Likovno_6_tur

6 SINIFLAR

RESİM EĞİTİMİ

Üsküp, 2011

Müellifler:

Mr. Mariya Nikoloska Nanevska Nikola Nanevski

Değerlendiriciler:

Redaksiyon: Düzelti:

Dr. Maya Raunik Kirkov Mr. Suzana Mihaylovska Sonya Popovska-Traykovska

Prof. Dr. Arif Ago

Dr. Aktan Ago

Türkçeye çeviri: Enver Asim

Yayıncı: Makedonya Cumhuriyeti eğitim ve bilim bakanlığı Basimevi: Graficki centar dooel, Üsküp Tiraz: 800

Milli Kitap Komisyonu 22-1455/1 sayılı ve 31.08.2011 tarihli kararıyla Dokuz yıllık ilköğretim okulları 6 sınıf Resim Eğitimi kitabı.

CIP - Каталогизација во публикација Национална и универзитетска библиотека “Св.Климент Охридски” , Скопје АВТОР : Марија Николоска Наневска, автор ОДГОВОРНОСТ: Наневски, Никола - автор НАСЛОВ : Ликовно образование : 6 одделение ИМПРЕСУМ : Скопје : Министерство за образование и наука на Република Македонија, 2011 ФИЗИЧКИ ОПИС: 82 стр. : илустр. ; 30 см ISBN : 978-608-226-324-3 УДК : 373.3.016:73/76(075.2)=163.3 ВИД ГРАЃА : монографска публикација, текстуална граѓа, печатена ИЗДАВАЊЕТО СЕ ПРЕДВИДУВА: 09.11.2011 COBISS.MK-ID : 89198346

Sevgili öğrenciler!

Elinizdeki kitabın içerisinde çok sayıda yeni ve ilginç konular bulunmaktadır. Önceki sınıflarda edindiğiniz bilgilerin genişletilmesi ve tamalanması kitabın esas amaçlarından birini oluşturmaktadır. Yaratıcılık etkinliği sizlerin bilgi ve yeteneklerinizi pekiştirecek, sanat fikirlerinizin çizim, tablo, heykel, grafik ve tasarım alanında daha başarılı bir şekilde temsil edebilmenizi sağlayacaktır. Kitaptan erişebileceğiniz enformasyon ve bilgileri her günlük ihtiyaçlarınız için istifade edebileceksiniz.

Kitapta sanatçıların insanlık tarihinin değişik dönemlerinde meydana getirdikleri sanat eserlerinin reprodüksiyonlarını bulabileceksiniz. Dünyada ad yapmış müzelerden birini ziyaret edebilecek ve bu eserlerin güzelliğinden hayranlık duyabilecek durumda değilseniz, bu güzellikleri işbu kitapta görebilecek ve onların şekil, renk ve diğer muazzam manzaraların tadını çıkarabileceksiniz.

Bu kitapta ülkemizin güzel sanatlar zenginliğinin bir kısmını da bulabileceksiniz. Bunun sayesinde sanat zenginliklerimizin değerlerini anlayabilmenizi, atalarımızın yarattığı, bize emanet ettikleri tüm bu zenginlikleri muhafaza etmeye ve saygılamaya ve sizlerin de geleceğin sanatçıları olmanıza yardımcı olacağına ümit ediyorum.

Yazarlar

3

RESİM SANATININ ÖZELLİKLERİ

Bir nevi kırmızı tebeşşir ile meydana getirilen çizimler

Yağlıboya tekniği ile çizilen tablo

Akvarel ile çizilen resim 4

Resim sanatının temel özelliklerinden biri, sanatı görme duyusuyla yani gözlerin yardımıyla algılamamızdır. Bunun için onu görsel yani vizüel sanatı olarak adlandırmaktayız. Resim sanatı bilindiği gibi çizim, resim, haykel, grafik, tasarım, görsel komunikasyonlar ve mimariye ayrılmaktadır. Resim alanları olarak adlandırılan bu bölümlerin her biri kendi özelliklerine sahiptir. Bu sanat dallarının her birinde belli resim alanı için karakteristik olan resim elementleri vardır. Çizimde çizgi temel elementtir. Demek oluyor ki çizim çizgi yardımıyla oluşturulmaktadır. Bu arada çeşitli ilişkide olan çeşitli çizgiler kullanılmaktadır. Bu sanat dalındaki resimlerin çoğu tek renktedir, ancak daha çok renkte de olabilirler. Daha çok renkte olan çizimleri koloristik çizim veya renkli çizim olarak adlandırmaktayız. Renkli çizimlerde sadece çizgilerin renkleri farklıdır (yüzeyler ise çizilen zeminin rengindedir). Çizimler farklı malzemelerden oluşturulabilir. Çizim malzemeleri şunlardır: kalem, kömür, duş ve pene, duş ve fırça, bays, odunlu boya, pastel, keçeli kalem vb. olabilir.

Resim, renkli yüzeyler yardımıyla meydana getirilir. Resimde temel resim elementi boyalardır. Çizilmekte olan yüzeyin tamamı boyalarla örtülmektedir. Çizimde olduğu gibi, resim çizmekte de değişik teknik ve malzemeler kullanılmaktadır. Resimler genelde kağıt, bez, cam, odun (ahşap) duvar, post, pergament ve diğer zeminler üzerinde çizilmektedir. Resim çizmekte kullanılan boyalar kati veya sıvı olabilirler. Buna göre resim teknikleri de kuru ve ıslak teknikler olabilirler. Kuru resim teknikleri şunlardır: kolaj, moazik, vitraj, pastel, odunlu boya, keçeli kalem vb. Islak resim teknikleri şunlardır: tempera, guaş, akvarel, akril, batik, renkli duşlar ve b.

Resim dalında heykeller üç boyutlu sanat eserleridir. Heykeller, bir alan kapsar yani onların hacmi vardır. Heykelde hacim temel sanat elementidir. Heykeller çizim ve resimler ol-

duğu gibi iki boyutlu zemin üzerinde oluşturulmazlar, onları her taraftan görebilir ve elle dokunabiliriz. Heykeller büyüklüğüne göre minyatür, galeri ve anıtsal olabilirler. Heykellerin yapımında kullanılan malzemeler: killi toprak, alçı, ahşap, metal, beton, kağıt, polyester, cam vb. olabilir.

Heykel olduğu gibi mimari de üç boyutlu sanattır. Bu sanat dalında insanın yaşama, çalışma ve eğlence için kullandığı estetik değerleri olan yapılar meydana getirilmektedir. Bunlar değişik amaçla kullanılan yapılardır: köprüler, binalar, evler ve binalar, müzeler, tiyatrolar, spor yapıları vb.

Grafik eserlerin çoğaltılabileceği ve basım ile meydana getirilen tek sanat dalıdır.

Grafik zeminin hangi kısımlarının basıldığı gözönüne alarak, grafik teknikleri, yüksek basım (kabartma) teknikleri, derin basım ve düz basım tekniğine ayrılır. Grafik eserlerin zemini için değişik malzemeler kullanılabilir. Genelde mukavva, linolyum, ahşap, alçı, bakır plaklar, alüminyum plaklar vb. kullanılır. Herhangi bir plakadan kağıt üzerine damga (iz) alınır ve grafik meydana getirilir.

Tasarım ve görsel iletişimlerde her günlük hayatta kullanılan nesnelerin görünümü meydana getirilmektedir. Buna göre otomobiller, mobilya, ev eşyaları, gıda ve kozmetik ürünlerin ambalajı, kitap, reklamlar, illüstrasyon ve afişler, kostimografi, senaryo vb. görünüm meydana getirilmektedir. Oluşturulan nesnelerin türüne bağlı olarak, tasarım şöyle olabilir: sanayi tasarımı, grafik tasarım, görsel iletişim ve tatbiki sanatlar.

Taş heykel (mermer)

Derin baskı olarak hazırlanan grafik

İç tasarım

UNUTMA: Farklı sanat dallarında sanat eserlerinin yaratılmasında farklı malzemeler ve farklı zeminler kullanılabilir.

5

ÇİZME

DEĞİŞİK ÇİZGİLER VE ÇİZGİLERİN YOĞUNLUĞU

6

Antonio Mancini: Portre, kömür, yumşak çizgi örneği

Peter Poul Rubens: Portre, duş ve pene, farklı yoğunlukta olan çizgiler

Doğayı ve çevremizi seyrederken, etrafımızda çizgileri anımsatan farklı şeylerin bulunduğunu gözleyebiliriz. Çizgileri ağaçların soyulmuş dallarında, otlarda, çiçek gövdelerinde, evlerin kenarlarında, duvarlarda, kalemimizde veya fırçamızda, saçlarımızda görebiliriz.

Resim çizmenin bir elementi olan çizgi tüm sanat dallarında kullanılmaktadır, ancak resim sanatında temel resim elementini temsil etmektedir. Bir çizim yapmamız için her zaman değişik çizgiler kullanarak, kendi fikir, ide ve duygularımızı dile getirmekteyiz. Esasta iki çizgi tipi mevcuttur: düz çizgi ve eğri çizgi.

Eğri çizgi dalgalı, kırık, derinleme, kabarık, yay gibi olabilir.... Her çizgiyi üç yönde çizebiliriz: yatay, dikey veya çapraz. Çizgiler çember şeklinde de olabilir. Çizgiler uzun veya kısa, kalın veya ince, dolu ya da kesik, armonik ya da kontrastlı olabilirler.

Herhangi bir çizgiyi çizebilmemiz için, çizim için kullanılan herhangi bir zemin üzerine iz bırakmamız gerekiyor. Çizim zeminini oluşturan malzeme üzerine yapılan basınç daha büyük ise, çizginin yoğunluğu daha büyüktür, diyoruz. Çizgiyi defalarca tekrarlıyorsak ve farklı çizim

malzemeleri seçmiş olursak, çizginin yoğunluğu da farklı olacaktır. Bazı malzemeler çizginin büyük yoğunluğunu diğerleri ise daha az yoğunluk sağlamaktadırlar. Demek oluyor ki çizginin çizim şekli onun yoğunluğunu belirlemektedir. Çizginin yoğunluğu şekli gösterebilmemizi ya da şeklin bazı bölümlerini vurgulamamızı sağlamaktadır. Aynı öyle, farklı yoğunluk, resimde neyin daha önde nelerin daha arkada olduğunu, yani alanı göstermektedir.

Farklı yoğunlukta farklı çizgiler kullanmaya dene ve blok kağıdında kalem yardımıyla “Daldaki Kuş”un resimini çizmeye çalış.

UNUTMA: Sanat eserindeki çizgilerin yoğunluğu değişik olabilir. Resime onlar güzellik vermektedirler.

ÇİZME

Dominique Ingres: Kaunits Kızkardeşlerin Portresi, kurşun kalem, farklı yoğunlukta olan çizgiler

Nikola Martinoski: Oturan Kadın, pastel, farklı yoğunlukta olan çizgiler

Gerhard Richter: Mahkum, kömür, ince ve hafif çizgi örneği

Sigmar Pokle: Karnaval, kombineli teknik, farklı yoğunlukta olan çizgiler

7

ÇİZME

ÇEVRESEL (Kontur), YAPISAL (Strüktür) VE DOKUSAL (Tekstür) ÇİZGİ

8

Gustav Klimt: Uzun Saçlı Kız, mavi kalem, yapısal çizgili resim

Pablo Picasso: Baş, duş ve pene, çevre çizgi örneği

Çizgi çizmekte temel element olduğuna karşın, çizerken: form, tekstür, ton, yön, büyüklük, alan ve kimi defa boya gibi diğer resim elementleri de kullanmaktayız.

Bu resim elementlerinden bazılarını çizgiyi çizmekle meydana getirmekteyiz. Böylece resmin şeklini çizgiler yardımıyla oluşturmaktayız, yani çizginin hereketi kapandığı anda şekil elde etmekteyiz. Şekli tarif eden dış çizgiye Kontur (çevre) çizgisi denir. Çevre çizgisini, diğer çizgilere kıyasen daha kalın çizmekteyiz. Bu çizgi şekli ifade eder ve çizmekte olduğumuz şeyin esas özelliğini belirtir. Yapı çizgileri iç çizgilerdir, çizmekte olduğumuz şekil veya nesnenin bünyesi ve yapısını ek olarak açıklamaktadırlar. Yapı çizgilerini genelde çevre çizgilerine kıyasen daha ince çizmekteyiz. Dokusal çizgiler de iç çizgiler olabilir. Bu çizgiler çizmekte olduğumuz şeyin yüzeyinin nasıl olduğunu gesterir. Bir kontur çizgisi diğer

kontur çizgisinden kalınlık bakımında farklı olabilir, buysa resimimizde en çok neyin göze batmasını istediğimize bağlıdır. Çevre çizgileri kullanarak: “Ben ve Köpeğim” başlıklı bir resim çiz. Bu motifi ifade edebilmen için kalem tekniğini kullan.

UNUTMA: Çevre (kontur) çizgileri şekli tarif eden dış çizgilerdir. Yapısal (stüktür) çizgiler, zemindeki kaliteyi ek olaraktan açıklamakta, dokusal (tekstür) çizgi ise çizmekte olduğumuz şeklin bünyesini veya oluşumunu tamamlayan çizgilerdir.

ÇİZME

Henri Matisse: Katlamış Ellerle Kadın, kontur ve yapısal çizgilerle resim

Öğrenci eseri: Dokusal Çizgiler için Örnekler, duş ve pene

Ernst Ludwig Kirchner: Portre, duş ve pene, yapısal çizgiler Öğrenci eseri: Evim, duş ve pene, kontur çizgiler

Nikola Martinovski: Dans, kalem

Öğrenci eseri: Toprağı sürme, duş ve pene, çevresel çizgi ve yapısal çizgi 9

ÇİZME

DOKUSAL (TEKSTÜR) ÇİZGİ İLE TANIMLANAN YÜZEY

Leonardo da Vinci: Otoportre, duş ve pene, müellif saçı ve sakalını çizerken dokusal çizgiler kullanmış

Pablo Picasso: Tanrıçe, kalem, çevre ve dokusal çizgilerin kullanıldığı resim 10

Matthias Grünewald: Eller, (detay) kömür, post üzerinde dokusal çizgi

Nesne, havyan ve bitkileri gözetlerken, yüzeylerin farklı olduğunu görebiliriz. Odunun kabuğunu elle değdiğimizde, yüzeyin pürüzlü olduğunu, tavşan kürkünün ise yumuşak ve narin olduğunun farkına varabiliriz. Etrafımızdaki tüm yüzeyler farklı kaliteye sahiplerdir, yani farklı bir görünümleri vardır. Onları resimde ifade edebilmemiz için görmekte olduğumuz ve değişik yüzey ve zemini dokunarak hissetmekte olduğumuz bu farkları ifade edebilmemiz için, değişik çizgiler kullanmaktayız. Bir zeminin (yüzeyin) kalitesinin nasıl olduğunu (yüzey pürüzlü mü yoksa düz müdür) gösteren çizgilere dokusal (tekstür) çizgi denilir. (8. sayfadaki derse bkz.) Dokusal çizgiler, aynı yapısal çizgiler olduğu gibi, çizmekte olduğumuz şeklin görünüşü ve malzemeyi açıklamak için kullanılmakta, onlarla çevre çizgi ile tarif edilen şeklin içeriğini doldurmaktayız. Bu olay Pablo Picasso ve Matthias Grünewald’ın eserlerinde görülebilir. Çoğu zaman, dokusal çizgileri bir biri yanında çizmekteyiz, şöyleki bu çizgiler çevre çizgi-

ÇİZME

Vincent van Gogh: Yıldızlı Gece, duş ve fırça, yüzey ve şekil dokusal çizgi ile gösterilmiş,

Auguste Renoir: İki Kız, kömür, dokusal ve yapısal çizgi ile gösterilmiş yüzey

si kullanmadan, şekil gösteren bir zemini göstermektedirler. Diğer sözlerle, sıkı sıkıya dokusal çizgilerle doldurulmuş zemin şekli tanımlayabilir.

