamalara ihtiyaçları varmış.

HESAPLAMA YARDIMCILARI

İnsanların kullandığı ilk hesaplama yardımcıları parmaklarmış, daha büyük miktarlar ise taş ya da çubuklar kullanarak hesaplanıyormuş.

MEKANİK HESAPLAMA AYGITLARI

İlk mekanik hesaplama aygıtları 19.ncu yüzyılda bulunmuş ve tasarlanmıştır. Bu hesaplama aygıtları dişlik, göbek ve tekirleklerden yapılmıştır. Hesaplama el aygıtlara kıyasen mekanik hesaplama aygıtları, daha hızlı, daha doğru sonuç verme ve daha fazla hesaplama özelliğine sahipmiş. Veriler mekanik aygıtlara, mekanizmanın elle döndürülüp manuel mekanizmaların harekete geçirilmesiyle aktarılmaktaymış. İlk mekanik hesaplama aygıtı büyük rakamların toplamasını gerçekleştiriyormuş. Bu aygıt Paskalina adını bulucusu Blez Paskal’dan almıştır. Daha sonra başka mekanik hesaplama aygıtları da yapılmış.

9

BİLGİSAYAR TERİMLERİ

İnsanların hesap işlemlerini kolaylaştırmak amacıyla kullandıkları ilk aygıtlar hesaplama el aygıtlarıymış. İlk hesaplama el aygıtı Çinliler tarafından M.Ö. 3000 yıl önce yapılmıştır. Bu aygıt büyük rakamların hesaplanmasında kullanılıyormuş ve adı abaküs olarak biliniyormuş. Bu aygıt sayesinde toplama, çıkarma, çarpma ve bölme hızlı bir şekilde gerçekleşiyormuş. Abaküs bugün bile Çin’de ve Japonya’daki küçük marketlerde kullanılıyor

Bİ LGİSAYAR BİLİMİNİN TEMELLERİ

HESAPLAMA EL AYGITLARI

ELEKTROMEKANİK VERİ İŞLETİRİCİ AYGITLAR

BİLGİSAYAR TERİMLERİ

Bİ LGİSAYAR BİLİMİNİN TEMELLERİ

Elektrik enerjisinin bulunuşu ve kullanımıyla birlikte insanlar ilk elektromekanik hesaplama aygıtlarını tasarlamışlar. Veriler bu tür aygıtlarda delikli kartlara aktarılıp korunmaktaymış. Aktarılan verileri sayan ve sıralayan ilk elektromekanik aygıt, nüfus sayımı çizelgeleme makinesi (Census Tabulating Machine) olarak adlandırılan aygıtmış. Herman Holerit tarafından 1890 yılında tasarlanmış. Amerika devleti tarafından 1890 yılında nüfus sayımında elde edilen verilerin daha çabuk sayılması ve gruplanması için bu aygıtın yapılması istenmiştir. Sayım verileri Holerit’in makinesiyle 6 hafta içinde sayılmış ve gruplaşmış. Aynı işlem manuel sayım ve gruplaşma şeklinde yapılsaymış 8 ile 9 yıl bir süreye ihtiyaç duyulurmuş. İleriki yıllarda verilerin işletilmesi için birçok farklı elektromekanik aygıt tasarlanmıştır.

VERİLERİN İŞLETİLMESİ İÇİN KULLANILAN ELEKTRONİK AYGITLAR İlk Elektronik Bilgisayar

Elektroniğin gelişmesiyle insanlar verilerin işletilmesi için ilk elektronik aygıtlarını tasarlamışlar. İlk elektonik bilgisayar olarak sayılan aygıt ENİAC 1 olarak adlandırılmış ve 1946 yılında Amerika’da ikinci dünya savaşında ordunun ihtiyaclarına göre yapılmıştır. İlk bilgisayar 30 ton ağırlığında ve futbol sahası büyüklüğündeymiş.Çalıştığı esnada çok gürültü yapıyormuş.Yapısının en önemli elektronik kısmı elektronik lambalarmış. Elektronik lambalar çok büyük, sayısız ve sıkça yanıyorlarmış.

10

ENIAC’ı kullanırken her yeni veri işlemi için, tüm kablo ve tellerin elle yeniden bağlanması gerekiyormuş. Ancak ilk elektronik bilgisayarın modeli üzerine bugünkü bilgisayarlar da yapılmıştır.

Çipin bulunuşu

1958/59 yıllarında birleşik devre ya da çip olarak adlandırılan yeni bir elektronik aygıt bulunmuştur. Çipler, bilgisayarlarda tranzistörlerin yerini almış ve böylece bilgisayarların boyutları daha da küçülerek yeni bilgisayarların olanakları ise daha da artmıştır. İlk çip birkaç tranzistörden oluşan yetişkin bir insanın küçük parmağı büyüklüğündeymiş.

Bugünkü çipler başparmak tırnağından daha küçük ve yüzlerce milyon tranzistörden oluşabilir.

11

BİLGİSAYAR TERİMLERİ

1947/48 yıllarında tranzistör denen elektronik aygıtı yapılmıştır. Tranzistör, o zamana kadar bilgisayarlarda kullanılan elektronik lambaların değişmesine, bilgisayar boyutunun küçülmesine ve olanaklar ile çalışma hızının yükselmesine neden olmuştur.

Bİ LGİSAYAR BİLİMİNİN TEMELLERİ

Tranzistörün bulunuşu

İlk bellek ve ilk işlemci çipi

1970 yılında birinci bellek çipi yapılmış, 1971 yılında ise verilerin işletilmesi için ilk çip – mikroişlemci yapılmıştır.

O zamana kadar bilgisayarlar büyük ve karmaşık aygıtlar olduklarından sadece büyük şirketlerde, bilim merkezlerinde ve benzeri yerlerde kullanılıyorlarmış. Ancak bu buluşlar, kişisel kullanım veya personel (kişisel) bilgisayarların meydana gelmesini sağlamışlardır. Kişisel bilgisayarlar küçük boyutlu, kullanılması kolay ve düşük fiyattan satılıyormuş.

BİLGİSAYAR TERİMLERİ

Bİ LGİSAYAR BİLİMİNİN TEMELLERİ

KİŞİSEL BİLGİSAYARLAR

İlk başarılı kişisel bilgisayar modeli Apple I olarak adlandırılmış. Amerika’da 1976 yılında Stiv Cobs ve Stiv Vozniyak tarafından, Stiv Cobs’un garajında yapılmış. Kasası odundan yapılı ve elektronik fuarda tanıtım amacıyla tasarlanmıştır. Fuarda büyük başarı elde etmiş ve çok büyük bir ilgi çekmiş.

Apple I’in modeline göre, gelecek 1977 yılında Apple II adında ilk kişisel bilgisayar yapılmıştır. Cobs ve Vozniyak’ın sahip olduğu Apple Computers şirketinde yapılmıştır. Apple II çok pahalı değilmiş, kullanılması kolay ve proğramlar içeren disketler verilerek aynı zamanda ekranda birkaç renkli grafiğin gösterilmesine olanağı varmış.

Klavyeden girilen metin şeklindeki komutlarla çalışıyormuş.

Büyük beğeni kazanmış. 1981 yılında İBM şirketi kendi ilk kişisel bilgisayarını üretmiş-PC Home Computer.

12

ENİAC İLE ÇAĞDAŞ BİLGİSAYAR ARASINDA KIYASLAMA

Yıl Boyutlar Ağırlık Temel elektronik parçalar

1946 Yaklaşık 160 m2 30 ton

İntel Core Duo işlemci kullanan bilgisayar 2006 90 mm2 hafifçe küçük

18 000 elektronik lamba

150 milyon tranzistör

Verileri işletme hızı

300 işlem saniyede

20 bilyon saniyede

Çalışma yönetme şekli

Tellerin elle bağlanması

İşletim sistemi

Fiyat

$500,000

$600 cıvarında

ENIAC

Elektrik enerji harcaması 170 000 W

30W

Ve sonunda KOMİK BİRŞEY!:-)))))

BİLGİSAYAR TERİMLERİ

Bİ LGİSAYAR BİLİMİNİN TEMELLERİ

1954 yılında bilim adamların 50 yıl sonraki (2004 yılında) insanların evde kullanalabilecekleri bilgisayarın nasıl olacağını düşünüyorlarmış, biliyor musunuz? İşte böyle:

Komik değil mi?

13

BİLGİSAYAR TÜRLERİ Bugünümüzde kullanılan bilgisayarların büyüklüğü ve olanakları açısından şöyle ayırabiliriz • süper bilgisayarlar, • büyük bilgisayarlar, • mikro bilgisayarlar SÜPER BİLGİSAYARLAR

Süper bilgisayarlar en pahalı, en hızlı ve en güçlü bilgisayarlardır. Bu bilgisayarları dünyada sadece birkaç şirket ya da hükümet kullanabilir.

Süper bilgisayarlar çok karmaşık hesaplamalar ve simulasyonlar için kullanılır. Örneğin, bilimde genetik araştırmalar, uzay araştırmaları ya da hava koşullarının değişmesini öngörmek amacıyla, kısa zamanda çok sayıda verilerin işlenmesi gereken durumlarda kullanılır.

BİLGİSAYAR TÜRLERİ

Bİ LGİSAYAR BİLİMİNİN TEMELLERİ

BÜYÜK BİLGİSAYARLAR

Büyük bilgisayarlar (Main frame computers) aynı zamanda terminallerle – ekran ve klavyeyle bağlı olan çok sayıda kullanıcının (yüzlerce) çalışmasını sağlayan büyük ve güçlü bilgisayarlardır. Bu tür bilgisayarlar büyük bankalarda, sigorta şirketlerinde ve benzer yerlerde kullanılır.

MİKROBİLGİSAYAR

Mikro bilgisayarlar verilerin mikroişlemci tarafından işlendiği bilgisayarlardır. Mikro bilgisayarlar server ya da kişisel bilgisayarlar olabilir.

Serverler büyük sayıda kişisel bilgisayarlara ortak verilerle, aygıtlarla, İnternet hizmetleriyle çalışmayı sağlayan bilgisayarlardır.

Kişisel bilgisayarlar kişisel ihtiyaçlar için kullanılan bilgisayarlardır.

14

KİŞİSEL BİGİSAYARLARIN OLANAKLARI VE AYIRIMI

Kişisel bilgisayarlarda belli bir zamanda sadece bir kişi çalışabilir. Kişisel bilgisayar genellikle okullarda, şirketlerde ve evlerde kullanılır.

Kişisel bilgisayarlar genellikle metin düzenlemek, hesaplama ve farklı veri türlerin sıralanması, İnternette tarama, elektronik posta alam ve göndermek, müzik dinlemek, video klipler izlemek ve oyun oynamak için kullanılır.

ELEKTRONİK DİJİTAL BİLGİSAYARLAR

SÜPER BİLGİSAYARLAR

BÜYÜK BİLGİAYARLAR

MİKRO BİLGİSAYARLAR

KİŞİSEL BİLGİSAYARLAR

SERVERLER

MACİNTOSH

PC

Bİ LGİSAYAR BİLİMİNİN TEMELLERİ

Kişisel Bilgisayar Türleri

Günümüzde genellikle iki tür kişisel bilgisayar vardır: PC ve Macıntosh (MAC)

İnsanların büyük bir kısmı ev ve iş yerinde PC kullanmaktadır. Dünyada birçok şirket PC-ler üretiyor (örneğin daha büyük ve tanınmış şirketler şunlardır: İBM, Dell, HP v.b.). Bizde genelde, küçük şirketlerin farklı üreticilerden elde ettikleri kısımları bir araya getirerek meydana getirdikleri PC-ler satılıyor. Bu şekilde farklı kısımlardan oluşan bilgisayarlara “adı olmayan” (No Name) bilgisayar denir.

BİLGİSAYAR TÜRLERİ

PC

15

Macintosh

Macintoch (MAC) bilgisayarlarını Apple şirketi üretiyor ve satıyor. PC-lere kıyasen, MAC kişisel bilgisayarlar ev ve iş yerlerinde fazla kullanılmıyor. Bu tür kişisel bilgisayarlara yayıncılıkta, grafik, müzik ve sinema endüstrisinde sıkça rastlanmaktadır.

• MAC bilgisayar modelleri Taşınır ve taşınmaz bilgisayarlar

BİLGİSAYAR TÜRLERİ

Bİ LGİSAYAR BİLİMİNİN TEMELLERİ

Boyutlara göre kişisel bilgisayarlar taşınır ya da taşınmaz bilgisayar olabilir.

Taşınmaz (desktop) kişisel bilgisayarlar daha büyük boyutlu ve sabit elektrik enerjisi kaynağından elektrik enerji alıyorlar.

Taşınır bilgisayarların daha küçük boyutu ve daha düşük ağırlığı var ve bu özelliklerden dolayı kullanıcı tarafından kolayca taşınabilir. Pillerle çalışabildikleri gibi aynı zamanda elektrik enerjisiyle de çalışabilirler. Taşınır kişisel bilgisayarlar büyklüğüne göre ikiye ayrılır: • avuç büyüklüğünde, Handheld ya da

Personal Digital Assistent-PD olarak adlandırılır,

• küçük bir çanta büyüklüğünde, Notebook

ya da Laptop olarak adlandırılır.

16

ÇAĞDAŞ HAYATTA BİLGİSAYARLARIN KULLANIMI

Günümüzde çağdaş hayat bilgisayarsız düşünülemez. Günümüzde bilgisayarın kullanılmadığı meslek ya da iş yeri neredeyse yoktur. Bilgisayarın kullanıldığı alanların sadece bir parçası şunlardır: bilim, tıp, eğitim, uzay araştırmaları, iletişim, ticaret, eğlence...

Aşağıdaki resimlerde bilgisayarın kullanılıdığı örneklere bak: • İletişim ve farklı konular ve

• Mаrkette alışveriş yapmak (Marketteki bilgisayarlarda ürünlerin sayı durumunun takip edilme ve fişin verilmesi için barkodu okuyan lazer kullanılıyor)

17

Bİ LGİSAYAR BİLİMİNİN TEMELLERİ

• Yazmak, çizmek, sunum • Eğlence

ÇAĞDAŞ HAYATTA BİLGİSAYARLARIN KULLANIMI

farklı olaylar hakkında bilgiye ulaşmak • Okumak

• Bankada paranın yatırılması ve çekilmesi (para kaldırmak için kullanılan bankamatikler bankadan uzak ancak banka bilgisayarına bağlı olan bilgisayarlardır) • Kütüphanelerde kitapların bulunması ve seçimi • Tıpta farklı testler, araştırmalar ve ameliyatlarda kontroller

Bİ LGİSAYAR BİLİMİNİN TEMELLERİ

ÇAĞDAŞ HAYATTA BİLGİSAYARLARIN KULLANIMI

• Hava koşullarının öngörülmesi

• Televizyon ve sinema stüdyolarında, televizyon yayınlarında ve filmlerde görsel ve özel efektlerin yapımı

18

• Müzik bestelemek ve icra etmek • Taşıma araçlarında

19

Bİ LGİSAYAR BİLİMİNİN TEMELLERİ

Bazı iş yerleri var ki bilgisayar tamamıyla insanı değiştiriyor. Bu iş yerlerin çoğu insanın hayatına ve sağlığına kolayca zarar verebilecek iş yerleridir. Örneğin • kimya fabrikaları • nukleer santraller • savaş koşulları • doğal felaketler ve benzeri Yeni çağın bilgisayarlarını kasası, ekranı, klavye ve faresi olan aygıt olarak görmemeliyiz. Bilgisayar, bu parçaları olmadan da olabilir.

Bulunduğu yere ve ne yapması gerekene bağlı, bilgisayar verileri ve komutları farklı senzörlerden ve aygıtlardan alıp verebilir, farklı şekilleri ve boyutları olabilir.

ÇAĞDAŞ HAYATTA BİLGİSAYARLARIN KULLANIMI

• Ev aletlerinde (bilgisayar evde kullanılan bazı aygıtların içinde bulunabilir. Örneğin elektrikli süpürgede, buzdolabında v.b.)

BİLGİSAYAR KÜLTÜRÜ VE ETİĞİ

Bİ LGİSAYAR BİLİMİNİN TEMELLERİ

BİLGİSAYAR DERSHANESİNDE DAVRANIŞ KURALLARI

DAVRANIŞ KURALLARIN İHTİYACI

Hergünkü hayatta, insanlar durmadan aynı mekanları kullanma, ortak nesneleri paylaşma, diğer insanlarla beraber aynı olayları duyma ve görme durumlarında bulunabilir.

Böyle durumlar market, kütüphane, otobüs durakları, sinema salonları, okullar ve hatta evlerde de meydana gelebilir.

Her bireyin istediği şeyi yapması, öğrenmesi, görmesi, okuması, işitmesi ya da kazanması için hepimizin kültürlü davranmamız gerekiyor.

Kültürlü davranma, belli yerlerde davranış kurallarına saygı duymak ya da ortak nesnelerin ve aygıtların kullanış kurallarına uymak anlamına gelmektedir.

Kurallara uyulmadığı zaman birinin ihtiyacı olan şeyi alamaması, incinmesi ve üzülmesi ya da ortak nesne ve aygıtların yok olmasına neden olabilir. Bazı kurallar yazılıp, görülür yerde asılır, diğerleri ise yazılı olmamalarına rağmen aynı önemi taşımaktadırlar.

Uyulması gereken en önemli kurallardan biri de her insanın sahiplik ve kendi özel hakkıdır Şimdi de düşün, cevap ver ve açıkla: • Başkalarına ait olan nesnelerin yok edilmesi doğru mudur?

• Başkalarına ait olan mektupları, gündelikleri ve hatıra defterleri okumak ya da yırtmak doğru mudur?

• Aynı şeylerin sana yapılmasını ister misin?

• Başka birinin iade etmediği ve senin de ihtiyacın olduğu aynı kitabı kütüphanede bulmak ister misin?

• Buna benzer çok sayıda örnekler bulabilirsin

20

BİLGİSAYAR DERSHANESİNDE DAVRANIŞ KURALLARI

Bilgisayar dershanesi tüm öğrencilerin ve öğretmenlerin kullandığı okulun bir bölümüdür. Bilgisayar dershanesinde kitap okunur, okul afişleri hazırlanır, İnternette her konudan sorulara cevap bulunur, şahadetnameler hazırlanır, öğrencilerin başarısı hesaplanır v.b. Tüm etkinlikler okul için çok önemli ve gerekli olduğundan bilgisayar dershanesini kullanan her kişi, dershanede davranış kurallarını ve bilgisayar araçların kullanma kuralarını bilip onlara uymalıdır. Sadece bu şekilde, bilgisayar araçları düzgün çalışıp daha uzun süre dayanarak okumak ve çalışmak için elverişli olacaktır.

Devamda bilgisayar dershanesinde uymamız gereken birkaç davranma kuralı önerilmiştir. Bunların aynılarını uygulayabilir, yeni kurallar ekleyebilir ya da kendinize ait kurallar uygulayabilirsiniz.

1. DERSHANEYE GİRMEDEN ÖNCE, ÖNCEKİ DERSTEN TÜM ÖĞRENCİLERİN ÇIKMASINI BEKLE 2. SESSİZCE VE KOŞMADAN GİR 3. ÇANTANI, MONTUNU VE DİĞER ÖZEL EŞYALARINI BELİRLENMİŞ YERDE BIRAK 4. SENİN İÇİN BELİRLENMİŞ YERDE OTUR 5. ÇALIŞMA İÇİN TALİMAT BEKLE 6. DERSHANEDE YEME, İÇME VE ÇÖP ATMA 7. KULLANDIĞIN BİLGİSAYAR SENİN DEĞİL, ONUN İÇİN

• tme sistemin arka planını değiştirme • şahsi mesajlar içeren ekran koruyucu proğramları aktifleştirme • izin almadan okul bilgisayarına ya da senin bellek aygıtına İnternetten proğram, resim ve video klipler indirme

21

Bİ LGİSAYAR BİLİMİNİN TEMELLERİ

DAVRANIŞ KURALLARI

BİLGİSAYAR DERSHANESİNDE DAVRANIŞ KURALLARI

DAVRANIŞ KURALLARI

• Bilgisayara ya da proğramlara başkasının kullanıcı adını ya da şifresini kullanarak girme. Onlar özel bilgilerdir, kendi kullanıcı adını ve şifreyi kimseye verme ve aynı zamanda başkalarının öğrenmesini deneme ve kullanma- sahiplik ve özellik kuralarını kırma • Senin olmayan klasörleri ve dosyaları silme ve yerlerini değiştirme • Ders içinde çalıştıklarını belirlenen klasöre kaydet • Çalışma sırasında bilmediğin ya da anlamadığın herşeyi öğretmene sor.

8.MASA ÜZERİNDE BİLGİSAYARI VE EKRANI OYNATMA 9.DERS BİTMEDEN ÖNCE ÇALIŞTIĞIN TÜM PROĞRAMLARI KAPAT 10.SANDALYENİ RAHLEYE YAKLAŞTIR 11.SES ÇIKARTMADAN VE KOŞMADAN DERSHANEDEN ÇIK.

Verilen kurallara, bilgisayar dershanesini kullanan HERKES uymalıdır

BİBİLGİSAYAR LGİSAYAR DERSHANESİNDE BİLİMİNİN TEMELLERİ DAVRANIŞ KURALLARI

RAHAT VE SAĞLIKLI ÇALIŞMA ORTAM GEREĞİ ERGONOMİ

Ergonomi insan için sağlam, rahat ve sağlıklı çalışma araçları ve aygıtları tasarlayan bilim dalıdır. Bilgisayar kullanıcıların sağlığını korumak için yapılan ve kullacıya daha rahat çalışma koşulları sağlayan bilgisayar aygıtarına ergonomi aygıtları denir. Çalışma sırasında yanlış duruş sırt, omuz,boyun ve bilek ağrılarına, başağrısı ve göz yorgunluğuna da yol açabilir. Bilgisayar üzerine çalışırken sıkça kısa molalar yapılmalı, uzağa bakarak gözler dinlendirilmelidir ve benzeri.

BİLGİSAYAR ÖNÜNDE NASIL DÜZGÜN OTURULUR

Sandalyenin yüksekliği ayakların dizlerini dik açıda kıvırtmayı sağlamalıdır (1). Ekranın üst kısmı gözlerin yüksekliğinde ya da ondan biraz daha alçak olabilir ve mesafe uzanan kolların uzunluğu kadar olmalıdır (2). Sırtımız düz olmalı ve sandalyeye dayalı olmalıdır (3). Eller bileklerde dik açıda kıvrılmalıdır (4). Bilekler dik açıda kıvrık olduğu durumda, klavye tam avuçların altında olmalıdır. Avuç ve avuçaltı kısmı düz çizgide olmalı ve yerle paralel olmalıdır (avuç bileğimiz kıvrık olmasın) (5).

Ayaklar yere değmelidir (6).

22

KLAVYE VE FAREYLE ÇALIŞMA

DOĞRU YANLIŞ

YANLIŞ DOĞRU

DOĞRU YANLIŞ DOĞRU

SORULAR

Bİ LGİSAYAR BİLİMİNİN TEMELLERİ

YANLIŞ

23

SORULAR Temel Bilgisayar Terimleri

SORULAR

Bİ LGİSAYAR BİLİMİNİN TEMELLERİ

1. Bilgisayar bilimi neyi inceliyor?

2. Veri ve bilgi arasında fark var nediv?

3. Veri için örnekler vermeyi dene!

4. Bilgi nedir?

5. Bilgi için örnekler vermeyi dene!

6. Bugünkü bilgisayar nasıl bir aygıttır?

• elektrikli • elektronik • mekanik 7.Bilgisayar yardımıyla verilerle ne yapılabilir?

• aktarma işlemi • koruma işlemi • işletme • hepsi 8. İnsanın bilgisayara aktarabileceği farklı veri türlerinden örnekler ver!

9. Bilgisayarın verilerle çalışabilmesi için, aktarılan verileri neye dönüştürüyor?

• ikili rakamlara • metine • sayılara 10.Bilgisayarı neden dijital aygıt olarak tanımlıyoruz?

11.Bilgisayar otomatik bir aygıt mıdır? Neden?

Bilgisayar Tarihi

1. İnsanın hesaplamak için kullandığı ilk yardımcı aletler hangileriymiş?

2. Tarihte hesaplamak ve verileri işletmek için kullanılan farklı aygıt türlerini say!

3. Bilgisayarın yapılmasını ve elektronik bilgisayarların gelişimini sağlayan buluşları çevrele!

• dişli mekanizma • çip • elektronik lamba • delinmiş kartlar • tranzistör 4. Birinci elektronik bilgisayar ne zaman yapılmış, nasıl adlandırılmış ve özellikleri (boyutları, ağırlığı, çalışma şekli) neymiş?

24

5. Birinci kişisel bilgisayarın yapılışını sağlayan, elektronik alanındaki buluşları çevrele!

• Tranzistör • Elektronik lambalar • İşlemci • RAM belleği 6. Şahsi kullanım için dünyanın ilk başarılı kişisel bilgisayar modeli ne zaman ve ki min tarafından yapılmış ve nerede sunulmuştur?

7. Fabrikada yapılmış ilk kişisel bilgisayar hangisiymiş?

Bilgisayar türleri 1. Bugünkü elektronik bilgisayarları verileri işletme olanaklarına göre hangi üç ana türe ayırabiliriz?

2. Süper bilgisayarlar ne için kullanılıyor?

3. Kişisel bilgisayarlar hangi türe aittir?

• Süper bilgisayarlar • Mikro bilgisayarlar • Büyük bilgisayarlar 4. Serverler nasıl bilgisayarlardır: • fazla kişisel bilgisayarı gereken proğramlarla ve verilerle servis eden bilgisayarlar • kişisel bilgisayarlardan verilerle çalışmak için daha güçlü ve hızlı bilgisayarlar • yukarıda sayılanların hepsi 5. Günümüzde hangi iki model kişisel bilgisayar satılıyor?

6. Büyüklüğüne göre taşınır bilgisayarların çeşitlerini say!

İnsanın bilgisayarı kullandığı iş yerleri, meslekler ve etkinlikleri say!

Senin düşüncene göre, bilgisayar kütüphandeki okuyuculara nasıl yardım edebilir?

Bilgisayar marketteki işleri nasıl kolaylaştırabilir?

Taşıma araçlarında bilgisayar insanlara nasıl yardım edebilir ve insanın yerini nasıl değiştirebilir?

5. Bilgisayarlar ev aletlerinde yer alabilir mi?

6. Bilgisayarların insanı tamamiyle değiştiren iş yerleri var mıdır? Hangileridir?

SORULAR

1.

2.

3.

4.

Bİ LGİSAYAR BİLİMİNİN TEMELLERİ

Çağdaş hayatta bilgisayarların kullanımı

25

Bilgisayar Kültürü ve Etiği

SORULAR

Bİ LGİSAYAR BİLİMİNİN TEMELLERİ

1. Aşağıda verilen ifadelerden hangileri kültürlü davranışı tanımlıyor?

• Kaldığımız yerde davranış kurallarına uyum sağlamak • Ortak ya da yabancı nesnelerin kullanma kurallarına uymak • İsteklere ve ihtyaçlara göre davranış • Başkalarının istek ve ihtayaçlarına göre davranış 2. Kamu yerlerde davranış kurallarına karşı davranılırsa neye yol açılabilir?

3. Ortak nesnelerin kullanma kurallarına saygı gösterilmezse ne olabilir?

4. Her insanın yapması gereken şey: • Sahibinin bilmeden ve izin vermeden nesnelerini ve kişisel bilgilerini kullanmak • Başka insanların sahip olma hakkına ve özellik hakkına saygı göstermek • Kendisine karşı sahip olma ve özellik hakkına diğerlerinin saygı göstermesi, onun ise başkalarının sahiplik ve özellik hakklarına uymaması 5. Okulda bilgisayarların bulunduğu dershanelerde özel davranış kuralları olması gerekiyor mu? Neden?

6. Okul bilgisayarını kullanırken uyulması gereken kurallar hangileridir?

26

27

BİLGİSAYARLAR Sistem birkaç parçanin bağlanarak belli bir etkinliğin yerine gelmesini sağlayan bir bütündür. Örneğin sindirim sistemi, güneş sistemi, müzik sistemi ve başka. Bilgisayar sistemi yazilim ve donanim bütünüdür

BİLGİSAYARLAR 28

BİLGİSAYARLAR 29

BİLGİSARAYDA DONANIM AYGITLARI BİLGİSAYAR SİSTEMİ

Sistem birkaç parçanın bağlanarak belli bir etkinliğin yerine gelmesini sağlayan bir bütündür. Örneğin sindirim sistemi, güneş sistemi, müzik sistemi v.b. Sistemin bir parçası düzgün çalışmadığında diğer parçaların da düzgün çalışmasını etkileyebilir ve sonuç olarak sistem tamamen çalışmayabilir.

Sen de bir örnek verebilir misin?

Bilgisayar sistemi yazılım ve donanım bütünüdür. Donanım (Hardware) bilgisayarın makine bölümleridir. Yazılım (Software) bilgisayarda çalıştırılan proğramlardır. İnsan vücudunu donanımla, düşüncelerini ise yazılımla kıyaslayabiliriz.

Donanım ve yazılım birbirine bağlıdır ve biri olmadan öteki kullanılmaz olur.

Yeni ve daha iyi bilgisayar proğramları daha yeni ve daha güçlü bilgisayar modelleriyle çalışmakta, dolayısıyla daha iyi bilgisayar proğramların tasarlanmasını da beraberinde getirmektedir.

Komik!!!!:-)))))

BİLGİSAYARLAR BİLGİSARAYDA DONANIM AYGITLARI

Bilgisayar sisteminin iki bölümünün komik bir tanımı diyor ki: Donanım yazılımın çalışmadığı zaman vurduğun şeydir.

Bu sadece şakadır! Bu şekilde yazılım hiçbir zaman çalıştırılamaz!

TİPİK PERSONEL BİLGİSAYAR DONANIM AYGITLARI

30

Tipik personel bilgisayarı şu donanım parçalarından oluşmaktadır: 1. Kasa – Bilgisayarın tüm önemli parçaların yerleşmiş olduğu metal ya da koyu plastik kutusu, 2. Ekran – Bilgisayar tarafından üretilmiş resimleri ve metinleri gösteren aygıt, 3. Klavye – bilgisayara veri ve talimatların girilmesini sağlayan aygıt, 4. Fare – ekranda gösterilen simgelerin seçilme ve hareket edilmesini sağlayan aygıt, 5. Hoparlörler – bilgisayarda üretilen seslerin işitilmesini sağlayan aygıt, 6. Yazıcı – bilgisayarda elde edilen belgelerin kağıda basılmasını sağlayan aygıttır.

Kasa

BİLGİSARAYDA DONANIM AYGITLARI

Kasa, bilgisayarın tüm önemli parçaların yerleşmiş olduğu kutudur.

Değişik kasalar ilk bakişta farklı gözükmelerine rağmen birbirine çok benzerdir. Farklı kasaların aynı işlevi (fonksiyonu) gören düğme ve fişleri bulunmaktadır.

BİLGİSAYARLAR

Pozisyonuna göre kasalar dikey ya da yatay olabilir.

Ayrıca “hepsi bir arada” olan kasalar da mevcuttur.

Kasa ile ekran aynı bölümde bulunmaktadır.

31

Dikey kasanın ön kısmıının görünüşü

Kasanın ön kısmında şunlar bulunmaktadır: • Bilgisayarın açılması için kullanılan düğme – Power • Bilgisayarın yeniden başlatılması için kullanılan düğme – Reset • Disket, CD ya da DVD çalışma aygıtların ön giriş kısmı • Bağlantılar (USB, hoparlörlere bağlanan kulaklıklar vb) • Küçük ışıklar

Disketle çalışma aygıtı

CD ya da DVD ile çalışma aygıtları

Açma düğmesi Bilgisayarın açık olduğunu gösteren ışık Kulaklıkların takıldığı bölüm USB bölümü

BİLGİSAYARLAR

BİLGİSARAYDA DONANIM AYGITLARI

FireWire bölümü Bellek aygıtlarına erişim ışığı

Yeniden başlatma (Reset) süreci, bilgisayarın kapatılmadan gereken proğramların yeniden okunmasını sağlayan süreçtir. Yeniden başlatma düğmesi yoksa, bu süreç bilgisayarı açmak için kullanılan düğmenin daha uzun süre basılı tutulmasıyla da elde edilebilir.

Kasanın bazı ışıkları sürekli bazıları ise belirli aralıklarla yanmaktadır. Örneğin, bilgisayarın açık olduğunu gösteren ışık devamlı yanıyor. Sabit disk, disket, CD ya da DVD aygıtların çalışmasını gösteren ışıklar sadece bu aygıtarın çalıştığı süre içinde yanmaktadır.

32

Dikey kasanın arka kısmının görünümü

Kasanın arka kısmında genelde farklı girişler (portlar) bulunur. Bu portlar bilgisayarın dış aygıtlarla bağlanmasını sağlamaktadır. Kasanın arka tarafında klavye, fare, ekran, hoparlörler, yazıcı, ağ girişleri, ceryan kablosu, video kamera, web kamera, dijital resim makinesi, telefon ve başka aygıtların bağlanmasını sağlayan portlar bulunmaktadır. Aygıtların büyük bir kısmı USB porlarına bağlanmaktadır.( klavye, fare, yazıcı, oyun çubuğu (joystick), dijital resim makineleri v.b. )

Paralel port Fare portu PS/2 klavye portu USB portu Ekran portu Dizi portu Ağ portu Mikrofon portu

Modem ve telefon portu Ceryan düğmesi Ceryan portu

BİLGİSAYARLAR

Firewire bağlantısı USB bağlantısından daha hızlı bir bağlantıdır. Yeni model bilgisayarlarda bu bağlantı mevcuttur.

BİLGİSARAYDA DONANIM AYGITLARI

Hoparlör portu

33

BİLGİSAYARIN GİRİŞ-ÇIKIŞ AYGITLARI RAM belleği Sabit disk Disket, CD, DVD

KAYDETMEK

veriler

GİRİŞ Klavye Fare Tarayıcı Mikrofon Joystick

İŞLETME

İŞLETME

İşlemci

Ekran Hoparlörler Yazıcı

veriler

Dış Aygıtlar

BİLGİSAYARIN GİRİŞ-ÇIKIŞ AYGITLARI

Dış aygıtlar bilgisayarın kasa ertafında bulunan parçalardır.

Dış aygıtların ayırımı 1. Dış aygıtlar, giriş aygıtları- verilerin bilgisayara aktarılmasında kullanılan aygıtlar ve çıkış aygıtları – bilgisayarda işlenen veri ve proğramların gösterilmesini sağlayan aygıtlar olarak iki kısımdan oluşmaktadırlar.

2. Dış aygılar bilgisayara kabloyla ya da kablosuz bağlanabilir.

Elektronik aygıtların kablosuz bağlanma şekillerinin tanınmış olanları İnfra Red, Blueooth ve başkalarıdır.

Günümüzde, aygıtların kablosuz bağlanma şekillerinin en yaygın olanı Bluetooth’dur. Günümüzde Bluetooth gibi kablosuz bağlanılan aygıtlar olarak klavye, fare ve yazıcılar da kullanılabilir. Bluetooh aygıtları, aygıta bağlı olarak 10 ile 100 metre arası mesafeden çalışabilir ve verileri duvar, masa gibi farklı engelleri aşıp taşıyabilirler. Bu aygıtlar doldurulabilir pillerle çalışmaktadrlar. Bilgisayarda Bluetooth aygıtı varsa, o zaman bilgisayarın USB portuna Bluetooth bağlanma cihazı (Bluetooth adaptörü) bağlanabilir.

İlginç:

BİLGİSAYARLAR

Bluetooth aygıtı 10.ncu yüzyıl Danimarka Kralı Harald Bluetooth’un adından adlandırlmıştır. Harald Bluetooth böğürtlen yemeyi çok sevdiğinden dişleri her zaman mavi renkteymiş.

34

GİRİŞ DIŞ AYGITLARI

Bilgisayarın giriş dış aygıtları, bilgisayarda verilerin ve komutların girilmesini sağlayan aygıtlardır. Verilerin bilgisayara aktarılması insan veya termometre, hızmetre gibi benzeri aygıtlar tarafından yapılabilir. Verilerin insan tarafından aktarılmasında genelde şu aygıtlar kullanılmaktadır: klavye, fare, tarayıcı, mikrofon, dokunma ekranı, video kamera ve benzer.

KLAVYE

Klavye verilerin bilgisayara aktarılmasını tuşlara basma sayesinde sağlayan, 100’den fazla tuştan oluşan bir giriş aygıtıdır. Klavyeler görünüm, tuşların düzeni, bilgisayara bağlanma şekli ve kullanılan malzeme açısından birbirinden değişik klavyelere rastlamak mümkündür.

ergonomik

sanal

kablosuz

yumuşak BİLGİSAYARIN GİRİŞ-ÇIKIŞ AYGITLARI

klasik

BİLGİSAYARLAR

Klavyede tuş çeşitleri

35

1.Alfabetik 2.Caps Lock

3.Shift 4.Sayısal 5.Num Lock

6.Noktalama İşaretleri 7.İşlevi

8.Esc

BİLGİSAYARLAR

BİLGİSAYARIN GİRİŞ-ÇIKIŞ AYGITLARI

9.Ctrl, Alt

10.Space 11.Backspace Delete 12.Enter

Harfli tuşlar Bu tuşla büyük harfler “kitleniyor”. Bu tuşa basıldığında klavyenin üst sağ kısmında -14 Caps Lock ışıkların yanması gerekiyor. Caps Capital Letters’in kısaltmasıdır, Lock ise kilitlenmiş anlamına geliyor Shift tuşuna ve her hangi bir harfe paralel olarak basıldığında, büyük harf yazılıyor Numaralı tuşlar. Klavyede harflerin üstünde ve klavyenin sağ tarafında bulunuyorlar Klavyenin sağ tarafında bulunan numaralı tuşları kullanmak için Num Lock’un açılması gerekiyor.

Açıldıktan sonra klavyenin üst sağ kısmındaki -14 Num Lock ışığının yanması gerekiyor.

Nokta, virgül, noktalı virgül...

