jaarverslag 2012
2. Organisatie 7 • Lidinstellingen 7 • Deelnemersraad 8 • Bestuur 9 • Bureau 10 3. 4.
Uitvoering op vele fronten 3.1 Vroegsignalering, diagnose en behandeling 3.2 Herstel en herstelondersteuning 3.3 Rehabilitatie en maatschappelijke participatie
11 11 13 15
Beleidsbeïnvloeding
18
5. Onderzoek 20 6. Cursussen en symposia 23 7. Publicaties 25 8.
Presentaties 27
3
Inhoud
Voorwoord 5 1. Missie en kerntaken 6
In 2012 is Kenniscentrum Phrenos weer volop in de gelegenheid geweest om kennis te verspreiden, te ontwikkelen en te delen. Vaak deden wij dit in samenwerking met onze lidinstellingen, cliënten-, beroeps- en brancheverenigingen, onderzoeksinstituten, zorgverzekeraars en in toenemende mate ook met overheden en andere partners in het maatschappelijke veld. In dit verslag kunt u lezen welke activiteiten wij in 2012 hebben ondernomen en met wie wij daarbij hebben samengewerkt. Bijzondere gebeurtenissen in 2012 waren de publicatie van het eerste Handboek Vroege Psychose in samenwerking met het Netwerk Vroege Psychose en de succesvolle afronding (en publicaties) van het Project Landelijke Inzet van Ervaringsdeskundigheid. Nadat in 2012 dan eindelijk de herziene Multidisciplinaire Richtlijn Schizofrenie verscheen, presenteerde Phrenos een uitgebreid pakket implementatie-ondersteuning, inclusief het aanbod een nulmeting van het regionaal aanbod psychosezorg te verrichten. Ook verkenden wij wereldwijd succesvolle anti-stigma interventies en kon de Europese studie Aspen afgerond worden. Samen met een aantal lidinstellingen startten wij in het voorjaar van 2012 de Werkplaats Herstelondersteuning. Naast het vertrouwde Schizofreniecongres organiseerden wij in samenwerking met het AMC Amsterdam het symposium “Familie en Psychose”. Tot slot vormde de toelating tot het mondiale learning collaborative IPS van het Dartmouth Psychiatric Research Center een mijlpaal. Met een koffer vol ambities, vertrouwen en werkzaamheden voor 2013 hebben wij het jaar 2012 afgerond. Graag bedank ik iedereen die bovengenoemde en alle andere activiteiten in 2012 mede mogelijk hebben gemaakt. Met vriendelijke groet, Marry Mos, voorzitter 4
5
Voorwoord
Geachte lezer,
2. Organisatie
Missie en kerntaken
Kenniscentrum Phrenos beoogt het persoonlijk herstel en de maatschappelijke participatie van mensen met psychotische of andere ernstige en langdurige psychiatrische aandoeningen te bevorderen. Phrenos doet dat – conform de kenniscyclus - door kennis te ontwikkelen, te bundelen, te verspreiden en te doen toepassen. Vanuit deze kennis wil Kenniscentrum Phrenos het beleid ten aanzien van de zorg voor mensen met psychotische of andere ernstige psychische aandoeningen (EPA) beïnvloeden. De Kennisdomeinen zijn: - Vroegsignalering, diagnostiek en behandeling - Rehabilitatie en maatschappelijke participatie - Herstel en herstelondersteuning
kennisevaluatie en kennisbeleid
kennisontwikkeling en kennissynthese
Eind 2012 waren de volgende 32 instellingen lid van Phrenos: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.
Altrecht De Waterheuvel Dijk en Duin Dimence Emergis GGNet GGz Breburg GGZ Drenthe GGz Eindhoven GGZ Friesland GGz Noord-Holland-Noord GGZ Oost Brabant HVO Querido Kwintes Lentis Mensana
17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32.
Mondriaan Parnassia Pro Persona RIBW Arnhem en Veluwevallei RIBW Gooi & Vechtstreek RIBW IJssel-Vecht (thans: RIBW Groep Overijssel) RIBW Heuvelland en Maasvallei RIBW Brabant RIBW Nijmegen en Rivierenland RIBW Zaanstreek, Waterland en West-Friesland Rivierduinen Riwis SBWU Stichting Anton Constandse Universitair Centrum Psychiatrie UMC Groningen Yulius
vroegsignalering, diagnostiek en behandeling
rehabilitatie en maatschappelijke participatie
kennisgebruik in de praktijk
6
herstel en -ondersteuning
In 2012 is aan de helft van de lidinstellingen een werkbezoek gebracht: Dimence, Pro Persona, SBWU, Kwintes, RIBW Arnhem, Mensana, RIBW Nijmegen, RIBW ZW/WF, HVO Querido, GGZ Friesland, RIBW Gooi & Vechtstreek, RIWIS, GGNet, Yulius, St. Anton Constandse en GGZ Drenthe.
kennisvertaling en kennisverspreiding
7
Lidinstellingen
Missie & kerntaken
1.
Eind 2011 werd een nieuw bestuursprofiel opgesteld, waarin de vertegenwoordiging van maatschappelijke partijen en cliëntenorganisaties geregeld zijn. Conform dit nieuwe profiel en het rooster van aftreden van het fusiebestuur werd in 2012 met succes gezocht naar nieuwe bestuursleden, waaronder een vertegenwoordiger van maatschappelijke organisaties (i.c. gemeenten).