Bir öğrenci tarafından çizilen sağ taraftaki resim, zeminler sadece dokusal çizgilerle meydana getirilmiştir. Böylece aynı zamanda dokusal çizgileri kullanarak zeminin şeklini gösterebiliriz ve yüzeyin pürüzlü olup olmadığını da açıklayabiliriz. Tıpkı Giorgio Morandi’nin eserinde olduğu gibi. Çevre çizgi kullanmadan, sadece dokusal çizgilerle bir resim çizmeye dene ve çizmekte olduğun şeyin yüzeyinin nasıl olduğunu göstermeye çalış. Duş ve pene tekniğini kullanarak “Ovada Traktör” ya da “Kedi ve Yavrucukları” konulu bir resim çizmeye dene.

UNUTMA: Dokusal çizgiler çizmekte olduğumuz yüzeyleri tanımlayabilir ve malzemenin kalitesini (pürüzlü, düz, yumuşak, sert) gösterebilir.

Giorgio Morandi: Ölü Doğa, duş ve pene, dokusal çizgi ile gösterilmiş yüzey

Öğrenci eseri: kalem, dokusal çizgiler ile tanımlanan yüzey 11

ÇİZME

SANAT ESERLERİNDE IŞIK

12

Rafael: Portre Etüdü, resimde ton farkları

Peter Poul Rubens: Figür, kontrastlı ışık tablosu

Sanat eserlerini algılayabilmemiz için görme duyusuna sahip olmamız ve ışığa ihtiyacımız vardır. Aslında insanın görebilmesi için ışık gereklidir. Bundan dolayı ışık bir sanat eseri yarattığımızda çok önemli bir unsurdur. Etrafımızdaki nesneleri gözlemlediğimizde, onlardan bazıları daha parlak, bazıları ise daha koyu renkte olduğunun farkına varacağız. Bu durumda, nesnelerin farklı ton değerlerde olduğunu söyleriz.

Ton değerleri arasındaki ışık farklarını ifade etmektedir. Çizmekte ton farklarını gösterebilmemiz için değişik yoğunlukta çizgiler kullanmaktayız. Koyu renkte yüzey yaratmak istediğimiz yerde daha koyu çizgiler çizeriz, daha açık renkli yüzeyleri ise daha seyrek çizgilerle ifade etmekteyiz. Bir resimde çok ışık ve çok sayıda koyu renkli yüzeyler mevcut ise, resimde açık-koyu kontrast yarattığımızı söyleriz. Ton (ışık) farkları fazla büyük değilse, o zaman resimde ışık armonisi mevcuttur, deriz.

Işık değerlerini eğri ya da doğru, kısa ya da uzun ince ya da kalın çizgiler kullanarak ifade

edebiliriz. Çizgi tiplerini gözönüne almadan, çizgilerin yoğunluğu, yüzeyin nerede daha açık nerede daha kapalı olacağını belirlemektedir.

Zeminlerdeki açık-kapalı farkların gösterilmesi için dokusal çizgiler de kullanabiliriz. Bu arada, ışık değerlerini ifade edeceğimizden başka, yüzeyin de nasıl olduğunu (pürüzlü, düz) göstermiş olacağız.

Bir otobüs durağını gözlemleyerek, farkına varacağın ışık farklarını göstermeye dene. Buna göre, farklı yoğunlukta çizgiler kullanarak, motifin açık ve kapalı yüzeylerini oluştur: “Otobüs Durağı”, duş ve pene tekniği kullan.

UNUTMA: Açık ve kapalı tonlar arasındaki farkları değişik yoğunlukta çizgiler ile ifade etmekteyiz.

ÇİZME

Anselm Kiefer: Ayçiçekleri, açık ve kapalı tonların güçlü kontrastı

Claude Lorain: Paris’in Yargılanması, lavire duş ile ışık kontrastı

Augustin Lhermitte: Eduar Mane Portresi, ton armonisi içeren kompozisyon

Jacques-Louis David: Tibar ve Aziz Ancelo Şatosuna Bakış, lavire duş, ışık harmonisi

Öğrenci eseri: Pazar, belirgin tonlar, farklı yoğunlukta çizgiler

Öğrenci eseri: Çoban, farklı dokusal çizgiler ile çizilen resim

13

ÇİZME

GÖZLEM, HATIRLAMA VE HAYAL BAZLI RESİMLER

Vincent van Gogh: Akşam Yemeği, gözlem ile çizilen resim

Bir sanat eseri yarattığımız zaman, kendi ide, düşünce, duygu ve tutumlarımızı ifade etmekteyiz. Eserler hayal gücümüzün ürünü olabilier ya da etrafımızda gördüklerimizden kaynaklanabilir. O anda görmekte olduğumuz bir şeyi çizdiğimizde, gözlemleyerek çiziyoruz, denilir. Daha önce görmüş olduğumuz bir şeyi çiziyorsak, hatırlayarak çizdiğimizi söyleriz.

Fantezimizin ürünü olan bir resim çiziyorsak, fantezi bazlı resim çizmekte olduğumuzu diyebiliriz.

Gözlemleyerek çizdiğimiz resimin esas özelliklerinden biri, çizmekte olduğumuz şeyin tamlığındadır. Aslında çizilen şey resime aktarıldığında, gözlemlemekte olduğumuz şeyin tüm detaylarını çizmeye özen gösteririz. Belleğimizde saklı olan bir şeyin resimini çizdiğimiz zaman, o zaman hatırlayabileceğimiz tüm detayları çizmeye çaba harcarız. Belleğimizdeki resmi çizerken aslında bizi ilgilendiren ve esinleştiren izlenimlerimizi çizmekteyiz. Ancak bu izlenimler her zaman doğru ve tam olmayabilir, yani izlenimlerimizde hayalimizin bir kısmı da bulunabilir. Fantezi bazlı resimlerde, çizmekte olduğumuz tüm şekiller fantezi yani hayal gücümüzün 14

Kanaleto: Londra Peysajı, gözlemleyerek çizilen resim

ürünüdür. Bu resimlerde şekillerin tam ya da doğru olması asla önemli değildir, hiçbir zaman görmemiş olduğumuz bir şeyi çizebiliriz, ya da görmüş olduğumuz bir şeyi anımsatabilir.

Yaratıcılık sürecinde, nasıl kullanacağımıza bağlı olarak, resimin çizilmesinde kullanılan resim elementleri ve prensipleri en önemli rolü oynamaktadır. Onlar resim ilhamımızı ne kadar iyi ifade edebileceğimizi ve resimin ne kadar kaliteli olacağını belirlemektedirler. İşe başlamazdan evvel resimi gözlemleyerek mi, belleğinde saklı motife göre mi, yoksa fantezi resmi mi çizeceksin diye karar vermen gerekiyor. Çizeceğin konu “Pencereden Bakış”, tekniğin ise ahşap boyalar olabilir.

UNUTMA: Gözlem ile çizilen resim, bir şeyi gözleyerek çizilen resimdir. Hafızaya göre resim, daha önce belleğimize sakladığımız bir şeyi çizmek demektir. Fantezi resimi, resimde fantezilerimizi gösterdiğimiz resimdir.

ÇİZME

Edgar Degas: Balerinler, kömür ve tebeşir, gözlem ile çizilen resim Pablo Picasso: Guernica (taslak), fantezi ile çizilen resim

François Millet: Buğday Toplayan Kadınlar, bellek resmi

Andrea Mantegna: Deniz Tanrıların Savaşı, fantezi ile çizilen resim

Pieter Bruegel: İlkbahar, bellek resmi

Öğrenci eseri: Evim, bellek resmi 15

ÇİZME

RESİMDE RİTİM

Ahşap çit, dolayısız ortamımızda sade ritim örneği

Bileşik ritim örneğini temsile eden yakıt odunları

Etrafımızı gözlemlerken tekrarlanmakta olan bir dizi şeyi göreceğiz. Bir bahçede çiçekler tekrarlanır, manavda elma tekrarlanır, binada basamaklar ve pencereler tekrarlanır vb. Bütün bu tekrarlanmalar daha büyük ya da daha küçük miktarda izlenimler bırakır. Çizgiyi kendi başına sanat elementi olarak kullanabileceğimizi daha önce söyledik. Ancak çizgi yardımıyla bazı diğer resim elementleri de meydana getirebiliriz. Çizgi yardımıyla şekil ve dokunun nasıl oluşturulduğunu daha önce gösterdik. Çizgiyi ritim yaratmak için de kullanabiliriz.

16

Plakalarla döşeli patika, alternatif ritm örneği

Ritim bir sanat prensibidir ve bir eserde resim elementlerinin tekrarlanmasını işaret etmektedir. Sanat eserinde herhangi bir resim elementi tekrarlanabilir. Yaratmakta olduğumuz ritim: sade (basit) ritim, alternatif (değişimli) veya bileşik ritim olabilir. Ritim türünün nasıl olacağı, ne kadar ve hangi resim elementleri tekrarlanıyor sorusuna bağlıdır. Örnek olarak, geometride düz paralel çizgiler çizdiğimizde, basit ritim oluşturmaktayız. Eserlerimizde de ritim yarattığımız paralel çizgiler kullanmaktayız.

Alternatif ritimde iki ya da daha çok resim elementi art arda tekrarlanmaktadırlar. Basit ve alternatif ritimde elementler belli bir sıralamaya göre tekrarlanırlar. Belli bir sıralama olmaksızın daha çok element tekrarlandığı zaman bileşik ritim vardır, deriz.

“Oyuncak Dükkânında” konulu üç bile ritim türünü kullanacağın bir resim çiz, keçeli kalem kullan.

UNUTMA: Ritim bir sanat prensibidir ve bir eserde sanat elementlerinin tekrarlanması demektir.

ÇİZME

Basit ritim şeması: 1. kalemle, kareler, 2. yıldızlı ve 3. dairelerle, alternatif ritim örneği

Frank Stella: “Gav” İşlemi, kurşun kalem, alternatif ritim örneği

Urlich Rückriem: Kompozisyon, alternatif ritim örneği

Pol Klee: Peysaj, bileşik ritim örneği

Öğrenci eseri: Serbest Kompozisyon, alternatif ritim örneği

Öğrenci eseri: Duvarcı, Öğrenci basit ritim kullanmış

17

ÇİZME

ÇİZİM TEKNİKLERİNİN ÖZELLİKLERİ

Alfred Sisley: Oğlum Pierre, kurşun kalem

Vincent van Gogh: Hüzün, kurşun kalem

Çizim tekniklerinde özel işlemler mevcuttur. Okulda genelde kalem ile çizeriz. Değişik tipten kalemler mevcuttur, onları zeminde bıraktıkları izine göre ayırt ederiz. Kömür, kalem tekniğine benzerdir, kömürle zemin üzerine daha koyu iz bırakmaktadır. Çizerken sıklıkla duş kullanmaktayız. Duş zemine pene ya da fırça ile yağladığımız bir sıvıdır. Duş ile pene ve duş ile fırça iki tamamen farklı tekniklerdir. Kesin çizgiler çizmek istediğimiz zaman duş ve pene kullanırız, çizgilerin kalınlığı, penenin farklı ebatlarına göre değişir. Duş ve fırça tekniğiyle, duş ve peneye farklı olarak, öylesine kesin olmayan çizgiler çizebiliriz. Ancak bu teknikle kalınlığı bakımından çok farklı olan çizgi zenginliğini oluşturmaktayız.

Kalem, kömür, duş ve pene... ile çizdiğimizde gölgeleme işlemini kullanarak açıkkapalı ilişkileri kolaylıkla gösterebiliriz.

Açık-kapalı ilişkiler tufalama işlemiyle de gösterebiliriz. Tufalama için boya veya duşa batırılan daha sonra da boyayı zemine indiren sünger ya da pamuk kulanmaktayız. Çizmek için ahşap boyalar, işaretleyici veya pastel kullanabiliriz, onlarla tek renk veya renkli resim çi18

zebiliriz. Renkli resimlerde çizgileri değişik renklerle çizeriz. Ahşap boya, işaretleyici ve pastel resim çizme malzemesi olarak da kullanılabilir (28. sayfada, “Çizme Tekniklerinin Özellikleri” dersine bkz).

“Kaktüsler” konulu resim çiziniz, çizim tekniğini kendiniz seçiniz, aynı zamanda seçmiş olduğun tekniğe uygun olarak gölgeleme, tufalama veya lavalama tekniklerinden istediğini kullanabilirsin.

UNUTMA: Çizim tekniklerinde: kalem, duş ve pene, duş ve fırça, ahşap boyalar, bays, keçeli kalem, pastel gibisinden değişik malzemeler kullanılmaktadır...

ÇİZME

Edgar Degas: Şarkıcı Kadın, kağıt üzerine kömür ve pastel kombinasyonu

Auguste Renoir: Çizen Çocuk, resim, kömür tekniği

Rembrandt van Rijn: Kompozisyon, duş ve kurşun kalem Öğrenci eseri: Patenci, duş ve kurşun kalem

Öğrenci eseri: Köy Avlusu, duş ve pene Paul Cezanne: Yüzücüler, kalem 19

ÇİZME

BİLGİSAYAR İLE ÇİZİLEN RESİMLER

Öğrenci eseri: Oyun, bilgisayar ile çizilen resim

İnsanlar her günlük hayatlarına kolaylıklar getiren makine ve cihazlar icat etmektedirler. Bilgisayar insanın giderek daha çok kullandığı ve hayatının tüm alanlarında yer bulduğu icatlardan biri bilgisayardır. Anlaşılan bilgisayar resim sanatında da kullanılmaktadır. Bir sanat eserinin yaradılmasında bilgisayarın istifade edilmesini sağlayan birçok yol vardır. Bilgisayar aracılığıyla çizim oluşturulabilir.

Resim çizmeye yarayan çok sayıda bilgisayar programı vardır. Gimp, Photoshop, Paint, Corel Draw, Corel Painter vb. bu programlardan sadece bazılarıdır. Bilgisayar ve bilgisayar çizim programları kalem, kömür, duş ve pene ve diğer sözü edilen teknikler gibi, resim çizmekte kullanılabilen çizim programları, yani araçlardır. Anlaşılan diğer tekniklerle olduğu gibi bilgisayarla doğrudan kağıt üzerine çizim yapamayız. Dijital ortamda meydana getirilen resmi ekranda görebiliriz, kağıt üzerine indirmek istiyorsak yazıcı yardımıyla yazdırmalıyız. Bilgisayarda resim çiziminde kullanılan öyle denilen çizim çubukları bulunmaktadır. Bu şekilde kalem çubuğu veya fırça çubuğu ile çizmeyi seçebiliriz ve çizgi kalınlığını değiştirebiliriz. Bu arada resim çizerken kullanacağımız boya, şekil ve çizgi çeşitlerini seçebiliriz.

20

Öğrenci eseri: Oturma Odası, bilgisayar resimi

Aynı öyle resimin diğer yerlerine “yapıştırabileceğimiz, kesebileceğimiz ve taşıyabileceğimiz” hazır fotograflar da kullanabiliriz.