F1-F12 tuşları proğramlardaki bazı etkinliklere kısa yoldan ulaşılmasını sağlıyor. Örneğin, F1 tuşu bir çok proğramın kullanılmasında yardımcı proğramın açılmasını sağlıyor.

Bu tuşa basıldığında bilgisayarda uygulanan işlemin sona ermesi sağlanıyor.

Başka tuşlarla birlikte kullanılmaktadırlar. Örneğin Alt+S tuşlarına paralel olarak basıldığında kaydetme işlemi gerçekleşiyor.

Metin yazma esnasında boş yer bırakıyor.

Silme tuşları. İmlecin sol tarafında bulunan işareti siliyor.

Kullanıcının seçtiği komut işlevinin onayı veya metin yazımı esnasında yeni sıraya geçme durumunda kullanılır. Klavyede aynı işlevi gören iki Enter tuşu vardır. Biri harflerin sağ tarafında, diğeri klavyenin sağındaki numaralı tuşların sağ tarafında bulunuyor

13.Oklar

İmleçin ekranda hareket etmesi için kullanılıyor (yukarı, aşağı, sağa, sola)

14.Işıklar

Caps Lock ve Num Lock’un açık olup olmadıklarını gösteriyorlar

36

FARE

Fare ekranda gösterilen nesnelerin belirtilmesi, seçilmesi, yerini değiştirme ve aktifleştirilmesi için kullanılan aygıttır.

Düz yüzeyde hareket eden ve düğmelerden oluşan bir aygıttır. Sağ ve sol düğmelerin arasında ekranın aşağı yukarı olarak hareket etmesini sağlayan kaydırma düğmesi bulunmaktadır.

Fare Çeşitleri Görünüme, çalışma ve bilgisayara bağlanma şekline göre farklı fare çeşitleri mevcuttur.

• mekanik fare (alt kısmında küçük topu olan)

• lazerli fare

• kablosuz fare

BİLGİSAYARIN GİRİŞ-ÇIKIŞ AYGITLARI

Fareler farklı ilginç şekillerde ve farklı renklerde üretilmektedir.

FARE İMLECİ

BİLGİSAYARLAR

Masa üzerinde hareket ettirdiğimiz farenin hareketlerini ekranda takip etmemizi sağlayan küçük resme fare imleci denir. Fare imlecin farklı proğramlarda, ekranın farklı yerlerinde ve farklı işlemlerin uygulanması sırasında farklı şekli olabilir. Genellikle ok şeklinde görünmektedir fakat çoğu kez de kum saati, işaret eden el, haç, kalem ve fırça gibi şekillerde de karşımıza çıkmaktadır.

37

Faredeki düğmelerin fonksiyonları şunlardır: Sol düğme Tek Tıklama – nesnenin seçimi. Bu işlem farenin sol düğmenin kısa sürede bastırılıp bırakılmasıyla elde edilir. sol tıklama sol çift tıklama Çift Tıklama – nesnenin aktifleşmesini sağlıyor. Bu işlem fare imlecinin istenilen nesnenin üzerine yerleştirilip farenin sol düğmesine çok kısa aralıkla iki sağ tıklama tıkla-sürükle-bırak kez basılıyor.

Tıkla sürükle bırak – nesneyi bir yerden başka bir yere taşıyor.

Sağ düğme: Tıkla – nesnenin seçilme işlemi gibi yapılır fakat sadece farenin sağ düğmesi tıklanıyor.

MİKROFON

Mikrofon bilgisayarda sesli verilerin (konuşmanın) aktarılmasını sağlayan aygıttır.

BİLGİSAYARLAR

BİLGİSAYARIN GİRİŞ-ÇIKIŞ AYGITLARI

TARAYICI

Tarayıcı, grafik verilerin bilgisyara aktarılmasını sağlayan aygıttır. . Taranan yüzeye bağlı olarak, iki çeşit tarayıcı olabilir: • Desk (masa) tarayıcıları – daha büyük yüzeyler için kullanılır (sayfalar, kitaplar, fotoğraglar), • El tarayıcıları – daha küçük yüzeyler (bar kodları ve benzerleri için)

Ver Verilerin bilgisayara aktarılması işleminde bunların dışında başka aygıtlar da mevcuttur

38

DIŞ ÇIKIŞ AYGITLARI

Bilgisayarda verilen işlenlenmesinden sonra elde edilen bilgilerin kullanıcıya gösterilmesini sağlayan aygıtlara dış çıkış aygıtları denir. Genellikle dış çıkış aygıtları olarak ekran, yazıcı, hoparlörler ve benzeri aygıtlar kullanılmaktadır.

EKRAN (Monitör)

Ekran, resim ile metinleri içeren ve sunan çıkış aygıtıdır. Resim ve metinler ekranda gösterilmektedir.

Ekran Çeşitleri Çalışma şekline göre ekranlar şöyle olabilir: • CRT (Cathode Ray Tube) ekranları – büyük katod tüpü içermektedir. Bu ekranlar büyük ve ağır olduklarından gittikçe daha az kullanılıyor.

39

BİLGİSAYARLAR

• Dokunmaya duyarlı ekranlar (touch screen) fare yerine dokunmatik olarak ekranda sunulan verilerin bilgisayara aktarılmasını sağlamaktadır.

Genelde ekranın ön tarafında resmin görünümünü ayarlayan düğmeler bulunuyor. Bu düğmelerin kullanımıyla resmin pozisyonu, renk uyumu ve benzer ayarlar yapılabilir.

Ekranın boyutu çapraz şeklinde ölçülüyor ve inç ölçüm birimiyle belirtiliyor (inch“) 1”=2.54 cm. Ekranın boyutu 15’’ten 30’’a kadar değişiyor. En çok rastlanan büyüklükler 17” ve 19” ‘luk ekranlardır.

Ekranın netlik çözünürlüğü (rezolüsyon) dikey ve yatay olarak çizilen resmin nokta sayısını (pikselleri) belirtiyor.

BİLGİSAYARIN GİRİŞ-ÇIKIŞ AYGITLARI

• LCD (Liquıd Crystal Display) ekranları – sıvı kristallerden yapılıdır. Bu tür ekranlar CRT ekranlarına kıyasen, daha az radyasyonlu olduğu gibi aynı zamanda ince, güzel görünmekte, daha az yer kaplamakta ve daha az elektrik enerjisi de harcamaktadır.

YAZICI

Yazıcı, bilgisayardaki verilerin kağıt ya da folyo üzerine gösterilmesini sağlayan aygıttır.

Yazıcıların özellikleri şunlardır: • 1 dakikada basılan sayfa sayısı (ppm – page per minute), • basılan sayfaların kalitesi • harcanan malzemeler • çıkardığı ses Daha iyi özelliklere sahip olan yazıcılar daha pahalıdır.

BİLGİSAYARLAR

BİLGİSAYARIN GİRİŞ-ÇIKIŞ AYGITLARI

Yazıcı çeşitleri Yazıcın çalışma şekline göre iğneli, inkjet ve lazerli olmak üzere üç çeşit yazıcı vardır. İğneli yazıcılarda iğneler mürekkepli bir şeride – ribona vurarak karakterin basılmasını sağlıyor.

İnkjet yazıcıları basınç altına kağıtta çabuk kuruyan mürekkep püskürtüyor. Mürekkepler kartuj olarak adlandırılan plastik kutularda yerleştirilmiştir.

Lazerli yazıcılarda lazer ışık demeti tonerden kağıda yayılan rengi “pişiriyor”. Yukarıdaki yazıcılardan en hızlı, en az ses çıkaran ve en kaliteli kağıt basımını gerçekleştiren yazıcı lazerli yazıcılarıdır. Yukarıda adı geçen tüm yazıcılar renkli ya da siyah-beyaz olabilir.

40

HOPARLÖRLER

Hoparlörler ses verilerinin kullanıcıya aktarılmasını sağlayan çıkış aygıtlarıdır. Hoparlörler ses kartı aracılığıyla bilgisayarın ana kartına bağlıdır. Hoparlörler dışında ses kartına kulaklıklar da bağlanabilir.

• • • • • • •

KASA PARÇALARI Kasada genellikle şu elektronik aygıtlar bulunmaktadır: ana kart, işlemci 3 RAM belleği RAM belleği 7 Elektrik sabit (hard) disk enerji kaynağı dış aygıtların bağlanmasını 2 sağlayan elektronik aygıtlar İşlemci CD ya da DVD ile çalışma 5 6 CD ya da DVD aygıtı aygıtları Elektronik kartlar elektrik enerji kaynağı 4 Sabit disk 1 ANA KART

41

KASA PARÇALARI

Ana kart bilgisayar kasasının en önemli parçasıdır ve bilgisayarın tüm önemli elektronik parçaları ana karta bağlıdır. Kasada bulunan tüm parçalar ana karta bağlıdır - çocukların anneye bağlı olduğu gibi.

Ana karta bağlı olan en önemli parçalar şunlardır: • işlemci • ROM ve • RAM belleği

BİLGİSAYARLAR

ANA KART

İŞLEMCİ

İşlemci verileri işleten ve bilgisayarda proğramları çalıştıran aygıttır. Her işlemci şu özelliklere sahiptir: • üretici, • model, • çalışma hızı • keş belleği İşlemci çalışma hızının ölçüm birimi Giga Herz (GHz)'tir. Örneğin:

Üretici

Model

Hız

İntel AMD

Q9300 Core 2 Quad Phenom 8750 Triple-Core

2.5 GHz 2.4 GHz

ROM BELLEĞİ

ROM belleği üretici firma tarafından hazırlanan komutların yazıldığı bellektir. Bu komutlar bilgisayarın

açıldığı sırada okunmaktadır.

ROM belleği bilgisayarı "uyandırıyor" tüm donanım ve yazılım kısımların yerinde ve çalışmaya hazır olduklarını kontrol ediyor. Eğer her şey normal değilse ekrandan kullanıcıya yazılı mesaj veya sorun hakkında sesli uyarılarda bulunuyor. Örneğin, klavye ve fare düzgün şekilde bağlı değillerse bilgisayar çalışamaz.

RAM BELLEĞİ

KASA PARÇALARI

BİLGİSAYARLAR

RAM belleği o anda işlenen veri ve proğramları bilgisayara yerleştiren çalışma belleğidir. Proğramların

çalışma hızı aynı zamanda bilgisayarda çalıştırılabilen proğramların sayı ve boyutu RAM belleğinin boyutuna bağlıdır.

Bilgisayar kapandığı zaman RAM belleği siliniyor. Bu bellek verileri geçici olarak saklıyor.

42

SABİT DİSK

Kasanın içinde yer alan sabit disk, bilgisayardaki proğram ve verileri kalıcı olarak kaydeden bellek aygıtıdır. Bilgisayarın kapatılması durumunda da sabit diskte bulunan proğram ve veriler silinmiyor. Sabit disk, RAM belleği ve işlemci birbirine veri alışverişinde bulunuyorlar.

ELEKTRONİK KARTLAR

Elektronik kartlar, bazı dış aygıtların (ekran, hoparlörler v.b.) ana kartına bağlanmasını sağlayan elektronik aygıtlarıdır. Bu kartlar kasanın bir tarafı arka tarafına yerleştirilmiş diğer tarafı ise ana kartın slot olarak adlandırılan yerlerine yerleştirilmiş. Bu kartlar bağlanan aygıta bağlı olarak video kartları, TV kartları, ses kartları, ağ kartları ve başka tür kartlara rastlanabilir.

ELEKTRİK ENERJİ KAYNAĞI

BELLEK TÜRLERİ

Bilgisayar belleği ana ve yardımcı bellek olmak üzere ikiye ayrılır. Aynı zamanda bilgisayar belleği verileri geçici ve kalıcı olarak kaydeden belleklere ayrılır.

Ana belleği sabit disk ve RAM belleği oluşturmakta, yardımcı belleği ise diğer bellek aygıtları oluşturmakta (disket, CD, DVD, USB belleği v.b.).

43

BİLGİSAYARLAR

BELLEK AYGITLARI Bilgisayarda çalıştırılan proğram ve verileri kaydeden hafıza alanındaki aygıtlara bellek aygıtları denir.

BELLEK AYGITLARI

Her bilgisayarın çalışması için elektrik enerjisi getiren aygıtın olması gerekiyor. Bu aygıta adaptör(uyarlayıcı) de denir. Bilgisayardaki elektronik kısımların yanmaması için elektrik kaynağına kadar olan bölümde havalandırıcı bulunmaktadır.

RAM belleğinde veriler geçici olarak kaydediliyor. Veri ve proğramların sürekli kaydedilmesi için şu bellek aygıtları kullanılır: Sabit disk Flopi disk ya da disket Kompakt disk Dijital video disk Flash belleği

HD FD CD DVD

BELLEK KAPASİTESİ

Bellek kapasitesi her bellek aygıtının özelliğini teşkil etmektedir.

Bellek kapasitesi, bir bellek aygıtında korunabilecek veri miktarıdır.

Bellek kapasitesi özel ölçüm birimiyle tanımlanır. Bilgisayarın alabileceği en küçük veri miktarı 1 bit'tir (1b). Bit'in iki değeri olabilir: 0 ya da 1. Bu rakamlar bilgisayarın çalışabileceği ikili sayı sistemini oluşturuyor. Bitler baytlara gruplanıyor ve o şekilde bilgisayar belleğinin ölçü birimleri oluşuyor.

1b 1B 1KB 1MB 1GB 1TB 1PB

Bit Bayt (Byte) Kilobayt Megabayt Gigabayt Terabayt Petabayt ve daha büyük

(0 yada 1) =8 b =1024 B =1024 KB =1024 MB =1024 GB =1024 TB

BİLGİSAYARLAR

BELLEK AYGITLARI

1 Bayt harf, sayı,işaret ve benzeri olan bir işareti sığdırabileceği bellek kapasitesidir. 1 MB orta büyüklükteki bir kitabın (yaklaşık 200 sayfa) metin verilerini sığdırabilecek bellek kapasitesidir.

Sabit disk, genelde kasada sabit bir şekilde yerleşmiş bellek aygıtıdır. Günümüzde sabit diskin boyutu genelde 80, 250, 500 GB büyüklüğündedir.

44

Disketlerin bellek kapasitesi 1.44 MB'tır. Disketler, verilerin okunma ve yazdırılmasında kullanılmaktadırlar. Düşük kapasite ve düşük kaliteden dolayı giderek daha seyrek kullanılmaktadırlar.

Fleş belleği sopacık - stik şeklindedir. USB belleği olarak da adlandırılır. Faklı bellek kapasitesi olabilir. Örneğin 4 MB, 8 MB v.b.

CD'nin bellek kapasitesi 650-700 MB arasındadır. Farklı CD'ler olabilir: • Sadece okuma - CD ROM, • Okuma ve bir kez yazma - CD R (Recordable) • Okuma ve birden fazla yazma - CD RW (ReWrıteble) • 1 CD = yaklaşık 450 disket (ya da örneğin, yaklaşık 100 mp3 şarkı sığdırabilir).

CD ler genelde veriler ve müzik kaydetmek için kullanılmaktadır.

BİLGİSAYARLAR

BELLEK AYGITLARI

DVD tek katmanlı ya da çift katmanlı, tek taraflı ya da çift taraflı ve küçük (8 cm) ya da büyük (12 cm) olabilir. DVD'lerin bellek kapasitesi 4.7 GB'tan 8.5 GB'a kadar değişiyor. 1 tek katmanlı, tek taraflı büyük DVD'de 1 ortalama uzunlukta yüksek kaliteli film sığdırılabilir. 1 DVD = 6-7 CD Yeni DVD aygıtları, bilgileri okuma ve yazma işleminde kırmızı lazer yerine mavi lazer kullanan DVD aygıtlarıdır. Bu aygıtlara Blue Laser DVD aygıtları denir. Mavi lazer kırmızı lazere kıyasen verileri diske daha yoğun bir şekilde yazdırabilir. Bundan dolayı Blue Laser DVD'lerin, sıradan DVD'lerden çok daha büyük bellek kapasiteleri vardır. İki tür Blue Laser DVD'ler mevcuttur: • HD-DVD (High Definition), kapasitesi 30 GB'a kadar olabilir, ve • Blu-Ray DVD'ler, kapasiteleri 50 GB'a kadar olabilir

45

YAZILIM Bilgisayarda çalıştırılan proğramlara bilgisayar yazılımı denir.

Bilgisayar proğramları, bilgisayarın belli bir ödev üzerine çalışan komut topluluğudur. Aşçının yemek yapaken tarifteki komutalara göre yemek pişirdiği gibi, bilgisayar da verilen proğramın komutalarına dayanarak çalışmaktadır.

Bugün çok sayıda farklı bilgisayar proğramları vardır. Hemen her kullanıcı ihtiyaçlarına göre proğramlar bulabilir: yazma, çizme, hesaplama, İnternette gereken bilgileri arama, müzik dinleme, oyun oynama ve öğrenme gibi ihtiyaçlarını karşılayabilirler.

YAZILIM

BİLGİSAYARLAR

GEREKEN BİLGİSAYAR PROĞRAMLARIN SATIN ALINMASI

Gereken bilgisayar proğramları aşaıda verilen şekillerden biriyle satın alınabilir: • CD ya da DVD'de yazılım mağazalarından satın alınabilir, • Bilgisayara İnternetten satın alınır ve "indirilir", • Kullanıcı, şirket veya bir kurumun talep ve ihtiyacına istinaden yazılım şirketlerinden özel yazılımların yapıtırılması istenebilir.

BİLGİSAYAR PROĞRAMLARIN YAPILIŞI

Bilgisayar proğramları, proğramcı denilen ve yazılım evleri olarak adlandırılan şirketlerde çalışan kişiler tarafından yapılmaktadırlar (yazılmaktadır).

46

Proğramlar proğramlama dillerinde yapılır. Proğramlama dilleri uydurulmuş yapay diller olarak komut ve yazılış kurallarından oluşmaktadırlar. Proğramlama dilleri özel bilgisayar proğramların yazılımına yöneliktir.

Proğramın proğramlama diliyle yazılmış bölüme proğramın kaynak kodu denir ve genelde bu kaynak koduna proğram kullanıcıları ulaşamazlar. Sen de proğramlama dillerinden bazısını öğrendiğinde kendi proğramını yazabilirsin.

47

YAZILIM

1. Bilgisayarın çalışmasına yönelik olarak bilgisayar proğramları ikiye ayrılır: • Sistem proğramları • Kullanıcı proğramları Sistem proğramları insanın bilgisayarla çalışmasını sağlıyor ve tüm donanım parçaları ile bilgisayardaki diğer proğramların düzgün çalışıp çalışmadığını kontrol etmektedir.

BİLGİSAYARLAR

BİLGİSAYAR PROĞRAMLARIN AYIRIMI

Kullanıcı proğramları bilgisayar kullanıcıların çalıştırdığı proğramlardır. Kullanıcı proğramlar aplikatif proğramlar olarak da adlandırılır. Bu tür proğramlara metin düzenleme, çizme, okuma, sunum tasarlama, İnternette arama, oynama, müzik dinleme, elektronik posta kullanma proğramları, marketlerde, bankalarda, postalarda ve diğer şirketlerde verilerle çalışan proğramlar da dahildir.

2. Kullanıcın proğramlara ulaşma şekline göre bilgisayar proğramları ücretli satılık ve ücretsiz bilgisayar proğramları olabilir. Ücretli bilgisayar proğramları yazılım mağazalarında satın alınabilir ya da İnternetten sipariş edilebilir.

Bilgisayar proğramı sahibinin proğramını, İnternette, dergilerde, CD veya başka bir şekilde kullanıma açık tutarsa bu proğramlara ücretsiz bilgisayar proğramları denir.

3. Kullanıcının yazılıma hangi şekilde sahip olduğu ve kullandığına bağlı olarak yazılım, yasal ya da yasadışı (korsan) olabilir. Yasal yazılım, proğram sahibinin izniyle kullanıcın şirketlerden satın aldığı ve kullanmaya hak kazandığı bilgisayar proğramlarıdır. (Serbest yazılım da yasaldır).

YAZILIM

BİLGİSAYARLAR

Ücretsiz proğramları kullanabileceğimiz koşullara göre, bu proğramlar şöyle ayrılır: • Açık kaynak kodlu ücretsiz proğramlar - Open Source • Geçici süreli ücretsiz proğramlar (Shareware, Demo).

Bazı ücretsiz proğramlar sadece kullanıma açık olarak değil de aynı zamanda çalışma şekilleri değişebilen proğramlar da mevcuttur. Bu tür proğramlara açık kaynak kodlu proğramlar denir. Geçici süreyle ücretsiz proğramlarda, proğram sahibi kullanıcılara sadece belli bir süre içinde (1 ay veya benzer) proğramı ücretsiz kullanma hakkı veriyor.

Kullanıcı, Belli bir süre zarfında proğramın bir bölüm ya da tüm olanakalarını görebilir, çalıştırabilir ya da test edebilir. Kullanıcı proğramı beğendiği takdirde proğramı sahibinden satın alması gerekiyor.

48

Yasal yoldan satın alınan proğramı yasal olarak da kullanmak gerekmektedir.

Proğramın yasal olarak kullanılması, proğram sahibinin yetki haklarını korumak ve uygulamak yönünde proğramı yazan kişinin aradığı gibi kullanılması anlamına gelmektedir.

Kullanıcının, proğramı bilgisayara yüklemeden önce bilgisayarında o proğramın kullanma şartlarını kabul edip etmediğini beyan etmesi gerekmektedir. Kullanıcı bu şartları kabul etmiyorsa, proğramı kullanma hakkı yoktur. Proğramın sahibi ya da şirket tarafından satış izni verilen dükkan ve marketlerden alınmayan ve yazılımın kulanma şartlarına saygı gösterilmeyen yazılım da yasadışı (korsan) yazılımdır.

Yasadışı yazılım kullanmayın Yasadışı yazılımın kullanımı entellektüel çalışma ve yazarın hakkına saygı göstermemek anlamına geliyor!

YAZILIM

BİLGİSAYARLAR

Bu cezalanan bir suçtur!

49

VİDEO OYUNLAR Video oyunlar ekranı olan bir aygıtta gösterilen eğlence proğramlarıdır.

Video oyunları oyun konzolları, bilgisayar ve cep telefonları yardımıyla oynanıyor.

Oyuncu, kumanda kolu (joystick), klavye, fare, direksiyon gibi aygıtların düğmelerine basarak oynuyor.

OYUN KONZOLLARI

Oyun konzolları bellek ve işlemci bazıları da sabit disk içeren elektronik aygıtlardır.

Onlar kendi işletim sistemiyle çalışmaktadır. Oyunları okumak için CD ya da DVD okuyucuları mevcuttur. Şu anda en popüler oyun konzolları arasında örneğin Sony Playstation, Microsoft Xbox ve Nintendo konzolları yer almaktadır.

BİLGİSAYAR OYUNLARI

Bilgisayarda oynanan eğlence proğramlarına bilgisayar oyunları denir.

VİDEO OYUNLAR

BİLGİSAYARLAR

Bilgisayar Oyunlarının Tarihçesi Dünyada birinci bilgisayar oyunu 1961 yılında yapılmış ve Spacewar adını taşımaktaymış. Bu oyun kişisel bilgisayar için değil de, istatistik hesaplamalarda kullanılan büyük bilgisayar için yapılmış.

50

Oyun, oyuncu tarafından kontrol edilen iki uzay uçağından oluşuyormuş. Bu iki uçak ortada yerleşmiş bir yıldız etrafında dönüp birbirini yoketmeye çalışıyormuş.

Kişisel bilgisayarlar için tasarlanan ilk oyunlar interaktif ve metinsel maceralarmış.

Oyuncu klavyeden komutlara giriyor ve girdiği komuta göre cevap ve oyunun devamı hakkında talimatlar alıyormuş. Daha sonra oyunlara metin dışında grafik de eklenmiş.

VİDEO OYUNLAR

BİLGİSAYARLAR

Daha sonra hızlı refleks ve hareketlenmeyi gerektiren bilgisayar oyunları yapılmış. Bu tür oyunların ilkleri arasında, düşen geometri figürlerin sıralanma oyunu - tetris, sonra da engelleri aşma ve puan toplama oyunları olan- Pacman, Mario Bros vb. oyunlar meyda gelmiş.

51

Doksanlı yıllarda ilk üçboyutlu ve birinci kişi oyuncunun olduğu oyunlar yapılmış. Bu oyunlarda oyuncu, oyunun baş kahramanın gözüyle yarışıyor gibidir.

Bu oyunlar sayesinde bilgisayar, video oyunların oynandığı popüler aygıt olmuştur.

Bilgisayar oyunları günümüzde en yaygın eğlenme şekillerinden biridir. Oyunlar bazen öğrenme amaçlı da kullanılmakta, aile bireylerinin gencinden yaşlısına kadar herkes tarafından kullanımlaktadır. Oyunların güzel grafikleri olduğu gibi müzik, konuşma ve farklı seslere de sahipler. Bilgisayar oyunları fare, klavye bir ya da iki joystick kumanda koluyla araba sürme oyunlarında özel konzoller ile başka aygıtlarla da oynanıyor.

Hoparlörler ya da kulaklıklar kaçınılmazdır. Bilgisayarın güçlü grafik kartı ve hızlı işlemcisi olması da oyun oynanması için avantajlıdır.

VİDEO OYUNLAR

BİLGİSAYARLAR

Oyunların Özellikleri Her oyunun oyun kuralları ve oyuncunun yerine getirmesi gereken bir hedefi var. Hedef galibiyet, mantıksal sorunların çözülmesi, tüm düzeylerden geçme, daha uzun süre oynama ve benzeri hedefler olabilir. Oyunun kurallarına göre oyuncu gereken hedefe ulaşmak için gereken hareketleri yapıyor. Bazı oyunların zaman sınırlaması bazı oyunların ise alan sınırlamaları vardır.

Oyunların ayırımı Oyuncuların sayısına göre, oyunlar şöyle ayrılır: • tek oyuncu (single player) • çok oyuncu (multiplayer) Çok kişili oyunlarda oyuncular bir bilgisayarda (iki kişi), ağa bağlı olan farklı bilgisayarlarda oynayabilir (fazla oyuncular) ve onlayn (İnternetten)oynayabilir.

Konu, içerik e oyuncunun becerilerine bağlı olarak çok sayıda farklı oyunlar vardır, Örneğin: • arkad oyunları, • mantık oyunları, • simulasyon oyunları, • strateji oyunları v.b.

52

Oyunlar değişik tür oyunların karışımından meydana geldiklerinden onları türlere ayırmak doğru olmaz. Bazı oyunlarda, örneğin arkad oyunlarında, iyi bir oyunun oynanması için hızlı tepki verme ve refleksler önemlidir. Mantık oyunlarında düşünmek, hafıza ve zeka gerekmekte, strateji ve simulasyonlarda ise oyun içinde hareketlerin planlanması ve oyun sırasında daha gerçekçi davranmak gerekmektedir. Farklı alanlarda öğrenme amaçlı oyunlar vardır (dil, matematik, müzik v.b.), yaratıcı oyunlar da vardır (modelleme, besteleme, boyama, tasarlama, inşa etme ve benzeri).

MANTIKSAL

ARKAD OYUNU

SİMULASYON EĞİTİM

STRATEJİ

VİDEO OYUNLAR

BİLGİSAYARLAR

Bilgisayar oyunları 2D ya da 3D olabilir. 3D oyunları 3 boyutlu alanda oynanıyor ve şöyle olabilir: • klasik – oyuncunun oynadığı figürü ve tüm alanı gördüğü oyunlar • birinci kişi oyunları - oyuncu, oyunun baş kahramanın gözüyle yarışıyor gibidir. ŞİMDİ OYUN OYNAMA ZAMANI!

53

İŞLETİM SİSTEMİ İşletim sistemi kullanıcıya bilgisayarı (proğramları, aygıtları ve belleği) işletmeyi (çalışmayı) sağlayan proğram topluluğudur. İşletim sistemi, bilgisayar açıldığında ilk olarak devreye giriyor ve bilgisayarı kapatılınca da en son kapanıyor. İşletim sistemi olmadan bilgisayar kullanılamaz bir aygıt olur.

• • • •

Günümüzde kişisel bilgisayarlada şu işletim sistemleri kullanılıyor: Windows, MAC OS X, LİNUX, UNİX. Tüm işletim sistemlerin eski ve yeni verziyonları vardır.

WİNDOWS

Windows işletim sistemin sahibi Microsoft şirketidir.

Windows'un verziyonları şunlardır: Windows 95, Windows 98, Windows ME, Windows NT, Windows 2000, Windows XP, Windows Vista ve Windows 7. PC'lerde en yagın işletim sistemi Windows işletim sistemidir.

MAC OS X

İŞLETİM SİSTEMİ

BİLGİSAYARLAR

Mac OS X işletim sistemin sahibi Apple şirketidir. Mac OS X'in verziyonları şunladır: Jaguar, Tiger, Panther ve Leopard. Bu işletim sistemi Macintosh kişisel bilgisayarları kullanıyor. Aynı zamanda Mac OS X işletim sistemi diğer PC'lerde de kullanılabilir.

LİNUX

Linux işletim sisteminin bulucusu Finlandiyalı Linus Torvald. Linux işletim sistemi 1991 yılında yapılmış ve bu işletim sisteminin sembolu Taks penguenidir.

54

Bu işletim sistemi kullanıcılar tarafından yapılan değişikliklere açıktır ve ücretsiz CD verziyonları olduğu gibi İnternetten de indirilebilir. Kişisel bilgisayarlar kullanıcıları arasında Linux işletim sistemi gittikçe popülerlik kazanıyor. Bu işletim sistemin çok sayıda farklı (dağıtım) verziyonları vardır: Ubuntu, Edubuntu, RedHat, SuSe, Mandriva v.b.

UNİX

Unix işletim sistemi en çok serverlerde ancak kişisel bilgisayarlarda da kullanılan güçlü işletim sistemidir. Şu anda geniş kapsamda kullanılan işletim sistemlerinden Unix en eski işletim sistemidir. Farklı şirketlerden ve sahiplerden geliştirilen Unix işletim sisteminin farklı verziyonarı vardır: Unix Ware, Solaris v.b. Linux işletim sistemi Unixin görünümüne ve işlevselliğine göre yapılmıştır.

İŞLETİM SİSTEMİ

BİLGİSAYARLAR

İşletim Sistemlerin Özellikleri Bir bilgisayara birkaç işletim sistemi yüklenebilir ve kullanıcı hangi işletim sistemiyle çalışacağını seçme imkanına sahiptir.

1. Bugünkü işletim sistemleri fazla kullanıcı işletim sistemleridir (multi user OS). Bu özellik farklı zamanda, farklı kullanıcıların kendi proğramları ve verileriyle (kendi ortamında) çalışmasını sağlamaktadır. Her kullanıcı bilgisayara kendi kullanıcı adıyla (user name) ve şifresiyle (password) giriyor.

2. Bugünkü işletim sistemleri fazla vazifeli işletim sistemleridir (multi tasking OS).

Bu özellik bilgisayarın aynı zamanda birden fazla proğramın çalıştırmasını sağlamaktadır.

55

Örneğin, kullanıcı bir proğramda metin yazarken veya resim çizerken aynı anda başka bir proğramda müzik dinleyebilir.

Kullanıcı işletim sistemiyle iki türlü çalışabilir: • Komut satırı kullanarak: Kullanıcı bilgisayarı komutları metin şeklinde klavyeyi kullanarak yazıyor. Bu çalışma şekli daha zordur.

• Grafikle (resimlerle): Grafiksel çalışma şeklinde proğram ve komutlar ekranda görünmekte ve genellikle fareyle seçilmektedir. Grafiksel işletim sistemiyle çalışma çok daha basittir.

Biz sadece grafiksel işletim sistemlerini öğreneceğiz ve kullanacağız.

İŞLETİM SİSTEMİN ELEMANLARI DESKTOP

İşletim sisteminin başlatılmasından sonra ekranda beliren resme çalışma alanı ya da desktop denir. Farklı işletim sistemlerinin farklı çalışma alanları vardır. Kullanıcı da çalışma alanın görünümünü değiştirebilir.

GÖREV ÇUBUĞU

İŞLETİM SİSTEMİ

BİLGİSAYARLAR

Desktopun genelde alt ya da üst kısmında, kullanıcının o anda kullanıdığı proğram ve klasörleri gösteren uzun ve ince bir çubuk bulunmaktadır. Bu çubuğa görev çubuğu denir - taskbar (task-görev, bar -çubuk).

56

SİMGELER

İşletim sistemin çalışma alanında yerleşmiş elemanlara simge (icon) denir. Simgeler proğram, dosya ya da klasörleri tanımlayan küçük resimlerdir.

PENCERELER

Simge içeriğinin gösterildiği çerçeveye pencere denir. Pencere açılabilir, küçülebilir, boyutları değişebilir ya da kapanabilir.

PENCERE ELEMANLARI

57

İŞLETİM SİSTEMİ

1. İsim çubuğu (title bar) - Pencerenin üst kısmında bulunan çubuktur. İsim çubuğu, o anda pencerede gösterilen dosya ya da klasör içeriği ve proğramın adının yazıldığı çubuktur.

2. Pencerde çalışma düğmeleri - Bu düğmeler pencerenin üst sağ kısmında bulunuyor, pencereyi görev çubuğuna indirmek, pencerenin ekranın tüm ya da bir bölümünde gösterilmesi ve pencerenin kapatılması için kullanılıyorlar.

3. Menü - Menü çubuğu isim çubuğu altında bulunuyor. Menüler komut çubuğulistesidir. Farklı proğramlarda menüler de farklıdır, ancak genelde şunları içermektedir: • File (Dosya) menüsü, • Edit (Düzenle) menüsü, • View (Bakış, Görünüm) menüsü, • Help (Yardım) menüsü.

Kullanıcının, menüden komutları seçerek pencerede gösterilen içeriklerle çalışması şağlanıyor. Örneğin, yazıcıdan basılma komutları, silme, kaydetme, resim ekleme, tablo ekleme ve başka komtlar vardır. Kullanıcı genellikle farenin sol düğmesiyle menüleri açabilir ve açtığı menüden komutlar seçebilir.

4. Aletler Çubuğu - Alet çubuğu pencerede menü altında bulunmaktadır.

BİLGİSAYARLAR

Pencerenin elemanları şunlardır:

Kullanıcı, aletleri kullanarak menü komutlarında olduğu gibi pencerede gösterilen içeriklerle çalışmaktadır. Öğreğin kullanıcı aletlerle çizebilir, boyayabilir, kesebilir ve harflerin şeklini değiştirebilir v.b. Aletler de genellikle farenin soğ tuşuyla en çok ve en basit şekilde seçilip kullanılmaktadır.

5. Kayma çubuğu - Pencere ekrana sığmadığı kadar çok bilgi içerdiğinde pencerenin sağ ve/ya da alt kısmında kaydırma çubuğu ortaya çıkıyor. Bu çubuklar pencereyi aşağı-yukarı ve/ya da sağa-sola hareket ettiriyor ve böylece pencerenin tüm içeriğinin görünmesi sağlanmış oluyor.

6.Gösteriş alanı - Pencerenin bu kısmında proğram içeriği gösterilyor.

WİNDOWS WİNDOWS İŞLETİM SİSTEMİN ELEMANLARI

Windows OS'un ekranının elemanları şunlardır: 1. çalışma alanı (desktop), 2. görev çubuğu (task bar), 3. simgeler, 4. Start düğmesi.

WİNDOWD OS’UN ÇALIŞMA ALANI

İŞLETİM SİSTEMİ

BİLGİSAYARLAR

Windows OS'nin çalışma alanında genelde bulunan simgeler şunlardır:

My Computer sabit diski ve bilgisayara takılan diğer bellek aygıtlarını (disket, CD, USB fleş belleği v.b.) gösteren simgedir. My Computer penceresinde gösterilen her bellek aygıtı kendi adıyla tanımlanıyor (C, A, D, E, F, G,...).

My Documents - kullanıcının genelde bazı proğramda çalışırken oluşturduğu dosyaları kaydetiği ve organize ettiği klasörüdür.

My Network Places, eğer yerel ağ kurulmuşsa, ağa başlanmış olan bilgisayarları göstermektedir.

Recycle Bin simgesinin sepete "çöp atma" görevi vardır. Bu "sepete" silinen dosya ve klasörler gönderiliyor ki bu dosya ve klasörler sepetin boşaltılmasına kadar orada kalıyorlar.

58

WİNDOWS Gerçek hayatta olduğu gibi, çöp sepetinde de çoğu kez yanlışlıkla silinen dosya ve klasörler yerleşiyor. Recycle Bin bu dosyaların Restore komutuyla silinmeden önce bulunduğu yere yeniden dönme olanağını veriyor.

59

İŞLETİM SİSTEMİ

Start düğmesine basılınca altmenüler içeren ve basamaklı şekilde bulunan menüler açılıyor. Onların içeriği metin ve resimle tanımlanmıştır. Start menüsünde bazı içeriklerin anlamı şöyledir: All Programs bilgisayarda yüklenen tüm proğramlara erişmemizi ve açmamızı sağlıyor.

Documents (My documents, My recent documents) kullanıcının yarattığı dosya ve klasörleri gösteriyor.

Control Panel bilgisayardaki yazılımın ve donanımın düzenlemesini ve kontrol edilmesini sağlıyor.

Search belli bir bellek aygıtında dosya ve klasörleri arama olanağı veriyor.

Kullanıcı Help seçeneğini kullanarak bilgisayarla çalıştığı sırada anlamadığı bir konu hakkında açıklama ve bilgi şeklinde yardım alabilir. Bu olanağı uygulamak için soru sorması ya da ilgilendiği alanda kelime ya da konu seçmesi gerekmektedir.

Run komut satırında yazılı komutların girilmesini şağlayan proğramın açılmasını sağlıyor.

Log Off seçeneğiyle kullanıcı bilgisayardaki çalışmasını sonlandırıp ondan sonra aynı bilgisayarın başka bir kullanıcı tarafından da kullanılmasına imkan verilmektedir.

Shut Down bilgisayarı kapatmak, yeniden başlatmak ya da bekleme (standby) durumlarına getirmek için kullanılmaktadır.

