Report 4,5

‫پردیس گلستان تجارت‬

‫شاخه تجربـی معماری کالنشهر‬

‫راه�دی پروژه پردیس تجارت‬ ‫اسناد ب‬

‫‪IFA‬‬ ‫نسخه‪3/00‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪-‬اجتماعی‬

‫فــــــــــــــــــــــــــهرست‬

‫فصل اول‬

‫فصل دوم‬

‫فصل سوم‬

‫‪1‬‬ ‫مبانی تحلیل محیط کالن‬ ‫ن‬ ‫مبا� تحلیل محیط کالن و تقسیم‌بندی محیط‌ها ‪2‬‬ ‫روش تحلیل محیط‬ ‫‪4‬‬ ‫‪7‬‬ ‫متغ�های محیطی‬ ‫نحوه انتخاب و مطالعه ی‬ ‫تعریف دقیق از کسب و کار‬ ‫‪8‬‬ ‫‪10‬‬ ‫متغ�های منتخب جهت مطالعه‬ ‫درخت ی‬ ‫متغ�ها ‪12‬‬ ‫مهم‌ترین منابع مورد استفاده در مطالعه ی‬ ‫‪13‬‬ ‫فهرست منابع‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫‪15‬‬ ‫تحلیل ی‬ ‫‪16‬‬ ‫متغ�های اقتصادی و سیایس کشور‬ ‫تحلیل ی‬ ‫‪16‬‬ ‫رکود اقتصادی‬ ‫نرخ بیکاری‬ ‫‪17‬‬ ‫نرخ تورم‬ ‫‪19‬‬ ‫‪23‬‬ ‫تحریم‌های ایران‬ ‫روابط ی ن‬ ‫ب�‌الملل ایران در دوره بعداز تحریم‬ ‫‪25‬‬ ‫روابط ایران و آمریکا در دوره بعداز تحریم‬ ‫‪26‬‬ ‫روابط ایران و اروپا در دوره بعداز تحریم‬ ‫‪27‬‬ ‫روابط ایران با سایرکشورها در دوره بعداز تحریم ‪28‬‬ ‫حوزه انرژی (نفت و گاز) و فلزات‬ ‫‪29‬‬ ‫نرخ ارز‬ ‫‪33‬‬ ‫ریسک اقتصادی و سیایس ایران‬ ‫‪38‬‬ ‫‪41‬‬ ‫رسمایه گذاری خارجی در ایران ‬ ‫‪47‬‬ ‫تجارت خارجی ایران‬ ‫اه�دهای تجارت‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫کالن‬ ‫پتانسیل‌ها‪ ،‬اهداف‬ ‫ب‬ ‫ین‬ ‫‪50‬‬ ‫ب�‌الملل در ایران‬ ‫گ‬ ‫‪52‬‬ ‫متغ�های مرتبط با ویژ�‌های پروژه‬ ‫ی‬ ‫‪52‬‬ ‫رشد اقتصادی بخش ساخت و ساز‬ ‫‪56‬‬ ‫پتانسیل‌های اقتصادی ‪ -‬سیایس شهر تهران‬ ‫برنامه بلندمدت حمل و نقل و ترافیک تهران‬ ‫‪68‬‬ ‫‪69‬‬ ‫ساختمان های بلندمرتبه در دنیا‬

‫فصل چهارم‬

‫فصل پنجم‬

‫تاث�ات اجتماعی‪ -‬سیایس ‪77‬‬ ‫ساختمان های بلند مرتبه و ی‬ ‫‪80‬‬ ‫دور کاری و فرهنگ تجارت الکرتونیک‬ ‫گ‬ ‫رابطه نقدین� و بازار مسکن‬ ‫‪84‬‬ ‫ت‬ ‫‪86‬‬ ‫مالیا� دولت‬ ‫اخ�‬ ‫سیاست های ی‬ ‫ن‬ ‫مدل‌های ی ن‬ ‫‪90‬‬ ‫تام� مایل پروژه‌های ساختما�‬ ‫بازار رسمایه‬ ‫‪95‬‬ ‫سیاست های توسعه بازار رسمایه‬ ‫‪97‬‬ ‫فهرست منابع‬ ‫‪99‬‬

‫جمع بندی فرصت‌ها و تهدیدات محیط ‪PES‬‬ ‫ریسک سیایس اقتصادی‬ ‫رشد اقتصادی‬ ‫رسمایه‌گذاری خارجی‬ ‫ین‬ ‫تأم� مایل‬ ‫تجارت خارجی ایران‬ ‫نرخ تورم ‪ -‬نرخ ارز‬ ‫پتانسیل توسعه فضای اداری و اقام�ت‬ ‫معضالت اجتماعی‬ ‫خدمات جایگزین‬ ‫فهرست فرصت‌ها‬ ‫فهرست تهدیدها‬ ‫متغ�های اقتصادی و سیایس مطالعه‌شده‬ ‫ی‬ ‫در این گزارش و برریس اثرات آینده آن‌ها‬

‫‪101‬‬ ‫‪102‬‬ ‫‪103‬‬ ‫‪104‬‬ ‫‪105‬‬ ‫‪106‬‬ ‫‪107‬‬ ‫‪108‬‬ ‫‪110‬‬ ‫‪111‬‬ ‫‪112‬‬ ‫‪113‬‬ ‫‪114‬‬ ‫‪117‬‬ ‫‪118‬‬

‫پیوست‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫پیوست‪:1‬خالصه م� توافق نامه هسته‌ای ایران‬ ‫(بر جام)‬ ‫پیوست‪:2‬رسفصل سیاست‌های کیل برنامه ششم ‪139‬‬ ‫توسعه‬ ‫پیوست ‪ :3‬آخرین گزارش موسسه‌ اکونومیست در ‪148‬‬ ‫مورد ایران‬

‫مبانی تحلیل محیط کالن‬

‫‪1‬‬

‫‪2‬‬

‫ن‬ ‫مبا� تحلیل محیط کالن‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫ن‬ ‫مبا� تحلیل محیط کالن و تقسیم بندی محیط ها‬

‫ن‬ ‫مبا� تحلیل محیط کالن‬

‫در تحلیل محیط کالن یک کسب و کار‪ ،‬از ش‬ ‫رو� به نام تحلیل ‪ PESTLE‬استفاده می‌شود‪.‬‬ ‫حروف این کلمه به ترتیب مخفف محیط های سیایس‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬فناوری‪ ،‬زیست‬ ‫محیطی و ن‬ ‫قانو� است‪ .‬این الگو كه در ابتدا به ‪ PEST‬معروف بود‪ ،‬برمبنای تحلیل عوامل‬ ‫چهارچو� از عوامل کالن محیطی‬ ‫سیایس‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و تکنولوژیک استوار گشته و‬ ‫ب‬ ‫ارزیا� محیطی به کار می‏روند به تصویر می‏کشد و در حوزه‌ی تحقیقات بازار چشم‬ ‫را که در ب‬ ‫ش‬ ‫اندازی مشخص از عوامل کالن محیطی که یک �کت باید مدنظر قراردهد‪ ،‬ارائه می‌نماید‪.‬‬ ‫این تحلیل ابزاری سودمند برای شناخت در زمینه رشد یا افول بازار ‪ ،‬موقعیت کسب و کار ‪،‬‬ ‫ظرفیت‌ها و مدیریت عملیات می‏باشد‪.‬‬ ‫زیس� و ن‬ ‫گرف� موضوع تحلیل‪ ،‬ابزار ‪ PEST‬كه با اضافه‌شدن محیط‌های ت‬ ‫با در نظر ت ن‬ ‫قانو�‪،‬‬ ‫به ‪ PESTLE‬تبدیل شده‪ ،‬می‏تواند برای تحلیل بخش‌های تجاری‪ ،‬صنایع‪ ،‬بازارهای خاص یا‬ ‫‏ها� که ت‬ ‫بیش�ین اهمیت را در گذشته داشته‏اند‪،‬‬ ‫کل اقتصاد به کار رود‪ .‬این تحلیل محرک ی‬ ‫تغی� نمایند و چگونه بر‬ ‫شناسا� نموده مشخص می‌نماید كه تا چه اندازه‏ای ممکن است ی‬ ‫ی‬ ‫سازمان یا کل صنعت اثر گذار خواهندبود‪ .‬این تحلیل محیط یپ� ن‬ ‫امو� کسب و کار را مورد‬ ‫برریس قرار می‏دهد و یک ابزار ت‬ ‫اس�اتژیک مناسب برای شناخت "تصویر بزرگ" از محیطی که‬ ‫خواهد بود که کسب و کار مذکور در آن انجام می‏شود ‪.‬‬ ‫تهدیدها� که بنگاه‬ ‫این ابزار می‏تواند در راستای بهره‏برداری از فرصت‏ها و حداقل نمودن‬ ‫ی‬ ‫اقتصادی با آن‌ها مواجه می‏شود مورد استفاده قرار یگ�د‪ .‬با یک تحلیل ‪ ،PESTLE‬بنگاه‬ ‫ن‬ ‫توانا� شفاف‏سازی فرصت‌ها‬ ‫اقتصادی می‏تواند افق طوال�‏تری از زمان را مشاهده نماید و ی‬ ‫ن‬ ‫و تهدیدهای پیش‏روی خود را داشته باشد‪ .‬با جستجوی محیط یپ�امو� برای دیدن ین�وهای‬ ‫تاث�گذار بالقوه به صورت‌هاله‏ای در افق‪ ،‬بنگاه اقتصادی می‏تواند فرایند برنامه‌‏ریزی‬ ‫ی‬ ‫ت‬ ‫اس�اتژیک را ورای زمان جاری و در ظرف افق آینده تدوین نماید‪.‬‬ ‫ن‬ ‫قانو� ( ‪ :)Legal , Political‬مسائل سیایس محیل‪ ،‬میل و ی ن‬ ‫ب�‌الملیل چگونه و از چه‬ ‫سیایس و‬ ‫طریقی روی سازمان اثر خواهند گذاشت؟‬ ‫ قانون‌گذاری در آینده‬‫ن‬ ‫ قانون‌گذاری در عرصه خارجی و یب�‏‌الملیل‬‫ هیات‌ها و فرایندهای قانون‌گذاری‬‫ سیاست‌های دولت‬‫اقتصادی (‪ :)Economical‬مسائل اصیل اقتصادی میل و ی ن‬ ‫ب�‌الملیل که می‌توانند روی سازمان‬ ‫اثرگذار باشند‪ ،‬کدامند؟‬ ‫ وضعیت اقتصاد داخیل‬‫ روندهای اقتصاد داخیل‬‫ اقتصادها و روندهای خارجی‬‫ موضوعات عمومی وضع مالیات‬‫ موضوعات تجاری و مایل ی ن‬‫ب�‌الملیل‬ ‫گ‬ ‫اجتماعی (‪ :)Social‬روندهای اجتماعی که روی چگون� فعالیت سازمان اثرگذار هستند‪،‬‬ ‫کدامند و در برنامه‌‌ریزی برای آینده چه ن‬ ‫مع� خواهند داشت؟‬

‫تغی� در فن‌آوری به رسعت روی مزیت ت‬ ‫تأث� می‌گذارد‪.‬‬ ‫رقاب� ی‬ ‫فن‌آوری(‪ :)Technological‬ی‬ ‫ توسعه تکنولوژی‌های رقیب‬‫ ین‬‫تام� مایل تحقیق و پژوهش‬ ‫ت‬ ‫ تکنولوژی‌های مشارک�‪ /‬وابسته‬‫ن‬ ‫جایگزی� تکنولوژی ‪ /‬راه‌حل‌ها‬ ‫‪-‬‬

‫در سطحی دیگر از تحلیل محیط‪ ،‬به محیط نزدیک کسب و کار یا همان محیط خرد پرداخته‬ ‫می‌شود‪ .‬این تحلیل توسط مایکل پورتر مطرح شده‌است و به وسیله آن می‌توان ین�وهای‬ ‫ت‬ ‫شناسا� کرد و ی ز‬ ‫م�ان جذابیت آن را تحلیل نمود‪ .‬مایكل‬ ‫رقاب� در اطراف یک کسب و کار را‬ ‫ی‬ ‫تاث� و تاثر این پنج عامل‬ ‫پورتر این پنج عامل را در تجزیه و تحلیل صنعت الزم می‌داند‪ .‬ی‬ ‫بر روی یكدیگر ماهیت و یا شدت رقابت در صنعت را مشخص می‌نماید‪ .‬این قدرت‬ ‫‌نها� یك تجارت را ی ن‬ ‫مع� می‌نماید‪ .‬این عوامل‬ ‫جمعی ین�وها است‌ كه ظرفیت سودآوری ی‬ ‫عبارتند‌از‪:‬‬ ‫•رقبای فعیل و جدید‬ ‫ین‬ ‫•تام� کنندگان‬ ‫ت‬ ‫•مش�یان‬ ‫•جایگزین ها ‪ /‬مکمل ها‬ ‫تعی�ن‬ ‫ز‬ ‫ش‬ ‫پورتر معتقد است‌ كه تمامی �كت‌ها به‌دنبال سود هستند و عامیل كه یم�ان سود را ی‬ ‫می‌نماید‪ ،‬عامل شدت رقابت است و اگر شدت رقابت مشخص باشد‪ ،‬سودآوری ی ز‬ ‫ن�‬ ‫مشخص می‌شود‪ .‬در این راستا وظیفه‌ی ت‬ ‫اس�اتژیست‌ها‪ ،‬جستجوی موضعی در صنعت‬ ‫است‌كه در آن‪ ،‬ش�كت‌ها بتوانند در برابر این ین�وها از خود دفاع كرده و یا به نفع خود‪ ،‬بر‬ ‫تأث� گذارند‪.‬‬ ‫آن‌ها ی‬ ‫این تجزیه و تحلیل دو كاربرد دارد‪:‬‬ ‫‪-1‬اگر وارد کسب و کار نشده‌ایم می‌توانیم در مورد ورود و یا عدم ورود به کسب و کار‬ ‫‌گ�ی نماییم و اگر در کسب و کاری قرار داریم می‌توانیم با استناد به این تجزیه‬ ‫تصمیم ی‬ ‫‌گ�ی نماییم‪.‬‬ ‫و تحلیل در مورد ماندن و یا خروج از آن تصمیم ی‬ ‫‪-2‬با استفاده از این روش می‌توانیم مناسب‌ترین و سودآورترین موقعیت را در هر کسب و‬ ‫خو� نمایش‬ ‫کار‬ ‫شناسا� نماییم‪ .‬شکل مندرج در صفحه‌ی بعد این دو سطح از تحلیل را به ب‬ ‫ی‬ ‫می دهد‪:‬‬

‫ن‬ ‫مبا� تحلیل محیط کالن‬

‫محیط زیست (‪ :)Environmental‬مسائل و موارد مربوط به محیط چگونه در کسب و کار و‬ ‫آینده ما اثرگذار هستند؟‬ ‫‪ -‬موضوعات اکولوژییک و زیست محیطی‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫گ‬ ‫روندهای شیوه‌ی زند�‬ ‫ت‬ ‫شناخ�‬ ‫ مشخصات جمعیت‬‫ قضاوت‌های رسانه‬‫مذه�‬ ‫‪ -‬عوامل قومی و ب‬

‫‪3‬‬

‫‪4‬‬

‫ن‬ ‫مبا� تحلیل محیط کالن‬

‫روش تحلیل محیط‬

‫ین‬ ‫تأم�‌کنندگان‬

‫کسب و کار‬ ‫ت‬ ‫مش�یان‬

‫جایگزین‌ها ‪/‬مکمل‌ها‬

‫گ‬ ‫محیط فرهن�‪-‬اجتماعی‬ ‫تحلیل محیط کالن و نزدیک‬

‫رقبای فعیل و بالقوه‬

‫محیط تکنولوژیک‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫محیط اقتصادی‬

‫ن‬ ‫قانو�‬ ‫محیط سیایس محیط‬

‫پی�فته در زمینه برریس محیط یپ� ن‬ ‫بر اساس مدل های ش‬ ‫امو� یک کسب و کار‪ ،‬پیشنهاد‬ ‫ن‬ ‫می‌شود برای تحلیل محیط یپ�امو�‪ ،‬محیط را به دو محیط کالن و نزدیک تقسیم کرد‪ .‬در‬ ‫‌گ�ی سنجش ی ز‬ ‫تاث� آن‌ها تعریف‬ ‫م�ان ی‬ ‫ها� برای اندازه ی‬ ‫هر کدام از این دو محیط‪ ،‬ی‬ ‫متغ� ی‬ ‫می‌شود‪.‬‬ ‫در محیط کالن حوزه کسب و کار مورد برریس‪ ،‬شش گونه برریس می‌شود‪ :‬محیط سیایس‪،‬‬ ‫گ‬ ‫فرهن�‪ ،‬فناوری‪ ،‬ن‬ ‫قانو� و زیست محیطی‪ .‬در هر یک از این محیط‌ها‪،‬‬ ‫اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و‬ ‫متغ�های مرتبط با آن محیط که بر کسب و کار موثر هستند گردآوری می‌شود‪ .‬سپس‬ ‫در ابتدا ی‬ ‫متغ� بر محیط ایجاد می‌شود به‬ ‫متغ�‪ ،‬پدیده‌ای که در نتیجه‌ی اثرگذاری آن ی‬ ‫در مورد هر ی‬ ‫‌دست می‌آید‪ .‬این پدیده برای کسب و کار مورد برریس‪ ،‬هم می‌تواند عامل ایجاد فرصت باشد‬ ‫و هم عامل ایجاد تهدید‪ .‬بر اثر ایجاد آن پدیده‪ ،‬برای آن کسب و کار فرصت‌های ارتقای‬ ‫ت‬ ‫جایگاه و کسب درآمد و سودآوری ت‬ ‫بیش� به وجود خواهد آمد‪ .‬هم ی ن‬ ‫تهدیدا� در به خطر‬ ‫چن�‬ ‫تن‬ ‫جلوگ�ی از رشد آن خواهد داشت‪.‬‬ ‫انداخ� آن کسب و کار و‬ ‫ی‬ ‫تاث� می‌گذارد برریس می‌شود‪ .‬در‬ ‫در محیط نزدیک‪ ،‬هر آن چه که در نزدییک کسب و کار ی‬ ‫میان تمام عوامل مورد برریس‪ ،‬چهار محیط ت‬ ‫تاث� را دارند‪ .‬برای تحلیل محیط خرد‪،‬‬ ‫بیش�ین ی‬ ‫به تحلیل محیط‌های ت‬ ‫مش�یان‪ ،‬رقبای فعیل و جدید‪ ،‬خدمات مکمل و جایگزین‪ ،‬و ی ن‬ ‫تام�‬ ‫متغ�های موثر بر هر کدام که با سنجش‬ ‫کنندگان پرداخته می‌شود‪ .‬در این محیط‌ها هم ی‬ ‫آن‌ها می‌شود ی ز‬ ‫م�ان اثرگذاری آن محیط را اندازه گرفت گردآوری می‌شود‪ .‬سپس پدیده‌ی ش‬ ‫نا�‬ ‫ف‬ ‫ت‬ ‫متغ� برای کسب و کار به‬ ‫متغ� معر� می‌شود و در انتها فرصت‌ها و‬ ‫تهدیدا� که آن ی‬ ‫از آن ی‬ ‫همراه خواهد داشت استخراج می‌شود‪.‬‬ ‫ت‬ ‫فهرس� از فرصت‌ها و تهدیدات پیش‬ ‫با برریس محیط خرد و کالن یک کسب و کار می‌توان‬ ‫روی آن که ش‬ ‫متغ�های ‪ 6‬گانه‌ی کالن و ‪ 4‬گانه‌ی خرد است به دست آورد‪.‬‬ ‫تاث�ات ی‬ ‫نا� از ی‬ ‫این فهرست به کسب و کار کمک می‌کند تا خود را از قبل آماده مقابله با تهدیدات آینده‬ ‫کند تا ت‬ ‫م�ان ض�به پذیری را از آن ها داشته باشد‪ .‬هم ی ن‬ ‫کم�ین ی ز‬ ‫‌چن� می‌تواند به‌گونه‌ای‬ ‫بیش�ین بهره را برای حداک�ث‬ ‫برنامه ریزی کند که از فرصت‌های پیش روی خود در آینده ت‬ ‫کردن رشد و ارتقای کسب و کار بب�د‪ .‬جدول صفحه‌ی بعد خالصه مباحث باال را نشان‬ ‫می‌دهد‪:‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫جدول نحوه تحلیل محیط های کالن و نزدیک‬

‫محیط‬ ‫سیایس‬ ‫اقتصادی‬ ‫گ‬ ‫اجتماعی و فرهن�‬ ‫فناوری‬ ‫ن‬ ‫قانو� و زیست محیطی‬ ‫ت‬ ‫مش�یان‬ ‫رقبای فعیل‬ ‫رقبای جدید‬ ‫خدمات جایگزین و مکمل‬ ‫ین‬ ‫تأم�‌کنندگان‬

‫ت‬ ‫مطالعا�‬ ‫متغ�های محیطی پدید ‌ه در حال رخداد فرصت تهدید منابع‬ ‫ی‬

‫‪5‬‬

‫ن‬ ‫مبا� تحلیل محیط کالن‬

‫نحوه انتخاب و مطالعه متغیرهای محیطی‬

‫‪2‬‬

‫‪8‬‬

‫متغ�های محیطی‬ ‫نحوه انتخاب و مطالعه ی‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫تعریف دقیق از کسب و کار‬

‫متغ�های محیطی‬ ‫نحوه انتخاب و مطالعه ی‬

‫برای سنجش ی ز‬ ‫م�ان اثرگذاری هر محیط – نزدیک و کالن – بر کسب و کار‪ ،‬نیاز به گردآوری‬ ‫ت‬ ‫متغ�ها باید به گونه ای انتخاب شوند‬ ‫متغ�های مرتبط با هر محیط می‌باشد‪ .‬این ی‬ ‫فهرس� از ی‬ ‫که هم ابزار سنجش دقیق و قابل اطمینان برای آن محیط باشند و هم با هر بار سنجش‬ ‫آن ها‪ ،‬اندازه اثرگذاری شان در محدوده ت‬ ‫متغ�های محیطی از منابع دست اول و‬ ‫ثاب� باشد‪ .‬ی‬ ‫معت� ی ن‬ ‫ب�‌الملیل استخراج می‌شوند‪ .‬از مهم‌ترین منابعی که در این پژوهش هم از آن‌ها بهره‬ ‫ب‬ ‫ن‬ ‫ها� هست که بانک جها� تدوین کرده است‪ .‬هم ی ن‬ ‫‌چن� منابع اصیل‬ ‫متغ�‬ ‫‌است‬ ‫ه‬ ‫‌شد‬ ‫ه‬ ‫گرفت‬ ‫ی ی‬ ‫ف‬ ‫ت‬ ‫متغ�های مهمی در هر محیط معر� کرده‌اند‪ .‬به عالوه مطالعات مربوط‬ ‫مدیریت اس�اتژیک ی‬ ‫متغ�های محیطی‬ ‫به پروژه‌های ساخت و ساز از منابع دست‌اویل هستند که در آن‌ها می‌توان ی‬ ‫موثر بر کسب و کار مورد برریس را یافت‪.‬‬ ‫متغ�ها چگونه بر کسب و کار اثر می‌‌گذارند‪ .‬شیوه‬ ‫نکته اصیل این‌که باید مشخص شود این ی‬ ‫متغ�‬ ‫هر‬ ‫درباره‬ ‫است‪.‬‬ ‫پروژه‬ ‫یک‬ ‫هزینه‬ ‫و‬ ‫آمد‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫متغ�ها بر‬ ‫ی‬ ‫تاث� این ی‬ ‫تاث�‪ ،‬نحوه ی‬ ‫سنجش این ی‬ ‫متغ� آیا سبب افزایش درآمد یک کسب و کار می‌شود یا سبب‬ ‫باید به این نتیجه رسید که این ی‬ ‫ز‬ ‫ش‬ ‫‌جا�‌که هدف این مطالعه رسیدن به یم�ان درآمد و هزینه نا� از اتخاذ‬ ‫افزایش هزینه آن‪ .‬ازآن ی‬ ‫ز‬ ‫متغ� بر درآمد و هزینه باید مشخص‬ ‫هر‬ ‫اثرگذاری‬ ‫ان‬ ‫م�‬ ‫است‪،‬‬ ‫پروژه‬ ‫تصمیمات مختلف در‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫گردد‪ .‬بدین منظور و برای تحلیل دقیق در مورد انواع هزینه و درآمد در یک کسب و کار باید‬ ‫تعریف جامع و مانعی از آن کسب و کار وجود داشته باشد‪ .‬در این پروژه‪ ،‬تعریفی که به‬ ‫نظر می رسد تمامی ابعاد پروژه را در بر دارد بدین صورت است‪:‬‬ ‫ساختمان بلند چند منظوره با محوریت کاربری اداری و با قابلیت تبدیل‌شدن به یک مرکز‬ ‫تجارت ن‬ ‫جها�‬ ‫در این تعریف نکات ذیل به چشم می‌خورد‪:‬‬ ‫ن‬ ‫•ساختمان‪ :‬پروژه ض‬ ‫ن‬ ‫زم�‪ ،‬به‌طور‬ ‫حا�‪ ،‬از نوع ساختما� است‪ .‬قرار نیست در این ی‬ ‫مثال یک فضای تفریحی عمومی ساخته شود‪ .‬هدف از این پروژه بنا‌کردن یک ساختمان‬ ‫است‪.‬‬ ‫ت‬ ‫مطالعا� برای یک ساختمان با ارتفاع متوسط و معمویل با‬ ‫•ساختمان بلند‪ :‬حیطه‬ ‫متغ�های محیطی اثرگذار بر هر‬ ‫مطالعات در مورد ساختمان بلند بسیار متفاوت است‪ .‬ی‬ ‫ن� با یکدیگر بسیار تفاوت دارد‪ .‬برای ی ن‬ ‫کدام ی ز‬ ‫هم� نیاز است بر این نکته تاکید شود که این‬ ‫ساختمان از نوع ساختمان‌های بلندمرتبه می‌باشد‪.‬‬ ‫•ساختمان چند منظوره‪ :‬رویکرد بنای ساختمان‌های بلند مرتبه در دنیا به سمت بنای‬ ‫ن‬ ‫ساختما� است که به یک کاربری منحرص نیست‪ .‬عموم ساختمان‌های بلند مرتبه دارای یک‬ ‫کاربری اولیه و محوری مانند هتل یا اداری می‌باشند و در کنار این کاربری‪ ،‬امکانات متنوع‬ ‫دیگری که تکمیل کننده هدف بنای آن ساختمان است و به فروش و باالتر ت ن‬ ‫رف� ض�یب‬ ‫اشغال بنا کمک می‌کند قرار داده می‌شود‪ .‬این ساختمان بلند مرتبه ی ز‬ ‫ن� دارای کاربری‌های چند‬ ‫منظوره خواهد بود‪.‬‬ ‫•ساختمان اداری‪ :‬مطالعات به اثبات خواهند رساند که بازار ساختمان‌های اداری‪ ،‬بازار‬ ‫نوظهوری است و در ایران و تهران‪ ،‬سازندگان ت‬ ‫بیش�ی تمایل به ی ن‬ ‫ها� نشان‬ ‫چن� ساختمان ی‬ ‫داده اند‪ .‬تحلیل خواهد‌شد که کسب سود با بنای یک ساختمان بلندمرتبه اداری لوکس بسیار‬ ‫محتمل است‪.‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های محیطی‬ ‫نحوه انتخاب و مطالعه ی‬

‫گ‬ ‫آن‌چه در کنار دفاتر اداری بنا خواهد‌شد هم� در خدمت مجموعه اداری می‌باشند‪.‬‬ ‫هرچند محوریت اصیل مطالعات بر بنای یک ساختمان اداری است اما سایر کاربری‌های یک‬ ‫ساختمان ی ز‬ ‫ن� برریس خواهد‌شد‪.‬‬ ‫ن‬ ‫•مرکز تجارت جها�‪ :‬یک ساختمان اداری می‌تواند دارای یک محتوای خاص باشد‪ .‬این‬ ‫محتوا به آن ساختمان ت‬ ‫هوی� می‌بخشد که ورای یک بنای بلندمرتبه‌ای حاوی تعداد زیادی‬ ‫دفاتر اداری است‪ .‬در این پروژه سعی خواهد‌شد گونه‌های مختلف این محتوا برریس و بیان‬ ‫شود‪ .‬بازار هر یک از آن‌ها در منطقه و در کشور به چه صورت است‪ .‬گزینش هر یک از‬ ‫نها� پروژه‪ ،‬که ی ن‬ ‫تخم�‬ ‫این محتواها عالوه‌براین که مطالعات خاص خود را می‌طلبد بر نتیجه ی‬ ‫یز‬ ‫ابتدا�‌ترین فرم یک‬ ‫م�ان هزینه و درآمد این ساختمان است بسیار موثر خواهد بود‪ .‬در ی‬ ‫محتوا� به‌نام "یک ساختمان اداری لوکس" برای این پروژه در‬ ‫ساختمان اداری‪ ،‬می‌توان‬ ‫ی‬ ‫نظر گرفت‪ .‬براین‌اساس تمام مطالعات بر محور یک ساختمان اداری لوکس و الزامات و‬ ‫م�ان سودآوری ی ن‬ ‫استانداردهای آن و ی ز‬ ‫بنا� هنگام تحویل واحدها خواهد بود‪ .‬در سطح‬ ‫چن� ی‬ ‫ت‬ ‫باالتر‪ ،‬یک مجتمع اداری که دارای امکانا� بیش از دفاتر اداری است مانند سالن‌های همایش‬ ‫یا رستوران‌ها یا مراکز تجاری مختلف‪ .‬هم ی ن‬ ‫‌چن� مراکز مایل سطح دیگری از این ساختمان‌ها‬ ‫می‌باشند که خدمات ویژه مایل را هم ارائه می‌دهند‪ .‬گونه‌ی باالتر از این ساختمان‌ها‪ ،‬مراکز‬ ‫تجارت ن‬ ‫جها� هستند که تمامی امکانات دسته‌های پیش از خود را هم پوشش می‌دهند‪ .‬این‬ ‫ت‬ ‫پروژه بنا کردن یک ساختمان مرکز تجارت ن‬ ‫تهدیدا� که این امر به دنبال‬ ‫جها� و فرصت‌ها و‬ ‫خواهد داشت را برریس خواهد کرد‪.‬‬ ‫ها� که ما را به این هدف می‌رساند می‌تواند از‬ ‫س� مطالعه ی‬ ‫براساس این تعریف‪ ،‬ی‬ ‫متغ� ی‬ ‫مطالعه رشد صنعت سخت و ساز در ایران و منطقه باشد‪ .‬سپس در مقیاس کوچک‌تر‪،‬‬ ‫مطالعه در مورد ساختمان‌های بلند انجام می‌شود‪ .‬این که روند ساختمان‌های بلند در دنیا‬ ‫گ‬ ‫سو� دارد‪ ،‬ارتباط توسعه ساختمان‌های بلند با توسعه‌یافت� منطقه‌ای‬ ‫و ایران چه سمت و ی‬ ‫ن‬ ‫قوانی�‬ ‫و کشوری‪ ،‬برریس رقبای این حوزه و قیمت‌های عرضه و ساخت در این زمینه‪،‬‬ ‫که بر عرضه و تقاضای این نوع ساختمان‌ها وجود دارد‪ ،‬و یغ�ه چگونه است‪ .‬در ادامه‪،‬‬ ‫مطالعه موارد مربوط به ساختمان‌های چندمنظوره مورد توجه است‪ .‬در این حوزه روند‬ ‫ساخت مجتمع‌های چندمنظوره در دنیا و ایران برریس می‌شود و رقبای فعیل و بالقوه در‬ ‫این حوزه و قیمت‌های عرضه و فروش و ساخت برریس می‌گردند‪ .‬مرحله بعدی مطالعه‪،‬‬ ‫ساختمان های با محوریت اداری می‌باشند که رشد ساخت در این ساختمان‌ها‪ ،‬رقبای موجود‬ ‫و آینده و هم ی ن‬ ‫‌چن� قیمت‌های این حوزه و پتانسیل سودآوری در این کسب و کار برریس‬ ‫قوان� موثر بر عرضه و تقاضا هم در ی ن‬ ‫می‌گردد‪ .‬ی ن‬ ‫هم� مرحله مطالعه می‌شود‪ .‬در آخرین‬ ‫ن‬ ‫گام مطالعه‪ ،‬به‌برریس ساخت یک مرکز تجارت جها� پرداخته می‌شود‪ .‬این که فرصت‌ها و‬ ‫ب�‌الملیل درحال ض‬ ‫تهدیدهای این حوزه از کسب و کار چه می‌تواند باشد‪ ،‬تحریم‌های ی ن‬ ‫حا�‬ ‫تاث� تا� بر پروژه خواهند داشت‪ ،‬رشد تجارت خارجی ایران و ورود‬ ‫و در ش�ایط رفع آن‌ها چه ی‬ ‫ن‬ ‫هیئت‌های خارجی و ی ز‬ ‫‌گ�ند‪ .‬اما در‬ ‫مس� مورد کنکاش قرار می ی‬ ‫قوان� پشتیبان در این ی‬ ‫ن� ی‬ ‫دیدگاه کالن‌تر‪ ،‬با پیش ن‬ ‫‌بی� شاخص‌های اقتصاد کالن کشور مانند تورم‪ ،‬رشد اقتصادی‪ ،‬نرخ‬ ‫تاث�ی بر مورد مطالعه ما‪،‬‬ ‫تغی� هر یک از این شاخص‌ها چه ی‬ ‫ارز و ‪ ...‬برریس می‌شود که ی‬ ‫ن‬ ‫چه یک ساختمان اداری باشد و چه یک مرکز تجارت جها�‪ ،‬خواهند داشت‪ .‬گام مهمی که‬ ‫متغ�ها بر یکدیگر و‬ ‫تاث� این ی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی انجام می‌شود‪ ،‬نحوه ی‬ ‫در مطالعه ی‬ ‫نها� پروژه است‪.‬‬ ‫بر هدف ی‬

‫‪9‬‬

‫‪10‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های محیطی‬ ‫نحوه انتخاب و مطالعه ی‬

‫متغ�های اثرگذار بر مطالعات این پروژه تحریم‌ها و لغو‬ ‫به عنوان مثال ییک از مهم ترین ی‬ ‫ن‬ ‫تاث� آن بر بهبود فضای کسب و کار داخیل و یب�‌الملیل است‪ .‬اگر این مهم‬ ‫آن و در نتیجه ی‬ ‫به وقوع بپیوندد ریسک اقتصادی در کشور کاهش پیدا می کند‪ ،‬رسمایه گذاری داخیل و‬ ‫خارجی افزایش می باید و در نتیجه شاهد رشد اقتصادی در کشور خواهیم بود‪ .‬این امر‬ ‫با جذابیت کسب و کار و توسعه تجارت ی ن‬ ‫ب�‌الملل همراه خواهد بود‪ .‬در نتیجه رونق در‬ ‫کسب و کارهای مرتبط با صنعت ساختمان به خصوص ساختمان‌های اداری بلندمرتبه و‬ ‫لوکس افزایش خواهد یافت زیرا تقاضا در این حوزه با ورود رسمایه‌گذاران و ش�کت‌های‬ ‫ب�‌الملیل افزایش یافته است‪ .‬ورود رسمایه‌گذاران حوزه ساخت و ساز سبب بهبود ی ن‬ ‫ین‬ ‫تام�‬ ‫مایل پروژه‌های این حوزه می‌شود و کیفیت عرضه ارتقا پیدا خواهد کرد و البته رقابت هم‬ ‫ت‬ ‫رف� کیفیت این صنعت به ن ز‬ ‫بیش� خواهد‌شد‪ .‬باالتر ت ن‬ ‫م�له ارتقای فن‌آوری‌های ساخت و‬ ‫ورود تکنولوژی‌های برتر این حوزه می‌باشد‪ .‬نتیجه این امر کاهش زمان ساخت و هزینه‬ ‫آن و بهبود بهره‌وری ی ن‬ ‫‌ها� خواهد بود‪ .‬همان طور که مشاهده شد اثرگذاری‬ ‫چن� پروژه ی‬ ‫متغ�های محیطی بر روی یکدیگر سبب افزایش بهره‌وری از طریق کاهش زمان و هزینه‬ ‫ی‬ ‫ساخت شده‌است‪.‬‬

‫متغ�های منتخب جهت مطالعه‬ ‫درخت ی‬

‫‌گ�ند‪ .‬فاز نخست فاز مطالعه نام دارد‪.‬‬ ‫متغ�ها در دو فاز مورد برریس قرار می ی‬ ‫در این پروژه ی‬ ‫شناسا� و روند آن‌ها مطالعه می‌شوند‪ .‬در فاز دوم که فاز‬ ‫متغ�های محیطی‬ ‫در این مرحله ی‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫نها�‬ ‫تحلیل است تحلیل پیش‌بی� ها بر روی درآمد و هزینه پروژه انجام می‌شود که هدف ی‬ ‫پروژه هم ی ن‬ ‫هم� امر می‌باشد‪.‬‬ ‫در فاز مطالعه‪ ،‬پس از برریس منابع مختلف و گزارش های ی ن‬ ‫ب�‌الملیل مرتبط با صنعت‬ ‫ت‬ ‫ساختمان و ی ن‬ ‫متغ�ها به دست آمد‪.‬‬ ‫قوان� و استانداردهای بلندمرتبه سازی‪،‬‬ ‫فهرس� از ی‬ ‫ن‬ ‫ها� است که در ‪ 6‬محیط تحلیل ‪ PESTLE‬یع� محیط‬ ‫این فهرست‪ ،‬مجموعه ای از ی‬ ‫متغ� ی‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫سیایس‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و فرهن�‪ ،‬فناوری‪ ،‬پایداری و زیست محیطی‪ ،‬و قانو� وجود‬ ‫متغ�ها‪ ،‬به‬ ‫دارند و برای این پروژه باید مطالعه و تحلیل شوند‪ . .‬هدف از تحلیل این ی‬ ‫دست آوردن ی ز‬ ‫م�ان اثرگذاری مجموعه آن‌ها بر درآمد و هزینه پروژه است‪ .‬هریک از این‬ ‫‌گ�ی و تحلیل این‬ ‫متغ�ها به‌گونه‌ای یا از نوع هزینه می‌باشند یا از نوع درآمد‪ .‬با اندازه ی‬ ‫ی‬ ‫متغ�ها به این نتیجه خواهیم رسید که ی ز‬ ‫متغ�های هزینه‌ای در‬ ‫م�ان اثرگذاری مجموعه ی‬ ‫ی‬ ‫متغ�های درآمدی چه مقدار است و در نهایت آیا انجام این پروژه سودآور می‌باشد‬ ‫برابر ی‬ ‫خ�‪.‬‬ ‫یا ی‬ ‫متغ�ها می‌تواند‬ ‫متغ�ها را به نمایش می‌گذارد‪ .‬هرکدام از این ی‬ ‫نمودار صفحه بعد‪ ،‬فهرست این ی‬ ‫در هر یک از دسته‌های شش‌گانه‌ی محیطی قرار داشته باشند‪ .‬برای جداکردن این دسته‌ها از‬ ‫یکدیگر‪ ،‬هر محیط با رنگ جداگانه‌ای مشخص شده‌است‪.‬‬

‫رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدي ﮐﺸﻮر و‬ ‫ﺻﻨﻌﺖ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز‬

‫متغ�های محیطی اثرگذار بر پروژه‬ ‫درخت ی‬

‫وﺿﻌﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدي ﮐﺸﻮر‬ ‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪه و اﺳﻨﺎد‬ ‫ﺑﺎﻻدﺳﺘﯽ‬

‫روﻧﺪ ﺳﺎﺧﺖ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎي ﭼﻨﺪ‬ ‫ﻣﻨﻈﻮره و ﺑﻠﻨﺪ در دﻧﯿﺎ و اﯾﺮان‬

‫درآﻣﺪﻫﺎ‬

‫رﯾﺴﮏ اﻗﺘﺼﺎدي و ﺳﯿﺎﺳﯽ‬ ‫ﮐﺸﻮر‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫داﺧﻠﯽ‬

‫ﻗﯿﻤﺖ ﻓﺮوش‪ /‬اﺟﺎره‬

‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻗﯿﻤﺖ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ‬

‫روش ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ ﭘﺮوژه‬ ‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻫﺎ و ﭘﺬﯾﺮش ﭘﺮوژه‬

‫اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮي و‬ ‫ﺳﻮدآوري ﭘﺮوژه‬

‫ﺿﻮاﺑﻂ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺳﺎزي‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬

‫داﺧﻠﯽ‬ ‫ﺧﺎرﺟﯽ‬ ‫ﺗﺎﺛﯿﺮات اﻗﺘﺼﺎدي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ‬ ‫ﻓﺸﺎر ﮔﺮوه ﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ‬ ‫)ﺗﺤﻠﯿﻞ ذﯾﻨﻔﻌﺎن(‬

‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﻧﺮژي‬ ‫) ﻣﺒﺤﺚ ‪( 19‬‬

‫ﻃﺮح ﺟﺎﻣﻊ و ﺗﻔﺼﯿﻠﯽ‬ ‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻨﻈﺮ ﺷﻬﺮي و‬ ‫ﺧﻂ آﺳﻤﺎن‬

‫ﺿﻮاﺑﻂ اﻣﻨﯿﺘﯽ ﮐﺎرﮔﺎه‬ ‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮان‬ ‫و ﭘﯿﻤﺎﻧﮑﺎران‬ ‫ﺿﻮاﺑﻂ اﯾﻤﻨﯽ در ﺣﯿﻦ ﺑﻬﺮه‬ ‫ﺑﺮداري‬

‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﺎزه اي‬ ‫ﻧﻮع ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي ﻣﻮرد‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ‬

‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﺎﺧﺖ‬ ‫ﺗﺎﺳﯿﺴﺎت ‪MEP‬‬ ‫اﯾﻤﻨﯽ‬ ‫ﻣﯿﺰان ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي‬ ‫اﻣﮑﺎن ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻧﺮژي‬ ‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‬

‫آﺗﺸﻨﺸﺎﻧﯽ )ﻣﺒﺤﺚ ‪(3‬‬ ‫ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻏﯿﺮ ﻋﺎﻣﻞ )ﻣﺒﺤﺚ ‪(21‬‬ ‫ﺳﺎزه )ﻣﺒﺤﺚ ‪ 9‬و‪(10‬‬ ‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ و ﻧﮕﻬﺪاري از ﺑﻨﺎ )ﻣﺒﺤﺚ‬ ‫‪( 22‬‬

‫زﻟﺰﻟﻪ‬ ‫اﻃﻔﺎء‬ ‫ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري و ﻧﮕﻬﺪاري‬ ‫اﻧﺮژي ﺧﻮرﺷﯿﺪي‬ ‫اﻧﺮژي ﺑﺎد‬ ‫اﻧﺮژي زﻣﯿﻦ ﮔﺮﻣﺎﯾﯽ‬

‫ﭘﺎﯾﺪاري ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬

‫ﺗﺮاﻓﯿﮏ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺧﺎص‬ ‫آﺳﻮدﮔﯽ زﯾﺴﺖ‬ ‫ﺗﺎﻣﯿﻦ ﭘﺎرﮐﯿﻨﮓ ﻫﺎ‬

‫ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ‬ ‫ﻣﺼﺎﻟﺢ دوﺳﺘﺪار ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ‬ ‫ﻣﺎﻧﻊ ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي ) ﻋﺎﯾﻖ(‬

‫ﺗﺎﻣﯿﻦ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﻫﺎي ﺷﻬﺮي‬ ‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﻫﺎ و‬ ‫ورودي ﻫﺎي ﭘﺮوژه‬

‫ﻧﺮخ ﺗﻮرم‬ ‫ﻗﯿﻤﺖ ﻣﻮاد ‪ ،‬ﻣﺼﺎﻟﺢ و‬ ‫ﭘﯿﻤﺎﻧﮑﺎري‬

‫ﻣﺪل ﻫﺎي ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ و‬ ‫ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه‬

‫ﻧﺮخ ارز‬ ‫ﻗﯿﻤﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻓﻠﺰات‬

‫ﺻﻨﺎﯾﻊ و ﺻﻨﻮف رو ﺑﻪ رﺷﺪ‬ ‫و ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﮐﺸﻮر‬ ‫ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻫﺎ و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ‬ ‫ﮐﺸﻮر‬

‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﺧﺎرﺟﯽ‬

‫رﺷﺪ ﻧﻘﺪﯾﻨﮕﯽ‬

‫ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬

‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻻزم اﻻﺟﺮا‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮ دوﻟﺖ‬

‫متغ�های محیطی‬ ‫نحوه انتخاب و مطالعه ی‬

‫ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي و ﻧﻮع ﺳﺎزﻧﺪه‬ ‫زﻣﺎن ﺳﺎﺧﺖ‬

‫ﺧﺎرﺟﯽ‬

‫وﺿﻌﯿﺖ ﻗﯿﻤﺖ رﻗﺒﺎ‬ ‫ﺳﻄﺢ ﺧﺪﻣﺎت و ﻣﺪﻟﻬﺎي ﻗﯿﻤﺖ‬ ‫ﮔﺬاري و واﮔﺬاري‬

‫ﺛﺒﺎت ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺎ‬

‫ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ‬

‫ﻧﻮع ﻣﺸﺘﺮﯾﺎن‬ ‫وﺿﻌﯿﺖ ﻋﺮﺿﻪ رﻗﺒﺎ )ﻓﻌﻠﯽ و آﺗﯽ(‬

‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ‪WTO‬‬

‫‪11‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫ﻣﺘﺮاژ )ﺳﻄﺢ اﺷﻐﺎل(‬

‫ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻫﺎي ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان‬ ‫ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ ﺗﺠﺎرت اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮏ‪ ،‬دور ﮐﺎري‬ ‫و واﺣﺪﻫﺎي ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﺟﺎي اداري‬

‫ﺳﻬﻢ ﺗﺠﺎرت ﺧﺎرﺟﯽ از‬ ‫اﻗﺘﺼﺎد‬

‫اﻫﺪاف ﺗﺠﺎري اﯾﺮان‬

‫‪12‬‬

‫متغ�ها‬ ‫مهم‌ترین منابع مورد استفاده در مطالعه ی‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های محیطی‬ ‫نحوه انتخاب و مطالعه ی‬

‫معت� موجود در حوزه‌های مختلف‬ ‫متغ�ها از مجموعه‌ای از منابع ب‬ ‫برای مطالعه و تحلیل این ی‬ ‫معت�‬ ‫اخ� از مجالت و سازمان‌های ب‬ ‫استفاده شده‌است‪ .‬به‌عنوان مثال‪ ،‬گزارش‌های ماه‌های ی‬ ‫ذیل دریافت یا خریداری می‌گردد‪:‬‬ ‫•‪Economist‬‬ ‫•‪World Bank‬‬ ‫•‪IMF‬‬ ‫•‪Business Monitor‬‬ ‫•‪Euromonitor‬‬ ‫گ‬ ‫هم� از اعتبار ف‬ ‫کا� برای استناد در گزارش‌ها‬ ‫آمارها و تحلیل های ارائه شده در این منابع‬ ‫ب�‌الملیل به زبان انگلییس است که ت‬ ‫خ�ی و ی ن‬ ‫دف�‬ ‫برخوردار هستند‪ .‬اکونومیست هفته‌نامه ب‬ ‫مرکزی آن در لندن واقع است و در آن جا ویرایش و ش‬ ‫منت� می‌گردد‪ .‬هدف اصیل بانک‬ ‫ن‬ ‫جها� اعطای وام برای توسعه و ت‬ ‫گس�ش طرح‌های تولیدی آن دسته از کشورهای در حال‬ ‫توسعه است که عضو بانک هستند‪ .‬ش�یک اصیل بانک ن‬ ‫جها� در همکاری جهت توسعه‪،‬‬ ‫ب�‌الملیل پول (‪ )IMF‬است‪ .‬بانک ن‬ ‫ن‬ ‫صندوق ی ن‬ ‫جها� و صندوق یب�‌الملیل پول در همکاری‬ ‫چندجانبه جهت توسعه‪ ،‬سهم عمده‌ای ایفا می‌نمایند و همواره آمارهای مختلف از وضعیت‬ ‫منت� می‌نمایند‪ .‬ی ز‬ ‫تجارت و شاخص های اقتصادی در دینا ش‬ ‫ب�ینس مانیتور مجموعه ای‬ ‫ت‬ ‫تحقیقا� است که تحلیل بازارهای مایل‪ ،‬صنعت و اقتصاد کالن را از ‪ 24‬صنعت در ‪200‬‬ ‫بازار ن‬ ‫جها� ارائه می دهد‪ .‬کاربران و ت‬ ‫مش�یان این ش�کت شامل موسسات مایل‪ ،‬ش�کت‌های‬ ‫ش‬ ‫ش‬ ‫بزرگ‪ ،‬دولت‌ها و موسسات پژوه� و آموز� و دانشگاه ها می‌باشند‪ .‬یورو مانیتور‬ ‫یز‬ ‫ن� یک ش�کت خصویص است که گزارش ها و تحلیل های دوره ای در حوزه صنعت و‬ ‫تجارت ت‬ ‫منش� می کند‪ .‬این مجموعه با دارا بودن بیش از ‪ 1000‬تحلیل گر و مشاور اقتصادی‬ ‫در رسارس دنیا‪ ،‬اطالعات بازار را از ‪ 80‬کشور دنیا گردآوری نموده و گزارش های مرتبط با‬ ‫صنعت‪ ،‬کتب مرجع‪ ،‬پروفایل ش�کت‌ها‪ ،‬داده‌های فعیل بازار و پیش ن‬ ‫‌بی�‌های آینده را ش‬ ‫منت�‬ ‫می‌کنند‪.‬‬ ‫اه�دی وزارت خارجه آمریکا و ایران جهت تحلیل محیط‌های سیایس و اقتصادی‬ ‫اسناد ر ب‬ ‫‌گ�ند‪ .‬تحلیل تحلیل‌گران سیایس و اقتصادی مطرح داخیل و خارجی‬ ‫ی‬ ‫م‬ ‫ار‬ ‫ر‬ ‫ق‬ ‫استفاده‬ ‫مورد‬ ‫ی‬ ‫و پیش ن‬ ‫ن� در تحلیل به ما کمک می‌کنند‪ .‬در حوزه ساختمان ین�ز‬ ‫‌بی�‌های مستدل ایشان ی ز‬ ‫معت�ی است‪ .‬توجه به‬ ‫گزارش‌های تحلییل انجمن ساختمان‌های بلند (‪)CTBUH.org‬بسیار منبع ب‬ ‫ت‬ ‫ین‬ ‫باالدس� کشور در حوزه‬ ‫قوان� تجارت داخل و برنامه‌های تآ� دولت در این حوزه به اسناد‬ ‫اه�دی سازمان‌های مرتبط‌با توسعه تجارت و رسمایه‌گذاری خارجی در کشور‬ ‫تجارت و برنامه ر ب‬ ‫مراجعه می‌شود‪ .‬در ی ن‬ ‫هم� زمینه سیاست‌های اقتصادی دولت و بانک مرکزی و برنامه‌های‬ ‫آن‌ها در زمینه ت‬ ‫کن�ل و بهبود شاخص‌های اقتصادی و کسب و کار بسیار سودمند است‪ .‬برای‬ ‫استفاده از آمارهای سالیانه در حوزه اقتصادی و سیایس از درگاه میل آمار‪ ،‬گزارش‌های روزنامه‬ ‫معت� استفاده می‌شود و در صورت نیاز آن‌ها‬ ‫دنیای اقتصاد و سایر سایت‌ها و منابع آماری ب‬ ‫یز‬ ‫متغ�های به دست‬ ‫ن� خریداری می‌گردند‪ .‬در نهایت تحلیل تیم مشاوران تخصیص در مورد ی‬ ‫آمده بسیار در این امر کمک خواهد‌نمود‪.‬‬

‫اس�اتژی ت‬ ‫[‪ ]1‬کتاب ت‬ ‫رقاب� (مایکل پورتر)‬ ‫[‪ ]2‬کتاب مدیریت ت‬ ‫اس�اتژیک (فرد دیوید)‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫فهرست منابع‬

‫‪13‬‬

‫متغ�های محیطی‬ ‫نحوه انتخاب و مطالعه ی‬

‫تحلیل متغیرهای منتخب محیطی‬

‫‪3‬‬

‫‪16‬‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫متغ�های اقتصادی و سیایس کشور‬ ‫تحلیل ی‬

‫رکود اقتصادی‬

‫مطابق بند نخست سند برنامه ششم توسعه‪ ،‬ایران در صدد رسیدن به رشد اقتصادی شتابان‬ ‫و پایدار و اشتغا ‌لزا است به‌گونه‌ای که با بسیج همه‌ی امکانات و ظرفیت‌های کشور‪ ،‬متوسط‬ ‫ین‬ ‫همچن� در بندهای بعدی به بهبود مستمر فضای‬ ‫رشد ‪ ۸‬درصد در طول برنامه محقق شود‪.‬‬ ‫کسب‌وکار و تقویت ساختار ت‬ ‫‌گ�ی مناسب از‬ ‫ه‬ ‫بهر‬ ‫و‬ ‫مشارکت‬ ‫و‬ ‫ارها‪،‬‬ ‫ز‬ ‫با‬ ‫‌پذیری‬ ‫ت‬ ‫رقاب‬ ‫رقاب� و‬ ‫ی‬ ‫دول� با ایفای نقش میل و فرامیل آنها در تحقق اقتصاد مقاوم�ت‬ ‫ظرفیت نهادهای عمومی یغ� ت‬ ‫اشاره شده‌است‪ .‬امروزه در اقتصاد ایران سه عامل مهم اثرگذار می‌باشد‪)1 :‬تحریم‌ٌهای ت‬ ‫نف�‬ ‫و تجاری ایران‪)2 ،‬کاهش قیمت ن‬ ‫جها� نفت و افزایش عرضه آن که با تحریم‌های ایران همزمان‬ ‫گ‬ ‫شده‌است‪ ،‬و ‪)3‬دولت ی ز‬ ‫ن� برای برقراری نظم مایل و تنظیم آشفت� بازار و کم کردن تورم‪،‬‬ ‫سیاست‌های ضدتورمی را در پیش گرفته است‪ .‬این سه عامل به یک نتیجه منجر می‌شوند‪:‬‬ ‫ت‬ ‫کاهش درآمدهای ت‬ ‫مالیا� به دلیل رکود حاکم بر بازار‪ ،‬و در نتیجه‬ ‫نف�‪ ،‬کاهش درآمدهای‬ ‫هم� اساس در سال ‪ 94‬شاهد ت‬ ‫کاهش بودجه عمر نا� دولت‪ .‬بر ی ن‬ ‫بیش� شدن رکود اقتصادی‬ ‫ت‬ ‫هستیم‪ .‬البته پیش ن‬ ‫‌بی� می‌شود در سال آ� این روند بهبود یابد‪.‬‬ ‫ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻫﺎﻱ ﻧﻔﺘﻲ ﻭ‬ ‫ﺗﺠﺎﺭﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫ﻛﺎﻫﺶ ﻗﻴﻤﺖ‬

‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎﻱ ﺍﻧﻘﺒﺎﺿﻲ‬

‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻧﻔﺖ‬

‫ﺩﻭﻟﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻬﺎﺭ ﺗﻮﺭﻡ‬

‫ﻛﺎﻫﺶ ﺩﺭﺁﻣﺪﻫﺎﻱ ﻧﻔﺘﻲ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ‬ ‫ﻭ ﻛﺎﻫﺶ ﺑﻮﺩﺟﻪ ﻋﻤﺮﺍﻧﻲ‬

‫ﺗﻌﻤﻴﻖ ﺭﻛﻮﺩ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ‬ ‫ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ،94‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ‬ ‫ﺑﺮﺍﻱ ﺑﻬﺒﻮﺩ ﺩﺭ ‪95‬‬

‫‪17‬‬

‫نرخ بیکاری‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫تغی�ات نرخ بیکاری به تفکیک جنس‪ ،‬نقاط شهری‬ ‫ی‬ ‫روستا� در بهار ‪ 1394‬نسبت به بهار و زمستان‬ ‫و‬ ‫ی‬ ‫‪( 1393‬منبع‪ :‬مرکز آمار ایران)‬

‫در استان تهران در بهار ‪ 94‬نرخ مشارکت اقتصادی در جمعیت ‪ 10‬ساله و بیش تر‪36.2 ،‬‬ ‫بوده است‪ .‬در کل ایران این عدد ‪ 38‬بوده است‪ .‬این در حایل است که نرخ بیکاری در ی ن‬ ‫هم�‬ ‫مدت ‪ 7.4‬می‌باشد و در کل ایران ‪ 10.8‬بوده است‪ .‬جدول زیر نشان می دهد ‪ 61.4‬درصد‬ ‫ین‬ ‫ساکن� تهران در بخش خدمات مشغول به کار هستند و فقط ‪ 37.1‬درصد از ایشان در‬ ‫از‬ ‫ت‬ ‫صنعت حضور دارند‪ .‬این شاخص ها در مورد جمعیت ‪ 15‬ساله و بیش� اختالف زیادی ندارد‬ ‫و تقریبا در یک محدوده قرار دارد‪.‬‬ ‫ﻧﺮخ‬

‫ﻣﺸﺎرﮐﺖ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫نرخ مشارکت اقتصادی‪ ،‬سهم اشتغال و نرخ‬ ‫بیکاری در جمعیت ‪ 10‬ساله و ت‬ ‫بیش� و ‪ 15‬ساله‬ ‫و ت‬ ‫بیش� در کل کشور و تهران (منبع‪ :‬مرکز آمار‬ ‫ایران)‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫از طرف دیگر مسئله ای که دولت با آن دست به گریبان است نرخ بیکاری است‪ .‬طبق ی ن‬ ‫تخم�‬ ‫بانک ن‬ ‫جها� با فرض نرخ رشد اقتصادی ‪ ،%5.5‬اقتصاد ایران تا ‪ 5‬سال آینده باید ‪ 5‬میلیون‬ ‫شغل ایجاد کند تا بتواند نرخ بیکاری را در حد ‪ % 10‬ثابت نگه دارد‪ .‬این در حایل است که ایران‬ ‫هرساله ی ز‬ ‫چ�ی در حدود یک پنجم این تعداد شغل ایجاد می‌کند‪.‬‬ ‫بر اساس گزارش مرکز آمار ایران‪ ،‬در بهار امسال نرخ بیکاری جمعیت ‪ 10‬ساله و ت‬ ‫بیش� در کل‬ ‫بیش�ین نرخ بیکاری در گروه ن‬ ‫کشور ‪ 10.8‬درصد بوده است‪ .‬ت‬ ‫س� ‪ 20-24‬ساله به ی ز‬ ‫م�ان ‪26.5‬‬ ‫همچن� این شاخص در بهار ‪ 94‬نسبت به بهار ‪ 93‬به ی ز‬ ‫ین‬ ‫م�ان ‪ 0.1‬درصد‬ ‫درصد بوده است‪.‬‬ ‫تغی�ات فصیل نرخ بیکاری بهار امسال نسبت به بهار ‪ 93‬و زمستان ‪ 93‬به‬ ‫است‪.‬‬ ‫افزایش یافته‬ ‫ی‬ ‫روستا� در جدول زیر آمده است‪:‬‬ ‫تفکیک جنس‪ ،‬نقاط شهری و‬ ‫ی‬

‫ﺟﻤﻌﯿﺖ‬ ‫‪ 10‬ﺳﺎﻟﻪ و‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫ﺟﻤﻌﯿﺖ‬ ‫‪ 15‬ﺳﺎﻟﻪ و‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ‬

‫ﮐﻞ ﮐﺸﻮر‬

‫ﺳﻬﻢ اﺷﺘﻐﺎل در ﺑﺨﺶ‬

‫ﺳﻬﻢ اﺷﺘﻐﺎل در‬ ‫ﺑﺨﺶ‬

‫ﻧﺮخ‬

‫ﺑﯿﮑﺎري‬

‫ﮐﺸﺎورزي‬

‫ﺻﻨﻌﺖ‬

‫ﺧﺪﻣﺎت‬

‫ﺧﺼﻮﺻﯽ‬

‫ﻋﻤﻮﻣﯽ‬

‫‪38‬‬

‫‪19.2‬‬

‫‪33‬‬

‫‪47.9‬‬

‫‪84‬‬

‫‪16‬‬

‫‪10.8‬‬

‫ﺗﻬﺮان‬

‫‪36.2‬‬

‫‪1.5‬‬

‫‪37.1‬‬

‫‪61.4‬‬

‫‪80.7‬‬

‫‪19.3‬‬

‫‪7.4‬‬

‫ﮐﻞ ﮐﺸﻮر‬

‫‪41.6‬‬

‫‪19.1‬‬

‫‪33‬‬

‫‪47.9‬‬

‫‪84‬‬

‫‪16‬‬

‫‪10.8‬‬

‫ﺗﻬﺮان‬

‫‪39‬‬

‫‪1.5‬‬

‫‪37.1‬‬

‫‪61.4‬‬

‫‪80.7‬‬

‫‪19.3‬‬

‫‪7.4‬‬

‫ﻧﺮخ ﻣﺸﺎرﮐﺖ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﻬﻢ اﺷﺘﻐﺎل و ﻧﺮخ ﺑﯿﮑﺎري در ﺟﻤﻌﯿﺖ ‪ 10‬ﺳﺎﻟﻪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬و در ﺟﻤﻌﯿﺖ ‪ 15‬ﺳﺎﻟﻪ و ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﮐﻞ ﮐﺸﻮر و‬ ‫ﺗﻬﺮان )ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﻣﺮﮐﺰ آﻣﺎر اﯾﺮان(‬

‫اﺻﻼح ‪4‬‬ ‫ﺟﺪول زﯾﺮ ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻮرم در اﯾﺮان ﻣﯿﺎن ﺳﺎل ﻫﺎي ‪ 1315‬ﺗﺎ ‪ 1393‬را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬آن ﭼﻪ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﺪف رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺗﻮرم‬ ‫ﺣﺪود ‪ 10‬درﺻﺪ ﻗﺮار داده اﺳﺖ در ﺳﺎل ﻫﺎي ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎل ﻫﺎي ‪ 63‬و ‪ ،84 ،69 ،64‬و ‪ 88‬ﺑﻪ آن‬ ‫دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ اﯾﻦ ﻧﺮخ ﻣﻘﻄﻌﯽ و ﺑﺪون ﺛﺒﺎت ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﭘﯽ اﯾﻦ ﺳﺎل ﻫﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺪت اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫بانك ن‬ ‫ن� ‪ %14‬اعالم و پیش ن‬ ‫جها� نرخ بیكاری ایران در سال ‪ 2014‬را ی ز‬ ‫‌بی� كرده است این‬ ‫رقم در سال ‪ 2015‬به ‪ %14.6‬افزایش یابد‪ .‬جدول زیر نرخ بیکاری را از سال ‪ 85‬نمایش‬ ‫می‌‌دهد‪:‬‬

