Muzicko_7_mak

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:16

Page 1

Slavjanka Dimova Vera Angelovska Marina Vasi} - Stefanovska

MUZI^KO OBRAZOVANIE ZA VII ODDELENIE OSUMGODI[NO OSNOVNO OBRAZOVANIE

Skopje, 2010

Автор Славјанка Димова Вера Ангеловска Марина Васиќ-Стефановска Уредник Славјанка Димова Вера Ангеловска Марина Васиќ-Стефановска Илустратор Славјанка Димова Вера Ангеловска Марина Васиќ-Стефановска Рецензенти: д-р Ивица Зориќ Павлинка Вељановска Весна Трајковска Јазичен лектор Татјана Нанкова Компјутерска обработка Весна Горјанска-Кржева Издавач: Министерство за образование и наука за Република Македонија Печати: Графички центар дооел, Скопје Тираж: 16.300 Со решение на Министерот за образование и наука на Република Македонија бр. 101264/1 од 17.03.2010 година се одобрува употребата на овој учебник CIP - Каталогизација во публикација Национална и универзитетска библиотека “Св.Климент Охридски” , Скопје 373.3.016:78(075.2)=163.3 ДИМОВА, Славјанка Музичко образование за VII одделение : осумгодишно основно образование / Славјанка Димова, Вера Ангеловска, Марина Васиќ Стефановска. - Скопје : Министерство за образование и наука на Република Македонија, 2010.

- 78 стр. : илустр. ; 28 см ISBN 978-608-226-014-3 1. Ангеловска, Вера [автор] 2. Васиќ Стефановска, Марина [автор] COBISS.MK-ID 84092426

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:16

Page 3

Po~ituvan u~eniku, Odberi eden den i obidi se da gi izbroi{ site tvoi sredbi so muzikata vo nego.

Iznenaden si, zarem ne?

Muzikata e tvojot veren pridru`nik. Nekoga{ ja do`ivuva{ lesno i kaj tebe pobuduva bura od emocii i `elbi. Toa e onaa muzika koja ja slu{a{ sekojdnevno, koja te zabavuva.

A {to e so klasi~nata muzika? Dali e i taa del od tvoeto sekojdnevie?

Bez nea ponekoga{ i mo`e{, no toa e isto kako da go pomine{ `ivotot bez iskren prijatel. Taa so tebe razgovara, te pottiknuva, te{i, gi jakne tvoite ~uvstva i vo tvoeto srce tkae ni{ka na dobrina i vozvi{enost.

Za da ja do`ivee{ i razbere{ muzikata od bilo koj `anr, treba da ja slu{a{ vnimatelno, otkrivaj}i gi nejzinite tajni. Del od niv }e gi otkrie{ vo u~ebnikot. ]e go pro{iri{ znaeweto od oblasta na muzi~kata pismenost, muzi~kite formi, tvore{tvoto na doma{ni i stranski kompozitori i rasko{nite mo`nosti na ~ove~kite glasovi i horskite ansambli.

Otvori go u~ebnikot i otkrij gi site nejzini tajni. Samo taka }e ja po~uvstvuva{ nejzinata mo}. ]e u`iva{ ..........

Od avtorite

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:16

Page 4

Zaedno mo`eme

Od zrak na sonceto sozdadena ko nebo sina, plamen crvena vo pesni i sveti knigi stari ko svetot ispeana.

To{e Proeski

Son si ti vo jave prestoren od dedovci na vnuci ostaven ko zavet odamna daden za `ivot sre}en i sloboden.

Verica Pandilovska

Tebe ti peeme zemjo na{a pej so nas zaedno mo`eme ej Makedonijo pej na glas.

Beni [a}iri

4

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:16

Page 5

Ti {to si ko bajka rasko{na raj vo leto, zime vol{ebna si bila, si, i ke bide{ za sekoj od nas edinstvena.

Adrijan Gaxa

Silvi Bend

Dom za nas se tvojte pregratki beli mugri, no}i zvezdeni bidi `iva, tvoeto ime neka se slavi so vekovi.

Dario

Tebe ti peeme zemjo na{a pej so nas zaedno mo`eme ej Makedonijo pej na glas.

Aleksandar Mitevski

Aktivnosti: 1. Tvoite ~uvstva kon tatkovinata iska`i gi preku likovna ilustracija.

2. Istra`uvaj za vokalnite ispolniteli na pesnata i izraboti muzi~ki album.

5

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:17

Page 6

Dragan [uplevski

Dragan [uplevski (1933-2001) e muzi~ki umetnik. Siot svoj `ivot go posvetil na vokalnata muzika kako horski dirigent. Bil redoven profesot na Fakultetot za muzi~ka umetnost vo Skopje, istaknat pedagog i kompozitor. Ostavil dlaboki tragi vo na{ata reproduktivna umetnost na poleto na horskoto peewe. Sakaj}i da mu dade podlaboki koreni na na{iot folklor, napravil mnogu prerabotki na narodni pesni.

Negovite zbirki na horski aran`mani se neiscrpen izvor za repertoarot na detskite, mladinskite i horovite na vozrasnite. Neumorno rabotel i vlo`uval vo razvojot na horskoto peewe. Prvoto iskustvo kako horski dirigent na detski hor go dobil vo u~eni~kite denovi. Prodol`uva da raboti i vo 1951 godina go formiral detskiot hor na Radio Skopje, podocna akademskiot hor †Mir~e Acev#, `enskiot mladinski hor pri MKC, detskiot hor †Razvigor~e#, horot na MRTV so koj rabotel do 1990 godina.

Profesor [uplevski ja izdal knigata †Umetnosta na horskoto peewe - horot i horskiot dirigent#. Knigata e prvo muzi~ko literaturno delo od vakov vid kaj nas. Vo ~est na negovata dejnost horot na Fakultetot za muzi~ka umetnost (FMU) go nosi negovoto ime.

Dali znaete?

Organiziran e Internacionalniot natprevar na `enski i me{ani horovi. Natprevarot go nosi imeto Dragan [uplevski, doajen na makedonskata horska kultura, umetnik koj siot svoj `ivot i go posveti na horskata muzika.

6

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:17

Page 7

Makedonsko kapri~o Narodnite pesni so razli~na sodr`ina bile predizvik i inspiracija vo tvore{tvoto na kompozitorot Dragan [uplevski. Makedonsko kapri~o e instrumentalna kompozicija. Originalnata verzija e napi{ana za kameren sostav - violina i pijano.

Vpe~atliva karakteristika na kompozicijata Makedonsko kapri~o e ritmi~ka neramnodelnost, melodiska razigranost i dinami~nost. Preku ovie muzi~ki elementi kompozitorot uspe{no gi dolovuva karakternite osobenosti na mladosta i qubovta.

Ne si go prodavaj Koqo ~ifligot narodna 9 8

Kolku ti ~inat Koqo ovcite, tolku mi ~inat Koqo o~ite. refren: Po meani odi{ Koqo, rujno vino pie{, doma rano ne si odi{ da spie{.

Zada~i: 1. Imenuvaj go vidot na muzi~koto delo spored na~inot na izvedba.

2. Vo koja grupa na narodni pesni spa|a pesnata, {to ja prepoznava{ vo muzi~koto delo.

7

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:17

Page 8

Pro{iruvawe na obem na tonovite Da se potsetime:

Zada~i: 1. Imenuvaj gi izu~enite noti so solmizaciski i abecedni imiwa.

2. Voo~i gi notite so isto ime, no so razli~na mestopolo`ba vo petolinieto.

Mestopolo`ba na notata mi2- e2

Notata mi2 - e2 se pi{uva na ~etvrtata praznina vo petolinieto.

Od notata mi1 - e1 oddale~ena e nagore za osum stapala (oktava).

Melodiska ve`ba so primena na notata mi2

Zada~i: 1. Voo~ete ja notata mi2 vo dadenata ve`ba.

2. Imenuvaj gi notnite dol`ini na notata mi2 vo dadenata ve`ba.

8

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:17

Page 9

Fa2 - f2 Da se potsetime:

Zada~a: 1. Voo~i gi notite so isto ime, no so razli~na polo`ba vo petolinieto.

Mestopolo`ba na notata fa2- f2

Notata fa2 - f2 se pi{uva na petata linija vo petolinieto.

Od notata fa1- f1 oddale~ena e nagore za osum stapala (oktava).

Melodiska ve`ba so primena na notata fa2-f2 4 4

Zada~a: 1. Nabroj gi taktovite vo koi e zastapena notata fa2- f2.

9

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:17

Page 10

Sol2 - g2 Da se potsetime:

Zada~a: 1. Voo~i gi notite so isto ime, no so razli~na polo`ba vo petolinieto.

Mestopolo`ba na notata sol2- g2

Notata sol2- g2 se pi{uva nad petata linija vo petolinieto.

Od notata sol1- g1 oddale~ena e za osum stapala (oktava).

Melodiska ve`ba so primena na notata sol2-g2

Zada~i: 1. Voo~ete ja notata sol 2 - g2 vo dadenata ve`ba.