BİLGİSAYARLAR

START DÜĞMESİNİN MENÜSÜ

LINUX LİNUX İŞLETİM SİSTEMİN ELEMANLARI Simgeler Menüler

Uygulama başlatıcıları

Aktif uygulamalar

İŞLETİM SİSTEMİ

BİLGİSAYARLAR

Çalışma alanını göster Fare imleci

Alt panel

Apletler

Üst panel Kapat

Çalışma ortamın değişimi Çöp Çalışma ortamı

Ubuntu ekranı üç ana bölümden oluşuyor: • üst panel, • çalışma ortamı ve • alt panel Üst panel ekranın ucunda bulunuyor ve ince çubuk şeklindedir. Panel birkaç uygulamanın erişilmesini ve aktivasyonunu sağlamaktadır. Üç bölüme ayrılmıştır: • Birinci bölümde Uygalamalar, Yerler ve Sistem menüleri bulunuyor. Bu menüler özel komut, görev veya uygulamaların kısaltma şekillerinin listelerini içeriyorlar. Bu üç menü uygulamalara, bilgisayar sisteminin bölümlerine ya da ağ konumlarına kolay grafiksel erişim sağladığı gibi sistem yönetmesi ile ilgili görevler de içermektedir.

• Uygulama başlatıcıları hemen menülerin yanında bulunuyorlar. küçük simge şeklinde olan uygulamalar farenin bir tıklanmasıyla başlatılıyorlar.

• Çubuğun sağ tarafında apletler bulunmaktadır. Apletler küşük simgelerle tanımlanmaktadırlar ve genelde küçük uygulamalar belirliyor

60

LINUX (notlar, kısa mesajlar, ağa bağlanma bilgileri, pilin doldurulmuş yüzdesi v.b). Sonunda da Kapat düğmesi bulunuyor.

Bu düğmeye basıldıktan sonra diyalog kutusu açılıyor ve burada kullanıcı devrimden çıkma, ekranı kilitleme, kullanıcıyı değiştirme, bilgisayarın hibernet (bekleme) moduna geçme, yeniden başlatma ya da kapatma seçeneklerinden birini seçiyor. Çalışma ortamı uygulamaların gerçekleştirildiği çalışma alanınn temelini tanımlıyor. Çalışma ortamına, ekrandaki tüm nesnelerin arka planı olarak bakabiliriz fakat yine de ondan çok daha fazla öneme sahiptir. Kullanıcının ihtiyaçlarına göre ayarlanabilen ve kendine has özellikleri olan bir nesnedir. Üzerinde kendi grafik sembolleri, simgeler veya uygulamalara komutlar verilen ve uygulama sonuçlarının yazıldığı açık pencerler şeklinde olan farklı nesneler "tutabiliyor".

Alt panel ekranın alt kısmında bulunmaktadır. Sol tarafta çalışma ortamını gösteren düğme bulunmaktadır. Bu düğmeye basıldığında tüm uygulamalar küçülüyor ve üzerine yerleşmiş simgelerle birlikte çalışma ortamı da görüntüleniyor. Alt panelin orta bölümünde o anda çalışma alanında aktif olan tüm uygulamalar gösteriliyor. Çöp bir aplettir ve elektronik çöp sepeti olarak görev yapmaktadır. Orada gerekmeyen dosya ve klasörler yerleştiriliyor.

Her silinen dosya ya da klasör çöp sepetine gönderiliyor. Kullanıcıya silinen herhangi bir belge gerektiğinde onları geri alabilir. Simgede kağıtlı sepet göründüğünde sepetin boş olmadığı anlaşılmaktadır. Simge boş sepet şeklindeyse o zaman çöp yok demektir. Çöp farenin sağ düğmenin tıklanmasıyla ve "çöplüğü boşalt" seçeneğin seçilmesiyle boşaltılıyor, farenin çift tıklanmasıyla ise açılıyor.

Yeniden Başlat

Kullanıcı Değistir

Bildisayari Kapat

Cancel

İŞLETİM SİSTEMİ

Askıya Al

Ekrani Kilitle

BİLGİSAYARLAR

Oturumu Kapat

61

KLASÖRLER VE DOSYALAR Klasörler ve dosyalar bilgisayarda işlenilen verilerin organizasyon şeklidir.

Veriler önce dosyalara gruplanıyor, ondan sonra da dosyalar klasörlere yerleşiyor. Nesne, çekmeceler ve dolaba benzer birşey. Farklı işletim sistemlerinde farklı klasör ve dosya şekillerine rastlanabilir.

KLASÖRLER

Klasörler dosya ve diğer klasörlerin gruplaşıp sıralandığı elektonik dosyalardır. Klasörler kullanıcılar tarafından oluşuyor, ancak işletim sistemi ve proğramından da meydana gelebilir. Klasörlere aynı zamanda direktoryum ya da dizin de denir.

Klasörün oluşmasında ona adres verilyor. Klasörün adresi kaydedildiği yer ve verildiği adından oluşuyor.

WİNDOWS Klasörün yeri kaydedildiği bellek aygıtıyla, ve aradığımız klasörde yerleşmiş olan klasörlerin ve alt klasörlerin adlarıyla belirleniyor. Örneğin: c:\Resimler\Hayvanlar

klasörün yeri

klasörün adı

Hayvanlar klasörün adresi

LINUX

/Resimler/Hayvanlar

İŞLETİM SİSTEMİ

BİLGİSAYARLAR

klasörün yeri

klasörün adı

Hayvanlar klasörün adresi

Linux'te büyük ve küçük harfler arasında ayırımın yapımlasını belirtmemiz gerekiyor. Onun için hayvanlar ve Hayvanlar iki farklı isimdir. İki klasörün aynı adresi olamaz. Aynı isimli iki klasör ancak farklı adreste olabilir.

62

DOSYALAR

Dosyalar beraber kaydedilmiş veri gruplarıdır. Dosyaları kullanıcı oluşturuyor ancak işletim sistemi ve proğramlar da dosyalar oluşturabilir.Dosyalara aynı zamanda belge ya da dizi de denir. Kullanıcı dosyaları herhangi bir proğram kullandığında oluşturuyor.

Dosyalar oluştuğunda eğer kaydetmek gerekirse onlara adres veriliyor.

Adres kaydedilmiş yerden ve dosyanın adından oluşuyor. Yeri ve adını kullanıcı seçiyor. Yer dosyanın yerleştirilmiş adresidir LINUX

WİNDOWS

klasörün adı

köpek.bmp dosyanın adresi

klasörün yeri

klasörün adı

köpek.bmp dosyanın adresi

Genelde dosyanın adı yanında noktayla ayrılmış ek görünmektedir. Eki genelde dosyanın yarattığı proğram belirtiyor. Eki en çok 3 hartfen oluşan kısaltmadır. Örneğin Güneş.bmp dosyasının adı Güneş eki ise bmp’tır. Eke göre, dosyanın hangi verilerden, hangi proğramdan oluştuğunu ve hangi proğramla açıp içeriğini görebiliriz. Çizim için kullanılan proğramla müzik açıp dinleyebilir miyiz?

Bazen bir dosya sadece yaratıldığı proğramla değil, birkaç farklı proğramla açılabilir. Aynı adresli iki dosya olamaz. İki aynı isimli dosya, farklı adreste olabilir. En çok kullanılan ve rastlanan dosya uzantıları şunlardır: • txt, doc, pdf, odt metin dosyaları için, • jpg, gif, bmp grafik dosyaları için, • wav, mp3, ogg audio dosyaları için, • avi, mov, mpg, rm video dosyaları için, • htm, html internet dosayaları için, • exe, bat, sh proğramları başlatan dosyalar için, • rar, arj, bz2, zip, gz arşivlenmiş, paketlenmiş veriler için.

63

İŞLETİM SİSTEMİ

klasörün yeri

/Resimler/Hayvanlar/köpek.bmp

BİLGİSAYARLAR

c:\Resimler\Hayvanlar\köpek.bmp

KLASÖRLERLE ÇALIŞMAK İÇİN PROĞRAMLAR WİNDOWS Klasörlerle çalışmayı sağlayan proğram Windows Explorer proğramıdır.

Proğramı Start → All Programs → Accessories → Windows Explorer adımlarıyla başlatabiliriz. Proğram, desktopta bulunan klasörün veya alt klasörün simgesine iki kez tıklandığında açılır.

Klasörlerin Açılması ve Kapatılması Klasörün içeriğini görmek için, klasörün açılması gerekiyor.

Klasörün açılması için birkaç yöntem vardır: • Simge üzerine iki kez tıklama yöntemi en çok kullanılan yöntemdir • Open seçeneği-farenin sağ düğmesine bir kez tıklama • Enter (klavye)- farenin sol düğmesine tıklama Klasör, içeriğinin gösterildiği pencerenin kapatılmasıyla kapatılır.

1 klasör adresinin gösterildiği alan

İŞLETİM SİSTEMİ

BİLGİSAYARLAR

Alanı klasör adresinin gösterildiği alandır. Adres, okun sol tıklanmasıyla açılan listeden de seçilebilir (2) veya klasörün açılmasıyla gösterilebilir. (3) Simgelerin görünüm şekli (3) simgenin tıklanması (4) veya View menüsünün

açılmasıyla seçilebilir.

64

LINUX Dosya ve klasörlerle çalışan proğram Nautilus'dur. Nautilus, üst panelde bulunan Yerler menüsünün ve şunlardan birinin: Ev klasörü, Ortam, Belgeler v.b. seçilmsiyle açılabilir. Klasörün içeriğini görmek için, onun açılması gerekmektedir.

Klasörlerin Açılması ve Kapatılması Klasörün açılması için birkaç yöntem vardır: • Simge üzerine iki kez tıklama yöntemi en çok kullanınlan yöntemdir • Open seçeneği-farenin sağ düğmesine bir kez tıklama • Enter (klavye)- farenin sol düğmesine tıklama Klasör, içeriğinin gösterildiği pencerenin kapatılmasıyla kapatılır.

İŞLETİM SİSTEMİ

BİLGİSAYARLAR

Nautilus penceresi birkaç elemandan oluşmaktadır: 1. menü, 2. alet çubuğu, 3. yer çubuğu 4. büyütme kontrolü 5. simgelerin/listelerin incelenmesi 6. içeriği gösterildiği alan 7. yan çubuk (sol taraf) 8. statü çubuğu

65

KLASÖR GÖVDESİ

Klasörler ve alt klasörler dallanmış gövde şeklinde gösterilebilir. Klasörlerin bu şekilde gösterilmesi, klasörlerin daha güzel ve daha hızlı incelenmesini, klasörler arasında daha kolay işlem yapılmasını, yeni klasörlerin hızlı ve basit şekilde oluşturulmasını, kopyalanmasını, kesilmesini, yer değiştirmesini, eski klasörlerin yer ve adlarının değiştirilmesini sağlamaktadır.

Klasör gövdesinde çalıştığınızda bir labirente yukardan bakıyormuşsunuz hissine, klasör gövdesi olmadan çalıştığınızda ise kendinizi labirentin içindeymişsiniz hissine kapılmaktasınız.

Klasör gövdesinde dosyalar gösterilmiyor.

V sınıf

Zeynep Metinler Resimler

Mehmet Resimler

Metinler

WİNDOWS

İŞLETİM SİSTEMİ

BİLGİSAYARLAR

Folders seçeneği (1) aledin seçilmesiyle klasörler gövde şeklinde görünebilir. Bunun ardından pencere iki bölüme bölünmektedir. Bir bölümde klasör gövdesinin dizini, diğer bölümde ise seçilen klasörün içeriği ortaya çıkmaktadır.

Klasör gövdesi

Pencerenin sağ tarafında bulunan bir klasörün içeriğini görmek istediğimizde, pencerenin sol tarafında bulunan gövdenin klasörü üzerine tıklamamız gerekmektedir. Gövdenin bir üst seviyesine ilerlemek (2) simgenin tıklanmasıyla gerçekleşmektedir. Bir adım önce girdiğimiz klasöre dönmek için (3) düğmesine tıklamalıyız. Bir adım öne gitmemiz için ise (4) düğmesine tıklamalıyız.

66

WİNDOWS GÖVDENİN DALLANMASI VE TOPLANMASI Gövdenin dallanması için "+" ve "-" simgeleriyle çalışmak gerekmektedir.

Simgeler, gövdede bulunan klasörün sol tarafında bulunmaktadırlar. Gövdedeki klasör isminin yanında "+" işareti varsa, o klasörün alt klasörlerinin de olduğu anlamına gelmektedir. "+" işaretine tıkladığımızda gövdedeki alt klasörler gösteriliyor ve o anda"+" işareti "-" işaretine dönüşüyor. "-" işaretine tıklandığında alt klasörlerin görünümü klasörün içine çekiliyor ve "-" işareti "+" işaretine dönüşüyor. Klasör isminin yanında hiçbir simge görünmüyorsa bu da, o klasörün alt klasörlerinin olmadığı anlamına gelmektedir.

LINUX Kenar çubuğu (Sidebar) başka görüntüler de sağlıyor. Bu görüntüler resimde göserilen kayan menü ve Tree olanağının seçilmesiyle değişmektedirler.

BİLGİSAYARLAR

Pencerenin sağ tarafında bulunan bir klasörün içeriğini görmek istediğimizde, pencerenin sol tarafında bulunan gövdenin klasörü üzerine tıklamamız gerekmektedir. Gövdenin bir üst seviyesine ilerlemek için "Yukarı" düğmesine tıklamak gerekmektedir. Bir adım önce girdiğimiz klasöre dönmek için ’’Geri’’ düğmesine tıklamalıyız. Bir adım öne gitmemiz için ise ’’İleri’’ düğmesine tıklamalıyız.

İŞLETİM SİSTEMİ

Gövdenin Dallanması ve Toplanması

Gövdenin dallanmasını sağlamak için "ok aşağıya ve "ok yukarıya" simgeleri kullanılır. Simgeler, gövdede bulunan klasörün sol tarafında bulunmaktadırlar. Bu simgeler klasör ve alt klasörden oluşan gövdenin dallanması ve toplanmasını sağlamaktadır.

67

KLASÖRLER VE DOSYALARLA ETKİNLİKLER Verilerin korunması ve verimli bir şekilde işlenmeleri için, klasör ve dosyalarla düzgün işlenilmesi büyük önem taşımaktadır.

Bu sebepten dolayı her bilgisayar kullanıcısının şunları bilmesi gerekmektedir: • klasörler ve alt klasörler oluşturma ve adlandırma, • klasörler ve alt klasörler arasında hareket etme girme, çıkma, açma, kapatma • klasörleri ve alt klasörleri kopyalama, • klasörleri ve alt klasörleri bir yerden başka bir yere taşıma, • belli klasörleri ve alt klasörleri silme • oluşturulmuş klasörlerin ve alt klasörlerin adlarını değiştirme.

WİNDOWS Kullanıcı yukarda verilen etkinlikeri şöyle yapabilir: gövdede gösterilen klasörlerle, pencerede simge halinde bulunan klasörlerle (ya da liste) yapabilir.

Klasör gövdesi

Simge olarak klasörlerin tanımlanması

İŞLETİM SİSTEMİ

BİLGİSAYARLAR

Klasörler ve dosyalarla yapılan etkinliklerin komutları şuradan seçilebilir: - aktif pencerenin menüsünden, - farenin sağ düğmesinin yardımıyla, simge veya pencerenin çalışma alanına tıklanmasıyla açılan menüden.

Her kullanıcı kendisine en uygun olan şekli seçebilir. Biz klasör ve alt klasörlerin oluşturulmasını değişik yöntemlerle öğreneceğiz.

68

LINUX Klasörler ve alt klasörlerle etkinlik komutlarını, aktif peceresi olan Düzenle menüsünden veya farenin sağ düğmesine simge ya da pencerenin çalışma alanına tıklamakla açılan menüden seçebiliriz. Her kullanıcı kendisine en uygun olan yöntemi seçebilir.

WİNDOWS Windows kullanıcıya, dosyaları yerleştirmesi için ilk önce My Documents klasörünü sunuyor. Kullanıcının dosyaları burada koruması mecburi değildir.

69

İŞLETİM SİSTEMİ

Klasörler, önceden oluşturulmuş klasörlerin içinde oluşturulabilir ya da işletim sistemin desktopuna yerleştirilebilir.

Yeni klasörün oluşturulması için kullanılan komut New ("klasör oluştur")'dur.

Bu komut, File (dosya) menüsünde bulunan klasörün içeriğinde oluşturulan yeni klasörde ya da çalışma alanına sağ tıklamayla açılan menüde bulunmaktadır.

Yeni klasörün oluşturulma işlemi şöyledir: - yeni klasörün yeri belirleniyor (yeni alt klasörün oluşturulacağı klasör veya desktop), - New ("klasör oluştur") komutu seçiliyor - yeni klasöre isim verilip Enter tuşuna basılıyor.

Klasör ve alt klasörlerin oluşturulmasında belli bir sıra vardır. Önce klasörler ondan sonra alt klasörler oluşturulur. Ebeveyin ve çocukların sıralanması gibi.

BİLGİSAYARLAR

KLASÖRLERİN VE ALT KLASÖRLERİN OLUŞTURULMASI

Her Linux kullanıcısının kendi ev (home) klasörü vardır. Örneğin, mehmet kulanıcının klasörü /home /mehmet olacak ve kullanıcı dosyalarını bu klasörde kaydedebilecektir. Bir okul bilgisayarında çok öğrenci çalışmaktadır.

V sınıf

Önümüzdeki derslerde her öğrencinin dosya oluşturması gerekecek - metinler, resimler, müzikler v.b. Dolayısıyla, her öğrencinin okul bilgisayarında kendi klasör gövdesini oluşturması ve oluşturduğu yeni dosyalarını da burada kaydetmesi gerekecektir.

Va Meryem Metinler Resimler Emin Metinler Resimler Vb

My Documents V sınıf

Meryem

Va

V sınıf Va

Meryem Emin

Metinler

Resimler Resiml

Emin Metinler Resimler Resimler

KLASÖRLERİ VE DOSYALARI KESMEK, KOPYALAMAK, SİLMEK VE ADINI DEĞİŞTİRMEK

Oluşturulan klasör ve dosyalar kesilebilir, kopyalanabilir, yerleri ve isimleri değiştirilip silinebilirler.

SEÇMEK

İŞLETİM SİSTEMİ

BİLGİSAYARLAR

Klasör veya dosyaların işlenmesi için önce onların seçilmesi gerekmektedir. Seçmek işlemi, klasör veya dosyanın üzerine farenin sol tıklanmasıyla yapılmaktadır. Bir klasör veya bir dosyayla işlenebilindiği gibi, klasör veya dosya gruplarıyla da işlenebilinir. Grup, komşu ya da komşu olmayan klasör veya dosyalardan oluşturulabilir.

Komşu klasör ve dosyaların seçilmesi, onların sol tıklamayla çerçeve içine alınmalarıyla yapılabilir.

Komşu klasörler

70

Komşu olmayan klasörler

Komşu olmayan klasör ve dosyalar grubunun seçilmesinde, önce grubun birinci klasör ve dosyası seçilir, diğerleri ise klavyedeki Ctrl tuşunun basılıp sol tıklanmasıyla seçilirler.

Klasör veya dosyaların kesilmesi, klasör veya dosyayı yerinden almak işlemiyle yapılır. Böylece, klasör ve dosya eski yerinde bulunmayıp başka yerlere yerleştirilebilir.

Komut: Edit → Cut (Düzenle → Kes) Resimler

Resimler

Aynur

Aynur

Mavrova

Mavrova

Ohri

Ohri

Yılbaşı

Ali

Ali

Kır

Kır paste

Yılbaşı

Klasör veya dosya kopyalamak, klasörün ya da dosyanın kopyasını oluşturmak anlamına gelmektedir. Bu işlemle klasör veya dosya bulunduğu yerde kaldığı gibi aynısı başka yerlere de yerleştirilebilir. Komut: Edit → Copy (Düzenle → Kopyala) Kesilmiş ya da kopyalanmış klasör veya dosyanın yapıştırılması şöyle yapılır: Paste (yapıştır). Komut: Edit → Paste (Düzenle → Yapıştır) Kopyalanmış ya da kesilmiş klasör veya dosyanın yeni yerlere yerleştirilmesi istenilen sayıda yapılabilir.

Klasörün yeniden adlandırılması eski adını yenisiyle değiştirmek demektir. Komut: Edit → Rename (Düzenle → Yeni ad ver) Klasörlerin silinmesi Edit → Delete (Düzenle → Sil) komutuyla gerçekleşiyor ya da farenin sol tuşuna tıklayarak ve klavyedeki Delete tuşuna basılarak yapılır.

Resimler

Resimler

Aynur

Mavrova

Ohri Yılbaşı

Ohri

Ali

İŞLETİM SİSTEMİ

Mavrova

BİLGİSAYARLAR

Aynur

Yılbaşı Ali

Kir

Kir Yılbaşı

71

ÖDEV: V sınıf Va Meryem Metinler Resimler Tarifler Tuzlu Sebze Et Tatlı Pastalar Muz Çilek Kurabiyeler

İŞLETİM SİSTEMİ

BİLGİSAYARLAR

1. Okul bilgisayarında senin klasöründe Tarifler klasörünü ve resimde gösterilen alt klasörleri oluştur.

2. Pastalar alt klasöründen Muz klasörünü kopyala ve Kurabiyeler klasörüne yapıştır.

3. Pastalar alt klasöründen Çilek klasörünü kes ve Kurabiyeler klasörüne yapıştır.

4. Et alt klasörünü Tuzlu klasöründen sil 5. Tatlı klasörün ismini Şeker olarak değiştir.

72

METİN DÜZENLEME YARDIMCI PROĞRAMLARI METİN DÜZENLEYİCİLER Metin yazma proğramları en çok kullanılan faydalı bilgisayar proğramlarıdır.

Metini düzenleme şekline bağlı olarak metinle çalışma proğramları metin düzenleyici ve metin işlemcileri olabilir. Metin düzenleyicileri yazılan metnin görünümünü daha basit şekilde düzenleme olanaklarına sahiptir, metin işlemcileri ise metnin görünümünü ilginç düzenleme şekilleriyle düzenleme olanaklarına sahiptir. Metin görünümünün düzenlemesine metin biçimlendirilmesi (formatlanması) denir.

BİLGİSAYAR

METİN DÜZENLEYİCİLER

Kısa metinlerin yazılmasını ve onun daha basit şekilde düzenlenip kullanılmasını sağlayan kullanıcı proğramlarına metin düzenleyicileri denir.

Metin düzenleyiciler genelde kısa metinler yazmak için kullanılır. Örneğin, notlar, adresler, mesajlar ve proğram ya da veb sayfası oluştururken kullanılan proğramlama dilinde komutları yazmak için kullanılır. Metin düzenleyicilerin genelde şu olanakları vardır: • metin girme (yazma), • metinde hataları düzeltme ve metni değiştirme, • metin bölümlerini bulma ve değiştirme, • basma, • kaydetme.

Metin düzenleyicileri bugün kişisel bilgisayarlarında kullanılan işletim sistemlerin parçalarıdır. Kendi aralarında adı, görünümü ve kullanım şekline göre ayrılmaktadırlar. Windows metin düzenleyicisine Notepad denir. Linuxta farklı kişilerden oluşturulmuş farklı metin düzenleyicileri vardır: vi, nano, pico, KWrite, gedit ve başka. Bunların dışında bilgisayara yüklenebilen ve bu işletim sistemlerinde kullanılabilen başka metin düzenleyicileri de vadırr.

Metin düzenleyicide metin yazarak, klavyedeki bazı tuşların işlevini ve tüm metin yazma ile düzenleme kullanıcı proğramlarında kullanılan menü komutlarını tanıyacaksın. Proğramda klavye ve fareyle çalışılır. Menüdeki komutlar, farenin sol tarafının tıklanması veya klavyedeki tuşlara basılmayla uygulanmaktadır.

73

BİLGİSAYARLAR

Biçimlendirilmemiş metin

METİN DÜZENLEME YARDIMCI PROĞRAMLARI METİN DÜZENLEYİCİLER

BİLGİSAYAR Biçimlendirilmiş metin

PROĞRAMIN ÇALIŞMA PENCERESİNİN GÖRÜNÜMÜ

WİNDOWS

Genelde, Windows işletim sistemiyle birlikte gelen metin düzenleyicisi NotePad'tir. NotePad'i açmak için şu işlemi yapıyoruz: Start → All Programs → Accessories → Notepad.

Bunun ardından resimde de göründüğü gibi çalışma penceresi açılıyor:

METİN DÜZENLEME YARDIMCI PROĞRAMLARI METİN DÜZENLEYİCİLER

BİLGİSAYARLAR

LINUX gedit Metin düzenleyicisi şu komutla açılmaktadır: Uygulamalar → Servisler → Metin düzenleyici

METİN DOSYASININ KAYDEDİLMESİ

Yeni oluşturulmuş metin dosyasını kaydederken isim verilmesi ve yerleştirileceği yerin (bellek aygıtı ve klasör) belirlenmesi gerekmektedir. Metin File→ "Save Save As As" (Dosya →"olarak kaydet") ya da File → dosyanın kaydedilmesi File Save (Dosya → Kaydet) seçenekleriyle yapılmaktadır.

Kaydetme yeri penceredeki (1) ya da (2) ile işaretlenmiş bölümlerde seçilir. (3)’cü alanda isim verilir. Dosyanın eki txt türündendir ve dosya isminin ardından yazılır.

Bu tür dosya ekleri biçimlendirilmemiş metindir. Yerin ve dosya isminin seçilmesinden sonra Save (Kaydet) düğmesine (4) ya da klavyedeki Enter’e basılır.

Save ve Save As komutları arasında fark vardır. File → Save (Dosya →Kaydet) komutu belgede yapılan değişikliklerin eski ismi ve eski yerinde kaydedilmesini sağlamaktadır. Değiştirilmiş belgenin farklı bir isimle kaydedilmesi gerekiyorsa o zaman Save As (gibi kaydet) komutu kullanılmaktadır.

74

LINUX

WİNDOWS 3

2

1

4

BASILMA

Kullanıcı, yazılan veya kaydedilen metni ekranda görüntüleyebilir veya yazıcıda basabilir. Metin basılmaya menüdeki File → Print (Dosya → basılma) komutuyla gönderiliyor. Bu komuttan sonra yeni açılan pencerede, bilgisayar birden fazla yazıcıya bağlıysa onlardan birinin seçilmesi, kopya sayısının belirlenmesi ve diğer ayarlamaların yapılması gerekmektedir.

PROĞRAMDAN ÇIKIŞ

Proğramdan File → Exit (Dosya →Çık) komutuyla çıkılmaktadır.

METİN DÜZENLEYİCİ PROĞRAMINDA METİNLE ÇALIŞMA METİN YAZMAK

Metin, klavyede bulunan tuşların kullanılmasıyla yazılmaktadır. Metin yazarken bilmemiz gereken bazı kurallar şunlardır: • klavyedeki işaretin yazılması imlecin (göstergenin) bulunduğu yerden başlıyor - yanan-sönen çizgiden • büyük harf Shift + harfin aynı zamanda basılmasıyla yazılır, • Caps Lock düğmesinin açılmasıyla tüm harfler büyük yazılır, • tuşta bulunan üst işareti yazmak için Shift + düğmeye aynı anda basılır, • kelimeler arasında boş yer klavyenin uzun tuşuyla - space tuşuyla bırakılır.

• yeni sıraya Enter tuşuna basılarak geçilir.

75

BİLGİSAYARLAR

File → New (Dosya → Yeni) seçeneğiyle metin yazmak üzere yeni belge açılmaktadır. Kaydedilmiş belgenin açılması File → Open (Dosya → Aç) komutu ve açılması gereken dosyanın isminin seçilmesiyle gerçekleşmektedir.

METİN DÜZENLEME YARDIMCI PROĞRAMLARI METİN DÜZENLEYİCİLER

YAZMAK İÇİN YENİ YA DA ÖNCEDEN KAYDEDİLMİŞ DOSYAYI AÇMAK

YAZI TİPLERİ (FONTLAR)

Yazı tipi alfabe işaretlerin metin düzenleme proğramında yazılış şeklidir.

Proğram kullanıcısı metni yazacağı yazı tipini kendisi belirlemektedir. Yazı tiplerin kendi isimleri vardır. Örneğin: Times New Roman, Arial, Algerian, Comic Sans MS v.b. Bir yazı tipi farklı büyüklüklükte kullanılabilir. Aynı yazı tipindeki işaretler farklı tarzda yazılabilir - kalın, altı çizilmiş ve eğri olabilir.

Yazı tipi, boyutu ve tarzı proğramını kullanıcı Format → Font (Düzenle → Tercihler → "Yazı tipleri ve renkler" komutundan ayarlayabilir ve şeçebilir.

METİN DÜZENLEME YARDIMCI PROĞRAMLARI METİN DÜZENLEYİCİLER

BİLGİSAYARLAR

Merhaba, Benim adım Notepad, basit metin yazma proğramıyım

Merhaba, Benim adım Notepad, basit metin yazma proğramıyım

Yazı tipi: Arial boyut: 14

Yazı tipi: Arial boyut: 20

tarz: kalın harfler (B) Merhaba, Benim adım Notepad, ve eğri harfler (İ) basit metin yazma proğramıyım

Merhaba, Benim adım Notepad, basit metin yazma proğramıyım

Yazı tipi: Arial boyut: 20

Yazı tipi: Lithos Pro boyut: 20

WİNDOWS Makedonca ya da Türkçe destek şöyle seçilir: • çubuğun sağ tarafında, saatin yanında bulunan En simgesine sol tıklamayla açılan menüden Makedonca destek için MK (Türkçe destek için TR) seçilir.

• Alt + Shift düğmelerin aynı anda basılmasıyla.

TR Turkish

LINUX Linuxta Makedonca (Türkçe) destek şöyle ayarlanır: • Üst panelin sağ tarafında bulunan USD simgesine, Mkd (ya da Tr) olmasına kadar tıklıyoruz • Alt + Shift düğmelerin aynı anda basılmasıyla

Türkçe destekle çalışırken, türk alfabesine özel harflerin yazılması ğ - [ ü - ] ş - ; i - ' ı - i ö -, ç - .

76

METİNDE DÜZELTMELER

Her günkü hayatta elle yazılan metin ya da yazma makinesinde yazılan metnin değiştirilmesi gerektiğinde tüm metnin yeniden yazılması gerekiyor.

Metin düzenleyicilerde metinin değişmesi ve düzeltilmesi sadece gereken yerlerde ve istediğimiz kadar değişir, metnin kalan bölümü ise değişiklikler görmüyor. Düzeltmeler eski metni silerek ve/ya da yeni metnin eklenmesiyle gerçekleşmaktedir.

METİN BÖLÜMLERİNİ SEÇMEK

Seçmek, işlenecek bölümü işaretlemek ve ayırmak demektir (işaret, kelime, tümce, satır). Metin bölümünü seçmek: farenin sol düğmesine gereken metnin başında tıklayarak - metini sonuna kadar çekiyoruz ve fare düğmesini bırakıyoruz.

Dogum tarihi: En cok sevdigi renk: En cok sevdigi yemek: Adı Soyadı:

01.01.1999 portakal lazanya Hasan Selim

SİLMEK

Klavyedeki tuşların ve menüdeki silme komutunun kullanılması.

Bir işaretin ya da seçilmiş metnin silinmesi şöyle yapılabilir: • İmlecin sol tarafındaki işaretlerin silinmesi için BackSpace tuşu kullanılır, • İmlecin sağ tarafındaki işaretler için Delete tuşu kullanılır, • İmlecin sol tarafındaki işaretin silinmesi için menüden Edit → Delete (Düzenle →Sil) komutu seçilir.

77

BİLGİSAYARLAR

İmleç, metinde değişikliler yapılması gereken yerde yerleştirilyor. Belge içinde imlecin gereken yerde yerleştirilmesine metnin konumlandırılması denir. İmlecin gereken yere yerleştirilmesi genelde şöyle yapılmaktadır: • farenin sol tarafına tıklama • konumlandırma okları (yukarı, aşağı, sağ, sol) • klavyedeki Home düğmesi, satırın başına yerleştirmek için, • klavyedeki End düğmesi, satırın sonuna yerleştirmek için.

METİN DÜZENLEME YARDIMCI PROĞRAMLARI METİN DÜZENLEYİCİLER

METİNİ KONUMLANDIRMA

ÖDEV • Metin düzenleyicisini aç • Adını soyadını, doğum tarihini, en sevdiğin rengi ve yemeği aşağıdaki şekilde yaz:

METİN DÜZENLEME YARDIMCI PROĞRAMLARI METİN DÜZENLEYİCİLER

BİLGİSAYARLAR

Adı ve soyadı: Dogum tarihi: En sevdigin renk: En sevdiğin yemek:

Hasan Selim 01.01.1999 portakal lazanya

°Adı ve soyadı metnini yazdıktan sonra klavyedeki Tab düğmesine bas ve ondan sonra adını ve soyadını yaz °Diğer verileri de yazarken aynısını yap Klavyede bulunan Tab düğmesinin işlevi nedir?

Yazılan metni “Yoklama1.txt” olarak adlandır ve okul bilgisayarında senin adındaki klasörde, Metinler alt klasöründe kaydet.

Yeni belge aç Arial yazı tipini seç, boyutu 16 ve kalın yazma tarzını ayarla Türkçe desteği seç “Yoklama1.txt” ki aynı verileri yaz Yeni dosyayı senin metinler klasöründe “Yoklama2.txt” olarak kaydet.

• • • • • • •

ÖDEV • • • • • • •

“Yoklama1.txt” dosyasını aç.

Yazı tipi değişmiş mi? Hangi yazı tipine değişmiş?

En sevdiğin rengi değiştir. Backspace ile sil.

En sevdiğin yemeği değiştir. Backspace ile sil.

Yapılan değişiklileri aynı isimle “Yoklama1.txt” olarak kaydet Şimdi birinci sırayı sil.

Değişiklikleri “degişmeler.txt” olarak yeni isimle kaydet. Hangi komutu kullanacaksın?

• Yazıcıda belgeyi bas.

78

HESAP MAKİNESİ

Gerçek hayatta hepiniz hesap makinesi – basit hesaplamalar için kullanılan elektronik aygıt, görmüş ya da kullanmışsınız. İşletim sistemiyle beraber her zaman kullanıcıya matematik işlemler gerçekleştirdiği proğram sunulmaktadır. Hesap makinesinin grafik görünümü ve kullanma şekli gerçek hesap makinesine çok benzemektedir.

WİNDOWS Windows işletim sistemiyle birlikte gelen hesaplama proğramı Calculator proğramıdır. Proğramın işlevi için şunlar gerekmektedir: Start → All Programs → Accessories → Calculator.

LINUX

HESAP MAKİNESİ

BİLGİSAYARLAR

Hesap makinesi proğramı şöyle açılmaktadır: Uygulamalar → Servisler → Hesap Makinesi

79

Proğram, hesap makinesinin farklı şekillerde görüntülenmesini sağlıyor: • daha az sayıda matematiksel işlemler ve daha basit ifadeler - Standard (temel) görüntüsü ve • daha büyük sayıda matematiksel işlemler ve daha karmaşık ifadeler - Scientific (bilimsel) görüntü İstenilen görüntü View (Bakış) menüsünden seçiliyor.

Proğramda matematiksel işlemler sayıların aktarılması ve işlem seçimiyle gerçekleşir. Aktarılan sayı ekranda görünüyor (2). Seçim, hesap makinesinin grafik görüntüsünde (3) klavyenin düğmeleri veya farenin sol düğmesine tıklayarak yapılır.

Daha basit hesaplama işlemleri şunlardır: toplama "+", çıkarma "-", çarpma "*", bölme "/", karekök "Sqrt" v.b. Aktarılan sayının hesaplama sonucu "=" işaretinin aktarılmasıyla alınır. Aktarılan unsurların düzeltmeleri (4) bölümüdeki düğmelerle yapılır. Onların işlevi şudur: • Backspace (Bksp) - Girilen sayının son rakamını siliyor (aynı işlem klavyedeki Backspace tuşuyla gerçekleşir), • CE - Son girilen sayıyı siliyor (ya da klavyedeki Delete tuşu), • C (Clr) - Girilen ifadenin tümünü siliyor (klavyedeki Esc tuşu)

WİNDOWS

HESAP MAKİNESİ

BİLGİSAYARLAR

(5) bölümdeki düğmeler bellekle işleme imkanı veriyor. Bu düğmeler daha sonraki hesaplama işleminde kullanılacak olan sayıları hafızalama ve koruma işlevini görmektedir: • MC - Memory Clean, hafızadaki içeriği siliyor.

• MR - Memory Read, hafızanın içeriğini okuyor • MS - Memory Store, hafızaya yeni veri kaydedip hafızadaki eski veri siliyor.

• M+ - Memory +, hafızadaki eski veriye yeni veri ekliyor., • kare, bellek durumunu gösteriyor: ° M ile veri varsa, ° eğer veri yoksa boş

80

EĞİTİM YAZILIMI Eğitim yazılımı öğrenmek, öğrenme sırasında yardım ya da tek başına öğrenme için kullanılan bilgisayar proğramıdır. İnsanlar bilgisayarı çoğu kez öğrenme proğramları için kullanmaktadırlar. Küçük yaştaki çocuklardan başlayıp yetişkin insanlara kadar farklı yaş gruplarına yönelik değişik eğitim proğramları bulunmaktadır.

BİLGİSAYAR EĞİTİM PROĞRAMLARI ÇEŞİTLERİ

Eğitim yazılımı okuma kitabı, ansiklopedi, sözlük, bilgisayar oyunu, simulasyon (pilotların eğitimin bir parçası olarak, otomobil sürme ve benzeri) şeklinde olabilir.

BİLGİSAYAR EĞİTİM PROĞRAMLARIN İÇERİĞİ

CD ya da DVD'de eğitim yazılımı, yazılım mağazalarından ya da İnternetten satın alınabilir. İnternetten ücretsiz indirilebilir ya da doğrudan İntenetten (online) bellli internet sitelerinden kullanilabilir.

81

EĞİTİM YAZILIMI

EĞİTİM YAZILIMIN SATIN ALINMASI

BİLGİSAYARLAR

Eğitim yazılımı farklı amaçlı olabilir. Örneğin, yabancı dil, matematik, tarih, coğrafya, sanat, sağlık ve benzeri bilimlerin öğrenilmesi amacıyla kullanılabilir.