‫‪18‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫نرخ بیکاری ی ن‬ ‫ب� ‪ 1385‬تا ‪( 1393‬منبع‪ :‬مرکز آمار‬ ‫ایران)‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫در نتیجه دولت برای خارج شدن از رکود و بهبود وضعیت بیکاری دست‌به گریبان افزایش‬ ‫گ‬ ‫نقدین� خواهد‌شد‪:‬‬

‫ﺗﻌﻤﻴﻖ ﺭﻛﻮﺩ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪،94‬‬ ‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﻬﺒﻮﺩ ﺩﺭ ‪95‬‬

‫ﻓﺸﺎﺭ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺑﻴﻜﺎﺭﻱ‬

‫ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻧﻘﺪﻳﻨﮕﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﺮﻭﺝ ﺍﺯ‬ ‫ﺭﻛﻮﺩ ﻭ ﻛﺎﻫﺶ ﺑﻴﻜﺎﺭﻱ‬

‫نرخ تورم‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫کم� از ‪ %10‬مطلوب و قابل ت‬ ‫بر اساس اهداف دولت یازدهم‪ ،‬نرخ تورم ت‬ ‫دس�یس است‪.‬‬ ‫جدول زیر شاخص تورم در ایران میان سال های ‪ 1315‬تا ‪ 1393‬را نشان می دهد‪ .‬آن‬ ‫چه دولت به عنوان هدف رسیدن به تورم حدود ‪ 10‬درصد قرار داده است در سال های‬ ‫پس از انقالب در مقاطع بسیار کوتاه مانند سال های ‪ 63‬و ‪ ،84 ،69 ،64‬و ‪ 88‬به آن‬ ‫دست یافته است‪ .‬این امر نشان می دهد این نرخ مقطعی و بدون ثبات بوده است که‬ ‫در سایل که در پ� این سال ها آمده است به شدت افزایش یافته است‪.‬‬

‫‪19‬‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫اعداد ساالنه شاخص و نرخ تورم در سال های‬ ‫‪)100-1390( 1315-1393‬‬ ‫(منبع‪ :‬بانک مرکزی)‬

‫‪20‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫در ویژه‌نامه سال ‪ 2015‬اکونومیست‪ ،‬برای سالهای آینده‪ ،‬تورمی دو رقمی و حدود ‪ %12‬پیش‬ ‫گ‬ ‫توانا� دولت در حفظ سیاست ت‬ ‫ن‬ ‫کن�ل نقدین� ‪ ،‬افزایش‬ ‫بی� شده است‪ .‬علت آن‪ ،‬عدم ی‬ ‫قیمت ارز و خروج اقتصاد ایران از رکود می باشد که در ارتباط متقابل و تنگاتنگ با یکدیگر‬ ‫تاث�‬ ‫قرار دارند‪ .‬نمودار زیر نشان می دهد که افزایش و کاهش نرخ تورم‪ ،‬بر بازار ارز ی‬ ‫مستقیمی دارد‪ .‬در نتیجه برای ثبات بازار ارز الزم است نرخ تورم به عنوان یک عامل اختالل‬ ‫در اقتصاد ت‬ ‫کن�ل شود‪.‬‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬ ‫ارتباط متقابل نرخ ارز و نرخ تورم ماهانه (منبع‪:‬‬ ‫بانک مرکزی)‬

‫اخ� را نمایش می دهد‪.‬‬ ‫نمودار زیر فرازها و فرودهای تورمی در دهه ی‬

‫نرخ تورم ی ن‬ ‫ب� سال های ‪ 1381‬تا ‪( 1393‬منبع‪:‬‬ ‫گزارش بانک مرکزی)‬

‫کارشناسان سه عامل «کاهش وثبات قیمت ارز»‪« ،‬رکود و افت تقاضا در بازار» و «اثر کاهش‬ ‫گ‬ ‫قیمت‌های ن‬ ‫جها�» را در کاهش تورم تولید‌کننده موثر می‌دانند‪ .‬قیمت ارز‪ ،‬به‌دلیل همبست�‬ ‫باالبا تورم تولید‌کننده ییک ازعوامل موثر در این روندبوده است‪ .‬درواقع تثبیت قیمت اسمی‬ ‫ارز‪،‬باعث کاهش قیمت ریایل ارزش واردات شده‌است‪.‬‬ ‫تغی�ات قیمت کاالها وخدمات تولیدشده در مبدأ را در نظر‬ ‫شاخص بهای تولید‌کننده‪ ،‬ی‬ ‫ت‬ ‫تغی�ات کاالها وخدما� را در بازار مرصف‬ ‫‌گ�د‪ ،‬اما شاخص بهای مرصف‌کننده ی‬ ‫می ی‬ ‫ن‬ ‫�ض‬ ‫‌گ�د‪ .‬شاخص بهای تولید‌کننده به زبان ریا به‌صورت یک شاخص وز� ازقیمت‬ ‫درنظرمی ی‬ ‫‌فرو� کاالها یا قیمت‌های تولیدکننده محاسبه می‌شود؛به ی ن‬ ‫عمده ش‬ ‫‌هم� دلیل برخی شاخص‬ ‫بهای تولیدکننده راشاخیص می‌دانند که روندهای ت‬ ‫قیم� در بازارهای عمده ش‬ ‫‌فرو�‪،‬صنایع‬ ‫تولیدی و بازار کاالها را منعکس می‌کند‪،‬حال آن که تورم رابه شکل کیل براساس شاخص‬ ‫تغی�ات آن‬ ‫‌گ�ند‪ .‬امابه‌دلیل ماهیت شاخص بهای تولید‌کننده ی‬ ‫بهای مرصف‌کننده درنظرمی ی‬ ‫می‌تواند با یک وقفه ن‬ ‫ن‬ ‫هم� دلیل از تورم‬ ‫زما� به شاخص بهای مرصف‌کننده منتقل شود‪ ،‬به ی‬ ‫تولید‌کننده به‌عنوان «تورم پیش‌نگر» یادمی‌شود‪.‬‬ ‫اوج تا فرود تورم تولید تک‌رقمی شدن تورم متوسط پس از ‪ 57‬ماه رخ داد‪ .‬برریس‌های‬ ‫روزنامه دنیای اقتصاد نشان می‌دهد که تورم متوسط تولید‌کننده پس از آغاز مرحله نخست‬ ‫هدفمندی یارانه‌ها در آذر ‪ 89‬ماه‪ ،‬به باالی ‪ 10‬درصد افزایش یافت و تا آذر سال ‪( 90‬یک‬ ‫سال بعد) این رقم به حدود ‪ 38‬درصد رسید که این ی ن‬ ‫اول� قله تورمی در ‪ 5‬سال گذشته بوده‬ ‫است‪ ،‬پس از آن مقداری از تورم تولید‌کننده کاسته شد و تورم در شهریور سال ‪ 91‬تا سطح‬ ‫ن� ی ن‬ ‫‪ 24‬درصد ی ز‬ ‫اشی� متوقف نشد و با آغاز نوسانات افز ش‬ ‫ای� در بازار ارز‬ ‫پای� آمد‪ ،‬اما این رس ب‬ ‫طی این سال به هزینه‌های تولیدوشاخص بهای تولید‌کننده افزوده شد‪ .‬این روند باعث شد‬ ‫که تورم تولید‌کننده با ثبت رقم ‪ 46 /1‬درصدبه ت‬ ‫بیش�ین مقدار در مهرماه سال ‪ 92‬برسد‪،‬‬ ‫تغی�ات‬ ‫رقمی که ازسال ‪ 74‬تا به آن زمان در شاخص بهای تولید‌کننده مشاهده نشده بود‪ .‬ی‬ ‫سیاست‌های اقتصادی در دولت یازدهم‪ ،‬مانند کاهش نوسان در بازار ارز و هم ی ن‬ ‫تغی�ات‬ ‫‌چن� ی‬ ‫انتظارات تورمی باعث شد که از هزینه‌های تولید کاسته شود و نرخ شاخص بهای تولید‌کننده‬ ‫ن� حرکت نزویل خود را آغاز کند‪ .‬طی ت‬ ‫یز‬ ‫کم� از دو سال‪،‬در شهریورماه سال‌جاری این روند‬ ‫ادامه یافت تا تورم تولید‌کننده به زیر ‪ 10‬درصد نزول کند‪.‬‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫نرخ تورم‪ :‬هدف گذاری و عملکرد‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫برنامه‌های ی ن‬ ‫پیش� در دولت‌های گذشته نشان داده است هرچند هدف گذاری‌ها در برنامه‌‌های‬ ‫اول و دوم و چهارم بر تورم ‪ %10‬بوده است اما عملکرد رقمی باالتر از این مقدار را نشان‬ ‫می‌داده است‪ .‬تنها در برنامه سوم بود که عملکرد تورمی با آن‌چه که هدف‌گذاری شده بود‬ ‫مشابه شد‪.‬‬

‫‪21‬‬

‫‪22‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫تورم متوسط تولید کننده در ‪ 5‬سال گذشته‬ ‫(منبع‪ :‬روزنامه دنیای اقتصاد)‬

‫مطابق آمارهای بانک مرکزی‪ ،‬نرخ تورم تولیدکننده (دوازده ماهه منتهی به شهریور) که به‬ ‫«پیش‌نگر نرخ تورم» موسوم است در آخرین ماه تابستان به ‪ 9 /3‬درصد رسید‪ .‬به‌طور کیل‬ ‫تغی�ات ت‬ ‫‌گ�د؛‬ ‫قیم� کاال و خدمات برای تولیدکننده را در نظر می ی‬ ‫شاخص بهای تولید‌کننده‪ ،‬ی‬ ‫اما آنچه کارشناسان از آن به‌عنوان «تورم» یاد می‌کنند‪ ،‬تغی�ات کاال و خدمات مرص�ف‬ ‫ی‬ ‫تغی�ات شاخص بهای تولید‌کننده با یک وقفه ن‬ ‫زما� کوتاه‌مدت در شاخص‬ ‫است‪ .‬معموال ی‬ ‫مرصف‌کننده منعکس می‌شود‪ .‬بنابراین می‌توان کاهش تورم تولید‌کننده را ییک از نشانه‌های‬ ‫ف‬ ‫مرص� در ماه‌های تآ� دانست‪ .‬نرخ تورم مرصف‌کننده در شهریور معادل‬ ‫تداوم افت تورم‬ ‫‪ 15 /1‬درصد گزارش شده‌است که برخی از کارشناسان معتقدند با فرض تداوم وضع موجود‬ ‫امکان کاهش تورم به سطح ‪ 12‬درصد تا پایان سال وجود دارد‪.‬‬ ‫تغی�ات ماهانه و نقطه به نقطه‬ ‫بانک مرکزی در کنار آمارهای مربوط به تورم متوسط‪ ،‬ی‬ ‫این شاخص را ی ز‬ ‫ن� ش‬ ‫منت� کرد‪ .‬بر این اساس‪ ،‬رشد ماهانه شاخص بهای مرصف‌کننده در‬ ‫شهریورماه سال‌جاری نسبت به ماه قبل (تورم ماهانه) معادل منفی ‪ 0 /3‬درصد بوده است‪،‬‬ ‫این رقم در مرداد ماه ‪ 0 /8‬درصد ثبت شده بود‪ .‬به طور کیل متوسط تورم ماهانه در ‪6‬‬ ‫ین‬ ‫همچن� رشد شاخص در‬ ‫ماه نخست سال‌جاری معادل ‪ 0 /5‬درصد در هر ماه بوده است‪.‬‬ ‫نیمه نخست سال‌جاری معادل ‪ 3 /36‬درصد بوده است‪ .‬از سوی دیگر تورم نقطه به نقطه‬ ‫ن� به ت‬ ‫در شهریورماه با ثبت رقم ‪ 4 /6‬درصد ی ز‬ ‫کم�ین سطح در ‪ 5‬سال گذشته رسیده است‪.‬‬ ‫تورم نقطه به نقطه تولید‌کننده که از ابتدای سال‌جاری تک‌رقمی شده بود‪ ،‬در میانه سال‬ ‫به زیر ‪ 5‬درصد کاهش یافت‪ .‬این در حایل است که در خرداد ماه سال ‪ ،92‬تورم نقطه به‬ ‫نقطه تولید با ثبت رقم ‪ 49‬درصد به ت‬ ‫اخ� تبدیل شده‬ ‫بیش�ین مقدار تورم در سال‌های ی‬ ‫تغی� در گروه‌های اصیل‬ ‫بود‪ .‬بانک مرکزی در کنار آمارهای شاخص بهای تولید‌کننده جزئیات ی‬ ‫را ی ز‬ ‫ن� ش‬ ‫منت� کرد‪.‬‬ ‫ت‬ ‫تغی�ات قیم� کاالهای موجود در‬ ‫ییک از مهم‌ترین گروه‌های این شاخص‪« ،‬ساخت» است که ی‬ ‫صنعت را توصیف می‌کند‪ .‬برریس‌ها نشان می‌دهد تورم ماهانه این گروه معادل منفی ‪1 /9‬‬ ‫ن� به ی ن‬ ‫همچن� تورم نقطه به نقطه این گروه ی ز‬ ‫ین‬ ‫هم� مقدار (معادل منفی‬ ‫درصد بوده است‪،‬‬ ‫‪ 1 /9‬درصد) گزارش شده‌است که این موضوع می‌تواند به‌نوعی رکود در بنگاه‌های تولیدی را‬ ‫یز‬ ‫ن� منعکس کند‪ ،‬اما به‌رغم انتشار تورم منفی در کاالهای تولیدی‪ ،‬در بخش خدمات تولیدی‬ ‫تورم مثبت گزارش شده‌است‪ .‬بر این اساس‪ ،‬تورم ماهانه بخش خدمات معادل ‪ 2 /1‬درصد‬

‫تحریم‌های ایران‬ ‫کشور ما از سوی چهار مجموعه در دنیا تحت تحریم قرار گرفته است‪:‬‬ ‫•تحریم‌های دولت ایاالت متحده‬ ‫•تحریم‌های کنگره ایاالت متحده‬ ‫•تحریم‌های اتحادیه اروپا‬ ‫•تحریم‌های شورای امنیت‬ ‫از این چهار دسته‪ ،‬تنها تحریم‌های دسته اول ماهیت سیایس دارند‪ ،‬بنابراین به‌رسعت قابلیت‬ ‫ق‬ ‫حقو� دارند‪ ،‬ن‬ ‫یع� در پروسه‌ای مشخص‪،‬‬ ‫رفع خواهند داشت‪ .‬اما سه دسته دیگر ماهیت‬ ‫تبدیل به قانون و الزم االجرا شده اند‪ .‬از این رو لغو این ی ن‬ ‫قوان� نیازمند طی‌شدن همان‬ ‫پروسه‌‌ای است که تصویبش مستلزم آن بود‪ .‬این‌که رسعت برداشته‌شدن تحریم‌ها به چه‬ ‫صورت خواهد بود‪ ،‬برای ایران ت‬ ‫حیا� است‪ .‬ایران به‌دنبال تقویت اعتماد در میان رسمایه‌گذاران‬ ‫ین‬ ‫ب�‌الملیل‪ ،‬ش�کت‌های بزرگ حوزه انرژی و بانک هاست تا آن‌ها اطمینان حاصل کنند که این‬ ‫توافقنامه جامع بوده و قابل برگشت نیست‪.‬‬ ‫در مکاتبات انجام شده با اتحادیه مراکز تجارت ن‬ ‫جها� اطالع حاصل شد که در حال ض‬ ‫حا�‬ ‫تحریم‌های گروه اول (‪ )US sanctions regulations‬مانع عضویت ایران در اتحادیه مراکز‬ ‫تجارت ن‬ ‫جها� است‪.‬‬ ‫ترکی� از تحریم‌های تجارت‪ ،‬مسدود کردن دار یا�‌ها‪،‬‬ ‫شکل زیر نشان می‌دهد که تحریم‌ها ب‬ ‫ز‬ ‫تجه�ات هسته‌ای و موشیک و سایر انواع تحریم‌ها‬ ‫محدودیت انجام سفر‪ ،‬انرژی‪ ،‬مایل‪ ،‬و ی‬ ‫می‌باشد‪ .‬از میان این تحریم‌ها‪ ،‬تحریم‌های مایل و مسدودکردن دار یا�‌های تجاری ایران‬ ‫مشخص‌تر از بقیه است‪ .‬این امر بر سیاست‌گذاری‌های اقتصادی ایران نقش زیادی‬ ‫دارد‪.‬‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫تغی�ات گروه‌های شاخص بهای تولیدکننده‬ ‫ی‬ ‫در شهریور ‪( 94‬درصد) (منبع‪ :‬روزنامه دنیای‬ ‫اقتصاد)‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫ین‬ ‫همچن� تورم نقطه به نقطه این بخش ‪ 14 /6‬درصد بوده است‪ .‬در نتیجه از‬ ‫بوده است‪.‬‬ ‫مجموع این آمار می‌توان عنوان کرد که شکاف تورم بخش کاال و خدمات در حال افزایش‬ ‫کاال� باعث شده که تورم کل شاخص بهای تولید‌کننده در‬ ‫است‪ ،‬اما وزن باالی گروه‌های ی‬ ‫مس� ش‬ ‫کاه� گام بگذارد‪.‬‬ ‫ی‬

‫‪23‬‬

‫‪24‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫تحریم‌های ‪ 4‬گانه ایران در بخش‌های مختلف‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬ ‫شکوفا� کسب‬ ‫نج�ه ارتباطی میان رفع تحریم و‬ ‫ز ی‬ ‫ی‬ ‫و کار‬

‫با توافق هسته‌ای صورت پذیرفته اتحادیه اروپا به اعمال تحریم‌های اقتصادی و مایل مرتبط‬ ‫با پرونده هسته‌ای ایران خاتمه خواهد داد‪ .‬ایاالت متحده ی ز‬ ‫ن� اجرای تحریم‌های مایل و‬ ‫اقتصادی ثانویه مرتبط با پرونده هسته‌ای ایران را‪ ،‬همزمان با اجرای تعهدات عمده هسته‌ای‬ ‫ب�‌الملیل انرژی اتمی ر ت‬ ‫ایران به‌نحوی‌که توسط آژانس ی ن‬ ‫آزما� شود‪ ،‬متوقف خواهد کرد‬ ‫اس� ی‬ ‫(بندهای مهم توافق نامه هسته‌ای ایران (برجام) مرتبط با رفع تحریم‌ها در پیوست می‌آید)‪.‬‬ ‫همچن� ایران به‌دنبال تقویت اعتماد در میان رسمایه‌گذاران ی ن‬ ‫ین‬ ‫ب�‌الملیل‪ ،‬ش�کت‌های بزرگ‬ ‫حوزه انرژی و بانک‌هاست تا آن‌ها اطمینان حاصل کنند که این توافقنامه جامع بوده و‬ ‫قابل برگشت نیست‪ .‬بندی در توافق آورده شده‌است که دولت‌های آمریکا را ملزم می‌کند‬ ‫ن‬ ‫قانو� رئیس جمهور یا همان‬ ‫توانا�‬ ‫به‌صورت مستمر تحریم‌های کنگره در چارچوب ی‬ ‫ام� اجر یا� لغو شود؛ ن‬ ‫فر ی ن‬ ‫یع� دولت‌های آمریکا به صورت مستمر باید این کار را انجام دهند‬ ‫و توقف اجرای تحریم‌ها را ادامه دهند‪ .‬در صورت رفع این تحریم‌ها و آزاد سازی دار یا�‌های‬ ‫ایران‪ ،‬ورود رسمایه را به کشور شاهد خواهیم بود و تجارت ی ن‬ ‫ب�‌الملل برای کشور به اولویت‬ ‫تبدیل خواهد‌شد‪.‬‬

‫روابط ی ن‬ ‫ب�‌الملل ایران در دوره بعد از تحریم‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫از اظهارات و تحلیل‌های کارشناسان امور خارجی ی ن‬ ‫چن� برمی‌آید که رویکرد ایران نسبت‌به‬ ‫کشورهای جهان در چارچوب تعامل سازنده جاری است‪ .‬در این روند کشورهای همسایه‬ ‫اولویت دارند‪ ،‬بند چهارم برنامه ششم تاکید می کند ییک از اهداف ایران توسعه‌ی پیوندهای‬ ‫غر�‪،‬‬ ‫اقتصادی و تجاری متقابل و شبکه‌ای کشور به‌ویژه با کشورهای منطقه‌ی آسیای جنوب ب‬ ‫تبدیل‌شدن به قطب تجاری و تر ت‬ ‫انزی� و انعقاد پیمان‌های پویل دو و چندجانبه با کشورهای‬ ‫اروپا� اهمیت‬ ‫طرف تجارت می‌باشد‪.‬در مورد کشورهای دیگر در مباحث اقتصادی کشورهای ی‬ ‫خایص دارند‪ .‬البته تاکید شده که اگر تحریم‌ها کنار گذاشته و لغو شوند تمام اقتصاد خود‬ ‫را به اروپا وصل نخواهیم کرد‪.‬‬ ‫‌بی� بانک ن‬ ‫طبق پیش ن‬ ‫کشورها� مانند‬ ‫جها� با برداشته‌شدن تحریم‌ها صادرات ایران به‬ ‫ی‬ ‫بریتانیا‪ ،‬ی ن‬ ‫چ�‪ ،‬هند‪ ،‬ترکیه افزایش پیدا خواهد کرد‪ .‬بخش عمده‌ای از این صادرات مربوط‌به‬ ‫‌جنو�‪،‬‬ ‫صادرات نفت و گاز می‌شود‪ .‬پس از تحریم‌ها صادرات به کشورهای روسیه‪ ،‬کره ب‬ ‫تاجیکستان‪ ،‬پاکستان و هنگ‌کنگ ی ز‬ ‫ن� افزایش خواهد یافت‪ ،‬اما این افزایش به اندازه افزایش‬ ‫کشورها� چون فرانسه‪ ،‬آلمان‪،‬‬ ‫صادرات به کشورهای گروه اول نیست‪ .‬در صادارت ایران به‬ ‫ی‬ ‫ت‬ ‫ز‬ ‫‌عر� ی ز‬ ‫ن� شاهد افزایش خواهیم بود‪ ،‬اما این افزایش کم� از یم�ان‬ ‫ایتالیا و امارات‌متحده ب‬ ‫افزایش در صادرات به کشورهای گروه اول و دوم خواهد بود‪.‬‬ ‫با برداشته شدن تحریم‌ها واردات ایران از کشورهای ایاالت متحده‪ ،‬آلمان‪ ،‬هلند و کشورهای‬ ‫ین‬ ‫‌جنو�‪ ،‬ی ن‬ ‫همچن� افزایش واردات ایران از‬ ‫چ� و سنگاپور افزایش خواهد یافت‪.‬‬ ‫آسیا� کره ب‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫‌عر�‪ ،‬ترکیه‪ ،‬عمان و پاکستان ی ز‬ ‫ن� پیش‌بی� می‌شود‪ .‬با لغو تحریم‌ها‪،‬‬ ‫ه‬ ‫‌متحد‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫اما‬ ‫کشورهای‬ ‫ب‬ ‫اتاق بازر ن‬ ‫گا� صنایع و تجارت آلمان‪ ،‬در انتظار افزایش حجم مبادالت تجاری با ایران است‪.‬‬ ‫م�ان تجارت آلمان با ایران می‌تواند تا دو برابر افزایش یابد‪ ،‬ن‬ ‫در کوتاه‌مدت ی ز‬ ‫یع� از ‪2/7‬‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫چن� پیش‌بی� می‌شود که در میان‌مدت حجم‬ ‫میلیارد یورو به ‪ 6‬میلیارد یورو خواهد رسید و ی‬ ‫مبادالت به بیش از ‪ 10‬میلیارد یورو خواهد رسید‪.‬‬

‫‪25‬‬

‫‪26‬‬

‫رابطه ایران و آمریکا در دوره بعد از تحریم‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫روابط ایران و آمریکا روابطی پیچیده و در هم تنیده با فاکتورها و عنارص مختلفی است که‬ ‫درگ�ند‪ .‬دسته اول عنارص ساختاری هستند که هم‬ ‫حداقل سه دسته عنرص در این موضوع ی‬ ‫معنا� را‪ .‬این ساختارها به ر ت‬ ‫اح� نه‬ ‫ساختارهای‬ ‫‌گ�ند و هم‬ ‫ساختارهای مادی را دربر می ی‬ ‫ی‬ ‫قابل اغماض هستند و نه قابل تعمیم‪.‬‬ ‫ن‬ ‫ایران یک قدرت منطقه‌ای است و آمریکا یک قدرت جها�‪ .‬قدرت منطقه‌ای مانند ایران زیر‬ ‫بار قدرت ن‬ ‫جها� نمی‌رود‪ .‬هم ی ن‬ ‫انقال� علیه‬ ‫چن� ایران کشوری است که در آن انقالب شده؛ ب‬ ‫رژیم شاهی که مورد حمایت آمریکا بوده است‪.‬‬ ‫ن‬ ‫انسا� برمی‌گردد‪ .‬به رسان‪ ،‬نخبگان‪ ،‬مردم و نحوه نگرش و‬ ‫دسته دوم از موانع به عوامل‬ ‫تصورها و برداشت‌های آنها باز می‌گردد‪ .‬ممکن است این برداشت‌ها اشتباه باشند اما بودن‬ ‫آنها ش‬ ‫بخ� از واقعیت است‪.‬‬ ‫ن‬ ‫جا� که آن عوامل ساختاری با این عوامل‬ ‫دسته سوم به سیاست‌گذاری‌ها بر می‌گردد یع� ی‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫انسا� با هم ترکیب می‌شوند و منجر به این می‌شود که چه سیاس� اتخاذ شود‪ .‬سیاس� که‬ ‫ن‬ ‫آمریکا در قبال ایران اتخاذ کرده در دوران بعد از انقالب مبت� بر این بوده که ایران دشمن‬ ‫ت‬ ‫حکوم� این دشمن را عوض کرد و برخی می‌گویند‬ ‫است‪ .‬عده‌ای می‌گویند باید کال ساختار‬ ‫مهار یا تضعیف کرد‪.‬‬ ‫ساختار‪ ،‬عوامل ن‬ ‫انسا� و سیاست‌گذاری‌ها با یک مفهوم‪ ،‬بسیار گره خورده و آن ب�‌اعتمادی‬ ‫خییل عمیق است‪ .‬اگر همه اینها را مورد توجه قرار دهیم‪ ،‬انتظار فوری و کوتاه‌مدت از‬ ‫اینکه حل و فصل این پرونده تبدیل به گشودن فصل‌های جدید در مناسبات دوجانبه و‬ ‫رسمی‌شود‪ ،‬با واقعیت خییل فاصله دارد‪ .‬هر قدر هم اختالفات ایران و آمریکا در خالل‬ ‫اخ� کم شده‌باشد ‪ -‬که نشانه ی ن‬ ‫چن� وضعی هنوز مشاهده نمی‌شود‪-‬‬ ‫مذاکرات دو سال ی‬ ‫ق‬ ‫اختالفات بنیادی بر رس ترتیبات منطقه‌ای خاورمیانه هنوز به قوت خود با� است و‬ ‫آمریکا�‌ها برای پیش بردن سیاست‌های خود با دیگر کشورهای منطقه‪ ،‬از سیاست مهار ایران‬ ‫ی‬ ‫دست برنخواهند داشت و ی ن‬ ‫هم� سیاست موجب محدودیت‌های اقتصادی اعالم‌نشده برای‬ ‫ایران خواهد‌شد‪.‬‬ ‫به گزارش مجله فارن پالیس رئیس جمهور ایران در ماه مارس ‪ 2015‬اعالم کرده بود که‬ ‫مذاکرات هسته‌ای ی ن‬ ‫اول� گام به سوی ارتباطات سازنده با دنیا است‪ .‬بر طبق گفته‌های او‪،‬‬ ‫ین‬ ‫همچن� با‬ ‫کشورها� که اکنون با آنها روابط رسدی دارد و‬ ‫ایران قصد دارد روابط خود را با‬ ‫ی‬ ‫دستیا�‬ ‫با‬ ‫‌رسد‬ ‫ی‬ ‫م‬ ‫نظر‬ ‫به‬ ‫این‬ ‫ر‬ ‫بناب‬ ‫بخشد‪.‬‬ ‫بهبود‬ ‫است‬ ‫تنش‬ ‫کشورها� که روابط با آنها دارای‬ ‫ب‬ ‫ی‬ ‫به توافق هسته‌‌‌ای باید منتظر توسعه قابل توجهی در روابط ایران و آمریکا باشیم‪ .‬در واقع‬ ‫دستیا� به توافق بر رس مسئله هسته‌ای ایران‪ ،‬اصیل‌ترین دلیل تنش ی ن‬ ‫ب� ایران و آمریکا‬ ‫با‬ ‫ب‬ ‫برطرف شده‌است‪ .‬اما دو کشور بر رس مسائل دیگر‪ ،‬مانند حقوق شب�‪ ،‬اختالفات ارسائیل‬ ‫ین‬ ‫فلسط�‪ ،‬جنبش حزب الله لبنان‪ ،‬و اختالفات داخیل در سوریه و یمن اختالفات جدی‬ ‫و‬ ‫ت‬ ‫دارند؛ اگرچه دیدگاه مش�یک در مورد بازگرداندن امنیت به عراق و افغانستان‪ ،‬مبارزه با‬ ‫ت‬ ‫ین‬ ‫افراطیون‪ ،‬ی ن‬ ‫تحقیقا�‬ ‫همچن� زمینه‌های علمی و‬ ‫تأم� صلح در اقیانوس هند و خلیج عدن و‬ ‫دارند‪.‬‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫رابطه ایران و اروپا در دوره بعد از تحریم‬

‫تاث� ی ز‬ ‫نظ�‬ ‫انگ�ه‌های مختلف ی‬ ‫از ابتدای روی کار آمدن دولت یازدهم اتحادیه اروپا تحت ی‬ ‫توسعه روابط اقتصادی و انرژی و افزایش حجم رسمایه‌گذاری در ایران‪ ،‬افزایش نفوذ در‬ ‫منطقه‪ ،‬اثرگذاری بر روند صلح خاورمیانه با استفاده از نفوذ و جایگاه ایران‪ ،‬مبارزه با تروریسم‬ ‫جلوگ�ی از اشاعه سالح‌های کشتار جمعی و ایجاد نظام چندجانبه‌‌گر یا� به‌جای‬ ‫و بنیادگر یا�‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫یک‌جانبه گر یا� آمریکا در خاورمیانه و ایفای نقش یک قدرت یب�‌الملیل اثرگذار در کنار آمریکا‬ ‫تالش می‌کند تا روابط سیایس خود را با تهران ت‬ ‫گس�ش دهد‪ .‬در مقابل ایران ی ز‬ ‫ن� در راستای‬ ‫بهره یگ�ی از نفوذ اقتصادی اتحادیه اروپا در اقتصاد و تجارت ی ن‬ ‫ب�‌الملل‪ ،‬استفاده از قدرت‬ ‫ب�‌الملیل آن در حل و فصل بحران های ی ن‬ ‫سیایس و ی ن‬ ‫ب�‌الملیل‪،‬جذب رسمایه‌گذاری‌های‬ ‫خارجی اروپا با توجه‌به نیازهای کشور‪ ،‬استفاده از تکنولوژی‌های جدید و دانش نوین اعضای‬ ‫اتحادیه اروپا در مسایل گوناگون‪ ،‬بهره یگ�ی از قدرت سیایس‪-‬اقتصادی آن در مقابل آمریکا‬ ‫و کم‌اثر ت ن‬ ‫‌ساخ� فشارهای سیایس و اقتصادی آمریکا همواره تمایل داشته است روابط خودش‬ ‫را با اروپا ت‬ ‫گس�ش دهد‪.‬‬ ‫اروپا� در حال بازگشت به صدر ش�کای تجاری ایران هستند و بر این اساس‬ ‫کشورهای ی‬ ‫اروپا�‌ها رنگ جدی‌تری به خود گرفته است‪ .‬از این رو‪ ،‬ایران هم ش�کای‬ ‫با‬ ‫تجاری‬ ‫مراودات‬ ‫ی‬ ‫اروپا� را پیدا کرده است و پیش‌بی�ن‬ ‫ت‬ ‫قدیمی و خریداران سن� کاالهای خود در بازارهای ی‬ ‫اروپا�‪ ،‬طی ماه‌های تآ�‪ ،‬از روندی رو به رشد‬ ‫می‌شود که ارزش تجارت خارجی با کشورهای ی‬ ‫برخوردار باشد‪ .‬آمارهای رسمی کشور ی ز‬ ‫اروپا�‪،‬‬ ‫‌خو� این را نشان می‌دهد که کشورهای ی‬ ‫ن� به ب‬ ‫در حال افزایش مراودات تجاری خود با تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایر نا� هستند و ی ن‬ ‫هم�‬ ‫امر‪ ،‬سبب شده تا در ماه‌های گذشته‪ ،‬ردپای افزایش صادرات کاالهای ایر نا� در بازار اروپا‬ ‫مشهودتر از قبل باشد‪.‬‬ ‫اروپا�‌ها مجدد برای خرید کاالهای ایر نا� گام‌های‬ ‫که‬ ‫دارد‬ ‫این‬ ‫از‬ ‫آمارهای گمرک حکایت‬ ‫ی‬ ‫اروپا� پررنگ‌تر‬ ‫جدیدی برمی‌دارند و در این میان‪ ،‬سهم ایتالیا نسبت به سایر کشورهای ی‬ ‫مناس� را با ایران داشته است و بسیاری از‬ ‫است؛ البته آلمان هم در گذشته مراودات تجاری ب‬ ‫ن‬ ‫خو� در این کشور داشته‌اند‪.‬‬ ‫کاالهای ایرا� خریداران ب‬ ‫آلمان به‌عنوان ت‬ ‫اروپا� شناخته می‌شود‪.‬‬ ‫سن�‌ترین ش�یک تجاری ایران در میان کشورهای ی‬ ‫پیش‌از آن‌که فشار تحریم‌ها افزایش یابد‪ ،‬این کشور مراودات تجاری خود با ایران را تقویت‬ ‫اخ� روابط اقتصادی دو کشور با افت قابل توجهی مواجه‬ ‫کرده بود اما طی سه سال ی‬ ‫ن‬ ‫شده‌است‪ .‬برخی کارشناسان اتاق بازرگا� آلمان معقتدند که پس از لغو تحریم‌ها‪ ،‬حجم‬ ‫مبادالت بازر ن‬ ‫گا� میان دو کشور می‌تواند به ‪ 12‬میلیارد یورو برسد‪ .‬اهمیت ت‬ ‫گس�ش روابط‬ ‫اقتصادی با ایران در رسانه‌های ن‬ ‫آلما� هم هویداست‪ .‬به عنوان مثال در هفته نامه اشپیگل‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫تن‬ ‫نشس� بر‬ ‫ممکن است دو کشور از تجربه مذاکرات هسته‌ای به این نتیجه رسیده باشند که‬ ‫م� مذاکره ت‬ ‫رس ی ز‬ ‫به� از تبادل پیام و تهدید از طریق واسطه‌ها است‪ .‬اگرچه تحلیل‌گران روابط‬ ‫ن‬ ‫ب�‌الملل معتقدند که شدت دشم� ی ن‬ ‫ین‬ ‫ب� دو کشور به اندازه‌ای است که نمی‌توان انتظار‬ ‫داشت در روابط آن‌ها گشایش فوری حاصل شود‪ .‬با این وجود انتظار می‌رود که سابقه‬ ‫روابط دو کشور به تدریج کمرنگ شود و رو به صلح نهد‪ .‬البته این به این معنا نیست که‬ ‫دو طرف مشتاق به همکاری هستند‪ ،‬اما مالحظات سیایس می‌تواند آن‌ها را به این سمت‬ ‫سوق دهد‪.‬‬ ‫ش‬ ‫آمریکا� باز می‌کند و این خود‬ ‫‌های‬ ‫ت‬ ‫ک‬ ‫�‬ ‫روی‬ ‫به‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫ان‬ ‫ر‬ ‫ای‬ ‫درهای‬ ‫حال‬ ‫هر‬ ‫به‬ ‫ان‬ ‫توافق ایر‬ ‫ی‬ ‫ت‬ ‫زمینه‌ای برای تجارت و رسمایه گذاری بیش� در آینده خواهد‌شد‪.‬‬

‫‪27‬‬

‫‪28‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫عالوه بر مصاحبه با محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران‪ ،‬سفر ی ژ‬ ‫ب�ن زنگنه وزیر نفت ایران‬ ‫به ی ن‬ ‫ش‬ ‫برل� هم به عنوان ش‬ ‫بخ� از مطالب درباره روابط ایران و آلمان منت� می‌شود که این امر‬ ‫نشان دهنده اهمیت روابط تآ� دو کشور است‪.‬‬ ‫آمارهای گمرک از تجارت خارجی ایران در چهار ماه نخست سال جاری میالدی نشان می‌دهد‬ ‫که طی این مدت از ‪ 48‬کشوری که ایران ت‬ ‫بیش�ین صادرات را به آنها داشته‪ ،‬تنها هشت کشور‬ ‫ت‬ ‫اروپا� که بیش�ین سهم از صادرات ایران را به خود‬ ‫از قاره اروپا بوده است‪ .‬هشت کشور ی‬ ‫نسبت داده‌اند‪ ،‬شامل ایتالیا‪ ،‬اسپانیا‪ ،‬فدراسیون روسیه‪ ،‬هلند‪ ،‬بلژیک‪ ،‬انگلستان و اوکراین‬ ‫ب� ایتالیا ت‬ ‫بوده و در این ی ن‬ ‫بیش�ین سهم را به خود نسبت داده است‪.‬‬ ‫ت‬ ‫روسیه و ایران منافع مش�ک زیادی دارند و هردو کشور توافق کرده‌اند که تجارت دوجانبه‬ ‫خود را افزایش دهند‪ .‬اگرچه روسیه ت‬ ‫پویا� نداشت و‬ ‫ح� اگر تحت تحریم نبود اقتصاد ی‬ ‫شانس تبادل تکنولوژی و دانش در ت‬ ‫بیش� بخش‌ها وجود ندارد‪.‬‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫رابطه ایران با سایر کشورها در دوره بعد از تحریم‬

‫آمارهای گمرک از تجارت خارجی ایران در چهار ماه منتهی به یت� ماه سال جاری نشان می‌دهد‬ ‫که طی این دوره از ‪ 48‬کشوری که ایران با آنها مراودات تجاری داشته است‪ 32 ،‬کشور از آسیا‬ ‫بودند که بر این اساس‪ ،‬ی ن‬ ‫چ� عمده‌ترین مقصد صادر تا� ایران از آسیا بوده است؛ به‌طوری‌که‬ ‫ن‬ ‫با ی ز‬ ‫چ�‪ ،‬تراز تجاری این دو کشور حدود‬ ‫م�ان صادرات ‪ 2‬میلیارد و ‪ 562‬میلیون دالری ایران به ی‬ ‫چ� رقم خورده است‪ .‬پس از آن عراق ت‬ ‫‪ 956‬میلیون دالر به نفع ی ن‬ ‫بیش�ین صادرات ایران را‬ ‫به خود اختصاص داده و تراز تجاری ایران با این کشور یک میلیارد و ‪ 974‬میلیون دالر ثبت‬ ‫سوم� مقصد عمده صادر تا� کشور ی ز‬ ‫شده‌است‪ .‬ی ن‬ ‫عر� بوده که طی مبادالت‬ ‫ن� امارات متحده ب‬ ‫خود با ایران سود یک میلیارد و ‪ 355‬میلیون دالری را از آن خود کرده است‪ .‬این در حایل است‬ ‫که ایران طی مبادالت خود با هند‪ 69 ،‬میلیون دالر سود کسب کرده است‪ .‬افغانستان ی ز‬ ‫ن�‬ ‫به‌عنوان ییک از عمده مقصد‌های صادر تا� ایران محسوب می‌شود که طی دوره مورد برریس‪،‬‬ ‫ین‬ ‫ایران از تجارت با این کشور ‪ 806‬میلیون دالر نفع برده است‪ .‬ترکیه ی ز‬ ‫ششم�‬ ‫ن� با اینکه‬ ‫کشوری است که ت‬ ‫بیش�ین سهم از صادرات ایران را به خود نسبت داده‪ ،‬اما طی این دوره تراز‬ ‫تجاری ایران با این کشور منفی ‪ 544‬میلیون دالر و به نفع ترکیه بوده است‪ .‬عالوه‌براین در این‬ ‫بازه ن‬ ‫زما�‪ ،‬تراز تجاری ایران با کشورهای ترکمنستان‪ ،‬پاکستان‪ ،‬عمان‪ ،‬جمهوری آذربایجان‪،‬‬ ‫کویت‪ ،‬تایلند‪ ،‬اردن‪ ،‬عربستان سعودی‪ ،‬قزاقستان‪ ،‬قطر‪ ،‬ارمنستان‪ ،‬بنگالدش‪ ،‬ویتنام‪،‬‬ ‫رسیالنکا‪ ،‬لبنان‪ ،‬سوریه‪ ،‬گرجستان و تاجیکستان مثبت و با کشورهای تایوان‪ ،‬جمهوری کره‪،‬‬ ‫ین‬ ‫فیلیپ� منفی بوده است‪.‬‬ ‫اندونزی‪ ،‬مالزی‪ ،‬ژاپن و‬ ‫ت‬ ‫ز‬ ‫در ی ن‬ ‫آفریقا� ین� مرص بیش�ین سهم از صادرات ایران را داشته‪ ،‬به‌طوری‌که طی‬ ‫ب� کشورهای‬ ‫ی‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫دهم� مقصد عمده صادرا� ایران بوده‪ .‬سودان‪ ،‬کنیا‪ ،‬تانزانیا‪ ،‬آفریقای‬ ‫دوره مورد برریس ی‬ ‫ت‬ ‫ز‬ ‫ش‬ ‫آفریقا� ایران بوده‌اند‪.‬‬ ‫جنو�‪ ،‬سومایل و جیبو� ین� سایر �کای‬ ‫ی‬ ‫ب‬ ‫ن� با ت‬ ‫ت‬ ‫بیش�ین صادرات ایران به قاره اقیانوسیه ی ز‬ ‫اس�الیا بوده به‌طوری‌که ایران طی مبادالت‬ ‫تجاری با این کشور‪ 2 /4 ،‬میلیون دالر سود کسب کرده است‪ .‬با وجود پیش ن‬ ‫‌بی�‌ها درباره‬ ‫جدال ت‬ ‫عر� نفت ی ز‬ ‫خ� پس از رفع تحریم‌ها‪ ،‬اما از جنبه‬ ‫نف� احتمایل ایران با کشورهای ب‬

‫پیش ن‬ ‫‌بی� بازار مرصف انرژی تا سال ‪( 2035‬منبع‪:‬‬ ‫ش‬ ‫گزارش ماه فوریه �کت ‪)BP‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫حوزه انرژی (نفت و گاز) و فلزات‬

‫معت� اقتصادی در دنیا‪ ،‬پیش ن‬ ‫‌بی� می‌شود تا سال ‪ 2035‬تقاضای‬ ‫بر اساس گزارش های منابع ب‬ ‫ن‬ ‫جها� نفت کاهش داشته باشد‪ .‬این امر هم به دلیل افزایش قیمت استحصال این ماده‬ ‫ن‬ ‫جایگزی� سایر منابع انرژی مانند گاز و سوخت هسته‌ای‪ .‬به ی ن‬ ‫‌هم� دلیل است‬ ‫می‌باشد و هم‬ ‫ن‬ ‫س� نزویل خواهد داشت‪ .‬نمودار‬ ‫تام� انرژی نسبت به سایر انرژی ها ی‬ ‫که سهم نفت خام در ی‬ ‫زیر این امر را ت‬ ‫به� نشان می‌‌دهد‪:‬‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫گس�ش هر چه ت‬ ‫روابط اقتصادی رفع تحریم‌ها می تواند باعث ت‬ ‫بیش� روابط اقتصادی ایران‬ ‫عر� خلیج فارس شود‪.‬‬ ‫در دیگر حوزه ها با برخی کشورهای ب‬ ‫عر� متحده مهم ترین ش�یک تجاری ایران در ی ن‬ ‫ب� این کشورها است‪ .‬وزیر اقتصاد‬ ‫امارات ب‬ ‫‌عر� در ماه ژوئن اعالم کرد حجم روابط تجاری ایران و امارات در سال ‪ 2014‬به‬ ‫امارات‌متحده ب‬ ‫بیش از ‪ 17‬میلیارد دالر افزایش یافت‪ .‬این در حایل است که حجم روابط تجاری دو کشور در‬ ‫ین‬ ‫چهارم� ش�یک تجاری امارات متحده‬ ‫سال ‪ 2011‬و قبل از تحریم‌ها ‪ 23‬میلیارد دالر بود‪ .‬ایران‬ ‫عر� محسوب می‌شود‪ .‬ی ن‬ ‫خ�گزاری‬ ‫دو� به ب‬ ‫حس� حقیقی نایب رییس "شورای تجاری ایرانیان" در ب‬ ‫ب‬ ‫ن‬ ‫نخست� سال پس‌از رفع تحریم‌ها پیش‌بی� می‌شود شاهد افزایش ی ن‬ ‫ین‬ ‫ب� ‪15‬‬ ‫فرانسه می‌گوید در‬ ‫تا ‪ 20‬درصدی حجم روابط تجاری ایران و امارات باشیم‪.‬‬ ‫پیش ن‬ ‫ز‬ ‫‌بی� می‌شود روابط تجاری و اقتصادی ایران و عمان ین� پس از رفع تحریم‌ها ارتقا یابد‬ ‫ز‬ ‫چون دو کشور هم اکنون ین� دارای روابط حسنه‌ای هستند‪.‬‬ ‫طبق اظهارات " جاسم سعدون" رییس مجمع مشاوران اقتصادی " الشعل" کویت‪ ،‬به‬ ‫جز امارات پیش ن‬ ‫عر� حاشیه خلیج‬ ‫‌بی� نمی‌شود روابط اقتصادی ایران و دیگر کشورهای ب‬ ‫تغی�ی بکند‪ .‬روابط اقتصادی ایران با امارات ت‬ ‫کشورها�‬ ‫بیش� خواهد‌شد اما در مورد‬ ‫فارس ی‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫تغی�‬ ‫چون عربستان یا کویت پیش‌بی� نمی‌شود بدون بهبود روابط سیایس شاهد این ی‬ ‫باشیم‪.‬‬ ‫ف‬ ‫ترکیه اگرچه از افزایش ظرفیت تولید نفت ایران منتفع می‌شود‪ ،‬از طر� با رقابت ژئوپولتییک‬ ‫و مایل از جانب ایران مواجه خواهد‌شد‪.‬‬

‫‪29‬‬

‫‪30‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫در بخش ت‬ ‫نف� و گازی اما ایران به دنبال افزایش درآمدهای خود می‌باشد‪ .‬این امر در رسفصل‬ ‫های برنامه ششم کامال مشخص است‪ .‬بندهای مربوط به انرژی در برنامه به قرار زیر‬ ‫می‌باشد‪:‬‬ ‫ن‬ ‫تأم� بودجه‌ی عمومی به‬ ‫تغی� نگاه به نفت و گاز و درآمدهای حاصل از آن‪ ،‬از منبع ی‬ ‫‪ -۱۰‬ی‬ ‫«منابع و رسمایه‌های زاینده‌ی اقتصادی» و دائمی شدن اساسنامه‌ی صندوق توسعه‌ی میل‬ ‫با تنفیذ اساسنامه‌ی موجود و واریز ساالنه ‪ ۳۰‬درصد از منابع حاصل از صادرات نفت و‬ ‫میعانات گازی و خالص صادرات گاز به صندوق توسعه‌ی میل و افزایش حداقل ‪ ۲‬واحد‬ ‫درصد سالیانه به آن‪.‬‬ ‫نج�ه‌ی ارزش صنعت نفت و گاز و کاهش شدت انرژی‪.‬‬ ‫‪ -۱۱‬تکمیل ز ی‬ ‫ت‬ ‫ش‬ ‫‪ -۱۲‬حمایت از تأسیس �کت‌های یغ�دول� برای رسمایه‌گذاری در فعالیت‌های اکتشاف (نه‬ ‫مالکیت)‪ ،‬بهره‌برداری و توسعه‌ی میادین نفت و گاز کشور به‌ویژه میادین ت‬ ‫مش�ک در چارچوب‬ ‫سیاست‌های کیل اصل ‪.۴۴‬‬ ‫‪ -۱۵‬واگذاری طرح‌های جمع‌آوری‪ ،‬مهار‪ ،‬ت‬ ‫کن�ل و بهره‌برداری از گازهای همراه تولید در کلیه‌ی‬ ‫میادین نفت و تأسیسات صنعت نفت به مردم‪.‬‬ ‫نج�ه‌ی ارزش صنعت نفت و گاز و توسعه‌ی تولید‬ ‫‪ -۱۶‬افزایش ارزش‌افزوده از طریق تکمیل ز ی‬ ‫کاالهای دارای بازدهی بهینه (بر اساس شاخص شدت مرصف انرژی)‬ ‫پای� ت‬ ‫ت‬ ‫باالدس� و ی ن‬ ‫‌دس� نفت و گاز با تأسیس و تقویت‬ ‫‪ -۱۷‬دانش‌بنیان نمودن صنایع‬ ‫ش�کت‌های دانش‌بنیان برای طراحی‪ ،‬مهندیس‪ ،‬ساخت‪ ،‬نصب ی ز‬ ‫تجه�ات و انتقال فناوری‬ ‫خودکفا�‪.‬‬ ‫به‌منظور افزایش‬ ‫ی‬ ‫ض‬ ‫نها� از مخازن و چاه‌های نفت و گاز‪.‬‬ ‫‪ -۱۸‬افزایش مستمر �یب بازیافت و برداشت ی‬ ‫این بندها نشان می دهند ایران تصمیم دارد ظرفیت بازار خود را در دوره پیش از تحریم‬ ‫بازگرداند و در این جهت برنامه ریزی و رسمایه گذاری خواهد کرد‪.‬‬ ‫جنو�‪ ،‬طبق پیش ن‬ ‫‌بی�‌ها تا سه سال آینده درآمدهای‬ ‫با توجه به طرح‌های توسعه‌ای در پارس ب‬ ‫ض‬ ‫جنو� در حال حا�‬ ‫‌جنو� به ‪ ۳‬برابر خواهد رسید‪ .‬مجتمع گاز پارس ب‬ ‫گازی ایران در پارس ب‬ ‫روزانه ‪ ۱۵۵‬میلیون دالر و ساالنه ‪ ۵۶‬میلیارد دالر برای کشور درآمدز یا� دارد‪ ،‬اما با تکمیل‬ ‫جنو� در سال ‪ ۹۶‬ی ز‬ ‫م�ان درآمدز یا� این میدان گازی به ‪ ۱۶۷‬میلیارد دالر در سال‬ ‫فازهای پارس ب‬ ‫افزایش خواهد یافت‪.‬‬ ‫استخراج گاز در دنیا هم پیش ن‬ ‫‌بی� می‌شود با افزایش همراه گردد‪:‬‬

‫‪31‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫پیش ن‬ ‫‌بی� رشد مرصف گاز تا سال ‪( 2030‬میلیارد تن)‬ ‫(منبع‪ :‬گزارش ماه فوریه ش�کت ‪)BP‬‬

‫با رفع تحریم‌ها و ورود ایران به بازار ن‬ ‫جها� نفت که همراه با کسب سهم خود در دوران‬ ‫پیش از تحریم خواهد بود‪ ،‬به دلیل عرضه مازاد‪ ،‬قیمت این ماده خام کاهش خواهد یافت‬ ‫اخ� ریاست جمهوری ن‬ ‫مب�‬ ‫و به حدود ‪ 40‬دالر خواهد رسید (برآورد قیمت نفت در بخشنامه ی‬ ‫بر ی ن‬ ‫تعی� سقف بودجه عمومی کشور به بشکه ای ‪ 42‬دالر)‪ .‬البته ییک دیگر از علت‌های این‬ ‫ت‬ ‫کاهش را تقویت ارزش دالر در سال‌های آ� می‌دانند که به دنبال بهبود وضعیت اقتصادی‬ ‫ایاالت متحده به وقوع می‌پیوندد‪.‬‬

‫‪32‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺍﺭﺯﺵ ﺩﻻﺭ‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫ن‬ ‫پیش ن‬ ‫جها� قیمت نفت تا سال ‪2019‬‬ ‫‌بی� روند‬ ‫(منبع‪ :‬ی ز‬ ‫ب�ینس مانیتور)‬

‫‌بی� می‌شود قیمت ن‬ ‫در مورد قیمت فلزات هم پیش ن‬ ‫جها� فوالد و سایر فلزات به دلیل‬ ‫رسمایه‌گذاری عمده کشورها در تولید آن‪ ،‬کاهش رشد اقتصادی ی ن‬ ‫چ� در سال‌های تآ� و‬ ‫افزایش ارزش دالر آمریکا‪ ،‬در نهایت افزایش نخواهد یافت‪.‬‬ ‫ن‬ ‫‌چن� به‌ثمر‬ ‫در هر صورت ورود ایران به بازار نفت دنیا و تالش برای کسب جایگاه خود‪ ،‬هم ی‬ ‫جنو� و افزایش صادرات گاز ایران‪ ،‬قطعا سبب ورود‬ ‫رسیدن طرح‌های توسعه‌ای در پارس ب‬ ‫گ‬ ‫گ‬ ‫منابع ارزی به کشور و افزایش نقدین� خواهد‌شد‪ .‬پس ییک دیگر از دالیل افزایش نقدین�‪،‬‬ ‫افزایش صادرات ت‬ ‫نف� و گازی خواهد بود‪.‬‬

‫ﺭﻓﻊ ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻫﺎ‬

‫ﺗﻌﻤﻴﻖ ﺭﻛﻮﺩ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺩﺭ‬

‫ﻓﺸﺎﺭ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ‬

‫ﺳﺎﻝ ‪ ،94‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﺮﺍﻱ‬

‫ﺑﻴﻜﺎﺭﻱ‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﺩﺭ ‪95‬‬

‫ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻧﻘﺪﻳﻨﮕﻲ ﺑﺮﺍﻱ‬

‫ﺧﺮﻭﺝ ﺍﺯ ﺭﻛﻮﺩ ﻭ ﻛﺎﻫﺶ‬ ‫ﺑﻴﻜﺎﺭﻱ‬

‫ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻧﻔﺖ‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫نرخ ارز‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫تحریم‌های ت‬ ‫‌ها� هستند که علیه ایران وضع شده و‬ ‫نف� و بانیک دو مورد از مهم‌ترین تحریم ی‬ ‫باعث کاهش عرضه ارز در بازار شده‌است‪ .‬در واقع درآمدهای ت‬ ‫نف� و کشور که به ی ن‬ ‫پای� ترین‬ ‫اخ� رسیده است‪ ،‬با برداشته‌شدن تحریم‌ها می‌تواند افزایش قابل توجهی‬ ‫مقدار سال‌های ی‬ ‫داشته باشد و عرضه ارز را در بازار افزایش دهد‪ .‬از سوی دیگر برداشته‌شدن تحریم‌های‬ ‫ن� می‌تواند سهولت مبادالت ارزی‪ ،‬ت‬ ‫بانیک ی ز‬ ‫گس�ش صادرات و مقاصد صادر تا� و در نتیجه‬ ‫تأث�‬ ‫ورود ارز به کشور را به‌همراه داشته باشد که به‌نوبه‌خود می تواند در وضعیت بازار ارز ی‬ ‫به‌سز یا� داشته باشد‪.‬‬ ‫تأث�ات فوق الذکر را بر بازار ارز داشته باشد و از طریق کانال‌های‬ ‫اینکه رفع تحریم‌ها بتواند ی‬ ‫ت‬ ‫مذکور نرخ ارز را کاهش دهد‪ ،‬مسئله‌ای درو ‌نزا نبوده و کامال ً متأثر از تصمیمات بزرگ�ین‬ ‫‌گ�ی پویل و ارزی کشور ن‬ ‫یع� بانک مرکزی است و اکونومیست در مورد دوران‬ ‫نهاد تصمیم ی‬ ‫پساتحریم‪ ،‬معتقد است که گرچه رفع تحریم‌ها آثار بزرگ اقتصادی را با خود به‌‌همراه دارد‬ ‫چشمگ� نرخ ارز نخواهد‌شد‪ .‬هر چند سبب متعادل شدن و کاهش قیمت‬ ‫اما موجب کاهش‬ ‫ی‬ ‫ارز می‌شود‪ .‬نمودار زیر نوسانات نرخ ارز را در طول انجام مذاکرات هسته‌ای نمایش می‬ ‫نس� ش‬ ‫کاه� را در پ� داشته است‪.‬‬ ‫دهد که روند ب‬ ‫یز‬ ‫ب�ینس مانیتور در آخرین گزارش خود نرخ ارز را تا پایان سال ‪ 2015‬برابر ‪ 33،000‬ریال و برای‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫چن� درآمدهای ارزی حاصل از فروش‬ ‫سال ‪ 2016‬برابر ‪ 37،000‬ریال پیش‌بی� می کند‪ .‬هم ی‬ ‫نفت خام‪ ،‬مهم ترین منبع ی ن‬ ‫تغی� دراین‬ ‫تأم� ارز در کشور به‌شمار می آید و هرگونه ی‬ ‫ن‬ ‫تأث� مستقیمی بر بازار ارز داشته باشد‪ .‬پیش‌بی� افت رشد اقتصادی ی ن‬ ‫چ�‬ ‫درآمدها می‌تواند ی‬ ‫و تقویت ارزش دالر هم در افزایش نرخ ارز موثر است‪.‬‬

‫‪33‬‬

‫‪34‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫نوسانات نرخ دالر در بازار آزاد در دوره مذاکرات‬ ‫هسته‌ای (منبع‪ :‬بانک مرکزی)‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬ ‫‌بی� بانک ن‬ ‫پیش ن‬ ‫جها� و ی ز‬ ‫ب�ینس مانیتور از نرخ ارز‬

‫ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﺑﺎﻧﻚ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻭ ﺑﻴﺰﻳﻨﺲ ﻣﺎﻧﻴﺘﻮﺭ ﺍﺯ ﻧﺮﺥ ﺍﺭﺯ‬ ‫ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫بر اساس گزارش بانک مرکزی‪ ،‬در یت�ماه ‪ 1394‬قیمت فروش یک دالر آمریکا و یک یورو در‬ ‫بازار آزاد شهر تهران به ترتیب ‪ 32820‬و ‪ 36598‬ریال بود که نسبت به ماه قبل به ترتیب ‪ 1‬و‬ ‫‪ 1.2‬درصد کاهش و در مقایسه با ماه مشابه سال ‪ ،1393‬دالر ‪ 4.5‬درصد افزایش و یورو ‪14.7‬‬ ‫درصد کاهش یافته است‪.‬‬

‫‪35‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫متوسط قیمت فروش ارزهای عمده (اسکناس) در‬ ‫بازار آزاد شهر تهران (ریال) (منبع‪ :‬بانک مرکزی)‬

‫هم ی ن‬ ‫چن� این گزارش بیان می کند که در چهار ماه اول سال ‪ 1394‬متوسط قیمت فروش یک‬ ‫دالر آمریکا و یک یورو در بازار آزاد شهر تهران به ترتیب ‪ 33159‬ريال و ‪ 36774‬ريال بود که‬ ‫نسبت به دوره مشابه سال قبل دالر ‪ 3.5‬درصد افزایش یافت اما یورو ‪ 16.4‬درصد کاهش‬ ‫داشته است‪.‬‬

‫‪36‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬ ‫تغی� متوسط قیمت فروش ارزهای عمده‬ ‫درصد ی‬ ‫(اسکناس) در بازار آزاد شهر تهران (منبع‪ :‬بانک‬ ‫مرکزی)‬

‫‪37‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫رشد ارزش دالر آمریکا در مقابل سایر ارزها‬ ‫(منبع‪ :‬ی ز‬ ‫ب�ینس مانیتور)‬