2. Imenuvaj gi notnite dol`ini na notata sol 2 - g2 vo ve`bata.

10

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:17

Page 11

Primena na nota mi2 vo pesna Eleno }erko narodna

Pi{uvam majko, pi{uvam, vo gradot Edrene, Edrene, majko, Edrene, na moeto libe.

Da kupi majko, da kupi, za mene kapela, kapela, majko, kapela, od trista gro{a.

Zada~i: 1. Vo notniot tekst na pesnata voo~i ja notata mi2.

2. Preku pesnata †Eleno }erko# slu{ni ja visinata na tonot mi2.

11

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:17

Page 12

Primena na notata fa2 vo pesna Aj, da begame mori Vase! narodna

Tam }e najdeme mori Vase tam }e najdeme, tam }e najdeme moma Spasija.

Moma Spasija mori Vase, moma Spasija, moma Spasija bolna legnala.

Zada~i: 1. Voo~i ja notata fa2 vo notniot tekst na pesnata.

2. Preku pesnata †Aj, da begame mori Vase# slu{ni ja visinata na tonot fa2.

12

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:17

Page 13

Primena na notata sol2 vo pesna [to mi e milo, em drago narodna 8

Na Struga du}an da imam na kepencite da sedam.

Of lele lele libe le srceto mi go xanam izgore.

Na kepencite da sedam stru{kite momi da gledam.

Of lele lele libe le srceto mi go xanam izgore.

Stru{kite momi da gledam kako mi odat na voda.

Of lele lele libe le srceto mi go xanam izgore.

Zada~i: 1. Vo notniot tekst na pesnata voo~i ja notata sol2.

2. Preku pesnata †[to mi e milo, em drago# slu{ni ja visinata na tonot sol2.

13

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:18

Page 14

Durski tonski skali Da se potsetime:

Skalata C-dur go dobila imeto spored abecednoto ime na po~etniot ton C. Sekoja durska skala ima vakov raspored na celi i polovina stepeni:

Za da se sozdade nova durska skala V (petoto) stapalo na C-dur stanuva I (prvo) na novata tonska skala.

Za pravilen raspored na celi i polovina stepeni (pome|u III i IV i VII i VIII stapalo) vo dobienata skala, potrebno e da se promeni visinata na tonot na VII stapalo.

14

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:18

Page 15

Na~in na sozdavawe na durski skali so diezi Prvata durska skala ja sozdavame od pettoto stapalo na C-dur skalata (pet stapala nagore, ili ~etiri stapala nadolu od tonot S). Od novootkrienata skala, postapkata za otkrivawe na drugi durski skali so znaci za povi{uvawe (diez) e ista.

Od V stapalo nagore

G F C

D

E

H A G Od IV stapalo nadole

Zapomni!

1. Durskite skali se otkrivaat od V stapalo nagore ili IV stapalo nadolu od prethodnata skala.

2. Vo durskite skali polovina stepenite se nao|aat pome|u III i IV i VII i VIII stapalo.

15

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:18

Page 16

G-dur skala Tonot {to se nao|a na V-stapalo vo C-dur e tonot G. So redewe na tonovi od V (petoto) stapalo na C-dur }e izgradime nova tonska G-dur skala. Tonot G-}e bide po~eten ton na novosozdadenata durska skala.

Vo dadeniot primer rasporedot na polovina stepenite ne e pravilen.

Pravilniot raspored na polovina stepeni vo durskite skali e pome|u III i IV i VII i VIII stapalo.

Za da se dobie pravilen raspored na celi i polovina stepeni, tonot F (VII stapalo) se povi{uva za polovina stepen so predznakot - diez vo fis.

Vo muzi~kata literatura se praktikuva predznakot fis da se bele`i vedna{ po violinskiot klu~ na petata linija od petolinieto.

Zapomni!

1. Skalite se imenuvaat po abecednoto ime na notata {to se nao|a na I stapalo.

2. G-dur skala ima eden povi{en ton fis na VII stapalo.

16

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:18

Page 17

Melodiski ve`bi vo G-dur Melodiska ve`ba br. 1 4 4

Melodiska ve`ba br. 2 4 4

Melodiska ve`ba br. 3 3 4

Melodiska ve`ba br. 4 2 4

Zada~i: 1. Otpej gi ve`bite so imenuvawe na notite.

2. Voo~i gi notite pome|u koi ima rastojanie od polovina stepen.

3. Odredi gi stapalata na po~etnata i krajnata nota vo ve`bite.

17

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:18

Page 18

[esnaesetina nota i pauza Da se potsetime:

Zada~i: 1. Imenuvaj gi muzi~kite pismeni znaci noti i pauzi.

2. Istaktiraj go traeweto na site dadeni notni vrednosti.

Koga ~etvrtinata nota }e se podeli na ~etiri ednakvi dela se dobiva notna vrednost - {esnaesetina nota.

18

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:18

Page 19

[esnaesetina nota se pi{uva vaka:

dve bajra~iwa notna crta polna notna glava ili a) ako se deli na dve ili pove}e vo grupa se pi{uva vaka:

b) vo petolinie se pi{uva vaka:

v) se ~ita i taktira vaka:

ta

ta

ta

ta

pr va vto ra tre ta ~e ta Soodvetna pauza po traewe na {esnaesetina nota e {esnaesetina pauza. Taa se bele`i vaka: , a vo petolinie vaka:

Zapomni!

1. Vo eden udar se sodr`at ~etiri {esnaesetini noti i pauzi.

19

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:19

Page 20

Po{la Rumena po voda studena (po sluh) narodna

Po{la Rumena na voda studena, h 2 Ozdola ide edno ludo mlado. h 2 Ka`i Rumeno {to da ti napravam? h 2 Stomni da ti skr{am drugi ke si kupi{. h 2 Najdobro e Rume jas da te celivam. h 2 Celuvka so pari ne se kupuva. h 2

Zada~i: 1. Pro~itaj go notniot tekst na pesnata so ista intonacija.

2. Imenuvaj ja skalata vo koja e zapi{ana pesnata.

20

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:19

Page 21

Primena na {esnaesetina nota i pauza 1. Ritmi~ka ve`ba

4

2. Ritmi~ka ve`ba

4

3. Melodiska ve`ba

4

4. †Elelica prepelica# (melodiska ve`ba)

4

Zada~i: 1. Interpretiraj gi ve`bite to~no ritmi~ki i to~no melodiski.

2. Otpej ja melodiskata ve`ba †Elelica, prepelica# na neutralen slog - ta; 3. So primena na IT (muzi~ki program) sozdadi ritmi~ka ve`ba so primena na {esnaesetini noti i pauzi.

21

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:19

Page 22

Sovremeno makedonsko tvore{tvo Vtorata polovina na dvaesettiot vek e vreme koga grupa sovremeni muzi~ki i likovni tvorci go ozna~uvaat po~etokot na sovremenata umetnost vo Makedonija. Kompozitori od toj period se Risto Avramovski, Stojan Stojkov, Tomislav Zografski, Toma Pro{ev i drugi, a od likovnata umetnost Nikola Martinovski, Petar Mazev, Dim~e Protu|er i drugi.

Narodnoto tvore{tvo, folklorot se po~esto e inspiracija vo tvore{tvoto na makedonskite literaturni dejci. Pisatelot Andreja Kitevski gi opi{uva najstarite na~ini na oblekuvawe vo Biblijata, vo makedonskoto narodno tvore{tvo, vo blagoslovite, veruvawata i narodnite pesni.

Takanare~enata treta grupa na makedonski pisateli me|u koi: @ivko ^ingo, Petre M. Andreevski, Jovan Pavlovski, Mihail Renxov i drugi, vo sovremenata literatura go vnele mitot, predanijata i fantastikata.

Re`iserot Mil~o Man~evski so filmovite: Pred do`dot, Pra{ina, Senki i drugi filmski ostvaruvawa, ostavi beleg vo makedonskata i svetska filmska umetnost.

22

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:19

Page 23

Risto Avramovski Risto Avramovski (1943-2007) e makedonski kompozitor. Roden e vo Selce, kraj Struga.

Vo svojata muzika so golema {iro~ina i izrazni mo`nosti gi potencira dramskite akcenti. Muzi~kiot jazik mu e umeren i pokraj golemite predizvici {to gi nalo`uvalo vremeto vo koe `iveel i tvorel. Toj ne pravel eksperimenti, karakteristi~ni za muzikata od vtorata polivina na dvaesettiot vek. Avtor e na pove}e od stotina razli~ni muzi~ki `anri: oratoriumi, kantati, koncertni kompozicii, filmska muzika, muzika za teatarski pretstavi, radio - drami i televiziski serii. Pi{uval za kamerni sostavi i horski ansambli.

Me|u poslednite negovi dela e operata †Lidija od Makedonija#, koja e rabotena po bibliski motivi i libreto na Jordan Plevne{.