Resim çizmekte bilgisayar en çok tasarımda (68 sayfadaki derse bkz.) kullanılmaktadır.

Anlaşılan kullanılabilecek çok sayıdaki diğer imkânlar da vardır, fakat her şey hangi programın kullanıldığına bağlıdır. Yine de bilgisayar ile çizerken, resimin kalitesi herhangi bir teknikte resimin oluşturulmasında geçerli olan resim elementleri ve prensiplerini nasıl kullandığımıza bağlıdır. Öğretmeninizle birlikte hangi bilgisayar tekniği ile çizeceğini seçiniz, “Çocuk Oyunu” konusunda resim çiziniz, bundan sonra aynı konuda başka bir teknikte de resim çiz. Bilgisayar ile çizdiğin resimi yazdır ve öteki teknikte işlediğin resimle kıyasla.

UNUTMA: Bilgisayar ile çizilen resim birkaç programla yapılabilir: Gimp, Photoshop, Paint, Corel Draw, Adobe İllustrator, Corel Painter ve b.

ÇİZME

Öğrenci eseri: Benim Odam, bilgisayar tekniği Öğrenci eseri: Arkadaşlarım, bilgisayar tekniği

Öğrenci eseri: Kız Arkadaşım, bilgisayar tekniği

Öğrenci eseri: Ben ve Çizgi Roman Kahramanım, bilgisayar tekniği

Öğrenci eseri: Yanlız Ağaç, bilgisayar tekniği

Öğrenci eseri: Çocuk Oyunu, bilgisayar tekniği

21

ÇİZME

RESİMİN ESTETİK ANALİZİ

Leonardo da Vinci: Leda

Peter Paul Rubens: Nikolas Rubens Portresi

- Bu tabloda ne gösteriliyor?

- Sanatçının değişik yoğunlukta çizgiler nerede kullandığını açıkla?

- Bu tabloda sanatçı dokusal çizgiler kullanmışmıdır?

- Leonardo da Vinci’nin yarattığı yönün adı ve dönemini öğrenmeye çaba harcayınız.

- Bu sanat eseri resim yoksa tablo mudur?

- Saç yüzeyi ve şapka yüzeyi arasındaki farkı hangi çizgilerle ifade etmiştir?

- Peter Paul Rubens’in eserlerinde hangi motiflere en çok rastlandığını öğrenmeye çalış

Victor Vasarely: Zebralar Henri Matisse: Tablo

- Sanatçı bu resimde hangi çizgi türlerini kullanmıştır?

- Bu eserde yapısal çizgiler bulabilir misin?

- Sanatçı, bu resmi yaratmak için hangi tekniği kullanmıştır?

- Henri Matisse’nin yarattığı daha birkaç resmi bulmaya çalış (edebiyat veya internet kaynaklarında).

22

- Vasarely’nin “Zebralar” tablosunda tekrarlanma var mı?

- Sanatçı hangi ritim tipini kullanmış?

- Eserde açık-kapalı ışıklar kontrastı mevcut mu?

- Sanatçı Victor Vasarely Op-Art yönünde yaratmıştır.

- Bunun ne olduğunu öğren ve bu yöne ait olan başka eserler de bulunuz.

ÇİZME

Resim çizme konusunda tekrarlama soruları: 1. Resim sanatı nasıl bir sanattır?

2. Resim sanatı nasıl ayrılır?

3. Doğada çizgilerin nerede görülebileceğini açıkla?

4. Çizmekte temel çizim elementi hangisidir?

5. Çizgi yoğunluğu nedir?

6. Çizmekte kullanılan resim elementlerini say?

Rembrandt van Rijn: Otoportre 7. Çevre (kontur) ve Dokusal (tekstür) çizgiler - Bu eserde ton (ışık) değerleri gösterilmiş mi? arasındaki fark nedir?

- Sanatçı ışık farklarını nasıl yakalamış?

8. Dokusal çizgi yardımıyla şeklin nasıl - Sanatçı bu eseri meydana getirmek için lavalı oluşturulduğunu açıkla? duş tekniğini kullanmış mıdır?

- Barok sanatçısı Rembrandt van Rijn hakkında 9. Dokusal çizgi olmaksızın şekil elde edilebilir mi? yeni bir şeyler öğren.

10. Dokusal çizgiler nedir?

11. Resimde açık-kapalı renk ilişkileri nasıl gösterilebilir?

12. Resimde açık-kapalı kontrast nedir?

13. Gözlem ile çizilen resim nedir?

14. Bellek ve fantezi bazlı resimler arasındaki fark nedir?

15. Bir resimde belli bir resim elementini çok defa tekrar ettiysek, hangi resim prensibini kullanmış oluruz?

16. Ritim tiplerini say.

17. Birkaç çizim tekniği say.

18. Çizerken iş aleti olarak fırça kullanılabilir Borko Lazeski: HKS fresk çizimi mi?

- Bu eser nasıl bir resimdi, gözlem ile çizilen, 19. Kolorist resim nedir? bellek resmi ya da fantezi resmi midir?

20. Hangi bilgisayar programlarıyla resim - Sanatçı dokusal çizgiler kullanmış mı? çizilebilir?

- Eserde hangi kontrast türleri var?

- Borko Lazeski, Çağdaş Makedon resim sanatının kurucularından biridir. Onun hakkında daha fazla öğren.

23

BOYAMA

RESİM SANATINDA ELEMENTLER

Henri Matisse: Mavili Kadın, saf boya ile çizilen zeminler örneği

Resimde kullanılan temel element boyadır. Ancak boya yanısıra tabloyu seyirci için enteresant yapan diğer elementler de kullanılmaktadır. Bu şekilde zemine boya sürerek, renklendirilmiş bir yüzey, yani şekil oluşturmaktayız.

Buna göre şekil de tabloda bir sanat elementi olarak kullanılıyor demektir. Bir resim çizdiğimiz zaman sıkça çizilmekte olan zeminin kalitesini, yani pürüzlü ya da pürüzsüz olduğunu da göstermekteyiz. Bu şekilde resimde doku resim elementini de kullanmaktayız. Dokuyu yoğun ve kalın boya katmanı sürmekle ya da renkli olan ve bir çeşit pürüzü olan malzemelerin yapıştırılmasıyla da gösterebiliriz. Aynı öyle çizimde de, resimde de çizmekte olan şekiller arasındaki ışık ilişkilerini gösterebiliriz. Demek oluyor ki resimdeki açık-kapalı ilişkisi çok önemli rol oynamaktadır. Bu ilişkileri gösterebilmemiz için akromatik boyalar kullanmaktayız, Siyah ve beyaz renkler söz konusudur. Bu renkleri diğer boyalara katmakla farklı tonlar elde etmekteyiz. Çizgi resim elementi olarak en karakteristik olarak çizimde kullanıldığına karşın, tablolarda da gö24

Vincent van Gogh: Dr. Gaşet Portresi, renkli tabloda dokusal çizgi örneği

rülmesi mümkündür. Tablolarda büyüklük, yön, alan vb. gibisinden tüm diğer resim elementleri de mevcuttur. Bu elementlerin tümü kaliteli bir resim (tablo) yani bir resim kompozisyonu yaratmamıza katkı sunmaktadır. Bir resim çizerken hangi resim elementlerini hangi şekilde çizeceğiz, bizim isteklerimiz ve fikirlerimize bağlıdır.

Bir resim çizmek için hangi resim elementlerini kullanmak istediğini düşün. Bugünkü derste daha önceden tanıdığın tempera tekniğini kullan, bu arada kullanacağın motif ise “Bahar Açan Ağaçlar” olabilir.

UNUTMA: Resim (tablo) yaratmakta kullanılan temel element boyadır, ancak aynı öyle şekil, çizgi, ton, büyüklük, yön, alan gibisinden diğer resim elementlerini nasıl kullanıyoruz, çok önemlidir.

BOYAMA

Diego Velazquez: Akşam Yemeği, tabloda hacim

Poul Klee: Sualtı Bahçe, tuval üzerinde yağlı boya

Öğrenci eseri: Serbest Kompozisyon, resimde sanat elementi olarak çizgi

Georgio Morandi: Cansız Doğa, resimde ton farkları

Piet Mondrian: New York City, resim elementi olarak çizgi örneği

Öğrenci eseri: Kaplan, boya ve çizgi kombinasyonu 25

BOYAMA

TEMEL VE BİLEŞİK RENKLER

26

Tome Mişev: Anne ve Çocuk, tuval üzerine yağlı boya, temel ve ikincil renkler

Nikola Martinovski: Ay, tuval üzerinde yağlı boya, temel ve ikincil renkler

Doğada insanoğlunun görebildiği ve zevkini aldığı sayısı çok renk mevcuttur. İnsanın gözü kabarık sayıda renk ve renk tonunu farkedebilecek yeteneğe sahiptir, ancak insanın tanıyabildiği tüm renklerden sadece üçü temel renk olarak adlandırılır. Temel renkler diğer renklerin karıştırılmasıyla elde edilemezler, ancak temel renklerin karıştırılmasıyla tüm diğer renkler elde edilir. Temel renkler şünlardır: kırmızı, mavi ve sarı. Temel renkleri (kırmızı, mavı ve sarı) gökküşağında da görebiliriz. Bu renkler temiz renkler olarak da adlandırılır, çünkü onların içinde başka renklerden katık yoktur. İki temel rengin karışımıyla ikincil renkler yani ikinci dereceden renkler elde edilir.

Bu renkler şunlardır: portakal, yeşil ve mor.

Portakal rengi kırmızı ve sarı rengin karışımıyla elde edilir. Yeşil renk mavi ve sarı rengin karışımıyla, mor ise kırmızı ve mavi rengin karışımıyla elde edilmektedir. Temel ve ikincil renklerin karışımıyla ya da ikincil rengin başka bir ikincil renk ile karışımıyla değişik renkler elde edilmektedir.

Gözün görebileceği tüm renkler siyah ya da beyaz boyayla karışabilir. Bu iki renk, yani siyah ve beyaz boya, akromatik veya renksiz boya olarak adlandırılırlar. Başka boyalar akromatik boyalarla karıştırıldığı zaman yeni renk elde edilmez, sadece aynı rengin farklı renk tonu elde edilir. Böylelikle açık mavi ve kapalı mavi renkler mavidir, onların arasındaki fark içerdikleri ışık miktarına bağlıdır.

Bu derste temel ve ikincil renkleri kullanmaya dikkat edeceksin. İkinci ve üçüncü el boyaları paletindeki temel renkleri karıştırmakla elde etmeye çalış. “Sokaktaki İnsanlar” konulu bir motif çiziniz.

UNUTMA: Temel renkler şunlardır: Kırmızı, mavi ve sarı, ikincil renkler şunlardır: portakal, mor ve yeşil.

BOYAMA

Gligor Çemerski: Ağıt, tuval üzerine yağlı boya, temel ve ikincil renkler Dimitar Filev: Üç Bayan, tuval üzerine yağlı boya, temel ve ikincil renkler

Paul Gauguin: Otoportre, tuval üzerine yağlı boya, temel ve ikincil renkler

Öğrenci eseri: Benim Şehrim, tempera, temel ve elde edilen renkler

Ernest Ludwig Kirchner: Dresden Evleri, tuval üzerine yağlı boya, temel ve ikincil renkler

Öğrenci eseri: Sokakta, tempera, temel ve elde edilen renkler 27

BOYAMA

RESİM TEKNİKLERİNİN ÖZELLİKLERİ

28

Emil Nolde: Kırmızı Haşhaş, akvarel

Alaca Camii, duvar tabloları, Kalkandelen, Makedonya

Bir sanat eseri olan resim (tablo) en değişik şekilde ve en değişik malzeme ve tekniklerle meydana getirilebilir. Resimin çizilmesinde kullanılan zeminler: değişik kağıtlar, tuvaller, ahşap plakalar, çizim için hazırlanmış sıva, cam, metal.... olabilir. Hangi boyalarla resim yaratacağımızı gözönüne alarak, zemin de buna göre hazırlanmalıdır. Seçeceğimiz zemin de kulanacağımız boyaya bağlı olabilir.

Kağıt üzerine tempera ve akvarel boyalarla resim çizeriz. Kağıt büyük miktarda su çeker.

Kağıt üzerinde pastel, ahşap boyalar, işaretleyici veya renki duşlarla resim çizebiliriz (18 sayfadaki derse dönerek, ahşap boya, işaretleyici ve pastel renklerin kullanımını hatırla). Tempera ya da yağlı boya ile çizmek için, zemin grund ile yağlanmalıdır. Grund zemin ve boyalar yani renkler arasında ilinti sağlayan değişik malzemelerin karışımından elde edilen ve zemine sürülen karışımdır.

Tempera, akvarel, guaş ve akrilik boyalar su ile karıştırılır, yağlı boyalar terpentin ve keten yağında sulandırılır. Tuval üzerine çizmek istiyorsak, kumaşı ahşap çerçeve ile germemiz lazım. Üzerinde resim yapılan tuval da değişik olabilir, keten ya da pamuk bez, ipek ve diğer doğal ve sentetik bezler de kullanılabilir.

Batik, çok ilginç bir resim yapma tekniğidir. Genelde ipek ya da pamuk bez üzerinde yapılır, öyleki bezin bazı kısımları sıvı (ısıtılmış) balmumu ile yağlandıktan sonra resim yapılır.

Kolaj tekniği değişik zeminler üzerinde işlenebilir. Kolaj zemine değişik malzemelerin yapıştırılmasıyla işlenir. Fikrimizi ifade ettiğini düşündüğümüz her şey: renkli kağıt, bez, ahşap ve yapraklar, gıda ürünleri, (pirinç, fasülye, mercimek, makarna....) cam, plastik cisimler vb. zemine yapıştırabiliriz.

Mozaik, vitraj ve fresk çok özgü ve ilginç teknikleri temsil etmektedirler. Mozaik ıslak sıva üzerine dizilen renkli taşlarla işlenir. Önce taşların dizilmesi sonra ise sıvanın dökülmesi de mümkündür. Vitrajda renkli cam parçaları özel teknikle bir biri yanında yapıştırılmaktadır, veya cam boyaları ile cam üstüne resim yapılmaktadır. Fresk tekniği duvara sürülen ıslak sıva üzerine resim yapma tekniğidir. Kendimizi dile getirmek için hangi tekniği seçeceğiz, ne çizmek istiyoruz ve bunu nasıl çizmek istiyoruz sorularına bağlıdır.

“Tuhaf Ev” konulu resim çizmek için teknik türünü seç.

UNUTMA: Resim farklı teknikler ile yapılabilir: tempera, guaş, akvarel, pastel, ahşap boyalar, işaretleyici, akril, yağlı boya, mozaik, kolaj, vitraj, fresk ve diğerleri.