‫‪38‬‬

‫ریسک اقتصادی و سیایس ایران‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫رسمایه‌گذاری خارجی نیاز به اطمینان و ثبات دارد و ش� تک� که در کشوری رسمایه‌گذاری‬ ‫مطم� باشد که تا پایان دوره رسمایه‌گذاری و ن‬ ‫ئن‬ ‫زما� که سود حاصل‬ ‫می‌کند‪ ،‬باید از این نکته‬ ‫ت‬ ‫از رسمایه‌گذاری عاید وی خواهد‌شد‪ ،‬وضعیت نسبتا باثبا� وجود خواهد داشت و ش�ایط‬ ‫تغی� نخواهد کرد و به‬ ‫اسایس و بنیادین کشوری که رسمایه‌گذاری در آن انجام می‌شود‪ ،‬ی‬ ‫این ترتیب‪ ،‬پروژه مورد رسمایه‌گذاری عقیم و ناتمام نخواهد ماند‪ .‬ممکن است ریسک‌های‬ ‫تجاری ش‬ ‫نا� از رسمایه‌گذاری خارجی توسط نهادهای فعال در بازارهای مایل پوشش داده‬ ‫شود‪ ،‬اما ریسک‌های سیایس معموال بزرگ‌تر و جدی‌تر از آن هستند که نهادهای مزبور‬ ‫‌ها� هستند تا‬ ‫توان پوشش آنها را داشته باشند‪ ،‬از این‌رو معموال دولت‌ها به دنبال راه ی‬ ‫نوعی پوشش ریسک سیایس برای ش�کت‌های متبوع خود که در سایر کشورها رسمایه‌گذاری‬ ‫اروپا� ی ز‬ ‫نس� چشم‌انداز توافق هسته‌ای‬ ‫می‌کنند‪ ،‬فراهم کنند‪ .‬دولت‌های ی‬ ‫ن� با روشن شدن ب‬ ‫با ایران‪ ،‬در پ� آن بودند که نوعی پوشش ریسک سیایس و به‌طور مشخص پوشش ریسک‬ ‫بازگشت تحریم‌ها را برای ش�کت‌های خود فراهم آورند‪.‬‬ ‫توافق ایران و کشورهای گروه ‪ 5+1‬یک توافق بلند مدت است‪ .‬براساس این توافق‪ ،‬هر دو‬ ‫طرف می‌پذیرند که در دوره‌های ن‬ ‫زما� مشخص شده یک‌رسی اقدامات را انجام دهند‪ .‬با‬ ‫طرف�‪ ،‬به‌طور جدی آنچه در ت ن‬ ‫این حال‪ ،‬اگر هر یک از ی ن‬ ‫م� برجام مشخص شده‌است را‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫ش‬ ‫نقض کنند‪ ،‬طرف دیگر می‌تواند پس از طی ت�یفات حل و فصل اختالف که در م� برجام‬ ‫به آن اشاره شده‌است و در صورت ناموفق بودن آن شت�یفات و ی ز‬ ‫مکان�م‌ها‪ ،‬اجرای برجام‬ ‫را متوقف سازد‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬نوعی برگشت‌پذیری در برجام در نظر گرفته شده‌است‬ ‫(اگرچه ی ز‬ ‫مکان�م‌های حل و فصل اختالف‪ ،‬عمیل‌شدن آن را تا حدودی دشوار و زمان‌بر کرده‬ ‫است)‪.‬‬ ‫در حال ض‬ ‫حا� برخی از منتقدان «برجام» معتقدند که ایاالت‌متحده آمریکا با این اقدام‪،‬‬ ‫موضع خود در مقابل ایران را به شدت تضعیف کرده است و به این ترتیب‪ ،‬تحریم‌ها ت‬ ‫ح�‬ ‫در صورت توقف اجرای برجام‪ ،‬نمی‌توانند به شدت سابق احیا شوند؛ چرا که ایاالت‌متحده‬ ‫ت‬ ‫آمریکا به‌طور ن‬ ‫بگ�د تحریم‌ها علیه‬ ‫ضم� متعهد خواهد بود که در‬ ‫صور� که تصمیم ی‬ ‫‌ها� که با توصیه وی اقدام به‬ ‫ایران را مجددا وضع کند‪ ،‬باید آثار و تبعات آن بر ش�کت ی‬ ‫رسمایه‌گذاری در ایران کرده‌اند ی ز‬ ‫ن� مدنظر قرار دهد و تحریم‌ها را به‌گونه‌ای بازگرداند که‬ ‫آن ش�کت‌ها با زیان جدی مواجه نشوند‪ .‬ت‬ ‫ح� گفته می‌شود که در پیش‌نویس بیانیه‌ای که‬ ‫ایاالت‌متحده آمریکا تهیه کرده است تا در صورت اجرای برجام آن را اعالم کند‪ ،‬این نکته‬ ‫قید شده‌است که آمریکا ت‬ ‫ح� در صورت نقض برجام توسط ایران و بازگرداندن تحریم‌ها‪،‬‬ ‫این کار را به ‌گونه‌ای انجام خواهد داد که تبعات آن برای ش�کت‌های خارجی در حداقل‬ ‫ممکن باشد‪.‬‬ ‫بازگشت روند رشد به‌سطح مطلوب از بهبود روابط با غرب‪ ،‬مدیریت مطلوب‌تر اقتصاد‬ ‫‌گ�د‪ .‬به‌رغم این‌که اقتصاد ایران ت‬ ‫کم�‌از‬ ‫تغی�ات مطلوب ساالنه نشأت می ی‬ ‫کالن و ی‬ ‫پتانسیل خود توسعه خواهد یافت‪ ،‬ریسک‌های منتسب‌به این اقتصاد دارای روند نزویل‬ ‫می‌‌باشند‪.‬‬ ‫‌گ�ی رسمایه گذاران ی ن‬ ‫ب�‌الملیل برای ورود‬ ‫ریسک اقتصادی و سیایس عامل مهمی در تصمیم ی‬ ‫‌به بازار کشورها می‌باشد‪ .‬هر چه قدر ش�ایط سیایس و اقتصادی یک کشور از وضعیت ت‬ ‫باثبا�‬ ‫برخوردار باشد شاهد ورود رسمایه به آن کشور و رونق اقتصادی آن خواهیم بود‪ .‬در منطقه‬ ‫ین‬ ‫فلسط�‪ ،‬اردن‪،‬‬ ‫خاورمیانه‪ ،‬ایران در این شاخص در رتبه چهاردهم و باالتر از کشورهای‬

‫ﺭﻳﺴﻚ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻛﻮﺗﺎﻩ‬

‫ﻋﺮﺑﺴﺘﺎﻥ ﺳﻌﻮﺩﻱ‬

‫‪82.3‬‬

‫‪1‬‬

‫=‬

‫ﺭژﻳﻢ ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﺘﻲ‬

‫‪78.8‬‬

‫‪2‬‬

‫=‬

‫ﻛﻮﻳﺖ‬

‫‪74.4‬‬

‫‪3‬‬

‫=‬

‫ﻗﻄﺮ‬

‫‪71.2‬‬

‫‪4‬‬

‫‪+‬‬

‫ﺍﻣﺎﺭﺍﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫‪66.7‬‬

‫‪5‬‬

‫=‬

‫ﻋﻤﺎﻥ‬

‫‪62.1‬‬

‫‪6‬‬

‫=‬

‫ﺑﺤﺮﻳﻦ‬

‫‪58.8‬‬

‫‪7‬‬

‫‪+‬‬

‫ﻟﻴﺒﻲ‬

‫‪58.3‬‬

‫‪8‬‬

‫=‬

‫ﻋﺮﺍﻕ‬

‫‪57.5‬‬

‫‪9‬‬

‫=‬

‫ﺍﻟﺠﺰﺍﻳﺮ‬

‫‪55.4‬‬

‫‪10‬‬

‫=‬

‫ﻣﺮﺍﻛﺶ‬

‫‪50.4‬‬

‫‪11‬‬

‫=‬

‫ﻣﺼﺮ‬

‫‪47.5‬‬

‫‪12‬‬

‫=‬

‫ﺗﻮﻧﺲ‬

‫‪44.2‬‬

‫‪13‬‬

‫=‬

‫ﺍﻳﺮﺍﻥ‬

‫‪42.5‬‬

‫‪14‬‬

‫=‬

‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‬

‫‪42.3‬‬

‫‪15‬‬

‫=‬

‫ﺍﺭﺩﻥ‬

‫‪42.1‬‬

‫‪16‬‬

‫‪+‬‬

‫ﻟﺒﻨﺎﻥ‬

‫‪41.2‬‬

‫‪17‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻳﻤﻦ‬

‫‪36.2‬‬

‫‪18‬‬

‫=‬

‫ﺳﻮﺭﻳﻪ‬

‫‪30.2‬‬

‫‪19‬‬

‫=‬

‫ﻣﺪﺕ‬

‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪56.1‬‬ ‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺟﻬﺎﻧﻲ ‪54.4‬‬

‫ریسک اقتصادی کشورهای منطقه در کوتاه مدت‬ ‫(منبع‪ :‬ی ز‬ ‫ب�ینس مانیتور)‬

‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺑﺎﺯﺍﺭﻫﺎﻱ ﻧﻮﻇﻬﻮﺭ ‪52.4‬‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫ﺭﺗﺒﻪ‬

‫ﺭﻭﻧﺪ‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫لبنان‪ ،‬یمن و سوریه قرار دارد‪ .‬ی ن‬ ‫پای� بودن این شاخص نشان می دهد استقبال رسمایه‌گذاران‬ ‫خارجی برای ورود به ایران اندک خواهد بود‪.‬‬

‫‪39‬‬

‫‪40‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬ ‫ریسک اقتصادی کشورهای منطقه در بلند مدت‬ ‫(منبع‪ :‬ی ز‬ ‫ب�ینس مانیتور)‬

‫رسمایه گذاری خارجی در ایران‬

‫ین‬ ‫هفتم� تولید ناخالص میل در‬ ‫ایران کشوری با ‪ 78‬میلیون جمعیت است که بیست و‬ ‫میان کشورهای جهان را دارد‪ .‬طبق گفته‌های بانک مرکزی ‪ 52‬درصد درآمد میل از بخش‬ ‫خدمات‪ 18 ،‬درصد نفت‪ 13 ،‬درصد صنعت و معدن‪ 12 ،‬درصد کشاورزی و ‪ 5‬درصد از‬ ‫بخش ساختمان است‪.‬‬ ‫غر� مایل هستند در ایران و به خصوص در دو بخش نفت و صنعت‬ ‫بسیاری از ش�کت‌های ب‬ ‫ت‬ ‫رسمایه‌گذاری کنند‪ .‬این در حایل است که ح� با وجود تحریم‌ها ی ز‬ ‫ن� برخی ش�کت‌ها با‬ ‫‌ها� چون کوکاکوال‪ ،‬پپیس‪ ،‬نستله و‪ ...‬در بخش مرصف‌کننده‬ ‫ایران در رابطه هستند‪ .‬ش�کت ی‬ ‫جنو� به‌عنوان اپراتور تلف ‌ن همراه حضور دارد‪ .‬نستله‬ ‫حضور دارند‪ .‬ش�کت ‪ MTN‬از آفریقای ب‬ ‫ن‬ ‫سوم� بازار فروشش در جهان‬ ‫بسیار عالقه‌مند است که بتواند مانند گذشته به ایران که ی‬ ‫بود‪ ،‬بازگردد‪.‬‬ ‫بر‌اساس گزارش بانک ن‬ ‫جها�‪ ،‬تا قبل از سال ‪ ،2011‬رسمایه‌گذاری مستقیم خارجی به‌طور‬ ‫متوسط ساالنه ‪ 4‬میلیارد دالر بوده است‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫پیش ن‬ ‫‌بی� جایگاه ایران در دنیا از نظر ریسک‬ ‫اقتصادی (منبع‪ :‬موسسه کپیتال اینتلیجنس)‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫اما بنا برگزارش تحلیلگران موسسه کپیتال اینتلیجنس‪ ،‬توافق هسته‌ای باعث خواهد‌شد که‬ ‫اقتصاد کشور ایران در میان‌مدت با رونق و کاهش ریسک‌های اقتصادی روبه‌رو شود‪ .‬به‬ ‫رغم اینکه اقتصاد ایران ت‬ ‫کم� از پتانسیل خود توسعه خواهد یافت‪ ،‬ریسک های منتسب‬ ‫به این اقتصاد دارای روند نزویل هستند‪ .‬در مورد وضعیت سیایس ی ز‬ ‫ن� ایران در خرداد ‪1396‬‬ ‫انتخابات ریاست جمهوری را در پیش رو دارد و اگرچه در حال ض‬ ‫ن‬ ‫حا� برای پیش‌بی� نتیجه‬ ‫ت‬ ‫صور� که وضعیت اقتصادی ایران تا آن‬ ‫انتخابات خییل زود است‪ ،‬اما می توان گفت در‬ ‫ن‬ ‫چشمگ�ی نداشته باشد‪ ،‬ممکن است محبوبیت آقای روحا� کاهش یابد‪ .‬هر چند‬ ‫زمان بهبود‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫کارشناسان سیایس معتقدند ت‬ ‫روحا� یپ�وز انتخابات نباشد‪ ،‬بسیار بعید‬ ‫ح� اگر شخص آقای‬ ‫است سیاست‌های گذشته اقتصادی و سیایس دوره دولت قبل در ایران مجددا تکرار شود‪.‬‬ ‫کم� خواهد‌شد و در جایگاه ت‬ ‫‌بی� ها‪ ،‬ریسک اقتصادی ایران ت‬ ‫براساس این گونه پیش ن‬ ‫به�ی‬ ‫نسبت به پیش قرار خواهیم داشت‪:‬‬

‫‪41‬‬

‫‪42‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫‌گ�ند‬ ‫این به آن معناست که اغلب رسمایه‌گذاری مستقیم ش�کت‌های موجود را به دست می ی‬ ‫ین‬ ‫همچن� بخش تولید دو‬ ‫تا اینکه محصول جدید یا شغل جدیدی خلق کنند‪ ).‬نفت و گاز و‬ ‫بخش عمده‌ای است که رسمایه‌گذاری مستقیم خارجی بسیاری را به خود جذب کرده است‪.‬‬ ‫هرچند از منظر ایجاد اشتغال در ایران‪ ،‬از سال ‪ 2003‬تا ‪ 42 ،2015‬هزار شغل ایجاد شده که‬ ‫سهم بخش صنابع نفت و گاز ایجاد ‪ 6‬هزار شغل بوده و ق‬ ‫با� در بخش تولید و خدمات بوده‬ ‫است‪ .‬جای تعجب نیست‪ ،‬چرا که بخش نفت و گاز در مقایسه با صنایع دیگر‪ ،‬رسمایه‌بر‬ ‫است‪ .‬داده‌ها در رسمایه‌گذاری «زمینه بکرو تازه» که به ایران در سال ‪ 2011‬روانه شد‪ ،‬نشان‬ ‫می‌دهد که رسمایه‌گذاری مستقیم در بخش امالک و مستغالت نسبت به بخش صنعت‬ ‫استخراجی (معدن)‪ 10 ،‬برابر ت‬ ‫بیش� به ایجاد اشتغال کمک کرده است‪ .‬برآورد‌ها نشان می‌دهد‬ ‫س�» در سال ‪ 2012‬با شدت ت ن‬ ‫که رسمایه‌گذاری مستقیم خارجی در «زمینه ب ز‬ ‫گرف� تحریم‌ها‬ ‫متوقف شد و در سال ‪ 2015‬به آرامی از رس گرفته می‌شود‪.‬‬ ‫بانک ن‬ ‫جها� پیش ن‬ ‫ز‬ ‫‌بی� می‌کند که در صورت برداشته شدن تحریم‌ها یم�ان رسمایه‌گذاری‬ ‫ب� ‪ 3‬تا ‪ 3/2‬میلیارد دالر خواهد بود‪ .‬این ی ز‬ ‫مستقیم خارجی در سال‌های ‪ 2016‬و ‪ 2017‬ی ن‬ ‫م�ان‬ ‫رسمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران دو برابر مقدار آن در سال ‪ 2015‬و یک سوم مقدار‬ ‫ماکزیمم آن در سال ‪ 2003‬است‪.‬‬ ‫چ� و روسیه سه رسمایه گذار اصیل در ایران بوده‌اند‪ .‬پیش ن‬ ‫از سال ‪ 2000‬تا ‪ ،2015‬هند‪ ،‬ی ن‬ ‫‌بی�‬ ‫اروپا� از‌جمله‬ ‫می‌شود که با برداشته شدن تحریم‌ها ایاالت متحده و تعدادی از کشورهای ی‬ ‫عر� به این سه کشور بپیوندند‪ .‬انتظار می رود که بخش عمده ای از‬ ‫ایتالیا و امارات متحده ب‬ ‫رسمایه‌گذاری مستقیم خارجی وارد حوزه نفت و انرژی شود؛ بعد از این بخش‪ ،‬بخش‌‌های‬ ‫اتومبیل‌سازی و داروسازی قرار دارند‪.‬‬ ‫البته الزم به ذکر است که بیش از یک سال است که ایران با رسمایه‌گذاران ارتباط برقرار‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫کرده‪ ،‬ی ز‬ ‫نمایندگا� را برای برریس فرصت‌های‬ ‫م�بان هیات‌های نمایند� تجاری خارجی است و‬ ‫ین‬ ‫‌کند‪.‬همچن� دولت مطابق تکلیف برنامه ششم باید در جهت‬ ‫تجاری جدید عازم خارج می‬ ‫ز‬ ‫انگ�ه و مشوق‌های‬ ‫جذب رسمایه‌ی ایرانیان خارج از کشور و رسمایه‌گذاران خارجی با ایجاد ی‬ ‫غر� خییل زود وارد‬ ‫الزم حرکت کند‪ .‬اما به نظر نمی‌رسد با حصول توافق ی‬ ‫اخ�‪ ،‬ش�کت‌های ب‬ ‫ن‬ ‫ایران شوند‪ .‬کارشناسان پیش ن‬ ‫ز‬ ‫آمریکا� ین� تا زما� که در مورد تداوم‬ ‫‌بی� می‌کنند ش�کت‌های‬ ‫ی‬

‫توافق هسته‌ای اطمینان نیابند‪ ،‬با دیده تردید به رسمایه‌گذاری در ایران نگاه خواهند کرد‪.‬‬ ‫آمریکا� برای فروش و رسمایه‌گذاری در ایران با موانعی روبرو خواهند بود اما‬ ‫تولیدکنندگان‬ ‫ی‬ ‫ت‬ ‫ش‬ ‫بازار ایران بزرگ� از آن است بتوان از آن چشم‌پو� کرد‪.‬‬ ‫ش‬ ‫اروپا� است‬ ‫بازگشا� به روی �کت‌های‬ ‫بازار مرصف ایران‪ ،‬بزرگ و جوان در حال‬ ‫آمریکا� و ی‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫تغی� دهد‪ .‬وال ت‬ ‫اس�یت‬ ‫و این معامله می‌تواند بازی برای تعدادی از صنایع کلیدی ایران را ی‬ ‫ژورنال با دسته‌بندی صنایع ایران پیش ن‬ ‫‌بی� می‌کند راه برای ورود برخی ش�کت‌ها در ایران‬ ‫هموار شود‪:‬‬ ‫گ‬ ‫ش‬ ‫‌ها�‬ ‫حوزه انرژی‪ :‬پس از سال‌ها فرسود�‪ ،‬تکنولوژی استخراج نفت ایران بهبود می‌یابد و �کت ی‬ ‫مانند ن‬ ‫«ا�» و «توتال» که پیش از این در ایران فعالیت داشتند برای فعالیت مجدد ابراز عالقه‬ ‫ن� چراغ ب ز‬ ‫کرده‌اند‪ .‬ش�کت «اکسون موبیل» ی ز‬ ‫س� نشان داده است‪.‬‬ ‫ن‬ ‫جایگزی� ‪ 400‬هواپیمای‬ ‫هوا�‪ :‬ماه گذشته وزیر راه ایران گفته است که قصد‬ ‫صنعت ی‬ ‫پی�فته را دارد‪ .‬این فرآیند ‪ 10‬سال زمان می‌برد و پیش ن‬ ‫مسافربری ش‬ ‫‌بی� می‌شود «بوئینگ» و‬ ‫«ایرباس» در اولویت قرار داشته باشند‪.‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫خودرو‪ :‬رنو و پژو مذاکرات با ش�کای ایر نا� را دوباره ش�وع کرده‌اند‪ .‬اما ایر نا�‌ها خودروهای‬ ‫آمریکا� پیش از انقالب ‪ 1979‬را دوست داشتند و خودروسازان ایاالت‌متحده می‌توانند یک‬ ‫ی‬ ‫بازار جدید پیدا کنند‪.‬‬ ‫گ‬ ‫فست فود‪ :‬سایت رسمی مک‌دونالد در یک اطالعیه رسمی درخواست پذیرش نمایند� در‬ ‫تهران داد‪ .‬ن‬ ‫نج�ه‌ای جهان با بیش از ‪ 35‬هزار‬ ‫کمپا� مک‌دونالد به‌عنوان بزرگ‌ترین رستوران ز ی‬ ‫شعبه در ‪ 119‬کشور جهان‪ ،‬بعد از اعالم توافق هسته‌ای ایران با گروه ‪ ،5+1‬درخواست‬ ‫گ‬ ‫راه‌اندازی نمایند� در ایران را رسما صادر کرده است‪.‬‬

‫‪43‬‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫پیش‌بینی ورود رسمایه‌گذاری مستقیم‬ ‫خارجی به ایران (منبع‪ :‬بانک جهانی)‬

‫به‌تدریج می‌توان آثار توافق هسته‌ای را بر رسمایه‌گذاری خارجی در بخش‌های مختلف اقتصاد‬ ‫ن‬ ‫ساختما�‬ ‫مشاهده کرد‪ .‬پای ش�کت‌های خارجی ظاهرا به بخش ساخت‌و‌ساز و رسمایه‌گذاری‌های‬ ‫زودتر از سایر بخش‌ها باز شده‌است‪ .‬حضور خارجی‌ها در بخش‌های مختلف ساخت وساز‬ ‫ن‬ ‫مخالفا� را به‌خود دیده‌است‪ .‬اگر بخواهیم در صنعت ساخت‬ ‫در كشور همواره موافقان و‬ ‫جنو� وشمایل خود رقابت‬ ‫همسایگان‬ ‫با‬ ‫حداقل‬ ‫و‬ ‫برسیم‬ ‫واقعی‬ ‫و ساز به رشد و توسعه‬ ‫ب‬ ‫كنیم الزم است كه برای حضور خارجی‌ها در كشور و رسمایه‌گذاری آن‌ها درپروژه های‬ ‫ن‬ ‫ساختما� برنامه‌ریزی ویژه‌ای داشته باشیم‪ .‬توافق هسته‌ای می‌تواند امر ترسیع كننده‌ای برای‬ ‫رسمایه‌گذاری خارجی در پروژه های ساخت وساز كشور باشد‪.‬‬ ‫ت‬ ‫در یک اقدام ت‬ ‫دف� مشاركت‌ها و جذب ســرمایه‌گــذاری وزارت را ‌هو‌شهــرسازی در فهرس�‪،‬‬ ‫ن‬ ‫اسامی‪ ،‬مشخصات و ریز جزئیات ‪ 107‬پروژه آماده اجرا توسط رسمایه‌گذاران ایرا� و خارجی‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫ساختما�‪ ،‬راه‌سازی و حمل‌و‌نقل را اعالم كرد و از آماد� این وزارتخانه‬ ‫در زمینه‌‌های شهری‪،‬‬ ‫ن‬ ‫�ض‬ ‫ش‬ ‫خ� داده است‪.‬‬ ‫ان‬ ‫ر‬ ‫ای‬ ‫ا�‬ ‫ر‬ ‫عم‬ ‫‌های‬ ‫ه‬ ‫پروژ‬ ‫ار‬ ‫ز‬ ‫با‬ ‫به‬ ‫ورود‬ ‫متقا‬ ‫‌های‬ ‫ت‬ ‫ك‬ ‫�‬ ‫برای ش�وع مذاكره با‬ ‫ب‬ ‫ز‬ ‫پروژه‌های این بخش به‌لحاظ یم�ان رسمایه مورد نیاز برای ساخت و اجرا‪ ،‬كامال متفاوت از‬ ‫صنع� و تولیدی سایر وزارتخانه‌ها است به این ن‬ ‫ت‬ ‫مع� كه در ی ن‬ ‫اول� فهرست قابل‬ ‫طرح‌های‬ ‫م و مطالعه رسمایه‌گذاران‪ ،‬انواع پروژه‌های بزرگ‌مقیاس لیست شده كه به دو لحاظ‬ ‫تصمی ‌‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫یز‬ ‫همچن� «طول زما� اجرای پروژه»‪ ،‬حكم «ابرپروژه»‬ ‫«م�ان رسمایه‌گذاری ریایل یا ارزی» و‬ ‫ی‬ ‫را دارند‪.‬‬ ‫ش‬ ‫به واسطه تمایل یك رسی از �كای خارجی قدیمی ایران در حوزه راه‌و‌شهرسازی‪ ،‬مذاكره‬

‫‪44‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫اقتصادی با حداقل ‪ ۱۵‬ش�كت بزرگ آغاز شده‌است‪ .‬ش�كت‌های بزرگ معموال از طریق‬ ‫دولت‌هایشان مراجعه می‌كنند به طوری كه چند ش�كت بزرگ كره‌ای ت‬ ‫ح� از چند روز مانده‬ ‫س�ی كه از وضعیت ی ن‬ ‫نها� در مذاكرات هسته‌ای‪ ،‬با چراغ ب ز‬ ‫ب�‌الملیل دریافت‌كرده‌‬ ‫به توافق ی‬ ‫بودند‪ ،‬ر ن‬ ‫ایز� برای رسمایه‌گذاری در ایران را عمال ش�وع كردند‪.‬‬ ‫در روند مذاكره با شــركت‌های متقـا�ض رسمایه‌گذاری خارجی در پروژه‌های راه‌و‌شهرسازی‬ ‫‌ها� كه سابقه فعالیت در ایران را دارند‪ ،‬رسیع‌تر‬ ‫ایران‪ ،‬قطعا ش�كای قدیمی و ش�كت ی‬ ‫جذب خواهند شد چون كه این گروه از رسمایه‌گذاران به ضوابط‪ ،‬شكل كار و ریسك‌های‬ ‫ف‬ ‫‌ها� كه ایران می تواند‬ ‫رسمایه‌گذاری در كشور به اندازه كا� واقف هستند و با سطح ضمانت ی‬ ‫آشنا� دارند‪ .‬مدیركل ت‬ ‫به رسمایه‌گذاران بدهد ی ز‬ ‫دف� مشارکت‌ها و جذب رسمایه‌گذاری‬ ‫ن� ی‬ ‫ش‬ ‫وزارت راه ‌و شهرسازی‪ ،‬عمده �كای خارجی ایران در پروژه‌های راه ‌و ‌شهرسازی قبل از‬ ‫كشورها� همچون آلمان‪ ،‬ایتالیا‪ ،‬اسپانیا و تركیه عنوان‬ ‫اروپا� از‬ ‫ی‬ ‫دوره تحریم را ش�كت‌های ی‬ ‫می‌کند‪ .‬وی هم ی ن‬ ‫اخ�ا آماده رسمایه‌گذاری در بخش حمل‌و‌نقل است و‬ ‫چن� می گوید تركیه ی‬ ‫كره‌ای‌ها ی ز‬ ‫ن� تمایل زیادی از خود نشان داده‌اند‪.‬‬ ‫پیش ن‬ ‫‌بی� ها حایک از این است که لغو تحریم‌ها فایننس پروژه ها را آسان تر خواهد کرد و‬ ‫ف‬ ‫رسمایه‌های خارجی را‪ ،‬به خصوص در بخش‌های مرص� و زیرساخت به ایران جذب خواهد‬ ‫کرد‪ .‬انتظار می‌رود استفاده از منابع مایل خارجی با رفع تحریم‌ها و ت‬ ‫به� شدن روابط سیایس‪-‬‬ ‫تجاری ایران با دنیا و عضویت ایران در سازمان‌های تجاری ی ن‬ ‫ب�‌الملیل مانند ‪ WTO‬روند‬ ‫ین‬ ‫غر� می توانند شعبه‌های خود را‬ ‫صعودی به خود یگ�د‪.‬‬ ‫همچن� با لغو تحریم‌ها بانک های ب‬ ‫بازگشا� کنند‪.‬‬ ‫ان‬ ‫ر‬ ‫ته‬ ‫در‬ ‫بود‬ ‫مانده‬ ‫که سال ها بسته‬ ‫ی‬ ‫با توجه به تجربه موفق ترکیه در عرصه اقتصاد و جذب منابع مایل خارجی می توان به برریس‬ ‫ارزیا� شاخص‌های مورد برریس‬ ‫شاخص‌‌های موفقیت این کشور در مقایسه با ایران پرداخت‪ .‬ب‬ ‫ن‬ ‫طوال� و مشکل در رسیدن به موقعیت کشوری‬ ‫در جدول زیر نشان می‌دهد‪ ،‬ایران راهی‬ ‫ن‬ ‫مانند ترکیه در جذب رسمایه‌گذاری و خدمات مایل دارد‪ .‬با حصول توافق هسته‌ای یب� ایران و‬ ‫مس� کاسته شود‪ ،‬اما برای ترسیع در روند‬ ‫گروه ‪ ،5+1‬انتظار می‌رود تا حدودی از مشقت این ی‬ ‫‌تنها� اثرگذار نیست‪ ،‬بلکه برخی از‬ ‫بهره‌مندی از این رسمایه‌های بالقوه‪ ،‬رفع موانع سیایس به ی‬ ‫این شاخص‌ها ارتباط مستقیم با ی ن‬ ‫قوان� تجاری کشور دارد‪ ،‬برای مثال رسمایه‌گذار خصویص‬ ‫ش‬ ‫که تنها به بهره‌برداری و سوددهی طرح مورد اجرا می‌اندیشد‪ 63 ،‬روز برای �وع تجارت در‬ ‫ایران‪ ،‬در مقابل ‪ 16‬روز الزم در کشور ترکیه‪ ،‬می‌تواند توجیه اقتصادی رسمایه‌گذاری در ایران‬ ‫را دچار تردید کند‪.‬‬

‫‪45‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫طبق اظهارات وزیر صنعت‪ ،‬معدن و تجارت‪ ،‬ییک از ش�وط کار با ش�کت‌های خارجی‪،‬‬ ‫ین‬ ‫بهره‌مندی از تسهیالت با نرخ بهره ی ن‬ ‫همچن� به افزایش‬ ‫پای� بانک‌های این کشورهاست‪ .‬وی‬ ‫ت‬ ‫رسمایه بانک‌های خصویص و ت‬ ‫اقداما� صورت یگ�د تا بانک‌های‬ ‫دول� تاکید کرد و گفت‪ ‌:‬باید‬ ‫خارجی در کشور مستقر شوند‪.‬‬ ‫رئیس کل بانک مرکزی خواستار راه‌اندازی شعب بانک‌های این کشور در ایران شده‌است‪.‬‬ ‫از طرف دیگر طبق نظر برخی از تحلیلگران اگرچه دستورالعمیل برای فعالیت بانک‌های‬ ‫خارجی در مناطق آزاد ابالغ شده اما این دستورالعمل ی ز‬ ‫انگ�ه‌های الزم را به بانکداران خارجی‬ ‫چن� ش�ایطی ی ن‬ ‫غر� از ی ن‬ ‫تمک� نخواهند کرد‪ .‬ش�ایط فعالیت بانک‌های‬ ‫نخواهد داد و بانک‌های ب‬ ‫خارجی به‌ایران به‌گونه‌ای نیست که بانکداران خارجی پذیرای آن باشند‪ .‬ضمن اینکه در‬ ‫کشورهای حاشیه خلیج‌فارس ش�ایط ت‬ ‫به�ی را برای فعالیت بانک‌های خارجی فراهم کردند‪.‬‬ ‫موضوع صالحیت مدیران بانک‌های خارجی توسط بانک مرکزی ایران و فعالیت در قالب‬ ‫ث‬ ‫ین‬ ‫عقود اسالمی ی ز‬ ‫همچن�‬ ‫مباح� است که مورد پذیرش بانک‌های خارجی نیست و‬ ‫‌ن� از دیگر‬ ‫نقل‌وانتقال ارز باید تابع مقررات بانک مرکزی باشد که قاعدتا با این ش�ایط نباید امیدی به‬ ‫غر� در ایران داشته باشیم‪ .‬با همه این اوصاف مدیرعامل منطقه آزاد‬ ‫حضور بانکداری ب‬ ‫ن‬ ‫خ�داده است‪.‬‬ ‫اول� بانك خارجی در این منطقه ب‬ ‫کیش از موافقت بانك مركزی برای فعالیت ی‬ ‫خو� برای فعالیت بانک‌های خارجی به حساب می‌آید‪ ،‬رئیس‬ ‫با توجه به اینكه جزیره محل ب‬ ‫بانک مرکزی با فعالیت ی ن‬ ‫اول� مرکز آزاد مایل خارجی در کیش موافقت كرده که به زودی در‬ ‫این جزیره فعالیت خواهد کرد و بانک مرکزی ی ن‬ ‫آی�‌نامه و دستورات الزم را تدوین و ابالغ‬ ‫کرده است‪.‬‬ ‫�ض‬ ‫در روند مذاكره با شــركت‌های متقـا رسمایه‌گذاری خارجی در پروژه‌های راه‌و‌شهرسازی‬ ‫‌ها� كه سابقه فعالیت در ایران را دارند‪ ،‬رسیع‌تر‬ ‫ایران‪ ،‬قطعا ش�كای قدیمی و ش�كت ی‬ ‫جذب خواهند شد چون كه این گروه از رسمایه‌گذاران به ضوابط‪ ،‬شكل كار و ریسك‌های‬ ‫ف‬ ‫‌ها� كه ایران می تواند‬ ‫رسمایه‌گذاری در كشور به اندازه كا� واقف هستند و با سطح ضمانت ی‬ ‫آشنا� دارند‪ .‬مدیركل ت‬ ‫به رسمایه‌گذاران بدهد ی ز‬ ‫دف� مشارکت‌ها و جذب رسمایه‌گذاری‬ ‫ن� ی‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫شاخص های رسمایه گذاری در ایران و ترکیه‬ ‫(منبع‪ :‬ی ز‬ ‫ب�ینس مانیتور)‬

‫‪46‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫وزارت راه ‌و شهرسازی‪ ،‬عمده ش�كای خارجی ایران در پروژه‌های راه ‌و ‌شهرسازی قبل از‬ ‫كشورها� همچون آلمان‪ ،‬ایتالیا‪ ،‬اسپانیا و تركیه عنوان‬ ‫اروپا� از‬ ‫ی‬ ‫دوره تحریم را ش�كت‌های ی‬ ‫ین‬ ‫اخ�ا آماده رسمایه‌گذاری در بخش حمل‌و‌نقل است و‬ ‫می کند‪ .‬وی‬ ‫همچن� می گوید تركیه ی‬ ‫كره‌ای‌ها ی ز‬ ‫ن� تمایل زیادی از خود نشان داده‌اند‪.‬‬ ‫پیش ن‬ ‫‌بی� ها حایک از این است که لغو تحریم‌ها فایننس پروژه ها را آسان تر خواهد کرد و‬ ‫ف‬ ‫مرص� و زیرساخت به ایران جذب خواهد‬ ‫رسمایه‌های خارجی را‪ ،‬به خصوص در بخش‌های‬ ‫کرد‪ .‬انتظار می‌رود استفاده از منابع مایل خارجی با رفع تحریم‌ها و ت‬ ‫به� شدن روابط سیایس‪-‬‬ ‫تجاری ایران با دنیا و عضویت ایران در سازمان‌های تجاری ی ن‬ ‫ب�‌الملیل مانند ‪ WTO‬روند‬ ‫ین‬ ‫غر� می توانند شعبه‌های خود را‬ ‫صعودی به خود یگ�د‪.‬‬ ‫همچن� با لغو تحریم‌ها بانک های ب‬ ‫بازگشا� کنند‪.‬‬ ‫ان‬ ‫ر‬ ‫ته‬ ‫در‬ ‫بود‬ ‫مانده‬ ‫که سال ها بسته‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫ض‬ ‫وزارت راه ‌و‌شهرسازی در حال حا� بیش از ‪ 120‬هزار میلیارد تومان انواع پروژه عمرا� در‬ ‫قسمت‌های مختلف راه ‌و‌شهرسازی توسط پیمانكاران ایر نا� و معدود ش�كت‌های خارجی در‬ ‫دست اجرا دارد اما در ی ن‬ ‫تام� مایل این پروژه‌ها با توجه به بودجه اندك دولت كه سهم ساالنه‬ ‫وزارت راه‌و‌شهرسازی از آن حدود ‪ 6‬هزار میلیارد تومان است‪ ،‬مشكل جدید ی ن‬ ‫«تام� مایل»‬ ‫وجود دارد‪.‬‬ ‫این چالش اما در صورت ورود رسمایه‌گذار خارجی به كشور‪ ،‬از طرق مختلف همچون وزارت‬ ‫راه‌و شهرسازی‪ ،‬عمده ش�كای خارجی ایران در پروژه‌های راه‌و‌شهرسازی قبل از دوره تحریم‬ ‫كشورها� همچون آلمان‪ ،‬ایتالیا‪ ،‬اسپانیا و تركیه عنوان می‌کند‪ .‬وی‬ ‫اروپا� از‬ ‫ی‬ ‫را ش�كت‌های ی‬ ‫اخ�ا آماده رسمایه‌گذاری در بخش حمل‌و‌نقل است و كره‌ای‌ها ی ز‬ ‫ین‬ ‫ن�‬ ‫همچن� می‌گوید تركیه ی‬ ‫تمایل زیادی از خود نشان داده‌اند‪.‬‬ ‫پیش ن‬ ‫‌بی� ها حایک از این است که لغو تحریم‌ها فایننس پروژه ها را آسان تر خواهد کرد و‬ ‫ف‬ ‫رسمایه‌های خارجی را‪ ،‬به خصوص در بخش‌های مرص� و زیرساخت به ایران جذب خواهد‬ ‫کرد‪ .‬انتظار می‌رود استفاده از منابع مایل خارجی با رفع تحریم‌ها و ت‬ ‫به� شدن روابط سیایس‪-‬‬ ‫تجاری ایران با دنیا و عضویت ایران در سازمان‌های تجاری ی ن‬ ‫ب�‌الملیل مانند ‪ WTO‬روند‬ ‫ین‬ ‫غر� می توانند شعبه‌های خود را‬ ‫صعودی به خود یگ�د‪.‬‬ ‫همچن� با لغو تحریم‌ها بانک های ب‬ ‫بازگشا� کنند‪.‬‬ ‫که سال ها بسته مانده بود در تهران‬ ‫ی‬ ‫وزارت راه ‌و‌شهرسازی در حال ض‬ ‫حا� بیش از ‪ 120‬هزار میلیارد تومان انواع پروژه عمر نا� در‬ ‫قسمت‌های مختلف راه‌و‌شهرسازی توسط پیمانكاران ایر نا� و معدود ش�كت‌های خارجی در‬ ‫دست اجرا دارد اما در ی ن‬ ‫تام� مایل این پروژه‌ها با توجه به بودجه اندك دولت كه سهم ساالنه‬ ‫ن‬ ‫«تام� مایل»‬ ‫وزارت راه‌و‌شهرسازی از آن حدود ‪ 6‬هزار میلیارد تومان است‪ ،‬مشكل جدید ی‬ ‫وجود دارد‪.‬‬ ‫این چالش اما در صورت ورود رسمایه‌گذار خارجی به كشور‪ ،‬از طرق مختلف همچون‬ ‫فاینانس یا رسمایه‌گذاری ت‬ ‫مش�ك‪ ،‬تا حدودی قابل رفع خواهد بود‪ .‬جزئیات فهرست ‪107‬پروژه‬ ‫آماده جذب رسمایه‌گذار ایر نا� و خارجی در حوزه راه‌و‌شهرسازی نشان می‌دهد ساخت ‪ 2‬شهر‬ ‫جدید در جنوب كشور‪ ،‬احداث یا تكمیل ‪ 5‬آزادراه در حداقل ‪ 6‬استان‪ ،‬ایجاد یا توسعه ‪12‬‬ ‫خط راه‌آهن‪ ،‬ساخت ‪ 12‬هتل‪ ،‬اجرای ‪ 8‬پروژه راه‌سازی برون شهری‪ ،‬انجام عملیات توسعه‬ ‫ین‬ ‫تخصیص در ‪ 4‬فرودگاه بزرگ ی ن‬ ‫همچن� احداث باغ‌شهر و انواع ساختمان اداری‬ ‫ب�‌الملیل و‬ ‫از‌جمله طرح‌ها و پروژه‌های در نظر گرفته شده‌است‪.‬‬

‫تجارت خارجی ایران‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫در طول دوران تحریم‪ ،‬صادرات ایران به دلیل تحریم‌ها ‪ 17‬میلیارد دالر کاهش یافت‪ .‬در‬ ‫این بازه ن‬ ‫زما� عمده ش�كای خارجی ایران در پروژه‌های را ‌ه و‌شهرسازی قبل از دوره تحریم‬ ‫جنو� بود اما ترکیب ش�کای خارجی‬ ‫كشورها� همچون آلمان‪ ،‬ایتالیا‪ ،‬اسپانیا و تركیه و کره ب‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫چ� و امارات تبدیل شد‪ .‬که‬ ‫تغی� نمود و از اتحادیه اروپا و به ویژه آلمان و ایتالیا به ی‬ ‫ایران ی‬ ‫البته امارات را به عنوان ش�یک تجاری ایران نمی توان محسوب کرد زیرا نقش واسطه برای‬ ‫ارسال کاال به ایران را ایفا می کند‪ .‬شکل زیر ترکیب ش�کای ایران را در پیش از تحریم و هنگام‬ ‫تحریم‌ها نشان می دهد‪:‬‬

‫‪47‬‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫ش�کای خارجی ایران در دوره قبل از تحریم و در‬ ‫زمان تحریم (منبع‪ :‬صندوق ی ن‬ ‫ب�‌الملیل پول)‬

‫در برنامه ریزی دولت‪ ،‬هدفگذاری ‪ 10‬میلیارد دالری روابط تجاری با آلمان که در حال‬ ‫ض‬ ‫حا� در سطح ‪ 2.7‬میلیارد دالر است قرار دارد‪ .‬هم ی ن‬ ‫چن� هدفگذاری صادرات یغ�‬ ‫‌بی� شده‌است‪ .‬در ت‬ ‫نف� ‪ 180‬میلیارد دالر در ‪ 1404‬پیش ن‬ ‫ت‬ ‫صور� که ایران بتواند گام های‬ ‫پیوس� به سازمان تجارت ن‬ ‫تاث� بسیار ت‬ ‫ابتدا� برای ت ن‬ ‫مثب� بر این شاخص‬ ‫جها� را بردارد ی‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫خواهد داشت‪ .‬در برنامه ششم مقرر شده‌است سهم ایران از تجارت جها� ‪%1‬‬ ‫باشد‪.‬‬

‫بلوم�گ حایک از این است که جان‬ ‫سو� دیگر در فضای سیایس و رابطه با اروپا‪ ،‬گزارش ب‬ ‫از ی‬ ‫‌ها� را به وزرای خارجه انگلستان‪ ،‬فرانسه و آلمان ارسال و در آنها متعهد شده‌است‬ ‫ه‬ ‫نام‬ ‫کری‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫تبی� مفاد برجام و مشاوره درخصوص رسمایه‌گذاری‌های‬ ‫که وزارت خزانه‌داری آمریکا برای ی‬ ‫مجاز با ش�کت‌های آن کشورها همکاری خواهد کرد‪ .‬در باال اشاره شد که ایاالت‌متحده‬ ‫ت‬ ‫آمریکا به‌طور ن‬ ‫بگ�د تحریم‌ها علیه‬ ‫ضم� متعهد خواهد بود که در‬ ‫صور� که تصمیم ی‬ ‫‌ها� را که با توصیه وی اقدام به‬ ‫ایران را مجددا وضع کند‪ ،‬باید آثار و تبعات آن بر ش�کت ی‬ ‫رسمایه‌گذاری در ایران کرده‌اند ی ز‬ ‫ن� مدنظر قرار دهد و تحریم‌ها را به گونه‌ای بازگرداند که آن‬ ‫ن‬ ‫چن� راه اندازی مرکز تجاری ایران در اروپا توسط‬ ‫ش�کت‌ها با زیان جدی مواجه نشوند‪ .‬هم ی‬ ‫سازمان توسعه تجارت‪ ،‬نشانه ای از توسعه تآ� روابط با اروپاست‪ .‬از این منظر می توان‬ ‫نتیجه گرفت که بعید است تحریم‌ها به شدت سابق احیا شود‪.‬‬ ‫یورو مانیتور پیش ن‬ ‫‌بی� می کند تعداد گردشگران وارد شده به ایران در سال ‪ 2019‬به ‪ 10‬میلیون‬ ‫نفر برسد‪ .‬این عدد بیانگر باز شدن دروازه‌های ورود به ایران است که ورود رسمایه را به همراه‬ ‫خواهد داشت‪ .‬این دست پیش ن‬ ‫‌بی� ها نشان می دهد در آینده نزدیک‪ ،‬نیاز به فضای اداری و‬ ‫ت‬ ‫‌ها�‬ ‫اقام� برای هیئت‌های تجاری و اقتصادی به شدت احساس خواهد‌شد‪ .‬بر اساس برریس ی‬

‫مطابق آمار اداره برریس ها و سیاست‌های اقتصادی بانک مرکزی که در خرداد ‪ 94‬ش‬ ‫منت�‬ ‫شده‌است‪ ،‬رشد تولید ناخالص داخیل ایران بر حسب گونه‌های مختلف فعالیت اقتصادی بر‬ ‫اساس جدول زیر می‌باشد‪ .‬این جدول رشد اقتصادی را از سال ‪ 1390‬تا ‪ 93‬نمایش می‌دهد‪.‬‬ ‫هر چند در سه ماهه دوم سال ‪ 93‬رشد از مقدار ت‬ ‫کم�ی نسبت به دوره قبل برخوردار‬ ‫می‌باشد اما رشد نه ماهه ابتدای سال برابر با ‪ 3.6‬درصد است که حایک از روند مثبت آن‬ ‫است‪.‬‬

‫‪48‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫(درصد)‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫رشد تولید ناخالص داخیل برحسب فعالیت‌های‬ ‫اقتصادی (‪( )1383=100‬منبع‪ :‬بانک مرکزی)‬

‫اما برخالف رشد ‪ 3.6‬درصدی تولید ناخالص داخیل در نه ماهه اول سال ‪ 1393‬نسبت به دوره‬ ‫مشابه سال قبل‪ ،‬سطح تولید اقتصاد کشور کماکان از سطح تولید در سال ‪( 1390‬معادل ‪7.1‬‬ ‫درصد) ت‬ ‫کم� است‪ .‬الزم به ذکر است بخش عمده رشد مشاهده شده مربوط به استفاده از‬ ‫ظرفیت‌های خایل اقتصاد و در نتیجه هدایت منابع به سمت ی ن‬ ‫تام� مایل رسمایه در گردش‬ ‫نس� بازار ارز و به طور کیل ثبات فضای اقتصاد‬ ‫واحدهای تولیدی‪ ،‬کاهش نرخ تورم‪ ،‬ثبات ب‬ ‫کالن بوده است‪.‬‬ ‫(هزار میلیارد ريال)‬

‫ارزش تولید ناخالص داخیل به قیمت‌های ثابت‬ ‫‪ )1383=100‬در نه ماهه اول (منبع‪ :‬بانک مرکزی)‬

‫طبق گزارش بانک مرکزی‪ ،‬رشد اقتصادی کشور در سال ‪ 1393‬در حدود ‪ 3‬درصد برآورد‬ ‫می‌شود که با برآوردهای ارایه شده از سوی صندوق ی ن‬ ‫ب�‌الملیل پول سازگار می‌باشد‪ .‬انتظار‬ ‫بر این است که نتایج مثبت ش‬ ‫نا� از حل و فصل پرونده هسته‌ای ایران از فصل سوم سال‬ ‫‪ 1394‬زمینه بروز پیدا کند‪.‬‬ ‫ت‬ ‫بانک مرکزی پیش ن‬ ‫‌بی� می کند با بهبود دس�یس به منابع ارزی‪ ،‬تسهیل مبادالت ارزی‬ ‫ین‬ ‫ب�‌الملیل و افزایش واردات مواد اولیه و کاالهای واسطه‪ ،‬رشد اقتصادی کشور در سال جاری‬ ‫به حدود ‪ 2.5‬تا ‪ 3‬درصد برسد‪ .‬صندوق ی ن‬ ‫ب�‌الملیل پول رشد اقتصادی ایران در سال جاری را‬ ‫ن‬ ‫معادل ‪ 0.6‬درصد پیش ن‬ ‫‌بی� می کند‪ .‬البته پیش‌بی� صندوق ی ن‬ ‫ب�‌الملیل پول از رشد اقتصادی‬ ‫سال ‪ 1394‬با فرض عدم حل و فصل پرونده هسته‌ای ایران انجام شده‌است‪.‬‬

‫در یک نمودار جامع‪ ،‬علل پیش ن‬ ‫‌بی� رشد اقتصادی نمایش داده می‌شود‪:‬‬

‫‪49‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫‪50‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫اه�دهای تجارت ی ن‬ ‫ب�‌الملل در ایران‬ ‫پتانسیل‌ها‪ ،‬اهدا ‌‬ ‫ف کالن‌و ر ب‬ ‫ایرانبزرگ‌ترین اقتصاد دنیا است که درهای آن روی موسسات رسمایه‌گذاری بسته است‪.‬‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫ایران ین�وی کار بسیار بزرگ و تحصیل‌کرده‌ای دارد و سطح حقوق‌ها در این کشور ی ز‬ ‫ن� قابل‬ ‫رقابت باسایر کشورها است‪ .‬زیرساخت‌های تولید بسیار بزرگ و پرظرفیت است و البته منابع‬ ‫طبیعی بسیاری را ی ز‬ ‫ن� در اختیار دارد‪.‬‬ ‫جنو� و‬ ‫عر�‪ ،‬هند‪ ،‬کره ب‬ ‫در سال ‪ 2013‬عمده صادرات ایران از کشورهای امارات متحده ب‬ ‫اروپا� (به استثنای‬ ‫ترکیه انجام می‌گرفت‪ ،‬در حایل که سهم ایاالت متحده و کشورهای ی‬ ‫‌بی� بانک ن‬ ‫آلمان) در واردات ایران نزدیک به صفر بوده است‪ .‬طبق پیش ن‬ ‫جها� پس از‬ ‫برداشته شدن تحریم‌ها‪ ،‬کشورهای گروه دوم سهم ت‬ ‫بیش�ی در واردات ایران خواهند‬ ‫داشت‪.‬‬ ‫ن‬ ‫در مورد سازمان تجارت جها� هم باید گفت از تالش برای الحاق ایران به سازمان تجارت‬ ‫ن‬ ‫جها� به‌عنوان عضو اصیل بیش از ‪ 20‬سال می‌گذرد و هنوز هم ایران در جایگاه عضو ناظر‬ ‫ن‬ ‫در این سازمان حضور دارد‪ .‬الحاق به سازمان تجارت جها� کماکان مهم به‌نظر می‌رسد و‬ ‫فاصله ما مکررا در حال زیاد شدن از آن است‪ .‬رئیس کل گمرک ایران مهم‌ترین چالش ایران‬ ‫را در مذاکرات الحاق به سازمان تجارت مقررات داخیل می‌داند‪ .‬از نظر وی ما باید برخی‬ ‫از مقررات خود را تعدیل کنیم تا بتوانیم با دنیا با یک نوع زبان ت‬ ‫مش�ک سخن بگوییم‪.‬‬ ‫خوشبختانه وزارت صنایع بدون اینکه اصال بخواهد به این موضوع نگاه داشته باشد‪ ،‬خود‬ ‫مس� ی ن‬ ‫تغی�‬ ‫تعی� شده می‌رود و سطح طبقه‌بندی تعرفه‌های ما در حال ی‬ ‫به خود دارد به این ی‬ ‫کردن است‪ .‬یا اینکه در حال شفاف‌سازی هستیم و دامنه تعرفه‌ها در حال محدود شدن‬ ‫است ‪.‬‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫عضویت در سازمان تجارت جها� مستلزم پذیرف� اصول و معاهدات متعددی است که‬ ‫مورد قبول کشورهای عضو قرار گرفته‌است‪.‬‬ ‫این مراحل شامل تقاضای عضویت‪ ،‬پذیرش درخواست (الحاق به‌عنوان عضو ناظر)‪،‬‬ ‫تدوین گزارش سیاست‌های تجاری کشور‪ ،‬تشکیل گروه کاری الحاق و در نهایت مذاکرات‬ ‫دوجانبه و چندجانبه‌ای به‌منظور ی ن‬ ‫تعی� ش�ایط عضویت و حصول توافق برای الحاق‬ ‫است‪.‬‬ ‫دب�خانه این سازمان ارائه‬ ‫كشور ما درخواست عضویت خود را در ‪ WTO‬از سال ‪ 1375‬به ی‬ ‫نمود كه این درخواست عضویت بارها با مخالفت آمریكا روبه‌رو شد‪ .‬مخالفت آمریكا كه‬ ‫ت‬ ‫نگ�د‪ .‬تا اینكه‬ ‫بیش� جنبه سیایس داشت‪ ،‬باعث می‌شد كه پذیرش ایران مورد موافقت قرار ی‬ ‫در روز ‪ 26‬مه ‪ 5( 2005‬خرداد ‪)1384‬درخواست الحاق ایران كه ‪ 9‬سال پیش در ‪ 19‬ژوئیه ‪1996‬‬ ‫(‪ 28‬یت� ‪ )1375‬تسلیم این سازمان شده بود برای بیست و ی ن‬ ‫دوم� بار مورد برریس قرار گرفت و‬ ‫بر خالف نشست‌های ی ن‬ ‫پیش� شورای عمومی‌بدون ابراز مخالفت آمریكا‪ ،‬درخواست عضویت‬ ‫ایران مورد پذیرش اعضا قرار گرفت و به این ترتیب ایران به عنوان عضو ناظر این سازمان‪،‬‬ ‫روند عضویت كامل را آغاز كرد‪.‬‬ ‫پیش ن‬ ‫‌بی� می‌شود مذاكرات ایران و ‪ WTO‬برای پذیرش كامل‪ ،‬از زمان موافقت ‪ 8-10‬سال طول‬ ‫بكشد‪ .‬ت‬ ‫ح� برخی كارشناسان عقیده دارند این پروسه بیش از ‪ 10‬سال طول خواهد كشید‪.‬‬ ‫ن‬ ‫طوال� بوده است‪ .‬به طور مثال در‬ ‫مدت مذاكره برخی كشورها بسیار كوتاه و برخی بسیار‬ ‫ن‬ ‫چ� این‬ ‫حایل كه این مذاكره برای ارمنستان تنها ‪ 2‬ماه طول كشید‪ ،‬برای كشورهای روسیه و ی‬ ‫پروسه حدود ‪ 10‬سال بوده است‪ .‬بنابراین پذیرش عضویت ایران به‌عنوان عضو ناظر در ‪WTO‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫به معنای عضویت رسیع ایران در سازمان تجارت ن‬ ‫جها� نیست‪.‬‬ ‫براساس موافقتنامه‌های سازمان تجارت ن‬ ‫جها�‪ ،‬كشورها باید تعرفه‌ها را به تدریج حذف كنند؛‬ ‫ت‬ ‫ض‬ ‫ز‬ ‫خ� با آن مواجهند این است كه در حال حا� نفت‬ ‫ییك از‬ ‫مشكال� كه ایران و كشورهای نفت ی‬ ‫ن‬ ‫از موافقتنامه‌های سازمان تجارت جها� خارج است و این موافقتنامه‌ها شامل فرآورده‌های‬ ‫ت‬ ‫نف� نمی‌شود‪ .‬به ی ن‬ ‫هم� خاطر ورود كاالهای صادر تا� كشورهای عضو‪ WTO‬به ایران مشمول‬ ‫ت‬ ‫حذف تعرفه شده‪ ،‬اما واردات نف� كشورهای دیگر از كشور ما مشمول حذف یا كاهش تعرفه‬ ‫گ‬ ‫نمی‌شود‪ .‬با توجه به اینكه نفت بخش بزر� از صادرات كشور ما را تشكیل می‌دهد این امر‬ ‫به زیان ایران خواهد بود‪.‬‬ ‫از سوی دیگر تعرفه‌های اعمال شده بر كاالهای صادر تا� ایران باعث می‌شود كه كاالهای ایرا�ن‬ ‫توان رقابت با كاالهای دیگر كشورها را نداشته باشد‪ .‬به این ترتیب عضویت ایران در ‪WTO‬‬ ‫پیامدهای احتمایل زیر را در پ� خواهد داشت‪.‬‬ ‫الف‪ :‬پیامدهای منفی احتمایل در کوتاه‌مدت‬ ‫•افزایش احتمایل واردات كشور در کوتاه‌مدت كه با توجه به كمبود منابع ارزی ایران‪،‬‬ ‫می‌تواند بر اقتصاد كشور اثر منفی گذارد‪.‬‬ ‫•با توجه به اینكه بخش اعظم صادرات كشور ما را نفت و برخی كاالهای كشاورزی ت‬ ‫سن�‬ ‫با بهره‌وری ی ن‬ ‫پای� تشكیل می‌دهد‪ ،‬لذا احتمال اینكه در کوتاه‌مدت تراز تجاری منفی شود‪،‬‬ ‫زیاد است‪.‬‬ ‫•با توجه به آثار احتمایل از قبیل افزایش واردات از یكسو و محدود بودن صادرات یغ� ت‬ ‫نف�‬ ‫از سوی دیگر و در نتیجه منفی شدن تراز تجاری كشور‪ ،‬تراز پرداخت‌های كشور ی ز‬ ‫ن� احتماال‬ ‫در کوتاه‌مدت منفی خواهد‌شد‪.‬‬ ‫البته موارد یاد شده به معنای نفی ورود ایران به ‪ WTO‬نیست‪ ،‬بلكه باید با زمینه‌سازی مناسب‬ ‫و اطالعات ف‬ ‫كا� و ت‬ ‫تن‬ ‫بس�سازهای ئ ن‬ ‫پیوس� به ‪ WTO‬برای‬ ‫مطم� آماده ورود به ‪ WTO‬شد؛ چراكه‬ ‫ایران منافعی خواهد داشت كه از این منافع نباید گذشت‪.‬‬ ‫ب‪:‬پیامدهای مثبت در میان‌مدت و بلندمدت‪:‬‬ ‫•امكان جذب ت‬ ‫بیش� رسمایه‌گذاری خارجی به شكل مستقیم یا یغ� مستقیم‬ ‫ن‬ ‫•افزایش ت‬ ‫ش‬ ‫دس�یس �کت‌های ایرا� به تسهیالت مایل و اعتباری موسسات مایل‬ ‫ین‬ ‫ب�‌الملیل‬ ‫ز‬ ‫ش‬ ‫تجه�ات و تكنولوژی پی�فته و فن‌آوری‌های روز‬ ‫•فراهم‌شدن زمینه خرید ی‬ ‫ت‬ ‫اریا� برای محصوال� همچون پسته‪ ،‬فرش و‪ ...‬كه جزو اقالم‬ ‫•رفع موانع در مورد باز ب‬ ‫صادر تا� كشور ما است‪.‬‬ ‫تنوع بخشیدن به صادرات یغ� ت‬ ‫نف� و خروج از اقتصاد تك محصویل ییك از راهكارهای مهم‬ ‫پیوس� ایران به سازمان تجارت ن‬ ‫جها� است كه الزمه این امر ی ز‬ ‫تن‬ ‫ن� تقویت‬ ‫كاهش اثرات منفی‬ ‫ساختار تولید و استفاده بهینه از عوامل تولید در جهت افزایش‪ ،‬كار یآ�‪ ،‬بهره‌وری‪ ،‬كیفیت‬ ‫به� در تجارت ن‬ ‫تولیدات و امكان رقابت ت‬ ‫تن‬ ‫پیوس� به ‪WTO‬‬ ‫جها� است‪ .‬الزامات كشورمان برای‬ ‫موارد ذیل هستند‪:‬‬ ‫ت‬ ‫نس� در بخش‌های مختلف‬ ‫•بس�‌سازی اقتصادی‪ ،‬از طریق شناخت مزیت‌های ب‬ ‫اقتصادی‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫نظ� قانون اسایس‪ ،‬كار‪ ،‬رسمایه‬ ‫كشور‬ ‫قوان�‬ ‫كردن‬ ‫هماهنگ‬ ‫طریق‬ ‫از‬ ‫قانو�‬ ‫سازی‬ ‫•بس�‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫گذاری خارجی‪ ،‬بیمه‪ ،‬گمرك و مالیات با قواعد ‪WTO‬‬

‫‪51‬‬

‫نها� ت‬ ‫كم� و‬ ‫•توانمند كردن بنگاه‌های تولیدی در عرضه‬ ‫كاالها� با كیفیت باال و قیمت ی‬ ‫ی‬ ‫مناسب‬ ‫ت‬ ‫صنع�‬ ‫•باال بردن سهم صادرات كاالهای‬ ‫•ایجاد ش�ایط ثبات سیایس و امنیت اقتصادی‬ ‫گ‬ ‫•ایجاد هماهن� در سیاست‌های پویل‪ ،‬مایل و ارزی‬ ‫•اصالح گمركات كشور‬ ‫•ایجاد مناطق آزاد و ویژه تجاری و اقتصادی‬

‫‪52‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫گ‬ ‫متغ�های مرتبط با ویژ�‌های پروژه‬ ‫ی‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫رشد اقتصادی بخش ساخت و ساز‬ ‫در دو سال گذشته اقتصاد ایران رکود عمیقی را تجربه کرده است‪ .‬اگرچه در سال ‪ ،2014‬اقتصاد‬ ‫خود را احیا کرد و سطح ‪ GDP‬به ی ز‬ ‫م�ان سال ‪ 2009‬بازگشت‪ .‬بخش ساختمان و خودروسازی که‬ ‫ز‬ ‫تاث�‬ ‫مهم‌ترین بخش‌ها از نظر ایجاد شغل و ین�وی کار به شمار می‌روند ین� مستقیما تحت ی‬ ‫قرار گرفتند‪ .‬تولید خودرو بیش از ‪ 50‬درصد کاهش یافت و در بخش ساختمان شاهد رشد‬ ‫گ‬ ‫بزر� از آن ش‬ ‫نا� از کاهش‬ ‫‪ -3/6‬و ‪ -3/1‬درصدی در سال‌های ‪ 2012‬و ‪ 2013‬بودیم که بخش‬ ‫ت‬ ‫ز‬ ‫ین‬ ‫کاالها و ی ز‬ ‫همچن� متوقف شدن یم�ان رسمایه‌گذاری مستقیم‬ ‫واردا� مورد نیاز و‬ ‫تجه�ات‬ ‫خارجی بوده است‪.‬‬

‫نرخ رشد اقتصادی ی ن‬ ‫ب� سال های ‪ 1385‬تا ‪1393‬‬ ‫(منبع‪ :‬ی ز‬ ‫ب�ینس مانیتور)‬