De Deelnemersraad, inhoudelijk platform van vertegenwoordigers van de lidinstellingen en adviesorgaan voor het bestuur, kwam in 2012 in april en oktober bijeen.
Het bestuur van Phrenos was eind 2012 als volgt samengesteld: • • • • • • •
Marry Mos, voorzitter (fractievoorzitter Groen Links Utrecht) Jan Willem van Zuthem, penningmeester (bestuurder Kwintes) Ronald Luijk, lid (senior beleidsadviseur zorg, Zorgverzekeraars Nederland) Marijke van Putten, lid (bestuurder GGZ Noord-Holland Noord) Mirjam Schleijpen, lid (directeur Voortgezette Behandeling, GGNet) Cees Slooff, lid (psychiater Psychosecircuit, GGZ Drenthe) Durk Wiersma, lid (emeritus hoogleraar Klinische Epidemiologie van psychiatrische stoornissen, Rijksuniversiteit Groningen)
Eind 2012 namen bestuur en Deelnemersraad afscheid van bestuursleden Durk Wiersma en Mirjam Schleijpen. Bij het afscheid werden beiden bedankt voor hun zeer gewaardeerde bijdrage aan Kenniscentrum Phrenos. Hun opvolgers zijn José Manshanden, directeur Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling gemeente Utrecht en Kroonlid Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (per 1 januari 2013) en Niels Mulder, hoogleraar Openbare Geestelijke Gezondheidszorg en als psychiater en onderzoeker werkzaam bij BavoEuropoort, onderdeel van de Parnassia Groep, de GGD Rotterdam e.o. en het Erasmus MC (per 22 maart 2013). 8
9
Bestuur
Deelnemersraad
Anoiksis (vereniging van mensen met een schizofrene of psychotische stoornis) en Ypsilon (vereniging van familieleden en naasten van mensen met een verhoogde kwetsbaarheid voor psychose) zijn als adviseur betrokken bij de Deelnemersraad.
• • • • • • • • •
Jaap van Weeghel, directeur wetenschap Jeanne Nitsche, directeur algemene zaken Tinka Verweij, secretariaat Hetty van Hemme, secretariaat (coördinatie) Fons van de Kar, scholing en opleiding Dienke Boertien, herstel, ervaringsdeskundigheid & participatie Eleonoor Willemsen, maatschappelijk steunsysteem; adviseur communicatie Ellen Otto, Individuele Plaatsing en Steun (IPS) Daniëlle van Duin, Netwerk Vroege Psychose (NVP) en Multidisciplinaire Richtlijn Schizofrenie (MDRS) Daarnaast werd in 2012 samengewerkt met:
Op tijdelijke projectbasis: • Chrisje Couwenbergh, Kwaliteitsmeting Regionaal Aanbod Schizofreniezorg (KRAS) • Kim Helmus, stigma Derden: • Rozemarijn Esselink, hoofdredacteur Tijdschrift voor Rehabilitatie en herstel • Toine Ketelaars, wetenschappelijk medewerker onderzoeksignaleringen • Gerdie Kienhorst, redacteur publicaties
10
3.
Uitvoering op vele fronten; activiteiten in 2012
Onderstaande indeling is gemaakt op thema, waarbij de thema’s globaal geordend zijn in het meest dominante kennisdomein.
3.1 Vroegsignalering, diagnose en behandeling • Multidisciplinaire Richtlijn Schizofrenie De herziene Multidisciplinaire Richtlijn Schizofrenie (MDRS) werd in boekvorm en online gepresenteerd vanuit een samenwerkingsverband tussen de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVP), Nederlands Instituut voor Psychologen (NIP), Trimbos-instituut, Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN), Anoiksis en kenniscentrum Phrenos. Kenniscentrum Phrenos en het Trimbos-instituut ontwikkelden een gezamenlijk aanbod voor de ondersteuning bij het implementeren van deze update van de MDRS. Vanaf november 2012 wordt dit gezamenlijk aangeboden. De ondersteuning bestaat uit een toolkit, met daarin een vast basispakket en desgewenst aanvullende modulen. Tot het basispakket behoren onder meer een regionale nulmeting met de KRAS Quickscan en een implementatieadvies op basis van de resultaten hiervan. Enkele implementatietools van de aanvullende modulen zijn een business case voor interventies, een cursus implementeren en ondersteuning bij het monitoren van processen en uitkomsten.