Bilgisayar eğitim proğramları metin, grafik, ses, video klipler ve diğer bağlantılı (link) içeriklerinden oluşmaktadır.

Eğitim proğramın kullanıcısı gereken bilgileri arayıp bulabilir, sorulan sorulara cevap alabilir, kendi bilgisini kontrol edebilir v.b.

EĞİTİM YAZILIMI İÇİN VEB SİTELERİ

Devamda satılan ya da ücretsiz indirilebilen eğitim içeriklerin onlayn kullanmasını sağlayan veb sitelerin adresleri verilmiştir: ENCARTA - Encarta Microsoft yazılım şirketinin multimedia ansiklopedisidir. DVD, birkaç CD'den ya da İnternetten www.microsoft.com/Encarta sitesinden satın alınabilir.

Ansiklopedinin içeriklerine encarta.msn.com sitesine abone olup on-line da ulaşılabilir. Aynı veb sitesinde içeriklerin bir bölümü ücretsiz de kullanılabilir. Şu anda bu ansiklopedi 60.000 farklı alanlardan yazı sunuyor. 25.000'den fazla fotoğraf ve tanım, 800'den fazla video ve kullanıcıya interaktif etkinlikler, 3000'den fazla ses ve müzik klipleri içeriyor. Ansiklopedi durmadan yenileniyor, değişiyor ve kendi alanında uzman olanlar tarafından düzeltiliyor.

WİKİPEDİA - on-line serbest ve fazla dilli ansiklopedidir. www.wikipedia.org veb sitesinden ulaşılıyor. Encarta’ya kıyasen bunların içerikleri uzmanlar tarafından değil de tüm dünya kullanıcıları tarafından yazılıp düzenleniyor. Wikipedıa Makedonca dilinde de vardır ve buna mk.wikipedia.org veb sitesinden ulaşılır.

WEBOPEDİA - Webopedia bilgisayarlar ve İnternet alanlarından terimleri, ifadelerin ve kısaltmaların anlamını açıklayan ücretsiz on-line ansiklopedisidir. www.webopedia.com Veb sitesinden ulaşılabilir.

ELEKTRONİK ATLAS - maps.google.com veb sitesinden uzaydan yeryüzüne yapılan çekimleri toplayarak herhangi bir yerin haritasının çizilmesini sağlayan on-line atlasın kullanılmasını sağlıyor. Coğrafya okunurken Google Earth atlas olarak kullanabilen yazılımdır.

HESAP MAKİNESİ

BİLGİSAYARLAR

ÇOCUKLAR İÇİN EĞİTİM YAZILIMI kids.nationalgeographic.com

ASTRONOMİ ALANINDAN EĞİTİM YAZILIMI www.astronomija.com.mk.

SÖZLÜKLER www.m-w.com/dictionary/, http://rechnik.on.net.mk.

82

SORULAR Bilgisayarda donanım aygıları 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Bilgisayar sistemi nedir?

Yazılım nedir?

Donanım nedir?

Bir kişisel bilgisayarda genellikle bulunan donanım parçalarını say !

Kasanın ön tarafında bulunan düğmeleri say!

Kasanın ön tarafında durmadan yanan ışıklar ile yanıp sönen ışıklar ne gösteriyor?

Kasanın ara tarafında ne var?

Hangi port bilgisayar ve takılan aygıt arasında en hızlı veri erişimi sağlıyor: • paralel • dizili • USB • Firewire

83

SORULAR

1. Aşağıda verilen bilgisayar aygıt gruplarından hangileri dış aygıtlardır?

• Ekran, klavye, fare, yazıcı • Sabit disk, disket, CD, DVD • Anakart, sabit disk ve işlemci 2. Bilgisayara bağlandıkları şekle göre dış aygıtlarını nasıl ayırıyoruz?

• kablolu ve kablosuz, • bağlanmış ve bağlanmamış, • iç ve dış 3. Bilgisayara dış aygıtların kablosuz bağlanma teknolojilerden bugün en popüler olan hangisidir?

4. Bilgisayarın giriş dış aygıtları aşağıdakilerden hangisi için kullanılıyor: • Bilgisayara verilerin aktarıması, • Bilgisayar kullanıcısına verilerin gösterilmesi, • Bilgisayara aktarılan verilerin korunması için.

5. Giriş dış aygılarını çevrele: • klavye, • ekran, • yazıcı, • fare, • tarayıcı.

BİLGİSAYARLAR

Dış Donanım Aygıtları

6. Giriş dış aygıtların işlevi nedir?

7. Çıkış dış aygıtlarını çevrele: • klavye, • ekran, • yazıcı, • fare, • tarayıcı.

8. Çıkış dış aygıtların işlevi nedir?

9. Klavyede tuş gruplarını say!

10. Farenin düğmelerini say ve onların fonksiyonlarını açıkla!

11. Görünüşe ve çalışma şekline göre ne tür ekranlar vardır?

12. Ekranın ön tarafına ne denir?

13. Ekranın çözünürlüğü nedir?

• ekranın boyutu • resmin gösterildiği ekranın yatay ve dikey noktaların sayısı • ekran türü 14. Bildiğin farklı yazıcı türlerini say !

15. İyi bir yazıcı hangi özelliklere sahip olmalıdır?

16. Farklı yazıcı türlerinde harcanan malzemeleri say !

Kasanın Parçaları

BİLGİSAYARLAR

Bilgisayar kasasının içine yerleşmiş en önemli parçaları say!

Anakart'ta hangi önemli elektronik aygıtları yerleşmiştir?

ROM belleğinin işlevi nedir?

RAM belleğinde hangi proğramlar yerleşiyor?

• bilgisayarda belli bir anda çalıştırılan proğramlar • bilgisayarın tüm proğramları 5. Bilgisayarı kapattıktan sonra RAM belleğin içeriği siliniyor mu? Bunu neye göre anlayabilirsin?

6. Ana kartın hangi bölümünde bilgisayarda veriler işleniyor?

• ekran • sabit disk • işlemcide

SORULAR

1.

2.

3.

4.

84

7. Bilgisayarın hangi aygıtında kalıcı veri ve proğramlar korunuyor?

• işlemcide, • sabit diskte • ekranda 8. Bilgisayarı kapattıktan sonra sabit diskin içeriği siliniyor mu? Neden?

9. Bilgisayarda bağlanabilir bir kaç elektronik kart türünü say !

10. Ekranı bilgisayara bağlamak için kullanılan elektronik karta ne denir?

11. Ses aygıtlarını bilgisayara bağlamak için kullanılan elektronik karta ne denir?

12. Bilgisayara yeni kartlar eklenebilir mi?

13. Anakartta elektronik kartların takıldığı bölümlere ne denir?

• slotlar, • portlar, • bağlayıcılar.

Bellek Aygıtları

SORULAR

BİLGİSAYARLAR

1. Bilgisayar bellek aygıtları ne için kullanılır?

• verileri korumak, • verileri göstermek, • verilerin işlenmesi için.

2. Ana bilgisayar belleğini hangi bellek aygıtları oluşturuyor, hangi bellek aygıtları ise yardım bellek aygıtlarıdır?

3. Bellek aygıtların bellek kapasitesi neye göre ölçülüyor:?

• bellek aygıtın boyutlarına göre.

• aygıtın sahip olduğu bellek boyutuna göre.

4. 1 Baytta kaç bit vardır?

• 10, • 8, • 100.

5. Bayt'tan daha büyük bellek kapasitesi ölçüm birimleri hangileridir?

6. Bildiğin bellek aygıtlarını say !

7. Onların bellek kapasitesi ne kadardır?

8. Verileirin yazılış şekli ve bellek büyüklüğüne göre hangi CD türleri var?

9. Ne tür DVDler var?

85

Yazılım 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Bilgisayar proğramı nedir?

Gereken bilgisayar proğramları nasıl satın alınabilir?

Bilgisayar proğramlarını oluşturan kişilere ne denir?

Proğramlama dili nedir?

Siz de proğramlama dillerinden birini öğrenip proğram yazabilir misiniz?

Kullanışına göre bilgisayar proğramları nasıl olabilir? İlgilenen kullanıcılara alınan şekle göre bilgisayar proğramları nasıl olabilir?

Yasalı yazılım nedir, yasadışı - korsan yazılımı ise nedir?

Bilgisayar Oyunları 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Video oyunar nedir?

Video oyunların oynanması için kullanılabilen aygıtları say !

Oyun konzolları nedir?

Bügün en popüler oyun konzolları hangileridir?

Bilgisayar oyunları nedir?

Dünyada ilk bilgisayar oyunun ismi neymiş ve ne zaman yapılmış? İlk bilgisayar oyunu kişisel bilgisayar için mi yapılmış?

Kişisel bilgisayarlar için yapılan bilgisayar oyunları nasılmış: • savaş içerikli oyunlar • metinsel maceralar • grafik mantık oyunları 9. Bugünkü bilgisayarlar oyunlarının başarılı bir şekilde oynanmaları için bilgisayarda hangi dış aygıtların bulunması ve bilgisayarın hangi özelliklere sahip olması gerekmektedir?

10. Oyunların özellikleri nedir?

11. İçeriğine göre bilgisayar oyunları nasıl olabilir?

12. Grafik görüntüsüne göre bilgisayar oyunları nasıl olabilir?

1. İşletim sistemi nedir?

2. Kişisel bilgisayarlarda bügün hangi işletim sistemleri kullanılıyor?

SORULAR

BİLGİSAYARLAR

İşletim Sistemi

86

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

En eski işletim sistemi hangisidir?

Kişisel bilgisayarlarda en çok rastlanan işletim sistemi hangisidir?

Hangi işletim sistemi ücretsiz ve kullanıcılar tarafından değiştirilmeye açıktır? İşletim sistemiyle metinsel ve grafiksel şekilde çalışmak nedir?

Bir işletim sistemin çok faydalı-kullanılır olması ne demektir?

Bir bilgisayara birden fazla işletim sistemi yüklenebilir mi? İşletim sistemin grafik şekilde tanımlanması sırasında hangi elemanları görebiliyoruz?

10. Farklı işletim sistemlerin çalışma alanı - Desktop'un aynı görüntüsü var mı?

11. Simge nedir?

12. Pencere nedir?

13. Pencerenin hangı parçaları vardır?

14. Pencerenin üst sağ kısmında bulunan düğmelerin fonksiyonları nedir?

Klasörler ve dosyalar Klasör nedir?

Klasörün içeriği ne olabilir?

Klasör için kullanılan başka isimler hangileridir?

Klasörleri kim oluşturabilir?

Klasörün özellikleri nedir?

Klasörü gövde şeklinde göstermenin ve gövde şeklinde gösterilen klasörlerle çalışmanın avantajları nelerdir?

7. Bir klasör içinde oluşturulabilecek alt klasör sayısı sınırlı mıdır?

8. Klasörlerin ve alt klasörlerin dallanmasına dikkat etmek gerekir mi? Neden?

9. Dosya nedir?

10. Dosyanın diğer isimleri nedir?

11. Dosyaları kim oluşturabilir?

12. Dosyanın özellikleri nedir?

13. Dosyayı kim isimlendirebilir?

14. Dosya uzuntusu nedir?

15. Dosya uzunutusu nasıl verilir?

SORULAR

BİLGİSAYARLAR

1.

2.

3.

4.

5.

6.

87

Metin düzenlemek için yardımcı proğramlar - metin düzenleyiciler 1.

2.

3.

4.

5.

Metin düzenleyicisi nedir?

Her işletim sistemi genelde metin düzenleyiciyle birlikte mi geliyor?

Metin düzenleyici ve metin işlemci arasında fark nedir?

Biçimlendirilmemiş metin nedir?

Metin düzenleyici proğramlar ne için kullanılır?

• kısa notlar ve mesalar yazmak için • uzun metin yazmak için • bazı proğramda belli bir proğramlama dilinde komutların yazılması için 6. Alfabe, yazı tipi, yazıt tipi tarzı ve yazı tipi boyutu nedir?

7. Klavyede Makedonca (ya da Türkçe) destek nasıl ayarlanıyor?

8. Metin düzenleyici tarafından yazılan metin pencerenin hangi bölümünde yazılmaya başlıyor?

• en üst sol tarafından • İmlecin yanıp söndüğü yerden • pencerenin ortasından 9. Klavyedeki hangi tuş harfin büyük yazılmasını sağlar?

10. Klavyedeki tüm harflerin büyük yazılması için klavyedeki hangi tuşun basılı olması gerekiyor?

11. Kelimeler arasında boş yer bırakmak için hangi tuşu kullanmalıyız?

12. İki kelime arasında ne kadar boş yer bırakılır?

13. Klavyenin hangi tuşuyla yeni satıra geçilebilir?

14. Metindeki bir işaretin silinmesi klavyenin hangi tuşuyla gerçekleşir?

15. MER|HABA sözünde R ve H harfleri arasında imleç yanıp sönerse o zaman Delete tuşuyla MERHABA sözünden ____ harfi silinecek. Backspace tuşuyla MERHABA sözünden ____ harfi silinecek.

16. Metnin bir bölümünün seçilmesi ne demektir?

1. Hesap makinesi proğramında sayılar hangi iki yöntemle aktarılabilir?

2. Hesap makinesine girmeden aşağıdaki işlemi hesaplamayı dene! Ondan sonra kontrol et: • 5+3MS+MR= • 2MS3*4MS+MR= • 2MS3*4MCMS+MR= SORULAR

BİLGİSAYARLAR

Hesap Makinesi

88

Eğitim yazılımı

SORULAR

BİLGİSAYARLAR

1. Eğitim bilgisayar proğramları uygulamalı (kullanılırı) proğramlar yoksa bilgisayar sistemli proğramlar mıdır?

2. Eğitim bilgisayar proğramları ne şekilde olabilir?

3. Eğitim yazılımını kim ve nerede kullanabilir?

4. Eğitim yazılımı nereden satın alınabilir?

5. Eğitim yazılımın interaktif olması ne demektir?

6. Eğitim yazılımın multimedyalı (çok ortamlı) olması ne demektir?

7. Wikipedia nedir?

89

MULTİMEDYA (ÇOKLU ORTAM) Multimedya, aynı zamanda metin, resim, ses, video klipler ve müzik kullandığı belli içeriklerin gösteriş şeklidir. Çoklu ortamda gösterilen içerikler, onların kulanıcılar tarafından en iyi ve en ilginç şekilde anlamalarını sağlamaktadırlar. Örneğin kaplan sözcüğünün yazılarak tarif edilmesi, kaplanın resim, video ve ses çıkarılmasyla tarif edilmesine kıyasen daha az verimli olacaktır.

MULTİMEDYA (ÇOKLU ORTAM) 90

MULTİMEDYA 91

MULTİMEDYA TERİMİ

Multimedya, aynı zamanda metin, resim, ses, video klipler ve müzik kullandığı belli içeriklerin gösteriş şeklidir. Çoklu ortamda gösterilen içerikler, onların kulanıcılar tarafından en iyi ve en ilginç şekilde anlamalarını sağlamaktadırlar. Örneğin kaplan sözcüğünün yazılarak tarif edilmesi, kaplanın resim, video ve ses çıkarılmasyla tarif edilmesine kıyasen daha az verimli olacaktır.

BİLGİSAYAR MULTİMEDYA PROĞRAMLARI

Bilgisayar multimedya proğramları yazı, resim, fotoğraf, ses, animasyon, video klipler ve bağlantılar karışımı olan içeriklerden oluşmaktadır.

Linkler kullanıcının fareye tıklamasıyla multimedyalı proğramının içinde "gezinmesini" sağlayan bağlantılardır. Örneğin Multimedyalı proğramlar şunlardır: eğitim yazılımı, bilgisayar oyunları, veb siteleri, bilgisayar simulasyonları, sunum proğramları v.b. Multimedya proğramları büyük ve bellek aygıtlarına çok fazla bellek kabul ediyorlar. Onların boyutu, içeriklerinin bir parçası olan ses ve video dosyaların büyüklüğünden kaynaklanmaktadır.

SES VE VİDEO DOSYALARI

BİLGİSAYARLAR

MULTİMEDYA TERİMİ

Sesli verilerden oluşmuş olan dosyaya sesli ya da audio dosyası denir. Audio

dosyalar içeriğine göre ses ya da şarkılardır. Genelde rastlanan audio dosya formatları şunlardır: WAV, OGG, MID, MP3, WMA, CDA ve başka.

Video verilerden oluşmuş dosyalara video dosyaları denir. Video dosya içerikleri video klipler ya da filmlerden oluşmaktadır. En çok rastlanan video dosya formatları şunlardır: MOV, WMV, DIVX, AVI, MPEG, MPG ve başka.

92

SESLİ VE VİDEO DOSYALARLA ÇALIŞMAK İÇİN KULLANILAN PROĞRAMLAR

Audio ve video dosyalar, bilgisayarda ortam yürütücüsü (Media Player) olarak adlandırılan proğramlardan dinlenebilir ve izlenebilir. Kullanıcılar audio ve video dosyaları birçok farklı ortam yürütücülerden birini seçebilir. Daha yaygın ortam yürütücü proğramları şunlardır: Windows Media Player, Totem, Ritam Box, ITunes, Real Player, QuickTime v.b. Bunlardan bazıları audio bazıları ise videodur, fakat genelde audio/video yürütücüleridir.

KODEK (CODEC) PROĞRAMLARI

Şimdiye kadar istediğiniz video klibi ya da filmi bazı ortam yürütücüden açmayı denerken, onların açılmaması ya da sadece sesi işitip görüntünün olmadığı durumlara düşmüş müşünüz? Eğer bu sorunu çözmek isterseniz, ismi KODEK olan proğrmlarla "tanışmanız" gerekiyor!

Ses ve video dosyaları büyük ve bellek aygıtlarına çok fazla bellek kabul ediyorlar. Bir CD'de fazla şarkıların ya da bir CD veya DVD'de bütün bir filmin korunması için onların küçülmesi - sesli ve video dosyaların orijinel büyüklüğünün sıkıştırılması gerekiyor. Dosyaların küçülmesi sırasında orijinel büyüklüğünün ne kadar azalmış olmasına bağlı olarak dosyalar az-çok kalitesinden kaybediyor. Dosyalar açılmalarına kadar sıkıştırılmış durumdadır. Ortam yürütücüsünde kullanıldıklarında dosya içeriklerinin görünmesi için onları sıkıştırılmış durumdan çıkarmak- genişletmek gerekmektedir.

BİLGİSAYARLAR

MULTİMEDYA TERİMİ

Audio ve video dosyaların oluşturulmasında küçülmesini ve ortam yürütücüsüyle açıldığında genişlenmesini sağlayan proğramlara KODEK (Codec - COmpressionDECompression) denir.Sesli dosyaların sıkışmasını sağlayan en popüler formatlar MP3 ve OGG'dir, video dosyaların sıkıştırılmasını sağlayan en popüler formatlar ise şunlardır: DivX, XviD, WMA, RealVideo v.b.

93

WİNDOWS WİNDOWSTA MULTİMEDYA

BİLGİSAYARLAR

MULTİMEDYA TERİMİ

Windows işletim sistemiyle multimedia dosyalarıyla çalışmayı sağlayan birkaç proğram geliyor: • Sound Recorder, • Volume Control, • Windows Media Player, • Windows Movie Maker.

Bu proğramları kullanmak için bilgisayarda hoparlörler, kulaklıklar ve mikrofon gibi aygıtların bağlı olması gerekmektedir.

Sound Recorder Sound Recorder WAV audio dosyaların işitilmesini ve kaydedilmesini sağlayan basit bir proğramdır. Kaydedilen videolar İnternette, sunumlarda, video kliplerde v.b. yerlerde kullanılabilir. Kaydedilen audio dosyaların uzunluğu çok kısadır, yaklaşık 1 dakika.

Proğram şöyle açılır: Start → All Programs → Accessories →Entertainment → „Sound Recorder“.

Pencerede görünen bölümlerin şu anlamları vardır: 1. Kaymacın durumuna kadar çalınan bölümün uzunluğu /san.

2. Kaymaç 3. Başlangıca hızlı dönme 4. Sona hızlı gitme 5. Başlat 6. Durdur 7. Kaydetme 8. Ses kaydının toplam uzunluğu/san.

VOLUME CONTROL Volume Control proğramı şöyle açılıyor: • Start → „All Programs“→ Accessories → Entertainment ya da • "Task bar" çubuğunun sağ tarafında bulunan hoparlör simgesine çift tıklamayla açılmaktadır.

94

WİNDOWS Volume Control proğramı bilgisayardan ve bilgisayara: hoparlörlerin (kulaklıkların), PC nin içinde yerlemiş hoparlörlerin, mikrofonun, CD'den müziğin ses yüksekliğin değişmesi için kullanılır.

Ses yüksekliği dikey kaymaçların(1) aşağıya ya da yukarıya çekilmesiyle ayarlanıyor. Her dikey kaymacın üzerinde bulunan yatay kaymaçlar (2) sol ve sağ hoparlörün seslerini dengelemek için kullanılır.Bilgisayarda sesle ilgili yüklenmiş ya da bağlanmış aygıtlara bağlı olarak yatay kaymaçların sayısı değişiyor. Mute düğmesi (3) sesin tamamen kapanmasını sağlıyor.

WINDOWS MEDIA PLAYER

Windows Media Player proğramı şu olanakları sunuyor: • müzik dinlemek, • filmler ve video klipler izlemek, • Audio CD'den müzik dosyalarını farklı format dosyalarına dönüştürmek - müziğin sıkıştırılması (Rip) • CD'ye müzik kaydetmek (Burn) Proğram şu şekilde açılıyor: Start → „All Programs“→„Windows Media Player“

BİLGİSAYARLAR

MULTİMEDYA TERİMİ

Pencerenin parçaları şunlardır: 1. Proğramın adı 2. Proğram penceresinin çalışma düğmeleri, 3. Menü listesi 4. İleri ve geri gitme düğmeleri 5. Film ve müziklerin dinlendiği sırada görünen görsel efektlerin, seyredilen resimlerin veya seçilen menünün içeriğine bakıldığında kullanılan çalışma bölümü 6. Müzik ya da filmin durumunu kontrol eden düğmeler, 7. Film veya şarkının o anki durumunun gösterilme veya değiştirilmesini sağlayan kaymaçlı çubuk, 8. Pencerede gösterilen proğramın görünümünü değiştiren düğmeler.

95

Çizgi filmi

Müzik dinlereken görsel efektler

Müzik dinlereken görsel efektler

Menü listesi şu şekilde ayrılmıştır: Now Playing menüsü şu olanakları veriyor: Panelin açılması ya da kapanması Müzik dinlendiğinde görsel efektler tipini seçme v.b.

Cancel

Panelin açılması ve kapanması

Görsel efektin seçimi

BİLGİSAYARLAR

MULTİMEDYA TERİMİ

Library menüsü şu olanakları veriyor: - playlisti kurma - seçilen şarkılar grubu - (1). Bu şarkılar sırasına göre veya rastgele olarak dinlenebilir (shuffle) - (2), - müzik, video dosya veya resim ve fotoğrafların farklı kategorilere göre kütüphanelerde düzenlenmeleri: (3) sanatçı, aktör,Tv dizisi, tarz, albüm, tarih, söz ve şarkılara göre gruplaştırma olabilir.

96

WİNDOWS Rip menüsü müziğin audio CD'den sıkıştırılmış format dosyalarına dönüştürülmesini sağlıyor (mp3, wma, wav vb). Rip, audio CD'nin bilgisayardan CD'siz veya başka bir taşınabilir aygıttan (örneğin iPod'tan) dinlenilmesine imkan vermektedir.

Burn menüsü şarkıların kütüphaneden CD'ye kaydedilmesini sağlamaktadır. Kaydetmek işlemi, herhangi bir CD yürütücüsünde dinlenebilen audio CD’de olabildiği gibi, sadece belli formatları (mp3, wma) okuyabilen CD yürütücülerinden dinlenenbilen data CD’ de (mp3, wma v.b) de gerçekleşebilir .

Sync menüsü şarkıların bilgisayardan herhangi bir müzik dinleme aygıtına sekronizasyonunu (eşleme) sağlamaktadır.

Media Guide menüsü on-line müzik satın alma, İnternet radyo, müzik yürütücü indirmeden oluşan multimedya içeriklerinde rehber konumundadır.

WİNDOWS MOVİE MAKER

Windows Movie Maker video dosyaların oluşturulmasını ve işlenmesini sağlayan proğramdır.

Proğramın orijinal video dosyalarına metin, resimler, müzik, değişik görsel efektler v.b. eklenebilir. Video dosyaların bölümleri kesilebilir veya belirli sahnelerden resimler yapılabilir. Görsel efektlerin geçişine imkan veren birden fazla dosya aralarında istenilen sırada bağlanabilirler. Bu proğramda, belirli bir sıra ve kullanım süresinde gösterilen ard arda dizilmiş resim ve fotoğraflardan oluşan yeni bir video dosya oluşturulabilir. Sıradaki resme geçiş görsel efektler, resim üzerine metin yazma, ses ya da müziğin aktifleştirilmesiyle gerçekleşebilir.

BİLGİSAYARLAR

MULTİMEDYA TERİMİ

Winddows Movie Maker proğramı şu şekilde açılır: Start → All programs→ Windows Movie Maker.

97

WİNDOWS Penceredeki daha önemli parçaların anlamı şudur: 1. Video, audio ve grafik dosyaların aktarılması yeni video dosyanın oluşturulmasında elemanlar olarak kullanılacaktır.

2. Video dosyadaki elemanların ayarlanması (sıralama, kullanım süresi, animasyon seçimi, geçiş efektleri v.b.).

3. Yerleştirilecek yerin seçimine göre video dosyanın kaydedilmesi.

4. Video dosyanın (video klipleri, audio dosyaları, resimler görsel efektler, animasyonlar v.b.) oluşturulmasında, (1) ve (2) adımlarında seçilen dosya ve efektlerin görünümünü göstermek.

5. Video dosyanın içerdiği elemanların sıralama bölümü (tıkla- çek - bırak). Bu bölümde şunlar gösterilebilir: • Video dosyaların ve tüm elemanların süresi, • Video dosyanın elemanlarının görünme sırası.

Görünümü değiştiren düğme

Görüntüleme sırasına göre video elemanları

Resimler ve video dosyalar Geçiş efektleri Video dosyalardan alınan sesler

Merhaba

BİLGİSAYARLAR

MULTİMEDYA TERİMİ

Başlık

Video elemanarın zaman göstergesi

Geçiş efektler

Resim

Video klip 2

Video klip 2

Aktarılmış müzik ve sesler Video dosyasına aktarılan metin

6. Video klibin gösterildiği ekran. Ekranda (1) video dosyanın o anki görüntüsünden resim yapılması (2)’nin altında bulunan düğmeye tıklanması yeterlidir, ardından resmin isim ve yerinin seçilmesi gerekmektedir (3).

98

WİNDOWS

Yeni video dosyayı kaydettiken sonra bazı yürütücüden izlenebilir

LINUX LİNUXTA MULTİMEDYA Ubuntu masa üstü yönelik Linux sistemidir. Diğerleri arasında multimedya verilerle hergün temasta olan sıradan kullanıcılara da yöneliktir. Buraya ses ve videolar da dahildir. Verilerle çalışılması için Ubuntu multimedya birtakım uygulamalar içermektedir. Bu uygulamalar, Uygulamalar menüsünde bulunan "ses ve video" alt menüsünde yer almaktadır.

SES HACMİ

BİLGİSAYARLAR

LİNUXTA MULTİMEDYA

"Ses hacmi" uygulaması bilgisayardan çıkan ses yoğunluğunun ayarlanmasını sağlamaktadır. Bu uygulamadan ses yoğunluğunun dengesi, ses çıkaran özel elemanlar (aygıtlar), sol ve sağ hoparlörün ses yoğunluğu ve sesin tamamen kısılması kontrol ediliyor. Bu uygulama aplet şeklinde çalışıyor ve Ubuntunun başlama koşulu sırasında hoparlör şeklinde olan simge üst çubuğun sağ tarafında bulunuyor.

99

Farenin çift tıklanmasıyla ses hacminin ayarlanma uygulaması açılıyor.

Resimde birkaç kaymaç görünüyor ve bunların arasında Master kaymaçı ana çıkış sesine uygulanıyor. Diğer elemanlar ve bilgisayarda olan aygıtlar (dizi girişi, CD, mikrofon) da görünüyor. Dolayısıyla bu uygulamada her aygıtın özel olarak ses hacmi ayarlanabiliyor.

BİLGİSAYARLAR

AUDİO CD'LERİN İŞİTİLMESİ

Audio CD'ler ayrı şarkılar şeklinde ses kayıtları içermektedir (Standard CD diskinde 74 dakikaya kadar). Diski CD aygıtına yerleştirdikten birkaç saniye sonra çalışma alanında "Audio disk" simgesi beliriyor ve Sound Juicer uygulaması devreye geçiyor.

Pencerenim üst kısmında diskin başlığı, yorumcu, müzik tarzı ve toplam süre gösteriliyor. Listenin alt kısmında diskte bulunan şarkılar (ses kayıtları) gösterilmekte ve CD diskini CD aygıtına yerleştirdiğimizde tüm kayıtlar seçilmiş durumda oluyor. Bu da, CD'de bulunan tüm kayıtların (birer birer) dinleneceği anlamına gelmektedir. Şarkılardan biri seçimden çıkarıldığında sıra o şarkıya geldiğinde hemen başka bir şarkıya geçiş yapılır. Başla düğmesi diskin içeriklerin başlanması için kullanılmaktadır.

100

AUDİO DOSYALARIN AÇILMASI

Audio dosyaları ses kaydı içermekte ve genelde wav, ogg ya da mp3 uzantıları mevcuttur. Audio dosyanın en basit şekilde açılması onun simgesine çift tıklamayla gerçekleşir (Nautilus üzerinden). Dosya ogg formatındansa, onun açılması için kodekler gerekmiyor. Bu tür formatlı bir dosya Totem izleyicisi tarafından açılır. Bu proğram genelde video kayıtları için kullanılmaktadır fakat audio kayıtlarını da açmaktadır. Totem izleyicisi şu komutla açılıyor: Uygulamalar→ ses ve video→ Film oynatıcısı.

BİLGİSAYARLAR

Pencerenin merkez bölümünde (resimde siyah donatılmış bölüm) o anda çalınan müziğe göre hareketlenen animasyon görünmektedir. Aşağıdaki bölümde başlama, ara verme, önce ya da sonraki kayda geçme kontrolleri bulunmaktadır. Zaman kaymaçı audio dosyanın zamanını ve açılan kaydın o anki durumunu göstermaktedir. Kullanıcı bu kaymaçı sağa sola hareket edip kayıt üzerinden ileri-geri gidebilir. Sağ tarafta bulunan "yan çubuk" ta kullanıcı şarkılar ekleyebilir ya da çıkarabilir, çalma listesini kaydedebilir.

Audio dosyaların büyük bölümü MP3 formatında kayıt ediliyor. Bu bölümde kodeklerin yüklenmesi ve MP3 kayıtların açılış şekli açıklanmıştır. Kodeklerin en kolay yüklenme yöntemi Ubuntu otomatik yükleme yöntemidir.Yüklenmesnin başlatılması için MP3 şarkısına iki kez tıklamak yeterlidir.

101

LINUX Bundan sonr a şarkıyı açmaya deneyen Totem izleyicisi açılmaktadır. Kodekler henüz yüklenmediklerinden dolayı kullanıcıya, Ubuntu gereken kodekleri aramaya geçsin mi sorusu sorulmaktadır.

Aramanın başlatılması için bilgisayarın İnternete bağlı olması gerekmektedir. Arama birkaç saniyeden birkaç dakikaya kadar sürebilir.

BİLGİSAYARLAR

Bulunduktan sonra, kodekler gösteriliyor.

Kullanıcı kodekleri seçiyor ve aynı zamanda hukuk kurallarından dolayı yükleme koşullarını kabul etmesi gerekiyor.

102

LINUX

Onaydan sonra Yüklet düğmesine tıklanır. İşletim sisteminde sistem değişiklikleri yapılmaları gerektiğinden dolayı yüklemeyi sadece yönetici (administrator), kendi şifresini girdikten sonra yapabilir.

BİLGİSAYARLAR

Bundan sonra yükleme dosyaların alınması ve ardından kodeklerin otomatik yüklenmesi başlıyor. Kodekler yüklendikten sonra, Totem izleyicisi MP3 şarkıyı çalmaya devam edecektir. Yüklenen yazılım sadece audio kodekleri değil, video kayıtlar için kodekler de içermektedir.

Totem izleyicisi müziğin çalınması için sadece temel işlevsellikleri sunmaktadır. Kullanıcının çok şarkıları varsa, dosyaların düzenlenmesi ve onların daha kolay yönetilmesi gerekirse Ubuntu Ritamboks müzik dinleme uygulamasını sunuyor. Onun simgesi Uygulamalar → Ses ve video menüsünde bulunabilir. Bu uygulamanın görünümü resimde verilmiştir.

103

LINUX

Uygulamanın üst bölümünde müzik çalma ve listenin tekrarlanma kontrolleri ile sıradaki şarkının rastgele seçilmesi bulunmaktadır. Sol tarafta birkaç kategoriye ayrılmış kütüphane, kullanıcının çalma listesi ve şarkılar içeren ek aygıtlar (Örneğin CD aygıtı) bulunmaktadır.

Kullanıcı şarkıları birer birer aktarma yerine bütün bir şarkı dizini birden ekleyebilir. Bunu Müzik → Klasör Ekle komutuyla sağlayabilir. Şarkı dizinini aktardıktan sonra, Ritamboks İnternette şarkının yorumcusu,albümü ve albüm kapağı hakkında ek bilgiler aramaktadır. Alınan bilgilere göre Ritamboks şarkıları yorumcu ve albüme göre gruplaştırıyor.

BİLGİSAYARLAR

RADYONUN AÇILMASI

İnternet radyosu İntenette radyo ortamının yayılmasının yeni yöntemlerinden birisidir. Bu yayın şekli kullanıcıların istediği radyo istasyonlarını dünyanın her yerinden dinlemelerini sağlamaktadır. İnternet üzerinde radyo dinlemek için audio dosyaların dinlenmesini sağlayan Ritamboks proğramı kullanılmaktadır. Ritamboksun Kütüphane bölümünde Radyo listesi bulunmaktadır. Kullanıcı bu liste üzerine İnternetten yayın yapan radyo istasyonlarını düzenleyebilir.

104

LINUX

BİLGİSAYARLAR

Listeye yeni radyo istasyonu eklemek için şu komut kullanılıyor: Müzik → New Internet Radio Station ya da listenin boş alanında farenin sağ düğmesine tıklayarak "New Internet Radio Station" seçeneği kullanılıyor. Radyonun İnternet adresine girmek için diyalog kutusu açılıyor. Radyolar, daha fazla radyo içeren çalma listesi ekleyerek de listeye eklenebilir.

Kullanıcılar bu veb sitesinde birçok kritere göre radyo istasyonları seçebilme imkanına sahiptirler. Ondan sonra Tune it bağlantısına tıklanarak seçilen radyo yayını dinlenebilir.

105

LINUX DVD VİDEOLARIN AÇILMASI

DVD disklerin ana içerikleri birkaç saatlik video kayıtlarından oluşmasına rağmen veriler de içerebilirler. Totem izleyicisi DVD ve diğer farklı video kayıtların izlenmesi için standard ve tamamiyle işlevi bir izleyicidir.

Onun açılması çok kolaydır.

DVD'nin aygıta yerleştirilmesinin ardından kullanıcın izleyebileceği video kaydı otomatik olarak devreye geçiyor.

Seslerin yönetimi için kullanılan standart kontroller burada da karşımıza çıkıyor. Bakış menüsüde Oran alt menüsü bulunmakta, buradan ekranda videonun gösterildiği kenarların oranı ve Tercüme alt menüsünde filmin tercüme edilen dili seçilmektedir.

Totem DVD’ de izlenen filmin resmini kaydetme özelliğine de sahiptir.

Bunu yapmak için Aygılar → Ekranı kaydet komutu seçilerek açılan diyalog kutusunda resmin nerede kaydedileceği belirtiliyor.

BİLGİSAYARLAR

VİDEO DOSYALARIN AÇILMASI

Çok sayıda audio formatlar olduğu gibi çok sayıda video formatlar da vardır. Nautilus video dosyası üzerine iki kez fare tıklanmayla açılmaktadır. Resimde avi uzantılı sıkıştırılmış video dosyası ve sub uzantılı filmin iki tercümesi verilmiştir.

106

LINUX

Film seçildiği anda, Totem avi dosyası aynı adı taşıyan tercümeyi arıyor.

Böylece örneğin Troy.sub tercümesi açılacaktır.

AUDİO CD'NİN KAYDEDİLMESİ

BİLGİSAYARLAR

Audio CD'lerin kaydedilemsi için Serpentine proğramı kullanılmaktadır. Bu proğram Uygulamalar → Ses ve Video menüsünde bulunmaktadır fakat kullanıcı CD aygıtına boş CD koyduğunda bu proğram otomatik olarak açılmakta ve kullanıcı Audio CD Yap seçeneğini seçmektedir. Kullanıcının audio CD oluşturması için CD'ye kaydedilecek 74 dakikalık audio dosyalar seçmesi gerekmektedir (ogg, mp3 veya başka format). Audio dosyaların eklenmesi iki şekilde yapılmaktadır: dosyaların birer birer eklenmesi ( Ekle düğmesi) ya da şarkı çalma listesinin (Ritmboks veya başka proğram) eklenmesiyle yapılmaktadır.

107

Düzenle → Tercihler (Preferences) komutuyla kaydetme parametreleri ayarlanıyor.

Device: Use maximum speed Choose writing speed

Close

Kaydetme koşulları ayarlandıktan sonra ana pencereden Diske yazdır düğmesiyle kaydetme başlamaktadır.

BİLGİSAYARLAR

SORULAR

SORULAR Multimedya Terimi 1. Çok ortamlı bilgisayar proğramları nedir?