‫پیش ن‬ ‫‌بی� رشد اقتصادی ایران در سال ‪ 2015‬از ‪ 0 /9‬درصد به یک درصد افزایش یافته‪ ،‬ویل‬ ‫برآورد رشد اقتصادی ایران در سال ‪ 2016‬به ‪ 2‬درصد افزایش یافته است‪ .‬موسسات مایل‬ ‫معت� در دنیا از رشد اقتصادی ایران پس از تحریم‌ها‪ ،‬پیش ن‬ ‫‌ها� را ارائه داده اند‪.‬‬ ‫ب‬ ‫‌بی� ی‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫این پیش ن‬ ‫‌بی� ها با تفاوت اندیک‪ ،‬تقریبا همسو با هم می‌باشد‪ .‬بانک جها� پیش‌بی� کرده‬ ‫است که با توافق با جامعه ن‬ ‫جها�‪ ،‬ایران می‌تواند به رشد پایدار حداقل ‪ %6‬دست یابد‪.‬‬ ‫چن� این رشد می‌تواند ی ن‬ ‫هم ی ن‬ ‫ب� ‪ 2‬ایل ‪ %2.5‬رشد اقتصادی منطقه را افزایش دهد‪ .‬موسسه‬ ‫‪ IFC‬رشد اقتصادی ایران در سال ‪ 2016‬و ‪ 2017‬را از ‪ 3‬به ‪ 6‬درصد افزایش داده است‪ .‬نمودار‬ ‫زیر پیش نب�‌های ی ز‬ ‫ب�ینس مانیتور نسبت به رشد اقتصادی ایران است‪ .‬بر طبق آن‪ ،‬با لغو‬ ‫تحریم‌ها رشد اقتصادی ایران تا ‪ 2016‬به ‪ 5.1‬درصد خواهد رسید و در سال ‪ 5.5 ،2017‬درصد‬ ‫خواهد‌شد‪.‬‬

‫ﻛﻤﺘﺮ ﺍﺯ‬

‫ﻛﻤﺘﺮ ﺍﺯ‬ ‫‪%3‬‬

‫ﻛﻤﺘﺮ ﺍﺯ‬ ‫‪%1‬‬

‫ن‬ ‫ساختما� هم کمک کرده و رکود حاکم بر آن را کاهش‬ ‫این رشد اقتصادی به توسعه بخش‬ ‫خواهد داد‪ .‬جداول زیر‪ ،‬نرخ رشد ساخت و ساز در مناطق شهری ایران را طی سنوات گذشته‬ ‫ن‬ ‫مقایسه نموده است‪ .‬براساس ی ز‬ ‫ساختما� صادر شده‪ ،‬کامال مشخص است‬ ‫م�ان پروانه‌های‬ ‫که نرخ رشد سال ‪ 93‬نسبت به سال ‪ 92‬با کاهش زیادی مواجه بوده است‪ .‬نکته مهم در‬ ‫جدول دوم این که هرچند این روند با نزول همراه بوده است بخش خصویص طی سه سال‬ ‫گذشته وارد ساخت و ساز شده‌است و در تهران‪ ،‬رشد رسمایه گذاری بخش خصویص را شاهد‬ ‫بوده‌ایم‪ .‬هرچند این امر در سایر مناطق دارای رشد منفی است که نشان از جذابیت رسمایه‬ ‫ن‬ ‫ساختما� در تهران دارد که ت‬ ‫ح� در دوران رکود‪ ،‬بخش خصویص فعال تر‬ ‫گذاری در بخش‬ ‫ت‬ ‫شده‌است‪ .‬جدول سوم بیان می دارد هرچند بخش خصویص رسمایه گذاری بیش�ی نموده‬ ‫است اما این رسمایه گذاری منجر به افزایش تعداد ساختمان های ش�وع شده یا تکمیل شده‬ ‫نشده‌است‪ .‬از این آمار می توان ی ن‬ ‫چن� برداشت نمود که هزینه ساخت و ساز در طی سه سال‬ ‫بیش�‪ ،‬تعداد ت‬ ‫گذشته افزایش یافته است به طوری که با رسمایه گذاری ت‬ ‫کم�ی ساختمان بهره‬ ‫برداری شده‌است‪.‬‬

‫ن‬ ‫ساختما� در مناطق شهری‬ ‫عملکرد پروانه‌های‬ ‫(منبع‪ :‬بانک مرکزی)‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫پیش ن‬ ‫‌بی� رشد اقتصادی ایران (منبع‪ :‬ی ز‬ ‫ب�ینس‬ ‫مانیتور)‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫‪%5‬‬

‫‪53‬‬

‫‪54‬‬

‫(هزار میلیارد ريال)‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫رسمایه گذاری بخش خصویص در ساختمان های‬ ‫جدید به تفکیک مناطق شهری (منبع‪ :‬بانک‬ ‫مرکزی)‬ ‫گرف� ارزش ی ن‬ ‫‪ -1‬بدون درنظر ت ن‬ ‫زم� است‪.‬‬ ‫‪ -2‬ارقام جاری بر اساس شاخص ن‬ ‫ضم� قیمت‬ ‫ن‬ ‫ساختما� به قیمت ثابت ‪1390‬‬ ‫مصالح و خدمات‬ ‫تعدیل شده اند‪.‬‬ ‫(هزار میلیارد ريال)‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫رسمایه گذاری بخش خصویص در ساختمان های‬ ‫جدید به تفکیک مناطق شهری (منبع‪ :‬بانک‬ ‫مرکزی)‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫زم� است‪.‬‬ ‫‪ -1‬بدون درنظر گرف� ارزش ی‬ ‫‪ -2‬ارقام جاری بر اساس شاخص ن‬ ‫ضم� قیمت‬ ‫ن‬ ‫ساختما� به قیمت ثابت ‪1390‬‬ ‫مصالح و خدمات‬ ‫تعدیل شده اند‪.‬‬

‫همان طور که اشاره شد اطالعات عملکردی بخش مسکن (پروانه‌های صادره و رسمایه گذاری)‬ ‫حایک از شدت رکود حاکم بر این بخش است‪ .‬بخش مسکن به لحاظ ارتباطات متقابل با سایر‬ ‫پی�و در اقتصاد به شمار می آید‪ .‬این امر ض�ورت ن‬ ‫بخش‌های اقتصادی یک بخش ش‬ ‫بازبی�‬ ‫و تسهیل در سیاست‌های اعتباری این بخش را الزامی می‌نماید‪.‬‬ ‫به ی ن‬ ‫هم� جهت مطابق گزارش بانک مرکزی‪ ،‬در سال ‪ ،93‬این بانک با افزایش سقف تسهیالت‬ ‫مسکن مهر از ‪ 250‬میلیون ريال به ‪ 300‬میلیون ريال و قابلیت تبدیل کل مبلغ به عقد فروش‬ ‫اقساطی برای متقا�ض‬ ‫نها�‪ ،‬در جهت بهبود ی ن‬ ‫تام� مایل این بخش اقدام نمود‪ .‬در سال‬ ‫ی‬ ‫‪ 94‬سیاست‌های اعتباری بخش مسکن مورد ن‬ ‫بازبی� قرار گرفته است که شامل افزایش سقف‬ ‫ز‬ ‫تسهیالت خرید مسکن برای خانه اویل ها از محل صندوق پس انداز یکم و ین� لغو ممنوعیت‬ ‫اعطای تسهیالت خرید مسکن برای سایر بانک ها است‪.‬‬

‫پیش ن‬ ‫‌بی� وضعیت ین�وی کار در بخش ساخت و‬ ‫ز‬ ‫ساز (منبع‪ :‬یب�ینس مانیتور)‬

‫آمار ساخت مراکز تجارت ن‬ ‫جها� در ‪ 5‬دهه پیش‬

‫حا�‪ ،‬تعداد ‪ 86‬مرکز تجارت ن‬ ‫این نمودار نشان می‌دهد در دهه نخست قرن ض‬ ‫جها� ساخته‬ ‫شده و آغاز به‌کار کرده است‪ .‬پس از سال ‪ 2010‬و در یک دوره ‪ 5‬ساله‪ ،‬این ی ز‬ ‫م�ان نصف دهه‬ ‫قبل است‪ .‬ارتباط دوره‌های رونق اقتصادی در دهه ‪ 90‬و دهه نخست قرن بیست و یک با‬ ‫بنای یک مرکز تجارت ن‬ ‫جها� حائز اهمیت است‪.‬‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫‌بی�‌ها و پتانسیل‌های ساخت و ساز در ایران‪ ،‬به مراکز تجارت ن‬ ‫عالوه بر پیش ن‬ ‫جها� نگاه‬ ‫ویژه ای شد‪ .‬در تحقیقی که به‌جهت این پروژه انجام شد‪ ،‬روند ساخت مراکز تجارت ن‬ ‫جها�‬ ‫ابتدا� تاسیس این مراکز تا به امروز برریس شد‪ .‬نمودار زیر که حاصل برریس‬ ‫از دهه‌های ی‬ ‫‌ها� که رشد اقتصادی رونق داشته این‬ ‫‪ 224‬مورد از این مراکز است نشان می‌دهد در دهه ی‬ ‫مراکز هم ت‬ ‫بیش�ین آمار ساخت را نسبت به دهه‌های دیگر داشته‌اند‪ .‬هر چند روند ساخت‬ ‫ن‬ ‫این مراکز نزویل است و این نزول هم قابل پیش‌بی� بوده (زیرا یک مرکز بعد از تاسیس‬ ‫ش�وع به فعالیت و ارائه خدمات می‌کند و در بسیاری از نقاط مهم تجاری و اقتصادی دنیا‬ ‫این مراکز تاسیس شده‌اند) اما هم‌چنان پتانسیل ساخت آن‌ها در مناطقی که از آن ب�‌بهره‬ ‫هستند وجود دارد‪.‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫بر طبق پیش ن‬ ‫‌بی� ی ز‬ ‫ب�ینس مانیتور از وضعیت ین�وی کار در بخش ساخت و ساز‪ ،‬در سال‬ ‫های پیش رو بخش ساخت و ساز قسمت عظیمی از ین�وی کار را به خود اختصاص خواهد‬ ‫داد‪:‬‬

‫‪55‬‬

‫‪56‬‬

‫پتانسیل‌های اقتصادی ‪ -‬سیایس شهر تهران‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫شهر تهران مرکز سیایس و اقتصادی ایران است‪ .‬قدرت اقتصادی این شهر عمدتاً ش‬ ‫نا� از‬ ‫ین‬ ‫همچن� ش‬ ‫نا� از زیرساخت‌های‬ ‫توسعه آن به عنوان یک مرکز کلیدی برای تحقیق و توسعه و‬ ‫موجود در این شهر است‪.‬‬ ‫تهران در حال توسعه از طریق افزودن بخش‌های جدید در اطراف تهران و در بخش یب�و�ن‬ ‫گ‬ ‫شهر است‪ .‬بخش‌های داخیل شهر مرکز فعالیت‌های بازر ن‬ ‫گا�‪ ،‬فرهن� و اداری هستند‪ .‬این‬ ‫گ‬ ‫مناطق شهر پر جمعیت بوده‪ .‬نواحی یب� ن‬ ‫و� شهر که به تاز� توسعه یافته یا در حال توسعه‬ ‫هستند جمعیت ت‬ ‫کم�ی دارند‪.‬‬ ‫از ی ن‬ ‫ب� نواحی ‪ 22‬گانه شهر تهران دو ناحیه به عنوان نواحی کاری شناخته می‌شوند؛ ناحیه ‪ 6‬و‬ ‫ن‬ ‫متغ� است‪ .‬مثال جمعیت ناحیه ‪12‬‬ ‫‪ .12‬جمعیت این نواحی یب� ساعات کاری و یغ�کاری بسیار ی‬ ‫با تقریباً ‪ 200،000‬نفر سکنه در طول روز به ‪ 1.4‬میلیون نفر می رسد‪.‬‬ ‫صنع� تهران ت‬ ‫ت‬ ‫بیش� در حومه شهر‪ ،‬بخصوص در غرب و جنوب متمرکز‬ ‫فعالیت‌های‬ ‫شده‌است‪.‬‬ ‫ب�‌الملیل مهرآباد و فرودگاه ی ن‬ ‫شهر تهران دارای دو فرودگاه است؛ فرودگاه ی ن‬ ‫ب�‌الملیل امام‬ ‫ن‬ ‫خمی�‪.‬‬

‫شاخص های کلیدی استان تهران (منبع‪ :‬مرکز آمار ایران)‬

‫تولید ناخالص داخیل تهران در سال ‪ 2012‬برابر ‪ 135‬میلیارد دالر بوده است که از نظر‬ ‫ابوظ�‪ ،‬ریاض و دوحه عقب تر بوده و نسبت به امان (پایتخت اردن) و‬ ‫این شاخص از‬ ‫ب‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫اورشلیم (به عنوان تعدادی از مهم�ین پایتخت‌های منطقه) دارای وضعیت به�ی بوده‬ ‫است‪.‬‬ ‫تهران به عنوان مرکز تحقیق و توسعه ایران شناخته می‌شود و دارای بیش از ‪ 300‬دانشگاه‬ ‫ین‬ ‫میانگ� کشور است و این‬ ‫و مرکز آموزش عایل است‪ .‬سطح تحصیالت در تهران باالتر از‬ ‫همچن�ن‬ ‫خو� را برای صنایع و خدمات در تهران فراهم می کند‪ .‬تهران‬ ‫ی‬ ‫مسئله ین�وی کار ب‬ ‫زیرساخت‌های توسعه یافته ای دارد که برای فعالیت‌های تجاری شهر مفید است‪ .‬سیستم‬ ‫غر� ب� رقیب است‪.‬‬ ‫حمل و نقل موتوری تهران در آسیای ب‬ ‫بخش تولید‪ ،‬پس از تجارت‪ ،‬ت‬ ‫بیش�ین اشتغالز یا� را در شهر تهران دارد‪ .‬صنایع اصیل در این‬ ‫تجه�ات ت‬ ‫شهر عبارتند از‪ :‬تپ�وشیمی‪ ،‬خودروسازی‪ ،‬ت‬ ‫الک�ونیک و ی ز‬ ‫الک�ییک‪ ،‬تسلیحات نظامی‪،‬‬ ‫ش‬ ‫ش‬ ‫شیمیا�‪� .‬کت مخابرات ایران‪ ،‬مهم ترین �کت‬ ‫نساجی‪ ،‬قند و شکر‪ ،‬سیمان و محصوالت‬ ‫ی‬ ‫تلکام ایران‪ ،‬و ش�کت ایران خودرو‪ ،‬ت‬ ‫ز‬ ‫ش‬ ‫بزرگ�ین �کت خودروسازی در منطقه‪ ،‬ین� در تهران‬ ‫قرار دارند‪.‬‬ ‫ت‬ ‫تهران ییک از بزرگ�ین هاب های توزیع کاال در کشور است‪ .‬با توجه به اینکه ‪ %16‬از جمعیت‬ ‫‌ها� که مرصف کنندگان خرج می کنند مربوط به این‬ ‫ایران در تهران هستند و ‪ %25‬هزینه ی‬ ‫ت‬ ‫ش‬ ‫ش‬ ‫شهر است‪ ،‬می توان گفت که تهران بزرگ�ین هاب خرده فرو� و عمده فرو� در ایران‬

‫متوسط درآمد سالیانه یک خانوار در تهران در سال ‪ 2012‬برابر ‪ 21،300‬دالر بوده است که‬ ‫بیش� از متوسط درآمد در سایر کشورها است‪ .‬پیش ن‬ ‫‪ %49‬ت‬ ‫‌بی� می‌شود متوسط درآمد خانوار‬ ‫عل�غم ش‬ ‫کاه� که در درآمد خانوارها‬ ‫در تهران تا سال ‪ 2017‬ساالنه ‪ %3.8‬کاهش پیدا کند‪ .‬ی‬ ‫ت‬ ‫پیش ن‬ ‫‌بی� می‌شود‪ ،‬سهم برخی هزینه‌ها در درآمد خانوار بیش� خواهد‌شد‪ .‬ارتباطات‪،‬‬ ‫ت‬ ‫سالمت و تحصیالت سهم بیش�ی را در هزینه‌های خانوار به خود اختصاص خواهند‬ ‫داد‪.‬‬ ‫توزیع ثروت در تهران چندان عادالنه نیست‪ .‬ض�یب ن‬ ‫جی� در سال ‪ 2012‬برابر ‪ 0.35‬بود‬ ‫ض(�یب ن‬ ‫جی� صفر ایده‌آل‌ترین حالت است) که نزدیک به مقدار این شاخص در شهرهای‬ ‫باکو و کراچی بوده است‪.‬‬ ‫از انقالب سال ‪ 57‬ورود گردشگران به تهران کاهش قابل توجهی یافته است‪ .‬انزوای سیایس‬ ‫ت‬ ‫تبلیغا� که درباره اداره ایران می‌شد‪ ،‬دلیل این کاهش بوده‬ ‫و اقتصادی ایران در کنار‬ ‫است‪.‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫وضعیت اشتغال در استان تهران‬ ‫(منبع‪ :‬مرکز آمار ایران)‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫خدمات مربوط به کسب و کار در تهران بسیار ت‬ ‫بیش� از سایر نقاط کشور توسعه یافته است‪.‬‬ ‫ن� در بخش خدمات کسب و کار تهران قرار می یگ�ند‪ .‬ت‬ ‫خدمات مایل ی ز‬ ‫دف� مرکزی بانک میل‬ ‫ایران‪ ،‬ت‬ ‫بزرگ�ین بانک تجاری خاورمیانه‪ ،‬در تهران واقع است‪ .‬این بانک بیش از ‪ 43،000‬کارمند‬ ‫ن� در تهران ت‬ ‫ب�‌الملیل دارد‪ .‬سایر بانک های ایران ی ز‬ ‫و ‪ 16‬شعبه ی ن‬ ‫دف� مرکزی دارند‪ .‬بازار بورس‬ ‫ایران ی ز‬ ‫ن� در این شهر واقع است‪.‬‬ ‫اقتصاد متنوع تهران به این شهر کمک کرد تا در سال های بحران اقتصادی (‪ 2008‬و ‪)2009‬‬ ‫در مقایسه با سایر شهرهای خاورمیانه ض�ر ت‬ ‫کم�ی متحمل شود‪ .‬در سال ‪ 2012‬رشد تولید‬ ‫ناخالص داخیل تهران به ‪ %1.6‬کاهش یافت که این کاهش در نتیجه تحریم‌ها علیه نظام‬ ‫بانیک و صادرات نفت ایران بود‪ .‬پیش ن‬ ‫‌بی� می‌شود تولید ناخالص داخیل تهران در سال‌های‬ ‫آینده رشد مالیمی داشته باشد‪ ،‬این عدد برای سال‌های ‪ 2012‬تا ‪ 2017‬به مقدار ‪ %1.6‬در سال‬ ‫پیش ن‬ ‫‌‌بی� می‌شود‪.‬‬ ‫تهران از نظر جمعیت جزو ‪ 25‬پایتخت پرجمعیت دنیا می‌باشد‪ .‬پیش ن‬ ‫‌بی� می‌شود که جمعیت‬ ‫تهران تا سال ‪ 2017‬به ‪ 13.2‬میلیون نفر برسد‪ .‬طبق اطالعات مرکز آمار ایران جمعیت ایران در‬ ‫سال ‪ 94‬در حدود ‪ 12‬میلیون و ‪ 500‬هزار نفر است‪ .‬تجارت و سپس تولید ت‬ ‫بزرگ�ین حوزه‌‌های‬ ‫کسب و کار در این شهر است‪.‬‬ ‫ییک از دالیل افزایش جمعیت تهران مهاجرت از سایر شهرهای ایران به این شهر است‪.‬‬ ‫یاف� شغل و درآمد ت‬ ‫ت‬ ‫بیش� است‪ .‬به ی ن‬ ‫انگ�ه افراد برای مهاجرت به تهران ت ن‬ ‫مهم�ین ی ز‬ ‫هم� دلیل‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫سهم گروه س� ‪( 15-64‬گروه س� آماده به کار) در این شهر بیش� از سایر شهرهای ایران‬ ‫است‪.‬‬

‫‪57‬‬

‫‪58‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫با این وجود تالش ها و برنامه‌های دولت برای جذب گردشگران خارجی ادامه دارد‪.‬‬ ‫پیش ن‬ ‫‌بی� می‌شود تعداد گردشگران وارد شده به ایران در سال ‪ 2019‬به ‪ 10‬میلیون نفر‬ ‫برسد‪.‬‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ش‬ ‫ش‬ ‫در گزار� که در پایگاه این�ن� روزنامه دنیای اقتصاد به تاریخ ‪ 19‬مردادماه ‪ 1394‬منت�‬ ‫شد معاون مایل و اقتصاد شهری شهرداری تهران اظهار می دارد پس از توافق هسته‌ای‪،‬‬ ‫برریس‌های کارشناسان شهری از آثار لغو تحریم‌ها بر شهر تهران نشان می دهد که پایتخت‬ ‫ن‬ ‫دگرگو� مثبت شود‬ ‫با لغو تحریم‌ها می‌تواند در چهار شکل مستقیم و یغ�مستقیم‪ ،‬دچار‬ ‫که مهم‌ترین آن‪ ،‬تزریق منابع مایل سالم و کم‌هزینه به بودجه پایتخت خواهد بود‪ .‬این‬ ‫ن‬ ‫دگرگو�‌ها عبارت هستند از‪:‬‬ ‫ي كالن‌شهرهاي دنيا‬ ‫• انتقال تجربيات موفق شهردار ‌‬ ‫• رونق رسمايه‌گذاري خارجي در پروژه‌ها و خدمات يغ�تجاري شهر‬ ‫• ين‬ ‫تام� مالي پرهزينه‌ترين طرح عمر ن يا� تهران‬ ‫كن�ل جمعيت و بهبود فاكتورها و عنارص ت‬ ‫• ت‬ ‫زيس� پايتخت‬ ‫ي‬ ‫گ‬ ‫این موارد چهار منبعی است که می‌تواند وابست� شهرداری به درآمدهای ناپایدار را کاهش‬ ‫دهد‪.‬‬ ‫در برریس بودجه خانوار در مناطق شهری ایران‪ ،‬متوسط درآمد ناخالص ساالنه یک خانوار در‬ ‫جدول زیر مشاهده می‌شود‪ .‬در سال ‪ 92‬ت‬ ‫بیش�ین سهم از درآمدهای پویل متعلق به مشاغل‬ ‫متفرقه بوده است‪ .‬این سهم تا سال ‪ 89‬باالترین بوده است‪ .‬در سال ‪ 88‬به بخش مشاغل‬ ‫آزاد یغ� کشاورزی منتقل شده‌است‪ .‬در بخش درآمدهای یغ� پویل‪ ،‬سایر درآمدها شامل‬ ‫برآورد ارزش اجاری مسکن در برابر خدمت و رایگان و ارزش کاالها و خدمات در برابر مزد و‬ ‫حقوق‪ ،‬رایگان (نه از خانوار دیگر)‪ ،‬تولید برای مرصف در خانه‪ ،‬از محل کسب کشاورزی و‬ ‫ن‬ ‫تعاو� تا سال ‪ 89‬در گروه‬ ‫یغ� کشاورزی است‪ .‬نکته دیگر در مورد این جدول این که بخش‬ ‫درآمد از مزد و حقوق بخش خصویص محسوب می شده‌است‪.‬‬

‫‪59‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫اطالعات جدول باال در قالب نمودار زیر بیان شده‌است‪:‬‬

‫متوسط درآمد ناخالص ساالنه یک خانوار در گروه‌های مختلف درآمد طی سال های ‪1383-1392‬‬ ‫(منبع‪ :‬مرکز آمار ایران)‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫متوسط درآمد ناخالص ساالنه یک خانوار و سهم گروه‌های مختلف درآمد طی سال های‬ ‫‪( 1383-1392‬منبع‪ :‬مرکز آمار ایران)‬

‫‪60‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫درصد سهم گروه‌های مختلف هزینه از متوسط درآمد ناخالص ساالنه یک خانوار در سال‬ ‫‪( 1392‬منبع‪ :‬مرکز آمار ایران)‬ ‫برریس دهک های هزینه در ایران هم نشان می دهد ت‬ ‫بیش�ین هزینه خانوار در برای مسکن‬ ‫ن‬ ‫آشامید� ها هستند‪ .‬هزینه ای که دهک آخر‬ ‫رصف شده‌است‪ .‬در مرتبه بعدی خورایک ها و‬ ‫در بخش مسکن انجام داده است در حدود ‪ 3.7‬برابر همان هزینه برای دهک اول است‪ .‬این‬ ‫ن‬ ‫آشامید� ها ‪ 2.2‬برابر است‪ .‬جمع کل هزینه ناخالص دهک آخر‬ ‫نسبت در بخش خورایک ها و‬ ‫ز‬ ‫هم در حدود ‪ 3‬برابر دهک اول است‪ .‬این امر نشان دهنده یم�ان هزینه باالی دهک آخر نسبت‬ ‫خانوارها� که‬ ‫به دهک اول در بخش‌های هزینه بر گروه‌های هزینه است‪ .‬در جدول زیر برای‬ ‫ی‬ ‫نحوه ترصف مسکن آن ها شخیص (مالک ی ن‬ ‫نش�) در برابر خدمت و رایگان می‌باشد ارزش جاری‬ ‫مسکن برآورد و به جمع هزینه مسکن اضافه شده‌است‪.‬‬

‫‪61‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫متوسط هزینه ناخالص ساالنه یک خانوار به تقکیک گروه‌های مختلف هزینه در دهک‌های‬ ‫هزینه در سال ‪( 1392‬منبع‪ :‬مرکز آمار ایران)‬

‫متوسط هزینه ناخالص ساالنه یک خانوار در دهک های هزینه در سال ‪( 1392‬منبع‪ :‬مرکز‬ ‫آمار ایران)‬

‫‪62‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫متوسط هزینه ناخالص ساالنه یک خانوار در گروه‌های هزینه در دهک های هزینه در سال‬ ‫‪( 1392‬منبع‪ :‬مرکز آمار ایران)‬

‫شاخص های کلیدی تهران در ‪ 2012 ،2007‬و ‪2017‬‬ ‫دسام� ‪)2014‬‬ ‫(منبع‪ :‬یورو مانیتور‬ ‫ب‬

‫جدول زیر ترکیب صنایع موجود در تهران را در گزارش یورو مانیتور نشان می دهد‪ .‬صنعت‬ ‫ساخت و ساز ت‬ ‫ین‬ ‫شاغل� را به خود اختصاص داده است‪ .‬هرچند باارزش ترین‬ ‫بیش�ین حجم‬ ‫محل کسب درآمد در تهران‪ ،‬در زمینه خدمات تجاری می‌باشد‪ .‬کشاورزی هم از حجم بسیار‬ ‫اندک در مقابل سایر بخش‌ها برخوردار است‪.‬‬

‫ترکیب بخش‌های اقتصادی تهران در سال ‪2012‬‬ ‫دسام�‪)2014‬‬ ‫(منبع‪ :‬یورو مانیتور‬ ‫ب‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫ف‬ ‫یورو مانیتور ی ز‬ ‫معر�‬ ‫دسام� ‪ 2014‬شاخص های کلیدی تهران را این گونه‬ ‫ن� در گزارش‬ ‫ب‬ ‫می‌کند‪:‬‬

‫‪63‬‬

‫‪64‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫ت‬ ‫بیش�ین سهم ارزش افزوده ناخالص (‪ )GVA‬در تهران مربوط به سه بخش تولید‪ ،‬تجارت و‬ ‫خدمات کسب و کار است‪ .‬این سه بخش در مجموع حدود ‪ 93‬درصد از کل اقتصاد تهران را‬ ‫تشکیل می دهند‪ .‬سهم ارزش افزوده ناخالص تولید در تهران در حدود ‪ 10‬درصد از کل کشور‬ ‫در سال ‪ 1392‬بوده است‪ .‬این عدد در بخش تجارت بسیار ت‬ ‫بیش� و برابر با ‪ 33‬درصد از کل‬ ‫حجم تجاری ایران است‪ .‬اختالف این دو عدد حایک از نوع اثرگذاری تهران در اقتصاد ایران‬ ‫دارد‪ .‬در بخش خدمات تجاری و بازر ن‬ ‫گا�‪ ،‬در حدود ‪ 50‬درصد از کل ارزش افزوده ناخالص‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫ایران سهم تهران است‪ .‬محل درآمد و کسب و کار در تهران بیش� در بخش‌های بازرگا� و‬ ‫کسب و کار خالصه می‌شود‪.‬‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫ارزش و سهم بخش‌های مختلف اقتصادی‬ ‫تهران در سال ‪( 2012‬منبع‪ :‬یورو مانیتور‬ ‫دسام� ‪)2014‬‬ ‫ب‬

‫‪65‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫سهم هزینه ناخالص ساالنه یک خانوار در تهران‬ ‫به تفکیک گروه‌های مختلف هزینه در سال ‪2012‬‬ ‫دسام� ‪)2014‬‬ ‫(منبع‪ :‬یورو مانیتور‬ ‫ب‬

‫باال� را به خود اختصاص‬ ‫هزینه ای که یک خانوار در تهران برای مسکن رصف می کند سهم ی‬ ‫می دهد‪ .‬شکل زیر نشان می دهد در مقایسه پایتخت‌های بزرگ کشورهای حاشیه خلیج‬ ‫فارس و اردن‪ ،‬یک خانوار تهر نا� ت‬ ‫بیش�ین بخش از هزینه خود را در مسکن دارد‪ .‬این مقایسه‬ ‫در سال ‪ 2012‬انجام گرفته است‪:‬‬

‫مقایسه هزینه ناخالص ساالنه یک خانوار برای‬ ‫مسکن در تهران و پایتخت‌های منتخب در سال ‪2012‬‬ ‫دسام� ‪)2014‬‬ ‫(منبع‪ :‬یورو مانیتور‬ ‫ب‬

‫‪66‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫هزینه ای که خانوار در تهران در بخش حمل و نقل رصف می کند در مقایسه با پایتخت‌های‬ ‫باال� می‌باشد‪ .‬تهران تنها از دو‬ ‫منتخب کشورهای حوزه خلیج فارس و اردن‪ ،‬درصد ی‬ ‫شهر امان و دوحه ت‬ ‫کم� است‪ .‬این امر نشان از باال بودن هزینه حمل و نقل در تهران‬ ‫دارد‪.‬‬

‫مقایسه هزینه ناخالص ساالنه یک خانوار‬ ‫برای حمل و نقل در تهران و پایتخت‌های‬ ‫منتخب در سال ‪( 2012‬منبع‪ :‬یورو مانیتور‬ ‫دسام� ‪)2014‬‬ ‫ب‬ ‫تولید ناخالص داخیل تهران در سال ‪ 2012‬نسبت به سال ‪ 2007‬در حدود ‪ 2.7‬برابر افزایش یافته‬ ‫است‪ .‬جدول زیر نشان می دهد ت‬ ‫بیش�ین رشد در طی این سال ها مربوط به بخش ساخت و‬ ‫ساز بوده است که در حدود ‪ 5‬برابر افزایش یافته است‪ .‬ارزش افزوده ناخالص بخش ساخت و‬ ‫ساز در تهران در سال ‪ 2012‬در حدود‪ 10‬میلیارد دالر است‪.‬‬

‫تولید ناخالص شهر تهران (منبع‪ :‬یورومانیتور)‬

‫بر اساس اعالم سازمان رسمایه گذاری و مشارکت های مردمی شهر تهران و هم ی ن‬ ‫چن� اظهار‬ ‫نظر مدیران شهری‪ ،‬به ‪ 7‬محور اسایس برای رسمایه گذاری در تهران تاکید دارند و برای آن‬ ‫برنامه ریزی بلند مدت خواهند داشت‪ .‬معاون شهردار تهران اعالم کرده است شهرداری‬ ‫تهران در راستای استفاده از رسمايه‌گذار خارجی برای رونق پروژه‌ها و خدمات يغ�تجاري‬ ‫شهر‪ 7 ،‬محور اصیل را پیش ن‬ ‫‌بی� کرده است‪ .‬شهرداری در این هفت محور تاکنون برای‬ ‫ت‬ ‫خو� روشن می کند‬ ‫جذب رسمایه‌گذاری خارجی مذاکرا� را انجام داده است‪ .‬این مطلب به ب‬ ‫ن� در پیش ن‬ ‫شهرداری ی ز‬ ‫‌بی�‌های خود به رونق رسمایه گذاری خارجی در شهر اذعان دارد‪ .‬این‬ ‫‪ 7‬محور عبارت است از‪:‬‬ ‫‪.1‬مجتمع‌های دروازه شهر‬ ‫‪.2‬فرصت‌های حوزه حمل‌ونقل‬ ‫‪.3‬هتل و مراکز رسگرمی‬ ‫‪.4‬فرصت رسمایه‌گذاری در ‪IT‬‬ ‫‪.5‬مراکز تجارت ن‬ ‫جها�‬ ‫‪.6‬حوزه محیط‌زیست‬ ‫‪.7‬خدمات و کار و فعالیت‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫در دوره بعد از تحریم‪ ،‬نقش تهران در ت‬ ‫گس�ش روابط تجاری و احیای اقتصادی بسیار مهم‬ ‫است‪ .‬وجود ت‬ ‫بیش�ین فعاالن اقتصادی و تجاری و صنایع و کارخانه ها و کارگاه‌های کوچک و‬ ‫باال� برای این کالنشهر دارد‪ .‬گزارش های ی ن‬ ‫ب�‌الملیل‬ ‫بزرگ‪ ،‬همه نشان از وجود پتانسیل های ی‬ ‫ن‬ ‫حایک از رشد شاخص های اقتصادی این شهر است‪ .‬یورو مانیتور پیش‌بی� می کند ‪ GDP‬تهران‬ ‫حدود ‪90‬میلیارد دالر است که به ‪ 100‬میلیارد دالر خواهد رسید‪.‬‬

‫‪67‬‬

‫یع� مراکز تجارت ن‬ ‫مورد پنجم ن‬ ‫جها� بسیار قابل توجه است و نشان می‌دهد در سطح‬ ‫مدیران شهری هم توجه ویژه ای برای ایجاد این نوع مراکز وجود دارد‪ .‬در طرح جامع‬ ‫تهران پیش ن‬ ‫تن‬ ‫برداش� تحریم‌ها تقاضا برای واحدهای اداری بزرگ در مناطق‬ ‫‌بی� می‌شود با‬ ‫خدما� ‪ -‬اداری و تجاری با عملکرد ن‬ ‫ت‬ ‫ین‬ ‫جها�‬ ‫ثروتمندنش� تهران افزایش یابد‪ .‬ایجاد مراکز‬ ‫به‌‌ویژه در پهنه مرکزی به منظور ایجاد فضای الزم برای حضور ش�کت‌های فرامیل و خدمات‬ ‫ن‬ ‫اریا� و تخصیص فضا برای جذب بنگاه‌های ی ن‬ ‫ب�‌الملیل فعال در جهان‬ ‫مولد جها� و باز ب‬ ‫آسیا� در دستور کار طرح جامع تهران پیش ن‬ ‫‌بی�‬ ‫و باالخص کشورهای منطقه‪ ،‬اسالمی‪ ،‬ی‬ ‫شده‌است‪.‬‬

‫‪68‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫برنامه بلندمدت حمل و نقل و ترافیک تهران‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫طبق پیش ن‬ ‫‌بی�‌های شهرداری تهران‪ ،‬تا سال ‪ ،1409‬حدود ‪ 19‬میلیون سفر شهری‪ ،‬صورت‬ ‫خواهد گرفت که نیمی از آن با حمل و نقل عمومی خواهد بود‪ .‬این مقدار‪ ،‬بر اساس‬ ‫استاندارد ن‬ ‫جها� است‪ .‬در سال ‪ 83‬ی ز‬ ‫م�ان استفاده مردم از وسایل حمل و نقل عمومی ‪%23‬‬ ‫بود که در افق بلند مدت شهرداری در سال ‪ 1409‬باید به ‪ %49‬از حمل و نقل درون شهری‬ ‫برسد‪.‬‬

‫(منبع‪ :‬برنامه بلندمدت حمل و نقل رییل تهران‪-‬‬ ‫ت‬ ‫مدیری�)‬ ‫خالصه‬

‫‌چن� بر اساس هدف گذاری‪ ،‬پیشنهاد می‌شود مدت زمان ت‬ ‫هم ی ن‬ ‫دس�یس به مرکز شهر و قلب‬ ‫تجاری تهران‪ ،‬به زیر ‪ 45‬دقیقه برسد‪ .‬در ی ن‬ ‫هم� حال مدت زمان پیشنهادی برای خروج از مرکز‬ ‫شهر و رسیدن به مبادی ورودی‪ ،‬ی ن‬ ‫ب� ‪ 60‬تا ‪ 80‬دقیقه خواهد بود‪.‬‬

‫‪69‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫(منبع‪ :‬برنامه بلندمدت حمل و نقل رییل تهران‪-‬‬ ‫ت‬ ‫مدیری�)‬ ‫خالصه‬

‫الزم به ذکر است شت�یح این برنامه و تحلیل آن در گزارش ترافیک ارائه خواهد‬ ‫شد‪.‬‬

‫ساختمان های بلندمرتبه در دنیا‬

‫ساختمان های بلند که ن‬ ‫زما� تنها محدود به آمریکای شمایل بودند‪ ،‬امروزه با رشد ب�‌سابقه‌ای‬ ‫ها� با ارتفاع بیش از ‪200‬‬ ‫در رستارس جهان رسبر می آورند‪ .‬از سال ‪ 2000‬تا ‪ 2013‬تعداد ساختمان ی‬ ‫تم� از ‪ 261‬به ‪ 830‬ساختمان رسیده است‪ .‬تا سال ‪ 602 ،2011‬ساختمان بلند در دنیا وجود داشته‬ ‫است‪ .‬در حال ض‬ ‫حا� این ساختمان ها در ‪ 32‬کشور دنیا قرار دارند‪.‬‬ ‫گ‬ ‫ساخت و ساز ساختمان های بلند به عوامل متعددی بست� دارد و نمی توان آن را به یک‬ ‫فاکتور (مانند جمعیت‪ ،‬تراکم‪ ،‬دولت و ‪ ...‬مربوط بک منطقه) نسبت داد‪ .‬به ی ن‬ ‫هم� دلیل‬ ‫سابقه و آمار مربوط به ساخت و ساز ساختمان های بلند در رس تا رس دنیا بسیار متنوع‬ ‫است‪.‬‬ ‫عر� قرار دارد که دارای ‪ 44‬ساختمان بلندتر از ‪200‬‬ ‫متحده‬ ‫ات‬ ‫ر‬ ‫اما‬ ‫آمار‬ ‫این‬ ‫طیف‬ ‫رس‬ ‫یک‬ ‫در‬ ‫ب‬ ‫ن‬ ‫تم� می‌باشد‪ .‬برای کشوری با جمعیت ‪ 4.7‬میلیون نفر جمعیت‪ ،‬این عدد یع� اینکه به ازای‬ ‫هر ‪ 100،000‬نفر یک ساختمان بلند در این کشور وجود دارد‪ .‬در مقابل کشور ی ن‬ ‫چ� قرار دارد که‬ ‫دارای ‪ 200‬ساختمان بلند با ارتفاع ت‬ ‫بیش� از ‪ 200‬تم� است؛ در این کشور به ازای هر ‪ 7‬میلیون‬ ‫نفر یک ساختمان بلند وجود دارد‪.‬‬ ‫طبق آمار ت‬ ‫کشورها�‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫خاورمیانه‬ ‫منطقه‬ ‫به‬ ‫متعلق‬ ‫بلند‬ ‫ساختمان‬ ‫به‬ ‫کم�ین نسبت جمعیت‬ ‫ی‬ ‫عر�‪ ،‬بحرین و قطر است‪ .‬ت‬ ‫بیش�ین نسبت جمعیت به ساختمان بلند در‬ ‫مانند امارات متحده ب‬ ‫هند‪ ،‬ویتنام‪ ،‬ترکیه‪ ،‬فرانسه و مکزیک مشاهده می‌شود‪.‬‬

‫‪70‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫در حال ض‬ ‫حا� ‪ 342‬ساختمان بلند دنیا با ارتفاع بیش از ‪ 200‬تم� در آسیا قرار دارند که تقریباً‬ ‫‪ %57.5‬جمعیت دنیا را در خود جا داده است‪ 45 .‬ساختمان از ‪ 100‬ساختمان بلند دنیا در‬ ‫آسیا قرار دارند‪ .‬تنها در ی ن‬ ‫چ� در سال ‪ 37 ،2013‬ساختمان بلند در ‪ 22‬شهر این کشور تکمیل‬ ‫شده‌است‪ .‬ت‬ ‫اس�الیا پس از تکمیل ‪ 3‬ساختمان بلند در سال ‪ ،2012‬در سال ‪ 2013‬هیچ ساختمان‬ ‫بلندی را تکمیل نکرده است‪.‬‬ ‫‪ %10.6‬ساختمان های بلند دنیا و ‪ %3.7‬از جمعیت دنیا در اروپا قرار دارند؛ اگرچه به نظر‬ ‫آنجا� که تعداد زیادی از کشورهای توسعه یافته دنیا در اروپا قرار دارند‪ ،‬این‬ ‫می رسد که از ی‬ ‫عدد باید مقدار باالتری را اختیار می کرد‪ .‬در سال ‪ 4 ،2013‬ساختمان باالی ‪ 200‬تم� در اروپا‬ ‫تکمیل شد‪.‬‬ ‫ت‬ ‫‪ 178‬ساختمان از ساختمان های بلندتر از ‪ 200‬م� دنیا در قاره آمریکا قرار دارند‪ ،‬در حایل که‬ ‫‪ %13.6‬از جمعیت دنیا در این قاره حضور دارند‪.‬‬ ‫خاورمیانه ی ز‬ ‫ن� ‪ 59‬ساختمان از ساختمان های بلند دنیا را شامل می‌شود‪ .‬در سال ‪12 ،2013‬‬ ‫ت‬ ‫ساختمان باالی ‪ 200‬م� در خاورمیانه تکمیل شده‌است‪.‬‬ ‫در حال ض‬ ‫حا� کشور ایران دارای رتبه یازدهم در زمینه ساخت ساختمان‌های بلند در‬ ‫خاورمیانه است‪ .‬در میان ساختمان های بلند از کشور ایران فقط نام برج ی ن‬ ‫ب�‌الملیل تهران‬ ‫دیده می‌شود که در سال ‪ 2007‬تکمیل شده‌است‪.‬‬ ‫انتظار می رود که در دهه‌های تآ� درصد ساختمان های بلند در آسیا (به خصوص در‬ ‫ین‬ ‫چ� و هند) افزایش یابد‪ ،‬به طوری که نسبت ساختمان های بلند واقع در این منطقه‬ ‫ت‬ ‫به سایر دنیا بیش� از نسبت جمعیت این منطقه به سایر دنیا خواهد‌شد‪ .‬در مقابل‪،‬‬ ‫نسبت ساختمان های بلند در آمریکا و اروپا به نسبت جمعیت این مناطق کاهش خواهد‬ ‫یافت‪.‬‬ ‫اخ� این مقدار‬ ‫مرور روند بنای ساختمان های بلند در دنیا نشان می دهد در سال های ی‬ ‫افزایش یافته است‪ .‬به دلیل کمبود ی ن‬ ‫زم� و رصفه ی اقتصادی بنای این برج ها‪ ،‬شاهد رشد‬ ‫ساخت و سازهای بلند مرتبه در دنیا هستیم‪ .‬نمودار صفحه مقابل نشان می دهد در سال‬ ‫‪ 2014‬ت‬ ‫بیش�ین تعداد ساختمان های باالی ‪ 200‬تم� بنا شده‌است‪ .‬این رشد به نسبت در سال‬ ‫های گذشته هم وجود داشته است‪ .‬در سال ‪ 2014‬تعداد ‪ 58‬برج بنا شده‌است در حایل که‬ ‫در ‪ 2013‬این تعداد ‪ 37‬و در ی ن‬ ‫ب� سال های ‪ 2009‬تا ‪ 2012‬در حدود ‪ 22‬برج ساخته شده بود‪ .‬این‬ ‫امر نشان از رشد صنعت بلندمرتبه سازی دارد‪.‬‬

‫‪71‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫در سال ‪ 2014‬ت‬ ‫بیش�ین تعداد این برج ها در منطقه آسیا ساخته شده اند که ‪ 74‬عدد است‪.‬‬ ‫پس از آسیا این خاورمیانه است که ‪ 11‬برج در این سال به اتمام رسانده شده‌است‪ .‬شکل زیر‪،‬‬ ‫خو� نشان می دهد‪.‬‬ ‫این آمار را به ب‬

‫تعداد برج های ساخته شده در سال ‪ 2014‬به‬ ‫تفکیک مناطق مختلف دنیا (منبع‪)CTBUH :‬‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫تعداد برج های با ارتفاع باالی ‪ 200‬تم� به تفکیک‬ ‫سال (منبع‪)CTBUH :‬‬

‫از ‪ 100‬ساختمان بلند ساخته شده ت‬ ‫بیش�ین سهم مربوط به ساختمان های اداری بود‪ .‬اما‬ ‫تحقیقات نشان داده است که در ‪ 100‬ساختمان بلندی که در حال ض‬ ‫حا� در حال احداث‬ ‫تغی� جهت داده است‪ .‬هم ی ن‬ ‫چن� سهم‬ ‫هستند‪ ،‬این رویکرد به ساختمان های چند منظوره ی‬ ‫‌ها� که هنوز وارد مرحله ساخت نشده و در مرحله‬ ‫این گونه ساختمان ها در آینده و در طرح ی‬ ‫پیشنهاد قرار دارند بیش از امروز افزایش خواهد یافت‪:‬‬

‫‪72‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫وضعیت کاربری ‪ 100‬ساختمان بلند دنیا‬ ‫(منبع‪)CTBUH :‬‬

‫ها� که در سال ‪ 2014‬تکمیل شده و مورد بهره برداری قرار‬ ‫اما نکته جالب این است که از برج ی‬ ‫ن‬ ‫گرفته اند‪ ،‬ت‬ ‫بیش�ین کاربری برای برج های اداری است‪ .‬حدود ‪ %48‬یع� ‪ 47‬برجی که در سال‬ ‫گذشته میالدی به بهره برداری رسیده است برج های اداری است‪ .‬و پس از آن مجتمع های‬ ‫چند منظوره و سپس برج های ت‬ ‫اقام� قرار می یگ�ند‪.‬‬

‫تعداد برج های ساخته شده در سال ‪ 2014‬به‬ ‫تفکیک کاربری (منبع‪)CTBUH :‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫گ‬ ‫احداث ساختمان های بلند ت‬ ‫بیش� در مناطقی اتفاق افتاده است که از توسعه یافت� قابل‬ ‫توجهی برخوردار می باشند یا در حال رشد می باشند‪ .‬در دنیا ‪ 602‬برج باالی ‪ 200‬تم� ارتفاع‬ ‫ساخته شده‌است‪ .‬شکل زیر نشان می دهد که از این تعداد در آمریکا ‪ 160‬برج برابر با ‪%26.6‬‬ ‫از کل برج ها قرار دارد‪ .‬در اروپا ‪ 22‬برج قرار دارد که سهم آلمان با ‪ 4‬برج از همه باالتر است‪.‬‬ ‫جنو� ‪ 24‬می‌باشد‪ .‬در ی ن‬ ‫در ژاپن اما ‪ 30‬برج قرار دارد‪ .‬ی ن‬ ‫چ� ‪ %33.2‬کل برج‬ ‫هم� عدد در کره ب‬ ‫های مرتفع دنیا با تعداد قابل توجه ‪ 200‬ساختمان قرار دارد‪ .‬در منطقه خاورمیانه در مجموع‬ ‫‪ 60‬برج بنا شده‌است‪ .‬سهم امارات با ‪ 44‬برج و نسبت ‪ %7.3‬از کل دنیا‪ ،‬ت‬ ‫بیش�ین است‪ .‬در‬ ‫ایران ی ن‬ ‫چن� مقیایس ساخته نشده‌است‪.‬‬ ‫در منطقه خاورمیانه به خصوص کشورهای حاشیه خلیج فارس هم در این چند‬ ‫ساله رشد بسیار زیادی در بنای ساختمان های بلند به وقوع پیوسته است‪ .‬نمودار زیر‬ ‫وضعیت توزیع ‪ 290‬ساختمان باالی ‪ 150‬تم� را در این منطقه نشان می دهد‪ .‬از مجموع‬ ‫‪ 192‬ساختمان بلند‪ ،‬بد� با ‪ 149‬ساختمان در رتبه نخست بلندمرتبه سازی در خاورمیانه قرار‬ ‫دارد‪.‬‬

‫‪73‬‬

‫‪74‬‬

‫گ‬ ‫ساختمان های بلند و توسعه یافت�‬ ‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫‪75‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫وضعیت کاربری ‪ 100‬ساختمان بلند دنیا‬

‫‪76‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫ساختمان های بیش از ‪ 150‬تم� در خاورمیانه‬ ‫(منبع‪)CTBUH :‬‬

‫ن‬ ‫ساختما�‬ ‫برای ساختمان بلندمرتبه در ایران دو تعریف مشخص وجود دارد‪ .‬در تعریف اول‬ ‫که بیش از ‪ 23‬تم� ارتفاع داشته باشد بلندمرتبه محسوب می‌شود و در تعریف دوم براساس‬ ‫حداک� ارتفاعی است که مردم به ر ت‬ ‫ث‬ ‫اح�‬ ‫ضوابط شهرسازی ساختمان بلندمرتبه بلندتر از‬ ‫از آن باال روند (بیش از ‪ 4‬طبقه) و نیاز به آسانسور دارد‪ .‬با نگاهی به ساخت و‌سازهای‬ ‫بلندمرتبه در گذشته می‌توان بلندمرتبه‌سازی در ایران را به سه دوره تقسیم کرد‪ .‬دوره اول‬ ‫از سال‌های ‪ 42‬تا‪ 46‬را شامل می‌شود که بلندمرتبه‌سازی بدون هیچ دستورالعمیل برای حل‬ ‫معضالت نوظهور شهری ادامه پیدا می‌کند‪ .‬دوره دوم از سال ‪ 46‬تا سال ‪ 74‬ادامه پیدا‬ ‫می‌کند‪ .‬در این دوره با تدوین طرح ساماندهی آتک نگاهی واقع‌بینانه‌تر به بلندمرتبه‌سازی‬ ‫ین‬ ‫‌یا� ساختمان‌ها و نوعی کاربری‬ ‫در تهران می‌شود‪ .‬در این طرح‬ ‫نخست� اقدامات مکان ب‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫خدما� انجام شده‌است‪ .‬دوره سوم از سال ‪ 74‬به بعد‬ ‫مسکو� ساختمان‌ها به ویژه‬ ‫یغ�‬ ‫آغاز می‌شود که به نوعی گفته می‌شود ساخت بلندمرتبه‌ها قانونمند شده‌است اما به‌رغم‬ ‫‌یا� و ساختمان‌های بلند و مطالعه وضعیت موجود و گرایش‌ها‪،‬‬ ‫تهیه و تدوین ضوابط مکان ب‬ ‫از سال ‪ 74‬تاکنون وضعیت بلندمرتبه‌سازی حایک از آن است که ضوابط مورد استناد در این‬ ‫بخش از ساخت‌وسازها موفقیت اندیک در هدایت و ت‬ ‫کن�ل ساخت‌وساز‌های بلندمرتبه داشته‬ ‫است‪.‬‬ ‫براساس تحقیقات مرکز مطالعات شهر تهران الگوی غالب ساخت‌وساز‌ها در سال‌های ‪ 75‬تا‬ ‫ب� ‪ 40‬تا ‪ 50‬درصد ساختمان‌ها به ی ن‬ ‫‪ 80‬ساختمان ‪ 4‬طبقه بوده و همواره ی ن‬ ‫‌ها�‬ ‫چن� ساختمان ی‬ ‫اختصاص داشته است‪ .‬پس از این دوره در سال‌های ‪ 84‬تا ‪ 87‬الگوی غالب ساخت‌وساز‬ ‫به سمت ساختمان‌های ‪ 5‬طبقه و ت‬ ‫بیش� گرایش یافته‪ ،‬به طوری که در این دوره بیش از‬ ‫‪ 88‬درصد ساختمان‌ها ‪ 5‬طبقه و ت‬ ‫بیش� بوده‌اند‪ .‬البته این نسبت در مناطق شمایل شهر‬ ‫زم� به علت ارزشمندی آنها ت‬ ‫تهران که شدت استفاده از ی ن‬ ‫بیش� بوده به ‪ 95‬درصد از‬ ‫ساختمان‌ها می‌رسد‪ .‬عالوه بر این تمایل به بلندمرتبه‌سازی در منطقه ‪ 6‬تهران به‌عنوان محل‬ ‫چشمگ�ی داشته است‪ .‬طوری‬ ‫استقرار مراکز جدید تجاری و اداری نسبت به گذشته رشد‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫ساختما� صادره در این منطقه ‪ 5‬طبقه و بیش�ت‬ ‫که در سال ‪ 99 ،87‬درصد پروانه‌های‬ ‫بوده‌اند‪.‬‬

‫‪77‬‬

‫تاث�ات اجتماعی ‪ -‬اقتصادی‬ ‫ساختمان های بلند‌مرتبه و ی‬

‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﺮﻛﺖ‬ ‫ﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭگ‬

‫ﺩﻓﺎﺗﺮ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﺑﺰﺭگ‬ ‫ﻣﻘﻴﺎﺱ‬

‫ﺗﻌﺎﻣﻞ – ﻧﻮﺁﻭﺭﻱ‬

‫تراکمﺍﺯ‬ ‫ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ‬ ‫ﻛﺎﻫﺶ‬ ‫مزایای‬ ‫ﺯﻣﻴﻦ‬

‫ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ‬

‫مزایا و معایب ساختمان های بلند‬

‫ﺯﻣﻴﻦ‬

‫ﭘﺎﻳﺪﺍﺭﻱ ﺯﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ‬

‫ﺗﺮﺍﻛﻢ ﺑﺴﻴﺎﺭ‬ ‫ﺯﻳﺎﺩ‬

‫ﻋﺒﻮﺭ ﻭ ﻣﺮﻭﺭﺯﻳﺎﺩ‬

‫ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫ﻛﺎﻫﺶ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫بسیاری از برج ها و ساختمان های بلندی که امروزه توسط کشورها ‪ ،‬موسسه ها و ش�کت‌های‬ ‫تجاری ساخته می‌شوند ‪ ،‬نشانگر قدرت و ثروت این مجموعه ها هستند‪ .‬به طور کیل عوامل‬ ‫اجتماعی و اقتصادی به صورت پیش نیاز عوامل دیگر‪ ،‬برای شکل دهی آسمان خراش ها‬ ‫دستیا� به ارتفاع ت‬ ‫بیش�‬ ‫مطرح است‪ .‬به عبارت دیگر از هر زمان که " خواست شب� " برای‬ ‫ب‬ ‫مطرح شد ‪ ،‬توانمندی‌های سازه ای و سایر عوامل که در نیل به این هدف موثر بودند ‪ ،‬رشد‬ ‫و ت‬ ‫گس�ش پیدا کردند‪.‬‬ ‫گ‬ ‫تغی�ات اقتصادی ‪ ،‬فرهن� و ت‬ ‫ح�‬ ‫از طرف دیگر ساخت آسمان خراش ها همواره همراه با ی‬ ‫سیایس بوده است‪ .‬به طور مثال ‪،‬پدید آمدن آسمان خراش ها در شیکاگو‪ ،‬نیویورک و یا‬ ‫تغی�ات شدید اقتصادی بوده که از‌جمله آنها می توان به افزایش قیمت‬ ‫ملبورن همراه با ی‬ ‫ین‬ ‫زم� در مناطق مرکزی و تجاری شهر اشاره کرد ‪ .‬از طرف دیگر ‪ ،‬رشد و توسعه اقتصادی و‬ ‫ن‬ ‫ش‬ ‫پدید آمدن غول های اقتصادی یب�‌الملیل که نیاز به دفاتر جامعی برای �کتها و زیربخش‬ ‫های بلند با زیربنای زیاد بودند ‪ .‬این ش�کتها ‪ ،‬عالوه بر نیاز به دفاتر انبوه در کنار هم‪،‬‬ ‫هدف دیگری ی ز‬ ‫ن� از ساخت آسمان خراش ها داشتند و آن کسب شهرت و ارائه توانمندی ها و‬ ‫استیالیشان در جهان بود‪ .‬از این جهت است که می‌توان آغاز ساخت آسمان خراش ها را در‬ ‫ت‬ ‫گس�ش طرز فکر کاپیتالیسم جست و جو کرد ‪.‬‬ ‫از طرف دیگر ‪ ،‬جهت یگ�ی مسابقه آسمان خراش ها به سوی قاره آسیا در اواخر سده قبل‬ ‫تغی�ات اجتماعی و اقتصادی در این کشورها دارد ‪ .‬بنابراین ساخت بناهای مرتفع‪،‬‬ ‫نشان از ی‬ ‫ن‬ ‫ش‬ ‫تاث�ات‬ ‫ای‬ ‫ر‬ ‫دا‬ ‫همواره‬ ‫بلند‬ ‫های‬ ‫ساختمان‬ ‫‪.‬‬ ‫دارد‬ ‫کشورها‬ ‫ایط‬ ‫�‬ ‫با‬ ‫نها�‬ ‫و‬ ‫آشکار‬ ‫پیوندهای‬ ‫ی‬ ‫ز‬ ‫جان� ین� هستند‪.‬‬ ‫اقتصادی اجتماعی ب‬ ‫تاث�ات گاه مثبت (مانند توسعه اقتصادی و اجتماعی منطقه و افزایش بهره وری) و گاه‬ ‫این ی‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫فهرس� از مزایا و معایب‬ ‫نارضای� مردم به دلیل شلوغی ) هستند‪ .‬نمودار زیر‬ ‫منفی (مانند‬ ‫این گونه ساختمان ها را به نمایش می گذارد‪:‬‬

‫‪78‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫ورود مجموعه‌های بزرگ تجاری و اداری به ایران‪ ،‬به‌ویژه در تهران هرچقدر که از سوی مردم‬ ‫با استقبال مواجه شده اما در کانون انتقادهای برخی کارشناسان قرار گرفته است‪ .‬منتقدان‬ ‫صدور پروانه ساخت برای ده‌ها مجموعه تجاری و اداری عظیم در تهران را از این منظر‬ ‫مورد نقد قرار داده‌اند که پایتخت ظرفیت بارگذاری‌های تجاری ت‬ ‫بیش� را ندارد و شهرداری‌ها‬ ‫ین‬ ‫همچن� تقویت‬ ‫باید به جای تقویت مراکز تجاری جدید به فکر توسعه فضاهای عمومی و‬ ‫گ‬ ‫کاربری‌های فرهن� و اجتماعی و آرام‌سازی شهر باشند‪ ،‬به‌ طوری‌که مردم بتوانند در این‬ ‫گ‬ ‫گ‬ ‫شهر زند� کنند و تهران شهری در خدمت اقتصاد و درآم ‌دز یا� نباشد‪ ،‬بلکه در خدمت زند�‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫ت‬ ‫در کنار استقبال مردم از ساخت و ساز ساختمان های بلند‪ ،‬مشکال� که این نوع ساخت و‬ ‫سازها برای شهر و مردم ایجاد می کند و واکنش مردم نسبت به آن ی ز‬ ‫ن� قابل تأمل است‪.‬‬ ‫به عنوان مثال در این مورد می توان به ساخت هتل برج فرشته اشاره کرد‪ .‬هتل برج فرشته‬ ‫که بلندترین برج بلند محدوده خیابان فرشته محسوب می‌شود در ن‬ ‫زمی� به مساحت ‪4574‬‬ ‫زیربنا� بالغ بر ‪ 110000‬تم� مربع و ارتفاع ‪ 230‬تم� و در ‪ 54‬طبقه در دست اجرا‬ ‫تم�مربع با‬ ‫ی‬ ‫است‪ .‬به گفته طراحان این پروژه ‪ 30‬طبقه از این ساختمان مرتفع به ساخت هتل اختصاص‬ ‫پیدا می‌کند و مابقی طبقات شامل خدمات مختلفی همچون واحدهای تجاری‪ -‬اداری‪،‬‬ ‫مراکز تفریحی و رستوران‪ ،‬پارکینگ و فروشگاه‌های صنایع ت‬ ‫دس� و سالن‌های کنفرانس است‪.‬‬ ‫ت‬ ‫پیش ن‬ ‫معضال� که ساخت‬ ‫‌بی� شده که این پروژه در سال ‪ 1397‬تکمیل شود‪ .‬ییک از مهم‌ترین‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫این پروژه برای اهایل محله ایجاد کرده معضل ترافییک است که با اع�اض گس�ده و شکایات‬ ‫پ� در پ� اهایل همراه بوده است‪ .‬ت‬ ‫اع�اض‌های مکرر اهایل محل که این روزها به گوش اعضای‬ ‫پارلمان محیل پایتخت رسیده منجر به ش�وع تحقیقات کمیسیون شهرسازی و معماری شورا‬ ‫شده‌است‪.‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫ن‬ ‫ساختما� بخش‬ ‫در گزارش نه ماهه اول سال ‪ 1393‬در مورد نتایج برریس فعالیت‌های‬ ‫خصویص که توسط بانک مرکزی چاپ شده‌است حایک از آن است که رشد کل رسمایه گذاری‬ ‫ن‬ ‫ساختما� بخش خصویص در سال ‪ 93‬برابر با ‪ %5.4‬بوده است‪ .‬در این مدت‬ ‫در فعالیتهای‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ساختمان های مسکو� با کاهش ‪ %22‬مواجه بوده اند اما یغ� مسکو� ها رشدی برابر با ‪%37‬‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫مسکو� ‪ %39‬رشد ساخت‬ ‫مسکو� ‪ %9‬و یغ�‬ ‫را داشته اند‪ .‬ساختمانهای ش�وع شده تهران‪:‬‬ ‫داشته اند‪ .‬این آمار نشان از اقبال رسمایه گذاران برای ورود به بازار ساختمان های یغ�‬ ‫ن‬ ‫مسکو� دارد‪.‬‬

‫‪79‬‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫رشد اقتصادی و ارتباط با توسعه ساختمان های‬ ‫ن‬ ‫مسکو� (منبع‪ :‬بانک مرکزی)‬ ‫یغ�‬