11
activiteiten
Bureau
Eind 2012 telde Phrenos elf medewerkers (totaal 6,1 fte):
3.2 Herstel en herstelondersteuning • Kwaliteitstoetsing KRAS Kenniscentrum Phrenos wil onderlinge kwaliteitstoetsing tussen lidinstellingen tot stand brengen. De KRAS - Kwaliteitstoets Regionaal Aanbod Schizofreniezorg – werd in 2011 aangepast aan de nieuwe Multidisciplinaire Richtlijn. In 2012 werd de KRAS 2.0 definitief vastgesteld en werd een afgeleide quick-versie ontwikkeld. Deze KRAS Quickscan werd sindsdien gebruikt bij de implementatie van de MDRS. Doelen van de Quickscan zijn: a) het bieden van een landelijk beeld van de stand van zaken t.a.v. de implementatie van de MDRS 2012 en de kwaliteit van de psychosezorg in Nederland; b) de deelnemende regio’s inzicht verschaffen in de sterke en zwakke kanten van het zorgaanbod voor psychotische stoornissen; c) de deelnemende instellingen inzicht verschaffen in de sterke en zwakke kanten van het zorgaanbod voor psychotische stoornissen. Resultaten van de Quickscan leveren aanknopingspunten op voor verbetering van de kwaliteit en organisatie van zorg op (sub)regionaal niveau, alsook op instellingsniveau. • Netwerk Vroege Psychose (NVP) Medio 2012 werd het Netwerk Vroege Psychose (NVP) officieel onderdeel van Kenniscentrum Phrenos. In verschillende bijeenkomsten wisselden NVP-leden kennis uit, waaronder twee keer tijdens een contactpersonenoverleg in Utrecht . Daarnaast ontmoetten zij elkaar tijdens netwerkconferenties: in januari bij GGZ Drenthe en in december bij Parnassia in Den Haag. In het najaar startte het NVP met de voorbereidingen voor de jaarlijkse Masterclass Vroege Psychose, die begin 2013 plaatsvond en dit maal in het teken stond van de organisatie van vroege psychose zorg. Phrenos bood hierbij inhoudelijke en logistieke ondersteuning. Leden van het NVP hebben geschreven aan het Handboek Vroege Psychose, dat in het najaar van 2012 uitkwam. Op basis van dit handboek werkte het NVP bovendien aan een Standaard Vroege Psychose, dat concrete aanbevelingen zal doen voor goede zorg aan mensen met een eerste psychose. De verschillende activiteiten, producten en informatie op het gebied van vroege psychose werden beschreven in het eerste nummer van de NVP-nieuwsbrief in oktober 2012. 12
• LIVE Kenniscentrum Phrenos en het Trimbos-instituut continueerden het gezamenlijke project LIVE (Landelijk steunpunt Inzet Van Ervaringsdeskundigheid in de GGZ). Het accent lag hierbij op bundeling en doorontwikkeling van kennis over de inzet van ervaringsdeskundigheid – in het licht van het herstelconcept. Dit resulteerde in een Handreiking. Belangrijke input hiervoor kwam uit het implementatieonderzoek waarmee 18 pilotinstellingen gedurende een jaar zijn gevolgd. Het project LIVE werd afgesloten met een druk bezocht slotsymposium op 3 december 2012. Naast de Handreiking en het Evaluatieonderzoek is binnen LIVE het concept Basis Beroepscompetentie Profiel ontwikkeld. LIVE en GGZ Nederland hebben Movisie opdracht gegeven dit basisprofiel te vertalen naar een aantal beroepsniveaus. Van hieruit kan het curriculum voor ervaringsdeskundigheid verder inhoudelijk ontwikkeld worden. • Werkplaats Herstelondersteuning In maart 2012 ging de Werkplaats Herstelondersteuning van start, als voortzetting van de Initiatiefgroep herstelondersteuning. Acht deelnemende instellingen richten zich op de centrale vraag: ‘Hoe geven wij herstelondersteuning vorm in onze organisaties en wat zijn daarbij de noodzakelijke voorwaarden?’ Elke instelling brengt een innovatief project rondom herstelondersteuning uit de eigen zorgpraktijk in, dat binnen de werkplaats verder wordt ontwikkeld. Kenniscentrum Phrenos ondersteunt het proces van uitwisseling en ontwikkeling. Doel is een ‘body of knowledge’ van herstelondersteunende zorg. • Platform FACT ervaringsdeskundigheid Een bijdrage leveren aan de verdere inhoudelijke ontwikkeling van het vak van ervaringsdeskundige in een FACT team: dat is wat het Platform FACT ervaringsdeskundigheid beoogt. Tijdens de vier bijeenkomsten in 2012 werd steeds een thema uitgediept en casuïstiek besproken, gerelateerd aan de resultaten van LIVE. Het Platform neemt deel aan de Platformbijeenkomsten van de vereniging F-ACT Nederland, is vertegenwoordigd in haar bestuur en levert een bijdrage aan haar activiteiten.
13
3.3 Rehabilitatie en maatschappelijke participatie • Platform Familie ervaringsdeskundigheid Het Platform Familie Ervaringsdeskundigheid (FED), een initiatief van Phrenos, Ypsilon en een aantal familie ervaringsdeskundigen, kwam twee keer bijeen en hield daarnaast een aantal werkbijeenkomsten. Doel van het Platform is de ontwikkeling van ervaringsdeskundigheid van familieleden van mensen met een ernstige psychische aandoening. Hiertoe werd een visiedocument opgesteld, dat ook uitspraken doet over de implementatie binnen instellingen. Input voor het document vormden landelijke en regionale initiatieven, samen met de ingebrachte kennis vanuit cliënt-ervaringsdeskundigheid en het herstelconcept. • Wellness Recovery Action Plan Samen met het HEE-team (Trimbos-instituut) nam Kenniscentrum Phrenos in 2011 het initiatief om de herstelmethodiek WRAP (Wellness Recovery Action Plan) modelgetrouw in Nederland beschikbaar te stellen. In dat jaar werden 19 ervaringsdeskundigen uit vijf instellingen opgeleid tot WRAP facilitator. In 2012 hebben 18 facilitators een groot aantal WRAP groepen begeleid. Hun enthousiaste ervaringen vormen de basis voor de vervolgtraining trainde-trainer in 2013. Daarnaast geven zij ook zicht op de noodzakelijke randvoorwaarden om WRAP succesvol in Nederland te implementeren.