2. Ses dosyanın içeriği ne olabilir?

3. Ses doyaların diğer ismi nedir?

4. Dosyanın sıkıştırılması nedir?

5. Ses ve video dosyaların sıkıştırılması neden gerekiyor?

6. Aynı bir film iki farklı yöntemle sıkıştırılmışsa ve birinci yöntemle bir DVD boyutu, ikinci yöntemle ise CD boyutu alırsa, hangi film daha iyi kaliteli olacaktır?

Neden?

7. Audio ve video dosyalar için birkaç format say!

108

9. Medya yürütücü proğramları hangi olanakları sağlamaktadır?

10. Tanınmış medya yürütücü proğramların adlarını say!

11. Kodek proğramı nedir?

12. Tanınmış kodek proğramların adlarını say!

Multimedya Proğramları Ses kayıtçıları, Ses Kontrolu 1. Ses kartın bağlantısına mikrofon (bilgisayara sesli verilerin girilmesinin sağlayan aygıt) tak.

2. Ses kaydı için proğramı aç ve kendini tanıtacağın konuşmayı (adın ve soyadın, sınıf,okul v.b.) kaydederek kısa bir ses dosyası oluşturmayı dene.

3. Oluşturduğun ses dosyasını senin Sesler klasöründe Merhaba adıyla kaydet.

4. Ses aygıtlarını ters yönde, daha hızlı, daha yavaş, yankı ekleyerek çalmayı dene!

5. En çok beğendiğin değiştirilmiş dosyayı senin klasöründe Merhaba_degismis adıyla kaydet.

6. Merhaba ve Merhaba_degişmiş dosyalarını bağlanmış olarak adlandıracağın bir dosyaya bağlamayı dene.

7. Yeni dosyayı Bağlanmış adıyla kaydet.

8. Bağlanmış dosyasını dinle!

Audio-Video Yürütücüleri 1. Müzik dinle veya bir video klip seyret.

2. Sesi önce kapatmayı sonra da yeniden açmayı dene.

3. Öğretmenin yardımıyla bazı müzik CD'den ses dosyalarını mp3 formata dönüştür ve ondan sonra bilgisayarın CD aygıtını kullanmadan dönüştürdüğün ses dosyalarını aç.

SORULAR

BİLGİSAYARLAR

Videoyla Çalışma Proğramları 1. Resimlerden video klip oluşturmayı dene öyle ki resimlerin geçiş arasında efektler, resimlerin animasyon efektleri, video klibin başında ve sonunda metin ve/ yada resimlerden bazılarına yorum ekle. Video klibe müzik kat! Dosyayı video dosyası olarak kaydet ve bazı medya yürütücü proğramını kullanarak oluşturduğun dosyayı aç.

109

İNTERNET İletişim kuran ve bilgi alışverişi yapan, birbirine birçok biçimde bağlı olan dünya çapında miliyonlarca bilgisayar düşünün. O internet ağıdır.

İNTERNET 110

İNTERNET 111

BİLGİSAYAR AĞLARI Bilgisayar ağı iki ya da daha çok birbirine bağlı bilgisayarlar grubundan oluşmaktadır.

Ağ bağlantılı bilgisayarlar daha büyük veya daha küçük mesafede bulunabilir ve farklı aygıtlar aracılığıyla bağlanabilir - kablolu ya da kablosuz BİLGİSAYAR AĞ TÜRLERİ

Temel bilgisayar ağ türleri, birbirine bağlı olan bilgisayarların kendi aralarındaki mesafeye göre şunlardır : • Yerel bilgisayar ağı (LAN – Local Area Network).

• Yaygın bilgisayar ağı (WAN – Wide Area Network).

YEREL BİLGİSAYAR AĞI - LAN

LAN ağı aralarındaki mesafenin çok uzak olmadığı bilgisayarları bağlar. Bir sınıftaki, ofisteki, evdeki, binadaki ve buna benzer yerlerdeki bilgisayarların birbirlerine bağlanması yerel bilgisayar ağı için örnek olarak gösterilir.

BİLGİSAYARLAR

BİLGİSAYAR AĞLARI

YEREL BİLGİSAYAR AĞLARI

Birbirine bağlı olan bilgisayarlar kendi aralarında ortak donanım aygıtları paylaşabilir, yazıcı, tarayıcı ve başka aygıtlar gibi proğram ve dosyalar paylaşabilir Örneğin : Ağdan sadece bir bilgasayara bağlı olan yazıcı veya tarayıcı, bu ağa bağlı olan diğer bilgisayarlarda tarayıcı ve yazıcı onlara bağlı olmamalarına rağmen onları kullanabilirler. Verileri ve proğramları USB bellek ya da CD kullanmadan bir bilgisayardan başka bir bilgisayara aktarabilirler. Yerel bilgisayar ağa bağlı olan her bilgisayarın kullanıcısı diğer bilgisayarlara hangi aygıt ve klasörlerin kullanılabileceklerini ayarlayabilir. Kullanıcı bilgisayarındaki içeriğin ağa bağlı olan diğer bilgisayarların görmemelerini de sağlayabilir. Sadece bir klasörü diğer bilgisayarlarla kullanım amaçlı ve anlaşmalı olarak da belirli proğram ve dosyaları paylaşabilir.

112

WİNDOWS Windows'ta yerel bilgisayar ağdaki bilgisayarları, ortak aygıtları ve dosyaları masaüstünde ya da Start menüsünden My Network Places'te görülür.

LINUX Yerler → Ağ manüsünde ağda kaynakları ayıran bilgisayarlara ve aygıtlara erişiliyor LAN AĞINA BİLGİSAYARLARI BAĞLAYABİLECEK AYGITLAR

Yerel bilgisayar ağına bağlanacak her bilgisayarın kendi ağ kartı olmalıdır.

Yerel bilgisayar ağına bağlı olan bilgisayarların aralarındaki veri aktarılması ve düzenlenmesini sağlayan aygıta sviç (switch) denilir. Daha küçük yerel bilgisayar ağlarında sviç ruter (router) adlı aygıtın bir parçası olabilir. Router, yerel bilgisayar ağının başka ağlarla bağlanmasını sağlamaktadır. (örneğin : başka yerel bilgisayar ağı ya da İnternet)

YAYGIN BİLGİSAYAR AĞLARI - WAN

BİLGİSAYAR AĞLARI

WAN ağı büyük coğrafi mesafeleri dahilindeki bilgisayarları bağlamakatdır. Örneğin, bir devlette, farklı devletlerde ve kıtalardaki bilgisayar ağını oluşturmaktadır. WAN ağı, LAN ve WAN ağlarından oluşan bir ağ olarak da düşünülebilir. WAN ağını bağlama aygıtları : transokyanus kabloları, uydu, telefon hatları, v.b.

Dünya’nın en büyük WAN ağı internet ağıdır.

BİLGİSAYARLAR

İNTERNET

İletişim kuran ve bilgi alışverişi yapan, birbirine birçok biçimde bağlı olan dünya çapında miliyonlarca bilgisayar düşünün. O internet ağıdır. İnternet dünyanın en büyük WAN ağıdır, bu yüzden ona Dünya bilgisayar ağı da denilir. Dünya'daki bütün bilgisayar ağlarının ağı olarak hayal edebiliriz.

113

İNTERNETİN ÇALIŞMASI İNTERNET'TE HER BİLGİSAYARIN İNTERNET ADRESİ

Her bilgisayarın internete bağlanması için kendi adresinin olması gerekmektedir.

Ona İnternet adresi denir ve IP kısaltması ile işaret edilir (Ay Pi). Bu adresle bilgisayar gerekli verileri İnternetten bulabildiği gibi kendi verilerini de İnternetteki diğer bilgisayarlara gönderebilir. İnternete bağlı her bilgisayarın kendi İnternet adresi olduğu gibi İnternetteki diğer bilgisayarların gözlenmesini sağlayan dosyanın (metin, resim, video, müzik, v.b.) da kendi adresi olmalıdır, buna web adresi veya URL denir (Uniform Resource Locator).

BİLGİSAYARLAR

İNTERNETİN ÇALIŞMASI

İNTERNETE BAĞLANMA BİÇİMLERİ

Bilgisayarın internete bağlanması için, bağlanmayı sağlayacak bir şirketin olması gerekmektedir. İnternete bağlanmayı sağlayan şirketlere İnternet Servis Sağlayıcıları denir (ISP). Bizde bu tür şirketler: MtNet, OnNet v.b.

Bağlantı birkaç türden olabilir: • sabit telefon hattı aracılığıyla : ° Dial Up, ° ISDN, ° ADSL. • Televizyon aracılığıyla : ° kablo, ° uydu • Kablosuz ( WiFi,WADSL,WiMAX).

• Cep telefonu aracılığıyla (GPRS, EDGE,3G).

Veri aktarmanın hızı, fiyatı, fırsat ve diğer özellikleri bütün bu bağlanma şekillerinin gerçekleşmesinde kullanılan cihazlara bağlıdır (telefon hattı, modemler, uydular, kablolar, kablosuz adaptörler v.b). Her kullanıcı kendine en uygun olan bağlanma şeklini seçebilir.

114

İNTERNET SERVİSLERİ İnternetin sunduğu konuşma, mesajlaşma, veriler, alışveriş, resim, müzik, video klip indirme ve diğer avantajlara İnternet servisleri denir. Servisler sunucu(server) adı verilen İnternete bağlı olan bilgisayarlarda çalışırlar. İnternetteki fırsatları değerlendiren, İnternete bağlı olan bilgisayarlara müşteriler denilir. Bu alışveriş merkezine benzer, insanların bir bölümü hizmet sunar, daha fazlası ise hizmetlerden yararlanır. Ör: otopark, çeşitli ürünler için dükkanlar, restoranlar, postaneler, bankalar, kuaförler, sinemalar, v.s. İnternet servislerin bazıları : • WWW (World Wide Web). Kendi veb sitesini tasarlayan ve diğer veb sitelerde gezinebilmeyi sağlayan servistir.

• Search Engines (arama motorları). İnternetten gerekli olan bilgileri bulabilme servisidir.

• E-mail. E - posta alma ve gönderme servisidir.

İNTERNETİN ÇALIŞMASI

• İnteraktif iletişim. Internet üzerinde aynı zamanda insanlar arasında Servisi metin, ses veya video iletişimi servisidir. İletişim mIRC, Yahoo Messenger, ICQ, Skype ve diğerleri gibi çeşitli programlar aracılığıyla gerçekleştirilir.

BİLGİSAYARLAR

• E-commerce. Çeşitli online ürünleri satın alma ve satma ve farklı servislerin uyulanmasi.

115

• Elektronik bankacılık . Banka hesabını kontrol etmek, hesapları ödemek ve buna benzer faaliyetleri olan servistir.

• Download. Ağdan veri indirmek için farklı servislerdir (resim, müzik,video klipler, filmler v.b).

• Upload. Ağa veri göndermek servisleridir. .

BİLGİSAYARLAR

VEB SAYFASI VE VEB SİTESİ

İNTERNETTE DAVRANIŞ KURALLARI İnternet kullanıcıları şunları bilmelidir : • İnternetteki veb adresleri ya da içerilikler her zaman doğru ve güvenli olmayabilir.

• İnternette iletişim kuran insanlar her zaman iyi niyetli olmayabilirler. İnternet kullanıcısı isen ve rahatsız edici ve istenmedik olaylardan korunmak istiyorsan aşağıdaki ipuçlarını dikkate al : • Nasıl davranacağını bilmediğin olaylarda, güvendiğin ve avantajları ile tehlikeleri iyi bilen birinden öğüt alabilirsiniz (ebeveyin, öğretmen).

• İnternette kullandığın şifreleri kimseye söyleme çünkü kötü niyetli olarak kullanabilirler. Örneğin : Birisi e-posta adresindeki mesajları okuyabilir veya silebilir, senin adına İnternette iletişim kurabilir ya da istenmeyen olaylara dahil olabilir.

• Kendi verilerini ve e-mail adresini tanınmamış ve güvensiz sitelere kaydetmeyin.

Tanınmamış mesajlara cevap vermeyin çünkü reklamların ve virüslerin saldırısına uğrayabilirsiniz.

• Hiçbir zaman İnternette bir şeyi satın almak veya sipariş etmek için ebeveyinlerinizin izni olmadan kredi kartı numarasını yazmayınız.

• Tanımadığınız insanlar için tanınmamış olarak kalın çünkü en kötüleri bile iyi niyetli, çocuk ya da genç olarak kendilerini tanıtabilirler.

• Kendi veya ailenin kişisel bilgilerini tanımadığınız insanlara vermeyin ( ad ve soyad, adres, telefon ya da resim). Kendi düşünce ve görüşleriniz hakkında dürüst olun fakat kimliğinizi ortaya çıkarmayın.

• İnternette tanıştığın biriyle görüşmek istersen o açık bir yerde olsun. İnternette yaptığın anlaşmanın ne kadar doğru oldğunu asla bilemezsin. Yanlız gitme, kendini güvensiz hissediyorsan hemen git, telefon aç ve yardım ara.

116

• İnternette sohbet ederken rahatsız edici ve değersiz sözler kullanma.

• Sohbet ederken metinde büyük harfler kullanma çünkü bu bağırdığın anlamına gelir.

• Bu konu hakkında daha çok bilgi almak istersen www.crisp.org.mk. adresine girebilirsin

Ben

Ben

VEB SAYFASI VE VEB SİTESİ

VEB SİTESİ

Veb sitesi bir ya da daha fazla veb sayfanın koleksiyonudur. Veb sitelerden veb sayfaları klasör ve alt klasör gövde şeklinde örgütlenmiştir.

117

BİLGİSAYARLAR

Veb sayfası İnternette gözetlemek için ayarlanmış bir belgedir.

Veb belgelerinde .htm ya da .html ekleri bulunur. Veb sayfaları metin, resim, ses ve videoların kombinasyonundan oluşan içeriklere sahiptir. Veb sayfalarını ayarlamak ve gözetlemek için en pöpüler İnternet servisi WWW (World Wide Web) dir.

VEB SAYFASI VE VEB SİTESİ

VEB SAYFASI

ANA SAYFA

Her veb sitesinin kendi ana sayfası vardır. Veb sitenin ana sayfasına Home Page denilir. Genellikle bu sayfa kullanıcının veb sitede ne bulabileceğini gösterir - kitabın baş sayfasının içeriğine benzer.

ADRES

İnternet

İstemci (müşteri)

Veb server

Veb sitesi

Veb sayfası

Her veb site sayfasının açık olması için kendi adresinin olması gerekmektedir (URL). Kullanıcı genellikle veb sitenin ana sayfasını açar. İşte bazı veb sitelerinin adresleri nasıl yazılır: http://mk.wikipedia.org http://www.cartoonnetwork.com veya http://www.cartoonnetwork.com/games/dexterlabs.html http://www.masterint.mk Gördüğümüz gibi veb adresleri birkaç bölümden oluşabilir. Her bölümün kendi anlamı vardır. İnternet sitesinin kime ait olduğu, hangi şirket veya organizasyon türü olduğu, sitenin hangi ülkede barındırıldığını veb adreslerin bölümlerinden öğrenebiliriz.

BİLGİSAYARLAR

VEB SAYFASI VE VEB SİTESİ

VEB ADRESLERDE Kİ BÖLÜMLERİN ANLAMLARI:

• http:// - veb sayfaların verişimi için protocol (kural) kısaltması • www. mk - veb server adı için kısaltma • cartoonnetwork, wikipedia, а1, antenna5... - site isimleri • Sitenin tipi için kısaltmalar: Com - ticari Biz - biznis Net - ağ hizmetleri Gov - devlet kurumları Org – sivil toplum kuruluşları Edu - eğitim kurumları Mil - askeri kurumları ve başka • Devletler için kısaltmalar: mk - Makedonya, it - İtalya, bg - Bulgaristan, hr Hırvatistan.

• /games/dexterlabs.html - klasör ve alt klasörler rotası - site ve veb sayfası gövdesinden sayfa (dexterlabs.html).

118

BAĞANTILAR (LİNKLER)

Bir veb sayfasından başka bir veb sayfasına veya diğer veb sitelerinden diğer veb sayfalarına geçmek için, veb sayfasının içeriğinde belirlenmiş bölümler link olarak adlandırılmaktadır. Bağlantılar metinsel ya da grafiksel olabilir.

Metinsel bağlantılar altı çizilmiş sözler, veb sayfasının metin renginden farklı renkte olan sözcükler ve listede düzenlenmiş metin olabilir.

Grafiksel bağlantılar resim, düğme v.b. olabilir. Bağlantılar kalan metnin renginden farklı renkte olmalarından, altı çizimliş olmalarından ya da üzerinde imleç bulunduğunda şeklinin değişmesinden (örneğin okun işaret parmağını gösteren ele dönüşmesi) tanınabilirler.

VEB SİTENİN YAYINLANMASI VE BARINDIRMA (HOSTİNG)

Günümüzde veb sitelerin sahipleri sıradan insanlar, okullar, şirket, kurum ve enstitüler olabilir.

Veb sayfaları veb sitelerine özel proğramlar yardımıyla oluşturulup ekleniyor. Veb sitesi bir bilgisayarda oluşturuluyor, faklı bilgisayarda ise korunuyor. Veb sitenin İnternette görünmesi için açık olması için barındırılan bilgisayara veb server ya da host (barındırıcı) denir. Bunun yardımıyla veb sitesi dünyanın her yerinden İnternet kullanıcılara günde 24 saat açıktır. Veb sitenin içeriğinin oluşturulduğu bilgisayardan, barındırılan bilgisayara aktarılmasına veb sitenin yayınlanması denir. Herhangi bir veb serverinde veb sitesine yer ayrılmasına veb sitenin barındırılması denir. İnternet servisi dağıtıcı şirketleri (Mt Net, On net v.b.) çoğunlukla veb siteleri barındırıyorlar.

BİLGİSAYARLAR

VEB SAYFASI VE VEB SİTESİ

VEB TARAYICILARI Veb sitelerin açılması, görünmesi ve veb sitenin farklı veb sayfalarnda gezinmesini sağlayan proğramlara veb tarayıcı (web browser) denir. İnternette farklı veb sayfaları arasında gezinmeye popüler olarak İnternette "sörf yapma" denir. Veb sayfaları veb tarayıcılarında adresler için özel alanda veb sayfanın adresini yazarak açılıyor.

119

TANINMIŞ VEB TARAYICILARI

Büyük sayıda veb tarayıcıları vardır.

En popülerleri arasında şunlar yer almaktadır: Mozilla Firefox, Microsoft Internet Explorer, Opera ve Safari'dir.

Bir bilgisayara birçok birbirinden farklı veb tarayıcı yüklenebilir. Kullanıcı bunların arasında kiminle çalışacağını seçiyor veya hepsini aynı zamanda kullanabiliyor. Veb tarayıcının açıldığında, ilk açılan veb sayfasına ana sayfa ya da başlangıç sayfası denir.

VEB TARAYICILARIN ELEMANLARI

BİLGİSAYARLAR

VEB TARAYICILARI

Yukarda verilen veb tarayıcıları birbirinden farklı olmasından daha çok birbirine benzemektedir. Kullanıcının bu proğramlarla çalıştığında bazı önemli ortak bölümler şunlardır:

1. Görünen veb sitenin isim çubuğu ve veb tarayıcının adı.

2. Veb sitenin veb tarayıcıda görünmesinin çalışma menüsü.

File menüsü komutuyla sekmeler açılabilir, görünen veb sitesi kaydedilebilir ya da yazıcıdan basılabilir v.b.

View menüsü komutuyla aletler çubuğunda gösterilecek aletler seçilebilir, veb sayfanın görünümüne zumyapılabilir v.b.

Bookmarks (Favorites) komutuyla kullanıcının tekrar ziyaret etmesini istediği veb sayfaların adreslerini içeren liste oluşurulabilir. Böylece kullanıcının bu adesleri ezberleme veya yazması gerekmiyor, sadece Bookmarksa tıklaması yeterlidir.

History komutuyla belli bir süre içinde ziyaret edilen veb sayfaların listesi oluşturulabilir, örneğin son hafta, ay v.b.

120

3. Veb tarayıcısında veb sayfaların görünümüyle çalışma aletleri. Daha fazla kullanılan aletler şunlardır:

1. Back - ziyaret edilen önceki sayfaya geri döndürüyor.

2. Forward - kullanıcının bir sayfa geriye dönmeden daha önceki sayfayı yeniden açıyor.

3. Stop - Veb sayfanın okunkasını durduruyor, örneğin okuma çok yavaş gidiyorsa v.b.

4. Reload ya da Refresh - sayfanın açılması başarısızsa, çok yavaş açılır ya da sonuna kadar açılamazsa aynı sayfayı yeniden açmayı deniyor.

5. Home - veb tarayıcının ilk sayfasını gösteriyor 4. Veb sayfasının adresi yazıldığı alan. Adres klavyeden İngilizce destekle yazılıyor.

5. Daha önce ziyaret edilmiş veb sayfaların adres seçenek listesi. Adresi girilen sayfa, klavyeden Enter düğmesinin tıklanmasıyla başlıyor. Veb adresini veb tarayıcıda yazarken büyük ya da küçük harflerle yazılması önemli değildir. http:// www.ohrid.org.mk = HTTP://WWW.OHRID.ORG.MK 6. Adresi girilen veb sayfasına ulaşım göstergesi. Gösterge animasyonlu resimdir (açılan pencere, çember şeklinde dönen ok ve benzeri). Gösterge (animasyon) aktif olduğu zaman veb tarayıcı veb sayfasının bulunduğu bilgisayara ulaşmayı deniyor demektir.

9. Veb tarayıcının penceresinde farklı veb sayfaların açılması sekmelerde gösteriliyor. Belirli bir süre içinde sadece bir sekmede izlenen veb sayfası aktif olabilir.

121

BİLGİSAYARLAR

8. Veb sayfası içeriğinin gösterildiği alan

VEB TARAYICILARI

7. Statü göstergesi yavaş yavaş küçük kareciklerle dolan dikdörtgenli alandır. Böylece veb tarayıcısında aranan veb sayfasının tamamlanma süresinin nereye kadar geldiğini izleyebiliriz

VEB ARAYICILARI WWW'de farklı içerikli milyonlarca veb sayfası vardır. Gereken bilgilere ulaşmak için gereken veb sayfaları adreslerin bulunması için arama motorları (search engine) olarak adlandırılan ücretsiz İnternet hizmetleri kullanılmaktadır. Onların kullanışı veb sayfa üzerindedir.

TANINMIŞ ARAMA MOTORLARI

Günümüzde en tanınmış ve en yaygın şekilde kullanılan arama motorları şunlardır: • Google www.google.com veb adresine ziyaret edilmesiyle kullanılabilir. Amerikada Stenfort Üniversitesinde 1998 yılında Lari Pejc ve Sergey Brin tarafından oluşturulmuştur. Google kelimesi googol kelimesinden geliyor. Googol matematikte 100 sıfırdan izlenen 1'i işaretliyor.

• Yahoo! search.yahoo.com veb adresine ziyeret edilmesiyle kullanılabilir.

• MSN www.msn.com veb adresine ziyeret edilmesiyle kullanılabilir.

• Ask.com www.ask.com veb adresine ziyeret edilmesiyle kullanılabilir. Tüm bu arama motorları veb sayfaların, resimlerin, harita ya da belirli içerikli video kliplerin aranmasına olanaklar sunmaktadırlar.

BİLGİSAYARLAR

VEB ARAYICILARI

ARAMA ŞEKİLLERİ

İki arama şekli vardır: kategoriye (konuya) göre arama ve anahtar kelimeyle arama.

Tüm arama motorları iki arama şeklini sunuyor.

• Kategorilere (klasörlere) göre arama.

Kategoriler ilgi alanlarıdır. Örneğin: eğitim, bilgi, eğlence, spor, sağlık, alışveriş v.b. Kategozilere göre arandığında, sunulan kategori listesinden bizi ilgilendiren şeyi seçmemiz veya istenen kategoriyi arama alanında yazmamız gerekmektedir.

Buradan aranılan konu içeriklerinin sunulduğu alt kategoriler ya da veb sayfa adreslerinin listesi sunulmaktadır.

122

search.yahoo.com sayfasından kategoriye (klasöre) göre arama yapılabilir (1).

Aranan konu (örneğin bilgisayarlar) (2) alanda yazılıyor ve arama (3) düğmesine basılıyor. Ya da (4)'ten aranan konunun, sitenin bulunduğu kategori seçiliyor.

seçilen kategoriler ve alt kategoriler

diğer alt kategoriler İlgi konusu içerikli veb sayfası

123

VEB ARAYICILARI

• Anahtar kelimeye göre arama Anahtar kelimeyle arama, anahtar kelimeyi ya da cümleyi yazarak gereken bilgilerin bulunmasını sağlıyor. Anahtar kelime aranan terimi açıklayan sözcüktür. Örneğin, "Elephant" sözcüğü o kelimeyi içeren veb sayfalarını sunacak anahtar kelimedir. Sunulan veb sayfaları fil hayvanı ile ilgili olabilir, fakat aynı zamanda da kendi veb sayfasında bu kelimeyi kullanan filmler, dergiler, şirketler, lokantalar v.b. da olabilir.

BİLGİSAYARLAR

aranan konu için veb sayfaları

Anahtar kelimeye göre arama yapılırken şunlara dikkat etmemiz gerekmektedir: • Aranan terimi hassas şekilde açıklayan kelimenin seçimi, • birden fazla anahtar kelime yazıldığında daha çok önem taşıyan kelime ilk önce yazılmalı, • anahtar kelimelerin doğru yazılması önemlidir, çünkü arama sonuçları ona bağlıdır.

Anahtar kelimeye göre arayıcı www.google.com adresiye Google'dır.

ne aranıyor

anahtar kelime

VERİLEN ARAMA SONUÇLARIN ANLAMI

BİLGİSAYARLAR

VEB ARAYICILARI

Arama sonuçları, kullanıcının aradığı şekilde (metin, resim, video v.b.) aranan terimi içeren veb adresler listesi sunulmaktadır. Aranan konunun en yüksek bulunma ihtimali listenin ilk 20 sayfasında yer almaktadır.

124

Elde edilen arama sonuçların anlamı şudur: 1. Listedeki her sonuç veb sayfasının başlığını gösteriyor. Başlığa tıklandığında veb sayfası açılıyor.

2. Başlıktan sonra sayfadaki metnin ilk birkaç mısrası beliriyor. Bu mısralar, verilen sayfada aradığımız bilginin olup olmadığına karar vermemize yardımcı oluyor.

3. Ondan sonra sayfanın veb adresi beliriyor.

4. Sonunda veb sayfasının boyutunu ya da resmin baytlarını yazıyor.

VEB SAYFASINDA RESİMLERLE (NESNELERLE) ÇALIŞMAK

Veb sayfasında resmin kopyalanma veya indirilmesi veb sayfasındaki resmin üzerine sağ tıklamayla gerçekleşiyor. Tıklamadan sonra açılan menüden "Copy İmage" seçiliyor. Kopyalanan resim paste komutuyla başka belgeye aktarılabiliyor. Veb sayfasından resmin kaydedilmesi veb sayfasndaki resim üzerine sağ tıklamayla gerçekleşiyor. Açılan menüden "Save Picture As" seçiliyor. Bundan sonra resmin kaydedileceği yer seçiliyor. ÖDEV

VEB ARAYICILARI

BİLGİSAYARLAR

Google arama motoruyla şunları dene: • Dünyadaki herhangi bir ülkenin başkentinin hangisi olduğunu anla, • Bu ülkenin bayrağından ve başkentinden resimler bul, • Ünlü şarkıcıların, aktörlerin ve çizgi film kahramanların resimlerini bul, • Resimler adlı bir klasör oluştur ve 50 KB daha büyük resimlerden bazılarını kaydet

125

PORTAL Portal merkezleşmiş veb sitesidir. Portallar haber, forum, elektronik posta, arama motorları, farklı alet ve başka veb hizmetleri içermektedir.

En tanıdık portallar şunlardır: YAHOO, GOOGLE ve MSN. Çoğunlukla portallar belli bir bölüm, şirket ve kurumlar için kurulmaktadır. Portalın sunduğu bazı hizmetlerden yaralanmaları için, kullanıcıların ad ve şifre kullanmaları gerekmektedir. İLKOKUL VE ORTAOKULLARIN PORTALLARI

Makedonya’da diğer okullar hakkında fazla bilgi almak ister misiniz, onların öğrencileriyle tanışmak, onların nasıl ve ne çalıştıklarını, sizin nasıl ve ne çalıştığınızı söylemek, eğitimde yapılan aktivite ve projeleri öğrenmek ve onlara katılmak ister misiniz? www.schools.edu.mk portalı bunları öğrenmek için doğru bir yerdir! Bu portal Makedonya’da ilkokulların ve ortaokulların ihtiyaçları için yapılmıştır. Eğitimle ilgili haberler, forumlar, aletler ve linkler içermektedir. Öğretmenler, öğrenciler, ebeveyinler ve eğitimde yenilikleri takip etmek ve öğrenmek isteyen herkes kullanabiliyor. Portal Makedonca ve Arnavutça dillerinde kullanılabiliyor.

PORTALIN TANIMI VE KULLANILMASI

BİLGİSAYARLAR

VEB ARAYICILARI

Başlangıç sayfası: 1. www.schools.edu.mk adresli portalda okullarla ilgili en yeni, en ilginç ve en önemli bilgiler bulunmaktadır. Projeler, aktiviteler, anlaşmalar, öneriler, düşünceler v.b.

Başlangıç sayfasında kullanıcıya farklı olanaklar sağlayan veb sayfalarında bağlantılar listesi de bulunuyor.

126

2. Bağlantı Makedonya’da ilkokul ve ortaokul listesini içeren sayfaya yönlendirir. Bu sayfada okulların adresi, telefon numarası, e-posta adresi ve veb sayfalarına bağlantı yer almaktadır.

127

VEB ARAYICILARI

10. Farklı eğitim dersleri için on-line kurslara bağlantı. Şu anda iki bağlantı var - bilgisayar ve kimya eğitim derslerine on-line bağlantı.

11. Takvim eğitimden haberlerin hronolojik sırayla bulunan bağlantıdır.

BİLGİSAYARLAR

Bu şekilde okullar birbirleriyle ilgili bilgi alabilir, irtibat kurabilir, işbirliği yapabilir, tecrübe paylaşımı ya da toplu ziyaretler, projeler anlaşmaları yapabilir v.b.

3, 4, 5. Öğrenci, öğretmen ve ebeveyin konularına yönelik bilgi içerikli bağlantı sayfaları sunulmaktadır.

6. Öğrenci ve ebeveyinlere yönelik bağlantı forumları. Öğrenci ve ebeveyinler birbiriyle farklı konularda konuşarak kendi düşüncelerini söyleme ya da tartışma konusu açmayı ve yorum yapmayı sağlıyor.

7. Ücretsiz elektronik posta açılması ya da kontrol edilmesi için bağlantı. Portaldaki hizmetlerin kullanıcısı olmak için elektronik adresin oluşturulması şarttır.

8. Veb sitesi oluşturmak için MAMBO aletine bağlantıdır. Bu alet yardımıyla okullar basit ve hızlı bir şekilde kendi okulu için veb siteleri oluşturabiliyorlar.

9. Bu kitabın hazırlandığı sırada, elektronik gündeliğe bağlantı oluşma aşamasındaydı.

12. Kulanışlı bağlantılar, eğitimle ilgili ya da eğitim için önemli olan veb sayfaların adres listesine bağlantıdır.

13. Portalın kaydedilmiş ziyaretçiler ve kullanıcılar kendi kullanıcı adı ve şifreyi girerek portalın hizmetlerinden birini kullanabiliyorlar: elektronik posta, oluşturulmuş veb sitesinde değişiklikler yapmak için MAMBO aleti, haberler v.b.

14. Portal anahtar kelimeyle vebte ya da portalda bulunan içeriklerin aranma olanağını sunmaktadır.

Portal hakkında daha fazla bilgiye kendiniz de ulaşabilirsiniz. Portalı kullanın, kendi önerileriniz, fikirleriniz, okulunuzla ilgili yeniliklerle portalın içeriğini zenginleştirin. Ebeveynlerinize de portalı ziyaret etmelerini ve kullanmalarına davet edin.

Birlikte okulları okumak, arkadaşlık etmek ve eğlenmek için daha güzel ve daha hoş olmalarını yapabiliriz.

BİLGİSAYARLAR

ELEKTRONİK POSTA

ÖDEV • Portalın sayfasında kendi e-posta adresini oluştur.

• Anahtar kelimeyle portalda bilgiler bulmayı dene.

128

ZARARLI BİLGİSAYAR PROĞRAMLARI Virüsler için duymuş musun? Virüsler insanın hiç anlamadan vücuduna giren çok küçük canlı organizmalardır. Vücuda girdikten sonra hücrelerin çalışma kontrolunu ele geçiriyor, onunla belli organların sağlığını da kontol altına alıyor, çoğalıyor ve organdan organa ve insandan insana geçiyor. Bunlara çok benzer olan ve aynı zamanda çok farklı virüsler bilgisayar virüsleridir.

Bilgisayar virüsleri, kullanıcının bilmeden ve istemeden bilgisayarına "giren" zararlı ve istenmeyen proğramlardır. Zararlı bilgisayar proğramları iyi niyetli olmayan ancak çok zeki olan proğramcılar tarafından yazılmıştır.

BİLGİSAYARLAR

ELEKTRONİK POSTA

Proğramcılar bu proğramlarla, bilgisayarla her gün ve normal çalışan kullanıcılara sorun ve zarar yaratmak istiyorlar. Bazı virüslerin yaptığı zarar önemsizdir. Örneğin, ekranda birdenbire hoş olmayan mesajlar ve resimler çıkıyor, bilgisayar yeniden başlatılıyor ve benzer.

Ancak bazı virüslerin yaptığı zarar çok büyük olabilir. Örneğin, bilgisayar yavaşlayabilir, bilgisayar belleği gerekmeyen verilerle dolabilir, önemli dosyalar kaybolabilir, adları ya da yerleri değişebilir v.b.

Virüsler diskette, USB'de, CD'de ya da DVD'de kaydedilmiş dosyalarda da olabilir.

Bilgisayarından açtığın İnternet sayfaları (resimler, müzik, video kliplerde) da virüs içerebilir. Dosyalar eklenmiş elektronik mesajlarla gönderilen eklenmiş dosyalar da aynı öyle virüs içerebilir.

Bilgisayardan bilgisayara geçiş şekilleri ve yaptıkları zarara göre zararlı bilgisayar proğramları virüs, solucan, truva atı ya da gözetmen olabilir. Faklı isimleri olmasına rağmen insanlar hepsini virüs olarak adlandırıyor.

129

VİRÜSLER

Virüs proğramları, ev sahibi-dosyanın eklenmesiyle ulaşıyor ve kullanıcı o dosyayı açtığı ya da kullandığı zaman etkilemeye başlıyor. Virüsler kendiliğinden kopyalanıyor, başka dosyalara ulaşıyor ve bu şekilde bilgisayara yayılıyor.

Virüsler çoğunlukla CD, DVD ya da USB ile verilerin bir bilgisayardan başka bilgisayara aktarılmasıyla yayılıyor.

SOLUCALAR

Solucanlar (Worms) virüsler gibi kendiliğinden kopyalanan ve yayılan proğramlardır. Ancak başlamak ve etkilemek için girebileceği ev sahibi - dosyası onlara gerekmiyor. Onlar bilgisayardaki dosyalara bağlanmıyor, kendileri etkilemeye başlıyor, çoğunlukla kendileri dosyalar oluşturuyor ve bu dosyalara sığınıp bilgisayarlarda ve İnternet ağında "geziniyorlar". Solucanlar genelde İnternetten gönderilen eletronik mesajlara ekleniyor ve kullanıcının adres defterinde buldukları tüm e-posta adreslerine kendiliğinden gönderilebiliyorlar.

BİLGİSAYARLAR

ELEKTRONİK POSTA

TRUVA ATLARI - TRUVALILAR

Bu zararlı proğramlar adını Truvalılardan almış. Truvalılar şehir kapıları önünde gördükleri ve Yunanlılar tarafından bırakılan büyük atı uzun yıllar yürütülen savaşlardan sonra barış için gönderilen hediye olduğunu sanmışlar. Truvalılar hediyeyi kabul etmiş ve şehir içine almış. Ancak, atın içinde Yunan savaşçıları saklıymış ve akşam olunca attan çıkıp diğer savaşçıların girmesi için şehir kapılarını açmışlar. O şekilde Yunanlılar şehiri ele geçirip Truvalıları yenmişler.

Aynı şekilde Truva atları proğramları da çalışıyor. Kullanıcı çoğunlukla İnternetten üzcretsiz şarkı ya da ekran koruyucu (screen saver) indirdiğini veya ilginç bir proğram başlattığını zannediyor, aslında bu şekilde Truvalıyı kendi bilgisayarına girmesine izin veriyor ve böylece Truvalı zararlı etkinsine başlıyor.

130

GÖZETMENLER

Gözetmenler (spywares) bir bilgisayara ulaştıklarında kullanıcının bilgisayarda çalıştıklarını kaydetmeye başlayan proğramlardır. Ziyaret ettiği veb sitelerden, girdiği verilere (örneğin, kredi kartı numarası, iletişim kurduğu insanlar hakkında bilgi v.b.) verilere kadar kaydediyor. Bununla gözetmen-proğramı aldığı bilgileri bazı pazarlama şirketine, reklam şirketine gönderiyor ya da kredi kart numaralarını suistimal edebiliyor. Gözetmenler genelde kullanıcıya beğenilir şekilde tanımlanıyor ve kullanıcı onları İntenetten kendisi indirip bilgisayarına yüklüyor.

ANTİVİRÜS PROĞRAMLARI

131

BİLGİSAYARLAR

Yeni bilgisayar virüsleri her gün oluşturuluyor. Antivirüs proğramının sağlam koruma sistemi olması için, antivirüs proğramının devamlı güncelleştirilmesi (update) gerekmektedir. Göncelleştirmek, antivirüs proğramlarını en yeni virüsler hakkında bilgi vermektir. Güncelleştirme kullandığınız antivirüs proğramı şirketinin veb sayfasından yapılmaktadır.

Antivirüs proğramları tüm bilgisayar proğramların satın alındığı şekilde satın alınabilir, bazıları ise ücretsizdir. Daha fazla kullanılan antivirüs proğramları şunlardır: AVG, NortonAntivirus, McAfee, BitDefender, Panda, Kaspersky v.b.