BOYAMA

Aziz Panteleymon, Yas, Nerezi köyü, Üsküp, Makedonya, fresk Sandro Botticelli: Duyuru, tempera

Keratsa Visulçeva: Kale, tuval üzerine yağlı boya Duyuru, Ohri ikonu, tempera

Stobi’den Mozaik, Makedonya

Henri Matisse: Polinezya Denizi, guaş boya ve kolaj 29

BOYAMA

BOYA İLE YAPILAN TEKSTÜR (DOKU)

30

Dimitar Pandilov: Buğday Toplayan Kadınlar, tuval üzerinde yağlı boya

Valbona Recepi: Duvarların Oyunu, akrilik

Gözle görebildiğimiz ve elle dokunabildiğimiz herhangi bir malzeme yüzeyindeki farklara tekstür yani doku denilir. Doku tüm malzemelerin sahip oldukları bir özelliktir ve genelde bir yüzeyin pürüzlü ya da pürüzsüz, sert ya da yumuşak, saydam ya da değil, parlak ya da ablak oluğuna aittir. Doku doğal ya da suni olabilir. Ahşap, taş, kürk, kum, çeşitli meyveler gibisinden doğal malzemelerin doğal dokusu vardır... İnsanın yaratmış olduğu malzemelere suni doku denilir. Doku resim elemeneti olarak bir resimde gösterilen yüzeylerdeki tüm özellikleri ifade etmektedir. Doku tüm resim dallarında kullanılır ve alanın özellikleri doğrultusunda tümü için ayrı özelliği vardır. Resim sanatında doku resime zenginlik verebilecek ve onun enteresant olmasına, diğer resim elementleri ile sağlanamayacak kalitelere sahip olmasına katkı sunmaktadır. Resim sanatında doku yani tekstür farklı yollardan sağlanmaktadır. Tempera ve yağlı boya tekniğinde doku yoğun boya katmanlarının sürülmesiyle elde edilir, şöyleki resimin yüzeyi pürüzlü olmaktadır.

Kolaj tekniğinde kendi dokusu olan malzemelerin zemine yapıştırılmasıyla doku elde edilir.

Mesela kum ve dokusu elde etmek ve kum his-

sini yakalamak için, zemine kum yapıştırabiliriz. Bunu tüm diğer malzemelerle de yapabiliriz. Akvarel guaş veya renkli duşlar tekniğinde, farklı yoğunluk, yön ve kalınlıkta olan çizgi noktaların kullanımıyla elde edilir, bu şekilde resim yapmak istediğimiz yüzeyi temsil etmeye çalışmaktayız.

Bugünkü derste “Kedi ve Yavrucukları” konusunda kolaj tekniğini kullanarak, resim üzerinde dokulu yüzeyler oluşturmaya çalış.

UNUTMA: Tekstür (doku) herhangi bir malzemenin yüzeyidir ve gözle görebileceğimiz ve elle dokunabileceğimiz kalitelere aittir. Bu sanat elementiyle resimde gözle gördüğümüz veya dokunarak hissettiğimiz yüzeylerin özelliklerini göstermekteyiz.

BOYAMA

Nehat Bekiri: Kompozisyon, karma teknik

Alberto Buri: Beyaz Tebeşir, karma teknik

Georges Braque: Mor Erikler, tuval üzerine yağlı boya

Sergey Andreevski: Başlıksız, akrilik

Öğrenci eseri: Soyut Kompozisyon, tempera Shenon Willis: Benim Vatanım. Kompozisyon, tempera, karma teknik 31

BOYAMA

İLHAM KAYNAĞI OLARAK DOĞA

John Constable: Mısır Ovası, tuval üzerinde yağlı boya

İnsanoğlu ezelden beri doğa ve doğa güzellikleri karşısında hayranlık duymuştur. Bu güzellikler sayısı çok sanat eserini yaratması için ilham kaynağını oluşturmuştur. Doğayı yücelten çok sayıda müzik, edebi, filim ve resim eseri mevcuttur. Doğayı gözlemleyerek, duygularımızın ifade edilmesi ve yaratıcılık arzumuzu uyandıracak sonsuz izlenimler bulabiliriz. Resim sanatındaki bir eserin yaratılmasında etrafımızdır, saran doğa ilham kaynağımız olduğu zaman, mimari dahil, o zaman bu esere peysaj denilir.

Sanat tarihinde Lasko ve Altamira mağaralarında bulunan mağara resimlerinde bile doğanın ilham kaynağı olarak mevcut olduğunu kaydetmiştir. M.Ö. 1500 yılında Minos Kültürü’nde bulunan peysaj resimleri insanın çizdiği ilk peysajlar sayılır. Roma medeniyeti zamanında bitkisel dünyanın tanrıçası Flora’ymış, hayvanat dünyasının tanrısı da Fauna imiş. Bu iki kelime günümüzde bile bitkisel ve hayvan dünyasını belirtmek için kullanılmaktadır ve çoğu zaman 32

Claude Monet: Zambaklar, tuval üzerinde yağlı boya

resim yapmak için ilham kaynağı olan peysajın tarif edilmesinde kullanılır. Peysaj sanat tarihinin tüm çağlarında daha az ya da daha büyük miktarda mevcuttur. Sanatçılar her zamandan beri sanat eserlerinde doğada gördüklerini yansıtmaya çalışmışlardır. Çiçek renklerini yakalamaya, hayvan kürklerini aslı gibi göstermeye ya da yağmurlu günün havasını çizmeye denemişlerdir. Bu girişimlerin bazıları günümüzde en tanıdık ve en saygın sanat eserleridir.

“Peysaj” konusunda bir resim yap, tempera ve kolaj tekniklerini kullanabilirsin. Peysajda hangi mevsimi çizeceğini kendin seç.

UNUTMA: Peysaj, eserin motifi doğa olan resim eseridir.

BOYAMA

Lazar Liçenovski: Afyonlar, tuval üzerine yağlı boya

Vangel Kocoman: Ayçiçekleri, tuval üzerine yağlı boya

Tomo Vladimirski: Buğday, tuval üzerine yağlı boya

Thomas Gainsborough: Safolk’ta Peysaj, tuval üzerine yağlı boya

Paul Gauguin: Geçit, tuval üzerine yağlı boya

William Turner: Parlamentoda Yangın, tuval üzerine yağlı boya, çevrede meydana gelen vakalar da resime motif olabilir 33

BOYAMA

RENK KONTRASTI

TEMEL

İKİNCİL

Temel ve İkincil renklerin tamamlayıcı kontrast örneği

Resim sanatı dilinde kontrast olarak adlandırılan sanat presnipini sıkça kullanmaktayız. Resim sanatı prensipleri sanat elementlerinin nasıl ilişki içinde bulunduklarını göstermektedir. Kontrast sanat elementlerinin karşıt ilişkilerde bulunduklarını gösterir. Kontrast karşıtın eş anlamıdır, yani bir şeyin karşıtını vurgulamaktadır. Tüm sanat elementleri arasında kontrast ilişkisi bulunabilir. Böylece bir resimde çizgiler kontrastı, renkler kontrastı, büyüklük kontrastı, şekil kontrastı, doku kontrastı, sıcak-soğuk renkler kontrastı ya da açık kapalı renkler kontrastı olabilir.

Renk kontrastı bir resimde kullanılabilecek en enteresant kontrastlardan biridir. Renk kontrastını anlayabilmek için, temel ve ikincil renkleri gözden geçirmemiz gerekiyor. Renk kontrastı biri diğerinin içinde bulunmayan renkler arasında meydana gelmektedir. Bu şekilde temel renkler biri diğerine kontrast durumundadır. Yine de temel ve ikincil renkler arasında meydana gelen kontrast ya da öyle denilen tamamlayıcı (komplementer) kontrast en karakteristik ve en belirgindir. Bu kontrast türü 34

Joan Miro: Uyuklama, tuval üzerinde yağlı boya

temel renk ve ikincil renk arasında meydana gelir (ikincil rengin elde edilmesi için temel renk kullanılmamıştır). Bir birini tamamlayan renk çiftleri şunlardır: kırmızı ve yeşil, mavi ve poratakal, sarı ve mor. Renk çemberinde bu renk çiftleri bir birine karşı dururlar. Renkler kontrastı sadece net renkler arasında değil, bu renklerin tonları arasında da oluşabilir. Tamamlayıcı renk çiftleri arasında renk kontrastı mevcut olduğundan başka, soğuk-sıcak kontrastı de meydana gelir, mavi ve portakal bir de sarı ve mor arasında ise açık-kapalı renk kontrastı oluşmaktadır.

UNUTMA: Renk kontrastı biri diğerinin içinde bulunmayan renkler arasında meydana gelmektedir.

BOYAMA

Vincent van Gogh: Ekinci, tuval üzerinde yağlı boya, sarı ve mor arasında tamamlayıcı kontrast

Öğrenci eseri: Havuz, tempera, renk kontrastı

Franz Marc: Peysajda At, tuval üzerinde yağlı boya, tamamlayıcı renk kontrastı

Oskar Kokoschka: Müziğin Güçü, yağlı boya, tamamlayıcı kontrastı

Petar Mazev: Gelin, tuval üzerinde yağlı boya ve akrilik, açık-kapalı kontrastı

İliya Penuşliski: Kent, tuval üzerinde yağlı boya, açık-kapalı kontrastı 35

BOYAMA

RENK VE IŞIK

36

Peter Poul Rubens: Dans, tuval üzerinde yağlı boya

Nicolas Poussin: Sabinalı Kadınların Kaçırılması, tuval üzerinde yağlı boya

Gözlerimizin görebilmesi için ışığın mevcut olması gereklidir. Görmekte olduğumuz etrafımızdaki dünya, tüm şekil ve renkler ışık sayesinde mevcutlardır. Renkler ve ışık arasında çok sıkı bir bağlantı var ve her resimde bulunmaktadırlar. Her renkte belli bir miktarda ışık bulunmaktadır. Bir renkte bulunan ışık miktarına ton denilir. Rengin tonu aslında onun açık ya da kapalı olduğunu gösterir. Net renk tonlarında bile belli miktarda ışık vardır yani onların da bir nevi tonu bulunur. Temel ve ikincil renkleri gözden geçirdiğimiz zaman, onların arasında sarı rengin en açık portakal, kırmızı ve yeşilin daha kapalı, mavi ve morun da en kapalı olduğunu göreceğiz.

Beyaz rengin ilave edilmesiyle herhangi bir rengin açılabileceğini, siyah rengin ilave edilmesiyle de kapanabileceğini biliyoruz. Bir resim akromatik renk olan siyah, beyaz ve gri rengi tonlarının kullanılmasıyla da çizilebilir. Akromatik renklerle bir rengin içindeki ışık miktarını değiştirmekteyiz. Anlaşılan, ne kadar daha çok beyaz ilave ediyorsak, ışık miktarını o kadar daha çok artırmaktayız ve tersine, siyah renk miktarının artırılmasıyla, ışık miktarını azaltmaktayız. Bir renk ton bakımından derecelendirilebilir ya da onun ışık tonları en açıktan

en kapalıya kadar belirlenebilir. Bu sıralamaya ton ölçeği denilir. Ton ölçekleri kaç ton içerir ve hangi tonlar içerir bakımında ayrılırlar. Bazı ton ölçekleri daha çok sayıda ton ve en açığından en kapalısına kadar tüm tonları içerirler. Bazıları sadece açık, diğerleri ise sadece kapalı tonları içerir. Farklı renkler arasında da derecelendirme yapılır. Mesela en açık ton bir renkten, daha kapalı ton diğer renkten ve en kapalı ton üçüncü bir renkten olabilir ve bunların arasıda ton ölçeği oluşturulur.

Aynı renk arasında ve iki ya da daha çok farklı renk arasında ton ölçeği kullanmak üzere bir resim yap. Bu amaçla tempera boya kullan. “Ağladığım, kızgın ya da üzüntülü olduğum zaman nasıl görünüyorum” konulu motif kullanabilirsin.

UNUTMA: Rengin içindeki ışık miktarı, bu rengin açık ya da kapalı olmasını belirlemektedir.

BOYAMA

Jacques Louis David: Horasiyen’in Yemini, tuval üzerinde yağlı boya

Eugene Delacroix: Cezayirli Kadınlar, tuval üzerinde yağlı boya

Edouard Manet: Emil Zola Portresi, tuval üzerinde yağlı boya

Honore Daumier: Yıkayıcı, tuval üzerinde yağlı boya

Piet Mondrian: Gri Ağaç, tuval üzerinde yağlı boya, sadece akromatik boyalarla yapılan resim örneği

Gerhard Richter: Okuyan Kadın, tuval üzerinde yağlı boya 37

BOYAMA

AÇIK-KAPALI KONTRASTI

38

Caravaggio: Çarmıhtan İndirme, tuval üzerinde yağlı boya, açık-kapalı kontrastı

Velazquez: Akşam Hazırlığı, tuval üzerinde yağlı boya, açık-kapalı kontrastı

Daha önce söylediğimize göre, değişik kontrast tipleri mevcuttur, bunlardan biri ise resim sanatında sıkça kullanılmakta olan açık ve kapalı renkler arasındaki kontrasttır. Doğayı gözlemlediğimiz zaman bu kontrast tipinin büyük ölçüde mevcut olduğunu kaydedeceğiz. Gece ve gün, nesnelerin ışıklı yanı ve gölge, ak ve kara kedi arasındaki kontrast karakteristiktir. Bu bakımdan çok örnek bulabiliriz.

Açık-kapalı kontrastı, ışık miktarındaki fark ve karşıtlıkları kapsamaktadır. Spektral renkleri gözden geçirdiğimiz zaman, bazılarının daha açık bazılarının daha kapalı olduğunu göreceğiz. Örnek olarak, birbirine tamamlayıcı olan sarı ve mor renk çifti, renk kontrastı olduklarından başka, ışık açısından da kontrastları vardır. Yine de akromatik renkler arasında açık ve kapalı arasında en belirgin kontrast oluşmaktadır. En tipik örnek siyah ve beyaz arasındaki kontrasttır. Renklerin açılması veya kapatılmasıyla aynı öyle ışık kontrastı elde edilebilir. Demek oluyor ki, bir rengin en açık ve en kapalı tonu arasında ışık kontrastı vardır. Aynı öyle, bir rengin en açık tonu ve di-

ğer rengin en kapalı tonu arasında da kontrast meydana gelir.

Sanat tarihinde sözünü ettiğimiz kontrastların baş özelliği olan sayısı çok sanat eseri mevcuttur. Sanatçılar ağırlıklı olarak dramatik ya da gergin bir durumu dile getirmek için kontrast kullanırlar. Resimde bir bölümü ayrı tutmak, onu vurgulamak istediğmiz zaman, resimin diğer kısımlarına kıyasen çok daha açık çizeriz, resimin geri kalan kısımlarını ise daha kapalı renklerle yaparız. Seyircinin gözüne öncelikle ilişen kısım açık renklerle olanıdır.

Açık ve kapalı ilişkisini “Uzay İstasyonu” başlıklı motifte, kuru pastel veya mum pastel kullanarak göstermeye çalış. Yapacağın resmin bazı kısımları daha kapalı diğerlerinin ise daha açık renkli olmasına dikkat et.

UNUTMA: Açık-kapalı kontrastı ışık tonlarının karşıtlıklarını işlemektedir.

BOYAMA

El Greco: Bahçedeki Izdırap, tuval üzerinde yağlı boya

Teodor Jeriko: Medüz Salı, tuval üzerinde yağlı boya

Rembrant van Rijn: Aristoteles ve Homeros büstü, tuval üzerinde yağlı boya

Yovan Balov: Babam, akrilik

Öğrenci eseri: Uzay İstasyonu, tempera Öğrenci eseri: Astronot, tempera 39

BOYAMA

RESİMLERİN ESTETİK ANALİZİ

40

Vincent van Gogh: Yıldızlı Gece

Paul Cezanne: Aya Vitoar Dağı

-Bu resmin motifi nedir?

-Bu resimde sanatçı farklı renk tonları kullanmış mı ve kullandıysa hangi renkleri kullanmış?

-Vincent van Gogh Hollandalı ressamdır, onun en tanıdık eserlerini öğrenmeye çalış.

-Sanatçı bu eseri yaratmak için neyden esinleşmiş?

-Cezanne hangi renkleri kullanmış?

-Bu resimde hangi sanat elementlerini bulabilirsin?