‫‪80‬‬

‫دور کاری و فرهنگ تجارت ت‬ ‫الک�ونیک‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫الک�ونیک فناوری است که به تمام ابعاد و فرآیند بازار که بتوان با ت‬ ‫تجارت ت‬ ‫این�نت و تکنولوژی‬ ‫ت‬ ‫وب انجام داد‪ ،‬اطالق می‌شود‪ .‬به طور کیل واژه تجارت الک�ونیک اشاره به معامالت‬ ‫ت‬ ‫الک�ونییک می‌نماید که از طریق شبکه‌های ارتباطی انجام می پذیرد‪ .‬ابتدا‪ ،‬خریدار یا مرصف‬ ‫ت‬ ‫کننده به جستجوی یک مغازه مجازی از طریق این�نت می پردازد و کاال را از طریق وب یا‬ ‫پست ت‬ ‫الک�ونییک سفارش می دهد‪ .‬نهایتاً کاال را تحویل می یگ�د‪.‬‬ ‫یع� انجام مبادالت تجاری در قالب ت‬ ‫الک�ونییک ن‬ ‫در تعاریفی دیگر‪ ،‬تجارت ت‬ ‫الک�ونییک‪ ،‬یا‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫کاربرد تکنولوژی اطالعات در تجارت‪ .‬در مفهومی کیل‪ ،‬تجارت الک�ونییک‪ ،‬مبادله ی الک�ونییک‬ ‫داده هاست‪ .‬به طور خالصه می توان گفت که مبادله ت‬ ‫الک�ونییک داده عبارت از تولید‪،‬‬ ‫پردازش‪ ،‬کاربرد و تبادل اطالعات و اسناد به شیوه‌های ت‬ ‫ن‬ ‫الک�ونییک و خودکار یب� سیستم های‬ ‫کم�ین دخالت عامل ن‬ ‫مش�ک و استانداردهای مشخص و با ت‬ ‫کامپیوتری و براساس زبان ت‬ ‫انسا�‪.‬‬ ‫تجارت ت‬ ‫الک�ونییک در ساده ترین تعریف عبارت از ت ن‬ ‫ارزیا�‪ ،‬مذاکره کردن‪،‬‬ ‫یاف� منابع‪ ،‬انجام ب‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫سفارش‪ ،‬تحویل‪ ،‬پرداخت و ارائه خدمات پشتیبا� است که به صورت الک�ونییک انجام‬ ‫می‌شود‪ .‬لذا تجارت ت‬ ‫الک�ونیک ش‬ ‫رو� است براساس آن اطالعات‪ ،‬محصوالت و خدمات از‬ ‫طریق شبکه‌های ارتباطات کامپیوتری خرید و فروش می‌شوند‪.‬‬ ‫دورکاری يك انتخاب است راجع به روش انجام كار‪ ،‬كه به كاركنان اجازه می‌دهد تمام يا‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫دهنديع� افراد می توانند از خانه شان‪,‬‬ ‫قسم� از كارشان را خارج از محيط كاری انجام‬

‫از يك مرکزارتباط از راه دور در نزديیك خانه شان يا از محل كار ديگری وظايف كاریشان را‬ ‫انجام دهند‪ .‬مطابق تعریف کمیسیون اروپا‪ ،‬دورکاری استفاده از رایانه و ارتباطات راه دور‬ ‫افیا� محل کار و انجام وظایف شغیل‪ .‬در واقع به واسطه به‬ ‫به منظور ی‬ ‫تغی� موقعیت جغر ی‬ ‫وجود آمدن كامپيوتر ها‪ ،‬شبكه های ارتباطی‪ ،‬نرم افزارهای ارتباطی و نرم افزارهای اداری‬ ‫و تخصیص علوم مختلف است كه امروزه می توانيم از كار از راه دور صحبت كنيم‪ .‬پس‬ ‫با ش‬ ‫پي�فت اين ابزارها مي توانيم انتظار داشته باشيم كه در آينده تعداد مشاغل از راه دور‬ ‫ت‬ ‫بيش� و كارهای از راه دور با كيفيت تر شوند (كتاب دوركاری‌ برای‌ كتابدارا ‌ن و اطالع‌رسانان‬ ‫‌‌‌ مونيکا بليک؛ ترجمه نادر نقشينه)‪ .‬طی مطالعه ای كه در سال ‪ ۱۹۹۹‬در ارتباط با گروهی‬‫از كاركنان راه دور انجام شد مشخص شد كه ‪ ۴۷‬درصد از آنها افزايش بهره وری ‪ ۴۲,‬درصد‬ ‫تغي� در بهره وری و ‪ ۱۰‬درصد آنان كاهش در بهره وری كاری خود را تجربه كرده‬ ‫آنان عدم ي‬ ‫اند (روزنامه ش�ق شماره‪.)167‬‬ ‫ن‬ ‫مديران منابع ن‬ ‫سازما� زير را به‬ ‫انسا� با بذل توجه به كار از راه دور می توانند مزايای فردی و‬ ‫ارمغان آورده و موجبات رضايت كاركنان و مديران را فراهم سازند‪:‬‬ ‫•قدرت سازمان ها در انتخاب بهينه ين�وی كار افزايش می يابد‪.‬‬ ‫•شلوغی بيش از حد محل های كار كاهش می يابد‪.‬‬ ‫•نياز به ساختمان های بزرگ و ادارات عريض و طويل كاهش می يابد‪.‬‬ ‫•غيبت كاركنان كاهش مي يابد (در حدود ‪ 60‬درصد)‬ ‫•ساز مان ها قدرت ت‬ ‫پاسخگو� به نياز های فوری و اضطراری خواهند داشت‬ ‫بيش�ی برای‬ ‫ي‬ ‫چون می توانند ت‬ ‫قسم� از كارشان را به شاغالن از راه دور بسپارند‪.‬‬ ‫•تسهيل انجام اموری كه بايد به صورت مخفيانه انجام يگ�ند و كاهش امكان لو ت ن‬ ‫رف� كل‬ ‫پروژه كاری مورد نظر‬ ‫•افزايش بهره وری‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫مشاغیل در سازمان وجود دارند که مدير منابع ن‬ ‫انسا� می تواند در صدد ارائه اين مشاغل به‬ ‫صورت كار از راه دور باشد‪:‬‬ ‫•مطالعات و تحقيقات نظری‬ ‫•مشاغل كامپيوتری مثل برنامه نويیس‪ ،‬طرحي صفحات وب‪ ،‬طراحی گرافيیك‪ ،‬انيميشن‬ ‫سازی‬ ‫گ‬ ‫ت‬ ‫•م�جمی‪ ،‬نويسند�‪ ،‬فروش و بازار بيا�‪ ،‬مشاوره‪ ،‬حسابداری‬ ‫•كارهای طراحی و محاسبات در علوم مهندیس مثل محاسبه و طراحی سازه در مهندیس‬ ‫عمران‪ ،‬طراحي ي ن‬ ‫ماش� آالت در مهندیس مكانيك‬ ‫•تدريس (از طريق ويدئو كنفرانس)‬ ‫ت‬ ‫خدما� به طريق از راه دور قابل انجام اند‪.‬‬ ‫•بطور كیل بسياری از كارهای‬ ‫از دیگر سو‪ ،‬مشاغیل هم وجود دارند که براي كار از راه دور مناسب نمی باشند‪.‬‬ ‫•كارهای عمیل و اجرا� مثل آتش ن‬ ‫پز‬ ‫دندان�شیك‪،‬‬ ‫نشا�‪ ،‬پليس‪ ،‬كار آزمايشگاهی‪ ،‬جراحی‪،‬‬ ‫ي‬ ‫اورژانس پزشیك و‪...‬‬ ‫تاث�گذاری و نفوذ در افراد مسئله خيیل مهمی است‪.‬‬ ‫•جاها� كه ي‬ ‫ي‬ ‫ن‬ ‫�ض‬ ‫•زما� كه نظارت مستمر و شديد بر كار وری است‪.‬‬ ‫ن‬ ‫•زما� كه احتمال وقوع پيشامدهای اضطراری باالست يا هزينه وقوع پيشامد‬ ‫اضطراری زياد است مثل مسئوليت ين�وگاه اتمی‪ ،‬مسئوليت ي ن‬ ‫ماش� آالت در خط توليد‬ ‫انبوه‬ ‫�ض‬ ‫•كارها� كه ارتباط مداوم و مستقيم با تعداد زيادی از كاركنان يك ورت‬ ‫ي‬ ‫است‪.‬‬ ‫ییک از مزایای دورکاری برای ایران افزايش فرصت‌های شغلي برای ين�وی كار متخصص‬ ‫می‌باشد‪ .‬با توجه به اينكه سطح دستمزدها در ايران ي ن‬ ‫پاي� است‪ ،‬ش�كت‌های خارجی تمايل‬ ‫دارند از متخصصان ايران در انجام كارها استفاده كنند‪ .‬كار از راه دور اين امر را تسهيل‬ ‫چن� ايجاد ت‬ ‫نا� از مهاجرت ين�وی كار باشند‪ .‬هم ی ن‬ ‫می‌كند بدون اينكه نگران مشكالت ش‬ ‫فرص�‬ ‫مناسب برای اشتغال زنان فراهم خواهد آمد‪ .‬در بسياری از خانواده ها كار زن در خارج از‬ ‫مناس� برای اشتغال زنان را‬ ‫خانه به دالیل مختلف امکان پذیر نیست‪ .‬كار از راه دور فرصت‬ ‫ب‬ ‫فراهم می‌كند‪.‬‬ ‫دورکاری ن‬ ‫یع� اینکه فرد کار را بداند و بتواند بدون حضور ی ز‬ ‫ف�ییک در محل کار‪ ،‬با استفاده‬ ‫از نظام ت‬ ‫الک�ونییک‪ ،‬آن کار را انجام دهد‪ .‬کارمند دورکار برای آنکه بتواند کار خود را در ن ز‬ ‫م�ل‬ ‫بخو� انجام دهد‪ ،‬نیازمند فراهم بودن تمامی امکانات ض�وری کار خود است‪ .‬فرد نیازمند به‬ ‫ب‬ ‫این�نت‪ ،‬رایانه‪ ،‬شبکه‪ ،‬نرم افزار‪ ،‬ت‬ ‫ت‬ ‫ین‬ ‫همچن� دورکاری نیاز به‬ ‫پرین� و سایر وسایل اداری است‪.‬‬ ‫این�نت در کل کشور دارد و در ت‬ ‫زیر ساختهای نف� و انفورماتیک و ض�یب باالی ت‬ ‫بیش� موارد‬ ‫ت‬ ‫درگ� مشکال� مانند رسعت ی ن‬ ‫پای�‬ ‫کشورها� در دور کاری موفق اند که ادارات و سازمانهای آن ی‬ ‫ی‬ ‫ت‬ ‫این�نت یا قطعی آن نیستند و قادرند به ر ت‬ ‫ت‬ ‫اح� این امکانات را با کم�ین هزینه در اختیار‬ ‫کارمندان خود قرار دهند‪ .‬پهنای باند و ت‬ ‫این�نت پررسعت از ابزارهای اصیل و الزم برای اجرای‬ ‫ت‬ ‫دورکاری است‪ .‬این درحایل است که ییک از الزامات دورکاری تحقق کامل دولت الک�ونیک است‬ ‫که هنوز این امر در کشور ما ایجاد نشده‌است‪.‬‬

‫‪81‬‬

‫‪82‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫هرچند که همواره مطرح می‌شود که اجرای دورکاری نیازمند شبکه ت‬ ‫این� تن� پررسعت است‪ ،‬اما‬ ‫گ‬ ‫آماد� ار ت‬ ‫تباطا� است‪ .‬برای ی ن‬ ‫هم�‬ ‫به نظر می رسد بلوغ اجتماعی و فرهنگ سازی مقدم بر‬ ‫الک�ونییک که استفاده از ابزار فناوری اطالعات و ارتباطات در امر تجارت ت‬ ‫تجارت ت‬ ‫سن� است‬ ‫عل�غم مزایای بسیار زیادی‬ ‫هنوز نتوانسته به جایگاه‬ ‫مناس� در امر تجارت در کشور برسد‪ .‬ی‬ ‫ب‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫که تجارت ت‬ ‫الک�ونییک نسبت به تجارت سن� برای دو گروه تاجر و مش�ی دارد اما بنا به‬ ‫ت‬ ‫مشکالت متعددی که در ایران وجود دارد تاکنون به صورت عملیا� و قابل استفاده عمومی‬ ‫مش�یان و ت‬ ‫در خانواده‌ها و ت‬ ‫ح� تجار نفوذ نکرده است‪.‬‬ ‫سازمان های ایر نا� برای کار از راه دور مشکالت عدیده ای را بر رس راه خود می بینند که از‬ ‫آن جمله موارد زیر است‪:‬‬ ‫آشنا� مديران با مزايا و كاربردهای كار از راه دور و بطور كیل ‪ICT‬‬ ‫•عدم ي‬ ‫•� ت‬ ‫ئن‬ ‫نامطم� بودن خطوط ارتباطی‬ ‫ثبا� و‬ ‫ب‬ ‫•هزينه نسبتا باالی نصب يز‬ ‫تجه�ات سخت افزاری‬ ‫•هزينه باالی ارتباطات‬ ‫•ناكار يا� و دانش اندك كاركنان بخش ‪IT‬‬ ‫•ضعف زبان خارجی ث‬ ‫اك� افراد‬ ‫•كمبود ضوابط و مقررات برای كار از راه دور‬ ‫کشورها� که اقتصاد‬ ‫طرح دورکاری ارتباط مستقیمی با نوع اقتصاد کشورها دارد و از میان‬ ‫ی‬ ‫توانا�‬ ‫سوم‬ ‫دسته‬ ‫تنها‬ ‫آنها بر مبنای منابع طبیعی‪ ،‬کار یآ� و نوآوری و خالقیت است‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫دورکار کردن ین�وهای کار خود را دارند‪ .‬این کشورها ین�وی انسا� خالق‪ ،‬زیرساخت‌های‬ ‫نرم‌افزاری مناسب برای ارتباط‌های مجازی و کار فکری دارند و به ر ت‬ ‫اح� می‌توانند دورکاری‬ ‫کنند‪.‬‬ ‫كليه آمارها حكايت از عالقه روز افزون كاركنان و كارفرمايان در دنیا به كار از راه دور دارد‪ .‬این‬ ‫ار� که روزنامه ش�ق شماره ‪ 167‬ش‬ ‫امر از سالیان گذشته در حال رشد می‌باشد‪ .‬در گز ش‬ ‫منت�‬ ‫نموده است به تحقيقی در نظريه كار از راه دور در ايرلند در سال ‪ ۱۹۹۵‬و در ميان مردم‬ ‫عادی اشاره دارد که نشان می دهد ‪ ۳۹‬درصد مردم معتقد بودند كه اگر تمام يا ش‬ ‫بخ� از‬ ‫كار خود را از طريق كامپيوتر و در خانه هايشان انجام می دادند بسيار مطلوب تر بود‪۵۶ .‬‬ ‫درصد يز‬ ‫ن� بر اين باور بودند كه كارفرمايان بايد به كارمندان خود اجازه دهند آنان تمام و يا‬ ‫ش‬ ‫بخ� از ساعات خود را از راه دور به كار پب�دازند‪ .‬در تحقيقی ديگر ‪ ۳۴‬درصد از افراد شاغل‬ ‫ترجيح می دادند كه از راه دور كار كنند‪.‬‬ ‫در همان سال يز‬ ‫ن� نتيجه يك تحقيق در فنالند بر اين بود كه بيش از نيمي از كارفرمايان‬ ‫فنالندی عالقه مند بودند تا كار از راه دور را در شكل يك قرارداد ثانوی و يا كار سيار طرح‬ ‫كنند و بيش از ‪ ۷۰‬درصد عالقه مند به كار از راه دور بودند‪.‬‬ ‫نتيجه يك تحقيق در كانادا در سال ‪ ،۱۹۹۸‬يز‬ ‫كانادا�‬ ‫كارمندان‬ ‫از‬ ‫درصد‬ ‫‪۴۱‬‬ ‫كه‬ ‫ن� نشان داد‬ ‫ي‬ ‫معتقدند كه كار از راه دور بسيار جذاب است‪ .‬تحقيقی ديگر در امريكا حایك از اين است‬ ‫ن‬ ‫كاركنا� كه در حال ض‬ ‫حا� به طريق از راه دور كار نمی كنند به كار از راه دور‬ ‫كه ‪ %39‬از‬ ‫عالقه مندند‪.‬‬ ‫تعداد كل كاركنان از راه دور بريتانيا ي ن‬ ‫ب� سال های ‪ ۱۹۹۸‬و ‪ ۲۰۰۰‬حدود ‪ ۳۹‬درصد افزايش يافته‬ ‫آمریکا� به دور کاری مشغول بودند که این ی ز‬ ‫م�ان تا‬ ‫است‪ .‬در سال ‪ 2001‬تعداد ‪ 25/8‬میلیون‬ ‫ی‬ ‫پایان سال ‪ 2004‬به ‪ 28/9‬میلیون نفر بالغ شد‪.‬‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫•شناساندن مزایا و كاربردهای كار از راه دور به عموم مدیران و تصمیم یگ�ان‬ ‫•آشنا سازی كاركنان با كامپیوتر‪ ،‬شبكه و نحوه كاربرد آنها برای انجام ت‬ ‫به� امور‬ ‫•كاهش هزینه‌های ارتباطات بطور كیل و ی ن‬ ‫تام� ارتباطات ارزان قیمت برای كار از راه دور‬ ‫بطور خاص‬ ‫•ساده سازی كار با شبكه ها و كامپیوترها (كاربر پسند كردن نرم افزارهای رابط)‬ ‫ت‬ ‫‌ها� كه با هدف صادرات كار از‬ ‫•كمك های مایل یا اعمال تخفیف های مالیا� برای ش�كت ی‬ ‫راه دور مشغول به كار می‌شوند‪.‬‬ ‫•حركت به سوی دولت ت‬ ‫الك�ونییك‬ ‫•آشنا سازی عموم مردم با كامپیوتر و امكانات شبكه وتشویق آنان به استفاده‪.‬‬ ‫•تبلیغ و انتشار اطالعات راجع به فرصت‌های از راه دور‬ ‫ف‬ ‫ن‬ ‫نس� ین�وی كار ایر نا�‬ ‫•معر� جها� مزایای ب‬ ‫ارها� برای تسهیل كارهای خاص مشاغل‬ ‫•تهیه نرم افز ی‬ ‫•توسعه و نگهداری ین�وی متخصص ‪IT‬‬ ‫ت‬ ‫اطالعا�‬ ‫•حركت به سوی جامعه‬ ‫•حركت به سوی اقتصاد ن‬ ‫مبت� بر دانش‬ ‫ب� ‪ 70‬کشور دارای تجارت ت‬ ‫در حوزه خدمات تجارت ت‬ ‫الک�ونیک و دورکاری‪ ،‬از ی ن‬ ‫الک�ونیک‬ ‫ایران رتبه ‪ 69‬را دارد‪ .‬در این ی ن‬ ‫ب� سوئد ش‬ ‫پی�وترین کشور در این رابطه است‪ .‬در سال ‪،2010‬‬ ‫ض‬ ‫ایران در تجارت ت‬ ‫الک�ونیک در جایگاه ‪ 102‬قرار داشته که این جایگاه در حال حا� به رتبه‬ ‫‪ 100‬رسیده است‪ .‬شکل زیر حجم رسمایه گذاری کشورها در حوزه تجارت ت‬ ‫الک�ونیک را نشان‬ ‫می دهد‪.‬‬ ‫ت‬ ‫تجارت الک�ونیک درحایل حدود ‪ 5‬سال است در کشور راه اندازی شده که سهم بخش‬ ‫خصویص از این تجارت بسیار اندک است و تقریبا می توان گفت تجارت ت‬ ‫الک�ونیک در‬ ‫ایران در حال ض‬ ‫دول� است و در کنار دولت نهادهای نیمه ت‬ ‫بیش� ت‬ ‫حا� ت‬ ‫دول� مانند بانک ها‬ ‫و سازمان های نظامی و انتظامی در جایگاه بعدی قرار دارند‪ .‬ییک از الزامات دورکاری تحقق‬ ‫کامل دولت ت‬ ‫الک�ونیک است که هنوز این امر در کشور ما ایجاد نشده‌است‪ .‬اما کشوری‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ز‬ ‫همچون ایران که هنوز ح� مرحله کار یآ� را ین� تکمیل نکرده است به سخ� می‌تواند در این‬ ‫گونه طرح‌ها موفق شود‪ .‬به ی ن‬ ‫هم� دلیل به نظر می رسد دور کاری نمی تواند به عنوان عامل‬ ‫اثرگذار در بنای ساختمان های اداری در تهران مطرح باشد‪.‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫راه‌های ت‬ ‫گس�ش كار از راه دور در حقیقت همان برطرف کردن موانع آن می‌باشد‪ .‬برای این‬ ‫موضوع باید موارد زیر اجر یا� گردند‪:‬‬ ‫ت‬ ‫•گس�ش شبكه‌های كامپیوتری‬ ‫•افزایش پهنای باند شبكه‌های كامپیوتری‬ ‫ت‬ ‫•گس�ش اتوماسیون اداری‬

‫‪83‬‬

‫‪84‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫حجم رسمایه گذاری کشورها در حوزه تجارت‬ ‫ت‬ ‫الک�ونیک (میلیون دالر) (منبع‪ :‬سیسکو)‬

‫گ‬ ‫رابطه نقدین� و بازار مسکن‬

‫تاث� افزایش‬ ‫به اعتقاد کارشناسان اقتصادی و بازار مسکن‪ ،‬جهش قیمت مسکن عمدتا تحت ی‬ ‫گ‬ ‫یع� هرگاه درآمدهای ت‬ ‫تاخ� یک ایل دو ساله بوده است‪ .‬ن‬ ‫نف� زیاد می‌شود‬ ‫نقدین� البته با ی‬ ‫گ‬ ‫و سیاست‌های انبساطی اتخاذ می‌شود و فاصله رشد نقدین� با رشد قیمت مسکن زیاد‬ ‫می‌شود‪ ،‬شاهد یک جهش ت‬ ‫قیم� در بازار مسکن هستیم‪ .‬در نمودار زیر مشاهده می‌شود‬ ‫گ‬ ‫فرودها� در نقدین� حاصل شده‌است‪ ،‬به فاصله یک یا دو سال بعد‪ ،‬اثر خود‬ ‫هرگاه فراز و‬ ‫ی‬ ‫را بر قیمت در بازار مسکن گذاشته است‪.‬‬

‫‪85‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫گ‬ ‫نقدین� در کشور به ی ز‬ ‫م�ان ‪ 7823.8‬هزار میلیارد‬ ‫بر اساس گزارش بانک مرکزی‪ ،‬در سال ‪1393‬‬ ‫ريال بوده است‪ .‬این رقم بسیار ت‬ ‫بیش� از متوسط سال های ‪ 87‬تا ‪ 91‬که ‪ 3071.1‬هزار میلیارد‬ ‫ريال بود و ت‬ ‫بیش� از رقم ‪ 6395.5‬هزار میلیارد ريال در سال ‪ 92‬می‌باشد‪ .‬هرچند ارقام سال‬ ‫گ‬ ‫های ‪ 92‬و ‪ 93‬با احتساب موسسات جدید است‪ ،‬اما بدون حضور این موسسات هم نقدین�‬ ‫از رشد برخوردار است‪ .‬هرچند آهنگ رشد آن کندتر شده‌است‪ .‬موسسات جدیدی که آمار آن‬ ‫ها در آمار پویل و بانیک کشور اضافه شده‌است شامل شش بانک ایران ی ن‬ ‫زم�‪ ،‬قرض الحسنه‬ ‫ین‬ ‫رسالت‪ ،‬خاورمیانه‪ ،‬ی ن‬ ‫قوام�‪ ،‬و چهار موسسه اعتباری‬ ‫ب�‌الملیل کیش‪ ،‬ایران و ونزوئال و‬ ‫ین‬ ‫صالح�‪ ،‬پیشگامان تآ�‪ ،‬کوثر و عسکریه هستند‪.‬‬

‫تغی�ات درآمدهای ت‬ ‫نف� و ساخت و ساز در‬ ‫روند ی‬ ‫کشور (منبع‪ :‬گزارش بانک مرکزی)‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫گ‬ ‫رابطه نقدین� با قیمت مسکن‬ ‫(منبع‪ :‬گزارش بانک مرکزی)‬

‫‪86‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫ها� که در بخش‌های ی ن‬ ‫پیش� به آن ها‬ ‫اما در بازار ساخت و سازهای اداری‪ ،‬بر اساس تحلیل ی‬ ‫گ‬ ‫اشاره شد‪ ،‬رشد این بازار به رونق اقتصادی بست� دارد‪ .‬هر چه اقتصاد از طراوت و رونق‬ ‫برخوردار باشد مبادالت تجاری و نیاز به واحدهای اداری افزایش یافته است‪ .‬به عنوان یک‬ ‫گ‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫مسکو� به رشد نقدین� ارتباط دارد‪ .‬هر چه نقدین� افزایش یابد این بازار‬ ‫نتیجه یگ�ی‪ ،‬بازار‬ ‫هم رونق می یگ�د و ساخت و ساز در آن افزایش می یابد‪ .‬هرچند این رونق با افزایش قیمت‬ ‫بخش مسکن همراه است‪ .‬رشد ساخت و ساز در بخش اداری اما به افزایش رونق اقتصادی‬ ‫ارتباط مستقیم دارد‪.‬‬ ‫اشاره شد که دولت با اصالحات قانون مالیات مستقیم و اجرای آن‪ ،‬در صدد ت‬ ‫کن�ل بخش‬ ‫ساخت و ساز است‪ .‬کرسی بودجه ایران عمدتا به دلیل وجود تحریم‌ها در بخش نفت و‬ ‫افزایش مخارج دولت است و دولت در پ� اصالح ساختار بودجه کشور از طریق تجدید‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫مالیا� در بخش یغ� ت‬ ‫نف�‪ ،‬بهبود اجرای ی ن‬ ‫مالیا� و قطع یارانه‬ ‫قوان�‬ ‫نظر در سیاست‌های‬ ‫سوخت و انرژی است‪ .‬بر اساس این قانون درآمد اجاره بر اساس قرارداد اعم از رسمی یا‬ ‫ن‬ ‫مسکو� واقع در شهرهای با جمعیت‬ ‫عادی مبنای تشخیص مالیات قرار می یگ�د‪ .‬واحدهای‬ ‫بیش از یکصدهزارنفر که به استناد سامانه میل امالک و اسکان کشور به عنوان «واحد خایل»‬ ‫شناسا� می‌شوند‪ ،‬از سال دوم به بعد مشمول مالیات معادل مالیات بر اجاره خواهند شد‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ق‬ ‫ین‬ ‫حقو� ش‬ ‫نا� از ساخت و فروش هر نوع ساختمان حسب‬ ‫همچن� درآمد اشخاص حقیقی و‬ ‫مورد مشمول مقررات مالیات بر درآمد موضوع فصول چهارم و پنجم باب سوم این قانون‬ ‫خواهد بود‪.‬‬

‫ت‬ ‫مالیا� دولت‬ ‫اخ�‬ ‫سیاست‌های ی‬

‫ت‬ ‫ث‬ ‫مالیا� که در ادامه به بندهای آن اشاره خواهد شد‪ ،‬در قالب اصالحیه‬ ‫اک� اصالحات‬ ‫قانون مالیات‌های مستقیم و در راستای حمایت از تولید و رسمایه‌گذاری تدوین شده‬ ‫ت‬ ‫مالیا� طراحی‬ ‫است‪ .‬نکته مهمی که در این خصوص وجود دارد آن است که سیاست‌های‬ ‫مع� کاهش سطح مالیات بلکه به ن‬ ‫شده در این مجموعه نه به ن‬ ‫مع� اصالح ترکیب مالیات‬ ‫ت‬ ‫تحرک تولید داشته باشد‪ .‬شایان ذکر است به همراه‬ ‫به‌گونه‌ای است که می‌تواند آثار مثب� بر ّ‬ ‫ت‬ ‫مالیا� اتخاذ شده در راستای حمایت از بخش‌های تولید‪ ،‬حمایت‌های مایل در‬ ‫سیاست‌های‬ ‫قالب قانون هدفمندسازی ی ز‬ ‫ن� به ش�ح تبرصه ‪ 21‬قانون بودجه سال ‪ 1393‬مدنظر قرار گرفته‬ ‫ت‬ ‫مالیا� پیش‌رو در‬ ‫‌گ�ی دولت برای سیاست‌های‬ ‫است‪ .‬همانطور که پیش‌تر ذکر شد‪ ،‬جهت ی‬ ‫سال ‪ 1393‬و ‪ 1394‬حمایت از تولید از طریق اعمال مشوق‌ها و معافیت‌های مختلف و در‬ ‫چارچوب ی ن‬ ‫قوان� موجود خواهد بود‪ .‬محدودیت جدی برای طراحی مجموعه سیاست‌های‬ ‫ت‬ ‫مالیا� ذیل‪ ،‬حفظ توازن بودجه بوده است‪ .‬در راستای سیاست‌های ت‬ ‫کن�ل تورم و افزایش‬ ‫ثبات اقتصاد کالن‪ ،‬توازن بودجه نقش محوری به عنوان ارتباط دهنده سیاست‌های پویل‬ ‫ت‬ ‫مالیا� زیر‪ ،‬با در نظر ت ن‬ ‫داش� آثار‬ ‫و مایل ایفا می‌کند‪ .‬از این روی مجموعه سیاست‌های‬ ‫بودجه‌ای آن و با قید توازن بودجه سال ‪ 1393‬طراحی شده است‪.‬‬

‫سیاست‌ها‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫ت‬ ‫‌بگ�ان و صاحبان مشاغل‬ ‫•افزایش معافیت‬ ‫مالیا� حقوق ی‬ ‫ت‬ ‫•یکسان‌سازی نرخ مالیات بر حقوق کارکنان بخش خصویص با کارکنان دول� و کاهش نرخ‬ ‫ت‬ ‫مالیا� حقوق بخش یغ� ت‬ ‫دول�‬ ‫موثر‬ ‫ق‬ ‫حقو�‬ ‫•حذف مالیات تکلیفی فعالیت‌های پیمانکاری و کاهش نرخ موثر مالیات اشخاص‬ ‫موضوع ماده ‪ 105‬قانون مالیات‌های مستقیم‬ ‫نها� مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و افزایش طبقات درآمدی مشمول‬ ‫•کاهش نرخ ی‬ ‫مالیات‬ ‫ت‬ ‫•اصالح ساختار مشوق‌های مالیا� با هدف حمایت موثر از رسمایه‌گذاری و شفاف‌سازی‬ ‫ت‬ ‫مالیا� برای مناطق ت‬ ‫معافیت‌ها‪ .‬بر اساس این اصالحیه‪ ،‬ی ز‬ ‫کم� توسعه‌یافته دو‬ ‫م�ان معافیت‬ ‫ت‬ ‫ین‬ ‫مالیا� به مدت ‪ 3‬سال برای‬ ‫همچن� تعطییل‬ ‫برابر رسمایه‌گذاری انجام شده خواهد بود‪.‬‬ ‫مناطق توسعه یافته و ‪ 5‬سال برای مناطق ت‬ ‫کم� توسعه‌یافته در نظر گرفته شده است‪ .‬ضمن‬ ‫اینکه معافیت مذکور برای بیمارسـتان‌ها‪ ،‬مؤسسات حمل و نقل و مراکز ت‬ ‫اقام� و گردشگری‬ ‫یز‬ ‫ن� مد نظر قرار گرفته است‬ ‫ن‬ ‫•حمایت از تعاو�‌های مرزنشینان‬ ‫•حمایت از آموزشگاه‌های نف� و حرفه‌ای آزاد‬ ‫•حمایت از صادرات یغ� ت‬ ‫نف�‪ .‬مطابق بند مذکور ‪ %100‬درآمد حاصل از صادرات خدمات و‬ ‫کاالهای یغ� ت‬ ‫نف� و محصوالت بخش کشاورزی و ‪ %50‬درآمد حاصل از صادرات مواد خام با‬ ‫نرخ صفر مشمول مالیات میشود‬ ‫ت‬ ‫مالیا� از طریق تبدیل معافیت‌ها به مالیات با نرخ صفر‬ ‫•اصالح ساختار معافیت‌های‬ ‫ت‬ ‫•اصالح ساختار استهالکات مالیا� با هدف حمایت موثرتر از رسمایه‌گذاری از طریق‬ ‫هزینه‌های استهالک‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫ارزیا� دار یا�‌ها‪ ،‬مبت� بر ضوابط خاص‪ ،‬با هدف کمک به‬ ‫•اعطای معافیت مالیا� به تجدید ب‬ ‫اصالح ساختار مایل ش�کت‌ها‬ ‫ن‬ ‫•وضع مالیات بر سود تقسیم‌شده یب� سهامداران با هدف تقویت اصالح ساختار رسمایه‬ ‫ش�کت‌ها‬ ‫•تعویق مالیات و پذیرش استهالک شتابان کاالهای رسمایه‌ای با تکنولوژی باال‬ ‫ت‬ ‫•معاف‌ نمودن آورده نقدی سهامداران از مالیات سود و تلقی سود پرداخ� به عنوان‬ ‫هزینه‌های قابل قبول‬ ‫•اعطای اعتبار ت‬ ‫مالیا� برای رسمایه‌گذاری‌های ت‬ ‫مش�ک داخیل و خارجی‬ ‫ت‬ ‫مالیا� به رسمایه گذاران خارجی که با استفاده از امکانات تولیدی داخل‬ ‫•اعطای اعتبار‬ ‫فعالیت نمایند‬ ‫•وضع مالیات بر سود رسمایه‌ای (‪ )Capital Gains Tax‬در امالک و مستغالت‬

‫‪87‬‬

‫‪88‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫گ‬ ‫در مورد هتل ها هم طی تحلییل که سازمان یم�اث فرهن� انجام داده است با توجه به‬ ‫پیش ن‬ ‫‌بی� حضور گردشگران خارجی به کشور در سال های تآ�‪ ،‬کمبود هتل های مناسب در‬ ‫عر�‪ ،‬به صنعت‬ ‫پایتخت به شدت احساس می‌شود‪ .‬در تازه‌ترین گزارش مجله کسب و کار ب‬ ‫هتلداری ایران پرداخته شده‌است‪ .‬کارشناسات بر این باور هستند که ایران ییک از جذاب‌ترین‬ ‫بازارهای توسعه هتلداری منطقه خواهد‌شد‪ .‬ایران هدف‌گذاری بلندپروازانه‌ای دارد و‬ ‫ین‬ ‫همچن�‬ ‫می‌خواهد تعداد گردشگران این کشور را تا سال ‪ ،2025‬بالغ بر‪ 5‬برابر افزایش دهد‪.‬‬ ‫این کشور قصد دارد ساالنه ی ز‬ ‫نج�ه‌ای‬ ‫م�بان ‪ 20‬میلیون گردشگر باشد‪ .‬رئیس هتل‌های ز ی‬ ‫کریستال هتلز بیان می کند که به‌دنبال ش�اکت با ش�کت‌های داخیل خواهد بود تا حضور‬ ‫خود را در بازار گردشگری ایران توسعه دهد‪.‬‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫ایران شاهد حضور پرتعداد هیات‌های تجاری در این کشور بوده است و این امر موجب‬ ‫پررنگ شدن مساله کمبود مراکز ت‬ ‫اقام� در تهران شده‌است‪ .‬اکنون تهران دارای ‪ 100‬هتل است‬ ‫ن‬ ‫که بسیاری از آنها به بازسازی نیاز دارند‪ .‬این گزارش در ادامه به‌نحوه خدمات‌رسا� ایران به‬ ‫اخ� ی ز‬ ‫تغی�‬ ‫ن� با ی‬ ‫گردشگران خارجی می‌پردازد و بیان می دارد که شیوه مهمانداری در سال‌های ی‬ ‫همراه بوده است و گردشگران خارجی انتظار دریافت سطح مشخیص از خدمات‪ ،‬محصوالت و‬ ‫ت‬ ‫ارتباطات را دارند که در حال ض‬ ‫خدما� از‌جمله اپراتورهای‬ ‫حا� در ایران موجود نیست‪ .‬واردات‬ ‫ماهر در زمینه هتلداری که در این حوزه از دانش الزم برخوردارند بخش هتلداری ایران را‬ ‫قادر خواهد ساخت تا در کوتاه‌مدت خدمات خود را ارتقا ببخشد‪.‬‬ ‫اخ� به‌دلیل وجود تحریم‌ها‪ ،‬فعالیت گروه‌های هتلداری محدود شده‬ ‫هر چند در سال‌های ی‬ ‫بود و نمی‌توانستند با ایران روابط تجاری برقرار کنند‪ ،‬اما با توجه به وضعیت جدید اکنون‬ ‫فرصت‌های زیادی پیش‌روی کسب‌و‌کار و صنعت گردشگری ایران است‪ .‬عالوه بر اینکه ایران‬ ‫کشوری جذاب برای تجارت است‪ ،‬تقاضای قابل‌توجهی هم برای سفر گردشگران خارجی به‬ ‫«هتل�» مدیران هتل از کشور‌های مختلف اعالم کرده‌اند که‬ ‫این کشور وجود دارد‪ .‬به گزارش‬ ‫ی‬ ‫تمایل دارند در صورت لغو تحریم‌ها در بازار‌های ایران فعالیت کنند‪ .‬با توجه به روابط تازه‬ ‫ت‬ ‫وضعی� متفاوت روبه‌رو است‪.‬‬ ‫ایران با سایر دنیا‪ ،‬اکنون کشور با‬ ‫مدیران ش�کت‌های صنعت هتلداری اشتیاق خود را از وضعیت جدید ایران ابراز کرده اند‪.‬‬ ‫الکس کریا کیدیز‪ ،‬رئیس هتل‌های ی ن‬ ‫ب�‌الملیل «ماریوت» هم در این باره می گوید‪ :‬ما از توافق‬ ‫ن‬ ‫تاریخی ایران بسیار خوشحال هستیم و این امر باعث خواهد‌شد ایران به جوامع یب�‌الملیل‬ ‫حا� ایران هتل ف‬ ‫بازگردد‪ .‬در حال ض‬ ‫کا� با استاندارد‌های باال در اختیار ندارد‪ ،‬اما با این حال ما‬ ‫فرآیند لغو تحریم‌ها را از نزدیک زیر نظر گرفته ایم تا در صورت گشایش درهای این کشور‬ ‫به‌روی رسمایه‌گذاران‪ ،‬ما ی ز‬ ‫ن� از پتانسیل‌های رسمایه‌گذاری در ایران منتفع شویم‪ .‬در گفتاری‬ ‫دیگر‪ ،‬مدیر هتل اکور در‌خصوص برنامه‌های این مجموعه در ایران گفته است که انتظار دارد‬ ‫توافق به دست آمده فرصت‌های ب�‌شماری را پیش‌روی ایران قرار دهد و رشد بسیاری را در‬ ‫صنعت گردشگری به ارمغان آورد‪ .‬گروه هتل‌های او در جهت توسعه صنعت گردشگری در‬ ‫نج�ه‌ای «روتانا» هم در انتظار رسمایه‌گذاری در‬ ‫ایران کامال آماده است‪ .‬مدیر هتل‌های ز ی‬ ‫صنعت گردشگری ایران است‪ .‬آن ها هم‌اکنون چهار پروژه از ساخت هتل‌های «روتانا» را‬ ‫نج�ه‌ای «روتانا» پروژه ساخت دو هتل‬ ‫در ایران در دست احداث دارند‪ .‬مجموعه هتل‌های ز ی‬ ‫در مشهد را به عهده دارد که ییک از آنها در سال ‪ 2017‬با ‪ 362‬اتاق و دیگری در سال ‪2018‬‬ ‫با ‪ 275‬اتاق افتتاح خواهد‌شد‪ .‬این مجموعه در پایتخت ایران ی ز‬ ‫ن� دو پروژه هتل‌های ریحان‬ ‫را در دست انجام دارد‪ .‬ییک از این هتل‌ها پنج ستاره است و ‪ 194‬اتاق دارد و دیگری که‬ ‫چهار ستاره است و ‪ 210‬اتاق دارد در سال ‪ 2018‬آغاز به کار خواهند کرد‪ .‬هم ی ن‬ ‫چن� هلدینگ‬ ‫«‪ »Managment hospitaity‬که ییک دیگر از مجموعه‌های هتلداری در امارات است ی ز‬ ‫ن� با‬ ‫ایران مذاکرات جدی داشته است‪ .‬لورنت ویونیل مدیرعامل این مجموعه بیان داشته است که‬ ‫بازار ایران از نظر صنعت گردشگری ظرفیت‌های بسیاری داردو چون ایران به لحاظ ن‬ ‫دی� به‬ ‫امارات نزدیک است و در هر دو کشور برند‌های غذاهای حالل در هتل رسو می‌شود؛ بنابراین‬ ‫ایران می تواند ت‬ ‫به�ین ش�یک باشد‪.‬‬ ‫طبق آخرین گزارش‌ها از صنعت گردشگری در جهان‪ ،‬ایران از کمبود هتل‌های چهار ستاره و‬ ‫پنج ستاره با کیفیت باال رنج می‌برد‪ .‬تهران هم‌اکنون ‪ 96‬هتل دارد در حایل که بد� ‪ 657‬هتل‬ ‫ین‬ ‫همچن� در این گزارش آمده است که از این ‪ 96‬هتل در تهران تنها ‪ 16‬هتل است که‬ ‫دارد‪.‬‬ ‫چهار ستاره یا پنج ستاره است؛ بنابراین ایران ظرفیت خایل بسیاری برای رسمایه‌گذاری در این‬

‫‪89‬‬

‫ین‬ ‫همچن� در این گزارش آمده است که طبق آمار و ارقام دولت ایران در ‪ 20‬مارس‬ ‫صنعت دارد‪.‬‬ ‫ز‬ ‫‪ ،2014‬این کشور یم�بان ‪ 4.8‬میلیون توریست خارجی بوده است‪.‬‬

‫‪90‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫ن‬ ‫مدل های ی ن‬ ‫ساختما�‬ ‫تام� مایل پروژه‌های‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫هرچند در کشور ما برای ی ن‬ ‫تام� مایل پروژه‌های ساخت و ساز تنها از شیوه وام بانیک بهره گرفته‬ ‫می‌شود‪ ،‬امروزه در دنیا روش های کارآمد و متفاوت دیگری هم برای این امر وجود دارد‪ .‬از‬ ‫مجموعه روش های ی ن‬ ‫تام� مایل ساخت می توان به وام بانیک (داخیل و خارجی‪ ،‬انواع اوراق‬ ‫ن‬ ‫قرضه (داخیل و ی ن‬ ‫زم� و ساختمان‪ ،‬و سایر روش ها‬ ‫ب�‌الملیل)‪ ،‬سهام پروژه‪ ،‬صندوق های ی‬ ‫اشاره کرد‪ .‬متاسفانه در کشور ما به روش های گوناگون ی ن‬ ‫تام� منابع مایل که در دنیا رایج است‬ ‫ت‬ ‫توجه ویژه ای نشده‌است‪ .‬برنامه ششم اشاره می کند که باید در جهت گس�ش و تعمیق‬ ‫نظام جامع ی ن‬ ‫تأم� مایل و ابزارهای آن (بازار پول‪ ،‬بازار رسمایه و بیمه‌ها) با مشارکت اشخاص‬ ‫ق‬ ‫حقو� داخیل و خارجی و افزایش سهم مؤثر بازار رسمایه در جهت توسعه‌ی‬ ‫حقیقی و‬ ‫رسمایه‌گذاری و ثبات و پایداری و کاهش خطرپذیری فعالیت‌های تجاری و اقتصادی کشور‬ ‫ین‬ ‫همچن� بر‬ ‫با تأکید بر ارتقاء شفافیت و سالمت نظام مایل گام های موثری برداشته شود‪.‬‬ ‫اساس سیاست‌های جدید شورای پول و اعتبار و وزارت راه و شهرسازی‪ ،‬مقرر شده‌است گام‬ ‫های اولیه برای تدوین و اجرای سایر مدل های ی ن‬ ‫تام� رسمایه برداشته شود‪ ،‬که کاربردی شدن‬ ‫آن ها زمان خواهد برد‪.‬‬ ‫در زیــر بــه اهــم روش هــای نویــن تامـ ی نـ� مــایل پرداختــه شــده اســت و در گ ـزارش اقتصــادی و ارکان جهــت ســاز روش‬ ‫نهـ یـا� بــرریس کامــل خواهــد شــد‬

‫روش های ی ن‬ ‫تام� مایل پروژه‌های ساخت و ساز‬

‫شایان ذکر است دولت یازدهم طی دو سال گذشته وعده اجرای ‪ 5‬برنامه‌ اصیل در‬ ‫بازار ساخت و ساز را داده است‪ .‬در این میان راه‌اندازی صندوق‌های ی ن‬ ‫زم� و ساختمان‬ ‫ییك از مجموعه سیاست‌‌های مدنظر این دولت است كه چون همانند ‪ 4‬طرح دیگر ‪-‬‬ ‫ین‬ ‫س�ده‌گذاری مسكن‪ ،‬ی ز‬ ‫همچن� تشكیل بازار رهن‌ثانویه‪-‬‬ ‫ل�ینگ‌ها و‬ ‫مسكن‌اجتماعی‪ ،‬صندوق پ‬ ‫به منابع بانك‌ها و نظر بانك‌مركزی وابسته نیست‪ ،‬وزارت راه‌وشهرسازی توانسته خییل زود‬ ‫مجوزهای الزم برای ایجاد آن را اخذ كند‪ .‬استفاده از پتانسیل بازار رسمایه برای ی ن‬ ‫تام�‌مایل‬ ‫ن‬ ‫مسكو� به‌عنوان برنامه اول از مجموعه برنامه‌های پنج‌گانه دولت‪ ،‬با‬ ‫ساخت‌وسازهای‬ ‫ت‬ ‫اول� «صندوق ی ن‬ ‫زم�‌وساختمان» در شهریور سال ‪ 93‬شكل عملیا� به خود گرفته‬ ‫تشكیل ی ن‌‬ ‫است‪.‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫زم�‌وساختمان نهادی است كه به درخواست مالك ی ن‬ ‫صندوق ی ن‬ ‫زم� آماده‌ساخت – بعد از تایید‬ ‫صالحیت‌‌های الزم ‪ -‬در فرابورس تشكیل می‌شود تا منابع مورد نیاز برای احداث یك پروژه‬ ‫ن‬ ‫ساختما� را از كانال یغ�بانیك ی ن‬ ‫تام� كند‪ .‬بساز و بفروش‌ها در ش�ایطی كه با توان از دست‬ ‫م بانیك در پرداخت تسهیالت روبه‌رو هستند‪ ،‬از طریق این صندوق‌ها‌می‌توانند‬ ‫رفته سیست ‌‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫دو دسته منبع پویل شامل «نقدین� سیال یب� بازارها» و «دار یا� نقدی متقاضیان مسكن»‬ ‫ن‬ ‫پشتیبا� از طرف‬ ‫را به سمت پروژه‌‌های خود جذب كنند‪ .‬منافع اقتصادی صندوق‌ رصفا به‬ ‫عرضه مسكن محدود نمی‌‌شود؛ بلكه افرادی كه با خرید واحدهای رسمایه‌گذاری صندوق‪،‬‬ ‫در ساخت‌وساز مشاركت می‌كنند‪ ،‬در پایان پروژه و فروش آپارتمان‌ها‪ ،‬نسبت به آورده‌شان‬ ‫گ‬ ‫‌ها� همچون نقدشوند� رسیع رسمایه‌گذاری‪،‬‬ ‫از سود صندوق منتفع می‌شوند‪ .‬قابلیت ی‬ ‫ث‬ ‫ین‬ ‫همچن� عدم محدودیت حداقیل و حداك�ی در خرید سهام‬ ‫شفافیت مایل مالك پروژه‌ و‬ ‫صندوق‪ ،‬این روش مشاركت در ساخت را با روش‌های دیگری همچون پیش‌خرید مسكن‬ ‫متمایز می‌سازد‪.‬‬ ‫تام�ن‬ ‫صندوق ی ن‬ ‫زم� ‌و ساختمان منابع مایل مورد نیاز بازار مسكن را از طریق بازار رسمایه ی‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫زم� آماده ساخت‪ ،‬با تعریف پروژه ساختما� و تایید آن در بورس‪،‬‬ ‫می‌كند به شكیل كه مالك ی‬ ‫ت‬ ‫تحت نظارت اركان ‪9‬گانه –نهادهای نظار�‪ -‬هزینه ساخت‌وساز را از طریق فروش سهام به‬ ‫ن‬ ‫رسمایه‌گذاران‪ ،‬ی ن‬ ‫مسكو�‪ ،‬سود به‌دست آمده را به‬ ‫تام� می‌كند و در پایان‪ ،‬با فروش واحدهای‬ ‫ن‬ ‫نسبت ش�اكت سهامداران یب� آنها توزیع خواهد كرد‪.‬‬ ‫ظرفیت بالقوه سود رسمایه‌گذاری در بازار ساخت‌وساز كه ش‬ ‫تغی�ات قیمت مسكن‬ ‫نا� از ی‬ ‫ق ین‬ ‫زم�‌وساختمان به حساب می‌آید و باعث جذب‬ ‫در بلندمدت است‪ ،‬نقطه‌قوت صندو ‌‬ ‫گ‬ ‫اخ� از بازدهی منفی یا‬ ‫ارها� همچون ارز و طال و بورس كه طی ماه‌های ی‬ ‫نقدین� از باز ی‬ ‫ث‬ ‫حداك� ‪5‬درصد برخوردار بوده‌اند‪ ،‬خواهد‌شد‪ .‬به عنوان نمونه برریس روند قیمت سکه در‬ ‫نس� در‬ ‫یت�ماه نسبت به ماه قبل و مدت مشابه سال قبل در تهران نشان می دهد که کاهش ب‬ ‫آن رخ داده است‪ .‬جدول زیر نشان می دهد در یت�ماه ‪ 1394‬متوسط قیمت فروش یک سکه‬ ‫تمام بهار آزادی در بازار آزاد شهر تهران با طرح قدیم به ‪ 8900488‬ريال و با طرح جدید به‬ ‫‪ 8922358‬ريال رسید که در مقایسه با ماه قبل به ترتیب ‪ 3.4‬درصد و ‪ 3.3‬درصد و نسبت به‬ ‫ماه مشابه سال ‪ 1393‬به ترتیب ‪ 7.1‬درصد و ‪ 7.2‬درصد کاهش نشان می دهد‪ .‬در چهار ماه‬ ‫اول سال ‪ 1394‬ی ز‬ ‫ن� متوسط قیمت فروش یک سکه تمام بهار آزادی در بازار آزاد شهر تهران‬ ‫با طرح قدیم ‪ 9277715‬ريال و با طرح جدید ‪ 9296365‬ريال بود که نسبت به دوره مشابه‬ ‫سال قبل به ترتیب ‪ 4.5‬درصد و ‪ 4.6‬درصد کاهش یافته است‪.‬‬

‫‪91‬‬

‫‪92‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬ ‫متوسط قیمت فروش یک سکه تمام بهار آزادی‬ ‫(طرح قدیم و جدید) در بازار آزاد شهر تهران‬ ‫(ريال) (منبع‪ :‬بانک مرکزی)‬

‫برریس‌ها از سوابق بازدهی بازار مسكن نشان می‌دهد در ‪ 25‬سال گذشته‪ ،‬اگر چه در برخ ‌ی‬ ‫سال‌ها نرخ بازدهی ساالنه ی ز‬ ‫‌ها� جهش‌های‬ ‫–م�ان رشد قیمت مسكن‪ -‬منفی بوده یا در سال ی‬ ‫باالی ‪50‬درصد اتفاق افتاده‪ ،‬اما این نرخ به‌طور متوسط سایل ‪20‬درصد بوده است‪ .‬به این‬ ‫ترتیب‪ ،‬سهامداران صندوق ی ن‬ ‫زم�‌وساختمان در بدترین حالت ممكن با حفظ ارزش دار یا� خود‬ ‫ن‬ ‫در سطح برابر با تورم قیمت مسكن‪ ،‬روبه‌رو می‌شوند و در ش�ایط كنو�‪ ،‬ت‬ ‫بیش� از سایر‬ ‫ن‬ ‫ارها� كه جذابیت رسمایه‌گذاری در آنها كاهش و امكان سفته‌بازی ی ز‬ ‫ن� در آنها از یب� رفته‬ ‫باز ی‬ ‫است‪ ،‬نفع خواهند برد‪.‬‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫گ‬ ‫گ‬ ‫رشد نقدین�‪ ،‬پایه پویل و ض�یب فزاینده نقدین�‬ ‫(منبع‪ :‬بانک مرکزی)‬

‫ت‬ ‫تغی� پایه پویل را نمایش می دهد‪ .‬آن چه که در سه‬ ‫جدول زیر‬ ‫فهرس� از عوامل موثر در ی‬ ‫ت‬ ‫اخ� از بیش�ین رشد برخوردار بوده است بدهی بانک ها می باشد‪ .‬در سال ‪ 93‬بدهی‬ ‫سال ی‬ ‫بانک ها به بانک مرکزی تنها عامل افزایش پایه پویل بوده است‪ .‬برخالف سال های قبل‬ ‫خالص دار یا� های خارجی بانک مرکزی ش‬ ‫تغی�ات پایه پویل داشته است‪ .‬در‬ ‫نق� کاهنده در ی‬ ‫جدول زیر مشخص است که خالص مطالبات بانک مرکزی از بخش ت‬ ‫تغی�ی‬ ‫دول� در سال ‪ 93‬ی‬ ‫نداشته که حایک از رعایت انضباط مایل از سوی دولت می باشد‪ .‬در گزارش بانک مرکزی‬ ‫ترصیح شده است که با توجه به رعایت انضباط مایل از سوی دولت‪ ،‬افزایش بدهی بانک‬ ‫ها به بانک مرکزی در سال ‪ 93‬به دالییل از جمله رسرسید اوراق مشارکت ش�کت های ت‬ ‫دول�‬ ‫ن‬ ‫و عدم ایفای به موقع تعهدات از سوی ش‬ ‫تضمی� گندم‪ ،‬تنگناهای اعتباری‬ ‫نا�ین‪ ،‬خرید‬ ‫برخی بانک ها و یغ�ه مربوط بوده که عمدتا ریشه در تحوالت گذشته دارند‪.‬‬

‫تغی� پایه پویل (منبع‪ :‬بانک‬ ‫عوامل موثر در ی‬ ‫مرکزی)‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫گ‬ ‫نقدین� در کشور به ی ز‬ ‫م�ان ‪ 7823.8‬هزار میلیارد‬ ‫بر اساس گزارش بانک مرکزی‪ ،‬در سال ‪1393‬‬ ‫ريال بوده است‪ .‬این رقم بسیار ت‬ ‫بیش� از متوسط سال های ‪ 87‬تا ‪ 91‬که ‪ 3071.1‬هزار میلیارد‬ ‫ريال بود و ت‬ ‫بیش� از رقم ‪ 6395.5‬هزار میلیارد ريال در سال ‪ 92‬است‪ .‬هرچند ارقام سال‬ ‫گ‬ ‫های ‪ 92‬و ‪ 93‬با احتساب موسسات جدید است‪ ،‬اما بدون حضور این موسسات هم نقدین�‬ ‫از رشد برخوردار است‪ .‬هرچند آهنگ رشد آن کندتر شده است‪ .‬موسسات جدیدی که آمار‬ ‫آن ها در آمار پویل و بانیک کشور اضافه شده است شامل شش بانک ایران ی ن‬ ‫زم�‪ ،‬قرض‬ ‫ین‬ ‫الحسنه رسالت‪ ،‬خاورمیانه‪ ،‬ی ن‬ ‫قوام�‪ ،‬و چهار موسسه‬ ‫ب� الملیل کیش‪ ،‬ایران و ونزوئال و‬ ‫ین‬ ‫صالح�‪ ،‬پیشگامان تآ�‪ ،‬کوثر و عسکریه هستند‪.‬‬ ‫اعتباری‬

‫‪93‬‬

‫به منظور تحلیل ت‬ ‫به� از بدهی بانک ها به بانک مرکزی‪ ،‬جدول زیر نمایش داده می شود‪.‬‬ ‫واضح است که اعتبارات مستقیم بانک ها تقریبا مقدار ت‬ ‫ثاب� را نشان می دهد اما اضافه‬ ‫نس� برخوردار است‪ .‬هرچند در سال ‪ 94‬این مقدار کاهش یافته‬ ‫برداشت بانک ها از افزایش ب‬ ‫است‪ .‬در نتیجه کاهش اضافه برداشت بانک ها‪ ،‬حجم بدهی بانک ها و موسسات اعتباری‬ ‫به بانک مرکزی در پایان فروردین سال ‪ 1394‬به ‪ 808.5‬هزار میلیارد ريال کاهش یافته است‪.‬‬

‫‪94‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫(هزار میلیارد ريال)‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫بدهی بانک ها به بانک مرکزی (منبع‪ :‬بانک‬ ‫مرکزی)‬

‫ت‬ ‫پرداخ� بر حسب هدف از‬ ‫عملکرد تسهیالت‬ ‫دریافت تسهیالت در سال ‪( 1393‬منبع‪ :‬بانک‬ ‫مرکزی)‬

‫ت‬ ‫جدول زیر ی ز‬ ‫پرداخ� بر اساس منابعی که این تسهیالت را دریافت کرده اند‬ ‫م�ان تسهیالت‬ ‫نمایش می دهد‪ .‬این آمار برای سال ‪ 93‬است‪ .‬براساس آمار بانک مرکزی‪ ،‬سهم رسمایه در‬ ‫ت‬ ‫پرداخ� شبکه بانیک در سال های ‪ 1391‬و ‪ 1392‬به ترتیب معادل ‪ 46‬و‬ ‫گردش از کل تسهیالت‬ ‫ت‬ ‫پرداخ� شبکه بانیک به بخش‬ ‫‪ 53.9‬درصد بوده است‪ .‬سهم رسمایه در گردش از کل تسهیالت‬ ‫صنعت و معدن در سال های ‪ 1391‬و ‪ 1392‬به ترتیب معادل ‪ 68.5‬و ‪ 73.7‬درصد بوده است‬

‫ت‬ ‫پرداخ� شبکه بانیک در سال ‪ 1393‬بر اساس گزارش بانک مرکزی ‪ 3414.2‬هزار‬ ‫حجم تسهیالت‬ ‫میلیارد ريال رسیده که در مقایسه با رقم سال قبل ‪ 44.5‬درصد رشد داشته است‪ .‬حجم‬ ‫ت‬ ‫پرداخ� شبکه بانیک در سال ‪ 1393‬از رقم برآوردی برای توان تسهیالت دهی بانک‬ ‫تسهیالت‬ ‫ز‬ ‫ها در این سال (‪ 2800‬هزار میلیارد ريال) ین� باالتر بوده است‪.‬‬ ‫تام�ن‬ ‫براساس تحلیل بانک مرکزی‪ ،‬جهت یگ�ی سیاست های اعتباری بانک مرکزی و تمرکز بر ی‬ ‫رسمایه در گردش (با دوره بازپرداخت کوتاه تر) و تالش های این بانک برای کاهش مطالبات‬ ‫ت‬ ‫یغ� جاری بانک ها‪ ،‬نقش ی ن‬ ‫پرداخ� شبکه بانیک در سال‬ ‫تعی� کننده ای در افزایش تسهیالت‬ ‫پرداخ� شبکه بانیک به تجدید قراردادهای تسهیال�ت‬ ‫ت‬ ‫‪ 1393‬داشته است‪ .‬ش‬ ‫بخ� از تسهیالت‬ ‫مربوط بوده که در راستای حمایت از تولیدکنندگان صورت گرفته است‪.‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫مطابق با ماده ‪ 2‬مجموعه "سياستهای پویل و اعتباری "شورای ت‬ ‫مح�م پول و اعتبار مصوب‬ ‫ت‬ ‫ث‬ ‫مشارک� بانکها و موسسات اعتباری معادل‬ ‫حداک� نرخ سود تسهيالت عقود يغ�‬ ‫‪7 1393/4/3‬‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫‪ 22‬درصد و حداقل نرخ سود مورد انتظار عقود مشارک� هنگام عقد قرارداد يب� بانکها و‬ ‫موسسات اعتباری و ت‬ ‫ن� معادل ‪ 21‬درصد ي ن‬ ‫مش�ی يز‬ ‫تعي� شد ‪ .‬نرخ سود تسهيالت خريد مسکن‬ ‫س�ده پس انداز مسکن بانک مسکن معادل ‪ 14‬درصد و از محل اوراق گواهی حق‬ ‫از محل پ‬ ‫ن� معادل ‪ 16‬درصد ي ن‬ ‫تقدم تسهيالت مسکن بانک مسکن يز‬ ‫تعي� گرديد‪.‬‬

‫‪95‬‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫بانک مرکزی‪ -‬نرخ سود تسهیالت در عقود مبادله ای‬

‫بازار رسمایه‬

‫تن‬ ‫بدون شک از ی ن‬ ‫برداش� تحریمهای اقتصادی شکوفا خواهد‌شد بازار‬ ‫ارها� که پس از‬ ‫اول� باز ی‬ ‫رسمایه است‪ .‬شاید تا به امروز بازار رسمایه در کشور زیاد مورد استقبال عموم واقع نمی‌شد‬ ‫س�ده گذاری مرکزی حدود ‪ ۱۰‬درصد جمعیت کشور را شامل‬ ‫این موضوع بر طبق آمار ش�کت پ‬ ‫می‌شود که نسبت به کشورهای توسعه یافته جای بسیاری برای رشد خواهد داشت اما با‬ ‫توجه به سودآوری ش�کتها که زمان بر خواهد بود به دلیل ثبات و امنیت سیایس و اقتصادی‬ ‫که پس از توافق حاصل می‌شود بازار نسبت قیمت به سود (‪ )P/E‬باالتری به خود خواهد‬ ‫گرفت و از ف‬ ‫طر� کشوری که تمایل داشته باشد بازار رسمایه را فعال نگاه دارد ت‬ ‫بایس� بازارهای‬ ‫موازی را از دید رسمایه گذاری خارج نموده و ش�ایط را به گونه ای ایجاد نماید تا جامعه به‬ ‫دید مرصف به آن بنگرد ‪.‬‬