ELEKTRONİK POSTA

Antivirüs proğramları bilgisayar dosyaların virüslerle bulaşmış olduğunu kontrol eden ve bilgisayarı yeni virüslerle bulaşmasını engelleyen proğramlardır. Bu proğramlar, bilgisayara zararlı olan proğramı gördüğünde kullanıcıyı uyarıyor, kullanıcı da ne yapacağını seçmelidir. Yapacağı iş, zararlı bilgisayar proğramını silmek, dezenfekte etmek, izolire etmek ya da yoksaymak olabilir.

ANTİVİRÜS PROĞRAMIN KULLANIMI

En basit şekli, bilgisayara yüklenmiş antivirüs proğramın bellek aygıtı, klasör ya da dosyanın zararlı proğramlardan etkilendiğini kontrol etmek istediğimizde açılan menüye sağ tıklamayla gerçekleşmektedir.

BİLGİSAYAR VİRÜSLERİNDEN ÖNLEYİCİ TEDBİR

Aşağıda, bilgisayarınızı virüslerden bulaşmasını önlemek için yardımcı öğütler verilmiştir: • her zaman güncellenmiş, bilgisayara yüklenmiş antivirüs proğramı kullanın, • her zaman diğer bilgisayarlarda kullanılılmış bellek aygıtlarını kendi bilgisayarınızda kullanmadan önce kontrol edin, • sadece sağlam veb sayfalardan dosyalar ve proğramlar indirin ve açın, • Şüpheli ya da bilmediğiniz kişilerden gelen elektronik mesajlarda eklenen dosyaları açmayın.

Sonunda şunu unutmayın:

ZARARLI BİLGİSAYAR PROĞRAMLARIN OLUŞTURULMASI VE YAYILMASI YASADIŞIDIR VE CEZALANIR, çünkü bu sahiplik hakkını yok etme, çalma,

BİLGİSAYARLAR

ELEKTRONİK POSTA

gözetleme şeklidir ve kişisel verilerle çalışma hakkı da alınmaktadır.

132

ELEKTRONİK POSTA Elektronik posta (e-posta) İnternet üzerine elektronik posta kullanıcıların birbirine elektronik mesajlar göndermesini sağlayan bir İnternet hizmetidir.

Günlerce sürebilen klasik mektubun gönderilmesine kıyasen, elektronik postanın gönderilemsi sadece birkaç saniyede gerçekleşmektedir.

Elektronik postayı İnternete bağlı bilgisayarı olan herkes kullanabiliyor. Elektronik posta üzerinden çok hızlı ve basit şekilde metinsel mesajlar, resimler, belgeler, müzik, video klipleri ve benzeri şeyler gönderilebiliyor.

Eektronik postayı kullanmak için, her kullanıcının kendi elektronik adresi olmalıdır. Her elektronik adresi için elektronik posta kutusu tayin ediliyor. Eletronik posta kutusu (e-mail box) e-posta server bilgisayarın sabit diskte ayrılan ve kullanıcıların elektronik mesajların korunduğu yerdir. E-posta serveri İnternete bağlanmış olan ve kullanıcıların elektronik mesajlarını elektronik postaya gönderen bilgisayardır.

133

BİLGİSAYARLAR

Üç çeşit eletronik posta var: müşteri tabanlı, veb tabanlı (webmail) ve iki türü kulanan karışık elektronik postası.

Müşteri tabanlı elektronik postada ekeltronik mesajların okunması ve gönderilmesi özel proğram (email müşteri) yardımıyla gerçekleşmektedir.Bu proğramdan bazıları işletim sistemin parçası olarak işletim sistemiyle geliyor. Örneğin, Outlook express, MacOS Mail, bazıları ise satın alınabilir ya da ücretsiz alınabilir ve bilgisayara yüklenebilir. Örneğin Eudora, Mozilla Thunderbird v.b.

Veb tabanlı elektronik postada mesajların okunması ve gönderilmesi mail serverin veb sayfasından yapılıyor. Kendi veb sayfası üzerinde, veb tabanlı elektronik postanın oluşturulması ve kullanmasını sağlayan en tanınmış e-posta servisleri şunlardır: • Yahoo! Mail, mail.yahoo.com, • Gmail (Google'da), gmail.google.com, • Hotmail (Microsoft'ta), www.hotmail.com ya da www.windowslive.com.

ELEKTRONİK POSTA

ELEKTRONİK POSTAYLA ÇALIŞMA ŞEKLİ

BİLGİSAYARLAR

ELEKTRONİK POSTAYI KULLANMAK İÇİN ELEKTRONİK POSTA ADRESİ

ELEKTRONİK POSTAYI KULLANMAK İÇİN ELEKTRONİK POSTA ADRESİ

Elektronik postanın kullanılması için, her kullanıcının kendi elektronik posta adresi olmalıdır. E-posta adresini kullanıcı seçiyor, e-posta serveri ise onaylıyor.

Elektronik mesajlar önemli ve saklı bilgiler içerebildiklerinden elektronik postanın kullanıcısının kendi elektronik posta kutusuna sağlam erişimi olması çok önemlidir.

Elektronik posta kutusuna erişimin güvencesinı şifre sağlıyor. Şifre sadece kullanıcının bilmesi gereken veridir. Şifreyi elektronik posta kutusunun anahtarı olarak tanımlayabiliriz. Şifre olmasa kullanıcının e-posta adresini bilen herkes onun postasını suisitimal edebilir, mesajları okuyabilir, silebilir, ya da kullanıcı adına mesajlar gönderebilir v.b.

E-posta adresi iki bölümden oluşuyor: kullanıcı adı ve e-posta server adı.

Bu iki bölüm @ ("at" olarak okunuyor) sembolüyle ayrılmıştır. Kullanacağı e-posta adresini oluşturduğu sırada adres serbest olduğu takdirde (başka bir kullanıcı tarafından aynı mail-serverde seçilmemişse) kullanıcı o adresi seçiyor. @ işaretinden sonra gelen bölüm kullanıcının elekronik postasının gerçekleştiği e-posta serverin adıdır. Örneğin mehmet_tarik@mt.net.mk, e-posta adresinde mehmet_tarik kullanıcı adı, mt.net.mk ise serverin adıdır. Elektronik postayla çalışıldığı zaman e-posta adreslerine küçük ve büyük harf farkı yapılmıyor. Örneğin yasemin@hotmail.com = YASEMIN@HOTMAIL.COM. şifrede büyük ve küçük harf arasında fark oluyor. Örneğin, emİN123 ≠ emin123.

ELEKTRONİK POSTADA KULLANICILARIN KAYDEDİLMESİ

kaydedilen kullanıcının girdiği bölüm

yeni kullanıcının kaydedilmesi

Yeni veb tabanlı e-posta adresi kullanıcı seçilen e-posta serverin veb sayfasından açılabiliyor (örneğin mail.google.com adresiyle Google). Veb sayfasından Sign Up,

Register ve benzer işareti olan düğme seçilmesi gerekiyor. Ondan sonra doldurma kurallarına göre verilen formayı doldurmak gerekiyor.

134

BİLGİSAYARLAR

kaydetme forması şu şekildedir: 1. Ad yazılıyor.

2. Soyad yazılıyor.

3. Serbest kullanıcı ad seçimi 4. En az 8 karakterden oluşan şifre giriliyor. Şifre şahsi bilgiler içermemeli, küçük ve büyük harfler, özel karakter ve sayı karışımı olması en iyidir. Şifrede büyük ve küçük harfler ayırımı yapılıyor (case sensitive).

5. Aynı şifre yeniden yazılıyor.

6. Unutulmuş şifre durmunda cevabı verilmesi gereken saklı soru seçiliyor .

7. Saklı sorunun cevabı yazılıyor.

8. Sağdaki oka tıklandığında açılan listede sunulan ülke seçiliyor.

9. Resimdeki karakterler yazılıyor.

10.

En aşağıda bulunan düğmeye tıklanmayla, Google sayfasında verilen elektronik posta kullanım kuralarını kabul ettiğimizi onaylıyoruz. Gereken veriler doğru girilmişse ve seçilen kullanıcı adı serbest ise birkaç saniye sonra e-posta adresi açılıyor ve kullanıcı hemen kullanmaya başlayabiliyor.

Kaydedilen kullanıcı kendi elektronik postasıyla çalışmak için keydedildiği veb sayfasına girmesi gerekmektedir. Bunu yapmak için E-posta serverin veb sayfasında kullanıcı adı giriliyor(1) ve şifre giriliyor (2) ve "Sign in", "Log in", "Log on" ve benzer yazı bulunan düğme (3) seçiliyor.

Bunun ardından elektronik posta ve sunulan elektronik posta kutusuyla çalışılıyor.

ELEKTRONİK POSTAYI KULLANMAK İÇİN ELEKTRONİK POSTA ADRESİ

Google üzerinden yeni kullanıcının

135

ÖDEV • mail.google.com adersi olan GOOGLE sayfasından kendi e-posta adresi açınız • "Sign up for Gmail" düğmesine tıkla ve verilen yönergeleleri takip et.

ELEKTRONİK POSTA KUTUSU VE ELEKTRONİK MESAJLARLA ÇALIŞMA

BİLGİSAYARLAR

ELEKTRONİK POSTA KUTUSU VE ELEKTRONİK MESAJLARLA ÇALIŞMA

ELEKTRONİK POSTA KUTUSU

Elektronik posta kutusu kullanıcının aldığı ve gönderdiği mesajların farklı klasörlerde sıralanan yer olarak tanımlanıyor. Hemen her elektronik posta kutusu hangi elektronik postayı kullansa şu bölümlerden oluşuyor (1): • İnbox - alınan mesajlar kutusu • Sent Mail (Outbox) – gönderilen kopyalanmış mesajlar kutusu • Drafts - başlanmış ancak bitirilmemiş ve gönderilmemiş mesajlar.

• Spam (Junk, Bulk) - Reklam, uygunsuz mesajlar ve benzer türünden tanımadığınız kişilerden ya da şirketlerden gönderilen mesajlar kutusu.Spam mesajları ilan, reklam, zincir dizi mektupları, yalancı virüs alarmları, dilekçeler v.b. malzemeler içeriyor ve genelde fazla kişiye aynı zamanda gönderiliyor.

• Trash (Deleted) - Geçici süre için silinen mesajların bulunduğu sepet.

136

Contacts (Addresses) düğmesine (2) tıklandığında, adres defteri penceresi açılıyor. Bu pencerede elektronik posta kullanıcının yeni tanıdıkları eklenebilir ya da artık yazılmış tanııdıkların e-posta adreslerinden biri seçilebilir.

(3) düğmesine tıklandığında yeni elektronik mesajı yazmak için pencere açılıyor.

Bölüm (4)'te elektronik posta kullanıcısı kendi elektronik posta kutusunda kullanabileceği bellek yeri hakkında bilgi alabiliyor.

Elektronik postayla çalışmayı bitirince kullanıcı, "Sign Out", "Log out", "Log Off" ya da benzer yazılı düğme (5)'in seçimiyle oturumu kapatması gerekiyor.

Elektronik postayla çalışırken genelde şu etkinlikler yapılabilir: • Gelen mesajlarla işlemler, • Yeni mesajın oluşturulması.

Gelen mesajlarla işlemler

Gelen mesajlar elektronik posta kutusunda İnbox olarak adlandırılan bölümde bulunuyorlar. İnbox bölümüne tıklandığında gelen mesajlar pencerede göseriliyor. Her gelen mesajın içeriği mesaja tıklanmayla gösteriliyor.

Gmail - Merhaba Meryem

Meryem@gmail.com

BİLGİSAYARLAR

Merhaba Meryem

ELEKTRONİK POSTA KUTUSU VE ELEKTRONİK MESAJLARLA ÇALIŞMA

ELEKTRONİK POSTALARLA ÇALIŞMA

Merhaba Meryem nasılsın?

Tatilin nasıl geçti? Resim gönder!

Selam Yasemin

137

Mesaj geldikten sonra kullanıcı şu seçenekleri kullanabilir: 1. Reply - mesajı gönderen kişiye cevap gönderebilir.

2. Forward - gelen mesajı başka kullanıcıların adreslerine gönderebilir.

3. Spam - gelen mesajı istenmeyen ve şüpheli mesajlar kutusuna yerleştirebilir.

4. Delete - mesajı elektronik posta kutusundan silebilir.

5. Print - mesajı yazıcıdan basabilir

BİLGİSAYARLAR

ELEKTRONİK POSTA KUTUSU VE ELEKTRONİK MESAJLARLA ÇALIŞMA

Elektronik mesajın oluşturulması

Yeni mesaj "Compose Mail" düğmesinin seçimiyle oluşabiliyor. Bu düğmeye tıkladıktan sonra mesajı oluşturmak için pencere açılıyor. Pencere şu bölümlerden oluşmaktadır: 1. Mesaj göndereceğimiz kişinin adresini yazmak için kullanılan alan. Bu alanda virgüllerle ayrılmış birden fazla adres yazılabilir.

2. Mesajın kısa başlığı.

3. Mesajın içeriği.

4. Mesaja dosya eklemek için pencereyi açan düğme.

5. Mesajı göndermek için düğme.

6. Mesaj gönderilmesinin iptal edilmesi

Merha

Meryem@gmail.com

ebru@manjar.com.mk

Nasılsın?

Merhaba Ebru, Ohri nasıl? hava güzel mi, plajlarda kalabalık var mı?

Resim gönder!

Aysel

138

ÖDEV Senin elektronik postana kullanıcı adıyla ve şifreyle gir.

1. Yeni metin mesajı yaz.

2. Mesajın konusu "Merhaba,nasılsınız" olsun.

3. To alanında sınıftaki arkadaşların adreslerini yaz Cc alanında ise öğretmenin adresini yazıp mesajı gönder. To alanında mesajı göndereceğin kişilerin adresleri yazılıyor, Cc alanında ise mesajın içeriğini görmesi gereken kişilerin adresleri yazılıyor.

4. Ondan sonra "Sign Out" düğmesine tıklayarak elektronik posta kutusunda oturumu kapat.

5. Onda sonra yenider oturum aç ve senin elektronik posta kutuna herhangi bir arkadaşından mesaj gelip gelmediğini kontrol et.

6. Mesaj gelmişse mesajı oku ve Reply ile cevap yaz.

SORULAR

139

SORULAR

1. Bilgisayar ağı şunlardan oluşmaktadır: • bir ülkedeki tüm bilgisayarlardan, • iki ya da birbirine bağlı daha fazla bilgisayarlardan, • bir mekanda yerleşmiş ve birbiriyle bağlanmamış bilgisayarlardan.

2. Bilgisayarı neye göre büyük ya da küçük olabilir: • birbirine bağlı olan bilgisayarların sayısına göre, • bağlanmış bilgisayarların bulunduğu mesafeye göre, • bağlanmış oldukları kabloların uzunluklarına göre.

3. Küçük - yerel bilgisayar ağı şu bilgisayarları birbirine bağlamaktadır: • boyutları küçük olan - dizüstü bilgisayarları • kısa mesafede bulunan bilgisayarları ( 1 oda, 2 yana yana odalar, 1 bina ve benzeri) • daha küçük komşu şehirlerdeki bilgisayarları 4. Bilgisayarın yerel bağlanması için kasanın arka tarafında bulunması gereken aygıta ne denir?

• Yönlendirici (Router), • ağ kartı, • grafik kartı.

BİLGİSAYARLAR

Bilgisayar ağları

5. Bilgisayarların yerel ağa bağlanmasına neden gerek duyulmaktadır?

6. Sizin okulunuzda yerel bilgisayar ağı var mı?

7. Okulunzda/bilgisayar dersi sınıfında yerel bilgisayar ağını hangi şekilde kullanıyorsunuz?

8. Büyük bilgisayar ağı (WAN) nedir? İnternetin Kullanışı 1. Dünyada en büyük WAN ağının adı nedir?

2. İnternette bağlanmış her bilgisayarın adresi nasıl işaretleniyor?

• İSDN, • İP, • PC. 3. İnternette izlenmesi için kurulan her belgenin adresi hangi kısaltmayla tanımlanıyor?

• URL, • USB, • WWW 4. İnternet hizmet dağıtıcıları (İSP) hangi şirketlerdir: • Bilgisayarları İnternette bağlanmayı sağlayan şirketler, • Bilgisayar satan şirketler, • Bilgisayarları tamir eden şirketler.

5. İnternete bağlanma şekillerini say!

6. En tanınmış ve en çok kullanılan İnternet hizmetlerini say!

7. WWW kısaltması hangi İnternet servisiyle ilgilidir?

8. İnternet ağında hangi bilgisayarlara İnternet serveri, hangilerine ise İnternet istemcileri diyoruz?

BİLGİSAYARLAR

SORULAR

İnternette Davranma Kuralları 1. İnternet bilgi almak, eğlenmek, sohbet etmek ve veri alışverişi için her zaman sağlam ve korunmuş bir yer midir?

2. Veb sitelerin içerikleri her zaman doğru ve kontrol edilmiş midir?

3. İnternette tanımadığın kişilerle sohbet ettiğinde şahsi bilgiler vermen doğru mudur?

4. İnternette davranma kurallarını bilmen ve onlara uyman gerekiyor mu?

5. İnternette iyi davranma kuralları hangileridir?

6. Elektronik postayala çalışıldığı zaman iyi davranma kuralları hangileridir?

140

Veb Sayfası ve Veb Sitesi 1.

2.

3.

4.

5.

Veb sayfası nedir?

Veb sitesi nedir?

Veb sitenin ana sayfası nedir? İnternette kurulan ve gerek duyduğumuz veb sayfası nasıl bulunabilir?

Biri küçük harflerle diğeri ise büyük harflerle yazılmış iki aynı veb adresi arasında fark var mıdır?

6. Birbirinden noktayla ayrılmış veb adresi bölümlerine ne denir?

• alt kümeler, • alıtlar (domain) • bloklar 7. Veb sayfası hakkında veb adresinden neyi anlayabiliriz?

Veb Tarayıcıları 1. Veb sayfalarını görmek için kullanılan proğramlara ne denir?

2. Veb sayfalarını gözetlemek için en tanınmış proğramların adlarını say!

3. Bir bilgisayarda, veb sayfalarını izlemek için birden fazla farklı proğram kullanılabilir mi?

4. Veb sayfalarını görmek için aynı zamanda farklı proğramlar kullanabilir miyiz?

5. Veb tarayıcıların pencerelerinde, veb sayfalarda hareket etmek için ve çalışmak için kullanılan aletler hangileridir?

6. History aleti ne sağlıyor?

7. Favorites (Bookmarks) aleti neyi sağlıyor?

8. address alanı ne için kullanılıyor?

9. Veb sayfasının erişim göstergeleri nedir, statü göstergeleri ise nedir?

SORULAR

1. İnternette belirli içerikli veb sayfaları, resimler, video klipler ve benzeri şeyleri bulmak için bazı yöntem var mıdır?

2. İnternette aradıklarımızı bulmak için günümüzde en tanınmış makineler hangileridir?

3. Arama makinelerin hizmetlerini sunduğu veb sayfaların adresleri hangileridir?

4. Kategoriye göre arama nasıl yapılıyor?

5. Anahtar kelimesine göre arama nasıl yapılıyor?

BİLGİSAYARLAR

Veb Arama Motorları

141

6. Anahtar kelime seçim kuralları hangileridir?

7. Arama motorun verdiği arama sonuçları nasıl sıralanıyor?

8. Elde edilen arama sonuçlarında ne gösteriliyor?

Portal 1.

2.

3.

4.

Portal nedir? İnternette kurulan en tanınmış portallar hangileridir? www.scools.edu.mk adresli portal hangi amaçla oluşturulmuştur?

Bu portal hangi bilgi ve hizmetleri sunuyor?

BİLGİSAYARLAR

SORULAR

Zararlı Bilgisayar Proğramları 1. Bilgisayar virüsü nedir?

• Bilgisayar hastalığı, • Herhangi bir kimsenin bilgisayarına zarar vermek için oluşturulan proğram, • Verileri hasar eden donanım hataları.

2. Zararlı bilgisayar proğramları bilgisayara nasıl zarar verebilir?

3. Zararlı bilgisayar proğram türlerini say!

4. Bilgisayar, zararlı bilgisayar proğramlarıyla nasıl “bulaşır”?

5. Çalışılan bilgisayarda zararlı bilgisayar proğramların korunması gerekiyor mu? Neden?

6. Virüs ve solucan zararlı bilgisayar proğramları arasındaki fark nedir?

7. Zararlı bilgisayar proğramlarından birine neden Truva atı denir?

8. Gözetmen olarak adlandırılan zararlı bilgisayar proğramları bilgisayarı nasıl etkiliyor?

9. Zararlı bilgisayar proğramın varlığını kim uyarıyor?

• Şiddetli ses şeklinde alarm, • Antivirüs proğramı, • Arkadaşınız.

10. Antivirüs bilgisayar proğramı nedir?

11. Antivirüs proğramı ne yapıyor?

• Bilgisayarda bulaşıcı dosya olduğundan şüphelenen tüm bilgisayar dosyalarını siliyor, • Bilgisayarının zarar görmemesi için diğer kullanıcıların bilgisayarına erişmelerini yasaklıyor, • Senin bilgisayarındaki dosyaları ve e-posta eklentilerini virüsle bulaşmış olduğunu kontrol ediyor ve bulduğu bulaşık dosyaları ve eklentileri yok ediyor ya da izole ediyor.

142

12. Bilgisayarı zaralı proğramlardan korumak için aşağıdaki öğütlerden hangileri iyi değildir: • En yeni zararlı bilgisayar proğramların tanınma ve bulunması hakkında bilgi veren antivirüs proğramı kullan, • Başkalarına senin bilgisayarındaki bellek aygıtlarını kullanmalarına izin verme, • Sadece sağlam ve tanınmış veb sayfalardan dosyalar indir, • İlginç görünen tüm e-posta mesajlarını aç.

13. Senin arkdaşının bilgisayarında çalışıyorsun. Başladığın çalışmayı evde devam etmen için arkadaşın onun bilgisayarında yaptığın çalışmaları kaydetmek için disket veriyor. Evde senin bilgisayarında disketi açınca, senin antivirüs proğramın diskette virüs olduğunu uyarıyor. Ne yapacaksın?

• Antivirüs proğramı yardımıyla virüsü disketten temizleyeceksin, • Antivirüs proğramı yardımıyla virüsü disketten temizleyeceksin ve arkadaşını bilgisayarında virüs olduğunu uyaracaksın.

• Antivirüs proğramı yardımıyla virüsü disketten temizleyeceksin, arkadaşını bilgisayarında virüs olduğunu uyaracaksın ve virüsü silmek için arkadaşına senin antivirüs proğramını sunacaksın • Hiçbir şey yapmayacaksın, virüs herhalde hiçbir zarar yapmaz.

Eletronik Posta

SORULAR

BİLGİSAYARLAR

1. Elektonik posta hizmeti kullanıcılara ne sağlıyor?

2. Elektronik postanın klasik postaya kıyasen avantajları nedir?

3. Elektronik adresi nedir?

4. Elektronik posta kutusu nedir?

5. E-posta serveri nedir?

6. Elektronik postayı kim kullanabilir?

7. Elektronik posta yardımıyla ne tür veriler alışverişi yapılabilir?

8. Veb tabanlı elektronik posta nasıl bir elektroni posta türüdür?

9. E-posta adresi hangi iki bölümden oluşuyor?

10. E-posta adresin şifresi nedir?

143

BİLGİSAYARLAR

SORULAR

11. Şifre gizli veri midir? Neden?

12. Şifrede küçük ve büyük harfler arasında fark var mıdır?

13. Elektronik adresinde kullanıcı adında küçük ve büyük harfler arasında fark var mıdır?

14. Elektronik posta kutusu hangi bölümlerden oluşuyor?

15. Elektronik posta kutusunda elektronik mesajın geldiğinde kullanıcı gelen mesajla ne yapabilir?

16. Elektronik postayla çalıştığımızda ne tür yeni elektronik mesajların gönderilmesi mümkündür?

17. Spam nedir?

144

145

ÇİZİM TEMELLERİ Hepimizin etrafında çizimler, resimler, fotoğraflar ve animasyonlar vardır.

Hayatımızı daha renkli, daha eğlenceli ve daha güzel yapıyor, her şeyi, daha yakınlaştırıp daha açık ve anlaşılır yapıyor.

Etrafımızda grafiklerin çoğu bilgisayar yardımıyla yapılmış ya da güzelleştirmiştir.

ÇİZİM TEMELLERİ 146

ÇİZİM TEMELLERİ

147

BİLGİSAYAR GRAFİĞİ Hepimizin etrafında çizimler, resimler, fotoğraflar ve animasyonlar vardır. Televizyonlarda, reklam afişlerinde, dergilerde, ansiklopedilerde, veb sitelerine, okul kitaplarında ve daha birçok yerde. Hayatımızı daha renkli, daha eğlenceli ve daha güzel yapıyor, herşeyi daha da yakınlaştırıp, bir Çin atasözünde olduğu gibi "bir resim bin söz kadar eder" daha açık ve anlaşılır yapıyor. Etrafımızda grafiklerin çoğu bilgisayar yardımıyla oluşturulmuş ya da "güzelleştirilmiştir". Bilgisayarda çizilen ya da işlenen resimlere bilgisayar grafiği denir.

+

=

BİLGİSAYARLAR

BİLGİSAYAR GRAFİĞİ

GRAFİKLE ÇALIŞMAK İÇİN KULLANILAN PROĞRAMLAR Bilgisayar grafiği ile grafik oluşturmak ve çalışmak için grafik proğramları ya da grafik düzenleyiciler kullanılır. İnsanlar grafik proğramlarıyla profesyonel,amatör veya eğlence amaçlı farklı neden ve gereklerden dolayı çalışabilir.Bu proğramlar kullanıcılara fikirlerini ve yaratıcılığını ifade etmek için büyük sayıda çalışma aletleri sunmaktadır. Grafik proğramlar, kullanıcılara kağıtsız, renkleri dökmeden, renk kalemlerini katmadan, etrafı dağıtmadan istedikleri kadar ve istedikleri şeyleri çizmeyi ya da elde olan resim ve fotoğrafları farklı ilginç efektlerle değiştirmeyi sağlamaktadır.

Grafik proğramların en iyi özelliklerden biri de çizim sırasında yapılan istenmeyen hataları "affedip" düzeltilmelerini sağlamaktır ve sıradan kağıt kullandığımıza "özgün" ve "inceltmek" durumu olmadan üzerine binlerce kez silinebilir ve düzeltilebilirler.

148

BİLGİSAYAR GRAFİK TÜRLERİ 2D VE 3D GRAFİĞİ

Bilgisayar grafiği 2D - iki boyutlu ya da 3D - üç boyutlu olabilir.İki boyutlu resimlere kıyasen üç boyutlu resimlerin onları daha gerçekçi yapan gölgeleri ve efektleri vardır.

Bu en iyi aşağıdaki resimlerden fark edilebilir.

Bilgisayar grafiği: • bit haritalı (bitmap) ve • vektör grafiği olabilir Bu iki tür grafik arasında önemli farklar vardır. Her türün kendi avantajları ve dezavantajları vardır.

BİT-HARİTALI GRAFİK

Bit haritalı resimler noktalar haritası olarak düşünülebilir. Noktaların sayısı yüzlerce, binlerce, milyonlarca olabilir. Resmi oluşturduğu noktalar sadece resmi büyütünce görünebilir. Resimdeki her noktanın kendi konumu ve rengi var.

Resimin oluşturulduğu alan biriminde nokta sayısına resimin grafik rezolüzyonu (azimliği) denir.

BİLGİSAYAR GRAFİĞİ

BİT HARİTALI GRAFİĞİN AVANTAJLARI

BİLGİSAYARLAR

Resimde her noktanın rengi değişebilir ve bu şekilde bit haritalı resim çok net şekilde oluşturulabilir, değişebilir ve düzeltilebilir.

149

BİT HARİTALI GRAFİĞİN DEZAVANTAJLARI

Bit haritalı resimlerde daha zor olan resmi küçültmek ya da büyütmektir. Resmi küçültüğümüz zaman noktaların bir bölümü "çekiliyor" ve o zaman onların boyutları küçülüyor. Aynı resmi yeniden büyütmek istersek "çekilen" noktalar eksik olacak ve resim artık orijinel görünüşüne "geri dönemez". Boyutların büyümesi için bazı noktalar kopyalanıyor. Bu şekilde resim netliğini kaybederek daha düşük kaliteli resim elde ediliyor.

Bit haritalı grafikle çalışma proğramları şunlardır: MS Paint, KolourPaint, Adobe Photoshop, Gimp, Corel Photo Paint v.b. Bu proğramlarda oluşturulan dosyalar genelde jpg, bmp, gif, png, tiff v.b. türdendir.

VEKTÖR GRAFİĞİ Vektör resimleri çok sayıda nokta, çizgi ve çokgenlerden elde edilmektedir. Bunlar farklı şekillerde işlenebilen matematiksel tanımlanmış nesnelerden elde ediliyor.

VEKTÖR GRAFİĞİN DEZAVANTAJLARI

Büyük sayıdaki nesnelerin görünümü daha zor değiştiğinden dolayı vektör resimlerin görünümü de daha zor değişiyor.

VEKTÖR GRAFİĞİN AVANTAJLARI

BİLGİSAYARLAR

ÇİZİM PROĞRAMIYLA TANIŞMA

Vektör resimleri kaliteden ödün vermeden kolay büyütülebilir ve küçültülebilir.Vektör grafiği çalışma proğramları şunlardır: Adobe Illustrator, Corel Draw, Adobe Flash v.b. Bu proğramlarda elde edilen dosyaların uzantıları şunlardır: wmf, ai, cdr, fla. ÇİZİM PROĞRAMIYLA TANIŞMA Bu bölümde farklı alet ve renklerle resimlerin çizilme ve boyanmasını sağlayan basit grafik proğramını tanıtacağız. Aletler ve renkler genelde farenin yardımıyla bazen de klavyenin yardımıyla seçilip kullanılıyor. Resimler farklı efektlerin kullanımıyla (kopyalama, kesme, ters çevirme, özel aletlerle çalışma v.b.) daha ilginç olabilir.

150

ÇİZİM PROĞRAMLARI Windows'ta, en basit grafik çalışma proğramı Paint'tir. Linux'ta buna benzer proğram KolourPaint'tir. Her iki proğramın benzer görünümü ve aynı işlevleri vardır.

Bu proğramlarda çizilebilir, İnternetten indirilmiş dijital kameralarla çekilmiş ve benzer şekilde elimizde olan hazır resimler açılabilir ve değişebilir. Bu basit proğramların olanakları diğer karmaşık grafik proğramların da parçalarıdır.

Bundan dolayı, bu proğramları öğrenirsek, daha karmaşık proğramlarda resim oluşturma ve düzenlemeyi de daha kolay öğrenebiliriz.

PAINT

Paint proğramı Microsoft Windows işletim sistemin parçasıdır. Start → All Programs → Accessories → Paint.

KOLOURPAINT

BİLGİSAYARLAR

ÇİZİM PROĞRAMIYLA TANIŞMA

KolourPaint proğramı Uygulamalar → Grafik → KolourPaint seçimiyle açılır. Uygulamanın ana penceresi resimde verilmiştir.

encerede görünen proğramın daha önemli bölümleri şunlardır: 1. Menü 2. Alet çubuğu 3. Renkler paleti 4. Çizme alanı

151

RENK PALETİ (COLOR BOX)

Renk paletinden, çalışacağımız aletlerin rengini seçiyoruz. Seçilen renk, renk çubuğunun solunda, karelerden birinde görünüyor.

Kare (1)'de gösterilen renk, paletten seçilen ve farenin sol tıklamasıyla kullanılan renktir.

Kare (2)'de paletten seçilen ve farenin sağ tıklamasıyla kullanılan renk bulunuyor. Bu renk çizilen alanda taban rengi olarak kullanılıyor. Örneğin, kalem aletini seçerseniz ve farenin sol düğmesine tıklayarak çekerseniz mavi renkli çizgi çizilir, sağ tıklamayla ise sarı renkli çizgi çizilir. Proğramı açtığımızda kare (1)'in rengi siyahtır, kare (2)'in ise beyazdır.

ALETLER ÇUBUĞU

Aletlerin görünümü resimde verilmiştir.

BİLGİSAYARLAR

ÇİZİM PROĞRAMIYLA TANIŞMA

PAINT

152

KOLOURPAINT

Aletlerin işlevine göre ayrılma şekilleri: 1. resmin bir bölümünü serbest elle seçme aleti, 2. resmin bir bölümünü dikdörtgen şeklinde seçme aleti, 3. silgi, 4. kapalı alanların boyalama kutusu, 5. resimden renk alma pipeti, 6. tüm resmin ya da bir bölümünün büyütülmesi için büyüteç.

7. serbest elle yazma kalemi, 8. serbest elle çizim fırçası, 9. rengi farklı kapsamda ve büyüklükte püskürten alet, 10. metin yazma aleti (seçilmiş büyüklük, yazı tipi ve renk) 11. düzgün geometri figürler çizim aleti (düz çizgi, eğri çizgi, dikdörtgen, çokgen, elips ve köşeleri yuvarlanmış dikdörtgen), 12. 12. ve 13. (1), (2) ve (10) aletleri kullanıldığında görünür ve tabanla (12) ya da tabansız (13) çalışma seçilebilir.

14. düz çizgi ve eğri çizgi çizerken gösterilen ve çizginin kalınlığını belirleyen alet 15. dikdörten, çokgen, elips ve yuvarlanmış dikdörtgen çizim aletleri kullanıldığında görünen ve çizim şeklini seçen alet (tabansız çerçeve çizgisi, tabanlı çerçeve çizgisi, tabanlı çerçeve çizgisiz) 16. Fırçanın kullanıldığı zaman gösterilen ve fırçanın şekli ve büyüklüğünü seçen alet.

17. Silgiyi kullandığımızda gösterilen ve silginin kalınlığını seçen alet.

18. Belli renkte silen silgi

BİLGİSAYARLAR

ÇİZİM PROĞRAMIYLA TANIŞMA

Çubuklar pencerenin başka yerinde de yerleşebilir. Farenin tıklamasıyla ve çubuğu yukarıya, aşağıya, sola, sağa çekmekle gerçekleşir.

153

BELGELERLE(ÇİZİMLERLE) ÇALIŞMA MENÜSÜ

File proğram menüsü belgeyle çalışma komutları içeriyor - yeni belge açma, kaydetme, basılma öncesi görünüm, basma, sayfanın parametrelerini seçme, resmi işletim sisteminin artalan olarak ayarlanması, proğramdan çıkış v.b.

Edit menüsündeki komutlar kesmeyi, kopyalamayı, silmeyi, resmin belli parçaların ayarlanmasını, iptal etmeyi ya da iptal edilen adımları geri almayı sağlıyor.

View menüsü komutları çalışma pencerenin görünümünü değiştirebilir. Çalışma penceresinde alet çubukların, tüm resim üzerinde ya da resmin seçilmiş bölümlerindeki zumlanan görünümü v.b. İmage menüsü tüm çizim üzerine ya da çizim bölümüne geometri değişikliklerin gerçekleşmesini, renklerin değişmesini sağlıyor Colors menüsü palette renklerin değişmesini sağlıyor

BİLGİSAYARLAR

SERBEST ELLE VE DÜZGÜN GEOMETRİ ŞEKİLLERİYLE ÇİZME

SERBEST ELLE VE DÜZGÜN GEOMETRİ ŞEKİLLERİYLE ÇİZME SERBEST ELLE ÇİZME

Serbest elle çizim aletleri kalem ve fırçadır. Fırça için şekil ve kalınlık seçilir.

Serbest elle kalem ve fırça aletlerini kullanarak elma ve kurt çizmeyi dene.

Adım 1 Fırçayla çiz. Fırça için orta büyüklük ve çember şekli seç.

Rengin dışarı çakmaması için elmanın çizgisi kapalı olmalıdır.

Adım 2 Fırçanın aynı şekliyle fakat fırçayı istediğin kalınlığa büyütüp kurtcağızı çiz. Fırçanın orta büyüklüğünde ve siyah renkte iki nokta olarak kurtçağızın gözlerini çiz.

Adım Isırılmış elma, bir bölümünün silgi yardımıyla silinmesiyle elde edilir. Çizimi senin çizimler klasöründe "elma" adıyla kaydet.

Proğram dosyaya hangi uzantıyı veriyor?

154

DÜZGÜN GEOMETRİ ŞEKİL ALETLERİYLE ÇİZMEK

SERBEST ELLE VE DÜZGÜN GEOMETRİ ŞEKİLLERİYLE ÇİZME

Düzgün geometri şekil çizme aletleri dikdörtgen, çokgen, elips ve yuvarlanmış dikdörtgen aletleridir. Her alet için şekillerin çizileceği çizgi kalınlığı seçilebilir.

Resimde verildiği gibi bu aletlerle trafik ışığı çizmeyi dene!

Yeni çizim çizmek için menüden File → New komutuyla yeni dosya açılıyor. Geometri şekillerin çizilmesi sırasında çizgilerin orta kalınlıkta olmasını seç!

Adım 1: 2 dikdörtgen çiz Adım 2: Trafik ışığın direğinde çizgiler çiz Adım 3: Üç çember şekli çiz - trafik ışığın ışıkları Adım 4: Trafik ışığını istediğin renge boya, renk kutusu ve boyanması gereken kapalı alanı sol tıklamayla boya.

Yaptığın çizimi senin çizimler klasöründe "trafik ışığı" adıyla kaydet.

DÜZGÜN GEOMETRİ ŞEKİLLERİN ÇİZİMİ

BİLGİSAYARLAR

Trafik ışığında ışıklar için düzgün çemberler yapmayı başardınız mı? Elips yerine çember çizmek için ve dikdörtgen yerine kare çizmek için şu adımları yapın: - gereken şekil için çizim aletini seçin - Shift tuşuna basın ve farenin sol tıklamasıyla çizmeye başlayın.