-Cezanne Fransız sanatçıdır, onun eserlerinde en sık görülen ilhamın ne olduğunu öğren.

Pablo Picasso: Cansız Doğa

Rafael: Atina Okulu

-Kolaj tekniği nasıl yapılır ve bu resimde kullanılmış mıdır?

-Bu resimin hangi kısmında tekstür (doku) en iyi şekilde gösterilmiş?

-Tabloda temel, ikincil ve üçüncül renkler kullanılmış mıdır?

-Dünyada en tanınmış sanatçılardan biri olan Pablo Picasso hakkında daha fazla öğrenmeye çaba harca.

-Bu resimde renk tonları var mı ve açık-kapalı kontrastı var mı?

-Resimdeki renkler kontrastlı mıdır?

-Bu resim peysaj mıdır?

-Rafael Rönesans ressamıdır. Onun hakkında, rönesans ve diğer rönesans sanatçıları hakkında daha fazla öğren.

BOYAMA

Resim çizmekle ilgili tekrarlama soruları:

Petar Mazev: Başlıksız

-Makedon ressamı Mazev bu eserde resim tekstürünü (dokusunu) nasıl temsil etmiş?

-Resimde sadece saf renk tonları kullanılmış mı?

-Bu resimdeki motifi tanıyabilir misin?

-Petar Mazev en önemli Makedon ressamlarından biridir, onun hayatı ve yaratıcılığı hakkında daha fazla bilgi toplamaya çalış.

1. Çizim ve resim arasındaki fark nedir?

2. Koloristik çizim ve resim arasındaki farkı açıkla, 3. Resim sanatında hangi elementler kullanılır ve çizmekte kullanılanlardan farklı mıdır?

4. Kırmızı, mavi ve sarı renk neden temel renktir?

5. İkincil renkler nasıl elde edilir?

6. Üçüncül renkler nasıl elde edilir?

7. Bir kromatik boya, akromatik bir boya ile karıştırıldığında ne elde edilir?

8. Birkaç üçüncül renk say.

9. Resim yapılabilecek bir kaç zemin say.

10. Mozaik nedir?

10a. Vitraj nedir?

10b. Fresk nedir?

11. Doku (tekstür) nedir?

12. Doku ile hangi özellikleri göstermekteyiz?

13. Doku nasıl olabilir?

14. Flora nedir, fauna nedir?

15. Doğanın bir kısmı çizilen eser nasıl adlandırılır?

16. Sanat prensipleri nedir?

17. Renk konrastı nedir?

18. Hangi kontrast türleri vardır?

19. Bir rengin açık ya da kapalı oluşu neye bağlıdır?

20. Hangi tonlar arasında açık kapalı kontrast oluşur?

Pieter Broueghel: Çocuk Oyunları

-Sanatçı “Çocuk Oyunları” resiminde temel renklerin saf tonlarını kullanmış mı?

-Renklerin farklı tonlarını oluşturmuş mu?

-Resimde hangi renk ağırlıklıdır?

-Pieter Broueghel (büyüğü) Hollanda’da rönesans temsilcisidir, onun başka hangi eserinin tanıdık olduğunu öğren.

41

HEYKEL VE MİMARİ

ALANSAL ŞEKİLLEME

Asur Sanatı: Hazine Bekçisi, sığı rölyef

Roma Sanatı: Kavallı Satir (detay), yüksek rölyef (kabartma)

Resim sanatı birkaç alana ayrılmıştır: çizim, resim, grafik, heykel, tasarım ve görsel iletişimler ile mimari. Bütün bu bölümlerden sadece heykel ve mimari üç boyutlu sanatlardır, tasarım iki ve üç boyutlu olabilir. Heykeltıraş ve mimari eserler alanda oluşturulur yani onların hacmi vardır. Şekillemek, yeni şekil vermek veya mevcut olan şekli değiştirmek demektir.

Buna yaratıcılık denir.

Heykelde temel sanat elementi hacim, yani üç boyutlu şekildir. Her heykeltıraş eserinin genişliği, yüksekliği ve uzunluğu (derinliği) vardır. Buna göre elimizde olan bir malzemeyle girinti veya çıkıntılar yaparak fikrimizi dile getirmekteyiz. Heykel alanda serbest yerleştirilen eserdir ve onu her taraftan görebiliriz. Rölyef (Kabartma) alanda serbest durmayan, belli bir zemin ile bağlı olan heykeltıraş eseridir. Heykel ayırımı, heykelin boyutuna göre olur: minyatür, galeri ve anıtsal heykel. İnstalasyon olarak adlandırılan eserlere de heykel denilir. İnstalasyonlar üç boyutlu olduklarından başka, kendi realizasyonuyla etraftaki alanı da dahil etmektedirler. Kabartmalar yüksek ve alçak kabartma diye ikiye ayrılır. Bu ayırım kabartmanın yüzeyden ne kadar ayrıldığına göre yapılmıştır. Eser42

Jean-Giliyam Moit: Herodot, yüksek rölyev

deki kabartmalar veya oymalar yükseklik bakımında pek farklı olmadıkları zaman, alçak rölyeften söz edilir. Kabartmanın sadece küçük bir kısmı zeminle bağlıysa ve kısımlar arasındaki farklar daha büyükse, o zaman yüksek kabartma söz konusudur.

Mimari eserlerin bir görevi olarak alan kapsamalardır. Bu eserler sanatsal olduklarından başka, onların içinde yaşamak, çalışmak ve insanın diğer gereksinimleri için hizmet etmektedirler.

Kil malzemesi yardımıyla “Cansız Doğa” konulu alçak kabartma yap.

UNUTMA: Heykel ve mimari eserler alan içinde şekillenirler, yani onların hacmi vardır.

HEYKEL VE MİMARİ

Plaoşnik’te bulunan Dedal figürü, Ohri, minyatür heykel

Benvenuto Cellini: Tuzluk, minyatür heykel örneği

Paskalya Adaları’ndaki uygarlıktan bulunan Anıtsal heykeller Richard Serra: Yılan, demir, anıtsal heykel

Allan Meccollum: Proje “Şekiller”, sanatsal instalasyon örneği

Fransa, Paris şehri için tasarlanan çağdaş mimari

43

HEYKEL VE MİMARİ

HEYKELDE ÇİZGİ VE DOKU

44

Duşan Camonya: Heykel DP-V, heykelde çizgi ve doku

Vasil Vasilev: Çağrışım Şekli, heykelde çizgi ve doku

Çizim ve resimde olduğu gibi, heykelde de heykelin meydana getirilmesi için sanat elementleri ve prensipleri kullanılmaktadır. Heykelde hacim esas sanat elementidir, ancak hacim yanısıra, heykelin yaratılmasında diğer elementler de önemli rol oynamaktadırlar.

Heykelin meydana getirilmesinde, malzemenin seçimi önemli rol uynamaktadır. Her malzemenin kendi dokusu olduğu için, heykeli yapacağımız malzemeyi seçerken, dokunun da nasıl olacağını seçmekteyiz. Örnek olarak, ahşap heykel dokusu ve taştan yapılan heykel dokusu tamamen farklıdır. Malzemenin işlenmesi, heykelin nasıl dokuya sahip olacağını belirlemektedir. Değişik işlemlerle, heykeli yaptığımız malzemenin üzerinde değişik dokular meydana getirebileriz. Diğer sözlerle malzemeyi işlerken, yüzeyinin daha az veya daha çok pürüzlü olmasını sağlayabiliriz.

Heykelde, aynı öyle, çizgi-sanat elementi de kullanılmaktadır. Çizgiyi genelde yüzeyleri ayırdığı iki yüzey arasında görebiliriz. Çizgiy-

le mesela kil üzerinde doku yaratabiliriz. Sanatçılar bazan kendi heykellerini çizgiyi anımsatan tellerden yapabilirler. Demek tel katlamakla heykelin hacmi şekillenmektedir, öyleki şeklin içi boş kalabilir.

“Hayvan” konulu heykel yapmak için tel kullan. Heykel yüzeyine değişik malzemeler yapıştırarak, hayvanın kürkü yani postunu göstermeye çalış.

UNUTMA: Heykelde değişik sanat elementleri kullanılmaktadır: hacim, çizgi, doku, şekil, yön, büyüklük.

HEYKEL VE MİMARİ

Alberto Giacometti: Köpek, bronz, heykelde doku

Naum Gabo: Alanda doğrusal konstruksiyon no.3 kırmızı

Dimo Todorovski: Kemaneci, bronz, heykelde doku

Gligor Stefanov: Üsküp alan kavrıyor, heykelde doku

Antony Gormley: Figür, metal, heykelde çizgi

Anton Gormli: Figür, metal, heykelde doku 45

HEYKEL VE MİMARİ

KİL İLE MODEL YAPMA

Kil işlemede kullanılan çeşitli aletler

Heykeltıraşçılıkta kullanılan çeşitli aletler vardır: kil, alçı, ahşap, metal, taş, polyester, bir kez kullanılmış malzemeler vb. Okullarda heykel yaratmak için en çok kullanılan malzeme kildir. Kil aslında bizim satın aldığımız ve diğer karışımlardan temizlenmiş bir toprak çeşitidir. Kile şekil verebiliriz. Farklı kil çeşitleri mevcuttur.

Kil, ıslak ve yumuşak olduğu zaman kolay işlenebilir. Kili işlediğimiz zaman model yaptığımızı söyleriz. Kile parmaklarımızla şekil vermekteyiz ve böylece istediğimiz şekli elde etmekteyiz. Kil ile işlerken parmaklarımız en iyi alettir. Kili aynı öyle çeşitli aletlerle de işleyebiliriz. Aletler bir nevi bıçaktır, ahşap, plastik, metal gibi farklı malzemelerden üretilebilirler. Bunu sayfanın üst tarafındaki ilüstrasyondan da görebilirsiniz. Kile model vermenin iki şekli vardır: almak veya eklemek. Malzemeden aldığımız zaman, büyük bir kil kitlesinden parçalar almaktayız demektir. Bu şekilde istediğimiz şekli elde etmekteyiz. Ekleme ile çalıştığımız zaman, istenilen şekli elde etmek için kitleye kil parçaları yapıştırıyoruz ve bu şekilde heykeli şekillendiriyoruz, demektir. Kil sıcaklık ve havanın etkisi altında kuruyan bir malzemedir. Kil kuruduktan 46

sonra işlenemez. Kilin yumuşak kalması için zaman zaman ıslatmalıyız. Önceki derste edindiğimiz bilgileri kullanarak, kil malzemesinden farklı dokular yapmaya çalış. İşleyeceğin konu “Müzisyen ve Enstrüman” olabilir. Kili birkaç günde işlemeyi düşünüyorsan, işlemediğin zaman kilin kurumasını istemiyorsan, önce nemli bir bezle sarmalısın sonra da bir naylon içinde saklamalısın. Bezin kurumasına izin verme, zaman zaman nemlendir.

UNUTMA: Kil heykelin yapılmasında en sık kullanılan malzemelerden biridir. Parmaklarla en iyi şekillendirilir.

HEYKEL VE MİMARİ

Kile şekil verme: Kabartma çalışması

Anıtsal heykel yapan heykeltıraşçı

Anıtsal heykel

Öğrenci eseri: Atlı, kil

Kil heykeli yanında heykeltıraşçı

Öğrenci eseri: Fil, kil 47

HEYKEL VE MİMARİ

ASAMBLAJ (Montaj)

48

Louise Nevelson: Vela Kapela 4

Arman: Trompetler

Asamblaj kelimesi Fransızca assemblage kelimesinden gelmektedir ve birleştirme yani montaj demektir. Sanatsal ifadede asamblaj bir heykel tekniğidir, bu teknikte eserler birbirine bağlanmakla, daha önce başka amaçla kullanılan veya atık malzeme ve cisimlerin bir araya getirilip şekil verilmesiyle ifade edilmektedir. Bu heykel tekniğini sanatçılar geçen yüzyılda kullanmaya başlamışlardır. Sanatçılar Pablo Picasso ve Marcel Duchamp bulunan ve kullanılan nesnelerden heykel yaratmaya başlayan ilk sanatçılardır.

Asamblaj yapmak için kullanabileceğimiz malzeme her şey olabilir. Okulda asamblajları genelde mukavva ya da plastik ambalajdan, değişik karton kutuları, pet şişeler ya da daha önce başka bir amaçla kullanılan kutulardan yapmaktayız. Sanatçılar değişik metal, ahşap ya da plastik nesneler kullanırlar. Aslında bir asamblajda

ilginç bulduğumuz ve fikrimizin ifade edilmesine katkı sunacağını zannetiğimiz her şey kullanılabilir. Asamblajımızda kullanmak istediğimiz nesneleri toparladığımızda, kendi büyüklüğü, şekli ve rengiyle bize ilham veren nesneleri seçmekteyiz.

Kullanacağın malzeme sana neyi hatırlatıyor, ona göre bir asamblaj yap. Birleştirmekte olduğumuz nesneleri, demonte edebilir ve kesebiliriz. Asamblaj yapmaya başlamazdan evvel, hangi nesneleri kullanacaksın ve parçaları nasıl bağlayacaksın, iyi düşün.

UNUTMA: Asamblaj değişik malzeme ve nesnelerin birleştirilmesiyle meydana getirilen heykeldir.

HEYKEL VE MİMARİ

Jeff Wassmann: İleriye gir!

Marcel Duchamp: Bisiklet Tekerleği

Jean Dubuffet: Coursegoules

Robert Rauscheenberg: Monogram

Pablo Picasso: Boğa başı

Josef Kornel: Başlıksız 49

HEYKEL VE MİMARİ

MİMARİ

Üsküp yakınlığında Marko Manastırı konakları, geleneksel Makedonya mimari örneği

Mimari, aynen heykel olduğu gibi, alansal sanattır. Mimari eserler, belli bir alanı kapamakla şekillendirilmektedirler. İnsanlar bu kapalı alanı belirli amaçla kullanmaktadırlar. Evler, binalar, köprüler, meydanlıklar, parklar, okullar, hastaneler, tiyatrolar, müzeler, kiliseler ve camiler ve insanın her günlük gereksinimlerini karşıladığı sayısı çok diğer yapılar mimari eserlerdir. Herhangi bir mimari eserle ilgili taslak hazırlandığında, bu alanın amacı eserin estetik görünümüyle uyumlaştırılmalıdır. Buradan da tüm mimari eserler sanat eserleri değildir. Bazan yapının görevi görünümden daha önemlidir ya da estetik değerler önemsenmemiştir ve obje sanat eseri değildir. Mimari yapıların dış ve iç görünümü ve tasarımıyla ilgilenmektedir. Bu arada anlaşılan objenin dış görünümünün meydana getirilmesi, iç mimarinin meydana getirilmesinden farklıdır. Yapının dış görünümü kendi estetik değerleriyle insanlar için izlenim bırakıcı ve hoş olmalıdır. Yapının içi fonksiyonel olmalıdır, estetik değerleri ise onu tamalamalı ve çalışma ile yaşamın engelsiz olarak gerçekleşmesini sağlamalıdır.

50

Ohri Samoil kalesi, Orta Çağ mimarisi örneği

Geçmişte insanlar düzenli bahçeleri ve ek yapılara sahip olan krallık saraylar ve şatolar inşa etmekteymişler. Bu yapılar günümüzde bile kendi güzellikleriyle, iç ve dış görünümleriyle hayranlığımızı celbetmektedirler. Dış görünümünü göstermeye çalışacağın bir şato yapmaya dene. Şatoyu kartondan yap ve unutma, bu senin “Hayallerindeki Şato” olsun.