14
• Richtlijn Werk en EPA Kenniscentrum Phrenos werkte mee aan de ontwikkeling van de Multidisciplinaire Richtlijn Werk en Ernstige Psychische Aandoeningen. Het Trimbos-instituut voerde dit project uit, waarbij Jaap van Weeghel voorzitter was van de richtlijnwerkgroep. De richtlijn is in 2012 gereed gekomen en geautoriseerd door betrokken partijen. Begin 2013 zal de richtlijn in boekvorm uitgegeven worden. De inhoud van de richtlijn wordt beknopt beschreven in een artikel dat in het voorjaar van 2013 zal verschijnen in het Tijdschrift voor Psychiatrie. • Tijdschrift voor Rehabilitatie en herstel In 2012 continueerde Kenniscentrum Phrenos de financiële ondersteuning van de hoofdredactie van het Tijdschrift voor Rehabilitatie en herstel van mensen met psychische beperkingen (TvR). Uitgever van dit tijdschrift is SWP. Onderwerpen die in het TvR worden besproken, zijn onder meer: (nieuwe) herstelmethodieken, stimulerend Wmo-beleid, empowerment en ‘eigen kracht’, inzet van ervaringsdeskundigheid en anti-stigma methodieken. • Anti-stigma Vanuit haar missie zet Kenniscentrum Phrenos in op de bestrijding van stigmatisering in de samenleving en binnen GGZ-instellingen. Het anti-stigma project ‘Wat doe jij’ (www.watdoejij.org) van psychologe Kim Helmus sluit nauw aan bij deze missie. In het kader van dit project heeft zij in 2012 anti-stigma-initiatieven overal ter wereld bezocht. Samen met Phrenos brengt zij de opzet, resultaten en effectiviteit van deze activiteiten brengt in kaart. In 2013 zal dit – samen met de resultaten uit ASPEN (zie: onderzoeksprojecten) - onder meer
15
uitmonden in een gezamenlijk project met Samen Sterk tegen Stigma en GGZ Drenthe. In dit project wordt in 2013 een toolkit met good practices ontwikkeld, toepasbaar op de Nederlandse GGZ-praktijk en samenleving. • Maatschappelijk Steunsysteem Samen met het Trimbos-instituut voerde Kenniscentrum Phrenos het project ‘Wonen, Welzijn Zorg binnen Maatschappelijke Steunsystemen’ uit. Hierin werden tien proeftuinen in verschillende regio’s ondersteund, begeleid en geadviseerd bij de vorming van een MSS. In 2013 zal dit project worden afgerond met de uitgave van een informatiekrant. Naast achtergrondinformatie zal deze publicatie de resultaten uit de proeftuinen en andere good practices weergeven. • Platform Rehabilitatie & Ouderen Bijeenkomsten van het Platform Rehabilitatie & Ouderen werden in 2012 hervat. Het boek Rehabilitatie in de ouderenpsychiatrie dat in 2011 met inbreng van de leden van het Platform is gepubliceerd, vormde de belangrijkste leidraad. Platformleden kwamen vier keer bijeen, waarbij actuele thema’s en vragen werden voorgelegd en praktijkvoorbeelden gepresenteerd.
In het kader van deze samenwerking met PRC werden alle bij Phrenos aangesloten IPS- docenten in juli 2012 bijgeschoold tijdens een driedaagse training in Dartmouth, New Hampshire. Onder leiding van Deborah Becker en Robert Drake, de grondleggers van IPS in de Verenigde Staten, werd in november een Kick off week van het Dartmouth-J&J project georganiseerd voor medewerkers van GGZinstellingen. In 2013 start de meting van output en modelgetrouwe uitvoering van de deelnemende IPS praktijken.
• Individuele Plaatsing en Steun (IPS) → IPS-uitvoeringstrajecten Binnen twee GGZ-instellingen heeft Phrenos drie teams getraind, waardoor 35 mensen hun IPS-certificaat behaald. Daarnaast zijn vier nieuwe trainingen gestart die in 2013 zullen worden afgerond. De huidige IPS-opleiding is aangepast aan de nieuwste inzichten uit Amerika.
→ IPS-Kennisplatforms Phrenos heeft twee IPS-platforms: IPS-beleid en IPSpraktijk. In totaal werden tijdens drie bijeenkomsten ervaringen gedeeld over praktische thema’s, waaronder de implementatie van IPS.
→ IPS-netwerk Europa / project Dartmouth Psychiatric Research Center en Johnson&Johnson Kenniscentrum Phrenos participeert sinds medio 2012 in een vierjarig IPS-project onder leiding van het Dartmouth Psychiatric Research Center (PRC), ondersteund door Johnson&Johnson. Als uitvoerder van IPS scholings- en implementatietrajecten in Nederland werkt Phrenos op deze manier mee aan het vergroten van het Europese IPS-netwerk. Binnen het project kunnen instellingen die starten met een IPS-implementatietraject een tegemoetkoming in de kosten krijgen. Bovendien kunnen ze gebruik maken van een aantal extra faciliteiten die door Phrenos worden aangeboden.
→ Werkgroep IPS-bekostiging Onder voorzitterschap van Kenniscentrum Phrenos startte in 2012 de werkgroep Bekostiging IPS. Vertegenwoordigers van IPS-praktijken uit instellingen en het UWV brachten de diversiteit van de bekostigingspraktijk van IPS in Nederland in beeld en ontwikkelden gezamenlijk een bekostigingsvoorstel.