‫‪96‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫برریس آمارهای بورس اوراق بهادار تهران نشان می دهد هرچند تعداد سهام معامله شده‬ ‫در دوره چهار ماهه ابتدای سال نسبت به سال گذشته افزایش یافته اما ارزش آن کاهش‬ ‫چشمگ�ی داشته است‪ .‬در یت�ماه ‪ 1394‬حدود ‪ 19.5‬میلیارد سهم به ارزش ‪ 38.5‬هزار میلیارد‬ ‫ی‬ ‫ريال در بورس اوراق بهادار تهران معامله شده است‪ .‬در این ماه شاخص های تعداد و‬ ‫ارزش سهام معامله شده به ترتیب به اعداد ‪ 319.3‬و ‪ 204.1‬رسید که در مقایسه با ماه‬ ‫قبل به ترتیب ‪ 109.5‬درصد و ‪ 110.8‬درصد و نسبت به ماه مشابه سال ‪ 1393‬به ترتیب ‪69.8‬‬ ‫درصد و ‪ 22.5‬درصد افزایش داشته است‪ .‬اما در چهار ماه اول سال ‪ 1394‬بالغ بر ‪68‬‬ ‫میلیارد سهم به ارزش ‪ 128.4‬هزار میلیارد ريال در بورس اوراق بهادار تهران معامله شد‪.‬‬ ‫در این دوره متوسط شاخص های تعداد و ارزش سهام معامله شده به ترتیب به اعداد‬ ‫‪ 278.8‬و ‪ 170.1‬رسید که نسبت به دوره مشابه سال ‪ 1393‬از نظر تعداد ‪ 28.1‬درصد افزایش‬ ‫اما از لحاظ ارزش ‪ 52.3‬درصد کاهش نشان می دهد‪ .‬جدول زیر این برریس را نشان می‬ ‫دهد‪.‬‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬ ‫تعداد و ارزش سهام معامله شده در بورس اوراق‬ ‫بهادار تهران (‪( )100=1390‬منبع‪ :‬بانک مرکزی)‬

‫بازار رسمایه می‌تواند نقش مهم و ب�‌بدییل را در ی ن‬ ‫تأم� مایل فعالیت‌های بنگاه‌های اقتصادی و‬ ‫بودجه دولت ایفا نماید‪ .‬لذا‪ ،‬سیاست قطعی دولت‪ ،‬تقویت این نهاد به منظور نقش‌آفری�ن‬ ‫مل است‪ .‬در ش�ایط ن‬ ‫مؤثرتر در روند توسعه اقتصاد ّ‬ ‫کنو� اقتصاد ایران که بسیاری از‬ ‫بنگاه‌های اقتصادی و دولت در تنگنای شدید مایل به رس می‌برند و ی ن‬ ‫تأم� مایل یغ�تورمی‬ ‫تحرک در اقتصاد و خروج یغ�تورمی از رکود ییک از نیازهای‬ ‫بنگاه‌ها و بودجه دولت برای ایجاد ّ‬ ‫مهم اقتصاد کشور است‪ ،‬نقش و اهمیت بازار رسمایه بیش از پیش برجسته و نمایان‬ ‫می‌شود‪ .‬دولت در چارچوب سیاست‌های خروج از رکود اقتصادی در سال ‪ ،94‬مجموعه‬ ‫کاال� تهیه کرده است‪.‬‬ ‫‌ها� برای تنظیم و توسعه بازار اوراق بهادار و بورس های ی‬ ‫سیاست ی‬ ‫مجموعه سیاست‌های دولت برای توسعه بازار رسمایه با رویکرد تحقق اهداف زیر طراحی‬ ‫شده‌اند‪:‬‬ ‫ تقویت نقش بازار اولیه در تشکیل رسمایه‬‫گس�ش بازار اوراق بهادار ت‬ ‫ ت‬‫دول�‬ ‫ جذب رسمایه گذاری خارجی در بازار اوراق بهادار‬‫تأم� مایل ن‬ ‫ افزایش نقش ی ن‬‫مبت� بر کاال‬ ‫ کمک به ی ن‬‫تام� مایل بنگاه های اقتصادی از طریق اوراق بهادار‬ ‫ تنوع دادن به ابزارها و نهادهای ی ن‬‫تام� مایل به منظور پوشش دادن کلیۀ نیازهای رسمایه‬ ‫گذاران و ش�کت‌های رسمایه‌پذیر‬

‫سیاست‌های توسعه بازار رسمایه‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫•تعی� نرخ سود شناور مصون از تورم برای اوراق بهادار ت‬ ‫ین‬ ‫دول�‬ ‫•اجازه خرید و فروش اوراق بهادار ت‬ ‫دول� به قیمت بازار‬ ‫گ‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫ین‬ ‫تأم� نقدین� آنها از طریق بازار‬ ‫•حذف‬ ‫تضم� بازخرید اوراق بهادار دول� توسط بانکها و ی‬ ‫ثانویه اوراق بهادار‬ ‫•تسهیل و تکمیل مقررات رسمایه گذاری خارجی در اوراق بهادار به صورت سبد‬ ‫دار یا�‬ ‫•حمایت از تشکیل و توسعه فعالیت مؤسسات رتبه بندی داخیل‬ ‫•جلب مشارکت مؤسسات خارجی برای رتبه بندی ی ن‬ ‫ب� الملیل اوراق بهادار‬ ‫•اصالح و تکمیل مقررات افتتاح حساب بانیک و دریافت سایر خدمات بانیک توسط رسمایه‬ ‫گذار خارجی‬ ‫ن‬ ‫تأم� مایل پروژه های‬ ‫•استفاده از صندوق های پروژه یا انتشار سایر اوراق بهادار به منظور ی‬ ‫نیمه‌تمام‬ ‫•استفاده از ظرفیت بورس کاالی ایران برای فروش امالک و مستغالت بانک‌ها و مؤسسات‬ ‫ت‬ ‫دول�‬ ‫•فعال‌سازی ظرفیت مادۀ ‪ 32‬قانون افزایش بهره وری بخش کشاورزی در اجرای طرح قیمت‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫تضمی� کاالهای کشاورزی‬ ‫تضمی� به جای خرید‬ ‫کاال� و حمایت از ی ز‬ ‫مکان�م عرضه و تقاضا برای کشف قیمت‌ها در مورد‬ ‫•تقویت بورس های ی‬ ‫کاالهای پذیرفته شده‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫تعی�‌کنندۀ سقف قیمت‌ها‬ ‫•تغی� نقش دستگاه‌های دول� متویل در تنظیم بازار کاالها از ی‬ ‫ی‬ ‫به پایش‌کننده بازار و اخذ تصمیمات و سیاست‌های مناسب جهت حفظ بازار در ش�ایط‬ ‫ت‬ ‫رقاب�‬ ‫کاال� از طریق ش�وع و تقویت معامالت سلف‬ ‫•تعمیق بازار کاالهای پذیرفته شده در بورس ی‬ ‫کاال� در بورس های مذکور‬ ‫موازی و گواهی پ‬ ‫س�ده ی‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫تام� مایل بخش ساختمان‬ ‫زم� و ساختمان برای ی‬ ‫•گس�ش زمینه های فعالیت صندوق‌های ی‬ ‫•توسعه صندوق های پروژه برای ی ن‬ ‫تأم� مایل پروژه های تولیدی‬ ‫کارگ�ی منابع ارزی خارج از‬ ‫•ایجاد صندوق های رسمایه گذاری ارزی برای جمع آوری و به ی‬ ‫نظام بانیک‬ ‫ضمانت بازخرید از اوراق بهادار ش‬ ‫منت�ۀ ش�کت‌ها از طریق‬ ‫و‬ ‫سود‬ ‫حداقل‬ ‫ضامن‬ ‫•حذف‬ ‫ِ‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫تعی� نرخ سود این اوراق‬ ‫مجاز دانس� فروش اوراق بهادار بخش خصویص به قیمت بازار و ی‬ ‫متناسب با ریسک آنها‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫•طراحی اوراق بهادار با پشتوانۀ وام‌های ره� و یغ�ره�‪ ،‬به منظور استفاده توسط بانک‬ ‫ها و مؤسسات اعتباری برای آزادسازی منابع خود و اختصاص آنها به اعطای تسهیالت‬ ‫جدید‬ ‫•تقویت و تعمیق بازار ثانویه اوراق بهادار از طریق تقویت معامالت اختیار معامله بر روی‬ ‫سهام‪ ،‬فروش استقرا�ض و خرید اعتباری‬ ‫•تقویت و تعمیق باز ن‬ ‫ارگردا� اوراق بهادار‬ ‫•تقویت صندوق توسعۀ بازار رسمایه و ایجاد صندوق تثبیت ریایل‬ ‫گ‬ ‫•ایجاد صندوق‌های بازنشست� خصویص‬ ‫•عدم نیاز به رعایت شت�یفات مربوط به مزایده و مناقصه توسط دستگاههای اجر یا� در‬ ‫جز� از فرآیند ی ن‬ ‫خصوص ابزارهای ی ن‬ ‫تام� مایل‬ ‫تام� مایل که خرید‪ ،‬فروش و اجاره دار یا� ی‬ ‫است‬

‫‪97‬‬

‫‪98‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫گزارش ها‪:‬‬ ‫ت‬ ‫ب� الملیل ی ز‬ ‫تحقیقا� ی ن‬ ‫ب�ینس مانیتور (‪ -)BMI‬گزارش صنعت ساخت و ساز ایران ‪2014‬‬ ‫[‪ ]1‬مرکز‬ ‫ت‬ ‫تحقیقا� ی ن‬ ‫ب� الملیل یورو مانیتور (‪ -)Euromonitor‬گزارش شهر تهران ‪2014‬‬ ‫[‪ ]2‬مرکز‬ ‫[‪ ]3‬گزارش بانک ن‬ ‫تن‬ ‫برداش� تحریم ها بر روی ایران‪ -‬تابستان ‪1394‬‬ ‫تاث�ات اقتصادی‬ ‫جها� یپ�امون ی‬ ‫[‪ ]4‬گزارش اکونومیست از اقتصاد پساتحریم ایران (تابستان ‪ -1394‬ترجمه توسط روزنامه دنیای اقتصاد)‬ ‫[‪ ]5‬گزارش ماه فوریه ‪ 2015‬ش�کت ‪ BP‬از آینده بازار انرژی دنیا‬ ‫[‪ ]6‬گزارش های بانک مرکزی ایران (گزارش های ماهانه بهای کاال و خدمات‪ ،‬آمار ین�وی کار‪ ،‬گزارش سالیانه فعالیت‬ ‫ن‬ ‫های ساخت و ساز یت� ‪ ، 94‬گزارش تحوالت اقتصاد ایران ت‬ ‫کمیجا� بهار ‪)94‬‬ ‫دک�‬ ‫[‪ ]7‬پایگاه داده مرکز آمار ایران (گزارش رسانه درآمد و هزینه شهرهای ایران سال ‪)93‬‬ ‫[‪ ]8‬مجموعه سیاست های خروج از رکود‪ ،‬پایگاه اطالع ن‬ ‫رسا� دولت‪ ،‬یت�ماه ‪94‬‬

‫متغ�های منتخب محیطی‬ ‫تحلیل ی‬

‫معت�‪:‬‬ ‫تحلیل های اقتصادی و سیایس مجالت و روزنامه های ب‬ ‫[‪ ]9‬تحلیل های اقتصادی و سیایس روزنامه دنیای اقتصاد یپ�امون اقتصاد پساتحریم (شماره های ‪ 3558‬مورخ‬ ‫‪ 3555 ،1394/05/29‬مورخ ‪ 3529 ،1394/05/26‬مورخ ‪ 3556 ،1394/04/23‬مورخ ‪ 3533 ،1394/05/27‬مورخ‬ ‫‪ 3537 ،1394/04/30‬مورخ ‪ 3561 ،1394/05/04‬مورخ ‪ 3548 ،1394/06/02‬مورخ ‪ 3550 ،1394/05/17‬مورخ‬ ‫‪ 3539 ،1394/05/19‬مورخ ‪)1394/05/06‬‬ ‫خ�ی ال مانیتور (‪ 19 -)Iran's housing bubble‬آپریل ‪2015‬‬ ‫[‪ ]10‬پایگاه ب‬ ‫خ�ی روزنامه گاردین (‪European companies beat US to Iran business after nuclear deal‬‬ ‫[‪ ]11‬پایگاه ب‬ ‫‪ 25 -)reached‬آگوست ‪2015‬‬ ‫[‪ ]12‬مجله فارین پالییس (‪ 20 -)Iran-US Relations Following Nuclear Deal: Thermidor or Normal‬جوالی‪,‬‬ ‫‪2015‬‬ ‫خ�ی ی ن‬ ‫[‪ ]13‬ت ن‬ ‫دوم� کنفرانس بناهای بلند درایران و خاورميانه (‪)hrbci.com‬‬ ‫بول� ب‬ ‫[‪ ]14‬پایگاه اتحادیه مراکز تجارت ن‬ ‫جها� (‪)WTCA.org‬‬ ‫[‪ ]15‬پایگاه شورای ساختمان های بلند (‪)CTBUH.org‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫فهرست منابع‬

‫‪99‬‬

‫جمع بندی فرصت‌ها و تهدیدات محیط ‪PES‬‬

‫‪4‬‬

‫‪102‬‬

‫ریسک سیایس اقتصادی‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫پیــش بیـ نـی بانــک جهـ ن‬ ‫ـا�‪ ،‬موسســه معتـ بـر ‪ Business Monitor‬و موسســه ‪ Capital Intelligence‬نشــان‬ ‫مــی دهــد کــه ریســک ســیایس و اقتصــادی در ایـران بــا رفــع تحریم‌هــا کاهــش خواهــد یافــت‪ .‬منظــور‬ ‫ایــن اســت بــا رفــع تحریــم هــا و بــا توجــه بــه عــزم دولــت بـرای ثبــات سیاســت گــذاری‪ ،‬ش�ایــط ســیایس‬ ‫اقتصــادی کشــور بــه ثبــات رســیده و سیاســت هــای کالن کشــور دچــار تغیـ یـرات شــدید نخواهــد شــد‪.‬‬ ‫البتــه رتبــه ایـران بــه دلیــل برخــی نوســانات در سیاســت گــذاری هــا هنــوز مســاعد نیســت‪ ،‬بلکــه پیــش‬ ‫بیـ نـی هــا از فراهــم آمــدن ش�ایــط مســاعدتری بـرای کســب و کار و رسمایــه گــذاری حکایــت دارد‪( .‬تفصیــل‬ ‫بیشـ تـر در آخریــن گـزارش اکونومیســت کــه در پیوســت ارائــه شــده اســت)‬

‫جمع‌بندی فرصت‌ها و تهدیدات محیط ‪PES‬‬

‫رشد اقتصادی‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫جمع‌بندی فرصت‌ها و تهدیدات محیط ‪PES‬‬

‫پیــش بیـ نـی مــی شــود بــا تثبیــت دوران پســا تحریــم‪ ،‬دولــت تــا حــدودی موفــق خواهــد شــد تــا ش�ایــط‬ ‫رکــود تورمــی را در کشــور مهــار کــرده و ش�ایــط رشــد ‪ %5‬را ب ـرای اقتصــاد کشــور مهیــا کنــد‪ .‬ایــن پیــش‬ ‫بیـ نـی توســط اک ـرث موسســات معتـ بـر تقریبــا مشــابه صــورت گرفتــه اســت (تفصیــل بیشـ تـر در آخریــن‬ ‫گـزارش اکونومیســت کــه در پیوســت ارائــه شــده اســت) پیــش بیـ نـی افزایــش رشــد اقتصــادی و در نتیجــه‬ ‫افزایــش اشــتغال و افزایــش تقاضــای واحدهــای یغ�مسـ ن‬ ‫ـکو� (اداری تجــاری) بــه دلیــل تقویــت بخــش‬ ‫هــای تولیــدی کوچــک و متوســط شــکل مــی گـ یـرد‪ .‬منظــور ایــن اســت کــه افزایــش تولیــد ناخالــص داخــی‬ ‫و اصــاح الگــوی صــادر تا� کشــور‪ ،‬منتــج بــه رشــد قابــل مالحظــه ش�کــت هــای کوچــک و متوســط و‬ ‫نیازمنــدی آنهــا بــه فضــای مطلــوب اداری اســت‪ .‬تهـران بــه عنــوان پایتخــت کشــور‪ ،‬فضــای اداری جدیــد‬ ‫ـ� تجــاری را پوشــش دهــد‪ .‬همچنـ ی ن‬ ‫نیــاز دارد تــا تقاضــای ش�کــت هــای تولیــدی و صنعـ تـی و همچنـ ی ن‬ ‫ـ�‬ ‫تعــداد گردشــگران تجــاری رشــد متناسـ بـی خواهنــد داشــت و ایــن بــه ن ز‬ ‫م�لــه افزایــش تقاضــای فضاهــای‬ ‫اقامـ تـی از جملــه هتــل و هتــل آپارتمــان خواهــد بــود‪( .‬تفصیــل بیشـ تـر در آخریــن گ ـزارش اکونومیســت‬ ‫کــه در پیوســت ارائــه شــده اســت)‬

‫‪103‬‬

‫‪104‬‬

‫رسمایه‌گذاری خارجی‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫جمع‌بندی فرصت‌ها و تهدیدات محیط ‪PES‬‬

‫بــا توجــه بــه بهبــود فضــای ســیایس اقتصــادی ای ـران‪ ،‬ریســک رسمایــه گــذاری بـ ی ن‬ ‫ـ� الملــی در کشــور‬ ‫کاهــش خواهــد یافــت و رسمایــه گــذاری مســتقیم خارجــی‪ ،‬بــه خصــوص در بخــش صنعــت زیرســاخت و‬ ‫انــرژی افزایــش خواهــد یافــت‪ .‬پیــش بیـ نـی افزایــش رسمایــه گــذاری خارجــی (البتــه عمدتــا در بخــش نفــت‬ ‫و گاز و زیرســاختها) بــه صــورت آرام توســط بانــک جهـ ن‬ ‫ـا� منطقــی اســت‪ .‬در حــال حـ ض‬ ‫ـا�‪ ،‬پتانســیل‬ ‫بــاال� جهــت جــذب رسمایــه گــذاری خارجــی از کشــور ی ن‬ ‫چــ� (کــه عمــده رسمایــه گــذاری هــا آن در‬ ‫ی‬ ‫ش‬ ‫ـیا� اســت) و کشــورهای اروپـ یـا� بــه عنــوان �کای جدیــد ایـران در دوران پســاتحریم وجود‬ ‫کشــورهای آسـ ی‬ ‫خواهــد داشــت‪ .‬عالقــه منــدی حضــور ســازندگان خارجــی در حــوزه ســاخت و ســاز طــی چندمــاه اخـ یـر‬ ‫بــه وفــور دیــده شــده اســت‪.‬‬ ‫ق‬ ‫علــت پیــش بیـ نـی رشــد آرام جــذب رسمایــه خارجــی در ای ـران طــی ســالهای آینــده‪ ،‬بــا� مانــدن‬ ‫برخــی موانــع رسمایــه گــذاری در ای ـران در کوتــاه مــدت و میــان مــدت نظـ یـر ســخت بــودن تامـ ی ن‬ ‫ـ�‬ ‫مــایل‪ ،‬تــورم‪ ،‬عــدم ثبــات سیاســت هــا‪ ،‬وجــود فســاد‪ ،‬بروکـرایس و قوانـ ی ن‬ ‫ـ� پیچیــده مــی باشــد‪( .‬بــر‬ ‫اســاس آخریــن گ ـزارش رقابــت پذیــری و فضــای کســب و کار)‪ .‬لــذا بــه نظــر جــذب رسمایــه گــذار‬ ‫خارجــی کمــی ســخت‌تر از آنچــه در دوران پســاتحریم فکــر مــی شــود باشــد‪.‬‬

‫ین‬ ‫تأم� مایل‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫بــا رفــع تحریــم هــا و حضــور بانکهــای خارجــی در ای ـران‪ ،‬امــکان اخــذ وام هــای بـ ی ن‬ ‫ـ� الملــی و بهــره‬ ‫گـ یـری از خطــوط اعتبــاری بـ ی ن‬ ‫ـ� الملــی کشــور و دریافــت وام هــای ارزی مجــدداً تســهیل خواهــد شــد‪.‬‬ ‫ـ� مــایل ســاخت و ســاز (نظـ یـر صنــدوق هــای زمـ ی ن‬ ‫ـ� پیــش بیـ نـی مــی شــود روش هــای تامـ ی ن‬ ‫همچنـ ی ن‬ ‫ـ� و‬ ‫ســاختمان‪ ،‬اوراق صکــوک و ‪ )...‬بــا محوریــت بــازار رسمایــه در کشــور در راســتای سیاســت هــای دولــت‬ ‫گ‬ ‫توســعه یابــد‪ .‬برنامــه دولــت بــا توجــه بــه سیاســت هــای خــروج یغ�تورمــی از رکــود‪ ،‬جــذب نقدینــی بــازار‬ ‫توســط بــازار رسمایــه مــی باشــد کــه ایــن یــک فرصــت اسـ تـراتژیک جهــت ایجــاد صنــدوق هــای زمـ ی ن‬ ‫ـ� و‬ ‫ســاختمان و جــذب رسمایــه خواهــد بــود‪.‬‬

‫‪105‬‬

‫جمع‌بندی فرصت‌ها و تهدیدات محیط ‪PES‬‬

‫‪106‬‬

‫تجارت خارجی ایران‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫جمع‌بندی فرصت‌ها و تهدیدات محیط ‪PES‬‬

‫بــا آغــاز دوران پســا تحریــم‪ ،‬تجــارت خارجــی ایـران توســعه خواهــد یافــت و احتمــال مــی رود درخواســت‬ ‫ایـران بـرای عضویــت در ســازمان تجــارت جهـ ن‬ ‫ـا� کــه از ســال ‪ 1388‬معطــل مانــده بــود‪ ،‬پیگـ یـری شــده و‬ ‫ایـران موفــق مــی شــود کــه بــا حفــظ رژیــم تجــاری مطلــوب خــود بــه ایــن ســازمان ملحــق گــردد‪ .‬رشــد‬ ‫اقتصــادی مناســب و الحــاق بــه ســازمان تجــارت جهـ ن‬ ‫ـا�‪ ،‬زمینــه را بـرای اصــاح الگــوی صــادرات کشــور و‬ ‫تنــوع کاالهــای صــادر تا� فراهــم خواهــد کــرد‪ .‬افزایــش صــادرات غـ یـر نفـ تـی‪ ،‬خــود موجــب تقویــت بخــش‬ ‫ـ� مشـ تـریان خارجــی نـ ی ز‬ ‫خصــویص اقتصــاد و ش�کــت هــای کوچــک و متوســط خواهــد شــد‪ .‬همچنـ ی ن‬ ‫ـ� در‬ ‫کنــار ش�کــت هــای دخــی بــه دنبــال فضــای اداری اقامـ تـی مناســب بـرای کســب و کار و ســکونت خواهنــد‬ ‫بــود‪( .‬تفصیــل بیشـ تـر در آخریــن گـزارش اکونومیســت کــه در پیوســت ارائــه شــده اســت)‬

‫نرخ تورم ‪ -‬نرخ ارز‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫جمع‌بندی فرصت‌ها و تهدیدات محیط ‪PES‬‬

‫هــدف دولــت کاهــش نــرخ تــورم (بــه عنــوان یــی از موانــع رسمایــه گــذاری در ای ـران) بــه زیــر ‪ %10‬مــی‬ ‫باشــد‪ .‬البتــه از طـ ف‬ ‫ـر� پیــش بیـ نـی مــی شــود‪ ،‬نــرخ دالر بــا توجــه پیــش بیـ نـی افزایــش ارزش جهـ ن‬ ‫ـا� دالر‬ ‫و پیــش بیـ نـی بانــک جهـ ن‬ ‫ـا� مبـ نـی بــر اســتفاده از نظــام نــرخ ارز شــناور بـرای کشــورهای نفـ تـی‪ ،‬حداقــل‬ ‫ســالیانه ‪ %5‬رشــد را تجربــه کنــد کــه بــا توجــه بــه ســابقه افزایــش رشــد نــرخ دالر در کشــور (ســالیانه‬ ‫حــدود ‪ )%15‬مــی تــوان رشــد ‪ %10‬را بــرای آن در نظــر گرفــت‪ .‬لــذا کارشناســان داخــی و ی ن‬ ‫بــ� الملــی‬ ‫معتقدنــد تــک نرخــی کــرن تــورم بــا توجــه بــه افزایــش نــرخ ارز و همچنـ ی ن‬ ‫ـ� نیــاز دولــت بــه اشــتغالز یا�‬ ‫ـودزدا� بعیــد بــه نظــر مــی رســد‪( .‬تفصیــل بیشـ تـر در آخریــن گـزارش اکونومیســت کــه در پیوســت‬ ‫و رکـ ی‬ ‫ارائــه شــده اســت)‪ .‬لــذا بایسـ تـی در محاســبات اقتصــادی پــروژه ایــن اعــداد لحــاظ شــوند‪.‬‬

‫‪107‬‬

‫‌‬

‫‪108‬‬

‫پتانسیل توسعه فضای اداری و ت‬ ‫اقام�‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫جمع‌بندی فرصت‌ها و تهدیدات محیط ‪PES‬‬

‫پیــش بیـ نـی مــی شــود بــا توجــه بــه محدودیــت درآمدهــای نفـ تـی و بودجــه دولــت در ســالهای تآ� بــه دلیــل‬ ‫گ‬ ‫عــدم افزایــش قیمــت نفــت یــا حـ تـی کاهــش آن و مهمـ تـر از آن سیاســت دولــت مبـ نـی بــر کنـ تـرل نقدینــی‪،‬‬ ‫گ‬ ‫قیمــت واحدهــای مسـ ن‬ ‫ـکو� (کــه همیشــه بــا تاخـ یـری چندماهــه پــس از سیاســت تزریــق نقدینــی در‬ ‫دولــت هــای قبــل شــاهد رشــد شــدید آن بــوده ایــم)‪ ،‬کنـ تـرل شــود و لــذا جذابیــت ان را بـرای رسمایــه‬ ‫گــذاری کاهــش خواهــد داد‪ .‬در طــرح جامــع تهــران هــم عمدتــا توصیــه بــه افزایــش رسانــه هــای‬ ‫ـکو� (اداری و تجــاری) بــه جــای مسـ ن‬ ‫واحدهــای یغ�مسـ ن‬ ‫ـکو� شــده اســت‪ .‬بــر اســاس مطالعــات صــورت‬ ‫گرفتــه توســط مشــاور در فــاز شــناخت‪ ،‬قیمــت فــروش واحدهــای اداری در هــر منطقــه تهـران‪ ،‬حداقــل‬ ‫‪ %30‬گ ـران تــر از واحدهــای مسـ ن‬ ‫ـکو� در همــان منطقــه اســت‪ .‬لــذا بــا توجــه بــه باالتــر بــودن قیمــت‬ ‫واحدهــای اداری و پیــش بیـ نـی رونــق آن در ســال هــای آینــده‪ ،‬بــه نظــر بــازار جذابـ تـری از مسـ ن‬ ‫ـکو� بـرای‬ ‫رسمایــه گــذاران خواهــد بــود‪.‬‬

‫‪109‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫از طـ ف‬ ‫ـر� در حــال حـ ض‬ ‫ـا� شــاهد رکــود کوتــاه مــدت بــازار واحدهــای تجــاری و مــال هــا و نــرخ اشــغال‬ ‫پایـ ی ن‬ ‫ـ� آن‌هــا مــی باشــیم‪ .‬ویل پیــش بیـ نـی مــی شــود بــا رفــع تحریــم هــا‪ ،‬بهبــود رسانــه درآمــد‪ ،‬حضــور‬ ‫برندهــای خارجــی و اصــاح مــدل واگــذاری (بــا مــدل اجــاره بــه جــای فــروش) ض�یــب اشــغال آن هــا‬ ‫افزایــش یابــد‪ .‬همچنـ ی ن‬ ‫ـ� بــا توجــه بــه کمبــود هتــل هــای مناســب در پایتخــت‪ ،‬پیــش بیـ نـی مــی شــود بــا‬ ‫توجــه بــه افزایــش مســافران خارجــی در بلندمــدت در ته ـران‪ ،‬شــاهد رونــق هتــل ســازی باشــیم‪ .‬در‬ ‫حــال حـ ض‬ ‫ـا� ســاخت پنــج هتــل ‪ 5‬ســتاره در ته ـران در دســت اقــدام اســت‪.‬‬

‫جمع‌بندی فرصت‌ها و تهدیدات محیط ‪PES‬‬

‫‪110‬‬

‫معضالت اجتماعی‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫جمع‌بندی فرصت‌ها و تهدیدات محیط ‪PES‬‬

‫معضــات اجتماعــی توســعه ســاختمانهای بلنــد در دنیــا مــی توانــد بــه عنــوان یــی از چالــش هــا بــرریس‬ ‫شــود‪ .‬ت‬ ‫اع�اضــات بــه توســعه ســاختمان هــای بلنــد عمدتــا بــه دلیــل افزایــش تــردد‪ ،‬شــلوغی منطقــه‪،‬‬ ‫احتمــال کاهــش بهــره منــدی سـ ی ن‬ ‫ـاکن� منطقــه از برخــی امکانــات طبیعــی و حقــوق شــهروندی مــی باشــد‪.‬‬ ‫منتقــدان‪ ،‬صــدور پروانــه ســاخت بــرای ده‌هــا مجموعــه تجــاری و اداری عظیــم در تهــران را از ایــن‬ ‫منظــر مــورد نقــد ق ـرار داده‌انــد کــه پایتخــت ظرفیــت بارگذاری‌هــای ایــن نــوع مجتــم هــای عظیــم را‬ ‫نــدارد و شــهرداری‌ها بایــد بــه جــای تقویــت ایــن مراکــز‪ ،‬بــه فکــر توســعه فضاهــای عمومــی و همچنـ ی ن‬ ‫ـ�‬ ‫گ‬ ‫تقویــت کاربری‌هــای فرهنــی و اجتماعــی و آرام‌ســازی شــهر باشــند‪ ،‬ب ـ ‌ه طوری‌کــه مــردم بتواننــد در‬ ‫گ‬ ‫گ‬ ‫ایــن شــهر زنــد� کننــد و تهـران شــهری در خدمــت اقتصــاد و درآمـ ‌دز یا� نباشــد‪ ،‬بلکــه در خدمــت زنــد�‬ ‫باشــد‪ .‬در مجمــوع در کنــار اســتقبال مــردم از ســاخت و ســاز ســاختمان هــای بلنــد‪ ،‬مشـ ت‬ ‫ـکال� کــه ایــن‬ ‫نــوع ســاخت و ســازها ب ـرای شــهر و مــردم ایجــاد مــی کنــد و واکنــش مــردم نســبت بــه آن نـ ی ز‬ ‫ـ� قابــل‬ ‫تأمــل اســت‪.‬‬

‫خدمات جایگزین‬

‫‪111‬‬

‫خدمــات جایگزیــن کــه واجــد بیشـ تـرین توجــه راهـ بـردی هســتند تجــارت ت‬ ‫الک�ونیــک و دور کاری اســت‪.‬‬ ‫پی�فــت تجــارت ت‬ ‫ش‬ ‫الک�ونیــک در دنیــا در ســال هــای اخـ یـر از نظــر بســیاری از ســازندگان مجتمع‌هــای‬ ‫اداری تجــاری بــزرگ بــر عملکــرد آنهــا موثــر بــوده اســت‪ .‬البتــه هنــوز بــا توجــه بــه فاصلــه ای ـران از‬ ‫فرهنــگ و زیرســاخت هــای تجــارت ت‬ ‫الک�ونیــک و دورکاری و نیــاز بــه جمــع شــدن تجــار و مدیـران کســب‬ ‫و کارهــا در فضاهــای یکپارچــه‪ ،‬مراکــز تجــارت جهـ ن‬ ‫ـا� یــا مــایل بـ ی ن‬ ‫ـ� الملــل کــه بــه ایــن منظــور ایجــاد شــده‬ ‫انــد جــذاب اســت‪.‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫جمع‌بندی فرصت‌ها و تهدیدات محیط ‪PES‬‬

‫جمع‌بندی فرصت‌ها و تهدیدهای محیط ‪PES‬‬

‫ت‬ ‫فهرس� قابل استناد از فرصت‌ها و تهدیدهای کسب و کار مورد برریس‪ ،‬دست پیدا‌کنیم‪.‬‬ ‫‌ها� که انجام شد این است که به‬ ‫هدف از تحلیل ی‬ ‫گ‬ ‫ت‬ ‫‌گ�ان کمک می‌کند تا درک به�ی از آینده کسب و کار خود داشته‌باشند و آماد� مواجهه با آن‪ ،‬مقابله با تهدیدات‬ ‫این فهرست به تصمیم ی‬ ‫‌گ�ی از فرصت‌های به وجود آمده را در پیش ن‬ ‫‌بی�‌های خود لحاظ نمایند‪.‬‬ ‫تآ� و بهره ی‬

‫فهرست فرصت‌ها‬ ‫‌ها� که در این پروژه مطرح می‌باشد به ش�ح زیر است‪:‬‬ ‫بر اساس تحلیل‌های انجام‌گرفته‪ ،‬فرصت ی‬ ‫ • پیش ن‬ ‫بی� کاهش ریسک سیایس اقتصادی ایران و افزایش جذابیت رسمایه گذاری ها (البته هنوز‬ ‫مناس� وجود ندارد)‬ ‫هم برای ایران جایگاه ب‬ ‫ •پیش ن‬ ‫بی� افزایش رشد اقتصادی (سال ‪ ،%4 2016‬سالهای آینده حدود ‪ )%5‬و افزایش تقاضای‬ ‫ن‬ ‫مسکو� (به خصوص فضای اداری)‬ ‫واحدهای یغ�‬ ‫ •توسعه تجارت خارجی ایران پس از رفع تحریم ها و حضور ت‬ ‫اروپا�‬ ‫مش�یان خارجی (به خصوص ی‬ ‫ها و ش�ق آسیا) در بازار واحدهای اداری و امکان هدفگذاری جهت جلب این ت‬ ‫کش�یان برای حضور‬ ‫در فضای اداری مدنظر‬ ‫ •پیش ن‬ ‫بی� افزایش رسمایه گذاری خارجی (البته عمدتا در بخش نفت و گاز و زیرساختها) به صورت‬ ‫آرام و پتانسیل باالی جذب رسمایه گذاری خارجی از کشور ی ن‬ ‫اروپا�‬ ‫چ� و کشورهای ی‬ ‫ •امکان اخذ وامهای ی ن‬ ‫ب� الملیل با رفع تحریم ها و حضور بانکهای خارجی در ایران‬ ‫(نظ� صندوق های ی ن‬ ‫ •تنوع روشهای ی ن‬ ‫زم� و مسکن) با محوریت بازار رسمایه‬ ‫تام� مایل ساخت و ساز ی‬ ‫با توجه به احتمال افزایش رونق این بازار در پساتحریم‬ ‫ •عالقه مندی حضور سازندگان خارجی در حوزه ساخت و ساز‬ ‫ •فاصله ایران از فرهنگ تجارت ت‬ ‫الک�ونیک و دورکاری و نیاز به جمع شدن تجار و مدیران کسب‬ ‫کارها در فضاهای یکپارچه‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫باالدس� از ساخت مجتمع های‬ ‫ •کمبود ساختمان بلند در تهران (باالی ‪ 150‬تم�) و پشتیبا� اسناد‬ ‫اداری و ت‬ ‫اقام� مناسب برای تسهیل تجارت‬ ‫ •پتانسیل باالی شهر تهران با رفع تحریم ها‬ ‫پای� ویل پیش ن‬ ‫ •رکود کوتاه مدت بازار تجاری و مال ها و نرخ اشغال ی ن‬ ‫بی� افزایش ض�یب اشغال با‬ ‫رفع تحریم ها و حضور برندها (با مدل اجاره)‬ ‫ •کمبود هتل های مناسب در پایتخت و پیش ن‬ ‫بی� رونق هتل سازی با توجه به افزایش مسافران‬ ‫خارجی در بلندمدت در تهران (ساخت ‪ 5‬هتل ‪ 5‬ستاره)‬

‫فهرست تهدیدها‬ ‫ت‬ ‫هم ی ن‬ ‫فهرس� از تهدیدات پیش رو به ش�ح زیر است‪:‬‬ ‫‌چن�‬ ‫بی� کاهش تا حدود ‪ )%12‬و پیش ن‬ ‫ •نرخ تورم به عنوان ییک از موانع رسمایه گذاری در ایران (پیش ن‬ ‫بی�‬ ‫دو رقمی ماندن آن (در محاسبات مایل پروژه ت‬ ‫بایس� اینگونه لحاظ شود)‬ ‫جها� دالر و توصیه بانک ن‬ ‫باالرف� نرخ ارز با افزایش ارزش ن‬ ‫جها� ن‬ ‫ •پیش ن‬ ‫تن‬ ‫مب� بر استفاده از نظام‬ ‫بی�‬ ‫ت‬ ‫نرخ ارز شناور برای کشورهای ت‬ ‫بایس� رشدی حدود ‪ %10‬برای نرخ دالر‬ ‫نف� (در محاسبات مایل پروژه‬ ‫لحاظ شود)‬ ‫ت‬ ‫ •معضالت اجتماعی توسعه ساختمانهای بلند در دنیا و نیاز به تدوین اس�اتژی جهت کاهش مسائل‬ ‫اجتماعی پروژه‬ ‫ • ق‬ ‫با� ماندن برخی موانع رسمایه گذاری در ایران در کوتاه مدت و میان مدت ی ن‬ ‫(تام� مایل‪ ،‬ثبات‬ ‫سیاست‌ها‪ ،‬فساد‪ ،‬ی ن‬ ‫قوان� و ‪ )...‬وسخت بودن جذب رسمایه گذار خارجی‬

‫‪114‬‬

‫متغ�های اقتصادی و سیایس مطالعه‌شده در این گزارش و برریس اثرات آینده آن‌ها‬ ‫ی‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫اﺛﺮات ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺘﻐﯿﺮ‬ ‫ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪه‬

‫ﻧﺤﻮه اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻨﻮان ﯾﺎ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه در‬ ‫ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺮ روي‬

‫ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺮ روي‬

‫ﭘﺮوژه‬

‫ﭘﺮوژه‬

‫ﺧﻨﺜﯽ‬

‫ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪ‬

‫رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدي ﮐﺸﻮر و ﺑﺨﺶ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز‬

‫*‬

‫ﮔﺰارش ‪ :10‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺎزار و رﻗﺒﺎ‬

‫ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي‪ -‬ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان‬

‫*‬

‫ﮔﺰارش ‪ :10‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺎزار و رﻗﺒﺎ‬

‫ﻧﺮخ ﺑﯿﮑﺎري در ﺣﺎل و آﯾﻨﺪه‬

‫جمع‌بندی فرصت‌ها و تهدیدات محیط ‪PES‬‬

‫ﮔﺰارش ‪ :10‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺎزار و رﻗﺒﺎ‪ /‬ﮔﺰارش ‪ :12‬ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫*‬ ‫)ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎي دوﻟﺖ در اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﻧﻘﺪﯾﻨﮕﯽ(‬ ‫ﻧﺮخ ﺗﻮرم در ﺣﺎل و آﯾﻨﺪه‬ ‫رﻓﻊ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻫﺎي اﯾﺮان و رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ اﯾﺮان در دوره ﺑﻌﺪ از ﺗﺤﺮﯾﻢ‬

‫ﮔﺰارش ‪ :10‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺎزار و رﻗﺒﺎ‪ /‬ﮔﺰارش ‪ :12‬ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫*‬

‫ﮔﺰارش ‪ :10‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺎزار و رﻗﺒﺎ‪ /‬ﮔﺰارش ‪ :12‬ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫*‬

‫ﻧﺮخ ارز‬

‫ﮔﺰارش ‪ :10‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺎزار و رﻗﺒﺎ‪ /‬ﮔﺰارش ‪ :12‬ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫*‬

‫وﺿﻌﯿﺖ رﯾﺴﮏ اﻗﺘﺼﺎدي و ﺳﯿﺎﺳﯽ اﯾﺮان‬

‫*‬

‫ﮔﺰارش ‪ :10‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺎزار و رﻗﺒﺎ‪ /‬ﮔﺰارش ‪ :12‬ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﺧﺎرﺟﯽ در اﯾﺮان‬

‫*‬

‫ﮔﺰارش ‪ :10‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺎزار و رﻗﺒﺎ‬

‫وﺿﻌﯿﺖ ﺗﺠﺎرت ﺧﺎرﺟﯽ اﯾﺮان‬

‫*‬

‫ﮔﺰارش ‪ :10‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺎزار و رﻗﺒﺎ‬

‫ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻫﺎ ‪ ،‬اﻫﺪاف ﮐﻼن و راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﺗﺠﺎرت ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ در اﯾﺮان‬

‫*‬

‫ﮔﺰارش ‪ :10‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺎزار و رﻗﺒﺎ‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و ﺗﺮاﻓﯿﮏ ﺗﻬﺮان‬

‫*‬

‫ﮔﺰارش ﺗﺮاﻓﯿﮏ‬

‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ و ﺗﺎﺛﯿﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪-‬ﺳﯿﺎﺳﯽ‬

‫ﮔﺰارش ارﮐﺎن ﺟﻬﺖ ﺳﺎز‬

‫*‬

‫راﺑﻄﻪ ﻧﻘﺪﯾﻨﮕﯽ و ﺑﺎزار ﻣﺴﮑﻦ‬

‫*‬

‫‪--‬‬

‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺎي ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ دوﻟﺖ‬

‫*‬

‫‪--‬‬

‫ﻣﺪلﻫﺎي ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ ﭘﺮوژهﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ‬

‫*‬

‫ﮔﺰارش ‪ :10‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺎزار و رﻗﺒﺎ‪ /‬ﮔﺰارش ‪ :12‬ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‬

‫*‬

‫ﮔﺰارش ‪ :10‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺎزار و رﻗﺒﺎ‪ /‬ﮔﺰارش ‪ :12‬ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫‪115‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫پیوست‬

‫‪5‬‬

‫‪118‬‬

‫پیوست ‪ :1‬خالصه‌ی ت ن‬ ‫م� توافق‌نامه هسته‌ای ایران (برجام)‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫مقدمه و مفاد عمومی‬

‫‌أ‪ .‬جمهوری اسالمی ایران و گروه ‪ 5+1‬ی ن‬ ‫(چ�‪ ،‬فرانسه‪ ،‬آلمان‪ ،‬فدراسیون روسیه‪ ،‬انگلیس و‬ ‫ت‬ ‫اروپا� در امور خارجی و سیاست امنی�)‪ ،‬در مورد‬ ‫ایاالت متحده و نماینده عایل اتحادیه ی‬ ‫این برنامه جامع اقدام ت‬ ‫‌گ�ی نمودند‪ .‬این برجام بازتاب یک فرآیند‬ ‫مش�ک (برجام) تصمیم ی‬ ‫گام‌به‌گام بوده و مشتمل بر تکالیف متقابل به‌نحو مندرج در این سند و پیوست‌های آن‬ ‫‌گ�د‪.‬‬ ‫می‌باشد که قرار است توسط شورای امنیت مورد تایید قرار ی‬ ‫‌ب‪ .‬اجرای کامل این برجام موجب حصول اطمینان از ماهیت رصفا صلح ی ز‬ ‫‌آم� برنامه‬ ‫هسته‌ای ایران خواهد‌شد‪.‬‬

‫پیوست‬

‫‌ج‪ .‬ایران مجددا تایید می‌نماید که هیچ‌گاه و تحت هیچ ش�ایطی در پ� سالح‌های هسته‌ای‪،‬‬ ‫تولید و یا به‌دست‌آوردن آن‌ها نخواهد‌بود‪.‬‬ ‫‌د‪ .‬اجرای موفقیت ی ز‬ ‫‌آم� این برجام ایران را قادر خواهد ساخت تا به طور کامل حق خود بر‬ ‫انرژی هسته‌ای جهت مقاصد صلح ی ز‬ ‫آم� را طبق مواد ذیربط معاهده عدم اشاعه هسته‌ای‬ ‫و همسو با تعهداتش در آن سند استیفاء نماید و در نتیجه با برنامه هسته‌ای ایران همچون‬ ‫برنامه هر دولت دیگر یغ� دارنده سالح‌های هسته‌ای عضو معاهده عدم اشاعه ‌‪ ،‬رفتار‬ ‫خواهد‌شد‪.‬‬ ‫‌ه‪ .‬این برجام موجب لغو جامع کلیه تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد و‬ ‫همچن� تحریم‌های چندجانبه و میل مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران و ی ز‬ ‫ین‬ ‫‌ها�‬ ‫ن� شامل گام ی‬ ‫برای ایجاد ت‬ ‫دس�یس در حوزه‌های تجارت‪ ،‬فناوری‪ ،‬مایل‪ ،‬و انرژی خواهد‌شد‪.‬‬ ‫‌و‪ .‬گروه ‪ 5+1‬و ایران مجددا بر تعهد خود نسبت به اهداف و اصول ملل متحد به‌نحو مندرج‬ ‫در منشور سازمان ملل متحد تاکید می‌نمایند‪.‬‬ ‫‌ز‪ .‬گروه ‪ 5+1‬و ایران اذعان می‌نمایند که معاهده عدم اشاعه هسته‌ای کماکان مبنای اسایس‬ ‫پیگ�ی خلع سالح هسته‌ای و استفاده‌های صلح‬ ‫رژیم عدم اشاعه هسته‌ای و رکن بنیادین ی‬ ‫یز‬ ‫آم� از انرژی هسته‏ ای می‌باشد‪.‬‬ ‫فضا� سازنده‪،‬‬ ‫‌ح‪ .‬گروه ‪ 5+1‬و ایران بر عهده می ی‬ ‫‌گ�ند که این برجام را با حسن نیت و در ی‬ ‫بر مبنای ت‬ ‫اح�ام متقابل اجرا نمایند‪ ،‬و از هرگونه اقدام مغایر با نص‪ ،‬روح و هدف این‬ ‫ت‬ ‫ز‬ ‫ن‬ ‫آم�‪ ،‬به‬ ‫برجام خودداری نمایند‪ .‬گروه ‪ 5+1‬از تحمیل الزامات مقررا� و یآئ� نامه‌ای تبعیض ی‬ ‫ن‬ ‫جایگزی� تحریم‌ها و اقدامات محدودیت‌سازی که مشمول این برجام می‌شوند‪ ،‬خودداری‬ ‫خواهند ورزید‪ .‬این برجام بر پایه اجرای برنامه اقدام ت‬ ‫مش�ک (توافق ژنو) که در تاریخ‬ ‫‪3‬آذرماه ‪ 1392‬در ژنو مورد توافق قرار گرفت‪ ،‬استوار می‌گردد‪.‬‬ ‫‌ط‪ .‬کمیسیون ت‬ ‫مش�یک متشکل از گروه ‪ 5+1‬و ایران به منظور نظارت بر اجرای این برجام‬

‫‌ی‪ .‬از آژانس ی ن‬ ‫ب�‏‌الملیل انرژی اتمی خواسته خواهد‌شد تا نسبت به اقدامات داوطلبانه مرتبط‬ ‫با هسته‌ای به‌نحو مورد توافق در این برجام‪ ،‬نظارت و ر ت‬ ‫‌آزما� نماید‪ .‬از آژانس درخواست‬ ‫اس� ی‬ ‫خواهد‌شد که به طور منظم به شورای حکام‪ ،‬و آن‌گونه که در این برجام مقرر شده‌است به‬ ‫شورای امنیت اطالع ن‬ ‫‌رسا� نماید‪ .‬کلیه قواعد و مقررات مربوطه‏‌ی آژانس در‌خصوص حفاظت‬ ‫از اطالعات توسط کلیه طرف‏های دخیل به طور کامل رعایت خواهد‌شد‪.‬‬

‫‌ل‪ .‬به جزئیات نف� اجرای این برجام در پیوست‌های این سند پرداخته‌می‌شود‪.‬‬ ‫اروپا�‪ ،‬کشورهای گروه ‪ 5+1‬و ایران در چارچوب این برجام‪ ،‬به‌نحو مقت�ض در‬ ‫‌م‪ .‬اتحادیه ی‬ ‫ز‬ ‫آم� انرژی هسته‏ ای همکاری کرده و در طرح‌های مربوط به همکاری‌های‬ ‫زمینه مصارف صلح ی‬ ‫آم� که ت‬ ‫طرف� ی ن‬ ‫مش�کا توسط ی ن‬ ‫هسته‌ای صلح ی ز‬ ‫تعی� می‌شوند‪ ،‬از‌جمله از طریق مشارکت‬ ‫آژانس‪ ،‬تعامل خواهند‌نمود‪.‬‬ ‫‌ن‪ .‬گروه ‪ 5+1‬پیش‌نویس قطعنامه‏‌ای تاییدکننده‏‌ی این برجام را برای تصویب به شورای‬ ‫ن‬ ‫دگرگو� بنیادین‬ ‫امنیت ارائه خواهد کرد که تاکید می‌نماید که انعقاد این برجام نشانگر یک‬ ‫در برریس این موضوع توسط شورای امنیت بوده و تمایل شورا برای برقراری یک رابطه جدید‬ ‫ین‬ ‫همچن� لغو تمامی مفاد وضع شده‬ ‫با ایران را اعالم می‌نماید‪ .‬این قطعنامه شورای امنیت‪،‬‬ ‫وفق قطعنامه‌های قبیل شورای امنیت از روز اجرا؛ ایجاد برخی محدودیت‌های خاص؛ و‬ ‫خاتمه برریس موضوع هسته‌ای ایران توسط شورای امنیت سازمان ملل ‪ 10‬سال پس از روز‬ ‫توافق برجام را مقرر خواهد‌نمود‪.‬‬ ‫‌بی� شده در این برجام برای دوره‌های ن‬ ‫‌س‪ .‬مفاد پیش ن‬ ‫زما� مربوطه به ش�حی که خواهد آمد‬ ‫و جزئیات آن در پیوست‌ها ذکر شده‌است‪ ،‬اجرا خواهد‌شد‪.‬‬ ‫‌ع‪ .‬گروه ‪ 5+1‬و ایران هر دو سال یک بار‪ ،‬یا در صورت نیاز زودتر‪ ،‬به منظور بازنگری و‬ ‫ارزیا� ش‬ ‫پی�فت صورت‌گرفته‪ ،‬و اتخاذ تصمیمات مقت�ض با اجماع‪ ،‬در سطح وزیر دیدار‬ ‫ب‬ ‫خواهند‌نمود‪.‬‬

‫پیوست‬

‫‌ک‪ .‬کلیه مفاد و اقدامات مندرج در این برجام رصفاً برای اجرای آن ی ن‬ ‫ب� گروه ‪ 5+1‬و ایران‬ ‫می‌باشد و نمی‏بایست به ن ز‬ ‫م�له‌ی ایجاد رویه برای هیچ دولت دیگری‪ ،‬یا برای اصول بنیادین‬ ‫حقوق ی ن‬ ‫ب�‌الملل و حقوق و تعهدات وفق معاهده‌ی عدم اشاعه هسته‌ای و سایر اسناد‬ ‫همچن� اصول و رویه‏‌های شناخته‏شده‏‌ی ی ن‬ ‫ین‬ ‫ب�‌الملیل تلقی گردد‪.‬‬ ‫مربوطه و‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫تشکیل خواهد‌شد و وظایف پیش ن‬ ‫‌بی� شده در این برجام را ایفا خواهد‌نمود‪ .‬کمیسیون‬ ‫گ‬ ‫ت‬ ‫مش�ک به موضوعات ش‬ ‫نا� از اجرای این برجام رسید� نموده و مطابق با مفادی که در‬ ‫ش‬ ‫پیوست مربوطه �ح داده شده‌است‪ ،‬عمل خواهد کرد‪.‬‬

‫‪119‬‬

‫‪120‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫ایران و گروه ‪ 5+1‬اقدامات داوطلبانه زیر را‪ ،‬در چارچوب ن‬ ‫زما� که جزئیات آن در این برجام‬ ‫و پیوست‌های آن شت�یح گردیده‌است‪ ،‬اتخاذ خواهند‌نمود‪:‬‬

‫تحریم‌ها‬

‫‪ .18‬قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد که برجام را تایید خواهد‌نمود‪ ،‬تمام مفاد‬ ‫قطعنامه‌های قبیل شورای امنیت در‌خصوص موضوع هسته‌ای ایران‪1737 ،)2006( 1696 -‬‬ ‫(‪ )2010( 1929 ،)2008( 1835 ،)2008( 1803 ،)2007( 1747 ،)2006‬و ‪ )2015( 2224‬را همزمان با‬ ‫اقدامات توافق‌شده‏‌ی مرتبط با هسته‌ای توسط ایران‪ ،‬ر ت‬ ‫‏‌آزما� شد ‏ه توسط آژانس‪،‬‬ ‫اجرای‬ ‫ِ‬ ‫اس� ی‬ ‫به‌نحو مشخص شده در پیوست ‪ 5‬لغو خواهد کرد و محدودیت‌های خایص را به‌نحو‬ ‫مشخص شده در پیوست ‪ 2‬برقرار خواهد‌نمود؛‬

‫پیوست‬

‫اروپا�» را‪ ،‬آن‌گونه که موخرا اصالح‬ ‫اروپا� همه مفاد «مقررات اتحادیه‬ ‫‪ .19‬اتحادیه‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫ئ‬ ‫شده‌است‪ ،‬که کلیه تحریم‌های اقتصادی و مایل مرتبط با هسته‌ای را اجرا� می‌سازد‪ ،‬از‌جمله‬ ‫اقدامات توافق شده‏‌ی مرتبط با‬ ‫فهرست افراد مشخص شده‏‌ی مربوطه‪ ،‬همزمان با اجرای‬ ‫ِ‬ ‫ت‬ ‫‌آزما�‬ ‫هسته‌ای توسط ایران‪ ،‬به‌نحو مشخص شده در پیوست ‪ ،5‬که توسط آژانس راس� ی‬ ‫تداب� محدودکننده در‬ ‫شده‌باشد‪ ،‬لغو خواهد کرد‪ ،‬و (این لغو) شامل تمامی تحریم‌ها و ی‬ ‫حوزه‌های زیر‪ ،‬که در پیوست ‪ 2‬شت�یح شده‪ ،‬خواهد بود‪:‬‬ ‫الف‪ -‬نقل و انتقاالت مایل ی ن‬ ‫اروپا�‪ ،‬از‌جمله موسسات مایل‪ ،‬و اشخاص‬ ‫ب� اشخاص و نهادهای ی‬ ‫و نهادهای ایر نا� از‌جمله موسسات مایل؛‬ ‫ب‪ -‬فعالیت‌های بانیک‪ ،‬شامل ایجاد روابط کارگزاری بانیک جدید و افتتاح شعب و بانک‌های‬ ‫تابعه بانک‌های ایر نا� در قلمرو کشورهای عضو اتحادیه؛‬ ‫ج‪ -‬ارائه خدمات بیمه و بیمه ئ‬ ‫اتکا�؛‬ ‫ق‬ ‫د‪ -‬ارائه خدمات پیام ن‬ ‫نام�ده شده‬ ‫‌رسا� مایل (از‌جمله سوئیفت) برای افراد و اشخاص حقو� ب‬ ‫در الحاقیه‏‌ی ‪ 1‬پیوست ‪ 2‬شامل بانک مرکزی جمهوری اسالمی ایران و موسسات مایل ایر نا�؛‬ ‫ین‬ ‫تضام�‪ ،‬یا بیمه)؛‬ ‫ه‪ -‬حمایت مایل از تجارت با ایران (اعتبارات صادر تا�‪،‬‬ ‫و‪ -‬تعهد به پرداخت وام‌های بالعوض‪ ،‬خدمات مایل و وام‌های ترجیحی به دولت ایران؛‬ ‫ز‪ -‬معامالت راجع به اوراق مشارکت دولت ایران و اوراق ی ن‬ ‫تضم� شده توسط دولت؛‬ ‫ح‪ -‬واردات و حمل نفت‪ ،‬فراورده‌های ت‬ ‫نف�‪ ،‬گاز و فرآورده‌های تپ�وشیمی ایر نا�؛‬

‫ط‪ -‬صادرات ی ز‬ ‫تجه�ات یا تکنولوژی کلیدی برای بخش‌های نفت‪ ،‬گاز و تپ�وشیمی؛‬

‫‪121‬‬

‫ی‪ -‬رسمایه گذاری در حوزه‌های نفت و گاز و تپ�وشیمی؛‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫ک‪ -‬صادرات ی ز‬ ‫دریا�؛‬ ‫تجه�ات و تکنولوژی کلیدی صنایع ی‬ ‫کش�‌های باری و تانکرهای ت‬ ‫ل‪ -‬طراحی و ساخت ت‬ ‫نف�؛‬ ‫م‪ -‬ارائه خدمات پرچم و ی ن‬ ‫تعی� وضعیت (‪)classification‬؛‬

‫س‪ -‬صادرات طال‪ ،‬فلزات گرانبها و الماس؛‬ ‫ع‪ -‬تحویل مسکوکات و اسکناس ایر نا�؛‬ ‫ف‪ -‬صادرات گرافیت‪ ،‬فلزات خام و نیمه ساخته مانند آلومینیوم و فوالد و صادرات نرم‌افزار‬ ‫ت‬ ‫صنع�؛‬ ‫برای یکپارچه‌سازی فرآیندهای‬ ‫ق‬ ‫حقو� و نهادها (مسدود شدن اموال و ممنوعیت ویزا)‬ ‫ذ‪ -‬لغو فهرست اشخاص حقیقی‪،‬‬ ‫مذکور در الحاقیه یک پیوست شماره ‪2‬؛‬ ‫ق‪ -‬خدمات تبعی برای هر یک از گروه‌های فوق‪.‬‬ ‫‪ .20‬اتحادیه اروپا� ‪ 8‬سال پس از روز توافق برجام یا ن‬ ‫‏گ�ی ت‬ ‫گس�ده‌تر‬ ‫زما� که آژانس به نتیجه ی‬ ‫ی‬ ‫‌آم� ق‬ ‫رسیده باشد که تمام مواد هسته‌ای در ایران در فعالیت‌های صلح ی ز‬ ‫با� می‌ماند‪ ،‬هرکدام‬ ‫اروپا�» را که تحریم‌های مرتبط با عدم‬ ‫که زودتر حاصل شود‪ ،‬تمامی مفاد «مقررات اتحادیه ی‬ ‫اشاعه را اجر یا� می‌سازد‪ ،‬از‌جمله فهرست‌های اسامی‪ ،‬لغو خواهد‌کرد‪.‬‬ ‫‪ .21‬ایاالت متحده منطبق با این برجام اعمال تحریم‌های مشخص شده در پیوست ‪ 2‬را با‬ ‫ش‬ ‫اقدامات توافق شده ‏ی مرتبط با هسته‏‌ای توسط ایران به‌نحو‬ ‫اثربخ� همزمان با اجرای‬ ‫ِ‬ ‫مشخص شده در پیوست ‪ ،5‬که توسط آژانس ر ت‬ ‫آزما� شده‌باشد‪ ،‬متوقف ساخته و به‬ ‫اس� ی‬ ‫این توقف ادامه خواهد داد‪ .‬این تحریم‌ها شامل حوزه‌های زیر‪ ،‬به‌نحوی که در پیوست دو‬ ‫شت�یح شده می گردد‪:‬‬ ‫الف‪ .‬معامالت مایل و بانیک با بانک‌ها و موسسات مایل ایر نا� مشخص شده در پیوست ‪،2‬‬ ‫‌ها� که به عنوان دولت ایران در فهرست‬ ‫از‌جمله بانک مرکزی ایران و افراد و موجودیت ی‬ ‫‪ Specially Designated National and Blocked Person‬مشخص شده اند‪ ،‬به‌نحوی که در‬ ‫الحاقیه ‪ 3‬پیوست ‪ 2‬آمده است (شامل افتتاح و نگهداری حساب های واسطه نزد موسسات‬ ‫آمریکا�‪ ،‬رسمایه‏ گذاری‪ ،‬خرید و فروش ارز و افتتاح اعتبارات اسنادی)؛‬ ‫مایل یغ� ی‬

‫پیوست‬

‫ن‪ -‬ت‬ ‫اروپا� برای هواپیماهای باری ایر نا�؛‬ ‫دس�یس به فرودگاه‌های اتحادیه ی‬

‫‪122‬‬

‫ب‪ .‬معامالت به ریال ایران؛‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫آمریکا� به دولت ایران؛‬ ‫ج‪ .‬ارائه اسکناس دالر‬ ‫ی‬ ‫د‪ .‬محدودیت‏های تجارت دوجانبه بر درآمدهای ایران در خارج از کشور شامل محدودیت‌ها‬ ‫بر نقل و انتقال درآمدها؛‬ ‫ت‬ ‫حاکمی� ایران شامل اوراق قرضه‬ ‫ه‪ .‬خرید‪ ،‬پذیره نوییس یا تسهیل معامالت راجع به دیون‬ ‫ت‬ ‫دول�؛‬

‫پیوست‬

‫و‪ .‬خدمات پیام ن‬ ‫رسا� مایل به بانک مرکزی ایران و موسسات مایل ایر نا� به‌نحو مندرج در‬ ‫الحاقیه شماره ‪ 3‬پیوست ‪2‬؛‬ ‫ز‪ .‬خدمات بیمه ای یا بیمه ئ‬ ‫اتکا�؛‬ ‫ح‪( .‬توقف) تالش برای کاهش فروش نفت ایران؛‬ ‫ط‪ .‬رسمایه گذاری شامل مشارکت در رسمایه گذاری‌های ت‬ ‫مش�ک‪ ،‬کاال‪ ،‬خدمات‪ ،‬اطالعات‪،‬‬ ‫فناوری و دانش و کمک نف� برای بخش‌های نفت‪ ،‬گاز و تپ�وشیمی؛‬ ‫اریا� نفت‪ ،‬محصوالت تپ�وشیمی یا گاز طبیعی‬ ‫ی‪ .‬خرید‪ ،‬تحصیل‪ ،‬فروش‪ ،‬حمل و نقل یا باز ب‬ ‫از ایران؛‬ ‫ک‪ .‬صادرات‪ ،‬فروش یا عرضه فراورده‌های ت‬ ‫نف� تصفیه شده و فراورده‌های تپ�وشیمی به‬ ‫ایران؛‬ ‫ل‪ .‬معامالت در حوزه انرژی ایران؛‬ ‫کشت� نا� و ت‬ ‫کش� سازی و عامالن بنادر ایران؛‬ ‫م‪ .‬معامالت با بخشهای ی‬ ‫ن‪ .‬خرید و فروش طال و سایر فلزات گرانبها؛‬ ‫س‪ .‬خرید و فروش گرافیت‪ ،‬فلزات خام یا نیمه ساخته مانند آلومینیوم‪ ،‬فوالد‪ ،‬زغال سنگ‬ ‫ت‬ ‫صنع�؛‬ ‫و نرم افزار برای یکپارچه سازی فرآیندهای‬ ‫ع‪ .‬فروش‪ ،‬عرضه یا انتقال کاالها و خدمات مورد استفاده در ارتباط با بخش خودروسازی‬ ‫ایران؛‬ ‫ف‪ .‬تحریم‌های راجع به خدمات تبعی در مورد هر یک از گروه‌های فوق؛‬