UNUTMA: Mimari, belli amaçla kullanılacak bir alanın şekillendirilmesidir.

Eksteryer mimari eserin dış görünümü, enteryer ise yapının içidir.

HEYKEL VE MİMARİ

Almanya’da Babelsberg Şatosu

Çağdaş mimari-bireysel yaşam yerin iç tasarımı

Vels’te Konvi şatosu

Çağdaş mimari- iş binası Antoni Gaudi: Casa Mila

Amerika Birleşik Devletlerinde “Walt Disney” konser salonu

Yaşamak için kullanılan çağdaş yapı

51

HEYKEL VE MİMARİ

HEYKELDE RENK

52

Edgar Degas: Balerin

Alexandar Calder: Mobil

Bildiğimize göre, renk yani boya, sanat elementi olarak, ressamcılıkta en önemli rolu oynamaktadır, ancak renk diğer sanat dallarında da mevcuttur. Renk heykelde de önemli bir ifade aracıdır. Heykel yapımında kullanılan her malzemenin kendi rengi vardır, bu renkler heykelin görünümünde önemli rol oynamaktadır. Bunun yanısıra heykellerin boyanması da mümkündür. Malzeme seçimi sırasında onun renginin nasıl olduğunu ve ilerideki işlemlerde renginin değişikliğe uğrayıp uğramayacağını bilmeliyiz.

Taş-mermerden yapılan heykeller beyaz renktedir. Ahşap heykeller, odunun değişik renklerinde olabilirler oysa başka bir renge de boyayabiliriz. Demirin kurşun rengi vardır, hava ile temas edince paslanır ve kahverengimsi bir renk alır. Demiri de boyalayabilir ve paslanmaktan koruyabiliriz. Kil ve alçıyı da, aynı öyle, istediğimiz şekli verdikten sonra, boyayabiliriz. Kilden yapılan seramik nesneler, şekillendirildik-

ten ve boyandıktan sonra pişirilir ve bu şekilde renk tonunu almış olurlar. Asamblajda toplamakta olduğumuz nesnelerin kendi renkleri vardır, onları birleştirdikten sonra boyayabiliriz.

Heykele yeni bir kalite vermek istediğimiz zaman heykeli boyamaktayız. Boyamakla heykelin belirli kısımlarını bir birinden ayırmaktayız. Bu heykeller ilginçtir ve izlenime bırakırlar.

“Horoz” başlıklı kilden bir model yap, ondan sonra tempera ile boya. Boyanın silinmesini önlemek istiyorsan, kuruduktan sonra üzerini şaffaf oje veya saç spreyi ile geçebilirsin.

UNUTMA: Boya heykelde de önemli ifade aracıdır. Her malzemenin kendi rengi vardır.

HEYKEL VE MİMARİ

Niki de Saint Phalle: Yunus

Vasil Vasilev: Büyük Karyatid

Antoni Gaudi: Kertenkele

Sol LeWitt: Gelişigüzel Yağlanmış no. 3

Öğrenci eseri: Atlı

Öğrenci eseri: Yuvadaki Kuş

Stefan Manevski: Semaför 2

Öğrenci eseri: Boksörler

53

HEYKEL VE MİMARİ

HEYKELDE ESTETİK ANALİZ

Mısır heykeli Michelangelo: Lorenzo Medici

- Bu eser nasıl bir heykeldir, dolgulu plastik mi - Görünen eser nasıl bir ressam eseridir? yoksa kabartma mı?

- Eserin hangi malzemeden yapıldığını belirte- - Bu eserde çizgi ve doku sanat elementlerinin bilir misin?

- nerede kullanıldığını belirt.

- Sanatçı dokuyu ifade etmiş mi.

- Bu heykel Mısır’da, Firavunların hükümdarlığı - Michelangelo Rönesans sanatçısıdır, sadece döneminde yapılmıştır. Mısır medeniyeti hakheykel mi yapmış yoksa mimari ve ressam eser- kında daha fazla öğren. leri de var mıdır?

Arman: Sürahi

- Sanatçı bu eseri meydana getirmek için ne kullanmış?

- Kullanılmış nesnelerin birleştirilmesiyle yapılan eserlere ne denilir?

- Bu eserde ritim var mıdır?

- Asamblaj hakkında daha fazla öğrenmeye çalış.

54

Alberto Giacometti: Kedi

- Sanatçı bu heykelde hangi sanat elementlerini kullanmış?

- Bu heykel sende nasıl duygular uyandırıyor?

- Bu eserdeki hayvan reel olarak gösterilmiş mi?

- İnternet üzerinden Giacometti’den başka eserler de bulmaya çalış.

HEYKEL VE MİMARİ

Heykel konusunda tekrar edilecek sorular:

Antoni Gaudi: Batilo’nun Evi

- Bu fotografta heykel mi yoksa mimari mi temsil ediliyor?

- Ne düşünüyorsun, sanatçı bu eserini nasıl boyamış?

- Bu sanat eseri insanın bazı ihtiyacını karşılayabilir mi?

- Antoni Gaudi eserleri hakkında bilgi toplamaya çalış.

1. Hangi sanat dalları üç boyutludur?

2. Dolu plastik ve kabartma arasındaki fark nedir?

3. Eserlerin ebatına göre, dolu plastik nasıl ayrılır?

4. Yüksek ve alçak kabartmalar nedir?

5. Heykel ve mimari arasındaki farkı açıkla.

6. Heykelde çizgi sanat elementi nasıl kullanılır?

7. Heykelde doku nasıl gösterilir?

8. Heykeldeki doku, heykelin yapıldığı malzemesine bağlı mıdır?

9. Tel yardımıyla heykelin nasıl yapılabileceğini açıkla?

10. Heykel yapımında hangi malzeme en çok kullanılır?

11. Model yapma nedir?

12. Almak ve eklemek ile model nasıl yapılır, açıkla?

13. Asamblaj nedir?

14. Asamblajın yapılmasında kullanılabilecek bazı malzemeleri say.

15. Eksterier nedir?

16. İnterier nedir?

17. İnsanların belirli aktivite gerçekleştirdikleri alanı kapsayan sanata ne denilir?

18. İnsanın hangi eserleri mimari eserlerdir?

19. Boya sanat elementi heykelde kullanılır mı?

20. Kilden yapılan heykel nasıl boyanabilir?

Yordan Grabuloski: Geçim Paradoksu

- Bu heykelde boya sanat elementi kullanılmış mı?

- Heykelin hangi malzemeden yapıldığını tahmin edebilir misin?

- Yordan Grabulovski XX yy. ikinci yarısında eserler yaratan ad yapmış Makedon sanatçısıdır. Onun hakkında daha fazla öğren.

55

GRAFİK

GRAFİK İÇİN HAZIRLIK ÇİZİMİ (KROKİ)

Linol baskı hazırlamakta kullanılan aletler

Grafik bir resim dalıdır, bu dalda eserler baskı ile elde edilir, sadece grafikte eserlerin çoğaltılması mümkündür. Grafik teknikeri yüksek (kabartma) baskı, derin baskı ve düz baskıya ayrılır. Bu ayırım, grafik sayfasında baskı zeminin hangi kısımları kullanacağına göre yapılmıştır. Yüksek baskı tekniklerinde kabartılmış kısımlar basılır, derin baskıda girintili kısımlar basılır, düz baskı tekniklerinde ise, boya sürülen plakın kısımları basılmaktadır.

Herhangi bir grafik tekniğini gerçekleştirmeye başlamazdan evvel, bir hazırlık çizimi yaparız, yani grafiği ona göre işleyeceğimiz bir kroki yaparız. Grafik krokisi hazır sanat eseri olarak resimden ve resim krokisinden ayırt edilmektedir. Bu çizimi herhangi bir çizim tekniğiyle oluşturmkatayız. Grafik krokisinde grafik idesi gösterildikten başka, daha sonra hangi kısımların kabarık hangilerinin de oyuk olacağını belirlemeliyiz. Bunun yanısıra eserin dokusunu ve matrisin (baskı için hazırlanmış zemin) hangi bölümlerinde kullanılacağını da göstermeliyiz.

Grafik krokisinde matriste kullanacağımız her 56

resim elementini belirlemeliyiz. Grafiği genelde tek renk basarız, nitekim daha çok renkte de olabilir. Hazırlık resminde hangi renkleri ve grafiğin hangi kısımlarının renkli olacağını tespit etmeliyiz. Her boya için özel matris hazırlanır.

Duş ve pene resim tekniğiyle, “Diş Yıkayan Çocuk” konulu grafik çizimi oluştur. Kroki kabartma baskı grafiğine ait olmalı. Krokide hangi kısımların basılacağını hangilerinin de basılmayacağını belirt.

UNUTMA: Grafik için çizilen hazırlık resmi, bir krokidir ve onun vasıtasıyla, grafikte fikir vasıtasıyla hangi sanat elementlerini ve prensiplerini kullanacağımızı belirleriz.

GRAFİK

Linol baskı makinesi iş sürecinde Erich Heckel: Arlekin, renkli linol

Öğrenci eseri: Dedem, linol Elizabeth Catlett: Malcolm X Hakkımızda Konuşuyor (Malcolm X Speaks for Us), çok renkli grafik

Franz Marc: Atlar, Linol

Pablo Picasso: Toro, renkli lonol 57

GRAFİK

GRAFİKTE ÇİZGİLER, ŞEKİL VE DOKU

58

Alick Tipoti: Kobupa thoerapiese, linol, grafik doku

Henri Matisse: Genç Kız, Linol, grafikte çizgi

Grafikte: çizgi, şekil, doku, büyüklük, yön, ton, renk ve alan gibisinden tüm sanat elementleri kullanılabilir.

Grafikte çizgi çok önemli rol oynamaktadır. Onunla hazırlık resimi yapılmaktadır, matrisin hazırlanması sırasında ise bir çizgini basılmasını istiyor muyuz, diye belirlemeliyiz. Kabartma baskı tekniğinde basmak istediğimiz çizgiyi veya alanı oymayız. Basılmasını istemediğimiz çizgi veya yüzeyi oymalıyız. Linolda bir çizginin basılmasını istiyorsak, çizgiyi değil etrafındaki yüzeyi oymalıyız. Kabartma baskıda durum tamamen terstir. Bu teknikte oyulan çizgiler basılır.

Grafik içeriği veya yüzeyini aynı öyle oyma ile elde etmekteyiz. Linol baskıda oyulmayan yüzeyler basılır, onlar değişik renklerde baskılmış olabilir. Değişik renkte olacak her yüzey için ayrı matris hazırlanır ve özel olarak basılır.

Linol kısmen oyulmuş olduğu yerde dokusal alan oluşturmaktayız. Linol baskıda doku

değişik çizgi çeşitleriyle elde edilir, çizgilerin farklı uzunluğu, kalınlığı, yoğunluğu ve yönü olur. Farklı keskiler kullanarak, farklı kalınlıkta çizgiler meydana getirmekteyiz.

Hangi sanat elementlerini kullanacağız, fikrimize bağlıdır, onlar kendiliğinden grafiğin estetik açısından enteresant olmasına katkı sunmaktadırlar.

Geçen ders meydana getirdiğimiz “Diş Yıkayan Çocuk” krokisine göre, linol tekniğinde kabartma baskı matrisi yap.

UNUTMA: Grafiğin estetik değerleri sanat elementlerinin kullanımına bağlıdır.

GRAFİK

Karl Schmidt Rottluff : İki Kedi, linol

Öğrenci eseri: Diş Yıkayan Çocuk, linol

George Tapert: Meyhanede Hanım, linol

Öğrenci eseri: Diş Yıkayan Çocuk, linol

Ernest Ludwig Kirchner: Köprü, linol

Öğrenci eseri: Kedi, linol 59

GRAFİK

LİNOL BASKIDA KROKİDEN BASKIYA KADAR

Linol baskı tekniğinde grafik hazırlama işlemi

Linol baskı kabartma baskı grafik tekniğidir. Linol baskı linolyum malzemesiyle yapılır, yani matris linolyumdandır. Bu arada oyulmuş kısımlar basılmaz, oyulmamış kısımlar basılır. Linol krokisi hazırladığımız zaman, matrise nelerin indirileceği nelerin de indirilmeyeceğini kararlaştırmalıyız. Fikrimizi ifade eden krokiyi linolyum üzerine yeniden çizmeliyiz ve bundan sonra oyma işine başlayabiliriz. Sürecin devamında linolyum üzerine girinti ve çıkıntılar yapmaya ve onu yazdırmaya başlarız. Linolyum keski şeklinde özel bıçaklarla kesilmektedir. Yüzeyde doku elde etmek istiyorsak, bunu farklı genişlikteki keskilerle yaparız. Oyuklar yaptığımızda keskiler değişik genişlikte izler bırakarlar. Daha çok renkte linol basmak istiyorsak, her renk için yeni matrisin hazırlanması gerektiğini bilmeliyiz. Linolyumu yazdırdıktan sonra, matris baskı için hazırdır ve baskıya başlamaktayız. Önce matris üzerine baskı boyası sürülür. Boya lastik rulo ile yağlanır. Bundan sonra matris üzerine basılacak kağıt konulur ve bu şekilde hazırlanan kağıt ve matris, baskı pres makinesinden geçmelidir. Pres makinesinin basıncı altında matristeki boya kağıtta iz bırakır ve bu şekil60

de grafik elde ederiz. Baskı defalarca tekrarlanabilir yani bizim isteğimize bağlıdır.

“Dişlerini Yıkayan Çocuk” krokisini linolyuma taşımaya, ondan sonra onu oymaya ve baskıya hazırlamaya çalış. Okulunuzda baskı makinesi yoksa, baskı için hazırlanan sayfa ve matris üzerine kendi elinle veya bir düz yüzeyli küresel cisimle bastıracaksın.

UNUTMA: Linol baskı tekniğinde grafik oluşturabilmemiz için önce bir kroki daha sonra bir matris yaparız, sonunda matrisi basar ve grafik elde ederiz.

GRAFİK

Pablo Picasso: Cansız Doğa, linol Georg Bazelitz: Ormanda.... linol, açık-kapalı kontrastı

Carl Eugene Kil: Bar, linol

Dragutin Avramovski-Gute: Kompozisyon 1 ahşap oyma, linol teknik resimi

Öğrenci eseri: Satranç Oyuncuları, linol

Öğrenci eseri: Bağbozumu, linol 61

GRAFİK

GRAFİKTE KONTRAST

62

Marc Chagall: Benim Evim, ahşap oyma

Frans Masereel: Portre, ahşap oyma

Kontrast, sanat elementleri arasındaki karşıtlıkları açıklayan sanat prensibidir. Grafikt en çok açık-kapalı kontrastı, şekil ve büyüklük kontrastı, renk kontrastı ve çizgi ile doku kontrastı uygulanmaktadır. Linol baskıda özellikle basılan ve basılmayan yüzeyler arasında oluşan açık-kapalı kontrastı dile gelmektedir.

Bu kontrast tipi genel olarak grafik beyaz kağıt üzerinde siyah harflerle basıldığından dolayı meydana gelmektedir. Bu şekilde siyah ve beyaz yüzeyler arasında kontrast yani akromatik kontrast oluşturulmaktadır.

Renk kontrastı tamamlayıcı renkler arasında meydana gelmektedir. Genelde resim çizmekte olduğu gibi, kırmızı ve yeşil, mavi ve portakal, sarı ve mor renkleri arasında kontrast oluşur.