16
17
Beleidsbeïnvloeding
4. Beleidsbeïnvloeding 2012 was ook het jaar van de beleidsbeïnvloeding. We gingen in Nederland in korte tijd van Lenteakkoord naar Bestuurlijk Akkoord, Miljoenennota en Regeerakkoord. Phrenos volgde de ontwikkelingen en reageerde waar nodig in de verwachting het overheidsbeleid m.b.t. zorg voor mensen met ernstige psychische aandoeningen te beinvloeden. • Bekostiging EPA Eind 2011 werd een bekostigingsmodel voor EPA geaccordeerd door het bestuur van Phrenos, na een positief advies van de Deelnemersraad. In 2012 is onmiddellijk gestart met het voorleggen van dit model aan andere partijen. waaronder GGZ Nederland, de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Alhoewel GGZ Nederland het model op onderdelen ondersteunde kon zij het niet volledig onderschrijven. Wel heeft het model als bron kunnen dienen bij de ontwikkeling van de eerste Inkoopleidraad Ernstige Psychiatrische Aandoeningen voor 2013 van Zorgverzekeraars Nederland. Het is goed mogelijk dat het bekostigingsmodel bij toekomstige ontwikkelingen omtrent o.a. de (overgang naar) de WMO en Zorgverzekeringswet nog nader uitgewerkt zal worden.
• Overheid en maatschappelijke partners In 2012 werden gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV), ministerie van Sociale Zaken, ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Zorg, TransitieBureau, Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten (KING), Divosa en de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). Deze gesprekken waren soms adviserend, soms opiniërend van karakter. Centraal stonden thema’s als integrale zorg en maatschappelijke participatie. Tijdens deze gesprekken bood Phrenos haar hulp aan bij het ontwikkelen en implementeren van beleid.
•Verkiezingen en Regeringsformatie In augustus 2012 informeerde Phrenos alle politieke partijen en de leden van de vaste kamercommissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport over noodzakelijke condities voor het welslagen van extramuralisering in de GGZ. In oktober 2012 werd in een brief aan de informateurs, de heren Bos en Kamp, aandacht gevraagd voor het belang van landelijke regie bij het ambulantisering van zorg voor mensen met een ernstige psychische aandoening.
18
19
Onderzoek
5 Onderzoek Kenniscentrum Phrenos wil een belangrijke rol spelen in het ontwikkelen, bundelen en overdragen van kennis binnen haar werkgebied. Daarbij gaat het om zowel onderzoekskennis als praktijkkennis. Ook wil zij bijdragen aan het opstellen van een meerjarige onderzoeksagenda. Phrenos voert in bescheiden mate zelf onderzoek uit, veelal participerend in onderzoeken waarvan anderen hoofduitvoerder zijn.
→ SCION, het multisite onderzoek naar de effectiviteit van Individuele Plaatsing en Steun (IPS) in Nederland (met Rob Giel Onderzoek centrum en Trimbos Instituut), werd in 2012 afgerond. Uit dit onderzoek is gebleken dat IPS ook in Nederland een effectief model is om mensen met ernstige psychische aandoeningen naar en in een reguliere baan te begeleiden. In het afgelopen jaar zijn een Nederlandstalige en een Engelstalige publicatie over de resultaten van SCION voorbereid.
• Signaleringen Op haar website publiceerde Kenniscentrum Phrenos regelmatig nieuwe onderzoeksamenvattingen in de rubriek Signaleringen. Hierbij ging het hoofdzakelijk om publicaties over rehabilitatie, herstel en maatschappelijke participatie uit gezaghebbende Engelstalige tijdschriften. Ten behoeve van het Netwerk Vroege Psychose zijn hier in 2012 ook signaleringen van Engelstalige publicaties over preventie, behandeling en rehabilitatie bij eerste psychosen aan toegevoegd.
→ IPS-monitor, (Trimbos-instituut en Kenniscentrum Phrenos). Dit behelst een pilotproject waarin, met behulp van internationale meetinstrumenten, de modelgetrouwe implementatie en resultaten van IPS in GGZ-instellingen gemeten wordt. Deze pilot is in 2012 afgerond. Het is de bedoeling om deze Monitor op grotere schaal in Nederland uit te voeren, ter ondersteuning van de implementatie van IPS (zie ook: IPS).
• Deelname aan onderzoeksprojecten → ASPEN, een Europees onderzoeksproject naar stigma bij ernstige depressie en naar best practices in stigmabestrijding, werd begin 2012 afgerond. Een artikel met de belangrijkste resultaten van ASPEN werd in oktober in The Lancet gepubliceerd (Lasalvia e.a., 2012; zie publicatielijst). Inmiddels zijn ook andere Engelstalige publicaties over ASPEN in voorbereiding. De resultaten van ASPEN zullen in Nederland worden verspreid en geïmplementeerd. Daartoe wordt gewerkt aan een toolkit stigmabestrijding voor Nederland, op basis van best practices op dit terrein elders in de wereld (zie ook: Anti-stigma). Helaas is het begin 2012 niet gelukt om EU-subsidie te verwerven voor een volgend Europees project over sociale inclusie, stigma en discriminatie waaraan Phrenos zou deelnemen (ARTEMIS).