155

HAZIR RESİMİN DÜZELTİLMESİ SİLGİYLE DÜZELTME

Çizimde düzeltmeler çoğunlukla silgiyle yapılır. Seçilmiş büyüklükteki silgiyle, sol tıklama kullanılırsa silinen yerde tabanın rengi kalıyor. Silgiyle silindiğinde çizimde bir renk başka bir renkle silinebilir.

Bunu yapmak için şu adımları takip edin: PAINT Silinmesi gereken renk sol tıklamayla seçiliyor ve üst karede gösteriliyor. Yeni renk tabanın rengi olarak sağ tıklamayla seçiliyor ve alt karede göseriliyor. Ondan sonra: - uygun kalınlıkta silgi aleti kullanlıyor.

Sağ tıklamyla rengi değişmesi gereken alan üstünden geçiliyor.

Silgi portakal rengini sağ tıklamayla sarıya değiştiriyor

Yüz ifadesi

KOLOURPAINT Alet (18) seçiliyor. Silinmesi gereken renk sol tıklamayla seçiliyor, yerine gelen renk ise sağ tıklamayla seçiliyor. Onunla sadece resmin seçilmiş rengi değişiyor, resimin kalan kısmı ise aynı kalıyor.

BİLGİSAYARLAR

HAZIR RESİMİN DÜZELTİLMESİ

HASSAS DÜZELTMELER

Çizimin bir bölümün hasBüyütülmüş bölüm Düzeltilen sas düzeltilmesi, değişen bölüm Düzeltilecek bölüm bölümün büyüteç (View →Zoom menüsünden seçiliyor) yardımıyla yaklaştırarak (büyüterek) yapılıyor. Büyütülmüş bölümün düzeltilmesi için herhangi bir alet kullanılabilir. Çok hassas düzeltmeler resmin birkaç kez büyütülmesiyle yapılabilir. O zaman her noktanın renk değişmesi en küçük boyutlu silgi, fırça ya da kalemle yapılabilir.

156

BLOKLAR VE BLOKLARLA ÇALIŞMA Seçme aletleriyle seçilen resim bölümlerine bloklar denir. Bloklar yerini değiştirebilir, silinebilir, kopyalanabilir, kesilebilir, yatay ya da dikey düzeyde dönebilir, kendi etrafında belli bir açıda dönebilir, uzatılabilir, kısaltılabilir, büyütülebilir, küçültülebilir ve benzer şeyler yapılabilir. Bu şekilde farklı kombinasyonlarla çok sayıda ilginç efektler yapılabilir.

BLOKLARIN SEÇİLMESİ

Serbest elle seçim yapmak genelde dikdörtgen şeklinin çizilemeyeceği resmin bölümünün seçilmesi gerekmektedir. Nesne etrafında eğri çizgi çizimi yapılmaktadır.

Seçilen blok

Bloklarla çalışırken, tabanın rengine dikkat edilmelidir. Çizim alanın rengini belli renkte bir çarşaf olarak düşünürsek, o zaman tabanı da çarşafla örtülmüş masa olarak düşünebiliriz. Çarşafın bir bölümü kesilirse o yerde masanın rengi gözükecektir.

Tabanın rengi farenin renk paletinden bir renk sağ tıklamayla seçiliyor.

resim biz bölümünükesiyoruz

artalan mavidir

BLOĞUN YER DEĞİŞTİRMESİ

Blok, resmin bir yerden başka bir yerine taşınması farenin şu hareketiyle yapılır: sol tıklama - çek - yeni yerde bırak.

157

BİLGİSAYARLAR

BLOKLAR VE TABAN RENGİ

BLOKLAR VE BLOKLARLA ÇALIŞMA

Dikdörgen şeklinde seçim yapaken blok etrafında dikdörgen düşünülür, düşünülen köşelerden biri seçilir ve ters düşünülmüş köşeye doğru çekilir.

BLOĞUN SİLİNMESİ

Bloğun silinmesi klayveden Delete tuşuyla yapılır ya da Edit→ „Clear Selection“ (Edit → „Delete Selection“) menüsünden gerçekleşebilir. Aşağıdaki resimde güneş seçilmiştir. Bu bir blok tanımlıyor. Sonraki resimde klavyeden Delete tuşuyla blok silinmiştir.

BLOĞUN SİLİNMESİ VE YER DEĞİŞTİRMESİ

BİLGİSAYARLAR

BLOKLAR VE BLOKLARLA ÇALIŞMA

Resim bloğu menüden Edit → Cut komutuyla ya da klavyeden Ctrl+X tuşlarının aynı zamanda bastırılmasıyla kesilebilir. Edit → Paste komutuyla kesilen blok çizim pencerenin üst sol kısmında yerleşiyor. Oradan sol tıklama - çek - bırak hareketiyle yeni bir yere yerleşiyor. Kesmeden önce kesilen bloğun yerine çıkan tabanın rengi seçiliyor.

BLOĞU KOPYALAMAK VE YAPIŞTIRMAK

Blok menüden Edit → Copy komutuyla ya da klavyeden Ctrl+C tuşları aynı zamanda bastırmakla kopyalanıyor. Edit → Paste komutuyla kesilen blok, çizim pencerenin üst sol kısmına yapışıyor. Oradan sol tıklama - çek - bırak hareketiyle yeni yere yerleşiyor. Bir blok kopyalandıktan sonra Edit → Paste komutuyla gerektiği kadar kopyalanıp yapışabiliyor.

158

ÖDEV ÇİÇEK ÇİZİMİ

Resim (6) gösterilen resim gibi çiçeğin çizilmesi için şu adımları izle:

159

ÖDEV

ÖDEV • Bir ağaç çiz! Ondan sonra bir yaprak ve bir elma çiz!

• Ağacı aynı elmalarla ve yapraklarla şu şekilde süsle: • Elmayı seç, tabanı kapat, kopyala ve ağaca sol tıklama + Ctrl + çek hareketiyle ağaca yapıştır. Bu şekilde ağaca kolay ve hızlı bir şekilde çok sayıda yaprak ve elma eklenebilir.

• Çizimi senin resimler klasöründe "Ağaç" adyla kaydet.

• Silgiyle elmanın rengini kırmızıdan sarıya değiştirmeyi dene.

• Ne oluyor? Yapılan değişiklikleri yeni adla "Ağaç1" adıyla değiştir.

BİLGİSAYARLAR

• küçük bir çember çiz • Çemberi seç. Tabanı kapat. Bloğu Edit → Copy ile kopyala.

• Çiçeği tamamlayana kadar aşağıdaki adımları tekrarla • Kopyalanan çemberi Edit → Paste komutuyla yapıştır • Tıkla - çek - bırak hareketiyle geren yere yerleştir.

• Son çemberi tamamladıkan sonra, çiçeği boyala.

• Dosyayı senin resimler klasöründe "Çiçek" adıyla kaydet.

BLOKLARLA GEOMETRİ DEĞİŞİMLER Geometri değişimi bir resmin ya da resim bölümünün durum ve boyutların geometri değişimi demektir. Çizim proğramında şu geometri değişimleri yapılabilir: 1. yatay dönme, 2. dikey dönme, 3. 90,180 ve 270 derecede dönme, 4. yatay, dikey ve hem yatay hem dikey kısaltma 5. yatay, dikey ve hem yatay hem dikey uzatılma 6. Belli açı için yanlama

Verilen geometri değişimlerini gerçekleştirmek için Paint menüsünden şu komutlar kullanılıyor.

Image → Flip/Rotate ve Image → Strech/Skew

BİLGİSAYARLAR

BLOKLARLA GEOMETRİ DEĞİŞİMLER

PAINT

KOLOURPAINT

KOLOURPAİNT: Verilen değişimleri elde etmek için gereken komutler İmage menüsünde verilmiştir: Resize/Scale, Flip, Rotate, Scew İlginç bir örnek-ödevle bloklarla çalışırken geometri değişimlerin nasıl kullanıldığını göreceğiz. Sadece bir blok yardımıyla ve geometri değişimlerle, blok üzerine ilginç resim çizilebilir.

160

ÖDEV

bunu:

nasil elde edebiliriz?

ÖDEV

1. Yuvarlak şekli ve orta kalınlıkta fırçayla kalbin yarısını çiz.

Yarı kalbi seç ve artalanı kapat.

2. Ctrl - sol tıklama - çek - bırak eylemiyle kopyala ve bir yarı daha yapıştır.

3. İkinci yarıyı Image → Flip/Rotate → „FlipHorizontal“ (Image → Flip → Horizontal) komutuyla yatay düzeyde döndür.

4. İki yarı kalbi tam bir kalp elde etmek için yan yana yerleştir.

Meydana gelen yanlışlıkları silgi, kalem gibi aletlerle düzelt.

5. Elde edilen kalbi seç.

6. Ctrl - sol tıklama - çek ve bırak eylemiyle kopyala ve yapıştır.

7. İkinci kalbi Ctrl – ya da menüden Image → Strech/Skew (Image → Resize/Scale) ve Strech (Percent) yatay için 50% ve dikey için 50% ayarların yarısını küçült.

8. Küçültülmüş kalbi tıkla- çek – bırak birinci kalbin içine yerleştir.

9. İkinci kalbi boya.

10. Boyalanmış kalbi seçip kopyala ve bir tane daha yerleştir.

11. İkinci kalbi sağ tıklama - Flip/Rotate → „Rotate by ang le“ → 900(Image →Rotate → 900) ile döndür.

12. Resimde olduğu gibi kalpleri yerleştir.

13. İki kalbi seç.

14. Seçtiğin kalpleri kopyala ve Ctrl - sol tıklama - çek - bırak hareketiyle bir kez daha yapıştır.

15. İkinci resimi 1800 derece için döndür.

16. Gereken görüntüyü elde etmek için kalpleri yan yana yer leştir.

Elde ettiğin çizimi senin klasöründe "Yürek" adıyla kaydet.

BİLGİSAYARLAR

Bundan:

161

METİN İLE ÇALIŞMA Resimlere metin de eklenebilir. Yazma aleti seçildikten sonra metin bloğu işaretlenmelidir. Yazı tipi, büyüklük ve harflerin tarzını seçmek için menü açılıyor.

PAINT

Bu menü çıkmazsa kapanmış olabilir ve açılması için View → Text Toolbar seçiliyor.

KOLOURPAINT

Harflerin rengi renk çubuğuna tıklayarak seçiliyor. Bir blokta metin sadece bir renkte yazılabiliyor. Metinin silinmesi ve değişmesi metin bloğun aktif olduğu sürece yapılabilir. Blok kapanınca (örneğin, isteyerek ya da istemeyerek blok dışında tıklanırsa) metin artık metin değil, o resme dönüşüyor. Metindeki değişiklikler ve kullanımı artık çizilmiş ve boyalanmış resimlere yapıldığı şekilde yapılıyor.

BİLGİSAYARLAR

METİN İLE ÇALIŞMA

ÖDEV 1. Çizim ve metin yazma karışımı olan bir oyun türü çiz. Çokgen çizme aletini seç ve resimde göründüğü adımlarla bir yıldız çizmeyi dene:

2. Yuvarlak şekli ve daha kalın, kırmızı renkli fırça aletiyle her köşede nokta belirle.

3. Sol tıklamayla siyah rengini seç, taban için beyaz rengi seç ve silgiyi kullanarak sağ tıklamayla yıldızın köşelerini bağlayan siyah çizgileri hassas bir şekilde sil.

162

4. Metin yazma aletiyle BİLGİSAYAR. sözcüğünü yaz.

Artalanı kapat.

5. Dikdörtgen şekli kesme aletiyle, sözcükten birer birer harf kes ve doğru sıralamayla, tıkla - çek - bırak hareketiyle harfleri uygun köşeler yanına yerleştir 6. Metin yazma aletini seç, artalanla çalışma aletini aç, sarı artalanı seç ve yazmak için mavi rengini seçerek şu metini yaz: "Bilgisayar. sözcüğün harflerini bağlayıp resimde ne saklandığını bul."

Dosyayı "Yıldız" adıyla keydet.

7. Noktaları bağladıktan sonra şu resmin meydana gelmesi gerekiyor:

L İ

B

g isayar

L Bilgisayar sözcüğün harflerini bağlayıp resimde ne saklandığını bul!

İ

L

G

İ

B G

İ

İ

R

B S

R

Y

S

Y A

A

A

A

Senin daha küçük arkadaşın için ilginç bir oyun oldu.

163

BİLGİSAYARLAR

Bu resimleri beğeniyor musun? Dijital foto makinesinde resimlerin varsa, onları bilgisayarda değiştirebilirsin. Resimleri uygun proğramda açıp, senin yaratıcılığına ve hayaline bağlı onları ilginç şekilde değiştirebilirsin. Tüm aletleri kullanabilirsin, özellikle resim bölümlerini büyüterek daha hassas ve daha ilginç şekilde resimleri değiştirebilirsin.

HAZIR RESİMLERLE ÇALIŞMAK

HAZIR RESİMLERLE ÇALIŞMAK

SORULAR

ÇİZME PROĞRAMLARI 1. Seçme aletiyle resmin seçilmiş bölümüne ne denir: • dikdörtgen • blok • çerçeve 2. Resmin bir bloğun kesilmesi için önce: • bloğu seçmek gerekiyor, • resmi kaydetmek gerekiyor • resmin boyalanması gerekiyor 3. Bloğu kopyalama komutu şudur: • copy, • paste, • cut.

SORULAR

BİLGİSAYARLAR

BİLGİSAYAR GRAFİĞİ 1. Bilgisayar grafiğine şunlar aittir: • Bilgisayar proğramı yardımıyla yazılan metin içerikler, • Bilgisayar proğramlarıyla yapılan ve gösterilen çizimler, fotoğraflar, grafikonlar v.b.

• Bilgisayardan dinlenen müzik, ses ve konuşmalar.

2. Bilgisayar grafiğinin iki farklı türü hangisidir?

3. Her noktanın tam olarak belirlenmiş renginin olduğu nokta örgüsüyle tanımlanan resimlere _________ resimleri denir.

4. Matematik ifadelerle belirlenmiş çok sayıdaki çizgi ve çokgenler yardımıyla çizilmiş resimlere ________________ resimi denir.

5. Bilgisayar resimin grafik azimliği bize neyi gösterir?

6. Aşağıdaki ifadelerden hangisi bilgisayar resmin azimliğini tanımlayabilir: • 450х560, • 234-345, • 1024.

7. Bit haritalı grafiği hassas şekilde düzeltilebilir mi? Neden?

8. Bit haritalı grafiğin boyutları kolay değişebilir mi?

9. Vektör grafiği kolay değişip düzeltilebilir mi? Neden?

10. Vektör grafiğin boyutları kolay değişebilir mi?

164

4. Bir bloğu hızlı şekilde kopyalama ve yapıştırma komutu şudur: • seç - Ctrl - sol tıklama - çek - bırak, • seç - sol tıklama - çek - bırak, • Ctrl - sol tıklama - çek - bırak.

5. Bir bloğun bir yerden başka yere yerleştirilmesi şöyle yapılır: • seç - kopyala - yapıştır, • seç - çek - yapıştır, • seç - sil.

6. Çizerken son yaptığımız hamlenin iptal edilmesi için kullanılan komut şudur: • copy, • paste, • undo BLOKLARLA GEOMETRİ DEĞİŞİMLERİ 1. Bilgisayar grafik proğramında tüm resim ya da resim bölümü üzerine yapılabilecek geometri değişimlerini say!

2. Hangi geometri değişimleriyle resim 1'den resim 2 elde edilebilir • Dikey dönme • Yatay dönme ondan sonra 1800 derece rotasyon • Yukarda sayılan hepsi

SORULAR

BİLGİSAYARLAR

METİNLE ÇALIŞMA 3. Çizim proğramında girilen metin için Makedonca destek, yazı tipi ve harf büyüklüğü seçilebilir mi?

4. Çizimde metin girilirken metine başka hangi düzenlemeler yapılabilir?

5. Çizimde, metnin aktarılma işlemi sonlandıktan sonra onu klasik metin gibi değiştirebilir miyiz? Açıkla!

165

ÖDEV

Çalışma rehberi: • çizim proğramında paralel olarak iki pencere aç, • İnternetten gereken resimleri ve çizimleri bul! Senin okul klasöründe kaydet ya da doğrudan çizim proğramında kopyala, • birinci pencerede hazır fotoğrafları aç ve işle, ikinci pencerede ise aranan şekli elde etmek için hazır fotoğrafları çiz ve kopyala, • hazır resimlere geometri değişimleri uygulayabilirsin.

SORULAR

BİLGİSAYARLAR

Fotomontaj hazır resimler ve/ya da çizim karışımıdır.

Resimde verilen fotomontajı nasıl yapabileceğini düşün!

166

167

METİN En çok kullanılan bilgisayar proğramları metin yazma proğramlarıdır.Bugün kullanıcılar Microsoft Offi ce Word, Open Offi ce Writer,Corel WordPerfect, Apple iWork Pages gibi büyük sayıda farklı metin işlemci proğramlar arasında seçim yapabilir.

Tüm bu proğramlar kullanıcıya her şey yazabilme imkanları sunmaktadır : mektuplar, dilekçeler, ilanar, bildiriler, tebrikler, davetiyeler, aplikasyonlar, broşürler, kitaplar ya da veb sayfaları için farklı aletler sunmaktadır.

168

METİN

METİN 169

METİN İŞLEMCİ PROĞRAMLARI En çok kullanılan bilgisayar proğramları metin yazma proğramlarıdır.

Metin yazma proğramları, kullanıcıya sunulan olankalara göre, kısa metinler yazmak için kullanılan metin düzenleyicileri ve daha uzun metinler yazmak ve düzenlemek için kullanılan metin işlemcileri olabilir.

Bugün kullanıcılar Microsoft Office Word, Open Office Writer,Corel WordPerfect, Apple iWork Pages gibi büyük sayıda farklı metin işlemci proğramlar arasında seçim yapabilir. Tüm bu proğramlar kullanıcıya her şey yazabilme imkanları sunmaktadır : mektuplar, dilekçeler, ilanar, bildiriler, tebrikler, davetiyeler, aplikasyonlar, broşürler, kitaplar ya da veb sayfaları için farklı aletler sunmaktadır.

Metim işlemciler, metin düzenliyicilerin tüm özelliklerini içeriyor ve aynı zamanda metnin biçimlendirilmesini de sağlıyor. Biçimlendirmek metnin görünümünü düzenleyen süreçtir. Düzenlemek genelde şunları kapsamaktadır: yazı tipi, tarz, büyüklük ve renk seçimi, sutünlerde ve satırlarda yazmak, sıralama ve sayma ayarları, çerçeve takmak, resim ve grafik nesnelerin eklenmesi ve başka.

BİLGİSAYARLAR

METİN İŞLEMCİ PROĞRAMLARI

Selim Selim kalabalık caddesi no.100 Yeşilkent tel:0123456

Doğum günün kutlu olsun Selim !!!

Temel ve Hasan

170

METİN DÜZENLEYİCİ PROĞRAMIYLA TANIŞMAK ÇALIŞMA PENCERENİN GÖRÜNÜMÜ

WORD

WRITER Open Office proğram paketinde Writer metin işlemcisi yerleşmiştir. Bu proğram farklı Linux dağıtımların standard metin işlemcisidir, aynı zamanda Linux için aynı olan Windows verziyonu da vardır. Pencere şu elemanlardan oluşmaktadır:

BİLGİSAYARLAR

1. Proğram menüsü, 2. Aletler çubuğu, 3. Metin yazma için çalışma alanı, 4. Verilerin gösterildiği statüs çubuğu.

METİN DÜZENLEYİCİ PROĞRAMIYLA TANIŞMAK

En popüler metin işlemcilerinden biri Microsoft Word'tur. Bu proğram Microsoft şirketinin ofis çalışmaları için Microsoft Office proğram paketinin bölümüdür. Word proğramı şu şekilde açılıyor: Start → All Programs → Microsoft Office → Microsoft Word.

Word'un çalışma penceresi genelde şu bölümlerden oluşmaktadır: 1. Proğram menüsü.

2. Proğramla çalışma alet çubuğu.

3. Metnin yazıldığı çalışma alanı.

4. Ödevler paneli.

5. Belgede imleçin bulunduğu sayfa, satır ve sutünü gösteren statüs çubuğudur.

171

ALETLER ÇUBUĞU

Aletler çubukları alet gruplarıdır ve hepsinin kendi adları vardır - Standard (Standart), Formatting (Biçimlendirmek), Drawing (çizim), Frames (çerçeve), Pictures (Resim) ve başka. Çubukların açılması ve kapanması menüden View → Toolbars (Görünüş → Araç çubukları) ile yapılır. Bizim de kullanacağımız genel araç çubukları şunlardır: WORD belgelerle çalışma, düzenleme, bakış, düzeltme

metin biçimlendirmesi

çubukları hızlı kapatan ve açan düğmeler

tablolarla ve çerçevelerle çalışmak

nesne çizimi ve süslü yazmak

WRITER Standart

Biçimlendirmek

BİLGİSAYARLAR

METİN DÜZENLEYİCİ PROĞRAMIYLA TANIŞMAK

Standart

Resim

Çerçeve Standart

Çizmek

Bazı alet çubukların aktif çubukları hızlı açan ve kapatan düğmeleri vardır. Çubukların pencerede yeri değişebilir ve kullanıcı tarafından seçilebilir.

METİN BELGELERİYLE ÇALIŞMAK İÇİN MENÜ KOMUTLARI

Metin belgesi metin işlemciyle oluşturulan dosyadır. Bir ya da fazla sayfadan oluşabilir. Word'ta yaratılan dosyanın uzantısı .doc, Writer'de yaratılan dosaynın uzantısı ise .odt'dir. Proğramda aynı zamanda paralel olarak fazla belgelerle çalışılabilir.

172

Metin yazma ve düzenleme proğramı şunları sağlayan komut menüsü içermektedir: File - belgeyle çalışma (yeni belge açmak, varolan belgeyi açmak, kaydetmek, kapatmak, yazıcıdan basmak, sayfanın görünümünü düzenlemek v.b.)

Edit - seçmek, kopyalamak, kesmek, yapışırmak, silmek, metin bulma ve benzeri gibi metinle çalışmak İnsert - belgeye resim, diyagram, sayfa numrası v.b. eklemek için Format - Metni biçimlendirme komutları Table - Metnin tablo şeklinde gösterilme ve başka tablo işlemleri gibi View - metin belgesinin farklı görünümlerde açılma olanakları METİN BELGEYE GÖZ ATMA ÇEŞİTLERİ

BİLGİSAYARLAR

METİN DÜZENLEYİCİ PROĞRAMIYLA TANIŞMAK

• Normal - metni girmek, düzenlemek ve biçimlendirmek için normal görünüm - kenar boşluğu (marjin), sayfa numarasını v.b. göstermiyor.

• Web Layout ("veb görüntü") - İnternette veb sayfası olarak yayınlanacak belge görünüm • Print Layout ("basılma görüntüsü") - belgeyi yazıcıdan basarsak nasıl görüneceğini gösteren görünüm. Kenar boşlukları ve sayfa numarasını da gösteriyor.

• Outline - yapının ve bölümlerin görüntüsü için kulanılan görünüm.

• Reading Layout - belgeyi ekranda okumak için belge görünümü

173

SEÇİLEN GÖRÜNÜMÜN BÜYÜTÜLMESİ VE KÜÇÜLTÜLMESİ

Proğram,metnin ekranda görünen bölümün büyütülmesini ve küçültülmesini sağlıyor. Büyütme metnin bir bölümünün tüm ayrıntılarla daha iyi görünmesini sağlıyor. Küçültmek ise belgenin daha büyük bölümünün ekranda görünmesini sağlıyor. Sayfanın görünecek büyüklüğü Standard (Standart) çubuğundan Zoom (büyüt) aletiyle ya da View →Zoom (Görünüm → Büyüt) menüsünden seçiliyor.

WORD

WRITER

Ekranda belgenin görünümünün büyütülmesi ve küçültülmesi

BİLGİSAYARLAR

BELGE OLUŞTURMA SÜRECİ VE ADIMLAR

BELGE OLUŞTURMA SÜRECİ VE ADIMLAR Metin işlemci proğramında, metin yazarken metin görünümünün istediğimiz gibi olması için şu en basit sıralamayı takip edersek elde ederiz: 1. metnin girilmesi 2. metnin düzenlenmesi - hataların düzeltilmesi, metin bölümlerin yer değiştirmesi, kopyalanması, bulunması, değiştirilmesi ve en sonunda 3. Metnin biçimlendirilmesi.

Proğram kullanıcıların büyük bir kısmı bu üç eylemi ardı ardına değil de hepsini aynı zamanda yapıyorlar. O şekilde çalışılırsa istenen görünümün elde edilmesi yolunda zorluklarla karşılasma olanağı daha yüksektir. Ancak, yine de her kullanıcı nasıl çalışacağını kendisi seçiyor. Metin üzerine çalışılan üç önemli bütün şunlardır: kelime, satır ve paragraf. Metin bölümleri arasında boşluklar varsa proğram bu metin bölümlerini KELİMELER olarak tanıyor. SATIR yazılan sırayı tanımlıyor. PARAGRAF ise klavyeden yeni sıraya geçmek için kullanılan düğme - Enterin bastırılmasından sonraki metin bölümüdür. Metin yazılırken, satır sonunda yeni sıraya geçme otomatiktir.

174

PRATİK YOKLAMALAR YAPILIŞ SÜRECİ

Metin yazma, düzenleme ve biçimlendirme olanaklarını pratik yoklamaların işlenmesiyle öğreneceksin. İlk belgeyi oluşturmalısın. Belgeyi gereken görünümü elde edene kadar adım adım düzenleyeceksin.

Ben ve Benim Bilgisayarım Ben ve Benim Bilgisayarım

Ben ve Benim Bilgisayarım Evimde bir bilgisayarım var Benim için çok değerlidir Bütün gün önünde sandalyede oturuyorum Bilgiler arıyorum, bakıyorum ve okuyorum Bilgisayarımda farklı oyunlar var Bazılarına hastayım Fareye tıklıyorum ve tıklıyorum Ve sevinçten parlıyorum Bilgisayar bir derstir Ve bu dersi çok seviyorum Devamlı okuyorum Ve sorun görmüyorum İşte şimdi sonuna geldim Tırn of ve bay bay

Evimde bir bilgisayarım var Benim için çok değerlidir Bütün gün önünde sandalyede oturuyorum Bilgiler arıyorum, bakıyorum ve okuyorum

Evimde bir bilgisayarım var Benim için çok değerlidir Bütün gün önünde sandalyede oturuyorum Bilgiler arıyorum, bakıyorum ve okuyorum Bilgisayarımda farklı oyunlar vardır Bazılarına hastayım Fareye tıklıyorum ve tıklıyorum Ve sevinçten parlıyorum

Bilgisayarımda farklı oyunlar var Bazılarına hastayım Fareye tıklıyorum ve tıklıyorum Ve sevinçten parlıyorum

Kıtaların yerini değiştir Bilgisayar bir derstir Ve bu dersi çok seviyorum Devamlı okuyorum Ve sorun görmüyorum

Bilgisayar bir derstir Ve bu dersi çok seviyorum Devamlı okuyorum Ve sorun görmüyorum

İşte şimdi sonuna geldim

vebay-bay

Tırn-of Kliki

değiştir

İşte şimdi sonuna geldim Tırn of ve bay bay Klik`i

Kliki

BEN VE BENİM BİLGİSAYARIM

BEN VE BENİM BİLGİSAYARIM

BEN VE BENİM BİLGİSAYARIM Evimde bir bilgisayarım var Benim için çok değerlidir Bütün gün önünde sandalyede oturuyorum Bilgiler arıyorum, bakıyorum ve okuyorum Bilgisayar bir derstir Ve bu dersi çok seviyorum Devamlı okuyorum Ve sorun görmüyorum Bilgisayarımda farklı oyunlar vardır Bazılarına hastayım Fareye tıklıyorum ve tıklıyorum Ve sevinçten parlıyorum

BEN VE BENİM BİLGİSAYARIM

Bilgisayar bir derstir Ve bu dersi çok seviyorum Devamlı okuyorum Ve sorun görmüyorum

Bilgisayar bir derstir Ve bu dersi çok seviyorum Devamlı okuyorum Ve sorun görmüyorum

Bilgisayar bir derstir Ve bu dersi çok seviyorum Devamlı okuyorum Ve sorun görmüyorum

Bilgisayarımda farklı oyunlar vardır Bazılarına hastayım Fareye tıklıyorum ve tıklıyorum Ve sevinçten parlıyorum

Bilgisayarımda farklı oyunlar vardır Bazılarına hastayım Fareye tıklıyorum ve tıklıyorum Ve sevinçten parlıyorum

Bilgisayarımda farklı oyunlar vardır Bazılarına hastayım Fareye tıklıyorum ve tıklıyorum Ve sevinçten parlıyorum İşte şimdi sonuna geldim Turn - off ve bay - bay

Evimde bir bilgisayarım var Benim için çok değerlidir Bütün gün önünde sandalyede oturuyorum Bilgiler arıyorum, bakıyorum ve okuyorum

Evimde bir bilgisayarım var Benim için çok değerlidir Bütün gün önünde sandalyede oturuyorum Bilgiler arıyorum, bakıyorum ve okuyorum

Evimde bir bilgisayarım var Benim için çok değerlidir Bütün gün önünde sandalyede oturuyorum Bilgiler arıyorum, bakıyorum ve okuyorum

İşte şimdi sonuna geldim Turn - off ve bay - bay

İşte şimdi sonuna geldim Turn - off ve bay - bay

KLİKİ

KLİKİ

Sevil 5 sınıf

KLİKİ

Her dersin sonunda belgede yaptıklarını "Bilgisayar_şiiri" adıyla metin klasörüne kaydetmen gerekiyor. Belgeyi işlerken değişikliklerin son görünümünü elde edene kadar aynı adla kaydetmen gerekiyor. Ondan sonra son şeklini yazıcıdan basabilirsin.

175

BİLGİSAYARLAR

Bunu birkaç adımda yapacaksın: 1. Metnin yazılması.

2. Yer değiştirme ve hataların düzeltilmesiyle metnin düzenlenmesi .

3. Metnin biçimlendirilmesi - satırların pozisyonunu belirlemek, yazı tipi, büyüklük ve tarz seçimi.

4. Yazı tipi rengin seçimi ve metin bölümlerin altını çizme şeklin seçimi.

5. Artalanın renk seçimiyle metni işaretlemek.

6. Sayfaya çerçeve eklemek.

7. Resimlerin eklenmesi, boyutların değişmesi ve pozisyonarın belirlenmesi.

8. Resim etrafına çerçeve takmak.

9. Uygun çizgi rengi ve kalınlığıyla grafik nesnelerin çizimi, boyanması ve metnin aktarılması.

BELGE OLUŞTURMA SÜRECİ VE ADIMLAR

İşte şimdi sonuna geldim Turn - off ve bay - bay

METİN YAZMA Metnin yazılması Notepad (Gedit) proğramına benzer şekilde yapılmaktadır.

Yazma imleçin yanıp söndüğü yerden başlıyor. Yazmak için klavyeden bildiğin tuşlar kullanılıyor. ÖDEV Birinci ödevde metin düzenleme proğramında bir şiir yazman gerekiyor. Şu adımları takip edeceksin: 1. Proğramı aç.

2. Aktif yazı tipinde Türkçe dili desteğini seç.

3. Belgenin görünüm büyüklüğü 100% olsun.

4. Bilgisayara bir şiirin sözlerini yaz.

Ben ve Benim Bilgisayarım Evimde bir bilgisayarım var Benim için çok değerlidir Bütün gün önünde sandalyede oturuyorum Bilgiler arıyorum, bakıyorum ve okuyorum Bilgisayarımda farklı oyunlar vardır Bazılarına hastayım Fareye tıklıyorum ve tıklıyorum Ve sevinçten parlıyorum Bilgisayar bir derstir Ve bu dersi çok seviyorum Devamlı okuyorum Ve sorun görmüyorum İşte şimdi sonuna geldim Turn- off ve bay-bay!

5. Belgeyi senin Metinler klasörüne "Bilgisayar_şiiri" adıyla kaydet.

6. Belgeyi kapat ve proğramı kapat.

METİN YAZMA

BİLGİSAYARLAR

Kliki

176

DEĞİŞMELER VE HATALARIN DÜZELTİLMESİ Metinde değişmeler ve hataların düzeltilmesi şu eylemlerle yapılıyor: bulmak, silmek, değiştirmek, kesmek, kopyalamak ve metin bölümlerin yer değiştirmesi. ÖDEV Resimde gösterildiği gibi şiirdeki metni değiştirmeyi dene. Şu adımları takip et: 1. Word proğramını aç.

2. "Bilgisayar_şiiri" belgesini aç 3. İkinci ve üçüncü kıtaların yerlerini değiştir.

4. İkinci kıtayı üstündeki boş satırla beraber seç.

Kıtaların yerini değiştir 5. Edit → Cut (Düzenleme → Kes) ile kes.

6. İmleçi üçüncü kıtanın altındaki boş satıra yerleştir. ve 7. Edit → Paste (Düzenle → Yapıştır) komutunu seç.

8. Tırn off ve bay bay sözcüklerini sil ve yerlerine İngilizce dili desteğiyle Turn off ve byebye sözcüklerini yaz.

9. Yapılan değişiklikleri aynı adla "bilgisayar_şiiri" olarak kaydet.

Ben ve Benim Bilgisayarım

Evimde bir bilgisayarım var Benim için çok değerlidir Bütün gün önünde sandalyede oturuyorum Bilgiler arıyorum, bakıyorum ve okuyorum Bilgisayarımda farklı oyunlar vardır Bazılarına hastayım Fareye tıklıyorum ve tıklıyorum Ve sevinçten parlıyorum Bilgisayar bir derstir Ve bu dersi çok seviyorum Devamlı okuyorum Ve sorun görmüyorum İşte şimdi sonuna geldim bay-bay

değiştir

METNİN BİÇİMLENDİRİLMESİ Metin görünümünün yazı tipi, yazı tipi tarzı, büyüklük, renk seçimi, kenar boşluklara göre metnin pozisyonunu belirlemek ve yapılan benzer düzenlemelere metnin biçimlendirilmesi denir.

ALETLERLE BİÇİMLENDİRİLME

Metnin biçimlendirilmesi Formatting (Biçimlendirme) alet çubuğunun aletleriyle yapılıyor.

177

METNİN BİÇİMLENDİRİLMESİ

Kliki

BİLGİSAYARLAR

Tırn-of

WRITER Biçimlendirme Standart

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Yazı tipi seçimi, Harf büyüklüğü seçimi, Metnin kalınlaşması, Metnin eğrilmesi, Metnin altını çekme, Metnin konumlandırılması: sola, ortada, sağa, sol ve sağ kenar boşluğuna göre soldan ve sağdan eşit konumlandırılması, 7. Artalanın renk seçimiyle metnin işaretlenmesi, 8. Yazı tipinin renk seçimi.

MENÜ KOMUTLARLA BİÇİMLENDİRİLME

Metnin biçimlendirilmesi aynı zamanda Format → Font (Biçimlendir → Yazı Tipi) komutuyla açılan pencerede sunulan olanakların seçimiyle de yapılır: WORD

BİLGİSAYARLAR

METNİN BİÇİMLENDİRİLMESİ

Benim

1. Yazı tipi seçimi, 2. Yazı tipinin tarz seçimi, 3. Yazı tipi büyüklüğü, 4. Yazı tipinin rengi, 5. Altını çekme şekli, 6. Altını çekme çizginin rengi, 7. Özel efektler (gölgeler, dışçizgiler v.b.), 8. Biçimlendirmeden sonra metnin görünümü.

WRITER

178

ÖDEV Şiirin metnini resimde olduğu gibi biçimlendir BEN VE BENİM BİLGİSAYARIM Evimde bir bilgisayarım var Benim için çok değerlidir Bütün gün önünde sandalyede oturuyorum Bilgiler arıyorum, bakıyorum ve okuyorum Bilgisayar bir derstir Ve bu dersi çok seviyorum Devamlı okuyorum Ve sorun görmüyorum Bilgisayarımda farklı oyunlar vardır Bazılarına hastayım Fareye tıklıyorum ve tıklıyorum Ve sevinçten parlıyorum İşte şimdi sonuna geldim Turn - off ve bay - bay

Proğramı aç.

KLİKİ "Bilgisayar_şiiiri" belgesini aç.

Metnin tümünü seç ve yazı tipini Times New Roman'dan Arial'a değiştir.

Seçilen metni ortaya konumlandır.

Başlığı seç ve başlık için yazı tipi büyüklüğü 20 seç.

Seçilen başlıkta tüm harfleri büyük yap, ancak bunu silerek değil, Format → „Change Case“ →UPPERCASE (Biçimlendir →"Büyük harflere dönüştür" → Büyük harfler) menüsünden seçerek yap. Başlığın harflerini kalınlaştır.

7. Kıtaları seç ve onlar için 14 yazı tipi büyüklüğü seç. İkinci ve dördüncü kıtaları seç ve harfleri kalınlaştır.

8. Şiir yazarının adını seç ve sayfanın sağ tarafına yeleştir. Kalınlaştır, büyüklüğü 10'a ayarla ve tüm harfleri büyük harflere dönüştür

BİLGİSAYARLAR

METNİN BİÇİMLENDİRİLMESİ

1.

2.

3.

4.

5.

6.

179

ÖDEV "Bilgisayar_şiiri" belgesini aç ve metni farklı renk, altını çizerek başlığın ve şiir yazarının metnini işaretleyerek resimde olduğu gibi biçimlendireyi dene.

1. Başlığı seç ve Format →Font (Biçimlendir → Yazı tipi) penceresinden alt çizginin rengini kırmızı olarak seç.

2. Ondan sonra başlıkta sözleri teker teker seçerek gereken rengi seç. Başlığın artalanını sarı renkle işaretle.

3. Kıtaları teker teker seçerek metin için uygun rengi seç.

4. Yazarın ismini seç ve altını çizmek için çizgi seç.

5. Değişmeleri kaydet.

BEN VE BENİM BİLGİSAYARIM Evimde bir bilgisayarım var Benim için çok değerlidir Bütün gün önünde sandalyede oturuyorum Bilgiler arıyorum, bakıyorum ve okuyorum Bilgisayar bir derstir Ve bu dersi çok seviyorum Devamlı okuyorum Ve sorun görmüyorum Bilgisayarımda farklı oyunlar vardır Bazılarına hastayım Fareye tıklıyorum ve tıklıyorum Ve sevinçten parlıyorum İşte şimdi sonuna geldim Turn - off ve bay - bay KLİKİ

ÇERÇEVE EKLEMEK

BİLGİSAYARLAR

ÇERÇEVE EKLEMEK

Çerçeveler metin belgesinde sayfada metin, paragraf, satır, kelime, resim ve diğer nesneler etrafında yerleşen sınırlamalardır. Çerçevelerin çizgileri farklı renk, kalınlık ve şekilde olabilir, aynı zamanda da ilginç sembollerden oluşmuş süslü bir çerçeve de olabilir.