‫ق‪ .‬لغو دستورات اجر یا� ‪ ،13622 ،13590 ،13574‬و ‪ 13645‬و بخشهای ‪ 5‬تا ‪ 7‬و ‪ 15‬دستورالعمل‬ ‫اجر یا� ‪13628‬؛‬ ‫‪ .22‬ایاالت متحده‪ ،‬به‌نحو مشخص شده در پیوست ‪2‬و منطبق با پیوست ‪ ،5‬اجازه فروش‬ ‫آمریکا�‬ ‫هواپیماهای مسافری و قطعات و خدمات مربوطه به ایران؛ مجوز اینکه اشخاص یغ� ی‬ ‫که در مالکیت یا ت‬ ‫آمریکا� هستند‪ ،‬به‌نحو منطبق با این برجام با ایران مشارکت‬ ‫کن�ل اشخاص‬ ‫ی‬ ‫غذا� از مبدا ایران به آمریکا را صادر خواهد‌نمود‪.‬‬ ‫نمایند؛ و مجوز واردات فرش و مواد ی‬

‫اروپا�‪ ،‬کشورهای آلمان‪ ،‬انگلیس و فرانسه و ی ز‬ ‫ن� ایاالت متحده فهرست کامل‬ ‫‪ .24‬اتحادیه ی‬ ‫و جامعی از تحریم‌ها یا اقدامات محدودیت ساز مرتبط با هسته‏ای را مشخص م ‏ی نمایند‬ ‫ین‬ ‫همچن� اثرات لغو تحریم‌ها را‬ ‫و آنها را منطبق با پیوست ‪ 5‬لغو خواهند‌نمود‪ .‬پیوست ‪2‬‬ ‫ن‬ ‫از زمان «روز اجرا» مشخص خواهد‌نمود‪ .‬چنانچه در هر زما� پس از روز اجرا ایران بر این‬ ‫ت ساز مرتبط با هسته‌ای دیگری از یک عضو‬ ‫اعتقاد باشد که هر تحریم یا اقدام محدودی ‏‬ ‫‪ 5+1‬در حال ممانعت از اجرای کامل لغو تحریم‌ها به‌نحو شت�یح شده در این برجام است‪،‬‬ ‫عضو ذیربط برجام با هدف فیصله موضوع با ایران مشورت خواهد‌نمود و چنانچه توافق‬ ‫داشته باشند که لغو این تحریم یا اقدام محدودیت‏ ساز مناسب می‏باشد‪ ،‬عضو مربوطه‏‌ی‬ ‫ت‬ ‫صور� که قادر به فیصله این موضوع‬ ‫برجام اقدام مقت�ض را به عمل خواهد آورد‪ .‬در‬ ‫نباشند‪ ،‬ایران یا هر عضو گروه‪ 5+1‬می توانند موضوع را به کمیسیون ت‬ ‫مش�ک ارجاع نمایند‪.‬‬ ‫‪ .25‬چنانچه ن‬ ‫قانو� در سطح ت‬ ‫ایال� یا محیل در ایاالت متحده مانع از اجرای لغو تحریم‏های‬ ‫مشخص شده در این برجام شود‪ ،‬ایاالت متحده‪ ،‬با در نظر ت ن‬ ‫گرف� تمامی اختیارات موجود‪،‬‬ ‫گام های مقت�ض را به منظور تحقق اجرای مزبور اتخاذ خواهد‌نمود‪ .‬ایاالت متحده به طور‬ ‫فعال‪ ،‬مقامات در سطح ت‬ ‫تغی�ات در سیاست ایاالت‬ ‫ایال� یا محیل را تشویق خواهد کرد که ی‬ ‫ت‬ ‫متحده منعکس شده در لغو تحریم‏های وفق این برجام را در نظر داشته و از اقداما� که‬ ‫ن‬ ‫همخوا� ندارد خودداری نمایند‪.‬‬ ‫تغی� در سیاست‬ ‫با این ی‬ ‫‌ها� که اجرای آنها را وفق این‬ ‫اروپا� از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم ی‬ ‫‪ .26‬اتحادیه ی‬ ‫برجام لغو کرده است‪ ،‬خودداری می‌نماید‪ ،‬فارغ از فرآیند حل و فصل اختالفات پیش‌بی�ن‬

‫پیوست‬

‫‪ .23‬هشت سال پس از روز توافق‪ ،‬یا در ن‬ ‫گس�ده تر خود ن‬ ‫زما� که آژانس به نتیجه یگ�ی ت‬ ‫مب�‬ ‫آم� ق‬ ‫بر اینکه مواد هسته‌ای در ایران در فعالیتهای صلح ی ز‬ ‫با� می ماند‪ ،‬هرکدام که زودتر‬ ‫باشد‪ ،‬ایاالت متحده اقدام ن‬ ‫تغی� به منظور اجر یا� کردن لغو‬ ‫قانو� مقت�ض را برای لغو‪ ،‬یا ی‬ ‫دستیا� به اقالم و خدمات مرتبط با‬ ‫تحریم‌های مشخص شده در پیوست ‪ 2‬در‌خصوص‬ ‫ب‬ ‫هسته‌ای برای فعالیت‌های هسته‌ای مندرج در این برجام‪ ،‬منطبق با رویکرد ایاالت متحده‬ ‫نسبت به سایر دولتهای یغ�دارنده‏‌ی سالح هسته‌ای تحت معاهده عدم اشاعه پ� خواهد‬ ‫گرفت‪.‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫ق‬ ‫تن‬ ‫حقو� به ش�ح مندرج در الحاقیه ‪ 3‬پیوست ‪ 2‬از‬ ‫برداش� نام افراد و اشخاص حقیقی و‬ ‫ذ‪.‬‬ ‫فهرست ‪SDN‬؛ یا لیست اشخاص تحریمی یغ�‪SDN‬؛‬

‫‪123‬‬

‫‪124‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫پیوست‬

‫برجام لغو کرده است‪ ،‬خودداری می‌نماید‪ ،‬فارغ از فرآیند حل و فصل اختالفات پیش ن‬ ‫‌بی�‬ ‫شده در این برجام‪ .‬هیچ گونه تحریم جدید هسته‌ای شورای امنیت و هیچ گونه تحریم‬ ‫اروپا� وجود نخواهد داشت‪ .‬ایاالت متحده‪ ،‬با حسن نیت‪ ،‬نهایت تالش‬ ‫جدید اتحادیه ی‬ ‫پیشگ�ی از ایجاد تداخل در تحقق متمتع شدن ایران از لغو‬ ‫خود را برای دوام این برجام و‬ ‫ی‬ ‫تحریم‌های مشخص شده در پیوست دو به عمل خواهد آورد‪ .‬دولت ایاالت متحده‪ ،‬در‬ ‫چارچوب اختیارات ن‬ ‫قانو� رئیس جمهور و کنگره‪ ،‬از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌های‬ ‫مشخص شده در پیوست ‪ 2‬که اعمال آنها را وفق این برجام متوقف کرده است‪ ،‬خودداری‬ ‫می‏نماید‪ ،‬فارغ از فرآیند حل و فصل اختالفات پیش ن‬ ‫‌بی� شده در این برجام‪ .‬دولت ایاالت‬ ‫ن‬ ‫قانو� رئیس جمهور و کنگره‪ ،‬از اعمال تحریم‌های جدید‬ ‫متحده‪ ،‬در چارچوب اختیارات‬ ‫ن‬ ‫چن� تحریم‌های‬ ‫مرتبط با هسته‌ای خودداری خواهد کرد‪ .‬ایران اعالم کرده است که تحمیل ی‬ ‫جدید مرتبط با هسته‌ای را به ن ز‬ ‫جز� اجرای تعهدات خود وفق‬ ‫مبنا� برای توقف کیل یا ی‬ ‫م�له ی‬ ‫این برجام‪ ،‬تلقی خواهد‌نمود‪.‬‬ ‫ین‬ ‫تضم� شفافیت و کارآمدی در ارتباط با لغو تحریم‌ها وفق این‬ ‫‪ .27‬گروه ‪ 5+1‬به منظور‬ ‫ف‬ ‫ن‬ ‫اروپا� و‬ ‫برجام‪ ،‬ی‬ ‫تداب� اداری و یآئ� نامه‌های اجر یا� کا� را تمهید خواهند کرد‪ .‬اتحادیه ی‬ ‫ن‬ ‫همچن� ایاالت متحده دستورالعمل های مرتبط را صادر خواهند‌نمود و‬ ‫دولتهای عضو و‬ ‫ی‬ ‫در‌خصوص جزئیات تحریم‌ها یا اقدامات محدودیت سازی که به موجب این برجام لغو‬ ‫‌ها� را که در ت‬ ‫دس�س عموم باشد‪ ،‬ش‬ ‫اروپا� و‬ ‫منت� خواهند کرد‪ .‬اتحادیه ی‬ ‫شده اند‪ ،‬بیانیه ی‬ ‫دولت‌های عضو و ایاالت متحده متعهد هستند که در‌خصوص محتوای این دستورالعمل ها‬ ‫یا بیانیه ها با ایران به صورت منظم و بنا به اقتضاء مشورت نمایند‪.‬‬ ‫فضا� سازنده‪،‬‬ ‫‪ .28‬گروه ‪ 5+1‬و ایران متعهد هستند که این برجام را با حسن نیت و در ی‬ ‫برمبنای ت‬ ‫اح�ام متقابل اجرا نمایند و از هرگونه اقدام مغایر با نص‪ ،‬روح و نیت این برجام‬ ‫ت‬ ‫که اجرای موفقیت ی ز‬ ‫آم� آن را مختل سازد‪ ،‬خودداری کنند‪ .‬مقامات ارشد دول� در گروه‬ ‫ز‬ ‫آم� این برجام‪ ،‬از‌جمله در بیانات‬ ‫‪ 5+1‬و ایران تمام تالش خود را برای اجرای موفقیت ی‬ ‫عمومی خود‪ ،‬به کار خواهند بست‪ .‬گروه ‪ 5+1‬کلیه اقدامات الزم را برای لغو تحریم‌ها‬ ‫ئ‬ ‫به‌نحو مقت�ض به عمل خواهند آورد‪ ،‬و از تحمیل مقررات ی ن‬ ‫استثنا� یا تبعیض‬ ‫آئ� نامه ای‬ ‫یز‬ ‫آم� و الزامات شکیل به جای تحریم‌ها و اقدامات محدودیت‏ساز تحت پوشش این برجام‪،‬‬ ‫خودداری می ورزند‪.‬‬ ‫همچن� ایاالت متحده‪ ،‬منطبق با ی ن‬ ‫ین‬ ‫قوان� خود‪،‬‬ ‫اروپا� و دولت‌های عضو و‬ ‫‪ .29‬اتحادیه ی‬ ‫تاث�گذاری خصمانه و مستقیم بر عادی سازی تجارت و‬ ‫از هرگونه سیاست با هدف خاص ی‬ ‫روابط اقتصادی با ایران‪ ،‬در تعارض با تعهدات‏شان ن‬ ‫مب� بر عدم اخالل در اجرای موفقیت‬ ‫یز‬ ‫‏آم� این برجام خودداری خواهند کرد‪.‬‬ ‫ت سازی را نسبت به افراد و یا نهادها به دلیل‬ ‫‪ .30‬گروه ‪ 5+1‬هیچ تحریم یا اقدام محدودی ‏‬ ‫ها� که مشمول لغو تحریم‌های مندرج در این برجام شده‌است‪ ،‬اعمال‬ ‫مبادرت به فعالی ‏‬ ‫ت ی‬ ‫ن‬ ‫نخواهند کرد ش‬ ‫قوان� و مقررات جاری گروه ‪ 5+1‬منطبق‬ ‫م�وط بر اینکه این فعالی ‏‬ ‫ت ها با سایر ی‬ ‫باشد‪ .‬به دنبال لغو تحریم‌ها وفق این برجام به‌نحو مشخص شده در پیوست ‪ ،2‬تحقیقات‬ ‫گ‬ ‫در دست رسید� در‌خصوص نقض های احتمایل تحریم‌ها و یا اقدامات محدودیت ساز می‬

‫قوان� میل مربوطه مورد ن‬ ‫محدودیت ساز می تواند طبق ی ن‬ ‫بازبی� واقع شود‪.‬‬

‫تضم� ت‬ ‫ین‬ ‫دس�یس ایران در حوزه‌های‬ ‫‪ .33‬گروه ‪ 5+1‬و ایران در‌خصوص گام های الزم برای‬ ‫اروپا� حوزه‌های ممکن برای‬ ‫تجارت‪ ،‬فن آوری‪ ،‬مایل و انرژی توافق خواهند کرد‪ .‬اتحادیه ی‬ ‫اروپا�‪ ،‬دولت‌های عضو و ایران را برریس ت‬ ‫همکاری ی ن‬ ‫بیش� خواهد‌نمود‪ ،‬و در این‬ ‫ب� اتحادیه ی‬ ‫ت‬ ‫چارچوب بهره یگ�ی از ابزارهای ممکن همانند اعتبارات صادرا� به منظور تسهیل تجارت‪،‬‬ ‫ین‬ ‫تام� اعتبار پروژه ها و رسمایه گذاری در ایران را برریس خواهد کرد‪.‬‬

‫تعهدات مرتبط با تحریم‌ها‬

‫توایل اجرای تعهدات ش�ح داده شده در این پیوست‪ ،‬در پیوست ‪ 5‬برنامه جامع اقدام‬ ‫ت‬ ‫مش�ک (برجام) ذکر شده‌است‪.‬‬ ‫اروپا�‬ ‫الف ‪ -‬اتحادیه ی‬ ‫اروپا� متعهد می‌شوند وفق پیوست شماره‬ ‫اروپا� و دولت‌های عضو اتحادیه ی‬ ‫‪ .1‬اتحادیه ی‬ ‫ن‬ ‫اروپا� را‪ ،‬با‬ ‫‪( 5‬برنامه اجرا)‪ ،‬کلیه مفاد یآئ� نامه اجر یا� شماره ‪ 2012/267‬شورای اتحادیه ی‬ ‫اصالحات بعدی‪ ،‬که کلیه تحریم‌ها یا اقدامات محدودکننده مذکور در بخش‌های ‪ 1.1‬تا‬ ‫اروپا� را‪،‬‬ ‫‪ 1.10‬زیر را اجر یا� می کنند‪ ،‬و کلیه مفاد تصمیم ‪ CFSP/413/2010‬شورای اتحادیه ی‬ ‫قوان� اجر یا� میل را ی ز‬ ‫با اصالحات بعدی لغو نمایند و ی ن‬ ‫ن� لغو یا حسب نیاز اصالح نمایند‪.‬‬ ‫تداب� مربوط به امور مایل‪ ،‬بانیک و بیمه‬ ‫‪ .1.1‬ی‬

‫پیوست‬

‫ب�‏ الملیل با ایران در پروژه‌های ت‬ ‫اروپا� و کشورهای گروه ‪ 5+1‬و ش�کای ی ن‬ ‫مش�ک‬ ‫‪ .32‬اتحادیه ی‬ ‫ت‬ ‫ز‬ ‫آم� از‌جمله ین�وگاه هسته‌ای‪ ،‬راکتورهای تحقیقا�‪ ،‬تولید‬ ‫در زمینه فن آوری هسته‌ای صلح ی‬ ‫ت‬ ‫سوخت‪ ،‬تحقیق و توسعه ش‬ ‫پی�فته مش�ک مورد توافق همانند گداخت هسته‌ای‪ ،‬ایجاد‬ ‫ن‬ ‫ش‬ ‫مرکز پزشیک هسته‌ای منطقه ای با فن آوری‌های پی�فته روز‪ ،‬آموزش افراد‪ ،‬ایم� و امنیت‬ ‫هسته‌ای‪ ،‬و حفاظت محیط ت‬ ‫زیس�‪ ،‬به‌نحو مندرج در پیوست ‪ ،3‬از‌جمله از طریق پروژه‌های‬ ‫تداب� الزم برای اجرای این پروژه ها را به‌نحو‬ ‫همکاری نف� آژانس‪ ،‬تعامل خواهند کرد‪ .‬آنان ی‬ ‫مقت�ض اتخاذ خواهند‌نمود‪.‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫اروپا� و دولتهای عضو آن‬ ‫‪ .31‬منطبق با زمان بندی مشخص شده در پیوست ‪ ،5‬اتحادیه ی‬ ‫اجرای اقدامات قابل اعمال نسبت به افراد و نهادهای فهرست شده‪ ،‬از‌جمله بانک مرکزی‬ ‫ایران و سایر بانک ها و موسسات مایل ایر نا� را به‌نحو تفصیل یافته در پیوست ‪ 2‬و ملحقات‬ ‫آن لغو خواهد‌نمود‪ .‬منطبق با زمان بندی ی ن‬ ‫تعی� شده در پیوست ‪ ،5‬ایاالت متحده برخی‬ ‫نهادها و افراد موردنظر را از فهرست ‪ SDN‬و برخی نهادها و افراد موردنظر را از فهرست‬ ‫‪ Foreign Sanctions Evaders‬خارج خواهد کرد که تفصیل آن در پیوست ‪ 2‬و ملحقات آن‬ ‫آمده است‪.‬‬

‫‪125‬‬

‫‪126‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی پیوست‬

‫‪ .‬نظام ممنوعیت و اخذ مجوز حاکم بر نقل و انتقال مایل به یا از ایران (ماده ‪ 10‬تصمیم‬ ‫‪ CFSP/413/2010‬شورا؛ مواد ‪ 31 ,30b,30a ,30‬ی ن‬ ‫آئ� نامه اجر یا� شماره ‪ 2012/267‬شورای اتحادیه‬ ‫اروپا�)؛‬ ‫ی‬ ‫‪ .1.1.2‬تحریم‌های مربوط به فعالیت‌های بانیک (ماده ‪ 11‬تصمیم ‪CFSP/413/2010‬؛ ماده ‪33‬‬ ‫ین‬ ‫اروپا�)؛‬ ‫آئ� نامه اجر یا� شماره ‪ 2012/267‬شورای اتحادیه ی‬ ‫‪ .1.1.3‬تحریم‌های مربوط به بیمه (ماده ‪ 12‬تصمیم ‪CFSP/413/2010‬؛ ماده ‪ 35‬ی ن‬ ‫آئ� نامه اجر یا�‬ ‫اروپا�)؛‬ ‫شماره ‪ 2012/267‬شورای اتحادیه ی‬ ‫‪ .1.1.4‬تحریم‌های مربوط به خدمات پیام ن‬ ‫رسا� مایل (ماده ‪ )12(20‬تصمیم ‪CFSP/413/2010‬؛‬ ‫ماده ‪ )4(23‬ی ن‬ ‫اروپا�)؛‬ ‫آئ� نامه اجر یا� شماره ‪ 2012/267‬شورای اتحادیه ی‬ ‫‪ .1.1.5‬تحریم‌های مربوط به حمایت مایل برای تجارت با ایران (ماده ‪ 8‬تصمیم ‪/413/2010‬‬ ‫اروپا�)؛‬ ‫‪ CFSP‬شورای اتحادیه ی‬ ‫‪ .1.1.6‬تحریم‌های مربوط به کمک های بالعوض‪ ،‬کمک های مایل و وام‌های ترجیحی (ماده‬ ‫اروپا�)؛‬ ‫‪ 9‬تصمیم ‪ CFSP/413/2010‬شورای اتحادیه ی‬ ‫ین‬ ‫تضم� شده توسط دولت ایران (ماده ‪13‬‬ ‫‪ .1.1.7‬تحریم‌ها مربوط به انتشار اوراق قرضه‬ ‫تصمیم ‪CFSP/413/2010‬؛ ماده ‪ 34‬ی ن‬ ‫اروپا�)؛‬ ‫اتحادیه‬ ‫ای‬ ‫ر‬ ‫شو‬ ‫‪2012/267‬‬ ‫شماره‬ ‫ا�‬ ‫ی‬ ‫آئ� نامه اجر ی‬ ‫‪ .1.1.8‬تحریم‌های مرتبط با خدمات تبعی برای هر یک از گروه‌های فوق (به ارجاعات فوق‬ ‫مراجعه کنید)‪.‬‬ ‫‪ .1.2‬بخش‌های نفت‪ ،‬گاز و تپ�وشیمی‬ ‫‪ .1.2.1‬تحریم‌های مربوط به واردات نفت و گاز از ایران (مواد ‪ 3e 3c and ،3a‬تصمیم‬ ‫‪CFSP/413/2010‬؛ مواد ‪ 14a and 12 ،11‬و پیوست‌های ‪ IV and IVA‬ی ن‬ ‫آئ� نامه اجر یا� شماره‬ ‫اروپا�)؛‬ ‫‪ 2012/267‬شورای اتحادیه ی‬ ‫‪ .1.2.2‬تحریم‌های مربوط به واردات فرآورده‌های تپ�وشیمی ایران (مواد ‪ 3d 3b and‬تصمیم‬ ‫‪CFSP/413/2010‬؛ مواد ‪ 13‬و ‪ 14‬و پیوست ‪ V‬ی ن‬ ‫آئ� نامه اجر یا� شماره ‪ 2012/267‬شورای اتحادیه‬ ‫اروپا�)؛‬ ‫ی‬ ‫‪ .1.2.3‬تحریم‌های مربوط به صادرات ی ز‬ ‫تجه�ات کلیدی بخش‌های نفت‪ ،‬گاز و تپ�وشیمی (‬ ‫مواد ‪ 4b 4a and ,4‬تصمیم ‪CFSP/413/2010‬؛ مواد ‪ 10 ،9 ،8‬و ضمائم ‪ VI‬و ‪ VIA‬ی ن‬ ‫آئ� نامه‬ ‫اروپا�)؛‬ ‫اجر یا� شماره ‪ 2012/267‬شورای اتحادیه ی‬

‫کشت� نا�‪ ،‬ت‬ ‫کش� سازی و حمل و نقل‬ ‫‪ .1.3‬بخش‌های ی‬ ‫کشت� نا� و ت‬ ‫کش� سازی (مواد ‪ 18b 18a and ,8a ,4h ,4g‬تصمیم‬ ‫‪ .1.3.1‬تحریم‌های مرتبط با ی‬ ‫ن‬ ‫‪VIB‬آئ� نامه اجر یا� شماره‬ ‫‪CFSP/413/2010‬؛ مواد‪ 37b 37a, and ,10c ,10b ,10a‬و پیوست‬ ‫ی‬ ‫اروپا�)؛‬ ‫‪ 2012/267‬شورای اتحادیه ی‬

‫‪ .1.3.3‬تحریم‌ها مرتبط با خدمات تبعی برای هر یک از گروه‌های فوق (به ارجاعات فوق‬ ‫مراجعه کنید)‪.‬‬ ‫‪ .1.4‬طال‪ ،‬سایر فلزات گرانبها‪ ،‬اسکناس و سکه‬ ‫‪ .1.4.1‬تحریم‌های مربوط به طال‪ ،‬فلزات گرانبها و الماس‪ ،‬اسکناس و سکه (مواد ‪ 4c‬و ‪4d‬‬ ‫تصمیم ‪CFSP/413/2010‬؛ مواد ‪ 15‬و ‪ 16‬و پیوست ‪ VII‬ی ن‬ ‫آئ� نامه اجر یا� شماره ‪ 2012/267‬شورای‬ ‫اروپا�)؛‬ ‫اتحادیه ی‬ ‫‪ .1.4.2‬تحریم‌های مرتبط با خدمات تبعی برای هر یک از گروه‌های فوق (به ارجاعات فوق‬ ‫مراجعه کنید)‪.‬‬ ‫تداب� مرتبط با اشاعه هسته‌ای‬ ‫‪ .1.5‬ی‬ ‫‪ .1.5.1‬تحریم‌های مرتبط با فعالیت‌های هسته‌ای حساس اشاعه ای (کاالها و فن آوری‪،‬‬ ‫رسمایه گذاری و آموزش های تخصیص) (مواد ‪,3 ,2 ,)4( and )3( ,)2( ,)a), (b), (d), (e( )1(1‬‬ ‫‪ 21 and 14 ,5‬تصمیم ‪CFSP/413/2010‬؛ مواد ‪ 22 and 19 ,18 ,)a( )2( ,)1(17 ,6,7 ,5 ,4 ,3 ,2‬و‬ ‫پیوست‌های ‪ I, II and III‬ی ن‬ ‫اروپا�)؛‬ ‫آئ� نامه اجر یا� شماره ‪ 2012/267‬شورای اتحادیه ی‬ ‫‪ .1.5.2‬تحریم‌های مرتبط با خدمات تبعی برای هر یک از گروه‌های فوق (به ارجاعات فوق‬ ‫مراجعه کنید)‪.‬‬ ‫‪ .1.6‬فلزات‬ ‫‪ .1.6.1‬تحریم‌های مرتبط با فلزات (مواد‪ 4f 4e and‬تصمیم ‪CFSP/413/2010‬؛ مواد ‪,15b ,15a‬‬ ‫‪ 15c‬و پیوست ‪ VIIB‬ی ن‬ ‫اروپا�)؛‬ ‫آئ� نامه اجر یا� شماره ‪ 2012/267‬شورای اتحادیه ی‬

‫پیوست‬

‫‪ .1.3.2‬تحریم‌های مربوط به بخش حمل و نقل (مواد ‪ 18 and 17 ,16 ,15‬تصمیم ‪/413/2010‬‬ ‫‪CFSP‬؛ مواد ‪ 37 and 36‬ی ن‬ ‫اروپا�)؛‬ ‫آئ� نامه اجر یا� شماره ‪ 2012/267‬شورای اتحادیه ی‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫‪ .1.2.5‬تحریم‌های مرتبط با خدمات تبعی برای هر یک از گروه‌های فوق (به ارجاعات فوق‬ ‫مراجعه کنید)‪.‬‬

‫‪127‬‬

‫‪128‬‬

‫‪ .1.7‬نرم افزار‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫‪ .1.7.1‬تحریم‌های مرتبط با نرم افزار (مواد ‪ 4j 4i and‬تصمیم ‪CFSP/413/2010‬؛ مواد ‪10e ,10d‬‬ ‫‪ 10f and‬و پیوست ‪ VIIA‬ی ن‬ ‫اروپا�)؛‬ ‫آئ� نامه اجر یا� شماره ‪ 2012/267‬شورای اتحادیه ی‬ ‫‪ .1.7.2‬تحریم‌ها در زمینه خدمات تبعی برای هر یک از گروه‌های فوق (به ارجاعات فوق‬ ‫مراجعه کنید)‪.‬‬ ‫‪ .1.8‬تسلیحات‬

‫پیوست‬

‫‪ .1.8.1‬تحریم‌های مرتبط با تسلیحات (مواد ‪ 3 and ,)4( ,)3( ,)c()1(1‬تصمیم ‪/413/2010‬‬ ‫‪CFSP‬؛ مواد ‪ 19 a), and()2( ,)1(17 ,)a) and (c()1(5‬ی ن‬ ‫آئ� نامه اجر یا� شماره ‪ 2012/267‬شورای‬ ‫اروپا�)؛‬ ‫اتحادیه ی‬ ‫‪ .1.8.2‬تحریم‌ها در زمینه خدمات تبعی برای هر یک از گروه‌های فوق (به ارجاعات فوق‬ ‫مراجعه شود)‪.‬‬ ‫ق‬ ‫حقو� یا نهاد های ایر نا� (توقیف دار یا� و ممنوعیت صدور‬ ‫‪ .1.9‬فهرست اشخاص حقیقی‪،‬‬ ‫روادید)‬ ‫‪ .1.9.1‬توقیف دار یا� و ممنوعیت صدور روادید قابل اعمال نسبت به‪:‬‬ ‫‪ .1.9.1.1‬بانک ها و موسسات مایل ایر نا� فهرست شده شامل بانک مرکزی ایران؛‬ ‫ق‬ ‫حقو� یا نهاد های مرتبط با بخش‌های نفت‪ ،‬گاز و تپ�وشیمی؛‬ ‫‪ .1.9.1.2‬اشخاص حقیقی‪،‬‬ ‫ق‬ ‫کشت� نا�‪ ،‬ت‬ ‫کش� سازی و حمل و نقل؛‬ ‫‪ .1.9.1.3‬اشخاص حقیقی‪ ،‬حقو� یا نهاد های مرتبط با ی‬ ‫ق‬ ‫حقو� یا نهاد های یغ�مرتبط با فعالیت‌های حساس اشاعه‬ ‫‪ .1.9.1.4‬سایر اشخاص حقیقی‪،‬‬ ‫هسته‌ای ‪ ،‬تسلیحات و موشک های بالستیک؛‬ ‫ق‬ ‫حقو� یا نهاد های مرتبط با فعالیت‌های حساس اشاعه‬ ‫‪ .1.9.1.5‬سایر اشخاص حقیقی‪،‬‬ ‫هسته‌ای ‪ ،‬تسلیحات و موشک های بالستیک؛‬ ‫ق‬ ‫حقو� وافراد فهرست شده توسط شورای امنیت‪،‬‬ ‫‪ .1.9.1.6‬اشخاص‬ ‫به‌نحو مقرر در الحاقیه شماره ‪ ،1‬بخش ‪ 1‬این پیوست برای گروه‌های ‪ ،1.9.1.4-1.9.1.1‬الحاقیه‬ ‫شماره ‪ ،2‬بخش ‪ 1‬این پیوست برای تحریم‌های گروه ‪ 1.9.1.5‬و بخش‌های ‪ 2‬الحاقیه‌های‬ ‫شماره ‪ 1‬و ‪ 2‬این پیوست برای تحریم‌های گروه ‪( 1.9.1.6‬مواد ‪ 20 and 19‬و پیوست‌های ‪I and‬‬ ‫‪ II‬تصمیم ‪CFSP/413/2010‬؛ مواد ‪ 29 28b, and ,28a ,28 ,27 ,26 ,25 ,24 ,23‬و پیوست‌های‬ ‫‪ VIII and IX‬ی ن‬ ‫اروپا�)‪.‬‬ ‫آئ� نامه اجر یا� شماره ‪ 2012/267‬شورای اتحادیه ی‬

‫‪129‬‬

‫‪ .1.10.1‬تعهد مندرج در بخش ‪ 1‬شامل کلیه مفاد باقیمانده تصمیم ‪ CFSP/413/2010‬و ی ن‬ ‫آئ�‬ ‫اروپا� که در باال ذکر نشده اند‪ ،‬ی ز‬ ‫ن� می گردد‪.‬‬ ‫نامه اجر یا� شماره ‪ 2012/267‬شورای اتحادیه ی‬ ‫‪ .1.10.1.1‬تعاریف (ماده ‪ 1‬ی ن‬ ‫آئ� نامه اجر یا� ‪)2012/267‬‬

‫اروپا� اظهار می‌نماید که مفاد مذکور در بخش ‪ 1‬فوق‪ ،‬فهرست کامل و جامع کلیه‬ ‫‪ .2‬اتحادیه ی‬ ‫اروپا� می‌باشد‪ .‬این تحریم‌ها یا‬ ‫تحریم‌ها و اقدامات محدودکننده مرتبط هسته‌ای اتحادیه ی‬ ‫اقدامات محدودکننده طبق پیوست شماره ‪ 5‬لغو خواهند شد‪.‬‬ ‫اروپا�‬ ‫‪ .3‬آثار لغو تحریم‌های اقتصادی و مایل اتحادیه ی‬ ‫‪ .3.1‬در نتیجه لغو تحریم‌ها به‌نحو مرصح در بخش ‪ 1‬فوق‪ ،‬فعالیت‌های زیر‪ ،‬از‌جمله‬ ‫م�وط به اینکه این فعالیت‌ها با سایر ی ن‬ ‫خدمات تبعی‪ ،‬از روز اجرا این برجام و ش‬ ‫قوان� و‬ ‫اروپا� و دولت‌های عضو منطبق باشد‪ ،‬مجاز خواهد بود‪:‬‬ ‫مقررات الزم االجرای اتحادیه ی‬ ‫تداب� مربوط به امور مایل‪ ،‬بانکداری و بیمه (مراجعه کنید به بخش‌های ‪ 1.1.1‬تا ‪)1.1.8‬‬ ‫‪ .3.2‬ی‬ ‫ق‬ ‫‪ .3.2.1‬نقل و انتقال منابع مایل ی ن‬ ‫اروپا�‪ ،‬از‌جمله‬ ‫ب� اشخاص حقیقی‪ ،‬حقو� یا نهاد های ی‬ ‫ق‬ ‫ن‬ ‫اروپا� و اشخاص حقیقی‪ ،‬حقو� یا نهاد های ایرا�‪،‬‬ ‫موسسات مایل و اعتباری اتحادیه ی‬ ‫از‌جمله موسسات مایل و اعتباری ایر نا�‪ ،‬بدون الزام به اخذ مجوز یا اعالم؛‬ ‫گ‬ ‫ین‬ ‫رسزم�‬ ‫‪ .3.2.2‬افتتاح شعب بانیک‪ ،‬ش�کتهای تابعه یا دفاتر نمایند� بانک های ایر نا� در‬ ‫دولت‌های عضو اتحادیه‪ ،‬و ایجاد مشارکت‌های (‪ )JV‬جدید‪ ،‬یا تحصیل منافع مالکانه یا ایجاد‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫روابط کارگزاری بانیک ی ن‬ ‫اروپا�؛ افتتاح دفاتر نمایند�‪،‬‬ ‫ب� بانک های ایرا� با بانک های اتحادیه ی‬ ‫اروپا� در ایران ؛‬ ‫ش�کت‌های تابعه‪ ،‬مشارکت یا حساب های بانیک توسط اشخاص ی‬ ‫ق‬ ‫‪ .‬ارائه خدمات بیمه ای و بیمه ئ‬ ‫حقو� یا‬ ‫اتکا� به ایران یا دولت ایران‪ ،‬اشخاص حقیقی‪،‬‬ ‫گ‬ ‫ق‬ ‫نهاد های ایر نا�‪ ،‬یا یک شخص حقیقی یا حقو� یا نهادی که به نمایند� یا تحت ت‬ ‫کن�ل آنها‬ ‫اقدام می‌نماید؛‬ ‫ق‬ ‫‪ .3.2.4‬ارائه خدمات تخصیص پیام ن‬ ‫حقو�‪ ،‬موجودیت‌ها‬ ‫رسا� مایل به اشخاص حقیقی یا‬ ‫یا نهادها از‌جمله افرادی که در الحاقیه شماره ‪ 1‬این پیوست آمده اند؛‬

‫پیوست‬

‫نها� (مواد ‪ 28 and 27 ,26a ,26 ,25 ,24 ,23 ,22‬تصمیم‬ ‫‪ .1.10.1.2‬مقررات عمومی و ی‬ ‫‪ CFSP/413/2010‬و مواد ‪ ,51 and 50 ,49 ,48 ,47 ,46 ,45 ,44 ,43a ,43 ,42 ,41 ,40 ,39 ,38‬یآئ�ن‬ ‫اروپا�)؛‬ ‫نامه اجر یا� ‪ 2012/267‬شورای اتحادیه ی‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫‪ .1.10‬سایر مقررات‬

‫‪130‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫‪ .3.2.5‬تعهد دولت‌های عضو ن‬ ‫مب� بر ارائه حمایت‌های مایل در جهت تجارت با ایران‪،‬‬ ‫از‌جمله اعطای اعتبارات صادر تا�‪ ،‬بیمه صادرات؛ و تعهد پرداخت برای وام بالعوض‪ ،‬کمک‬ ‫مایل و وام‌های ترجیحی به دولت ایران؛‬ ‫‪ .3.2.6‬فروش یا خرید اوراق قرضه ت‬ ‫دول� یا ی ن‬ ‫تضم� شده توسط دولت‪ ،‬به یا از ایران‪ ،‬دولت‬ ‫ن‬ ‫ایران‪ ،‬بانک مرکزی ایران‪ ،‬یا بانک ها و موسسات مایل ایرا� یا افرادی که از طرف آنها عمل‬ ‫می کنند‪.‬‬ ‫‪ .3.3‬بخش‌های نفت‪ ،‬گاز و تپ�وشیمی (مراجعه کنید به بخش‌های ‪ 1.2.1‬تا ‪)1.2.5‬‬

‫پیوست‬

‫‪ .3.3.1‬واردات‪ ،‬خرید‪ ،‬سوآپ یا حمل و نقل نفت خام‪ ،‬فرآورده‌های ت‬ ‫نف�‪ ،‬گاز طبیعی یا‬ ‫فرآورده‌های تپ�وشیمی ایران و ی ن‬ ‫تام� تسهیالت اعتباری مربوطه؛‬ ‫‪ .3.3.2‬فروش‪ ،‬عرضه یا نقل و انتقال ی ز‬ ‫تجه�ات یا فن آوری‪ ،‬کمک نف� و آموزش مورد‬ ‫استفاده در بخش‌های نفت‪ ،‬گاز و صنایع تپ�وشیمی در ایران‪ ،‬مشتمل بر اکتشاف‪ ،‬تولید و‬ ‫پاالیش نفت و گاز طبیعی‪ ،‬از‌جمله مایع سازی گاز طبیعی‪ ،‬به هر شخص ایر نا� در داخل یا‬ ‫خارج ایران یا برای استفاده در ایران؛‬ ‫‪ .3.3.3‬اعطای هرگونه وام یا تسهیالت اعتباری به هر شخص ایر نا� که در بخش‌های نفت‪،‬‬ ‫ین‬ ‫همچن� رسمایه گذاری‬ ‫گاز و تپ�وشیمی در داخل ایران یا خارج از ایران فعالیت می کنند و‬ ‫در این صنعت و یا رسمایه گذاری ت‬ ‫مش�ک با آنها؛‬ ‫کشت� نا�‪ ،‬ت‬ ‫کش� سازی و حمل و نقل (مراجعه کنید به بخش‌های ‪ 1.3.1‬تا‬ ‫‪ .3.4‬بخش‌های ی‬ ‫‪)1.3.3‬‬ ‫تام�‪ ،‬انتقال یا صادرات ی ز‬ ‫‪ .3.4.1‬فروش‪ ،‬ی ن‬ ‫تجه�ات و فن آوری‌های دریانوردی برای ساخت‪،‬‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫تعم� یا نگهداری یا بازسازی کش�‪ ،‬به ایران یا به هر شخص ایرا� در این بخش؛ طراحی‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ساخت یا مشارکت در طراحی یا ساخت ت‬ ‫کش�‌های باری و نفتکش برای ایران یا اشخاص‬ ‫ایر نا�؛ ارائه ت‬ ‫ذخ�ه سازی نفت‬ ‫کش�‌های طراحی شده یا مورد استفاده برای حمل و نقل یا ی‬ ‫ق‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫و فرآورده‌های پ�وشیمی به اشخاص حقیقی‪ ،‬حقو� یا نهادهای ایرا� و ارائه خدمات ثبت‬ ‫پرچم و ی ن‬ ‫شناسا� به‬ ‫تعی� وضعیت‪ ،‬از‌جمله موارد مرتبط با مشخصات نف�‪ ،‬ثبت و شماره‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫هر نحو‪ ،‬در رابطه با تانکرهای نف� و کش�‌های باری ایرا�‪.‬‬ ‫ن‬ ‫‪ .3.4.2‬ت‬ ‫هوا� از مبداء ایران به‬ ‫هوا� ایرا� یا خطوط ی‬ ‫دس�یس کلیه پروازهای باری خطوط ی‬ ‫اروپا�؛‬ ‫فرودگاه‌های تحت صالحیت دولت‌های عضو اتحادیه ی‬ ‫‪ .3.4.3‬توقف بازریس‪ ،‬توقیف و انهدام محموله ها از مبداء یا به مقصد ایران توسط‬ ‫کاالها� که دیگر ممنوع نمی‬ ‫اروپا� در قلمروهای خود در ارتباط با‬ ‫ی‬ ‫دولت‌های عضو اتحادیه ی‬

‫‪ .3.5‬طال‪ ،‬سایر فلزات گرانبها‪ ،‬اسکناس و سکه (مراجعه کنید به بخش‌های ‪ .1.4.1‬تا ‪)1.4.2‬‬ ‫‪ .3.5.1‬فروش‪ ،‬عرضه‪ ،‬خرید‪ ،‬صادرات‪ ،‬انتقال‪ ،‬حمل و نقل طال و فلزات گرانبها و الماس‬ ‫تام� مایل و ت‬ ‫و ارائه خدمات واسطه گری‪ ،‬ی ن‬ ‫امنی� مربوطه‪ ،‬به دولت ایران‪ ،‬نهادهای عمومی‪،‬‬ ‫ش�کت‌ها و موسسات عمومی یا بانک مرکزی ایران؛‬

‫‪ .3.6‬فلزات (مراجعه کنید به بخش‌های ‪ 1.6.1‬تا ‪)1.6.2‬‬ ‫‪ .3.6.1‬فروش‪ ،‬عرضه‪ ،‬انتقال یا صادرات مستقیم یا یغ�مستقیم کلیه فلزات از‌جمله گرافیت‬ ‫ق‬ ‫حقو� یا نهاد‬ ‫و فلزات خام یا نیمه ساخته همانند آلومینیوم و فوالد به هر شخص حقیقی‪،‬‬ ‫ایر نا� یا برای استفاده در ایران در رابطه با عملیات و فعالیتهای منطبق با این برجام؛‬ ‫‪ .3.7‬نرم افزار (مراجعه کنید به بخش‌های ‪ 1.7.1‬تا ‪)1.7.2‬‬ ‫‪ .3.7.1‬فروش‪ ،‬عرضه‪ ،‬انتقال یا صادرات مستقیم یا یغ�مستقیم هرگونه نرم افزار از‌جمله‬ ‫ق‬ ‫ن‬ ‫حقو� یا نهاد ایر نا� یا برای استفاده در ایران در رابطه با‬ ‫‌روزرسا�‪ ،‬به هر شخص حقیقی‪،‬‬ ‫به‬ ‫عملیات و فعالیتهای منطبق با این برجام؛‬ ‫ق‬ ‫حقو� یا نهادها (توقیف دار یا� و ممنوعیت صدور روادید)‬ ‫‪ .3.8‬فهرست افراد‪ ،‬اشخاص‬ ‫‪ .3.8.1‬در نتیجه خروج از فهرست‌های مذکور در پیوست شماره ‪ ،2‬آزادسازی کلیه منابع مایل‬ ‫ق‬ ‫حقو� و نهادها از‌جمله بانک ها و موسسات مایل‬ ‫و اقتصادی متعلق به اشخاص حقیقی‪،‬‬ ‫ایر نا�‪ ،‬بانک مرکزی ایران‪ ،‬به ش�ح مندرج در الحاقیه شماره ‪ 1‬پیوست ‪ 2‬این برجام و فراهم‬ ‫آوردن ت‬ ‫دس�یس این اشخاص به وجوه و دار یا�‌های خود؛‬ ‫‪ .3.8.2‬در نتیجه خروج از فهرست‌های مذکور در پیوست شماره ‪ ،2‬امکان ورود افراد فهرست‬ ‫ین‬ ‫رسزم� آنها‬ ‫اروپا� یا استفاده از‬ ‫شده در الحاقیه شماره ‪ 1‬این برجام به قلمروی دولت‌های ی‬ ‫برای ترانزیت فراهم خواهد‌شد‪.‬‬

‫پیوست‬

‫‪ .3.5.2‬انتقال اسکناس و مسکوکات جدید ایر نا� به بانک مرکزی ایران‪.‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫ارائه خدمات سوخت ن‬ ‫رسا� یا تدارکات یا هرگونه خدمات دیگر برای ت‬ ‫کش�‌های تحت مالکیت‬ ‫تعم� و‬ ‫یا اجاری که اقالم منع شده را حمل نمی کنند؛ و ارائه سوخت‪ ،‬خدمات مهندیس و ی‬ ‫نگهداری به هواپیماهای باری ایر نا� که اقالم ممنوعه را حمل نمی‌نمایند‪.‬‬

‫‪131‬‬

‫‪132‬‬

‫ب‪ .‬ایاالت متحده آمریکا‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫‪ .4‬ایاالت متحده آمریکا متعهد می‌شود طبق ضمیمه شماره ‪( 5‬برنامه اجرا)‪ ،‬اعمال کلیه‬ ‫تحریم‌های مرتبط هسته‌ای به‌نحو مذکور در بخش‌های ‪ 4-1‬تا ‪ 4-9‬زیر را متوقف کند‪ ،‬و‬ ‫اقدام ن‬ ‫پیگ�ی کند‪ ،‬و فر ی ن‬ ‫ام� اجر یا� شماره ‪،13574‬‬ ‫قانو� مقت�ض برای لغو یا اصالح آنها را ی‬ ‫‪ 13622 ،13590‬و ‪ 13645‬و بخش‌های ‪ 5-7‬و ‪ 15‬فرمان اجر یا� شماره ‪ 13628‬را لغو نماید‪.‬‬ ‫تداب� بانیک و مایل‬ ‫‪ .4.1‬ی‬

‫پیوست‬

‫ق‬ ‫حقو� مندرج در الحاقیه شماره ‪ 3‬این ضمیمه‪،‬‬ ‫‪ .4.1.1‬تحریم‌های اعمایل بر افراد و اشخاص‬ ‫شامل‪ :‬بانک مرکزی ایران و سایر موسسات مایل ایر نا� فهرست شده در این الحاقیه؛ ش�کت‬ ‫میل نفت ایران‪ ،‬ش�کت بازر ن‬ ‫نفت�ان (نیکو)‪ ،‬ش�کت میل نفت کش ایران‪ ،‬و سایر افراد و‬ ‫گا� ی‬ ‫ق‬ ‫شناسا� شده‬ ‫حقو� که توسط خزانه داری در این الحاقیه به عنوان دولت ایران‬ ‫اشخاص‬ ‫ی‬ ‫ق‬ ‫اند؛ و برخی افراد و اشخاص حقو� مندرج در فهرست اتباع تحریم شده یا فهرست افرادی‬ ‫که اموال آنها مشمول توقیف است؛‬ ‫‪Comprehensive Iran Sanctions, Accountability, and Divestment Act‬‬ ‫‪of 2010 (CISADA) Section 104(c)(2)(E)(ii)(I); National Defense Authori‬‬‫‪zation Act for Fiscal Year 2012 (NDAA) Section 1245(d)(1) and (3); Iran‬‬ ‫)‪Freedom and Counter-Proliferation Act of 2012 (IFCA) Section 1244(c‬‬ ‫;)‪(1) and (d), 1245(a)(1)(A), (a)(1)(C)(i)(II), and (c), 1246(a) and 1247(a‬‬ ‫‪Sections 1(a)(i) and 5(a) of Executive Order (E.O.) 13622 and Sections‬‬ ‫‪2(a)(i) and 3(a)(i) of E.O. 13645‬‬

‫‪ .4.1.2‬تحریم ریال ایران؛‬ ‫()‪NDAA Section 1245(d)(1) and (3); IFCA Sections 1244(c)(1), 1246(a‬‬ ‫‪and 1247(a); Section 5(a) of E.O. 13622 and Sections 1(a), 2(a)(i), and‬‬ ‫‪)3(a)(i) of E.O. 13645‬‬

‫‪ .4.1.3‬تحریم خرید و فروش اسکناس آمریکا به دولت ایران؛‬ ‫(‪NDAA Section 1245(d)(1) and (3); IFCA Sections 1244(c)(1) and (d),‬‬ ‫)‪1246(a) and 1247(a); Section 5(a) of E.O. 13622 and Sections 2(a)(i‬‬ ‫‪)and 3(a) (i) of E.O. 13645‬‬

‫‪ .4.1.4‬محدودیت‌های تجارت دوجانبه بر درآمدهای ایران که در خارج از کشور است‪ ،‬شامل‬ ‫محدودیت‌های مربوط به نقل و انتقال درآمدها؛‬ ‫(‪,)2()d), and (h( ,)1()c(1244 IFCA Sections ;)3( and )1()d(1245 NDAA Section‬‬

‫پیوست‬

‫ اجتماعی‬-‫سیایس‬-‫مطالعات محیط اقتصادی‬

133 NDAA Section 1245(d)(1) and (3); IFCA Sections 1244(c)(1), (d), and(

(h)(2), 1246(a) and 1247(a); Sections 1(a)(i)-(ii), 2(a)(i), and 5(a) of E.O. )13622 and Sections 2(a)(i) and 3(a)(i) of E.O. 13645

‫ت‬ ‫ شامل اوراق‬،‫حاکمی� ایران‬ ‫ یا تسهیل معامالت دیون‬،‫ پذیره نوییس‬،‫ تحریم خرید‬.4.1.5 ‫قرضه ت‬ ‫دول�؛‬ Sanctions on the purchase, subscription to, or facilitation of the issuance of Iranian sovereign debt, including governmental bonds (NDAA Section 1245(d)(1) and (3); Iran Threat Reduction and Syria Human Rights Act of 2012 (TRA) Section 213(a); IFCA Sections 1244(c) (1) and (d), 1246(a) and 1247(a); Sections 1(a)(i) and 5(a) of E.O.13622, )and Sections 2(a)(i) and 3(a)(i) of E.O. 13645

‫ تحریم خدمات پیام ن‬.4.1.6 ‫رسا� مایل به بانک مرکزی ایران و موسسات مایل ایر نا� مندرج‬ ‫ این پیوست؛‬3 ‫در الحاقیه شماره‬ NDAA Section 1245(d)(1) and (3); TRA Section 220; IFCA Section 1244(c)(1) and (d), 1246(a)( )and 1247(a); Section 5(a) of E.O. 13622 and Sections 2(a)(i) and 3(a)(i) of E.O. 13645

‫ تحریم خدمات تبعی برای هر یک از دسته تحریم‌های فوق (به ارجاعات مربوطه‬.4.1.7 )‫مراجعه کنید‬ ‫ بیمه‬.4.2 ‫اتکا� که در رابطه با فعالیت‌های سازگار با این‬ ‫ یا بیمه ی‬،‫ تحریم ارایه خدمات بیمه ای‬.4.2.1 .‫ این ضمیمه صورت می یگ�د‬3 ‫برجام و با افراد و موجودیت‌های مندرج در الحاقیه شماره‬ ISA section 5(a)(7); NDAA Section 1245(d)(1) and (3); TRA Sections( 211(a) and 212(a); IFCA Sections 1244(c)(1) and (d), 1246(a) and 1247(a); Section 5(a) of E.O.13622 and Sections 2(a)(i) and 3(a)(i) of )E.O. 13645

‫ گاز و تپ�وشیمی‬،‫ بخش‌های نفت‬.4.3 ‫ تالش ها برای کاهش فروش نفت ایران شامل محدودیت‌ها بر مقدار فروش نفت خام‬.4.3.1 ‫کشورها� که می توانند نفت خام ایران را بخرند؛‬ ‫ایران و‬ ‫ی‬ Iran Sanctions Act of 1996 (ISA) Section 5(a)(7); NDAA Section( 1245(d)(1) and (3); TRA Section 212(a); IFCA Sections 1244(c)(1) and (d), 1246(a) and 1247(a); Section 1 of E.O. 13574, Sections 1(a)(i)-(ii), 2(a)(i), and 5(a) of E.O. 13622; Section 5 of E.O. 13628 and Sections 2(a) )(i) and 3(a)(i) of E.O. 13645

‫‪134‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی پیوست‬

‫‪ .4.3.2‬تحریم رسمایه گذاری‪ ،‬شامل مشارکت در رسمایه گذاری‌های ت‬ ‫مش�ک‪ ،‬کاالها‪،‬‬ ‫خدمات‪ ،‬اطالعات‪ ،‬فناوری و دانش و کمک نف� برای بخش‌های نفت‪ ،‬گاز و تپ�وشیمی؛‬ ‫(‪ISA Sections 5(a)(1)-(2) and (4)-(8); TRA Section 212(a); IFCA Sections‬‬ ‫)‪1244(c)(1), (d), and (h)(2), 1245(a)(1)(B), (a)(1)(C)(i)(I)-(II), (a)(1)(C)(ii)(I‬‬‫‪(II), and (c), 1246(a) and 1247(a); Section 1 of E.O. 13574, Section 1 of‬‬ ‫‪E.O.13590, Sections 1(a)(i)-(ii), 2(a)(i)-(iii), and 5(a) of E.O.13622, and‬‬ ‫‪)Sections 2(a)(i) and 3(a)(i) of E.O. 13645‬‬

‫اریا� نفت‪ ،‬فرآورده‌های‬ ‫‪ .4.3.3‬تحریم خرید‪ ،‬تحصیل‪ ،‬فروش‪ ،‬حمل و نقل‪ ،‬یا باز ب‬ ‫تپ�وشیمی و گاز طبیعی از ایران؛‬ ‫(‪NDAA Section 1245(d)(1) and (3); TRA Section 212(a); IFCA Sections‬‬ ‫‪1244(c)(1), (d) and (h)(2), 1246(a) and 1247(a); Sections 1(a)(i)-(iii),‬‬ ‫‪2(a)(i)-(ii), and 5(a) of E.O.13622 and Sections 2(a)(i) and 3(a)(i) of E.O.‬‬ ‫‪)13645‬‬

‫‪ .4.3.4‬تحریم صادرات‪ ،‬فروش یا عرضه فرآورده‌های ت‬ ‫نف� تصفیه شده و فرآورده‌های‬ ‫تپ�وشیمی به ایران؛‬ ‫(‪ISA Section 5(a)(3); NDAA Section 1245(d)(1) and (3); TRA Section‬‬ ‫‪212(a); IFCA Sections 1244(c)(1) and (d), 1246(a) and 1247(a); Section‬‬ ‫‪1 of E.O. 13574, Sections 1(a)(i) and 5(a) of E.O. 13622; Section 5 of E.O.‬‬ ‫‪)13628; and Sections 2(a)(i) and 3(a)(i) of E.O. 13645‬‬

‫‪ .4.3.5‬تحریم معامله با بخش انرژی ایران شامل معامله با ش�کت میل نفت ایران‪ ،‬ش�کت‬ ‫میل نفتکش ایران‪ ،‬ش�کت بازر ن‬ ‫گا� نفت ایران (نیکو)‪ ،‬ش�کت میل نفتکش ایران؛‬ ‫(‪NDAA Section 1245(d)(1) and (3); IFCA Sections 1244(c)(1), (d), and‬‬ ‫‪(h)(2), 1246(a) and 1247(a); TRA Section 212(a); Sections 1(a)(i)-(iii),‬‬ ‫‪2(a)(i)-(ii) and 5(a) of E.O. 13622, and Sections 2(a)(i) and 3(a)(i) of E.O.‬‬ ‫‪)13645‬‬

‫‪ .4.3.6‬تحریم خدمات تبعی برای هر یک از دسته تحریم‌های فوق (هر یک از ارجاعات‬ ‫فوق را مالحظه کنید)‬ ‫‪.4.4‬کشت� نا�‪ ،‬ت‬ ‫کش� سازی و بنادر‬ ‫ی‬ ‫کش� سازی و ت‬ ‫‪ .4.4.1‬تحریم معامله با بخش‌های ت‬ ‫کش� سازی ایران و عامالن بنادر شامل‬ ‫کشت� نا� جنوب‪ ،‬و ش�کت بازر ن‬ ‫نفت�ان‬ ‫گا� ی‬ ‫کشت� نا� جمهوری اسالمی ایران‪ ،‬خطوط ی‬ ‫ش�کت ی‬ ‫(نیکو)‪ ،‬و عامالن بندر عباس؛‬

‫(‪135 TRA Section 212(a); IFCA Sections 1244(c)(1) and (d); 1245(a)(1)(B),‬‬

‫تحریم خدمات تبعی برای هر دسته از تحریم‌های فوق (در هر مورد ارجاعات ی ن‬ ‫قوان�‬ ‫مربوطه را مالحظه کنید)‪.‬‬ ‫‪.4.5‬طال و سایر فلزات گرانبها‬ ‫‪ .4.5.1‬تحریم تجارت طال و سایر فلزات گرانبها توسط ایران؛‬

‫‪ .4.5.2‬تحریم خدمات تبعی برای هر دسته از تحریم‌های فوق (در هر مورد ارجاعات‬ ‫ین‬ ‫قوان� مربوطه را مالحظه کنید)‪.‬‬ ‫‪ .4.6‬نرم افزار و فلزات‬ ‫‪ .4.6.1‬تحریم تجارت با ایران در مورد گرافیت‪ ،‬فلزات خام یا نیمه ساخته از قبیل آلومینیوم‬ ‫ت‬ ‫صنع�‪ ،‬در رابطه با فعالیت‌های‬ ‫و فوالد‪ ،‬زغال سنگ‪ ،‬و نرم افزارهای تنظیم فرآیندهای‬ ‫ق‬ ‫حقو� مذکور در الحاقیه‌های شماره ‪ 3‬و ‪ 4‬این‬ ‫سازگار با این برجام و افراد و اشخاص‬ ‫ضمیمه؛‬ ‫(‪,)B)-(C) and (c()1()a(1245 ,)1()c(1244 IFCA Sections ;)3( and )1()d(1245 NDAA‬‬ ‫‪a)(i)(3 a)(i) and(2 and Sections 13622 .a) of E.O(5 a); Section(1247 a), and(1246‬‬ ‫‪)13645 .of E.O‬‬ ‫‪ .4.6.2‬تحریم خدمات تبعی برای هر دسته از تحریم‌های فوق (در هر مورد ارجاعات به‬ ‫ین‬ ‫قوان� مربوطه را مالحظه کنید)‪.‬‬ ‫‪.4.7‬بخش خودروسازی‬ ‫‪ .4.7.1‬تحریم فروش‪ ،‬عرضه یا نقل و انتقال کاالها و خدمات مورد استفاده در ارتباط با‬ ‫بخش خودروسازی سازی ایران؛‬ ‫()‪NDAA Section 1245(d)(1) and (3); IFCA Sections 1244(c)(1), 1245(a)(1)(B), (a)(1)(C)(i)(II), (a‬‬ ‫)‪(1)(C)(ii)(II), and (c), 1246(a), and 1247(a); Section 5(a) of E.O. 13622 and Sections 2(a)(i), 3(a‬‬ ‫‪)(i)-(ii), 5 and 6 of E.O. 13645‬‬

‫پیوست‬

‫()‪NDAA Section 1245(d)(1) and (3); IFCA Sections 1244(c)(1), 1245(a‬‬ ‫‪(1)(A) and (c), 1246(a), and 1247(a); Section 5(a) of E.O. 13622 and Sec‬‬‫‪)tions 2(a)(i) and 3(a)(i) of E.O. 13645‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫‪(a)(1)(C)(i)(I)-(II), (a)(1)(C)(ii)(I)-(II), and (c), 1246(a), and 1247(a); Sec‬‬‫‪)tion 5(a) of E.O. 13622 and Sections 2(a)(i) and 3(a)(i) of E.O. 13645‬‬

‫‪136‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫‪ .4.7.2‬تحریم خدمات تبعی برای هر دسته از تحریم‌های فوق (در هر مورد ارجاعات به‬ ‫ین‬ ‫قوان� مربوطه را مالحظه کنید)‪.‬‬ ‫‪ .4.8‬فهرست‌ها و سایر فهرست‌های تحریمی‬

‫پیوست‬

‫ق‬ ‫حقو� مندرج در الحاقیه‌های شماره ‪ 3‬و ‪ 4‬این ضمیمه‬ ‫‪ .4.8.1‬خارج کردن افراد و اشخاص‬ ‫از فهرست ‪ DSN‬و لیست افرادی که اموالشان مشمول توقیف بوده است‪ ،‬لیست افراد‬ ‫و نهادهای دور زننده تحریم‌ها‪ ،‬و یا لیست یغ� ‪ SDN‬مربوط به قانون تحریم‌های ایران‬ ‫(خارج کردن افراد و نهادهای تحریم شده و ی ز‬ ‫ن� تحریم‌های اعمایل وفق بخش ‪(5‬الف) قانون‬ ‫تحریم‌های ایران‪ ،‬بخش ‪(1244‬د)(‪ ،)1‬و بخش ‪ 212‬قانون ‪TRA‬؛ و خارج کردن افراد و نهادهای‬ ‫تحریم شده طبق فر ی ن‬ ‫ام� اجر یا� شماره ‪ ،13622 ،13608 ،13382‬و ‪ 13645‬با استناد به قانون‬ ‫اختیارات اقتصادی اضطراری ی ن‬ ‫ب�‌الملیل‪.‬‬ ‫‪ .4.9‬اقدامات مرتبط با منع اشاعه تسلیحات هسته‌ای‬ ‫پیش�د‬ ‫‪ .4.9.1‬تحریم‌های اعمایل بر تحصیل کاالها و خدمات مرتبط هسته‌ای برای ب‬ ‫فعالیت‌های هسته‌ای پیش ن‬ ‫‌بی� شده در این برجام وفق "قانون مقابله اشاعه ایران‪ ،‬کره‬ ‫شمایل و سوریه"‪ ،‬منطبق با رویکرد ایاالت متحده نسبت به سایر دولت‌های یغ�هسته‌ای عضو‬ ‫معاهده عدم اشاعه هسته‌ای؛‬ ‫‪ .4.9.2‬تحریم‌های اعمایل بر مشارکت‌های مربوط به استخراج معدن‪ ،‬تولید یا حمل و نقل‬ ‫اورانیوم؛ (‪))ISA Section 5(b)(2‬‬ ‫‪ .4.9.3‬تحریم‌های اعمایل بر منع شهروندان ایر نا� از تحصیل در مقاطع عایل در رشته‌های‬ ‫مرتبط با علوم هسته‌ای‪ ،‬مهندیس هسته‌ای یا بخش انرژی‪.‬‬ ‫تداب� مرتبط با تجارت‬ ‫‪ .5‬سایر ی‬ ‫‪.5.1‬ایاالت متحده متعهد می‌شود‪:‬‬ ‫‪ .5.1.1‬اجازه فروش هواپیمای مسافربری تجاری و قطعات و خدمات مربوطه به ایران از‬ ‫طریق اعطای امتیاز در موارد زیر داده خواهد‌شد‪ :‬الف) صادرات‪ ،‬فروش‪ ،‬اجاره یا انتقال‬ ‫هواپیمای مسافربری تجاری انحصارا با کاربری یغ� نظامی‪ ،‬ب) صادرات‪ ،‬فروش‪ ،‬اجاره یا‬ ‫انتقال قطعات یدیک و قطعات عمده برای هوایپمای مسافربری تجاری به ایران ‪ ،‬و ج) ارائه‬ ‫بازبی�‌های ن‬ ‫تعم� و ن‬ ‫ایم� برای کلیه‬ ‫خدمات تبعی‪ ،‬از‌جمله ضمانت‪ ،‬نگهداری‪ ،‬و خدمات ی‬ ‫موارد مذکور‪ ،‬ش‬ ‫م�وط به اینکه قطعات و خدمات مجوز داده شده انحصارا برای هوانوردی‬ ‫تجاری مسافری مورد استفاده قرار یگ�ند؛‬ ‫ق‬ ‫آمریکا� که در مالکیت یا ت‬ ‫کن�ل‬ ‫‪ .5.1.2‬از طریق صدور مجوز ‪ ،‬به اشخاص حقو� یغ� ی‬ ‫آمریکا� می باشند‪ ،‬اجازه خواهد داد منطبق با این برجام با ایران معامله کنند؛‬ ‫اشخاص‬ ‫ی‬