20
→ Landelijk Panel Psychisch Gezien is een representatieve groep van ongeveer 900 mensen met ernstige psychische aandoeningen. Doel van het panel is om gedegen kennis te verwerven over de leef- en zorgsituatie en de participatie van deze groep in Nederland, en over hun wensen, verwachtingen, ervaren mogelijkheden en keuzepatronen hierin. Ook in 2012 heeft een dergelijke peiling plaatsgevonden. Het Trimbos-instituut coördineert het panel; Kenniscentrum Phrenos is voorzitter. Overige samenwerkingspartners zijn het Landelijk Platform GGZ en het Nederlands instituut onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL). → WRAP en IPS betreft een effectiviteitstudie van Kenniscentrum Phrenos en het Trimbos-instituut. Hierin wordt onderzocht of de toevoeging van de methode WRAP (Wellness Recovery Action Plan) aan Supported Employment - en in het bijzonder IPS - tot een verbeterde duurzame inzetbaarheid in het arbeidsproces leidt. Na een haperende beginfase in 2012 kon deze studie in 2013 goed van start gaan.
21
• Kennissyntheses en publicaties Kennissyntheses over deelthema’s zijn te vinden in het volgende Jaarboek Psychiatrische Rehabilitatie (2013-2014), dat in 2012 is voorbereid. Dit jaarboek biedt inzicht in de actuele praktijk van het onderzoek naar rehabilitatie in Nederland (meestal in internationaal kader gepresenteerd). Daarnaast verstrekt het informatie over (nieuwe) benaderingen, methodieken en specifieke interventies op alle gebieden van rehabilitatie.
6
Cursussen en symposia
Een van de wegen om kennis te delen en te verspreiden is via cursussen en symposia. In 2012 bleef de vraag naar cursussen achter bij de verwachting. Ook het cursusaanbod in het kader van de Implementatie MDRS, dat via een speciaal daarvoor geproduceerde folder in het najaar onder de aandacht is gebracht, heeft daaraan nog weinig veranderd. veel belangstelling bestond daarentegen voor de organisatie van symposia en conferenties. • Cursussen evidence based interventies Eén nascholingscursus met open inschrijving werd dit jaar gegeven: ‘Gedragstherapeutisch medewerker Cognitieve Gedragstherapie bij achterdocht en stemmen horen’. In het najaar werd de start van de Basis-opleiding tot FACTcasemanager voor een GGZ-instelling op het allerlaatste moment afgeblazen vanwege dringende bezuinigingen. In het kader van de Update Psycho-educatie werd de eendaagse train-de-trainer Psycho-educatie zes keer georganiseerd. Na afloop van deze training worden deelnemers in staat geacht om zelfstandig collega’s te trainen in het geven van een Psycho-educatie Training. In totaal namen 62 personen deel, afkomstig uit 18 verschillende GGZ-instellingen. • Congressen en symposia → Symposium ‘Familie en Psychose’ In juni organiseerde AMC Psychiatrie in nauwe samenwerking met Ypsilon en Kenniscentrum Phrenos het symposium
22
23
Cursussen & symposia
• Onderzoeksnetwerken In 2012 organiseerde kenniscentrum een drietal goed bezochte bijeenkomsten van de Werkgroep Onderzoek. De werkgroep Stigmaonderzoek startte in 2012 met de voorbereiding van een Handboek Stigmabestrijding voor de Nederlandse GGZ-praktijk, waarin alle Nederlandse onderzoekers op dit terrein participeren. Kenniscentrum Phrenos participeert in de Werkgroep Remissie van de NvVP. In 2012 voerde deze een pilot heeft uit inzake een instrument om functionele remissie te meten in het kader van Routine Outcome Monitoring (ROM). Eveneens voor ROM-doeleinden neemt Phrenos neemt deel aan de werkgroep die een ‘meetinstrument persoonlijk herstel’ ontwikkelt op basis van literatuurstudie en raadpleging van ervaringsdeskundigen. Het initiatief tot dit project is genomen door de SBWU in Utrecht; hoofduitvoerder is Tranzo, Tilburg University.
‘Familie en Psychose’. Aanleiding hiertoe was het afscheid van Marijke Krikke als betrokkene bij de Zorglijn Vroege Psychose en het Vroege Interventie PsychoseProject binnen het AMC. 230 personen namen deel aan het symposium, dat positief geëvalueerd werd. → Phrenos-schizofreniecongres Met medewerking van de congrescommissie werd in november voor de achtste keer het Phrenos schizofrenie Congres georganiseerd. De titel luidde: ‘Partners in de zorg’. Aan de hand van dit thema werd vooral veel kennis gedeeld over de toenemende focus van de GGZ op sociale inclusie in de zorgverlening en de mogelijkheden voor de GGZ in de samenwerking met maatschappelijke partners. Met 550 deelnemers was het wederom een succesvol congres. → Invitational conference Maatschappelijke ondersteuning en herstelgerichte zorg Samen met de Federatie Opvang en het Onderzoekscentrum Maatschappelijke Zorg UMC St Radboud organiseerde Phrenos op 19 december een bijeenkomst voor ongeveer ruim 50 genodigden. Gespreksonderwerp van deze Invitational Conference vormde het delen en ontsluiten van kennis op het gebied van herstel en participatie voor mensen met (o)ggz problematiek. Kenniscentrum Phrenos bood naast inhoudelijke ook de logistieke organisatorische ondersteuning.