Scena od operata †Lidija od Makedonija#

Za svoeto tvore{tvo dobitnik e na mnogubrojni nagradi i priznanija: 11 Oktomvri- za `ivotno delo, 13 Noemvri - nagrada na grad Skopje, Mlad borec, 4 Juli, Pan~e Pe{ev i drugi.

23

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:19

Page 24

Elelica prepelica za detski hor Del od tvore{tvoto kompozitorot Risto Avramovski, go posvetil na najmladite - decata.

Kompozicijata Elelica prepelica e horska kompozicija za detski hor.

Inspiriran od detskata brojalka napi{al horska kompozicija. Osnova vo kompozicijata e dinami~niot ritam. Preku nego na mnogu ednostaven, no vpe~atliv na~in, ja pretstavil detskata igra vo koja ima zadovolstvo, raspravii i smea.

Detski hor

Zada~i: 1. Koj folkloren element e zastapen vo vokalnoto delo?

2. Prepoznajte ja brzozborkata vo deloto.

24

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:19

Page 25

Bratska qubov (po sluh)

Prevel: \or|i Stalev

V.A. Mocart (1756-1791)

Aktivnosti: 1. Napi{i esej ili izraboti crte` na tema †qubov# ili †drugarstvo#.

25

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:19

Page 26

Molski tonski skali Da se potsetime: Postojat tri vida na molski skali: priroden, harmonski i melodiski vid. Molskite skali, isto kako i durskite, gi prepoznavame po rasporedot na stepenite i polustepenite .

Priroden vid na molska skala:

Harmonski vid na molska skala:

Melodiski vid na molska skala nagore:

Melodiski vid na molska skala nadolu:

Koga tonot na VI stapalo od durskata skala stanuva I ton se sozdava molskata skala.

Zapomni!

1. Molskite skali se gradat od notata {to se nao|a na VI ({estoto) stapalo od durskata skala.

26

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:20

Page 27

Priroden vid na molska skala e-moll skala Od VI-to stapalo na skalata G-Dur od tonot e se sozdava tonskata skala e-moll.

G-Dur - skala

G

A

H

C

D

E

Fis

G

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

E

Fis

G

I

II

III

e-moll - skala

i t n.

G-dur

e-moll - priroden vid

Rasporedot na celi i polovina stepeni vo molskata skala-priroden vid, nadolu e ist kako i nagore.

Zapomni!

1. Priroden vid e-moll skala ima eden povi{en ton fis.

Aktivnosti: 1. Pej ja e-moll skala nagore i nadolu.

2. Napi{i ja skalata e-moll priroden vid vo notnata tetratka.

27

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:20

Page 28

Harmonski vid na molska skala e-moll skala Da se potsetime Rasporedot na celi i polovina stepeni na molskata skala- harmonski vid e sledniot:

Za da se dobie pravilen raspored na celi i polovina stepeni vo harmonski vid na molska skala se povi{uva tonot na VII stapalo. So ovaa promena se dobiva rastojanie od eden ipol pome|u VI i VII stapalo.

e-moll skala harmonski vid Vo skalata e-moll harmonski vid se povi{uva tonot na VII- to stapalo D vo Dis. Imiwata na tonovite se: e

fis

g

a

h

c

dis

e

Zapomni!

1. Skalata e-moll harmonski vid ima dva povi{eni tonovi fis i dis.

Aktivnosti: 1. Pej ja skalata e-moll harmonski vid nagore i nadolu.

2. Napi{i ja skalata e-moll harmonski vid vo notnata tetratka.

28

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:20

Page 29

Melodiski vid na molska skala e-moll skala Da se potsetime: Rasporedot na celi i polovina stepeni na molskata skala -melodiski vid e sledniot:

Za da se dobie pravilen raspored na celi i polovina stepeni na molska skala- melodiski vid, se povi{uva tonot na VI i VII stapalo.

e-moll skala melodiski vid - nagore Vo skalata e-moll se povi{uva tonot na VI-to stapalo, s vo cis, i tonot na VII- to stapalo d vo dis.

Skalata e-moll melodiski vid, nadolu se pee kako priroden vid.

So pravilna primena na znakot vratat na prethodnata visina.

bekar povi{enite tonovi }e se

e-moll skala melodiski vid - nadolu

Zapomni!

1. Skalata e-moll melodiski vid ima tri povi{eni tonovi fis cis i dis.

Aktivnosti: 1. Pej ja skalata e-moll melodiski vid nagore i nadolu.

2. Napi{i ja skalata e-moll melodiski vid vo notnata tetratka..

29

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:20

Page 30

Primena na e-moll priroden, harmonski i melodiski vid Primer 1

e-moll priroden vid

Primer 2

e-moll harmonski vid

Primer 3

e-moll melodiski vid

Primer 4

Aktivnosti: 1. Otpej gi melodiskite ve`bi so noten tekst.

2. Voo~i ja zvu~nosta na e-moll skala: priroden, harmonski i melodiski vid.

30

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:20

Page 31

Melodiski ve`bi vo G-dur i e-moll skala Primer 1

4

Primer 2

4

Primer 3

4

Primer 4

4

Aktivnosti: 1. Otpej gi melodiskite ve`bi so noten tekst.

2. Odredi koj primer od melodiskite ve`bi e vo e-moll skala, a koj vo G-dur skala.

31

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:20

Page 32

Muzi~ka re~enica Da se potsetime: Odredi gi motivite i frazite vo pesnata †Zima#.

Literaturnata re~enica e sostavena od zborovi i govorni celini.

Muzi~kata re~enica e sostavena od muzi~ki celini: motiv i fraza.

Zapomni!

1. Muzi~ka re~enica e zaokru`ena muzi~ka misla sostavena od dve frazi. Re~enicata mo`e da bide mala i golema. Malata e sostavena od ~etiri takta. Golemata e sostavena od osum takta.

Zada~a: 1. Otpej gi muzi~kite re~enici so literaturen tekst i po noti.

32

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:20

Page 33

Period Kako {to od dve muzi~ki frazi sozdavame muzi~ka re~enica, taka od dve muzi~ki re~enici sozdavame period.

zima

sne`i zima

snegot

studot

bega stega

sekoj

2 4

Zapomni!

1. Periodot e sostaven od dve muzi~ki re~enici koi me|usebno se nadopolnuvaat i sozdavaat zaokru`ena muzi~ka celina. Prvata re~enica vo periodot e vo vid na pra{awe a vtorata odgovor.

Zada~i: 1. Otpej ja pesnata †Zima# i voo~i gi melodiskite razliki pome|u prvata i vtorata re~enica.

2. Odredi na koe stapalo zavr{uva prvata i vtorata re~enica od periodot.

33

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:21

Page 34

Primena na muzi~ki celini vo pesna Igrale ergeni narodna

Zada~a: 1. Prepoznaj gi, imenuvaj gi i otpej gi muzi~kite celini: motiv, fraza i re~enica od pesnata †Igrale ergeni#.

34

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:21

Page 35

Primena na muzi~ki celini vo pesna Aktivnost: 1. Podelete se vo dve grupi. Prvata grupa neka ja otpee prvata muzi~ka re~enica, a vtorata grupa vtorata muzi~ka re~enica.

Igrale ergeni narodna

Zada~a: 1. Imenuvaj ja muzi~kata celina {to ja sozdavaat dvete muzi~ki re~enici.

[ematski prikaz na period

?

Aktivnost: 1. Bidi kreativen i izraboti {ematski prikaz na muzi~kata celina period so primena na IKT, (napravi integracija so drugi nastavni predmeti).

35

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:21

Page 36

Tradicionalna angliska Bo`i}na pesna Melodijata na ovaa pesna poteknuva od stara vel{ka pesna. Kako zapis prv pat e pronajdena vo muzi~kiot prira~nik na vel{kiot harfist John Parry Ddall (17101782), no postoi mislewe deka poteknuva mnogu porano.

Ovaa kompozicija e seu{te popularna kako tancuva~ka melodija vo Vels. Poetot, John Ceiriog Hughes, go napi{al prviot tekst za ovaa melodija, naslovuvaj}i ja kako "Nos Galan", Novogodi{na ve~er. Podocna, od strana na folklornite peja~i, bila dodadena srednata strofa. Ovaa melodija stanala osobeno popularna vo XVIII vek kako rezultat na toa {to Mocart istata ja upotrebil za koncert, duo - violina i pijano. Originalnite Bo`i}ni pesni bile proprateni so tanci. Crkvata ne go dozvoluvala ovoj vid na folklorno tancuvawe, pa taka Bo`i}nite melodii bile odvoeni od folklornite tanci, no i ponatamu poznati kako Bo`i}ni pesni. So tek na vreme tekstot na pesnata se menuval, t.e. spored potrebite i prilikite.

Popularniot angliski tekst za ovaa Bo`i}na pesna ne e prevod od vel{kiot. Za vreme na Viktorijanskoto obnovuvawe na Bo`i}, ovaa pesna bila proglasena za tradicionalna angliska Bo`i}na pesna. Prvata angliska verzija se pojavila vo "The Franklin Square Song collection", objavena 1881 godina. Za nejzinata popularnost svedo~i faktot deka i denes se pee i slu{a so zadovolstvo.