Diğer kontrastlarla da durum benzerdir. Doku kontrastları pürüzlü ve düz yüzeyler arasında

meydana gelmektedir. Büyüklük kontrasti büyük ve küçük şekiller arasında oluşur, şekil kontrastı ise geometrik olan ve geometrik olmayan şekiller yani düzgün ve düzgün olmayan şekiller arasında oluşur. “Çilek Bahçesi” konulu, mukavva tekniğinde aynı zamanda hem renk kontrastı hem doku kontrastının olacağı bir grafik yapınız.

UNUTMA: Grafikte kontrast adlı sanat prensibi uygulanmaktadır.

GRAFİK

Lyonel Feininger: Liman, ahşap oyma

Kathe Kollwitz: Otoportre, ahşap oyma

Şiko Mukata: Kuşlar, linol Öğrenci eseri: Kart Oynayan İnsanlar, linol

M. S. Eşer: Otoportre, ahşap oyma

Öğrenci eseri: Dolandırıcı, linol 63

GRAFİK

GRAFİKTE ESTETİK DEĞERLENDİRME

Francisco Goya: Kaçacak Yerin Yok

- Sanatçı çizgi sanat elementini kulllanmış mı ve nerede kullanmış?

- Kabartma baskı ile grafikler birkaç defa basılabilir mi?

- Francisco Goya grafikler yarattığından başka, diğer sanat eserleri de meydana getirmiştir.

Onun en tanıdık sanat eserlerini öğren.

Albrecht Dürer: Apokalipsa Binicileri

- Bu grafik linol tekniğine benzer olan ahşap oyma tekniğinde hazırlanmıştır.

- Kabartma baskıda grafik basma işlemlerini açıkla.

- Bu grafikte açık ve kapalı renkte çizgiler var mı? Kabartma baskı tekniğinde bu çizgiler nasıl elde edilir?

Albrecht Dürer Rönesans sanatçısıydı, en tanıdık eserlerini öğren.

Dragutin Avramovski-Gute: Boğa Güreşi

- Bu grafiğin hangi teknikte hazırlandığını tanıyabilir misin?

- Doku sanat elementi kullanılmış mı?

- Kabartma baskı takniğinde açık alanların nasıl elde ediliğini açıkla - Dragutin Avramovski-Gute, Makedonya çağdaş grafiğinin kurucularından biridir, onun hakkında daha bazı bilgiler bul.

64

Dimitar Malidanov: Çığ

- Bu eserdeki açık ve kapalı yüzeyler nasıl bir ilişki içindedirler?

- Bu grafikte hangi yüzeyler ağır basmaktadır?

- Resimdeki eser neyi temsil etmektedir: kroki ya da iz?

- Dimitar Miladinov çağdaş Makedon grafikçisidir. İnternette ona ait olan bir kaç reprodüksiyon bulmaya çalış.

GRAFİK

Grafik konusunda tekrarlama soruları:

Henri Toulouse Lautrec: Jane Avril

- Bu düz baskılı bir grafiktir, düz baskıda ne basılır?

- Sanatçı bu eserde hangi sanat elementlerini kullandığını say.

- Renkli grafik basıldığı zaman, ne kadar matris basılır?

- Henri Toulouse Lautrec Fransız sanatçısıdır, onun hakkında internet üzerinden daha çok bilgi bul.

Pablo Picasso: Çalgıcı

1. Hangi sanat dalında eserleri baskı ile elde edebiliriz?

2. Grafik için hazırlık çizimi (kroki) neler içermelidir?

3. Grafik krokisi hangi teknikte hazırlanabilir?

4. Grafik teknikleri nasıl ayrılır?

5. Grafik kaç renkte basılabilir?

6. Çok renkli grafik yaptığımızda kaç matris kullanırız?

7. Grafikte hangi sanat elementlerini uyguluyoruz?

8. Grafikte doku nasıl elde edilir?

9. Kabartma (yüksek) tekniğinde Matrisin hangi yüzeyleri basılır?

10. Linol teknikte açık ve kapalı çizgilerin nasıl elde edildiğini açıkla?

11. Krokiden baskı izine kadar, linol tekniğinde grafik oluşturma sürecini tarif et.

12. Linolyum ne ile oyulur?

13. Baskı sürecini açıkla.

14. Linol baskısı için nasıl renk kullanılır?

15. Boyayı matris üzerine ne ile yağlamaktayız?

16. Baskı presi neye yarar?

17. Bir matrisin baskısı tekrarlanabilir mi ve oluyorsa, kaç kere tekrarlanabilir?

18. Linol tekniğinde açık kapalı renk kontrastının nasıl meydana getirildiğini açıkla?

19. Kontrast sanat prensibi uygulandığı zaman, sanat elementleri arasında nasıl ilişkiler meydana getirilmektedir?

20. Grafikte hangi kontrast tiplerinin kulanıldığını sayınız.

- Bu eserde renk sanat elementi kullanılmış mı?

- Bu grafikte kaç renk var?

- Bu grafiğin basılması için kaç adet matrisin basıldığını biliyor musun?

- Pablo Picasso’yu ressam olarak tanıdın. İnternet üzerinden onun linol baskılarını bulmaya çalış.

65

TASARIM VE GÖRSEL İLETİŞİMLER

RESİM SANATI VE HER GÜNLÜK KULLANILAN NESNELER

Giyim moda kreasyonuyla ilgili tasarım çizimi

Her günlük yaşamımızda kullandığımız nesneler fabrikalarda büyük miktarlarda üretilmektedir. Ancak herhangi bir ürünün imalatı başlamazdan evvel, bu ürünün tasarımı hazırlanmaktadır. Buna göre tasarımcı her günlük kullanıma ait nesnelerin görünümünü düşünmektedir. Anlaşılan nesnenin görünümü söz konusu nesnenin fonksiyonuyla uyum içinde olmalı ve aynı zamanda estetik değerleri bulunmalıdır.

Bir ürünün görünümünü oluşturmak için, tasarımcı sanat elementleri ve prensipleri uygulamaktadır. Tasarımın hazırlanması esnasında, tüm sanat elementleri ve prensiplerinin kullanılması olasıldır. Belli bir sanat elementi veya prensibi uyguladığımızda, tüketicide nasıl izlenim bırakacağını tahmin etmeliyiz. Buna göre tasarımcı örneğin bir rengin insanlar üzerine nasıl etkisi olduğunu bilmeli veya ürünün büyüklüğünü onun fonksiyonuna uyumlu tutumaya bilmelidir. Aynı öyle renk kontrastı mı kullanmalı, yoksa armoni mi uygulamalı, ritim var mı yoksa yok mu, belirlemelidir. Bütün bunların yapılması önemlidir, çünkü bir şeyler satın aldı66

Çağdaş otomobilin şekillendirilmesine ait tasarım resimi

ğımızda, önce o nesnenin görünümü bizi celbeder veya iter, bundan sonra ürünün diğer özelliklerini öğreniriz. Etrafımızdaki bir nesneyi gözetiyorsak, bu nesnenin bir şekli ve büyüklüğü olduğunun farkına varırız, belli çizgiler, değişik renkler ve doku görürüz. Ürünü seçtiğimiz zaman bizim istek ve ihtiyaçlarımıza göre seçeriz.

Kolaj, tempera ve işaretleyici tekniklerini uygulayarak, “Parfüm şişesi” ya da “Otomobil” tasarımı yap, tasarımı yaptıktan sonra, sınıf arkadaşlarının senin kullandığın sanat elementleri ve prensipleri yorumlamalarına izin ver ve anlaşılan beğenip beğenmedikleri konusunda düşünce vermelerini sağla.

UNUTMA: Bir ürün tasarımını yapmak için sanat elementleri ve prensipler uygulanır.

TASARIM VE GÖRSEL İLETİŞİMLER

Her günlük kullanıma ait orjinal tabak tasarımı

Parfüm için şişe tasarımı

Armonik çizgili oturma takımı tasarımı

Modern tasarımlı dolap

Çağdaş otomobil tasarımı

Modern Yat-idesel çözüm 67

TASARIM VE GÖRSEL İLETİŞİMLER

TASARIMDA BİLGİSAYAR KULLANIMI

Kitap baş sayfa tasarımları

Bilişimin teknolojisinin gelişimiyle resim sanatında bilgisayar insan hayatının her alanında kullanılmaktadır. Her günlük iletişim ve eğlenceden başlayarak bileşik teknoloji süreçlerine kadar bilgisayarı giderek daha çok kullanmaktayız. Bilgisayar sanatta en çok tasarım dalında ve onun tüm alanlarında kullanılır. Değişik bilgisayar grafik programlarının sağladığı imkânlar, tasarımcının işini hızlatmakta ve kolaylaştırmaktadır. Başka tekniklere kıyasen, Photoshop, Corel Draw, Autocad veya başka bir grafik programında tasarımın yapılması oldukça daha kolay ve daha hızlıdır (20. sayfadaki dersi oku).

Her grafik programı tasarımı yapmamız için çubuk seçenekleri sağlamaktadır. En çok kullanılan çubuklar: kalem, (Pencil), fırça (brush), silgi (eraser), renk paleti, şekiller ve diğerleridir. Çubukların adları resim sanatında kullanılan kavramlardan alınmıştır. Böylece pencil çubuğuyla, kağıt üzerine kalemle çiziyormuş gibi resim çizebilmekteyiz. Bu arada 68

çizgilerin tipi ve kalınlığını değiştirebiliriz. Brush çubuğu boyama için kullanılmaktadır, boyalar paletinden ise hangi renk tonunu uygulayacağımızı seçebilmekteyiz. Burada insan gözünün seçebildiği tüm renkler bulunabilir. Programlar gölge oluşturma 3D efektleri ve değişik dokuklar oluşturma imkânını vermektedirler. Bilgisayarlar çok kısa bir zaman dilimi içerisinde çok sayıda variyant denememizi sağlamaktadır ve bu şekilde tasarım işini bir hayli kolaylaştırmaktadır.

Bilgisayar grafik programında “Okul patronatı, öğrenci sergisi veya öğrenci festivali için Davetiye” konulu resim çiz. Bir motif üzerine bir kaç seçenek yapmaya çalış.

UNUTMA: Günümüzde tasarımların ekseriyeti bilgisayar programları yardımıyla yapılmaktadır.

TASARIM VE GÖRSEL İLETİŞİMLER

Bilgisayar ile şekillendirilen otomobil Otomobil tasarımcısı iş başında

Bilgisayar teknolojisi mimari tasarımında da kullanılıyor

Bilgisayar oyunu disc maklap tasarımı

Bilgisayar programlarında yapılan film afişleri 69

TASARIM VE GÖRSEL İLETİŞİMLER

TESCİL-LOGO

Değişik İKT şirketleri logoları

Tasarım sanayi ve grafik tasarımı bir de tatbiki sanatlara ayrılır. Sanayi tasarımında: giyim, mobilya, nakliye araçları, gıda ve kozmetik ürünleri ambalajı, evlerde kullanılan kablar vb. tasarımı yapılır (66. ve 67. sayfadaki örneklere bkz.). Grafik tasarımda: reklam, afiş, bilboard, kapak resimi ve kitap illüstrasyonları, dergi baş sayfaları, logolar, davetiyeler, tebrik kartları vb. yapılır.

Grafik tasarımda tescil markası ya da logo da yapılır. Logo, belli bir şirket veya kişiyi temsil eden bir simge ya da amblemdir. Tescil işareti yani logonun tasarım amacı, şirket ya da kişinin kamuoyu karşısında tanıtılması ve daha kolay tanınabilmesidir. Logo genel olarak şirketin adından ibarettir. Bu doğrultuda tasarımcı dikkat uyandıracak ve kolay tanınabilecek harfler yapmalıdır. Logo aynı bakımda şirketin faaliyetini gösteren bir resim olabilir. Logonun yapımında tasarımcının kullanacağı renk ve şekillerin büyük önemi vardır, çünkü değişik renk ve şekillerin anlamı da değişik olabilir. Örnek ola70

rak, köşegen şekiller sağlamlık ifade ederken, yuvarlaksı şekiller yumuşaklığı çağrıştırır. Kırmızı uyarı rengidir, yeşil ise doğa ve temizliği çağrıştırır. Bir logo hazırlandığı zaman tüm bu özellikler gözönüne alınmalıdır.

Logoları genelde bir bilgisayar programıyla hazırlamaktayız (20. ve 68. sayfadaki derslere bkz).

Okul için bir logo hazırla. Logoyu yapman için duş ve pene ile işaretleyici tekniklerini kullan.

UNUTMA: Logo bir şirket ya da kişiyi temsil eden semboldur.

TASARIM VE GÖRSEL İLETİŞİMLER

Otomobil şirketleri logosu

Çevre kuruluşları logosu

Olimpiyat Оyunları logosu

Sadece harflerin kullanıldığı logolar

Spor giyimi üreten firma logosu 71

TASARIM VE GÖRSEL İLETİŞİMLER

MAKEDONYA’DA GELENEKSEL ZİNNET (TAKI) YAPIMI - FİLİGRAN

Makedonya’da en tanıdık iligran ustasu: Vangel Dereban işbaşında

İnsanların daha tarih öncesinde kullandığı takılar ve zinnetler, giyim kuşamın bir kısmıdır.

Zinnet farklı zaman dilimlerinde farklı önem ve farklı görünüşe sahip olmuştur. Zinnet ve kullanılan cisimlerin süslenmesi, yaş, toplumsal pozisyon, dini simge, zenginlik simgesi ve estetik süs olarak kullanılmaktaymış. Zinnet ve süs nesneleri zanaatçı ürünüdür, yani tatbiki sanatlar alanına aitlerdir. Takı yapımı sırasında onların değeri açısından estetik değerler özel önem taşımaktadır.

Makedonya’da geleneksel takı ve süs yapımına filigran denilir. Takılar ve kullanılan nesnelerin süsler gümüş, bakır veya altın telden yapılır. Bu teller önce ısıtılır, daha sonra ise bükülerek istenilen şekiller elde edilir. İnce tellerin örülmesiyle, en çeşitli takılar için görkemli şekiller elde edilmektedir. Genelde yüzük, küpe, kolye, kemer ve paftalar (kemer süsleri), sigara kutuları, çeşitli başlıklar ve diğer takı çeşitleri ya72

pılmaktaymış. Takı yapımında en sık kullanılan motifler çeşitli bitkiler, dallar, yaprak ve çiçekler olmuştur (32. sayfadaki derse bkz.). Bu motifler sıklıkla stilize edilmiştir. Stilize motifi basitleştirerek ve bir şemaya sokmakla gösterilmesi yoludur.

Filigran takı krokisini hazırla, (hangi takıyı seçeceğini kendin karar ver) duş ve pene tekniğini kullan. Krokide stilize bitki motifleri kullan.

UNUTMA: Filigran gümüş ve altın telden takı, zinnet ve kullanım eşyaları yapma şeklidir.

TASARIM VE GÖRSEL İLETİŞİMLER

Filigran tekniğiyle yapılan takılar Filigran tekniğiyle yapılan takılar

Tasarım ve görsel iletişimler konusunda tekrarlama soruları:

Filigran tekniğiyle yapılan gümüşten kelebekler

1. Günlük hayatında kullandığın ve dış görünümünü beğendiğin birkaç nesne say.

2. Tasarımcı fabrikada bir ürünü üretmeye başlamazdan evvel ne yapmalıdır?

3. Ürünün görünümü ve ürünün fonksiyonu nasıl bir ilişki içinde bulunmalıdırlar?