24
• Alphen, C. van e.a. (waaronder J. van Weeghel) (2012). Multidisciplinaire richtlijn schizofrenie. Utrecht: De Tijdstroom. • Lasalvia, A., Zoppei, S., Van Bortel, T., C. Bonetto, Cristofalo, D., Wahlbeck, K., Vasseur, Bacle, S., Van Audenhove, C., Weeghel, J. van, Reneses, B., et al. (2012). Global pattern and severity of experienced and anticipated discrimination reported by people with major depressive disorder. The Lancet, published online October 18, 2012 (ook: The Lancet 2013, Jan. 5; 381 (9860: 55-61.) • Boertien, D., Bakel, M. van, Weeghel, J. van (2012). Wellness Recovery Action Plan in Nederland. Een herstelmethode bij psychische ontwrichting. In: MGv 67 (5), 276-283. • Boertien, D. (20120 ‘Herstel en empowerment’ in: W.Veling, M van der Wal, S. Jansen. J. van weeghel & D. Linszen (redactie). Handboek vroege psychose Amsterdam, uitgeverij SWP, 157-168. • Boertien, D. & Bakel van M. (2012). Handreiking voor de inzet van ervaringsdeskundigheid vanuit de geestelijke gezondheidszorg Utrecht, Trimbosinstituut en Kenniscentrum Phrenos. • De Heer-Wunderink, C., Visser, E., Caro-Nienhuis, A., Sytema, S., Van Weeghel, J., Wiersma, D. (2012). Treatment plans in psychiatric community housing programs: do they reflect rehabilitation principles? Psychiatric Rehabilitation Journal 35 (6), 454-459. • Erp, van N., Rijkaart, AM., Boertien, D., Bakel, van M. & Rooijen van S. (2012). Vernieuwende inzet van ervaringsdeskundigheid, evaluatieonderzoek in 18 ggzinstellingen. Utrecht, Trimbos-instituut en Kenniscentrum Phrenos. • Gestel, H. van, Weeghel, J. van, Nieuwenhuizen, Ch. Van (2012). Trajectbegeleiding verbinden met Multi Systeem Therapie. Samen werken aan mogelijkheden. Tilburg: Tilburg University. • Ücok, A., Brohan, E., Rose, D., Sartorius, N., Leese, M., Yoon, C.K., Plooy, A., Ertekin, B.A., Milev, R., Thornicroft, G., the INDIGO Study Group including Weeghel, J. van (2012). Anticipated discrimination among people with schizophrenia. Acta Psychiatrica Scandinavica 125, 77-83.
25
publicaties
7. Publicaties
• Veling, W., M. van de Wal, S. Jansen, J. van Weeghel, D. Linszen (red.) (2012). Handboek Vroege Psychose. Amsterdam: SWP. • Wel, T. van & Weeghel, J. van (2012). Vroege psychose vereist vroege rehabilitatie. In: W. Veling et al., Handboek vroege psychose. Amsterdam: SWP 142-151. • Weeghel, J. van & Bongers, I. (2012). Mensen met ernstige psychische aandoeningen: mensbeeld, zelfbeeld en burgerschap. In: A. van Kalmthout, T. Kooijmans en H. Moors (red.), Mensbeeld, beeldvorming en mensenrechten. Nijmegen: Wolf Legal Publishers, pp 57-74. • Weeghel, J. van (2012). Rehabilitatie: over het woord en de werksoort. Tijdschrift voor Rehabilitatie 21(2) 28-33. • Weeghel, J. van (2012). Het ABC van de rehabilitatie. Nawoord. In: F. Marquenie, I. Veenstra & T. van Wel (red.). Veerkracht en doorzettingsvermogen. Herstelverhalen van jongeren met een psychotische kwetsbaarheid. Utrecht: Altrecht Willem Arntz.
26
• Boertien, D. Presentatie WRAP voor deelnemers RAAK onderzoek, 18 januari 2012 • Couwenbergh, C.P.G., Duin, D. van. ‘Implementatie van de MDRS 2012 en de KRAS Quickscan’. Presentatie bij de RIBW Gooi en Vechtstreek. 25 oktober 2012, Huizen • Weeghel, J. van. ‘Psychiatrische rehabilitatie: stand van kennis.’ Presentatie op het wetenschappelijk lunchprogramma van Parnassia. 14 februari 2012, Den Haag • Weeghel, J. van. ‘ASPEN: internationaal onderzoek naar discriminatie bij depressie’. Presentatie op de bijeenkomst van de werkgroep stigmaonderzoek. 26 maart 2012, Utrecht • Otto, E. Voorlichting over IPS bij Fact jeugd teams. ACCARE Assen, 27 maart 2012 • Weeghel, J. van. ‘Rehabilitatieonderzoek, een toekomst perspectief’. Voordracht op het congres ‘Sporen van rehabilitatie’. 2 april 2012, Utrecht • Boertien, D. & M. van Bakel. WRAP workshop op Jubileum congres Rehab ‘92, 2 april 2012, Utrecht • Weeghel, J. van. ‘Rehabilitatie bij vroege psychose’. Presentatie op het symposium Vroege Psychose, Voorjaarcongres NVvP. 3 april 2012, Maastricht • Duin, D. van, Couwenbergh, C.P.G. ‘Implementatie MDR Schizofrenie’. Presentatie op de Deelnemersraad van Kenniscentrum Phrenos. 18 april 2012, Utrecht
27
presentaties
8. Presentaties