Zada~i: 1. Opredeli go tempoto, dinamikata i karakterot na pesnata.

2. Koi Bo`i}ni pesni ti gi pee{?

3. Istra`uvaj za obi~aite i pesnite {to se peat za praznikot Bo`i}.

36

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:21

Page 37

Bo`i}na pesna (po noti) Muz: Jane Koxaba{ija Prepev i adapt. na tekst: D. Bu`arovski

4

Tivka no}, sveta no}, qubov sjaj, poklon svet.

Zra~i slava od nebesen svod, Aleluja angelski poj, Isus Hristos, Gospodov sin.

Isus Hristos, spasitel na{!

Tivka no}, sveta no}, po~it drag, nasmev blag. tvoeto lice e bo`estven dar, spas za nas v sudbonosen ~as.

Isus Hristos, Gospodov sin.

Isus Hristos, spasitel na{!

37

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:21

Page 38

Vidovi na muzi~ka izvedba Da se potsetime:

Zapomni: 1. Osnovnata podelba na muzikata spored izvedbata e: Vokalna, instrumentalna i vokalno-instrumentalna muzika.

38

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:21

Page 39

Vokalna muzika i vidovi glasovi Lu|eto peele, peat i }e peat. Peeweto e del od na{eto sekojdnevie.

Peeme site, davaj}i mu na zborot svoja intonacija, vo zavisnost od glasovnite mo`nosti. Pesnata e eden od na~inite preku koi ~ovekot mo`e da go iska`e svoeto ~uvstvo i raspolo`enie. Najednostaven na~in na interpretacija e peewe.

Muzikata koja se ispolnuva so ~ove~ki glas se vika vokalna muzika.

Postojat tri vida na ~ove~ki glasovi: detski, `enski i ma{ki.

Vidovi na glasovi

Detski glasovi

@enski glasovi

Ma{ki glasovi

Vo zavisnost od glasovnite mo`nosti na peja~ot (obemot na tonovite od najniski do najvisoki), glasovite se delat na: visoki, sredni i niski.

Zapomni: 1. Muzikata koja se ispolnuva so ~ove~ki glas se vika vokalna muzika.

39

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:21

Page 40

Detski glasovi Glasovite na devoj~iwata i mom~iwata se u{te ne se oformeni i nivnite glasovni osobenosti se menuvaat.Tie se razlikuvaat od glasovite na vozrasnite po boja, ja~ina i visina. Poradi toa se narekuvaat detski glasovi.

Soglasno glasovnite mo`nosti, decata peat tonovi so razli~na visina. Poradi toa osnovnata podelba na detski glasovi e: visoki, sredni i niski.

Kako interpretatori ili u~esnici vo vokalni i horski sostavi, decata peat na razni detski festivali: Zlatno slavej~e, [areni noti, Super yvezda, Kalinka, Si-Do i drugi.

Dame Kolarovski - †Ne e fer# 40

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:22

Page 41

@enski glasovi Glasot na devoj~iwata vo razvojniot period se menuva i vo mlade{kata vozrast dobiva zvu~na ja~ina, boja i se oformuva vo `enski glas.

Zavisno od glasovnite mo`nosti (obem na glasot), tie se delat na: visoki, sredni i niski.

@enski glasovi

Sopran (visok glas)

Mecosopran (sreden glas)

Alt (nizok glas)

Sopran e visok `enski glas, podvi`en, svetol i ne`en posebno vo visokiot register.

Mecosopran e ponizok sopran so pozatvorena zvu~nost koj vo poniskite tonovi se pribli`uva do altot.

Alt e nizok `enski glas so karakteristi~na zvu~nost i nijansi na: meka, pozatvorena i silna zvu~nost.

Selin Dion

Vesna Ginovska-Ilkova

Selin Dion, arija od filmot †Titanik# 41

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:22

Page 42

@enski vokalni interpretatori

Bionse Nouls

Vawa Lazarova

Karolina Go~eva

Kaliopi Bukle

Ana Durlovski

Tina Tarner

Rene Fleming

Elena Ristevska

Slavica Petrova-Gali}

Aktivnosti: 1. Grupiraj gi imiwata na pretstavenite peja~ki spored `anrot na muzikata koja ja ispolnuvaat (narodna, zabavna i klasi~na).

2. Izraboti album od tvoi omileni vokalni interpretatori.

3. Obidi se da izraboti{ prezentacija vo Power Point so muzi~ka ilustracija.

42

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:22

Page 43

Ma{ki glasovi Glasot na mom~iwata vo razvojniot period se menuva i vo mlade{kata vozrast se transformira vo ma{ki glas. Zavisno od glasovnite mo`nosti (opsegot na glasot), tie se delat na: visoki, sredni i niski. Nivnite glasovi ve}e imaat oformena zvu~na boja i ja~ina.

Ma{ki glasovi

Tenor (visok glas)

Bariton (sreden glas)

Bas (nizok glas)

Tenor e visok i podvi`en ma{ki glas.

Bariton e sreden ma{ki glas ponizok od tenorot, no bez karakteristiki na basot.

Bas e najnizok ma{ki glas so karakteristi~ni nijansi na: meka, zbiena i silna zvu~nost.

Igor Durlovski (bas)

Plasido Domingo (tenor)

Plasido Domingo †Italijanska kancona#

Dali znaete?

Zborot tenor poteknuva od italijanskiot zbor “tenere� {to zna~i vodi~-voditel. Koga vo sredniot vek vo peeweto se vovedeni pove}e glasovi, tenorot bil toj {to ja vodel osnovnata melodija.

43

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:22

Page 44

Ma{ki vokalni interpretatori

Aleksandar Sarievski To{e Proeski

Blagoj Nacoski

Leni Kravic

\or|i Cuckovski

Boris Trajanov

Naum Petreski

Majkl Xekson

Hoze Kareras

Mile Kuzmanovski

Aktivnosti: 1. Grupiraj gi imiwata na pretstavenite peja~i spored `anrot na muzikata (narodna, zabavna i klasi~na).

2. Izraboti album od tvoi omileni vokalni interpretatori.

3. Obidi se da izraboti{ prezentacija vo Power Point so muzi~ka ilustracija.

44

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:22

Page 45

Vokalni ansambli Vokalen ansambl e sostav od grupa na peja~i. Vokalnite ansambli mo`at da bidat pomali i pogolemi vo zavisnost od brojot na peja~ite.

Najgolem vokalen ansambl e horskiot ansambl koj treba da broi najmalku 25 ~lena.

Ansamblite mo`at da ispolnuvaat kompozicii od razli~ni `anrovi bez i so instrumentalna pridru`ba.

Vokalen ansambl

Ansambl za narodni pesni i ora

Sv. Zlata Meglenska

Tanec

@enski vokalen ansambl

Ma{ki vokalen ansambl

[ugabejbs

Il Divo

Aktivnosti: 1. Izraboti album na ansambli od `anr po tvoj izbor na primer: zabaven, naroden, horski i dr.

45

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:22

Page 46

Hor i horsko peewe Kolektivnoto peewe kako tradicija zapo~nuva vo prvobitnata zaednica. Prodol`uva so horskoto peewe kaj starite isto~ni narodi, Anti~ka Grcija, Sredniot vek, Vizantija i niz site muzi~ki epohi do denes.

Prvite tragi na organiziran muzi~ki `ivot vo Makedonija se sre}avaat vo vtorata polovina na 19 vek, koga se pojavuvaat prvite sobira~i na narodni umotvorbi. Atanas Badev e eden od prvite profesionalni muzi~ari, kompozitor i horski dirigent. Negovite u~enici podocna }e razvijat `iva muzi~ka aktivnost vo pove}e gradovi vo Makedonija.

Vo 20 vek horskoto peewe po~nuva pointenzivno da se neguva preku formirawe na u~ili{ni, gradski i crkovni horovi.

U~ili{ni detski horovi

Gradski detski hor

46

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:23

Page 47

Vokalen ansambl HOR Horot e najgolem vokalen ansambl sostaven od pogolema grupa peja~i koi ispolnuvaat ednoglasni i pove}eglasni horski kompozicii. Zvu~nosta na horot e temel na horskata umetnost. Bez nego se ru{at site pretpostavki za ubavinata na horskoto peewe.

Site vidovi ~ove~ki glasovi, vo horskoto peewe treba da imaat vokalna, intonativna i dinami~ka izedna~enost .

Vidovi horovi

Detski hor

@enski hor

@enski hor

Ma{ki hor

Me{an hor

Me{an hor

Zada~a: 1. Kakvi glasovi se zastapeni vo navedenite vidovi na horovi?

47

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:23

Page 48

Detski hor Detskiot hor e vokalen ansambl sostaven od detski glasovi. Vo u~ili{tata u~enicite koi imaat `elba za peewe i poseduvaat glasovni mo`nosti se ~lenovi na u~ili{nite horovi. Horisti mo`at da bidat i devoj~iwa i mom~iwa.