4. Tasarımda sanat elementleri kullanılır mı?

5. Tasarım sanat dalı nasıl ayrılmıştır?

6. Sanayi ve grafik tasarımı arasındaki fark nedir?

7. Tescil işareti yani logo nedir?

8. Logo hazırlamanın hedefi nedir?

9. Bir logoda metin kullanılabilir mi?

10. Filigran nedir?

11. Filigran takıları nasıl yapılır?

12. Filigran tekniğiyle sadece takılar mı yapılır?

Gümüş ve altın tel kombinasyonu ile yapılan zinnet

73

MAKEDONYA’DA SANAT

74

Tumba Macari semtinde bulunan Büyük Ana Tanrıçe, Millattan önceki döneme ait

Menada, Kalkandelen, M.Ö. VI yy. Heykeli

Arkeolojik kazılar Makedonya topraklarında sanatın tarih öncesinden günümüze kadar yaratıldığını ispatlamıştır. Arkeoloji kazı yerlerinde yapılan buluşlar, insanın kendi eliyle yaptığı nesnelere her zamandan beri estetik değer kattığını göstermektedir. Makedonya’da pahası biçilmez sayısı çok sanat eseri bulunmuştur. Bunlardan bazılarını sayalım: “Büyük Ana Tanrıçe”, “Kalkandelen Menada”, “Ohri Altın Maskeleri”, “Dedal Heykeli”, Viniça “Terakot İkonları” vb. “Stobi”, “Heraklea” veya “Plaoşnik”’ta bulunan mozaiklerin güzelliği ise ayrı bir izlenim bırakmaktadırlar.

Kilise ve camilerin iç duvarlarındaki ikon ve oymalar, freskler ve mimari özellikleri olan sayısı çok yapının paha biçilmez değeri vardır. Bu yapılardan bazıları şunlardır: Ohri’de Ayasofya ve Aya Perivlepta, Nerezi, Kurbinovo, Eski Nagoriçane, Zırze köyündeki kiliseler, Lesnovo, Treskavets köylerindeki manastır kompleksleri, Aya Yovan Bigorski Manastırı, Kalkandelen’deki Menada, Matka barajındaki Aziz Andrea klisesi, Üsküp’teki Mustafa Paşa camii, Kalkandelen’de Alaca camii vb.

XIX. yüzyılın sonlarına doğru, insanların her günlük hayatından ve din ile alakalı olmayan konular santaçılar tarafından konu edilmeye başlamış. Dimitar Andonov Papradişki ve Georgi Zografski, Makedonya çağdaş sanat habercileridir. Makedon çağdaş sanatı başlangıcı XX. yüzyılın ilk yıllarına denk gelmektedir. Bu dönemde eser yaratan daha önemli sanatçılar şunlardır: Dimitar Pandilov, Lazar Liçenoski, Nikola Martinoski, Vangel Kocoman, Tomo Vladimirski, Lubomir Belogaski, Dimo Todorovski. Bu sanatçılarımız İkinci Dünya Savaşı’ndan önce ve sonraki yıllarda çalışmışlardır. Bunlardan sonra Makedonya kültür ve geleneklerini tamamlayan sanat eserleri meydana gelen Makedon sanatçı nesilleri gelmiştir.

Bütün bunlar, Makedonya’yı olağanüstü zengin kültür ve geleneklere sahip olan bir ülke kılmaktadır. Biz bu sanat zenginlikleri korumak ve saklamakla yükümlüyüz.

Ayasofya kilisesi, Ohri, XI yy

Vinitsa’da Erken Hristiyanlık Dönemi Terakot İkonları, VI-VII yy.

XIII. yy Makedonya’da Orta Çağ fresk sanatı

Stobi mozaikleri

Altın Maske, Ohri, M.Ö. V. yy

Mustafa Paşa camii, Üsküp, XV. yy İslam mimarisi muazzam eserlerinden biri 75

Bağbozumu, Üsküp Aya Spas klisesindeki ikonografiden bir detay, XIX. yy Dimitar Andonov Papradişki, Köylü Kızları ve Salıncak, tuval üzerine yağlı boya, XX. yy

76

Aziz Kiril ve Metodiy, XIX. yy Diço Zograf ikonu

Nikola Martinoski: Üç Çocuk, tuval üzerine yağlı boya, XX. yy ilk yarısı

Dimitar Pandilov: Pazar, tuval üzerine yağlı boya, XX. yy başlangıcı

Lazar Liçenoski: Sokak, tuval üzerine yağlı boya, XX. yy başlangıcı

Borko Lazeski: “Makedonium”, Kruşevo, XX yy. ikinci yarısı

Petar Haci Boşkov: Merkezde, metal, XX yy. ikinci yarısı

Rodolyub Anastasov: Alanda İnsan CXXXI, tuval üzerinde yağlı boya, XX yy. ikinci yarısı

Dragutin Avramovski-Gute: Benim Dünyam, tuval üzerinde yağlı boya, XX yy. ikinci yarısı

Goce Nanevski: 50 ya da 50, çağdaş sanatçı

İsmet Ramiçeviç: İnfo Fabrik, çağdaş sanatçı 77

YABANCI KELİME SÖZLÜĞÜ Akromatik boyalar- renksiz boyalar: siyah, beyaz ve gri renk Akvarel- (sulu boya) eserin su ile sulandırılan renklerle yapıldığı ve şaffaflık izlenimi bırakan resim tekniği Alan- etrafımızı saranların tümü Alternatif ritim- bir eserde iki veya daha çok sanat elementinin art arda tekrarlanması Apstrakt (soyut) sanat- (soyut kompozisyon)- tanıdığımız dış görünümü değil, çeşitli sanat elementlerinin kullanımıyla onların etkisini göstermeye çalışan sanat dalı Arkeoloji-İnsanların geçmişte yaptığı nesneleri araştıran bilim dalıdır. Nesnelerin yapıldığı zaman ve alan hakkında değişik bilgiler toplamaya çalışan bilim dalıdır.

Armoni- eşit olan ya da aralarında pek ufak fark olan sanat elementleri arasındaki ilişkiyi kapsayan sanat prensibi Asamblaj- Eserin birleştirme tekniği ile oluşturulduğu heykel tekniğidir. Bu teknikte daha önce başka amaçla bir kez kullanılan malzeme ve nesneler istifade edilmektedir.

Baskı- matrise kadar grafik baskı elde edilen grafik işlemi Batik- ipek ve pamuk bez üzerine sıcak mum yağlananarak, boya sürülen sanat tekniği Bayts- çizim malzemesi olarak kullanılan kahverengimsi malzeme Büyüklük- Tüm sanat dallarında kullanılan sanat elementidir Çizgi- zemin üzerine bir malzeme ile iz bırakmakla meydana gelen sanat elementi Çizim (çizmek)- çizgiler yardımıyla oluşturulan ve genelde tek renkte olan sanat eseri (sanat dalı) Çizim teknikleri- çizmekte kullanılan malzeme ve işlemler Dolu plastik- alan içinde serbest oturtulan, üç boyutlu eserdir, her taraftan seyredilmesi mümkündür.

Eksteryer-mimari eserin dış görünümü 78

Enteryor- mimari eserin iç görünümü Enstalasyon- etrafındaki alanı da dahil edilen üç boyutlu heykel eserler Entenzite-Yoğunluk Estetik- güzel sanatı Fauna- Roma’da hayvanat dünyasının tanrıçası Filigran- geleneksel takı ve süs yapma usulu, takılar ve nesneler gümüş, bakır veya altın telden yapılır. Teller önce ısıtılır sonra bükülerek istenilen şekile sokulur.

Flora- Roma’da bitki dünyasının tanrıçası Floral motifler- sanat eserinde bitkisel motifler Fresk- taze ya da kurumuş sıva üzerine meydana getirilen resim Grafik- baskı yardımıyla yapılan sanat eseri (sanat dalı). Sadece bu teknikle eserlerin çoğaltılması mümkündür.

Grafik teknikleri- grafik yapmak için kullanılan malzeme ve işlemler Grund- zemin ve boyalar arasında iletişim kuran ve değişik malzeme ile yağlardan hazırlanan karışım.

Görsel komunikasyon- görme organı üzerinden enformasyon değişimi Guaş- boyaların su ile sulandırıldığı ancak renklerin aşırı sulu olmadığı resim tekniği Hacim- şekillerin üç boyutluluğunu belirleyen sanat elementi Heykel- heykeltıraşçılık bkz.

Heykel teknikleri- model yapmakta kullanılan malzeme ve işlemler Heykeltıraşçılık- alan kapsayan üç boyutlu eserlerin yapıldığı sanat dalı İkincil renkler- iki temel rengin karışımıyla elde edilen ikinci dereceli renkler: portakal, yeşil ve mor İkon- ahşap bir tablo üzerinde yapılan ve genelde İncil konulu olan resimler Keski- heykeltıraş malzemelerinin işlenmesi, grafik zeminlerinin hazırlanması veya zemine boyanın konulmasında kullanılan alettir Kolaj- eserin değişik malzemelerin zemine yapıştırılmasıyla yapılan sanat tekniği (kağıt,plastik, metal...)

Kompozisyon- sanat eserindeki sanat elementleri ve sanat prensiplerinin organize edilen bir bütündür Komunikasyon- insanlar arasında değişik işaretlerin kullanılmasıyla (harf, ses, kelime, renk, şekil, hareket, jest) kullanılmasıyla anlaşabilmeleri Kontrast- karşıt, oldukça farklı olan sanat elementleri arasındaki ilişkiyi kapsayan sanat prensibi Kontür çizgisi- şekli tarif eden ve diğer çizgilerden daha kalın olan dış (çevre) çizgisi.

Linol- kabartma baskı grafik tekniği Logo- tescil işareti Matris- baskı için hazırlanan grafik zemin Mimari- İnsanın yaşama, çalışma ve eğlence için kullandığı sanat eserlerinin meydana getirildiği sanat dalıdır.

Minyatür- küçük boyutlu sanat eseri Mozaik- sanat eserinin renkli taşların sıralanmasıyla oluşturulan sanat tekniği Mukavva baskı- matrisin mukavvadan hazırlanan kabartma baskı grafik tekniği Pafta- Makedonya halk giysilerinde kemere takılan geleneksel süsler. Genelde gümüş, altın veya başka bir kıymetli metalden yapılan ve filigran ile süslenen takılar.

Peysaj- motifin doğanın bir bölümü olan sanat eseri Resim (çizmek)– renkli yüzeyler ile meydana getirilen sanat eseri (sanat dalı) Ritim- bir sanat elementinin tekrarlanmasını işaret eden sanat prensibi Rölyef- motifin alan içinde serbest durmayan, belli bir yüzey veya zemin ile bağlı durumda olan heykel tipi Sanat- tüm sanat dallarını kapsayan terim: ressamcılık, heykel, grafik, mimari, tasarım...

Sanat dalı- sadece o bölüm için karakteristik olan özelliklere sahip olan sanat dalı Sanat prensipleri- sanat elementleri arasındaki ilişki Sanat teknikleri- resimde kullanılan malzeme ve işlemler

Seramik- killi topraktan yapılan ve yüksek fırınlarda pişirilen nesnelerin genel adı Sıcak renkler- sıcaklı çağrıştıran renkler: kırmızı, sarı, portakal Sigara tabağı- genelde gümüş, altın veya başka bir metalden yapılan ve filigran süslemeleri olan sigara kutusu Soğuk renkler-soğuk çağrışımı yapan renkler, mavi, yeşil Spektral renkler- beyaz ışığın spektarını (gökkuşağı) oluşturan renkler Tamamlayıcı kontrast- kızmızı-sarı, maviportakal, sarı-mor tamamlayıcı renkler arasında meydana gelen kontrast Tarih öncesi- insanın ve ilk yazıların belirmesini kapsayan zaman dilimi Tasarım- her günlük hayatımızda kullandığımız nesnelerin görünümü yapılan sanat tekniği Tasarımcı- nesnenin görünümünü anlamlaştıran kişidir Tekstür-doku- elle dokunabileceğimiz yüzeyin kalitesi (pürüzlü, pürüzsüz, şaffaf, bulanık, sert, yumuşak...)

Tekstür (doku) çizgisi- yüzeyin kalitesinin nasıl olduğunu gösteren çizgi Temel renkler- başka boyaların karışımıyla elde edilemeyen renkler: kırmızı, mavi ve sarı. Onların karışımıyla tüm diğer renkler elde edilebilir Tescil işareti (logo)- simge, bir şirket veya kişiyi temsil eden işaret Ton- Bir renkteki ışık miktarı Ton sıralaması- renklerin en açık tondan en kapalı tona kadar sıralanması Vitraj- renkli camların yan yana yapıştırılmasıyla veya cam üzerinde yapılan sanat tekniği

79

İÇİNDEKİLER: GÜZEL SANATLARIN ÖZELLİKLERİ ............................................................................................4

ÇİZME ÇİZGİ YOĞUNLUĞU ........................................................................................................................6 ÇEVRE VE STRUKTÜR ÇİZGİSİ ......................................................................................................8 DOKUSAL ÇİZGİ İLE ÇİZİLEN YÜZEY .......................................................................................10 RESİMDE IŞIK ..................................................................................................................................12 GÖZLEM, HATIRLAMA VE FANTEZİ ESASLI RESİM .............................................................14 RESİMDE RİTİM ..............................................................................................................................16 ÇİZİM TEKNİKLERİNİN ÖZELLİKLERİ........................................................................................18 BİLGİSAYAR İLE YAPILAN RESİM ...............................................................................................20 RESİMLERİN ESTETİK ANALİZİ ..................................................................................................22

BOYAMA RESSAMCILIKTA SANAT ELEMENTLERİ ..................................................................................24 TEMEL VE İKİNCİL RENKLER .......................................................................................................26 RESİM TEKNİKLERİNİN ÖZELLİKLERİ .......................................................................................28 BOYA İLE OLUŞTURULAN DOKU ..............................................................................................30 İLHAM KAYNAĞI OLARAK DOĞA.............................................................................................32 RENK KONTRASTI ..........................................................................................................................34 RENK VE IŞIK....................................................................................................................................36 AÇIK-KAPALI KONTRASTI ...........................................................................................................38 RESİMLERİN ESTETİK ANALİZİ ..................................................................................................40

HEYKEL VE MİMARİ ALANSAL ŞEKİLLENDİRME.........................................................................................................42 HEYKELDE ÇİZGİ VE DOKU ........................................................................................................44 KİLLİ TOPRAKLA MODEL YAPMA .............................................................................................46 ASAMBLAJ.......................................................................................................................................48 MİMARİ ............................................................................................................................................50 HEYKELDE BOYA............................................................................................................................52 HEYKELDE ESTETİK ANALİZİ .....................................................................................................54 80

GRAFİK GRAFİK İÇİN HAZIRLIK ÇİZİMİ(KROKİ) ....................................................................................56 GRAFİKTE ÇİZGİ, ŞEKİL VE DOKU .............................................................................................58 LİNOL BASKIDA KROKİDEN BASKIYA KADAR ......................................................................60 GRAFİKTE KONTRAST ..................................................................................................................62 GRAFİKTE ESTETİK DEĞERLENDİRME ....................................................................................64

TASARIM VE GÖRSEL İLETİŞİMLER GÜZEL SANATLAR VE HER GÜNLÜK KULLANILAN NESNELER ......................................66 TASARIMDA BİLGİSAYAR KULLANIMI .....................................................................................68 TESCİL İŞARETİ-LOGO..................................................................................................................70 MAKEDONYA’DA GELENEKSEL TAKI YAPIMI FİLİGRAN ....................................................72 MAKEDONYA’DA SANAT ............................................................................................................74 YABANCI KELİMELER SÖZLÜĞÜ ...............................................................................................78

81

82