• Boertien, D. Presentatie kick-off Werkplaats Herstelondersteunende zorg, 23 april 2012 • Weeghel, J. van. ‘Rehabilitatie en herstel in Dijk en Duin’. Presentatie op het Wetenschappelijk Middagprogramma van Dijk en Duin. 26 april 2012, Castricum • Otto, E. Presentatie over IPS binnen een FACT team. Wetensch. Middag Beraad bij Dijk en Duin. 26 april 2012, Castricum • Weeghel, J. van. ‘Individual Placement and Support in the Netherlands’. Voordracht op het symposium van the J&J Dartmouth collaborative on supported employment. 8 mei 2012, St. Louis, Verenigde Staten • Duin, D. van. ‘Monitoring en Implementatie MDR Schizofrenie’. Presentatie Bestuur RIBW Alliantie. 30 mei 2012, Utrecht • Otto, E. ‘IPS in de praktijk’. Workshop ter gelegenheid van de FACT tussenconferentie, Delta Psychiatrisch Centrum. 31 mei 2012, Poortugaal • Weeghel, J. van. ‘Arbeidsintegratie van mensen met psychische beperkingen. Zo werkt het!’ Voordracht op het NIP Congres ‘Psychologen voor Werken naar Vermogen’, 1 juni 2012, Zeist • Boertien, D. & M. van Bakel. Landelijke voorlichting WRAP, 1 juni 2012, Utrecht • Otto, E. Workshop ‘IPS en samenwerking met GGZ’. UWV Zomercongres, 18 juni 2012 • Boertien, D. & A. Furnemont. Presentatie ‘Over WRAP’ voor platform F-ACT ervaringsdeskundigheid, 21 juni 2012, Utrecht • Willemsen, E. Presentatie MSS – Project WWZ, Proeftuinen. Pameijer Delfshaven. 21 juni 2012, Rotterdam • Boertien, D. Presentatie WRAP voor Platform Rehabilitatie en Ouderen, 25 juni 2012 • Weeghel, J. van. Voorzitter van het symposium over arbeidsintegratie van de Willem Arntz Stichting, 26 juni 2012, Zeist
28
• Willemsen, E. Presentatie MSS – Project WWZ, Proeftuinen. Pameijer. 29 augustus 2012, Schiedam • Willemsen, E. Presentatie MSS – Project WWZ, Proeftuinen. Gemeente Tilburg, 30 augustus 2012, Tilburg • Willemsen, E. Presentatie en workshop Maatschappelijk Steunsysteem. Congres KCWZ / Aedes-Actiz. 5 september 2012, ‘s-Hertogenbosch • Willemsen, E. Presentatie MSS – Project WWZ, Proeftuinen. Pameijer Zuid, 18 september 2012, Rotterdam • Boertien, D. en M. van Bakel. Presentatie WRAP op startbijeenkomst voor de training van WRAP Facilitators in het kader van het RAAK onderzoek. 19 september 2012, Utrecht • Boertien, D. Presentatie van concept Beroepscompetentie Profiel Ervaringsdeskundigheid bij Platform F-ACT ervaringsdeskundigheid. 20 september 2012, Utrecht • Weeghel, J. van. ‘Vroege psychose vereist vroege rehabilitatie’. Voordracht op symposium Vroege Psychose. ABC Altrecht. 8 oktober 2012, Utrecht • Otto, E. Kick-off middag IPS met o.a. presentatie ‘IPS binnen een FACT-team, hoe doe je dat?’. Altrecht, 11 oktober 2012 • Weeghel, J. van. ‘Stemmen voor herstelondersteuning’. Voordracht op het symposium Stemmen horen. 19 oktober 2012, Castricum • Willemsen, E. Presentatie MSS – Project WWZ, Proeftuinen. Pameijer, Delfshaven Rotterdam, 25 oktober 2012 • Otto, E. Presentatie ‘Achievements, challenges and opportunities of IPS in The Netherlands’. Congres WAPR (World Association for Psychosocial Rehabilitation). 12 november 2012, Milaan • Weeghel, J. van. ‘Kennis delen over ernstige psychische aandoeningen’. Voordracht op het Valeriussymposium. InGeest/ VUmc, 15 november 2012, Amsterdam
29
• Boertien, D. & P. Sedney. Presentatie WRAP op Valeriussymposium ‘Samen kiezen voor herstel’ .15 november 2012, Amsterdam • Weeghel, J. van, Duin, D. van, Couwenbergh, C.P.G. ‘Toepassing van de MDR Schizofrenie’. Phrenos-congres ‘Partners in de zorg’. 22 november 2012, Zwolle • Willemsen, E. & A. van Bergen (Movisie). Presentatie en workshop Maatschappelijk Steunsysteem. Phrenos-congres ‘Partners in de zorg’. 22 november 2012, Zwolle • Boertien, D. & G. Raaijmakers, R. van Kol. Workshop ‘Familie Ervaringsdeskundigen’. Schizofreniecongres 22 november 2012, Zwolle • Boertien , D. & M. van Bakel. Presentatie ‘WRAP in F-ACT?’ voor FACT Platform, 30 november 2012, Utrecht • Boertien, D. Presentatie Handreiking voor de inzet van Ervaringsdeskundigheid vanuit de geestelijke gezondheidszorg op het LIVE slotsymposium 3 december 2012, Utrecht • Weeghel, J. van. Voorzitter debat ‘Bridging the Gap’ (over de zorg voor jonge mensen met een psychose). 12 december 2012, Den Haag • Willemsen, E. Presentatie en intervisie MSS – Project WWZ, Proeftuinen. 13 december 2012, Gouda • Weeghel, J. van. Voordracht ‘Evidence-based kennis over de zorg voor mensen met ernstige psychische aandoeningen in de GGz’. Invitational meeting ’Van elkaar leren over herstel en participatie: wat is daarvoor nodig? 19 december 2012, Utrecht
30
Kenniscentrum Phrenos Da Costakade 45 • Postbus 1203 • 3500 BE Utrecht kcp@kcphrenos.nl
•
www.kcphrenos.nl
030 - 29 31 626