Horistite koi imaat visok, svetol glas, peat I glas. Onie koi imaat malku potemna boja i ne peat tolku visoki tonovi, peat II glas. Horistite koi imaat najdlabok i najtemen glas, peat III glas.

Detskiot hor mo`e da pee ednoglasni, dvoglasni, triglasni i ~etiriglasni kompozicii.

Detski hor †Lale#

Dali znaete?

1951 godina, vo ramkite na detskata redakcija na Radio Skopje e formiran prviot detski hor. Poznati detski horovi vo Makedonija se: †Razvigor~e#, †Lale#, †Izvor~e#, horot na †Zlatno slavej~e# i dr.

Zapomni: 1. Detskiot hor e sostaven od detski glasovi.

Stojan Stojkov - †Majska pesna# 48

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:23

Page 49

Stojan Stojkov

Stojan Stojkov (1941) profesor na FMU vo Skopje, muzi~ki pedagog i kompozitor. Negovata ednostavnost i emotivnost se reflektira i vo negovata muzika. Vo negovite dela se prisutni folklorni elementi. Tvore~kiot opus opfa}a: kamerni, horski, simfoniski dela, kantati, scenska muzika i drugo.

Majska pesna Muzika Stojan Stojkov 4

49

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:23

Page 50

Majska pesna

Tivko go molam trendafilot rosen, {to plivnal v majska rozovina, rozovina.

Go molam jas i poleto {irno, da di{e letna jugovina, jugovina.

Kitka da mu dade od plamen vrel, kitka od plamen za mojata tatkovina.

Da mi dade grst boi rasko{ni, rasko{ni, boi za mojata tatkovina.

Zada~i: 1. Prepoznaj go i imenuvaj go vidot na vokalniot ansambl.

2. Imenuvaj go instrumentot koj go prepoznava{ vo slu{anata kompozicija.

3. Vpe~atocite od slu{anata muzika iska`i gi preku likovna ilustracija.

50

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:23

Page 51

@enski hor @enskiot hor e vokalen ansambl sostaven od vozrasni `enski glasovi - soprani, mecosoprani i alti. Mo`e da ispolnuva ednoglasni, dvoglasni, triglasni i pove}eglasni kompozicii. @enskiot hor mo`e da ima masoven i mo}en, no i lirski, ne`en zvuk.

Vo visokite registri doa|a do izraz mo}nata i svetla boja na glasot sopran, a vo poniskite e zabele`itelna potemnata i dramati~na boja na altot.

Obemot na glasot kaj peja~ite kako i oformeniot vokal i kapacitet na glasot dava mo`nost da se ispolnuvaat kompozicii so razli~en karakter i `anr.

@enski hor

Zapomni!

1. @enskiot hor e sostaven od `enski glasovi.

Trajko Prokopiev - †Pe~al#

51

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:23

Page 52

Trajko Prokopiev

Trajko Prokopiev (1909-1979) kompozitor i dirigent, bil eden od najistaknatite organizatori na muzi~kiot `ivot vo Makedonija.

Razvojniot pat na negovoto tvore{tvo po~nuva so obrabotka na narodni pesni i horski kompozicii koi go nosat imeto na negoviot grad, nasloveni kako †Kumanovki#. Novite izrazni mo`nosti gi nao|a vo kamernite dela, baletot †Labin i Dojrana# i operata †Razdelba#.

Vo negovata kompozitorska dejnost posebno mesto i pripa|a na filmskata muzika za filmovite: †Frosina# i †Vol~ja no}#.

Posebno e zaslu`en za razvojot na makedonskoto muzi~ko horsko tvore{tvo. Vo nego e prisuten originalniot i avtenti~en folkloren jazik. Dobil golem broj nagradi i priznanija me|u koi nagradata 11 Oktomvri, nagrada za `ivotno delo.

Inspiracija za horskata kompozicija †Pe~al# e te{kiot `ivot na makedonskiot narod za vreme na turskoto ropstvo. Tekstualna podloga vo ovaa kompozicija e istoimenata pesna na Ko~o Racin. Melodijata polna so dramati~nost i emocii avtenti~no ja dolovuva te`inata na edno vreme, bez `ivot ~ove~na, bez qubov za `ivot golema, bez bel den, den na denovite, den na argatite i argatskite maki golemi.

Kulturen dom vo Kumanovo

†Trajko Prokopiev# 52

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:23

Page 53

Pe~al Muz: Trajko Prokopiev Tekst: Ko~o Racin

8

Nema li `ivot, nema li qubov za `ivot golema, Qubov za `ivot ~ove~ka, u vija gradi argatski.

Nema li srce na srca {iroko, srce dlabini dlaboko, Cel svet da razbere, pa da e za vija gradi male~ko.

Nema li bel den, den da e na denovite, den da e na argatite.

Den sonce vi{en visoko, den more {iren {iroko.

Sonce da zapre, da stoi i vremeto za~udeno.

Srceto puka obra~i i pliska zname alovo.

Srceto {to se otvara, i {iri {irno {iroko.

Celiot svet da zagrne.

Nema li `ivot, nema li qubov za `ivot golema.

Zada~i: 1. Imenuvaj go vidot na horot.

2. Voo~i gi folklornite elementi vo kompozicijata.

3. Dali dinami~kite promeni vo kompozicijata imaat vlijanie vrz tvoeto do`ivuvawe na karakterot na kompozicijata?

53

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:24

Page 54

Ma{ki hor Ma{kiot hor e vokalen ansambl sostaven od vozrasni ma{ki peja~i: tenori, baritoni i bas.

Toj ima pomasoven, pomo}en i potemen zvuk. Pogoden e za iska`uvawe na dramski, herojski i borbeni raspolo`enija.Temniot zvuk kako odraz na specifi~nite karakteristiki na glasovite, ostava vpe~atok na cvrstina i splotenost.

Na repertoarot na ma{kiot hor se zastapeni ednoglasni, dvoglasni, triglasni i pove}eglasni kompozicii.

Ma{ki hor

Zapomni!

1. Ma{kiot hor e sostaven od ma{ki glasovi.

K. M. Veber Hor na lovxiite, od operata †Vol{ebniot strelec# 54

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:24

Page 55

Karl Marija fon Veber Karl Marija Fridrih Ernest fon Veber (1786- 1826) e germanski kompozitor, dirigent i pijanist.

Tvorel vo duhot na epohata na romantizmot, period vo koj muzi~kata kultura dostignuva golem razvoj. Slobodata vo tvore{tvoto, upotrebata na folklor, opisot na prirodata, ~uvstvoto i do`ivuvawata, na muzi~kata umetnost vo Evropa i dale nova slika. Po primerot na kompozitorite: \uzepe Verdi, Xoakino Rosini, Gaetano Doniceti, Rihard Vagner, @or` Bize i drugi kompozitori koi dale golem pridones za razvojot na operata, Veber ja sozdal germanskata nacionalna opera.

Vo odreden period, Karl Marija fon Veber bil direktor na operata.

Podocna rabotel kako rakovoditel na kralskata opera vo Drezden.

Negovoto tvore{tvo se sostoi od golem broj operi, koncerti, klavirski dela, duhovna muzika, orkestarski dela i kamerna muzika. Edna od najzna~ajnite negovi operi e †Vol{ebniot strelec#, opera vo tri ~ina na germanski jazik. Libretoto (tekstot) e inspiracija od narodna prikazna. Denes operata †Vol{ebniot strelec#, se smeta za edna od prvite operi od vremeto na romantizmot. Po nejzinata premiera vo Berlin, operata do`ivuva golem uspeh.

Scena od operat †Vol{ebniot strelec# 55

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:24

Page 56

Hor na lovxiite od operata †Vol{ebniot strelec# Dejstvoto se slu~uva vo ^e{ka po triesetgodi{nata vojna, okolu 1648 godina.

Maks e vquben vo Agata, }erkata na {umarot Kuno. Toj saka da go nasledi i da ja zeme Agata za `ena. Za da mu se ispolni ovaa `elba, Maks treba da pobedi na natprevarot na strelcite. Kaspar, eden od lovxiite ja prodal svojata zlobna du{a na zmejot Zamijel. Toj go ubeduva Maks na natprevarot da upotrebi magi~ni kur{umi. Maks go prifa}a predlogot. Tamu, Kaspar podgotvuva sedum kur{umi a posledniot }e go ispuka po `elba na Zamijel. Maks za ovoj plan ne znael.

Agata se podgotvuva za svadbata so Maks. Voznemirena e poradi s¢ po~estite ve~erni izma~uvawa.

Koristej}i gi {estte vol{ebni kur{umi, Maks pobeduva. Vojvodata mu nareduva na Maks so sedmiot kur{um da puka vo belata gulabica. Maks puka, gulabicata odletuva, a Agata pa|a na zemjata ne davaj}i znaci na `ivot.

Pustinskiot ~ovek ‹ pomaga da se osvesti.