Çerçeveler duyuruların, reklamların, ilanların, davetiyelerin ve benzer belgelerin süslenmesi ve sınırlandırılması gerektiğinde ya da metnin bir bölümünün vurgulanması gerektiğinde çok kullanışlıdırlar.

180

WORD Word'ta çerçeve ekleme olanakları Format → Borders and Shading penceresinden seçiliyor. Pencerede olanaklar üç sekmeye ayrılmıştır: a. Borders - metin bölümü etrafına çerçeve takmak b. Page Border - tüm sayfaya çerçeve takmak c. Shading - çerçeve içinde ya da çerçevede olmayan metnin artalanına renk seçimi.

BORDERS VE PAGE BORDER SEKMESİNDEN ALETLERİN AÇIKLANMASI

1. Çerçeve ve çerçeve şekli seçimi, 2. Çerçeve çizgi şeklin seçimi, 3. Çerçeve rengin seçimi, 4. Çerçeve kalınlığın seçimi 5. Süslü çerçeve seçimi, 6. Seçilen çerçeveye göz atma, 7. Çerçeve bölümlerin açılma ve kapanma aletleri - sağ, sol, yukarı, aşağı

A

B

C

A ve B sekmeleri aynı aletleri içeriyor. Tek fark alet 5 - süslü çerçeve seçimindedir. Bu seçim B'de vardır, A'da yoktur.

ÇERÇEVE EKLEMEK

B

BİLGİSAYARLAR

Shading sekmesinde aletlerin açıklanması: 1. Metnin seçilmiş bölümün artalan renk seçimi, 2. Artalan şeklin seçimi (noktalar, çizgiler), 3. Seçilen artalana metine uygulanmadan önce göz atma.

181

WRITER

Biçimlendir → Sayfa → Köşeler diyaloğuyla sayfaya çerçeveler eklenebilir. Bu diyalog kutusunda köşelerin birçok özellikleri ayarlanabilir: 1. Kurulan çizgilerin sıralanması.

2. Çizgi tarzı.

3. Çizginin içeriğe kadar mesafesi.

4. Gölge tarzı

BİLGİSAYARLAR

ÇERÇEVE EKLEMEK

ÖDEV Bilgisayar_şiiri belgesinin sayfasına resimde göründüğü gibi aşağıdaki adımlara göre çerçeve ekle: 1. Sayfaya köşelerin ayarlanması için diyaloğu aç.

2. Sayfaya beğendiğin çerçeveyi oluştur.

3. Sağ ve sol çerçeveyi önce çıkar, ondan sonra onları yeniden geri gönder.

182

BEN VE BENİM BİLGİSAYARIM Evimde bir bilgisayarım var Benim için çok değerlidir Bütün gün önünde sandalyede oturuyorum Bilgiler arıyorum, bakıyorum ve okuyorum Bilgisayar bir derstir Ve bu dersi çok seviyorum Devamlı okuyorum Ve sorun görmüyorum Bilgisayarımda farklı oyunlar vardır Bazılarına hastayım Fareye tıklıyorum ve tıklıyorum Ve sevinçten parlıyorum İşte şimdi sonuna geldim Turn - off ve bay - bay KLİKİ

RESİMLERLE AKTİVİTELER VE GRAFİK NESNELERİN ÇİZİLMESİ Hangi konuda olursa olsun, metni tamamlayan ve önemini artıran resimler yer aldığında o tür metinler okuyuculara her zaman daha ilginç ve daha çekici gelmektedir. Resimler metnin anlamını tamamlıyor.

METİN BELGESİNDE RESİMLERİN YERLEŞMESİ

RESİMLERLE AKTİVİTELER

Resimler farklı şekilde değişebilir: boyutları, renkleri, döndürebilirler, etrafarına çerçeve takılabilir, onların etrafında ya da içinde metin yazılabilir v.b.

BİLGİSAYAR

Resmin görünüm değişikliklerin en büyük kısmı: rotasyon, kesmek, renklerin değişmesi, renklerin karşıtı v.b, View → Toolbars → Picture (Bakış → Aletler çubuğu → Resim) seçilmesiyle açılan “Picture Toolbars” çubuğunda bulunan aletlerle yapılıyor.

183

BİLGİSAYARLAR

Seçilen resim belgede imlecin yanıp söndüğü yerde gösteriliyor. Resimi eklemeden önce imleci resmi eklemek istediğimiz yere yerleştirip ekleyebiliyoruz.

RESİMLERLE AKTİVİTELER VE GRAFİK NESNELERİN ÇİZİLMESİ

Kullanıcı, belgesindeki proğram galerisinden hazır resimler ya da kendi resimlerini ekleyebilir - bazı grafik proğramında çizilen resimleri, fotoğrafları, İnetrnetten indirilmiş resimleri v.b. kullanabilir.

Kullanıcını klasöründen resimler İnsert → Picture → "From File" (Ekle → Resim → "Dosyadan") komutundan sonra metine eklenecek resmin bulunduğu yer seçiliyor.

WRITER WORD

WORD

WRITER

REIM BOYUTUN DEĞIŞMESI

Resimlere en çok yapılan değişiklik resmin boyutların değişmesidir. Onu resme tıklamayla yapabiliyoruz. Tıkladıktan sonra resmin etrafında siyah karecikler çıkıyor. Bu karecikleri çapraz, yatay ya da dikey yönde çekersek, çektiğimiz yöne göre resmin büyüklüğü ve görünümü değişir.

Word belgesinde grafik nesneler çizilebilir. Grafik nesneler Drawing (Çizim) çubuğundan uygun aletlerin seçimiyle yapılır.

GRAFİK NESNELERİN ÇİZİLMESİ

BİLGİSAYARLAR

ÇERÇEVE EKLEMEK

Çizmi çubuğundan aletferin işfevi şunladir:

Resim

184

Evimde bir bilgisayarım var Benim için çok değerlidir Bütün gün önünde sandalyede oturuyorum Bilgiler arıyorum, bakıyorum ve okuyorum Bilgisayar bir derstir Ve bu dersi çok seviyorum Devamlı okuyorum Ve sorun görmüyorum

Bilgisayarımda farklı oyunlar vardır Bazılarına hastayım Fareye tıklıyorum ve tıklıyorum Ve sevinçten parlıyorum İşte şimdi sonuna geldim Turn - off ve bay - bay

Sevil 5 sınıf

KLİKİ

185

RESİMLERLE AKTİVİTELER VE GRAFİK NESNELERİN ÇİZİLMESİ

ÖDEV "Bilgisayar_şiiri" belgesinde, resimde verildiği gibi grafik nesneler çiz.

1. Gülen yüz çiz ve Başlığın altında sol tarafa yerleştir.

2. Aynı şekilde ancak daha küçük boyutlu bir gülen yüz daha çiz ve resmin ekranı üzerine yerleştir.

BEN VE BENİM BİLGİSAYARIM 3. Birinci gülen yüz ve bilgisayar resmi arasında ok çiz.

4. Resmin sağ tarafında, metnin altında yıldız çiz.

5. İki gülen yüz, ok ve yıldız için çizgi kalınlığı ve renk seçmelisin. Birinci gülen yüz için yeşil, ikincisi için sarı rengi seç, yıldız için sarı rengi, ok için de karışık yeşil-sarı renk seç ve çizgi kalınlığı 3 pt olsun.

6. Yıldızın içinde kendi adını yaz.

7. Belgeyi kaydet

BİLGİSAYARLAR

1. Çizilen nesnelerin düzenleme aletleri - sıralama, rotasyon ve benzer, 2. Bir ya da fazla çizilmiş nesnenin seçme aleti, 3. Hazır şekle göre çizme menüsü içeren Autoshape aleti, 4. Düz çizgi çizme aleti, 5. Ok çizme aleti, 6. Dikaçılı şekiller çizme aleti, 7. Elips şekillerin çizme aleti, 8. Metnin yazıldığı süslü çerçeve aleti, 9. Sunulan şekle göre süslü metin yazma aleti, 10. Diyagram çizme aletleri, 11. Clip Art'tan resimler ekleme aleti, 12. Dosyadan resimler ekleme aleti, 13. Çizilen nesnenin artalanın renk seçimi aleti 14. Nesnenin çizildiği çizginin rengini seçme aleti, 15. Metin rengini seçme aleti, 16. Nesnenin çizildiği çizginin kalınlığını seçme aleti, 17. Nesnenin çizildiği çizginin türünü seçme aleti, 18. Çizilen çizgiye ok ekleme aleti, 19. Çizilen nesneye gölge ekleme aleti, 20. Çizilen nesneyi üçboyutlu gösterme aleti.

NUMARALAMA Numaralama liste içeriklerin sıralama şeklidir. Sıralanan liste içeriği önünde sıra numaraları, harfler ya da işaretler konulabilir.

Numaralama sırasında numaralanan içeriğin sıralanması önemli olabilir ya da numaralanan içerik istenilen sıralamayla yapılabilir.

1. Numaralama içeriğin sıralanması önemli değilse numaralama için işaretler kullanılabilir.

2. Numaralama içeriğin sıralanması önemliyse o zaman numaralama sayı ve harflerle yapılabilir.

3. Numaralama içeriği numara, harf ve işeratler karışımıyla da numaralandırılır.

Okul müsameresinde öğrencilerin çıkış sıralaması Çikolatalı pasta için gereken malzeme listesi • çikolata • yağ • un • yumurta • vanilya şekeri

ÇIKOLATALI PASTA TARIFI 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

Fırını 250 derecede ısıt 250 gram çikolata rendele Çikolatayı yağla karıştır Karışıma yumurtaları ve bir kaşık vanilya şekeri ekle Karışıma 1 bardak un ekle ve iyice karıştır Karışımı pişirme tepsisine dök Yaklaşık 40 dakika pişir Servisini yapmadan önce soğumaya bırak Pastayı kare şeklinde kes

1. Müsamerenin açılışı • Meryem • İbrahim 2. Üsküp şarkısı Aynur Aylin Erol 3. Ritmik oyun • V-b sınıfın öğrencileri 4. Komedi oyunu • Sevil • Mehmet • Ali • Zeynep 5. Resitasyon • Murat • Elif 6. Müsamerenin kapanışı

Şimdiye kadar numaralama, sayı numarası ile işaretlenmiş ve alfabe sırasına göre uzun bir liste yapıp sonunda listenin bir satırını unuttuğunuz olmuş mudur? Böyle bir durumda tüm listeyi yeniden yazmanız ve atlanan sıradan sonuna kadar tüm sıra numaralarını değiştirmeniz gerekiyor.

Deniz 1. Aynur 2. Mehmet 3. Murat 4. Mustafa 5. Yasemin

1. Aynur 2. Deniz 2. 3. Mehmet 3. 4. Murat 4. 5. Mustafa 5. 6. Yasemin

OTOMATİK NUMARALAMA

NUMARALAMA

BİLGİSAYARLAR

1. Aynur 2. Mehmet 3. Murat 4. Mustafa 5. Yasemin

Bu yüzden proğramlar, listeden hiçbir işaretin yeniden yazılması gerekmeden, çözülmesini sağlayan otomatik numaralama seçeneğini sunuyor. Otomatik numaralama satırlara otomatik olarak sıra numarası yazılıyor. Bu şekilde listede satırların eklenmesi ya da silinmesiyle değişiklikler yapılınca sıra numaraları her zaman gereken sırada olacaktır.

186

OTOMATİK NUMARALAMA MENÜSÜNDE KOMUTLAR

Otomatik numaralama sayı, harf ya da nokta, çizgi, yıldız gibi işertlerle yapılabilir. Otomatik numaralama Format → Bullets and Numbering ( Biçim-

lendir → Noktalar ve numaralama) WORD

WRITER

Sekme (1) sayılarla ve harflerle numaralamak içindir. Sekme (2) ise işaretlerle numaralamak içindir.

OTOMATİK NUMARALAMA ALETLERİ

Noktalar ve numaralama

187

NUMARALAMA

Writerde "noktalar ve numaralama" alet setiyle numaralama daha kolay bir şeklilde düzenlenir ve biçimlendirilir.

BİLGİSAYARLAR

Otomatik numaralamayla çalışmak için daha verimli ve hızlı çalışma şekli için Formatting aletler çubuğundan aletler kullanılabilir.Bo aletlerle bazı içeriğin numaralaması başlayabilir ya da bitebilir.

ÖDEV Resimde gösterildiği gibi kendi sınıfının öğrenci listesini yap:

BİLGİSAYARLAR

ÖDEV

1. Öğrencilerin adlarını seç ve aletler çubuğunda sayılarla numaralamayı seç.

2. Resimde olduğu gibi listede üç yeni isim ekle: • İmleçi yeni ismin eklenmesi gerekten yerden önceki sıranın sonunda yerleştir: • Enter ile yeni sıraya geç. Yeni ismin yazılması için serbest sıra numarası görüneceğini göreceksin. Diğer isimler de sıra numaralarını bir için yükseltiyor.

3. Belgeyi senin klasöründe "Liste" olarak kaydet 4. "Liste" belgesinde sayılarla numaralamayı kapat ve işaretlerle - örneğin yıldızlarla işaretlemeyi seç.

• İsimleri sıra numaralarıyla seç.

• Aletle, numaralama aletler çubuğundan numaralamayı kapat • Numaralamak için beğendiğin bir işareti seç.

5. Belgeyi "liste_yeni" adıyla kaydet

188

BENİM SINIFIMIN ÖĞRENCİ LİSTESİ Adı ve soyadı Deniz Mahmut Ali Veli Mehmet Salih Erkan Selim Erol Hasan İbrahim Mustafa Mustafa Emin

BENİM SINIFIMIN ÖĞRENCİ LİSTESİ Adı ve soyadı 1. Deniz Mahmut 2. Ali Veli 3. Mehmet Salih 4. Erkan Selim 5. Erol Hasan 6. İbrahim Mustafa 7. Mustafa Emin

BENİM SINIFIMIN ÖĞRENCİ LİSTESİ Adı ve soyadı 1. Deniz Mahmut 2. Ali Veli 3. Yasemin Feta 4. Mehmet Salih 5. Neşe Ahmet 6. Erkan Selim 7. Erol Hasan 8. Zeynep Emin 9. İbrahim Mustafa

BENİM SINIFIMIN ÖĞRENCİ LİSTESİ Adı ve soyadı

* * * * * * * * *

Deniz Mahmut Ali Veli Yasemin Feta Mehmet Salih Neşe Ahmet Erkan Selim Erol Hasan Zeynep Emin İbrahim Mustafa

TABLOLAR Metin yazma proğramları metni tabloda düzenleme olanağı sağlıyor. Tabloda örneğin öğrencilerin kişisel bilgileri (adı, soyadı,sınıf, doğum tarihi, ev adresi v.b.), ders proğramı ve benzer veriler düzenlenebilir.

Tablolar sıralardan ve sütunlerden oluşuyorlar. Sütun ve sıranın kesiştiği dikdörtgene tablo hücresi denir. sütunler s ı r a l a r

hücre

METİN BELGEDE TABLONUN EKLENMESİ VE DÜZENLENMESİ

Tablonun görünümünü sütun ve sıraların yükseklik ve genişlik seçimiyle, hücrelerin artalanında rengin tanımlanmasıyla, farklı tarz,kalınlık ve renkte sınır çizgilerin belirlenmesiyle, tabloda hücrelerin bitişmesi ve ayrılmasıyla, sıralar ve sütunlerin silinip eklenmesiyle ve benzer işlemlerle düzenlenir.

Okul

Ayda

Jale merhaba

Metinle çalışma proğramlarında tablolarun yapılması uygun aleterle ya da menu komutlarıyla yapılıyor. Tablo görünümün düzenlenmesi tabloyla çalışma için uygun aletler çubuğunun aletleriyle ya da tabloyla çalışma menu komutlarıyla yapılır.

TABLO MENÜSÜYLE ÇALIŞMA Tablolarla Table (Tablo) menüsüden çalışılır.

WRITER

WORD 1

BİLGİSAYARLAR

4

TABLOLAR

2

189

Menüde çıkan komutların anlamları şudur: 1. İnsert (ekle) - tablonun sıra ve sütunlerin sayı seçimiyle tablonun eklenmesi, 2. Delete (sil) - tüm tablonun, seçilen sıranın, sütunun ya da hücrenin silinmesi, 3. "Split Cells" ("hücreleri ayır") - seçilen hücreyi iki ya da fazla hücreye ayrılması, 4. "Merge Cells" ("hücreleri birleştir") - seçilen hücrelerin bir hücre ya da başka hücrelerle birleşmesi.

TABLOLARLA ÇALIŞMA ÇUBUĞUNDAN ALETLERLE ÇALIŞMA

Menü komutların büyük kısmı aletler çubuğundaki aletlerde "Tables and Borders" (Tablo) de vardır. Tablolar aletler çubuğundaki aletlerle kolay bir şekilde yapılır ve düzenlenir.

WORD

WRITER

BİLGİSAYARLAR

TABLOLAR

Tablo

Bu aletler çubuğundaki aletlerin fonksiyonları şunlardır: 1. Serbest elle tablo çizim kalemi, 2. Tabloda çizilen sıra ve sütunler arasında çizilmiş sıra, sütun ya da çizgilerin silinmesi için silgi, 3. Tablonun çizgi türünü seçme aleti, 4. Çizginin kalınlık seçimi, 5. Çizginin renk seçimi, 6. Seçilen çizginin çizilme şeklin seçimi, 7. Tabloda hücrelerin artalan rengi, 8. Tabloda sıra ve sütun sayılarının seçimi, 9. Tabloda seçilen sıraların ve sütunlerin birleşmesi, 10. Seçilen hücrenin belirlenmiş sıra ve sütunlere ayrılması, 11. Seçilen sıralar aynı genişliğe ayarlanıyor, 12. Seçilen sütunler aynı genişliğe ayarlanıyor, 13. Hücrede metnin dikey yönde yazılması.

190

ÖDEV Resimde gösterildiği gibi senin sınıfındaki öğrencilerin verilerinden oluşan bir tablo oluştur: Adı ve soyadı, doğum günü ve e-posta adresi.

Birinci resimdeki gibi başla: 1. Comic Sans Ms yazı tipi ve 12 büyüklü- BENİM ARKADAŞLARIMIN VERİ TABLOSU ğü seç.

2. Caps Lock’u açık tutarak şu metni yaz "BENİM ARKADAŞLARIMIN VERİ TABLOSU" 3. Bir boş sıra bırakarak bir sonraki sıraya üç sütunlu ve bir sıralı tablo ekle. Table → BENİM ARKADAŞLARIMIN VERİ TABLOSU İnsert → Table: "Number of columns":3, "Numbers of rows":1. (Tablo → Ekle → Tablolar: Sütunler:3, Sıralar:1).

4. Her sütunde metni resimde olduğu gibi yaz BENİM ARKADAŞLARIMIN VERİ TABLOSU • Açık Caps Lock'la tabloda birinci sıradaki metni yaz.

• Caps Lock'u kapat ve senin arkadaşlarının verilerini yaz.

• e-posta adreslerini yazarken İngilizce destekle yazabilirsin.

BENİM ARKADAŞLARIMIN VERİ TABLOSU 5. Sütunde bazı öğrencinin adı ve soyadı uzunsa ve iki sırada yazılıyorsa sütunun genişliğini büyüt. İmleçi birinci ve ikinci sütun arasındaki sınıra yerleştir. Sol tıklamayla ve gerektiği kadar genişletince fare BENİM ARKADAŞLARIMIN VERİ TABLOSU düğmesini bırak.

6. Tablolarla çalışma çubuğunu aç.

7. Birinci sırayı seç ve metin için kırmızı rengi seç.

8. Birer birer sütun seç ve tablolarla çalışma için alet çubuğundan her sütun için alet- BENİM ARKADAŞLARIMIN VERİ TABLOSU ler çubuğundan uygun aleti seçerek gereken artalanın rengini ayarla.

9. Resimde verildiği gibi tablodaki çizgileri ayarla.

• Tüm tabloyu seç ve 1½ kalınlıkta çift çizgi seç.

• Tablo etrafında yerleştir. Ondan sonra 1¼ kalınlıkta tek çizgi seçerek tablonun içine yerleştir 10. Belgeyi "Tablo1" olarak kaydet.

E-POSTA

ADI VE SOYADI

DOĞUM GÜNÜ

E-POSTA

Yasemin Yonuz Erkan Selim

9 Mayıs

yasemin@yahoo.com

20 Ekim

erkan@freemail.com

Neşe Ahmet Zeynep Emin İbrahim Mustafa

5 Kasim 31 Aralik 1 Nisan

neshe@hotmail.com zeynep_emin@yahoo.com yok

ADI VE SOYADI

DOĞUM GÜNÜ E-POSTA

Yasemin Yonuz Erkan Selim Neşe Ahmet Zeynep Emin İbrahim Mustafa

9 Mayıs 20 Ekim 5 Kasim 31 Aralik 1 Nisan

yasemin@yahoo.com erkan@freemail.com neshe@hotmail.com

zeynep_emin@yahoo.com

yok

ADI VE SOYADI

DOĞUM GÜNÜ E-POSTA

Yasemin Yonuz Erkan Selim Neşe Ahmet Zeynep Emin İbrahim Mustafa

9 Mayıs 20 Ekim 5 Kasim 31 Aralik 1 Nisan

yasemin@yahoo.com erkan@freemail.com neshe@hotmail.com

zeynep_emin@yahoo.com

yok

ADI VE SOYADI

DOĞUM GÜNÜ

E-POSTA

Yasemin Yonuz

9 Mayıs 20 Ekim 5 Kasim 31 Aralik 1 Nisan

yasemin@yahoo.com erkan@freemail.com neshe@hotmail.com

Erkan Selim

Neşe Ahmet Zeynep Emin

İbrahim Mustafa

zeynep_emin@yahoo.com

yok

191

ÖDEV

DOĞUM GÜNÜ

BİLGİSAYARLAR

ADI VE SOYADI

ÖDEV Resimde olduğu gibi ders planı tablosunu oluştur.

PAZARTESİ

SALI

ÇARŞAMBA

PERŞEMBE

CUMA

BİLGİSAYARLAR

TABLOLAR

Tabloyu oluşturmaya başlamadan önce çalışma planı yapmalısın: • Tabloda sıra sayısı 8, sütun sayısı ise 6'dır.

• Türkçe destek, Arial yazı tipi ve yazı tip büyüklüğü 12 olarak çalış.

• Başlangıçta tabloda tüm sütunlerin aynı genişliği vardır.

• Birinci sütun daha dar olabilir çünkü orada kısa veri - dersin sayı numarası yazılacaktır. Bu sütunun daralması gerekiyor, belli günlerde derslerin yazılması gereken diğer sütunlerin genişlikleri ise aynı olmalıdır.

• Birinci sütunu daraldığında ikinci sütunun genişliği büyüyecektir. Birinci sütun daraldığında kalan beş sütun genişliğinin aynı olması için aletler çubuğundan uygun aletin seçilmesi gerekiyor.

• Belgeyi senin klasöründe "Tablo2" olarak adlandır ve kaydet.

• Resimler eklemeyi dene ve "DERS PLANI" metnini çizim aletler çubuğundan süslü yazma aletiyle yazmayı dene.

192

METİN BELGENİN BASILMASI Metin düzenleme proğramları aktif metin belgesinin basılmasını sağlamaktadır.

BASKI HAZIRLIKLARI Yazıcı Seçimi

Belgenin basılmasından önce yazıcının açılması ve içinde kağıt olup olmadığı kontrol edilmesi gerekiyor. Bir bilgisayara birkaç yazıcı bağlı olabilir ve hangi yazcıyla çalışacağımızı seçmeliyiz.

Belgeyi baskıya göndermeden önce sayfanın bazı parametrelerini seçmek ve aktiflemek gerekiyor.

Sayfa Parametreleri (Özellikleri)

METİN BELGENİN BASILMASI

Sayfanın parametreleri sayfanın bazı özellikleridir: format, sayfa yönü, kenar boşluğu genişliği v.b.

Metin düzenleme proğramlarında sayfa parametreleri seçilebilir, ayarlanabilir ve değişebilir.

Sayfa parametrelerin doğru ve uygun seçilmesi, metnin baskıya hazırlanması sırasında oldukça önemlidir.

Sayfa parametrelerinden bazılarının anlamı şudur: • Sayfa formatı sayfanın büyüklüğüdür - uzunluk ve genişlik. Farklı sayfa formatları vardır. Örneğin A4, B5, mektup v.b.

• Sayfa yönü sayfanın hangi yönde basılacağını belirtiyor: dikey (portrait) ve yatay (landscape) olabilir.

• Kenar boşluğu metin etrafında beyaz ala-

BİLGİSAYARLAR

nardır. Sayfanın dört kenar boşluğu olabilir yukarı, aşağı, sol ve sağ.

193

Sayfa parametreleri File → page setup komutuyla da seçilebilir ve değişebilir.

WORD

Açılan pencerede Margins sekmesinde kenar boşluğu değerleri ayarlanır ve sayfa yönü seçilir.

Paper sekmesinde sunulan sayfa formatlarından uygun sayfa formatı seçilir.

BİLGİSAYARLAR

METİN BELGENİN BASILMASI

WRITER

METİN BELGESİNİN OLASI BASILMA ÇEŞİTLERİ

Metin belgesinin basılması sırasında sayfaların seçimine göre şu baskı çeşitleri vardır: - tüm belgenin basılması - aktif sayfanın basılması - belirttiğimiz kapsamda (5-23) sayfaların basılması - Seçilen kapsamda tek ya da çift sayfaların basılması - Belgede seçtiğimiz sayfaların (5,12,16,17,18,19,20 yada 5,12,16-19,20) basılması Seçilen sayfaların kopya sayısının seçilmesi.

194

METİN BELGENİN BASILMASI

Belge baskıya menüden File → Print komutuyla gönderiliyor. Pencerede olanakların anlamları şunlardır: WORD 1 - yazıcı seçimi 2 - Belgede tüm sayfaların basılması Sayfa kapsamı seçimi 3 - İmleçin bulunduğu - aktif sayfanın basılması 4 - Basılacak sayfaların seçimi 5 - Belgenin seçilmiş bölümün basılması 6 - tüm sayfaların, çift ya da tek sayıların, seçilen kapsamdaki sayfaların basılması seçimi 7- Baskı için seçilen sayfa kapsamının basılacak kopya sayısı

BİLGİSAYARLAR

METİN BELGENİN BASILMASI

WRITER

195

BİLGİSAYARLAR

SORULAR

SORULAR 1. Metin yazma ve düzenleme bilgisayar proğramların adlarını say!

2. Metnin istenilen görünümünün en kolay şekilde elde edilmesinde hangi sıralama türünün takip edilmesi gerekiyor?

3. Metni biçimlendirme ne demektir?

4. Metin düzenleyici proğramında metni yazarken: • Satır sonuna kelimenin kırılmamasına dikkat edilmesi gerekiyor • Yenı satıra geçme otomatiktir ve kelime kırılması olmuyor.

5. Metin düzenleme proğramlarında daha önemli çalışma alet grupları hangileridir?

6. Metin düzenleme proğramında iki ya da fazla belgeyle aynı zamanda çalışılabilir mi? Bu neden kullanışlıdır?

7. Alfabe, yazı tipi, tarz ve yazı tipi büyüklüğünün ne olduklarını hatırla!

8. Makedonca ya da Türkçe desteğin nasıl seçildiğini hatırla!

9. Metin düzenleme proğramlarında metnin hangi konumlandırma şekilleri vardır?

10. Metin belgesinin hangi bölüm, içerik ve nesneye çerçeve eklenebilir?

11. Metin belgesinde hangi tür grafik nesneleri eklenebilir?

12. Metin belgelerinde eklenmiş resimler üzerine hangi grafik dönüşme ve değişmelerin yapılması mümkündür?

13. Metinde otomatik numaralama nedir ve klasik numaralamaya göre avantajları nedir?

14. Metinde hangi tür otomatik numaralamalar uygulanabilir?

15. Tabloda metin yazarken tablonun hangi özellikleri seçilebiliyor?

16. Tüm sıralarda ve sütunlerde metin silinirse tablo da silinir mi?

17. Tablo içinde metnin ve sıradan metinin biçimlendirilmesi arasında fark var mıdır?

18. Bir bilgisayara fazla yazıcı bağlıysa, metin belgenin basılma süreci nasıldır?

19. Bir metin belgesi büyük sayıda sayfa içerirse, her zaman tüm belgenin basılması gerekiyor mu? Açıkla!

20. Bir metin belgenin basılması sırasında çift ve tek sayfalar ayırımı yapılabiliyor mu? Bu olanak neyi sağlıyor?

21. Sayfa kopyası nedir?

196

197

SÖZLÜK

SÖZLÜK 198

SÖZLÜK 199

TERİMLERİN KÜÇÜK SÖZLÜĞÜ VE KISALTMALARIN ANLAMLARI

Abaküs

Büyük rakamlarla hesaplamalar için ilk el hesaplayıcısı. Çinliler tarafından M.Ö. 3000 yılında yapılmıştır.

Animasyon

Hareketleme görsel efektini oluşturan benzer resimlerin hızlı değişimi Antivirüs yazılımı

Bilgisayarın bilgisayar virüslerin ulaşmasından koruyan ve kontrol eden bilgisayar proğramı Apple1 (Eypıl1)

Stiv Cobs ve Stiv Vozniyak tarafından 1976 yılında Amerika’da oluşturulan ilk kişisel bilgisayar modeli Barındırma (hosting)

Veb sitesi içeriğinin İnterenette gösterilmesi için ana makine olarak adlandırılan veb sitesi için ayrılan alan.

Bayt

8 bitten oluşan veri miktarıBcc

Bileşik devre

Büyük sayıda küçük elektronik parçaları - tranzistörler içine bağlayan elektronik aygıtı Bilgi

Aralarında mantıksal bağlanmış veriler Bilgisayar bilimi

Bilgisayarda verilerle çalışma bilim dalı Bilgisayar

Verilerin girmesi, işlenmesi ve korunmasını sağlayan elektronik aygıt Bit haritalı grafik

Bilgisayar grafiğin noktalara (piksellere) ayıran gösteriş ve çalışma şekli Blue laser DVD (Blu lazer dividi)

Sıradan DVD’lerden çok daha büyük kapasitesi olan yeni DVD türü. blue laser DVD’nin okunması için blue laser DVD aygıtı kullanılmalıdır

(blind carbon copy)

SÖZLÜK

Eletronik mesajın “kör” kopyası.

Bazısına elektronik mesaj bbc şeklinde gönderilirse, mesajı alan diğer kişiler, aynı mesajın bcc olarak gönderildiği kişiye de gönderildiğini görmüyor.

200

Bluetooth (Blutut)

Elektronik aygıtların kablosuz bağlanma popüler şekli BMP (bitmap)

Windows OS’de grafik formatı

Bilgisayarın tanıyabildiği en küçük veri miktarı Çip

Bileşik devreye bak DİVx (div iks)

Windows OS’de video dosyaların sıkıştırılmış formatı Dosya

Aynı adla kaydedilmiş veriler bütünü Download (daunload)

İnternetten verilerin indirilmesi için İnternet hizmeti ENİAC (eniyak)

Amerika’da 1946 yılında yapılmış birinci elektronik bilgisayar adının kısaltması. Futbol sahası kadar büyük, 30 ton ağırlığında olan bilgisayar çok gürültülü ve her yeni hesaplama için tellerin elle bağlanması gerekiyormuş.

Grafik rezolüsyonu

Bilgisayar grafiğinin gösterildiği alan biriminde noktaların sayısı Haker (Hacker)

Tutkulu ve hırslı proğramcı olan insan. Bu terim medyalarda yanlış anlamda, kraker’in(cracker) davranması anlamında kullanılıor. Kraker bilgisayarlara ve ağlara zarar vermek niyetiyle izinsiz giren kişidir.

Hiper bağlantı

Başka belge ya da aynı belgenin belli bir yerine bağlanan metin ya da resimdir. Bağlantı farenin tıklanmasıyla aktifleniyor.

Htm ve html

İnternette- veb sayfalarının izlenmesi için takılan veb belgelerin formatı HTTP

İnternette veb sayfaların birbirine alıp verme süreç ve kuralları İkili sayılar

Sayıların yazılması için sadece 1 ve 0 rakamlarından oluşan ikili sistem numaraları İmleç

Farenin ekrandaki hareketlerini takip eden gösterici İnternet

Dünya çapında aralarında bağlanmış bilgisayar ağı İstemci

Ağa bağlanmış, sunulan hizmetleri kullanan bilgisayar İP (ay pi)

Ağa başlanmış bilgisayarın İnternet adresi JPG

Çok popüler grafik formatı. İnternete eklenen resimlerin en büyük kısmı bu formattadır ve aynı zamanda dijital kameralarda da kullanılıyor.

SÖZLÜK

Bit

201

Kodek

RAM belleğı

Audio ve video dosyaların sıkıştırılma- Verilen anda işlenen verileri geçici süre için kaydedilen bilgisayar belleği. sı ve açılmasını sağlayan proğram Klasör

ROM Belleği

Dosyaların sıralanması için elektronik Bilgisayarın açıldığında okunan, bilgisayarın oluşturulmasında yazılan bilgiklasör sayar belleği.

Macintosh (Mekintoş)

Apple şirketinin kişisel bilgisayarları

Server

Büyük sayıda kişisel bilgisayara veriler ve proğramlar dağıtabilen güçlü bilgisaMp3 (em pe üç) Audio dosyaların çok popüler sıkıştı- yar rılmış formatı Spam

Open Source (oupın sors)

Zincirli elektronik mesaj

proğramları

Proğramcı kullanıcılara değişiklikler için açık proğramlar

Sviç (açkı)

Yerel ağda verilerin birinden ötekine geçmeyi kontrol eden elektronik aygıt.

Oturum Bugün sviçlerin çoğu yönlendiricilerin İnsanların belli bir konu üzerine biri- içine yerleşmiş bulunuyor. birlerine bilgi verme İnternet “meydanı” PDA(pedeler)

Küçük boyutlu taşınır bilgisayarlar Piksel

Nokta Portal

Ziyaretçilere farklı hizmetlerin seçimini ve kullanılmasını sağlayan merkezleşmiş veb sitesi PC (pi si)

Kişisel bilgisayar

SÖZLÜK

Proğramlama dili

Belli türdeki bilgisayar proğramların oluşturulması ve yazılması için belli komutları ve kuralları olan sanal dil

202

Upload (aploud)

İnternet üzerinden ağa verilerin gönderilme hizmeti URL

İnternetin izlenmesini sağlayan belgenin veb adresin kısaltması Veb sitesi

bir ya da fazla veb sayfasından oluşan koleksiyon Veb sayfa

htm ya da html formatında İnternettin görünmesini sağlayan belge

Vektör grafiği

Bilgisayar grafiğini matematik çizgilerle - vektörlerle gösteriş ve çalışma şekli Virüs

Ekranda değişik mesajların gösterilmesi, verileri sabit diskten silmesi, bilgisayarın yavaşlaması gibi eylemlerle bilgisayarın normal çalışmasını durduran ve önleyen bilgisayar proğramı Veri

Kendiliğinden anlamı olmayan işaretler, sesler, resimler ve benzeri Yayınlama

İnternette gösterilmek için veb sitenin içeriklerini, oluşturulduğu bilgisayardan ana (hosting) bilgisayara taşıma süreci

Yazı Tipi

Alfabe harflerin bilgisayarda yazılış şekli - bilgisayarın el yazısı bağlanma teknolojilerin kısaltması WWW (world wide web)

Veb sayfaların izlenmesi için İnternette en popüler hizmetin işareti Wi-fi, Wi-max (ViFi, VajMaks)

İnternette bilgisayarların kablosuz 3G

İnternetin cep telefonları üzerinden teknolojik bağlanma işareti

Yönlendirici (Router)

SÖZLÜK

Bilgisayar ağının farklı türdeki ağla (İnternet ya da başka bir ağ) bağlanmasını sağlayan Elektronik ağ aygıtı

203

BEŞİNCİ SINIFLAR İÇİN ENFORMATİK

Müellifler:

Dr. Sime Arsenovski Üsküp FON Üniversitesi Maya Loşanska Todorovska Üsküp 'Rayko Jinzifov' İÖO Gorgi Kakaşevski Üsküp FON Üniversitesi

Lektör ve korektör:

Emiliya Arsenovski

Kapak:

Mr. Mariya Veteroska

Düzenleyenler: Prof. Dr. Dragan Mihaylov Bilyana İndova Boban Yakimovski

Makedonca'dan Türkçeye çeviri: Ervin Salih Dil redaksiyonu: Dr. Fatima Hocin Lektör: Feyhan Ruşid Grafik işbirlikçisi: Enformatik Prof. Abdülfeta Fetai Yayıncı: Makedonya Cumhuriyeti Eğitim ve bilim bakanlığı Baskı: Üsküp - Dooel Grafik merkezi Tiraj: 800 Makedonya Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı’nın 19.06.2009 tarihli 10-1603/1 sayılı kararıyla bu kitabın kullanılmasına izin verilmiştir.

CIP - Каталогизација во публикација Национална и универзитетска библиотека “Св.Климент Охридски” , Скопје ЛОШАНСКА, Маја Информатика за петто одделение / Маја Лошанска, Ѓорѓи Какашевски, Симе Арсеновски. - Скопје : Министерство за образование и наука на Република Македонија, 2009. - 199 стр. : илустр. ; 30 см ISBN 978-608-4575-24-5 373.3.016:004(075.2)=163.3 204 COBISS.MK-ID 79198986