Razvrskata zapo~nuva so vesta deka Kaspar e mrtov, ubien od besniot Zamijela. Maks pokajni~ki priznava deka negovata postapka e del od planot na Kaspar.

Pustinskiot ~ovek go ubeduva vojvodata Maks da dobie simboli~na kazna.

Epilog: Najavena e ven~avka na Maks i Agata po edna godina.

Hor na lovxiite So radosni lica, }e pukne li zorata.

Po poliwa {umski si odime na lov. [tom ~ueme truba i lae` vo gorata, ni treperat srcata ne mami toj na{ zov.

Dal srna }e dojde, il elen }e projde, }e stane toj brgu na{ lovxiski plen.

I {tom }e se smra~i, {tom ogan }e zra~i, i vino se to~i pod nebesen svod.

Refren: La, la, la, la, la,......

Zada~i: 1. Imenuvaj go vidot na izvedbata na muzi~koto delo.

2. Otpej ja melodijata na †Horot na lovxiite# so primena na dinamika.

56

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:24

Page 57

Me{an hor Obedineti dvata hora: `enskiot i ma{kiot, go so~inuvaat me{aniot hor. Toj pretstavuva najmasoven vokalen ansabl so bogat kolorit i golema zvu~na mo}.

Ima golem potencijal za iska`uvawe na literaturno-muzi~ki sodr`ini. Me{aniot hor ima pogolemi izrazni mo`nosti od `enskiot i ma{kiot hor.

Me{aniot hor e sostaven od

Ma{ki glasovi tenori, baritoni i bas

@enski glasovi soprani i alti

Me{an hor

Zada~a: 1. Koi vidovi glasovi se zastapeni vo me{aniot hor?

2. Objasni zo{to me{aniot hor ima pogolemi izrazni mo`nosti od `enskiot i ma{kiot hor?

Dragan [uplevski - †Rum dum dum#

57

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:24

Page 58

Dragan [uplevski Rum, dum, dum

Zurli tre{tat na sred selo tapan ~uka rum, dum, dum, mladi momi i ergeni do dve ora vijat.

Ozdol ide star bel dedo, zasukal musta}i pravo trgna na oroto, i on da se fati.

Go zdogleda baba Neda za raka go fati, kade odi{ staro aro, oro da im grdi{.

Zada~i: 1. Imenuvaj go vidot na horskiot ansambl.

2. Koi folklorni elementi gi prepoznava{ (imenuvaj go narodniot instrument koj go imitiraat glasovite vo kompozicijata)?

58

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:24

Page 59

Roza sina (po sluh) D. Masevski - I. Markovski - J. Jovanov 3

3

4

1.

2.

3

1.

2.

1.

2.

Interpretiraj ja pesnata samo so gornata ili samo so dolnata melodija od refrenot 59

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:25

Page 60

Todor Skalovski Todor Skalovski e makedonski kompozitor.

Dal golem pridones za razvojot na muzi~kiot `ivot i kultura. So podednakva sila i `elba uspe{no rabotel ne samo kako kompozitor, tuku i kako horski i orkestarski dirigent i organizator na muzi~kiot `ivot vo Makedonija.

Me|u dvete svetski vojni se javila prvata grupa na profesionalni makedonski kompozitori: @ivko Firfov koj e osnovopolo`nik na makedonskata nauka za muzi~kiot folklor, Stefan Gajdov, Trajko Prokopiev, Petre Bogdanov- Ko~ko i Todor Skalovski.

Po formiraweto na sovremenata makedonska dr`ava, ovaa grupa muzi~ari u~estvuva{e vo formiraweto na muzi~kite institucii: Makedonska filharmonija (1944), i Makedonska opera i balet (1948).

Todor Skalovski e roden vo Tetovo (1909 2004), vo semejstvo kade {to nacionalniot melos bil dlaboko vtkaen vo srceto na sekoj ~len. Negovite roditeli bile ispolnuva~i na narodni pesni i zatoa vo tvore{tvoto na Skalovski e prisutna folklornata orientacija.

Vo negoviot tvore~kiot opus se zastapeni kompozicii za orkestar, kamerni, vokalno-instrumentalni dela, solo pesni, kompozicii za me{ani, `enski i detski horovi i drugi dela.

Skalovski, Prokopiev, P.B. Ko~ko, Gajdov

Dali znaete?

So kompozicijata †Makedonsko oro# Skalovski go pronao|a patot do makedonskoto nacionalno podnebje, a niz bogatstvoto na nacionalniot folklor dlaboko prodira vo du{ata na svojot narod, dolovuvaj}i go ritamot na makedonskoto oro †Te{koto#.

60

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:25

Page 61

[arplaninska prispivna (solo pesna za glas i pijano) Solo - pesna e vokalno-instrumentalna kompozicija za glas so pridru`ba na eden ili pove}e instrumenta, mo`e i orkestar.Vo ovaa muzi~ka forma kompozitorite so muzi~ki jazik ja izrazuvaat sodr`inata na poetskiot tekst. Mo`e da ja ispolnuvaat detski, `enski ili ma{ki glas. Po forma mo`e da bide:

strofi~na - koga na ista melodija se pee razli~en tekst; prokomponirana - koga za sekoja strofa od tekstot se pee nova melodija.

Edna od najuspe{nite i naj~esto izveduvani solo - pesni na Todor Skalovski, za glas i pijano e †[arplaninska prispivna#.

Zvu~na osnova na ovaa kompozicija e narodna pesna, koja kompozitorot ja nau~il od svojata majka. Mnogu godini vo sebe gi nosel spomenite od svoeto detstvo, migovite pominati so svojata majka i nejzinite emocii i ~uvstva obogateni so muzi~ki prizvuk. Za sozdavawe na ovaa prispivna pesna, kompozitorot veli: †,Majka mi be{e mnogu pobo`na, no i mnogu muzikalna `ena so mnogu ubav glas.

Taka {to taa ~esto mi pee{e i me uspiva{e so razni pesni, po~nuvaj}i od detskite prispivni, preku elegi~nite - starogradski i juna~ki pesni. Zavr{uva{e so crkovnoslovenskite tropari, posebno za vreme na crkovnite praznici. Milozvu~niot glas na mojata majka me uspiva{e so tivka pesna. Toa be{e inspiracija za mojata †[arplaninska prispivna#, veli Skalovski.

Zada~a: 1. Voo~i go vidot na muzi~koto delo spored na~inot na izvedba.

2. Opredeli go karakterot na muzi~koto delo.

61

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:25

Page 62

Utvrduvawe na vidovi glasovi proektna aktivnost

62

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:25

Page 63

Utvrduvawe na vidovi glasovi organizacija na proektna aktivnost Nastavnikot -koordinator, potrebno e da gi sprovede slednite postapki vo proektnata aktivnost: I faza: Planirawe i oganizirawe Zapoznavawe so proektnite aktivnosti: utvrduvawe na vidovi glasovi (`enski, ma{ki, detski. Istra`uvawe na imiwa na interpretatori vo razli~ni `anrovi muziki); Odreduvawe na grupi na u~enici spored `elbata i afinitetot na u~enikot.

II faza: Istra`uvawe i izgotvuvawe Pribirawe na materijali (sliki, audio snimki, zapisi od intervju, video snimki i drugo); Sreduvawe i izgotvuvawe na materijalite (dogovor za obrabotka, selekcija i ureduvawe).

III faza: Izgotvuvawe na finalnata rabota Odbirawe na model na prezentacija; Tehni~ko ureduvawe; Estetsko ureduvawe.

IV faza: Prezentirawe Usna prezentacija so audio snimki; Prezentacija so hameri i audio snimki; Video prezentacija vo Power Point, so muzi~ka pozadina; Drug vid na prezentacija po izbor na u~enikot.

V faza: O~ekuvani rezultati Nedovolno uspe{na prezentacija; Uspe{na; Mnogu uspe{na prezentacija.

Vo vrednuvaweto na prezentacijata, u~enicite davaat svoe mislewe.

63

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:25

Page 64

O, Sole mio! italijanska kancona †O, Sole mio# mnogu ~esto se narekuva i napolitanska pesna. Napolitanskite pesni se pi{uvale za godi{en natprevar vo pi{uvawe na pesni, a se odr`uval vo italijanskiot grad Neapol. Ovaa tradicija datira od 1830 godina, najprvo vo sostav na festivalot "Festival of Piedigrotta".

O, Sole mio ja komponiral Eduardo Di Kapua (Eduardo Di Capua) vo 1898 godina, na tekst od poemata na Xovani Kapuro.

Tenorsko trio

Che bella cosa na jurnata 'e sole!...

N'aria serena doppo a na tempesta...

Pe' ll'aria fresca pare giá na festa...

Che bella cosa na jurnata 'e sole!...

Ma n'atu sole, cchi? bello, oje né', 'o sole mio,sta 'nfronte a te...

'O sole,'o sole mio, sta 'nfronte a te...sta 'nfronte a te!

Lùceno 'e llastre d''a fenesta toja; na lavannara canta e se ne vanta... e pe' tramente torce, spanne e canta, lùceno 'e llastre d''a fenesta toja...

Ma n'atu sole Quanno fa notte e 'o sole se ne scenne, mme vène quase na malincunia... sott''a fenesta toja restarría, quanno fa notte e 'o sole se ne scenne...

Ma n'atu sole

Prevod na originalniot tekst na †O, sole mio# Kolku ubavo ne{to e son~eviot den, ~istoto nebo posle bura, sve`iot vozduh, i zabavata e ve}e po~nata.

Kolku ubavo ne{to e son~eviot den.

No drugo sonce, koe e u{te posvetlo, e moeto sonce koe e vo tvoeto lice!

Sonceto, moeto sonce, e tvoeto sonce!

Koga no}ta doa|a i sonceto e zajdeno, po~nuvam da se ~uvstvuvam ta`no, bi ostanal pod tvojot prozorec, koga no}ta i sonceto e zajdeno.

No drugo sonce, koe e u{te posvetlo, e moeto sonce koe e vo tvoeto lice!

Sonceto, moeto sonce, e tvoeto sonce!

Zapomni!

1. Kancona e italijanska narodna melodija (balada). Poteknuva od oblast vo jugoisto~niopt del na Francija, mediteranski povrzana so Italija.

64

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:25

Page 65

Trojcata tenori: Lu~ijano Pavaroti, Plasido Domingo i Hoze Kareras go so~inuvaat najpopularnoto tenorsko trio na site vremiwa. Za toa svedo~at dva Ginisovi rekorda: Pavaroti za najmnogu vra}awa na scenata (165 pati) i za najprodavan klasi~en album, zaedno so Plasido Domingo i Hoze Kareras.

Vo 90-tite godini ekipiraweto na Pavaroti so Domingo i Kareras, stana muzi~ki fenomen i primer po koj proizlegoa i †trojcata irski tenori# i drugi pomali vokalni ansambli.

Lu~ijano Pavaroti

Plasido Domingo

Hoze Kareras

Dali znaete?

Nivnite zaedni~ki nastapi osven za publikata (slu{atelite) bile posebno zadovolstvo i za samite interpretatori. Poradi toa vo edna prigoda Plasido Domingo rekol: †Vo nekolku prigodi na na{ite koncerti, se trudevme da ne zaboravime deka sme na koncert pred publikata koja ne pla}a#.

Od 1951 godina vo italijanskiot grad San Remo se odr`uva festival na italijanska kancina nare~en †San Remo#.

Zada~a: 1. Voo~i go vidot na muzi~koto delo spored na~inot na izvedba.

2. Kakvi glasovi ja ispolnuvaat kompozicijata?

65

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:25

Page 66

Vidovi taktovi Da se potsetime: Takt e mal del od muzi~kata kompozicija koj sodr`i silni (naglaseni) i slabi (nenaglaseni) delovi.

Taktovite me|u sebe se odvoeni so vertikalni crti, nare~eni taktovi crti.

Aktivnosti: 1. Izgovori go tekstot od ve`bata ritmi~ki to~no i so pravilen akcent na zborovite.

Akcentot od zborovite vo literaturnata re~enica se sovpa|a so silnite (naglaseni) taktovi delovi. Poradi redosledot na silni i slabi taktovi delovi, ritamot na zborovite e zapi{an vo 2/4 takt.

Toj e ramnodelen takt, a taktovite delovi traat po edna ~etvrtina. = na eden udar (edno vreme).

Zapomni!

Dvodelniot 2/4 takt za osnovna taktova mera ja ima, ~etvrtina nota.

Sodr`i dve taktovi vremiwa i se taktira na dva udari.

66

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:26

Page 67

Neramnodelen 5/8 takt Aktivnosti: 1. Izgovori go tekstot so pravilen akcent i taktiraj na dva udari.

Literaturniot tekst e zapi{an so notni traewa vo 5/8 takt.

5 8

Vo 5/8 takt osnovna taktova mera e osmina nota (

).

5/8 takt sodr`i dve taktovi vremiwa.

Ednoto taktovo vreme sodr`i dve osmini noti ( sodr`i tri osmini noti (

).

po~esto primenuvan takt

5 8

), a drugoto taktovo vreme

poretko primenuvan takt ili

5 8

Zapomni!

Vo neramnodelniot 5/8 takt, osnovna taktova mera e osmina nota.

Sodr`i dve taktovi vremiwa i se taktira na dva udari.

67

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:26

Page 68

Primena na 5/8 takt vo ritmi~ki i melodiski ve`bi Ritmi~ka ve`ba

Melodiska ve`ba br. 1

Melodiska ve`ba br. 2

Zada~a: 1. Sporedi go ritamot na ritmi~kata i melodiskata ve`ba br. 1.

Aktivnosti: 1. Pridru`uvaj ja ritmi~ki melodiskata ve`ba br. 1 i br. 2 so nisko taktirawe.

68

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:26

Page 69

Ka`i mi ka`i Katinke narodna

5 8

L

2

Koja li ve~er da dojdam, Pred vrata da ti zastanam.

Refren: Hej, Haj bolen sum jas.

Bez bolest bolen si legnav.

Zada~a: 1. Slu{aj go oroto †Optan toptan# i voo~i go ritamot.

Aktivnosti: 1. Primeni go ritamot na oroto preku orska igra.

69

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:26

Page 70

Na Veligden sum se zaqubil

Prerabotka na kompozicijata na Xina Papas Xoksi †Na Veligden sum se zaqubil#.

Na toj golem den hristijanski ajde, Bo`e ti mi pomogni.

Ka`i, kade da ja najdam.

Ajde, Bo`e ti mi pomogni, ka`i kade da ja najdam.

Tolku narod jas ne sum videl {to na Veligden se nasobral.

Mili Bo`e ti mi pomogni ka`i, kade da ja najdam?

Mili Bo`e ti mi pomogni, ka`i, kade da ja najdam.

Lambe Alabakovski

Gajdi silno neka odeknat odovde, pa se do neboto.

Jas so pesna ve povikuvam taka nea }e ja najdeme.

Xina Papas Xoksi i Lambe

Jas so pesna ve povikuvam sakam nea da ja najdeme.

Jas so pesna ve povikuvam taka nea }e ja najdeme.

E moj narode Makedonski segde kade {to si naselen, qubov bo`ja se }e pobedi seta nade` pak }e voskresne.

Tuka najsilno so vekovi yvonat crkvite makedonski.

Aktivnosti: 1. Opi{i edno do`ivuvawe od tvoeto veligdensko praznuvawe.

70

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:26

Page 71

Sv. Kiril i Metodij (po sluh) 4 4

Vie solunskite bra}a

I kako sonceto svetlo

u~iteli na{i prvi,

ve~no od nebo da sjae,

narodot vie go u~evte,

taka pred narodot slavjanski,

napred so kniga da vrvi.

deloto va{e }e trae.

Zada~a: 1. Primenuvaj pravilna vokalna interpretacija so perimena na soodvetno tempo i dinamika.

71

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:26

Page 72

Volfgang Amadeus Mocart

Volfgang Amadeus Mocart (Volfgang Amadeus Mocart 1756-1791) e eden od najzna~ajnite i najvlijatelnite svetski kompozitori vo serioznata muzika. Roden e vo Salcburg, Avstrija.

So epitetot †~udo od dete# se steknal koga imal samo nekolku godini. Tatko mu Leopold Mocart go nau~il da sviri violina i pijano i dal golem pridones za razvojot na negovata kariera.

Sleduvaat negovite uspe{ni koncerti niz cela Evropa taka {to se steknuva so golema slava. Bil umetnik so isklu~itelna energija, `elba i ambicija za rabota.

Negovoto tvore{tvo e mnogu golemo, iako `iveel samo 35 godini. Pi{uval simfonii, operi, koncerti za pijano i violina, kamerni dela, sonati, rekviem i drugo. Vkupno napi{al 41 simfonija.

Sakal da patuva za London i taa pomisla go motivirala da gi napi{e poslednite simfonii broj 39, 40 i 41.

Simfonijata br. 40 takanare~ena †Golema vo g-moll#, e edna od najpoznatite dela za orkestar sostavena od ~etiri stava (delovi).

Tretiot (III) stav e menuet.

Posebno e vpe~atliva i prepoznatliva prvata tema od menuetot. Istata se pojavuva na po~etokot vo operata †Don @uan#, koga dona Ana go nao|a svojot tatko mrtov.

Zapomni!

1. Simfonija e najgolemo instrumentalno delo vo izvedba na orkestar, sostavena od ~etiri stava. Se pojavila vo XVII vek, no najgolemiot razvoj go dostignuva vo klasicizmot (XVIII vek).

Aktivnosti: Istra`uvaj za `ivotot i tvore{tvoto na V. A. Mocart so primena na IKT. 72

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:26

Page 73

40 simfonija - g-moll Menuet (treti stav) Vo XVIII vek menuetot se javuva kako sostaven del na pogolemi muzi~ki kompozicii ( simfonija, sonata) kako tret stav.

Menuet e stara francuska igra od XVII vek vo 3/4 takt vo umereno tempo. Bil namenet za zabava i igra na aristokratite. Se igral vo parovi, so sitni ~ekori, kako sve~en tanc vo aristokratskite dvorovi. Karakteristi~ni se gracioznite dvi`ewa, ne`nost i elegancija.

Mocart bil samovolen blagorodnik koj so tekot na vremeto se priklonil na rabotni~kiot stale`. Zatoa vo prviot del od menuetot ja simbolizira te`inata na aristokratskoto dru{tvo a energi~niot ritam i niskite tonovi mu davaat bavnost na tancot.

Aktivnosti: 1. Do`ivuvaweto od slu{anata muzika iska`i go preku tancuvawe vo ritamot na menuetot.

Zada~a: 1. Voo~i go tempoto i dinamikata vo menuetot.

73

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:27

Page 74

Utvrduvawe na vidovi ansambli proektna aktivnost

74

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:27

Page 75

Utvrduvawe na vidovi vokalni ansambli organizacija na proektna aktivnost Nastavnikot -koordinator, potrebno e da gi sprovede slednite postapki vo proektnata aktivnost: I faza: Planirawe i oganizirawe Zapoznavawe so proektnite aktivnosti: Utvrduvawe na vidovi vokalni ansambli (detski, `enski, ma{ki i me{ani). Istra`uvawe ansambli vo razli~ni `anrovi muzika; Odreduvawe na grupi na u~enici, po mo`nost spored `elbata i afinitetot na u~enikot.

II faza: Istra`uvawe i izgotvuvawe Pribirawe na materijali (sliki, audio snimki, zapisi od intervju, video snimki i drugo); Sreduvawe i izgotvuvawe na materijalite (dogovor za obrabotka, selekcija i ureduvawe).

III faza: Izgotvuvawe na finalnata rabota Odbirawe na model na prezentacija; Tehni~ko ureduvawe; Estetsko ureduvawe.

IV faza: Prezentirawe Usna prezentacija so audio snimki; Prezentacija so hameri i audio snimki; Video prezentacija vo Power Point, so muzi~ka pozadina; Drug vid na prezentacija po izbor na u~enikot.

V faza: O~ekuvani rezultati Nedovolno uspe{na prezentacija; Uspe{na; Mnogu uspe{na prezentacija.

Vo vrednuvaweto na prezentacijata, u~enicite davaat svoe mislewe.

75

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:27

Page 76

Muzi~ki festivali Evrovizija Muzi~ki festival koj se odr`uva od 1956 godina.

Najdolgo emituvan na televiziskite mediumi vo i nadvor od Evropa. Ima natprevaruva~ki karakter. Se odr`uva sekoja godina vo zemjata pobedni~ka.

Skopski xez festival Po~etocite na skopskiot xez - festival se od 1982 godina. Iako na festivalot se promovira muzika koja na prv pogled izgleda dale~na od makedonskata kultura i tradicija, uspeva da privle~e brojna publika. Ima reputacija na presti`en festival ne samo vo Makedonija, tuku i na Balkanot i Evropa.

Taksirat - Skopje Stanuva zbor za festival koj promovira balkanska rok - muzika i istaknati balkanski muzi~ari. Prvpat se odr`al 1999 godina vo Skopje. So golem interes go sledat qubitelite na ovoj vid muzika.

Maks Fest - [tip Festivalot Makfest postoi od 1986 godina i tradicionalno sekoja godina se odr`uva vo [tip.

Va`i za sto`er na makedonskata popularna muzika, na koj glavno u~estvuvaat makedonski interpretatori.

Ohrid fest - Ohridski trubaduri Ohrid e doma}in na edna od najgolemite letni, muzi~ki manifestacii od oblasta na zabavnata muzika. Manifestacijata ja prenesuvaat vo `ivo TV stanici od Evropa, Avstralija i SAD. Se raspi{uva me|unaroden konkurs za kompozicii i se vr{i izbor na u~esnici na festivalot.

76

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:27

Page 77

Zna~ajni muzi~ki manifestacii Ohridsko leto Festivalot Ohridsko leto e osnovan vo 1961 godina. Prviot oficijalen festivalski nastan e koncertot na operskata peja~ka Ana Lip{a Tofovi}, 1961 godina. Se zdobil so visok me|unaroden ugled, kako manifestacija so najvisoki umetni~ki dostreli.

Poradi toa, od 1994 godina festivalot e redoven ~len na Evropskata asocijacija na festivalite.

Sekoja godina tradicionalno se odr`uva juli i avgust. Pokrovitel na Festivalot e Pretsedatelot na Republika Makedonija. Vo tekot na izminatite godini na Ohridsko Leto nastapile mnogu doma{ni i stranski muzi~ki umetnici i muzi~ki i teatarski ansambli.

Majski operski ve~eri Muzi~ko - scenskata manifestacija, Majski operski ve~eri, prvpat se odr`ala 1972 godina i pretstavuva edna od najposetuvanite nastani.

Majskite operski ve~eri se odr`uvaat vo prostorot na MOB kade {to se izveduvaat golem broj baletski i operski pretstavi. Nastapuvaat mnogu doma{ni i stranski muzi~ki umetnici i muzi~ki ansambli.

Denovi na makedonska muzika Denovi na makedonska muzika pretstavuvaat eden od najgolemite muzi~ki nastani vo Makedonija i edinstvena mo`nost kade {to na integralen na~in mo`e da se pretstavi makedonskoto tvore{tvo. Prvpat se odr`ale 1977 godina. Na koncertite se promoviraat novi kompozitorski imiwa na makedonskata klasi~na scena i dela od ve}e istaknati doma{ni kompozitori. Interpretatori se makedonski mladi, nade`ni i istaknati muzi~ki umetnici.

Preporaka: Izborot na muzi~kite dela napravete go spored va{ite `elbi.

77

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:27

Page 78

Luda zabava (po sluh)

78

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:27

Page 79

SODR@INA Zaedno mo`eme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 Dragan [uplevski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6 Makedonsko kapri~o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 Pro{iruvawe na obem na tonovite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 Fa2 - f2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 Sol2 - g2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10 Primena na notata Mi2 vo pesna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11 Primena na notata Fa2 vo pesna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12 Primena na notata Sol2 vo pesna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13 Durski tonski skali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14 Na~in na sozdavawe na durski skali so diezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15 G-dur skala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 Melodiski ve`bi vo G-dur skala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 [esnaesetina nota i pauza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 Po{la Rumena po voda studena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 Primena na {esnaesetina nota i pauza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 Sovremeno makedonsko tvore{tvo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 Risto Avramovski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23 Elelica prepelica (za detski hor) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24 Bratska qubov . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25 Molski tonski skali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 Priroden vid na molska skala - e-moll skala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27 Harmonski vid na molska skala - e-moll skala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28 Melodiski vid na molska skala - e-moll skala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29 Primena na e-moll priroden, harmonski i melodiski vid . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 Melodiski ve`bi vo G-dur i e-moll skala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31 Muzi~ka re~enica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32 Period . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33 Primena na muzi~ki celini vo pesna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34 Re~enica i period . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35 Tradicionalna angliska Bo`i}na pesna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36 Bo`i}na pesna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37 Vidovi na muzi~ka izvedba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38 Vokalna muzika i vidovi glasovi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39 Detski glasovi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40 @enski glasovi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41 @enski vokalni interpretatori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42 Ma{ki glasovi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43 Ma{ki vokalni interpretatori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44 Vokalni ansambli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45 Hor i horsko peewe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46 Vokalen ansambl - Hor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47 Detski hor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48

Muzicko za VII odd.qxd

04.02.2010

18:27

Page 80

Stojan Stojkov . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49 Majska pesna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50 @enski hor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51 Trajko Prokopiev . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52 Pe~al . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53 Ma{ki hor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54 Karl Marija fon Veber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55 Hor na lovxiite od operata †Vol{ebniot strelec# . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56 Me{an hor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57 Dragan [uplevski Rum, rum, dum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58 Roza sina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59 Todor Skalovski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60 [arplaninska prispivna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61 Utvrduvawe na vidovi glasovi (proektna aktivnost) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62 Utvrduvawe na vidovi glasovi (organizacija na proektna aktivnost) . . . . . . .63 O, Sole mio! - italijanska kancona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64 Vidovi taktovi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66 Neramnodelen 5/8 takt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67 Primena na 5/8 takt vo ritmi~ki i melodiski ve`bi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68 Ka`i mi ka`i Katinke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69 Na Veligden sum se zaqubil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70 Sv. Kiril i Metodij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71 Volfgan Amadeus Mocart . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72 40 simfonija g-moll - Menuet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73 Utvrduvawe na vidovi ansambli (proektna aktivnost) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74 Utvrduvawe na vidovi ansambli (organizacija na proektna aktivnost) . . . . . .75 Muzi~ki festivali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76 Zna~ajni muzi~ki festivali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77 Luda zabava . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78