‫‪ .6‬ایاالت متحده تایید می‌نماید که مقررات فهرست شده در بخش ‪ 4‬فوق فهرست کامل و‬ ‫جامع کلیه تحریم‌ها مرتبط هسته‌ای ایاالت متحده می‌باشد‪ .‬این تحریم‌ها بر اساس پیوست‬ ‫‪ 5‬لغو خواهند شد‪.‬‬ ‫‪ .7‬آثار لغو تحریم‌های اقتصادی و مایل ایاالت متحده‬

‫تداب� مایل و بانیک (به بخش ‪ 4.1.1‬تا ‪ 4.1.7‬مراجعه شود)‬ ‫‪ .7.2‬ی‬ ‫انجام فعالیت‌ها‪ ،‬شامل عملیات مایل و بانیک‪ ،‬با دولت ایران‪ ،‬بانک مرکزی ایران‪ ،‬موسسات‬ ‫مایل ایر نا�‪ ،‬و سایر اشخاص ایر نا� مشخص شده در الحاقیه شماره ‪ 3‬این پیوست‪ ،‬شامل‬ ‫اعطای وام‪ ،‬نقل و انتقال‪ ،‬حساب بانیک (شامل افتتاح حساب و ایجاد روابط کارگزاری و‬ ‫پرداخت از طریق حساب ی ن‬ ‫آمریکا�)‪ ،‬رسمایه گذاری‪،‬‬ ‫ب� بانیک (‪ )PTA‬در موسسات مایل یغ� ی‬ ‫خرید و فروش اوراق بهادار‪ ،‬ضمانت نامه‪ ،‬خرید و فروش ارزهای خارجی (شامل نقل و‬ ‫انتقاالت مرتبط با ریال)‪ ،‬صدور اعتبارات اسنادی‪ ،‬و معامالت بازارهای تآ� کاال و اختیار‪ ،‬ارائه‬ ‫خدمات پیام ن‬ ‫رسا� تخصیص مایل و تسهیل ت‬ ‫دس�یس مستقیم یا یغ�مستقیم به آنها‪ ،‬خرید‬ ‫آمریکا� توسط دولت ایران و خرید‪ ،‬پذیره نوییس‪ ،‬یا ارایه خدمات‬ ‫یا تحصیل اسکناس بانیک‬ ‫ی‬ ‫مربوط به صدور اوراق قرضه دولت ایران‪.‬‬ ‫تداب� مربوط به بیمه (به بخش ‪ 4.2.1‬مراجعه شود)‬ ‫‪ .7.3‬ی‬ ‫اتکا� در رابطه با فعالیت‌های سازگار‬ ‫ارائه خدمات مربوط به صدور بیمه نامه‪ ،‬بیمه یا بیمه ی‬ ‫ق‬ ‫با این برجام‪ ،‬شامل فعالیت‌های مرتبط با افراد و اشخاص حقو� نام برده شده در الحاقیه‬ ‫اتکا� در رابطه‬ ‫شماره ‪ 3‬این پیوست‪ ،‬شامل خدمات مربوط به صدور بیمه نامه‪ ،‬بیمه یا بیمه ی‬ ‫کشت� نا� و ت‬ ‫کش� سازی ایران‪ ،‬برای ش�کت میل نفت ایران‪،‬‬ ‫با فعالیت‌ها در بخش‌های انرژی‪ ،‬ی‬ ‫ت‬ ‫‌ها� که نفت خام‪ ،‬گاز طبیعی‪ ،‬گاز طبیعی مایع‪،‬‬ ‫ش�کت میل نفت کش ایران‪ ،‬یا برای کش� ی‬ ‫نفت و فرآورده‌های تپ�وشیمی از یا به ایران‪.‬‬ ‫‪ .7.4‬بخش‌های انرژی و تپ�وشیمی (به بخش‌های ‪ 4.3.1‬تا ‪ 4.3.6‬مراجعه شود)‬ ‫ئ‬ ‫انرژی ایران باشند؛ یا خرید‪ ،‬تحصیل‪ ،‬فروش‪ ،‬حمل و نقل‪،‬‬ ‫اشخایص که جز� از بخش ِ‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫اریا� نفت و فرآورده‌های نف� (شامل فرآورده‌های پاالیش شده نف�)‪ ،‬فرآورده‌های‬ ‫یا باز ب‬ ‫تپ�وشیمی‪ ،‬یا گاز طبیعی (شامل گاز طبیعی مایع) به یا از ایران؛ ارائه کمک‪ ،‬رسمایه گذاری‬ ‫(از‌جمله از طریق مشارکت)‪ ،‬کاال‪ ،‬خدمات (شامل خدمات مایل)‪ ،‬و فناوری که می تواند در‬

‫پیوست‬

‫‪ .7.1‬در نتیجه لغو تحریم‌های مشخص شده در بخش ‪ 4‬فوق‪ ،‬از روز اجرا‪ ،‬تحریم‌های‬ ‫آمریکا� که اقدامات زیر را انجام می‬ ‫مزبور‪ ،‬و خدمات تبعی آنها‪ ،‬در مورد اشخاص یغ�‬ ‫ی‬ ‫دهند یا اشخایص که وضعیت‌های زیر را دارند اعمال نخواهد‌شد‪:‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫غذا� از‌جمله پسته و خاویار با منشا ایر نا� به‬ ‫‪ .5.1.3‬اعطای مجوز واردات فرش و مواد ی‬ ‫ایاالت متحده‪.‬‬

‫‪137‬‬

‫‪138‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫نف� آن یا تولید داخیل فرآورده‌های ت‬ ‫رابطه با بخش انرژی ایران یا توسعه منابع ت‬ ‫نف� پاالیش‬ ‫شده و فرآورده‌های تپ�وشیمی مورد استفاده قرار یگ�ند؛ یا فعالیت در بخش انرژی ایران‬ ‫شامل ش�کت میل نفت ایران‪ ،‬ش�کت بازر ن‬ ‫نفت�ان (نیکو) و ش�کت میل نفت کش ایران‪.‬‬ ‫گا� ی‬ ‫کشت� نا�‪ ،‬ت‬ ‫کش� سازی‪ ،‬و عاملیت اداره بنادر (به بخش‌های ‪ 4.4.1‬تا ‪4.4.2‬‬ ‫‪ .7.5‬بخش‌های ی‬ ‫مراجعه شود)‬

‫پیوست‬

‫اشخایص که ئ‬ ‫کش� سازی ایران باشند؛ یا تملک‪ ،‬اداره‪ ،‬ت‬ ‫کشت� نا� یا ت‬ ‫کن�ل‪ ،‬یا بیمه‬ ‫جز� از بخش ی‬ ‫کش�‌های مورد استفاده برای نقل و انتقال نفت خام‪ ،‬فرآورده‌های ت‬ ‫ت‬ ‫نف� (شامل فرآورده‌های‬ ‫ت‬ ‫نف� پاالیش شده)‪ ،‬فرآورده‌های تپ�وشیمی‪ ،‬یا گاز طبیعی (شامل گاز طبیعی مایع) از یا به‬ ‫ن‬ ‫کشت�ا� و‬ ‫ایران؛ اداره بنادر در ایران (شامل عاملیت اداره بندرعباس)‪ ،‬همکاری با بخش‌های ی‬ ‫ت‬ ‫کش� سازی ایران یا عاملیت اداره بنادر ایران‪ ،‬یا ارائه خدمات مایل و سایر کالها و خدمات‬ ‫ن‬ ‫کشت�ا� و ت‬ ‫کش� سازی ایران و با عاملیت اداره یک بندر در‬ ‫مورد استفاده در ارتباط با بخش ی‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫تام� مایل‪،‬‬ ‫ایران‪ ،‬مشتمل بر خدمات بندری از قبیل سوخت رسا� و بازبی�‪ ،‬طبقه بندی‪ ،‬و ی‬ ‫و فروش‪ ،‬اجاره و ارائه ت‬ ‫کشت� نا� جمهوری اسالمی ایران‪،‬‬ ‫کش� به ایران از‌جمله به خطوط ی‬ ‫ن‬ ‫ش‬ ‫کشت�ا� جنوب یا �کت‌های تابعه آنها‪.‬‬ ‫ش�کت میل نفتکش ایران و ش�کت خطوط ی‬ ‫‪ .7.6‬طال و فلزات گرانبها (به بخش‌های ‪ 4.5.1‬تا ‪ 4.5.2‬مراجعه شود)‬ ‫فروش‪ ،‬عرضه‪ ،‬صادرات یا انتقال طال و سایر فلزات گرانبها به یا از ایران‪ ،‬به صورت‬ ‫مستقیم یا یغ�مستقیم‪ َ،‬یا انجام یا تسهیل عملیات نقل و انتقال مایل یا ارائه خدمات برای‬ ‫فعالیت‌های زیر شامل ی ن‬ ‫تام� امنیت‪ ،‬بیمه و حمل و نقل‪.‬‬ ‫‪ .7.7‬نرم افزار و فلزات (به بخش‌های ‪ 4.6.1‬تا ‪ 4.6.2‬مراجعه شود)‬ ‫فروش‪ ،‬عرضه یا انتقال گرافیت‪ ،‬فلزات خام یا نیمه ساخته از قبیل آلومینیوم و فوالد‪ ،‬زغال‬ ‫ت‬ ‫صنع� به یا از ایران‪ ،‬به صورت مستقیم‬ ‫سنگ‪ ،‬و نرم افزار برای یکپارچه سازی فرآیندهای‬ ‫یا یغ�مستقیم‪ ،‬در رابطه با فعالیت‌های سازگار با این برجام‪ ،‬و افراد و موجودیت‌های مندرج‬ ‫در الحاقیه شماره ‪ 3‬این پیوست‪ ،‬و فروش‪ ،‬عرضه‪ ،‬یا انتقال ی ن‬ ‫چن� موادی به بخش‌های‬ ‫کشت� نا� و ت‬ ‫کش� سازی ایران و بنادر ایران‪ ،‬یا انجام یا تسهیل عملیات‬ ‫انرژی‪ ،‬تپ�وشیمی‪ ،‬ی‬ ‫نقل و انتقال مایل یا ارائه خدمات برای اقدامات زیر شامل بیمه و حمل و نقل‪.‬‬ ‫‪ .7.8‬بخش خودرو سازی (به بخش‌های ‪ 4.7.1‬تا ‪ 4.7.2‬مراجعه شود)‬ ‫اجرا یا تسهیل عملیات‌های نقل و انتقال مایل یا سایر معامالت برای فروش‪ ،‬عرضه‪ ،‬یا انتقال‬ ‫کاالها و خدمات مورد استفاده در ارتباط با بخش خودروسازی ایران‪.‬‬ ‫‪ .7.9‬فهرست‌ها و سایر لیست‌های تحریمی (به بخش ‪ 4.8.1‬مراجعه شود)‬

‫پیوست ‪ :2‬رسفصل های سیاست‌های کیل برنامه‌ی ششم توسعه‬

‫پیوست‬

‫ امور اقتصادی‬‫‪ -۱‬رشد اقتصادی شتابان و پایدار و اشتغا ‌لزا به‌گونه‌ای که با بسیج همه‌ی امکانات و‬ ‫ظرفیت‌های کشور‪ ،‬متوسط رشد ‪ ۸‬درصد در طول برنامه محقق شود‪.‬‬ ‫‪ -۲‬بهبود مستمر فضای کسب‌وکار و تقویت ساختار ت‬ ‫رقاب� و رقابت‌پذیری بازارها‪.‬‬ ‫‌گ�ی مناسب از ظرفیت نهادهای عمومی یغ� ت‬ ‫دول� با ایفای نقش میل و‬ ‫‪ -۳‬مشارکت و بهره ی‬ ‫ت‬ ‫مقاوم�‪.‬‬ ‫فرامیل آنها در تحقق اقتصاد‬ ‫‪ -۴‬توسعه‌ی پیوندهای اقتصادی و تجاری متقابل و شبکه‌ای کشور به‌ویژه با کشورهای‬ ‫غر�‪ ،‬تبدیل‌شدن به قطب تجاری و تر ت‬ ‫انزی� و انعقاد پیمان‌های‬ ‫منطقه‌ی آسیای جنوب ب‬ ‫پویل دو و چندجانبه با کشورهای طرف تجارت در چارچوب بندهای ‪ ۱۱ ،۱۰‬و ‪ ۱۲‬سیاست‌های‬ ‫ت‬ ‫مقاوم�‪.‬‬ ‫کیل اقتصاد‬ ‫‪ -۵‬ت‬ ‫گس�ش و تعمیق نظام جامع ی ن‬ ‫تأم� مایل و ابزارهای آن (بازار پول‪ ،‬بازار رسمایه و‬ ‫ق‬ ‫بیمه‌ها) با مشارکت اشخاص حقیقی و حقو� داخیل و خارجی و افزایش سهم مؤثر‬ ‫بازار رسمایه در جهت توسعه‌ی رسمایه‌گذاری و ثبات و پایداری و کاهش خطرپذیری‬ ‫فعالیت‌های تجاری و اقتصادی کشور با تأکید بر ارتقاء شفافیت و سالمت نظام مایل‪.‬‬ ‫‪ -۶‬ی ن‬ ‫تأم� مایل فعالیت‌های خرد و متوسط به‌وسیله‌ی نظام بانیک‪.‬‬ ‫کمی نظام جامع صنعت بیمه و ابزارهای آن (بازارهای ت‬ ‫رقاب�‪ ،‬بیمه‌‌ی‬ ‫‪ -۷‬ارتقاء کیفی و ّ‬ ‫ق‬ ‫اتکا� و‪ )...‬با مشارکت اشخاص حقیقی و حقو� داخیل و خارجی به‌منظور توسعه‌ی‬ ‫ی‬ ‫رسمایه‌گذاری و ثبات و پایداری و کاهش خطرپذیری فعالیت‌های تجاری و اقتصادی‬ ‫کشور‪.‬‬ ‫ز‬ ‫انگ�ه و‬ ‫‪ -۸‬جذب رسمایه‌ی ایرانیان خارج از کشور و رسمایه‌گذاران خارجی با ایجاد ی‬ ‫مشوق‌های الزم‪.‬‬ ‫اگ� بانک مرکزی بر بازار و مؤسسات پویل‪ ،‬بانیک و اعتباری و‬ ‫‪ -۹‬اعمال نظارت کامل و فر ی‬ ‫ساماندهی مؤسسات و بازارهای یغ�متشکل پویل و مایل در جهت ارتقاء شفافیت و سالمت‬ ‫نسبت مطالبات یغ�جاری به تسهیالت‪.‬‬ ‫و کاهش ِ‬ ‫ن‬ ‫تأم� بودجه‌ی عمومی به‬ ‫تغی� نگاه به نفت و گاز و درآمدهای حاصل از آن‪ ،‬از منبع ی‬ ‫‪ -۱۰‬ی‬ ‫«منابع و رسمایه‌های زاینده‌ی اقتصادی» و دائمی شدن اساسنامه‌ی صندوق توسعه‌ی میل‬ ‫با تنفیذ اساسنامه‌ی موجود و واریز ساالنه ‪ ۳۰‬درصد از منابع حاصل از صادرات نفت و‬ ‫میعانات گازی و خالص صادرات گاز به صندوق توسعه‌ی میل و افزایش حداقل ‪ ۲‬واحد‬ ‫درصد سالیانه به آن‪.‬‬ ‫‪ -۱۰-۱‬استقالل مدیریت حساب‌ها از بانک مرکزی‪.‬‬ ‫‪ -۱۰-۲‬ارائه‌ی تسهیالت از منابع صندوق توسعه‌ی میل به بخش‌های یغ� ت‬ ‫دول� به‌صورت‬ ‫ارزی‪.‬‬ ‫ن‬ ‫قوان� عادی‪.‬‬ ‫‪ -۱۰-۳‬استقالل مصارف صندوق توسعه‌ی میل از تکالیف بودجه‌ای و ی‬ ‫ث‬ ‫حداک� ‪ ۲۰‬درصد از منابع ورودی صندوق‪ ،‬نزد بانک‌های عامل‬ ‫س�ده‌گذاری ارزی‬ ‫‪ -۱۰-۴‬پ‬ ‫در قبال اخذ خط اعتباری ریایل از بانک‌های مذکور برای ارائه‌ی تسهیالت ریایل به بخش‬ ‫تعاو� با ف‬ ‫ن‬ ‫معر� صندوق توسعه‌ی میل‪.‬‬ ‫کشاورزی‪ ،‬صنایع کوچک و متوسط و‬ ‫نج�ه‌ی ارزش صنعت نفت و گاز و کاهش شدت انرژی‪.‬‬ ‫‪ -۱۱‬تکمیل ز ی‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫سیاست‌های کیل برنامه‌ی ششم توسعه‬

‫‪139‬‬

‫‪140‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫پیوست‬

‫‪ -۱۲‬حمایت از تأسیس ش�کت‌های یغ� ت‬ ‫دول� برای رسمایه‌گذاری در فعالیت‌های اکتشاف‬ ‫(نه مالکیت)‪ ،‬بهره‌برداری و توسعه‌ی میادین نفت و گاز کشور به‌ویژه میادین ت‬ ‫مش�ک در‬ ‫چارچوب سیاست‌های کیل اصل ‪.۴۴‬‬ ‫ت‬ ‫‪ -۱۳‬افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر و نوین و گس�ش ین�وگاه‌های پراکنده و‬ ‫کوچک‌مقیاس‪.‬‬ ‫‪ -۱۴‬تحقق کامل هدفمندسازی یارانه‌ها در جهت افزایش تولید‪ ،‬اشتغال و بهره‌وری‪ ،‬کاهش‬ ‫شدت انرژی و ارتقاء شاخص‌های عدالت اجتماعی‪.‬‬ ‫‪ -۱۵‬واگذاری طرح‌های جمع‌آوری‪ ،‬مهار‪ ،‬ت‬ ‫کن�ل و بهره‌برداری از گازهای همراه تولید در‬ ‫کلیه‌ی میادین نفت و تأسیسات صنعت نفت به مردم‪.‬‬ ‫نج�ه‌ی ارزش صنعت نفت و گاز و توسعه‌ی‬ ‫‪ -۱۶‬افزایش ارزش‌افزوده از طریق تکمیل ز ی‬ ‫تولید کاالهای دارای بازدهی بهینه (بر اساس شاخص شدت مرصف انرژی)‪.‬‬ ‫پای� ت‬ ‫ت‬ ‫باالدس� و ی ن‬ ‫‌دس� نفت و گاز با تأسیس و تقویت‬ ‫‪ -۱۷‬دانش‌بنیان نمودن صنایع‬ ‫ش�کت‌های دانش‌بنیان برای طراحی‪ ،‬مهندیس‪ ،‬ساخت‪ ،‬نصب ی ز‬ ‫تجه�ات و انتقال فناوری‬ ‫خودکفا�‪.‬‬ ‫به‌منظور افزایش‬ ‫ی‬ ‫ض‬ ‫نها� از مخازن و چاه‌های نفت و گاز‪.‬‬ ‫‪ -۱۸‬افزایش مستمر �یب بازیافت و برداشت ی‬ ‫‪ -۱۹‬تقسیم کار و ی ن‬ ‫تعی� نقش میل در مناطق‪ ،‬استان‌ها‪ ،‬نواحی و سواحل و جزایر کشور با‬ ‫کیل مربوط‪ ،‬به‌منظور افزایش تولید ثروت میل‬ ‫رعایت الزامات آن در چارچوب سیاست‌های ِ‬ ‫ت‬ ‫روستا�‪.‬‬ ‫و‬ ‫‌یافته‬ ‫ه‬ ‫توسع‬ ‫کم�‬ ‫و حمایت دولت از رسمایه‌گذاری در مناطق‬ ‫ی‬ ‫روستا� کشور برای تثبیت جمعیت و‬ ‫‪ -۲۰‬اتخاذ برنامه‌ها و اقدامات اجر یا� جهت توسعه‌ی‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫روستا� و عشایری (کانون تولید و ارزش‌آفری�) با برنامه‌ریزی‬ ‫تشویق مهاجرت به مناطق‬ ‫ی‬ ‫و مدیریت بهینه در سطح میل‪ ،‬منطقه‌ای و محیل‪ ،‬ی ن‬ ‫تعی� سهم واقعی در توزیع منابع‬ ‫و ارتقاء شأن و ن ز‬ ‫م�لت اجتماعی‪ ،‬ایجاد فرصت‌های جدید اقتصادی و حمایت‌های ویژه‬ ‫ن‬ ‫از فعالیت‌های کارآفری� و اشتغا ‌لز یا� مزیت‌دار بومی و مقاوم‌سازی تأسیسات و‬ ‫روستا� با تأکید بر بند ‪ ۹‬سیاست‌های کیل کشاورزی‪.‬‬ ‫زیرساخت‌ها و اماکن‬ ‫ی‬ ‫دریا� جنوب کشور در محور چابهار – خرمشهر با تأکید بر سواحل‬ ‫‪ -۲۱‬توسعه‌ی اقتصاد ی‬ ‫مکران‪.‬‬ ‫ض‬ ‫ن‬ ‫دستیا� به �یب جی� ‪۳۴/۰‬‬ ‫‪ -۲۲‬برنامه‌ریزی برای‬ ‫ب‬ ‫دریا� و ایجاد مناطق مهم اقتصادی در زمینه‌های دارای مزیت‪.‬‬ ‫ارهای‬ ‫‪ -۲۳‬توسعه‌ی باز‬ ‫ی‬ ‫ت‬ ‫‌بخش رییل در توسعه‌ی حمل‌ونقل و ایجاد مزیت رقاب� برای آن‪.‬‬ ‫‪-۲۴‬‬ ‫ِ‬ ‫اولویت ِ‬ ‫ز‬ ‫تجه� شبکه و پایانه‌های باری و اتصال‬ ‫‪ -۲۵‬توسعه‌ی حمل‌ونقل رییل باری با اولویت ی‬ ‫ت‬ ‫صنع� و مبادی ورودی و خروجی مهم کشور‬ ‫شبکه به مراکز بزرگ اقتصادی‪ ،‬تجاری و‬ ‫و شبکه‌های رییل منطقه‌ای و ن‬ ‫جها� به‌ویژه کریدور شمال – جنوب با هدف توسعه‌ی‬ ‫صادرات و ترانزیت بار‪.‬‬ ‫ن‬ ‫‪ -۲۶‬افزایش نرخ رشد ارزش‌افزوده‌ی بخش‌های صنعت‪ ،‬معدن و صنایع معد� و افزایش‬ ‫صادرات محصوالت آن با اجرای سیاست‌های کیل صنعت و معدن‪.‬‬ ‫ت‬ ‫صنع� و خدمات وابسته به آن‪،‬‬ ‫‪ -۲۷‬دانش‌بنیان نمودن شیوه‌ی تولید و محصوالت‬ ‫نشان‌سازی تجاری و تقویت حضور در بازارهای منطقه و جهان‪.‬‬ ‫ت‬ ‫صنع� (از قبیل صنایع نفت‪ ،‬گاز‪ ،‬تپ�وشیمی‪،‬‬ ‫اه�دی‬ ‫‪ -۲۸‬اولویت دادن به حوزه‌های ر ب‬ ‫حمل‌ونقل‪ ،‬مواد ش‬ ‫پی�فته‪ ،‬ساختمان‪ ،‬فناوری اطالعات و ارتباطات‪ ،‬هوافضا‪ ،‬دریا‪ ،‬آب و‬ ‫کشاورزی) و افزایش ض�یب نفوذ فناوری‌های ش‬ ‫پی�فته در آنها‪.‬‬

‫ امور اجتماعی‬‫اه�د میل‬ ‫ر‬ ‫تدوین‬ ‫با‬ ‫عرصه‬ ‫این‬ ‫در‬ ‫فساد‬ ‫با‬ ‫مبارزه‬ ‫و‬ ‫اقتصادی‬ ‫و‬ ‫اداری‬ ‫سالمت‬ ‫‪ -۳۹‬ارتقاء‬ ‫ب‬ ‫ن‬ ‫قوان� مربوط‪.‬‬ ‫مبارزه با فساد و تصویب ی‬ ‫ن‬ ‫تأم� اجتماعی کشور‪.‬‬ ‫‪ -۴۰‬استقرار نظام جامع‪ ،‬یکپارچه‪ ،‬شفاف‪ ،‬کارآمد و چندالیه‌ی ی‬ ‫ئ‬ ‫خوداتکا� اقشار و گروه‌های محروم در برنامه‌های مربوط به رفاه و‬ ‫‪ -۴۱‬توانمند‌سازی و‬ ‫ین‬ ‫تأم� اجتماعی‪.‬‬ ‫‪ -۴۲‬ارتقاء کیفیت و اصالح ساختار بیمه‌های ی ن‬ ‫تأم� اجتماعی پایه (شامل بیمه‌ی درمان‪،‬‬ ‫گ‬ ‫گ‬ ‫بازنشست�‪ ،‬ازکارافتاد� و‪ )...‬برای آحاد مردم‪.‬‬ ‫‪ -۴۳‬اجرای سیاست‌های کیل سالمت با تصویب ی ن‬ ‫قوان� و مقررات الزم با تأکید بر‪:‬‬ ‫‪ -۴۳-۱‬تهیه‌ی پیوست سالمت برای ی ن‬ ‫قوان� مرتبط و طرح‌های کالن توسعه‌ای‪.‬‬ ‫‪ -۴۳-۲‬اصالح ساختار نظام سالمت بر اساس بند ‪ ۷‬سیاست‌های کیل سالمت‪.‬‬ ‫‪ -۴۳-۳‬ی ن‬ ‫تأم� منابع مایل پایدار برای بخش سالمت و توسعه‌ی کمی و کیفی بیمه‌های‬ ‫سالمت‪.‬‬ ‫ن‬ ‫‪ -۴۳-۴‬افزایش و بهبود کیفیت و ایم� خدمات و مراقبت‌های جامع و یکپارچه‌ی سالمت در‬ ‫بهداش� و ن‬ ‫ت‬ ‫درما� منطبق بر نظام سطح‌بندی و ارجاع‪.‬‬ ‫قالب شبکه‌ی‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫‪ -۴۴‬توسعه‌ی تربیت‌بد� و ورزش همگا�‪.‬‬ ‫‪ -۴۵‬فرهنگ‌سازی و ایجاد زمینه‌ها و ترتیبات الزم برای تحقق سیاست‌های کیل جمعیت‪.‬‬ ‫‪ -۴۶‬تقویت نهاد خانواده و جایگاه زن در آن و استیفای حقوق ش�عی و ن‬ ‫قانو� بانوان در‬ ‫همه‌ی عرصه‌ه‌ا و توجه ویژه به نقش سازنده‌ی آنان‪.‬‬

‫پیوست‬

‫ امور فناوری اطالعات و ارتباطات‬‫الک�ونیک در ت‬ ‫‪ -۳۲‬کسب جایگاه برتر منطقه در توسعه‌ی دولت ت‬ ‫بس� شبکه‌ی میل اطالعات‪.‬‬ ‫گ‬ ‫‪ -۳۳‬توسعه‌ی محتوا در فضای مجازی بر اساس نقشه‌ی مهندیس فرهن� کشور تا حداقل‬ ‫پنج برابر وضعیت ن‬ ‫کنو� و بومی‌سازی شبکه‌های اجتماعی‪.‬‬ ‫ن‬ ‫تأم� امنیت آن‪ ،‬تسلط بر دروازه‌های‬ ‫‪ -۳۴‬ایجاد‪ ،‬تکمیل و توسعه‌ی شبکه میل اطالعات و ی‬ ‫ورودی و خروجی فضای مجازی و پاالیش هوشمند آن و ساماندهی‪ ،‬احراز هویت و تحول‬ ‫در شاخص ترافییک شبکه به‌طوری‌که ‪ ۵۰‬درصد آن داخیل باشد‪.‬‬ ‫ت‬ ‫‌گ�ی از موقعیت ممتاز کشور با هدف تبدیل ایران به مرکز تبادالت پس� و ترافییک‬ ‫‪ -۳۵‬بهره ی‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫ارتباطات و اطالعات منطقه و گس�ش حضور در بازارهای یب�‌الملیل‪.‬‬ ‫‪ -۳۶‬حضور مؤثر و هدفمند در تعامالت ی ن‬ ‫ب�‌الملیل فضای مجازی‪.‬‬ ‫ت‬ ‫زیرساخ� در حوزه‌ی فناوری اطالعات و ارتباطات تا‬ ‫‪ -۳۷‬افزایش سهم رسمایه‌گذاری‬ ‫رسیدن به سطح کشورهای برتر منطقه‪.‬‬ ‫فضا� با طراحی‪ ،‬ساخت‪ ،‬آزمون‪ ،‬پرتاب و بهره‌برداری از سامانه‌های‬ ‫‪ -۳۸‬توسعه‌ی فناوری ی‬ ‫ث‬ ‫فضا� و حفظ و بهره‌برداری حداک�ی از نقاط مداری کشور‪.‬‬ ‫ی‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫‪ -۲۹‬اولویت دادن به ی ن‬ ‫تأم� مواد مورد نیاز صنایع داخیل کشور با تأکید بر تکمیل ظرفیت‬ ‫ن‬ ‫معد� و اجرای بند ‪ ۳‬سیاست‌های کیل معدن‪.‬‬ ‫نج�ه‌ی ارزش‌افزوده‌ی مواد‬ ‫ز ی‬ ‫‪ -۳۰‬تدوین و اجرای سند جامع و نقشه‌ی راه تحول نظام استانداردسازی کشور و مدیریت‬ ‫کیفیت‪.‬‬ ‫‪ -۳۱‬استقرار نظام جامع و کارآمد آمار و اطالعات کشور‪.‬‬

‫‪141‬‬

‫‪142‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫‪ -۴۷‬اولویت دادن به ایثارگران انقالب اسالمی در تسهیالت مایل و فرصت‌ها و امکانات و‬ ‫گ‬ ‫مسئولیت‌های ت‬ ‫دول� در صحنه‌های مختلف فرهن� و اقتصادی‪.‬‬ ‫ن‬ ‫‪ -۴۸‬هویت ش‬ ‫‌بخ� به سیمای شهر و روستا و بازآفری� و روزآمدسازی معماری اسالمی –‬ ‫ایر نا�‪.‬‬ ‫پیشگ�ی و ت‬ ‫‌بخ� مناطق حاشیه ی ن‬ ‫کن�ل ناهنجاری‌های عمومی ش‬ ‫‪ -۴۹‬سامان ش‬ ‫‌نا� از آن‪.‬‬ ‫‌نش� و‬ ‫ی‬ ‫‪ -۵۰‬توسعه‌ی پایدار صنعت ایرانگردی به‌گونه‌ای که ایرانگردهای خارجی تا پایان برنامه‌ی‬ ‫ششم به حداقل پنج برابر افزایش یابد‪.‬‬ ‫گ‬ ‫‪ -۵۱‬حمایت از صنایع ت‬ ‫دس� و صیانت از یم�اث فرهن� کشور‪.‬‬

‫پیوست‬

‫ امور دفاعی و ت‬‫امنی�‬ ‫ن‬ ‫تأم� منافع و امنیت میل با‬ ‫‪ -۵۲‬افزایش توان دفاعی در تراز قدرت منطقه‌ای در جهت ی‬ ‫تخصیص حداقل ‪ ۵‬درصد بودجه‌ی عمومی کشور برای بنیه‌ی دفاعی‪.‬‬ ‫گ‬ ‫‪ -۵۳‬ارتقاء توان بازدارند� کشور با‪:‬‬ ‫‪ -۵۳-۱‬توسعه‌ی توان موشیک و فناوری‌ها و ظرفیت تولید سالح‌ها و ی ز‬ ‫تجه�ات عمده‌ی‬ ‫گ‬ ‫دفاعی برترساز با توان بازدارند� و متناسب با انواع تهدیدات‪.‬‬ ‫‪ -۵۳-۲‬ت‬ ‫گس�ش هوشمندانه و مصون‌سازی پدافند یغ�عامل با اجرای کامل پدافند یغ�عامل‬ ‫در مراکز ت‬ ‫حیا� و حساس کشور‪.‬‬ ‫سای�ی و ی ن‬ ‫سای�ی برای‬ ‫تأم� پدافند و امنیت ب‬ ‫‪ -۵۳-۳‬افزایش ظرفیت‌های قدرت نرم و دفاع ب‬ ‫زیرساخت‌های کشور در چارچوب سیاست‌های کیل مصوب‪.‬‬ ‫‪ -۵۴‬تقویت کمی و کیفی بسیج مستضعفان‪.‬‬ ‫‪ -۵۵‬ی ن‬ ‫تأم� امنیت پایدار مناطق مرزی با انسداد کامل نرم‌افزاری و سخت‌افزاری‪ ،‬توسعه‬ ‫ن‬ ‫مرزبا�‪ ،‬مشارکت‌دهی مرزنشینان در طرح‌های ت‬ ‫امنی�‪ ،‬توسعه‌ی‬ ‫و تقویت یگان‌های‬ ‫ت‬ ‫اطالعا� و تقویت دیپلمایس مرزی‪.‬‬ ‫فعالیت‌های‬ ‫‪ -۵۶‬برنامه‌ریزی برای کاهش جرم و جنایت با هدف کاهش ‪ ۱۰‬درصدی ساالنه‌ی مصادیق‬ ‫مهم آن‪.‬‬ ‫‪ -۵۷‬مبارزه‌ی همه‌جانبه با مواد مخدر و روان‌گردان‌ها در چارچوب سیاست‌های کیل ابالغی‬ ‫و مدیریت مرصف با هدف کاهش ‪ ۲۵‬درصدی اعتیاد تا پایان برنامه‪.‬‬ ‫پیشگ�ی و مقابله با قاچاق کاال و ارز از مبادی ورودی تا محل عرضه‌ی آن در بازار‪.‬‬ ‫‪-۵۸‬‬ ‫ی‬ ‫ امور سیاست خارجی‬‫‪ -۵۹‬حفظ و افزودن بر دستاوردهای سیایس جمهوری اسالمی در منطقه‌ی آسیای جنوب‬ ‫غر�‪.‬‬ ‫ب‬ ‫‪ -۶۰‬اولویت دادن به دیپلمایس اقتصادی با هدف توسعه‌ی رسمایه‌گذاری خارجی‪ ،‬ورود‬ ‫به بازارهای ن‬ ‫ت‬ ‫مقاوم� و سند‬ ‫دستیا� به فناوری برای تحقق اهداف اقتصاد‬ ‫جها� و‬ ‫ب‬ ‫چشم‌انداز‪.‬‬ ‫کمی و کیفی رسانه‌های فرامرزی با زبان‌های رایج ی ن‬ ‫ب�‌الملیل‪.‬‬ ‫‌ی‬ ‫‪ -۶۱‬توسعه ّ‬ ‫‪ -۶۲‬ایجاد زمینه‌های الزم در جهت جلب رسمایه و توان علمی و تخصیص ایرانیان خارج از‬ ‫تأث� بر سیاست‌های نظام سلطه در دفاع از منافع میل‪.‬‬ ‫کشور در توسعه‌ی میل و ی‬ ‫ث‬ ‫حداک�ی از روش‌ها و ابزارهای دیپلمایس نوین و عمومی‪.‬‬ ‫‌گ�ی‬ ‫‪ -۶۳‬بهره ی‬

‫ امور علم‪ ،‬فناوری و نوآوری‬‫دستیا� به رتبه‌ی اول منطقه در علم و فناوری و تثبیت آن با اهتمام به تحقق‬ ‫‪-۷۴‬‬ ‫ب‬ ‫سیاست‌های کیل علم و فناوری‪.‬‬ ‫ن‬ ‫نوجوا�‪.‬‬ ‫‪ -۷۵‬اجرای سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش و تأکید بر دوران تحصییل کودیک و‬ ‫ت‬ ‫مهار� در نظام ش‬ ‫آموز� کشور‪.‬‬ ‫‪ -۷۶‬افزایش سهم آموزش‌های‬ ‫‪ -۷۷‬توسعه‌ی علوم پایه و تحقیقات بنیادی‪ ،‬نظریه‌پردازی و نوآوری در چارچوب‬ ‫سیاست‌های کیل علم و فناوری و نقشه‌ی جامع علمی کشور‪.‬‬ ‫ش‬ ‫پژوه� و فناوری جامع و کارآمد‪.‬‬ ‫‪ -۷۷-۱‬ساماندهی نظام میل آمار و اطالعات علمی‪،‬‬ ‫ن‬ ‫‪ -۷۷-۲‬تحول و ارتقاء علوم ن‬ ‫ن‬ ‫انسا� به‌ویژه تعمیق شناخت معارف دی� و مبا� انقالب‬ ‫اسالمی‪.‬‬ ‫‪ -۷۸‬تنظیم رابطه‌ی متقابل تحصیل با اشتغال و متناسب‌سازی سطوح و رشته‌های‬ ‫تحصییل با نقشه‌ی جامع علمی کشور و نیازهای تولید و اشتغال‪.‬‬ ‫‪ -۷۹‬ت‬ ‫گس�ش همکاری و تعامل فعال‪ ،‬سازنده و الهام‌بخش در حوزه‌ی علم و فناوری با‬ ‫معت� منطقه‌ای و ن‬ ‫جها� به‌ویژه جهان اسالم و توسعه‌ی‬ ‫سایر کشورها و مراکز علمی و نف� ب‬ ‫تجارت و صادرات محصوالت دانش‌بنیان‪.‬‬ ‫‪ -۸۰‬توسعه و ساماندهی نظام میل نوآوری و حمایت از پژوهش‌های مسأله‌محور و‬ ‫تجاری‌سازی پژوهش و نوآوری‪ ،‬و توسعه‌ی نظام جامع ی ن‬ ‫تأم� مایل در جهت پاسخ به نیاز‬ ‫اقتصاد دانش‌بنیان‪.‬‬

‫پیوست‬

‫گ‬ ‫ امور فرهن�‬‫‪ -۶۸‬تالش شایسته برای ی ن‬ ‫تبی� ارزش‌های انقالب اسالمی و دفاع مقدس و دستاوردهای‬ ‫جمهوری اسالمی‪.‬‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫‪ -۶۹‬ارائه و ترویج سبک زند� اسالمی – ایرا� و فرهنگ‌سازی درباره‌ی اصالح الگوی مرصف‬ ‫ت‬ ‫مقاوم�‪.‬‬ ‫و سیاست‌های اقتصاد‬ ‫گ‬ ‫گ‬ ‫‪ -۷۰‬اجرای نقشه‌ی مهندیس فرهن� کشور و تهیه‌ی پیوست فرهن� برای طرح‌های مهم‪.‬‬ ‫‪ -۷۱‬حمایت مادی و معنوی از ن‬ ‫ه�مندان‪ ،‬نوآوران‪ ،‬محققان و تولیدکنندگان آثار و‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫فرهن� و ن‬ ‫مقوم اخالق‪ ،‬فرهنگ و هویت اسالمی – ایرا�‪.‬‬ ‫محصوالت‬ ‫ه� ِی ّ‬ ‫گ‬ ‫ت‬ ‫‪ -۷۲‬حضور مؤثر نهادهای فرهن� دول� و مردمی در فضای مجازی به‌منظور توسعه و‬ ‫ترویج فرهنگ‪ ،‬مفاهیم و هویت اسالمی ‪ -‬ایر نا� و مقابله با تهدیدات‪.‬‬ ‫‪ -۷۳‬توجه ویژه به توسعه و تجیل مفاهیم‪ ،‬نمادها و شاخص‌های هویت اسالمی – ایرا�ن‬ ‫گ‬ ‫در ساختارهای سیایس‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و فرهن� کشور‪.‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫ق‬ ‫قضا�‬ ‫ امور حقو� و ی‬‫قوان� جز یا� به‌منظور ت ن‬ ‫‪ -۶۴‬بازنگری در ی ن‬ ‫کاس� از محکومیت به حبس و تبدیل آن به‬ ‫مجازات‌های دیگر و متناسب‌سازی مجازات‌ها با جرائم‪.‬‬ ‫‪ -۶۵‬بهبود بخشیدن به وضعیت زندان‌ها و بازداشتگاه‌ها‪.‬‬ ‫ئ‬ ‫قضا� مؤثر در ی ن‬ ‫تضم� حقوق مالکیت و استحکام قراردادها به‌منظور توسعه‌ی‬ ‫‪ -۶۶‬حمایت‬ ‫رسمایه‌گذاری بخش خصویص و رسمایه‌گذاری خارجی‪.‬‬ ‫‪ -۶۷‬توسعه‌ی ثبت رسمی اسناد و امالک و مالکیت‌های معنوی و ثبت رسمی مالکیت‌های‬ ‫کاداس� و ت‬ ‫ت‬ ‫گس�ش فناوری‌های نوین در‬ ‫دولت و مردم بر امالک و ارا�ض کشور در نظام‬ ‫ارائه‌ی خدمات ت‬ ‫ثب�‪.‬‬

‫‪143‬‬

‫‪144‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫پیوست‬

‫‪ -۱۲‬حمایت از تأسیس ش�کت‌های یغ� ت‬ ‫دول� برای رسمایه‌گذاری در فعالیت‌های اکتشاف‬ ‫ت‬ ‫(نه مالکیت)‪ ،‬بهره‌برداری و توسعه‌ی میادین نفت و گاز کشور به‌ویژه میادین مش�ک در‬ ‫چارچوب سیاست‌های کیل اصل ‪.۴۴‬‬ ‫ت‬ ‫‪ -۱۳‬افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر و نوین و گس�ش ین�وگاه‌های پراکنده و‬ ‫کوچک‌مقیاس‪.‬‬ ‫‪ -۱۴‬تحقق کامل هدفمندسازی یارانه‌ها در جهت افزایش تولید‪ ،‬اشتغال و بهره‌وری‪ ،‬کاهش‬ ‫شدت انرژی و ارتقاء شاخص‌های عدالت اجتماعی‪.‬‬ ‫‪ -۱۵‬واگذاری طرح‌های جمع‌آوری‪ ،‬مهار‪ ،‬ت‬ ‫کن�ل و بهره‌برداری از گازهای همراه تولید در‬ ‫کلیه‌ی میادین نفت و تأسیسات صنعت نفت به مردم‪.‬‬ ‫نج�ه‌ی ارزش صنعت نفت و گاز و توسعه‌ی‬ ‫‪ -۱۶‬افزایش ارزش‌افزوده از طریق تکمیل ز ی‬ ‫تولید کاالهای دارای بازدهی بهینه (بر اساس شاخص شدت مرصف انرژی)‪.‬‬ ‫پای� ت‬ ‫ت‬ ‫باالدس� و ی ن‬ ‫‌دس� نفت و گاز با تأسیس و تقویت‬ ‫‪ -۱۷‬دانش‌بنیان نمودن صنایع‬ ‫ز‬ ‫تجه�ات و انتقال فناوری‬ ‫ش�کت‌های دانش‌بنیان برای طراحی‪ ،‬مهندیس‪ ،‬ساخت‪ ،‬نصب ی‬ ‫خودکفا�‪.‬‬ ‫به‌منظور افزایش‬ ‫ی‬ ‫‪ -۱۸‬افزایش مستمر ض‬ ‫نها� از مخازن و چاه‌های نفت و گاز‪.‬‬ ‫برداشت‬ ‫و‬ ‫بازیافت‬ ‫یب‬ ‫�‬ ‫ی‬ ‫‪ -۱۹‬تقسیم کار و ی ن‬ ‫تعی� نقش میل در مناطق‪ ،‬استان‌ها‪ ،‬نواحی و سواحل و جزایر کشور با‬ ‫کیل مربوط‪ ،‬به‌منظور افزایش تولید ثروت میل‬ ‫رعایت الزامات آن در چارچوب سیاست‌های ِ‬ ‫ت‬ ‫روستا�‪.‬‬ ‫و حمایت دولت از رسمایه‌گذاری در مناطق کم� توسعه‌یافته و‬ ‫ی‬ ‫روستا� کشور برای تثبیت جمعیت و‬ ‫‪ -۲۰‬اتخاذ برنامه‌ها و اقدامات اجر یا� جهت توسعه‌ی‬ ‫ی‬ ‫روستا� و عشایری (کانون تولید و ارزش ن‬ ‫‌آفری�) با برنامه‌ریزی‬ ‫تشویق مهاجرت به مناطق‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫تعی� سهم واقعی در توزیع منابع‬ ‫و مدیریت بهینه در سطح میل‪ ،‬منطقه‌ای و محیل‪ ،‬ی‬ ‫و ارتقاء شأن و ن ز‬ ‫م�لت اجتماعی‪ ،‬ایجاد فرصت‌های جدید اقتصادی و حمایت‌های ویژه‬ ‫از فعالیت‌های کار ن‬ ‫آفری� و اشتغا ‌لز یا� مزیت‌دار بومی و مقاوم‌سازی تأسیسات و‬ ‫روستا� با تأکید بر بند ‪ ۹‬سیاست‌های کیل کشاورزی‪.‬‬ ‫زیرساخت‌ها و اماکن‬ ‫ی‬ ‫دریا� جنوب کشور در محور چابهار – خرمشهر با تأکید بر سواحل‬ ‫اقتصاد‬ ‫‪ -۲۱‬توسعه‌ی‬ ‫ی‬ ‫مکران‪.‬‬ ‫دستیا� به ض�یب ن‬ ‫جی� ‪۳۴/۰‬‬ ‫ای‬ ‫ر‬ ‫ب‬ ‫‌ریزی‬ ‫ه‬ ‫نام‬ ‫‪ -۲۲‬بر‬ ‫ب‬ ‫دریا� و ایجاد مناطق مهم اقتصادی در زمینه‌های دارای مزیت‪.‬‬ ‫‪ -۲۳‬توسعه‌ی بازارهای ی‬ ‫ت‬ ‫‌بخش رییل در توسعه‌ی حمل‌ونقل و ایجاد مزیت رقاب� برای آن‪.‬‬ ‫‪-۲۴‬‬ ‫ِ‬ ‫اولویت ِ‬ ‫‪ -۲۵‬توسعه‌ی حمل‌ونقل رییل باری با اولویت ی ز‬ ‫تجه� شبکه و پایانه‌های باری و اتصال‬ ‫ت‬ ‫صنع� و مبادی ورودی و خروجی مهم کشور‬ ‫شبکه به مراکز بزرگ اقتصادی‪ ،‬تجاری و‬ ‫و شبکه‌های رییل منطقه‌ای و ن‬ ‫جها� به‌ویژه کریدور شمال – جنوب با هدف توسعه‌ی‬ ‫صادرات و ترانزیت بار‪.‬‬ ‫ن‬ ‫‪ -۲۶‬افزایش نرخ رشد ارزش‌افزوده‌ی بخش‌های صنعت‪ ،‬معدن و صنایع معد� و افزایش‬ ‫صادرات محصوالت آن با اجرای سیاست‌های کیل صنعت و معدن‪.‬‬ ‫ت‬ ‫صنع� و خدمات وابسته به آن‪،‬‬ ‫‪ -۲۷‬دانش‌بنیان نمودن شیوه‌ی تولید و محصوالت‬ ‫نشان‌سازی تجاری و تقویت حضور در بازارهای منطقه و جهان‪.‬‬ ‫ت‬ ‫صنع� (از قبیل صنایع نفت‪ ،‬گاز‪ ،‬تپ�وشیمی‪،‬‬ ‫اه�دی‬ ‫‪ -۲۸‬اولویت دادن به حوزه‌های ر ب‬ ‫حمل‌ونقل‪ ،‬مواد ش‬ ‫پی�فته‪ ،‬ساختمان‪ ،‬فناوری اطالعات و ارتباطات‪ ،‬هوافضا‪ ،‬دریا‪ ،‬آب و‬ ‫ض‬ ‫ش‬ ‫کشاورزی) و افزایش �یب نفوذ فناوری‌های پی�فته در آنها‪.‬‬

‫ امور اجتماعی‬‫اه�د میل‬ ‫‪ -۳۹‬ارتقاء سالمت اداری و اقتصادی و مبارزه با فساد در این عرصه با تدوین ر ب‬ ‫مبارزه با فساد و تصویب ی ن‬ ‫قوان� مربوط‪.‬‬ ‫ن‬ ‫تأم� اجتماعی کشور‪.‬‬ ‫‪ -۴۰‬استقرار نظام جامع‪ ،‬یکپارچه‪ ،‬شفاف‪ ،‬کارآمد و چندالیه‌ی ی‬ ‫ئ‬ ‫خوداتکا� اقشار و گروه‌های محروم در برنامه‌های مربوط به رفاه و‬ ‫‪ -۴۱‬توانمند‌سازی و‬ ‫ین‬ ‫تأم� اجتماعی‪.‬‬ ‫ن‬ ‫تأم� اجتماعی پایه (شامل بیمه‌ی درمان‪،‬‬ ‫‪ -۴۲‬ارتقاء کیفیت و اصالح ساختار بیمه‌های ی‬ ‫گ‬ ‫گ‬ ‫بازنشست�‪ ،‬ازکارافتاد� و‪ )...‬برای آحاد مردم‪.‬‬ ‫‪ -۴۳‬اجرای سیاست‌های کیل سالمت با تصویب ی ن‬ ‫قوان� و مقررات الزم با تأکید بر‪:‬‬ ‫‪ -۴۳-۱‬تهیه‌ی پیوست سالمت برای ی ن‬ ‫قوان� مرتبط و طرح‌های کالن توسعه‌ای‪.‬‬ ‫‪ -۴۳-۲‬اصالح ساختار نظام سالمت بر اساس بند ‪ ۷‬سیاست‌های کیل سالمت‪.‬‬ ‫‪ -۴۳-۳‬ی ن‬ ‫تأم� منابع مایل پایدار برای بخش سالمت و توسعه‌ی کمی و کیفی بیمه‌های‬ ‫سالمت‪.‬‬ ‫‪ -۴۳-۴‬افزایش و بهبود کیفیت و ن‬ ‫ایم� خدمات و مراقبت‌های جامع و یکپارچه‌ی سالمت در‬ ‫بهداش� و ن‬ ‫ت‬ ‫درما� منطبق بر نظام سطح‌بندی و ارجاع‪.‬‬ ‫قالب شبکه‌ی‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫‪ -۴۴‬توسعه‌ی تربیت‌بد� و ورزش همگا�‪.‬‬ ‫‪ -۴۵‬فرهنگ‌سازی و ایجاد زمینه‌ها و ترتیبات الزم برای تحقق سیاست‌های کیل جمعیت‪.‬‬ ‫‪ -۴۶‬تقویت نهاد خانواده و جایگاه زن در آن و استیفای حقوق ش�عی و ن‬ ‫قانو� بانوان در‬ ‫همه‌ی عرصه‌ه‌ا و توجه ویژه به نقش سازنده‌ی آنان‪.‬‬

‫پیوست‬

‫ امور فناوری اطالعات و ارتباطات‬‫ت‬ ‫ت‬ ‫‪ -۳۲‬کسب جایگاه برتر منطقه در توسعه‌ی دولت الک�ونیک در بس� شبکه‌ی میل اطالعات‪.‬‬ ‫گ‬ ‫‪ -۳۳‬توسعه‌ی محتوا در فضای مجازی بر اساس نقشه‌ی مهندیس فرهن� کشور تا حداقل‬ ‫پنج برابر وضعیت ن‬ ‫کنو� و بومی‌سازی شبکه‌های اجتماعی‪.‬‬ ‫‪ -۳۴‬ایجاد‪ ،‬تکمیل و توسعه‌ی شبکه میل اطالعات و ی ن‬ ‫تأم� امنیت آن‪ ،‬تسلط بر دروازه‌های‬ ‫ورودی و خروجی فضای مجازی و پاالیش هوشمند آن و ساماندهی‪ ،‬احراز هویت و تحول‬ ‫در شاخص ترافییک شبکه به‌طوری‌که ‪ ۵۰‬درصد آن داخیل باشد‪.‬‬ ‫ت‬ ‫‌گ�ی از موقعیت ممتاز کشور با هدف تبدیل ایران به مرکز تبادالت پس� و ترافییک‬ ‫‪ -۳۵‬بهره ی‬ ‫ارتباطات و اطالعات منطقه و ت‬ ‫گس�ش حضور در بازارهای ی ن‬ ‫ب�‌الملیل‪.‬‬ ‫‪ -۳۶‬حضور مؤثر و هدفمند در تعامالت ی ن‬ ‫ب�‌الملیل فضای مجازی‪.‬‬ ‫ت‬ ‫زیرساخ� در حوزه‌ی فناوری اطالعات و ارتباطات تا‬ ‫‪ -۳۷‬افزایش سهم رسمایه‌گذاری‬ ‫رسیدن به سطح کشورهای برتر منطقه‪.‬‬ ‫فضا� با طراحی‪ ،‬ساخت‪ ،‬آزمون‪ ،‬پرتاب و بهره‌برداری از سامانه‌های‬ ‫‪ -۳۸‬توسعه‌ی فناوری ی‬ ‫ث‬ ‫حداک�ی از نقاط مداری کشور‪.‬‬ ‫فضا� و حفظ و بهره‌برداری‬ ‫ی‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫‪ -۲۹‬اولویت دادن به ی ن‬ ‫تأم� مواد مورد نیاز صنایع داخیل کشور با تأکید بر تکمیل ظرفیت‬ ‫ن‬ ‫نج�ه‌ی ارزش‌افزوده‌ی مواد معد� و اجرای بند ‪ ۳‬سیاست‌های کیل معدن‪.‬‬ ‫ز ی‬ ‫‪ -۳۰‬تدوین و اجرای سند جامع و نقشه‌ی راه تحول نظام استانداردسازی کشور و مدیریت‬ ‫کیفیت‪.‬‬ ‫‪ -۳۱‬استقرار نظام جامع و کارآمد آمار و اطالعات کشور‪.‬‬

‫‪145‬‬

‫‪146‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫‪ -۴۷‬اولویت دادن به ایثارگران انقالب اسالمی در تسهیالت مایل و فرصت‌ها و امکانات و‬ ‫گ‬ ‫مسئولیت‌های ت‬ ‫دول� در صحنه‌های مختلف فرهن� و اقتصادی‪.‬‬ ‫ن‬ ‫‪ -۴۸‬هویت ش‬ ‫‌بخ� به سیمای شهر و روستا و بازآفری� و روزآمدسازی معماری اسالمی –‬ ‫ایر نا�‪.‬‬ ‫پیشگ�ی و ت‬ ‫‌بخ� مناطق حاشیه ی ن‬ ‫کن�ل ناهنجاری‌های عمومی ش‬ ‫‪ -۴۹‬سامان ش‬ ‫‌نا� از آن‪.‬‬ ‫‌نش� و‬ ‫ی‬ ‫‪ -۵۰‬توسعه‌ی پایدار صنعت ایرانگردی به‌گونه‌ای که ایرانگردهای خارجی تا پایان برنامه‌ی‬ ‫ششم به حداقل پنج برابر افزایش یابد‪.‬‬ ‫گ‬ ‫‪ -۵۱‬حمایت از صنایع ت‬ ‫دس� و صیانت از یم�اث فرهن� کشور‪.‬‬

‫پیوست‬

‫ امور دفاعی و ت‬‫امنی�‬ ‫ن‬ ‫تأم� منافع و امنیت میل با‬ ‫‪ -۵۲‬افزایش توان دفاعی در تراز قدرت منطقه‌ای در جهت ی‬ ‫تخصیص حداقل ‪ ۵‬درصد بودجه‌ی عمومی کشور برای بنیه‌ی دفاعی‪.‬‬ ‫گ‬ ‫‪ -۵۳‬ارتقاء توان بازدارند� کشور با‪:‬‬ ‫‪ -۵۳-۱‬توسعه‌ی توان موشیک و فناوری‌ها و ظرفیت تولید سالح‌ها و ی ز‬ ‫تجه�ات عمده‌ی‬ ‫گ‬ ‫دفاعی برترساز با توان بازدارند� و متناسب با انواع تهدیدات‪.‬‬ ‫‪ -۵۳-۲‬ت‬ ‫گس�ش هوشمندانه و مصون‌سازی پدافند یغ�عامل با اجرای کامل پدافند یغ�عامل‬ ‫در مراکز ت‬ ‫حیا� و حساس کشور‪.‬‬ ‫سای�ی و ی ن‬ ‫سای�ی برای‬ ‫تأم� پدافند و امنیت ب‬ ‫‪ -۵۳-۳‬افزایش ظرفیت‌های قدرت نرم و دفاع ب‬ ‫زیرساخت‌های کشور در چارچوب سیاست‌های کیل مصوب‪.‬‬ ‫‪ -۵۴‬تقویت کمی و کیفی بسیج مستضعفان‪.‬‬ ‫‪ -۵۵‬ی ن‬ ‫تأم� امنیت پایدار مناطق مرزی با انسداد کامل نرم‌افزاری و سخت‌افزاری‪ ،‬توسعه‬ ‫ن‬ ‫مرزبا�‪ ،‬مشارکت‌دهی مرزنشینان در طرح‌های ت‬ ‫امنی�‪ ،‬توسعه‌ی‬ ‫و تقویت یگان‌های‬ ‫ت‬ ‫اطالعا� و تقویت دیپلمایس مرزی‪.‬‬ ‫فعالیت‌های‬ ‫‪ -۵۶‬برنامه‌ریزی برای کاهش جرم و جنایت با هدف کاهش ‪ ۱۰‬درصدی ساالنه‌ی مصادیق‬ ‫مهم آن‪.‬‬ ‫‪ -۵۷‬مبارزه‌ی همه‌جانبه با مواد مخدر و روان‌گردان‌ها در چارچوب سیاست‌های کیل ابالغی‬ ‫و مدیریت مرصف با هدف کاهش ‪ ۲۵‬درصدی اعتیاد تا پایان برنامه‪.‬‬ ‫پیشگ�ی و مقابله با قاچاق کاال و ارز از مبادی ورودی تا محل عرضه‌ی آن در بازار‪.‬‬ ‫‪-۵۸‬‬ ‫ی‬ ‫ امور سیاست خارجی‬‫‪ -۵۹‬حفظ و افزودن بر دستاوردهای سیایس جمهوری اسالمی در منطقه‌ی آسیای جنوب‬ ‫غر�‪.‬‬ ‫ب‬ ‫‪ -۶۰‬اولویت دادن به دیپلمایس اقتصادی با هدف توسعه‌ی رسمایه‌گذاری خارجی‪ ،‬ورود‬ ‫به بازارهای ن‬ ‫ت‬ ‫مقاوم� و سند‬ ‫دستیا� به فناوری برای تحقق اهداف اقتصاد‬ ‫جها� و‬ ‫ب‬ ‫چشم‌انداز‪.‬‬ ‫کمی و کیفی رسانه‌های فرامرزی با زبان‌های رایج ی ن‬ ‫ب�‌الملیل‪.‬‬ ‫‌ی‬ ‫‪ -۶۱‬توسعه ّ‬ ‫‪ -۶۲‬ایجاد زمینه‌های الزم در جهت جلب رسمایه و توان علمی و تخصیص ایرانیان خارج از‬ ‫تأث� بر سیاست‌های نظام سلطه در دفاع از منافع میل‪.‬‬ ‫کشور در توسعه‌ی میل و ی‬ ‫ث‬ ‫حداک�ی از روش‌ها و ابزارهای دیپلمایس نوین و عمومی‪.‬‬ ‫‌گ�ی‬ ‫‪ -۶۳‬بهره ی‬

‫ امور علم‪ ،‬فناوری و نوآوری‬‫دستیا� به رتبه‌ی اول منطقه در علم و فناوری و تثبیت آن با اهتمام به تحقق‬ ‫‪-۷۴‬‬ ‫ب‬ ‫سیاست‌های کیل علم و فناوری‪.‬‬ ‫ن‬ ‫نوجوا�‪.‬‬ ‫‪ -۷۵‬اجرای سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش و تأکید بر دوران تحصییل کودیک و‬ ‫ت‬ ‫مهار� در نظام ش‬ ‫آموز� کشور‪.‬‬ ‫‪ -۷۶‬افزایش سهم آموزش‌های‬ ‫‪ -۷۷‬توسعه‌ی علوم پایه و تحقیقات بنیادی‪ ،‬نظریه‌پردازی و نوآوری در چارچوب‬ ‫سیاست‌های کیل علم و فناوری و نقشه‌ی جامع علمی کشور‪.‬‬ ‫ش‬ ‫پژوه� و فناوری جامع و کارآمد‪.‬‬ ‫‪ -۷۷-۱‬ساماندهی نظام میل آمار و اطالعات علمی‪،‬‬ ‫ن‬ ‫‪ -۷۷-۲‬تحول و ارتقاء علوم ن‬ ‫ن‬ ‫انسا� به‌ویژه تعمیق شناخت معارف دی� و مبا� انقالب‬ ‫اسالمی‪.‬‬ ‫‪ -۷۸‬تنظیم رابطه‌ی متقابل تحصیل با اشتغال و متناسب‌سازی سطوح و رشته‌های‬ ‫تحصییل با نقشه‌ی جامع علمی کشور و نیازهای تولید و اشتغال‪.‬‬ ‫‪ -۷۹‬ت‬ ‫گس�ش همکاری و تعامل فعال‪ ،‬سازنده و الهام‌بخش در حوزه‌ی علم و فناوری با‬ ‫معت� منطقه‌ای و ن‬ ‫جها� به‌ویژه جهان اسالم و توسعه‌ی‬ ‫سایر کشورها و مراکز علمی و نف� ب‬ ‫تجارت و صادرات محصوالت دانش‌بنیان‪.‬‬ ‫‪ -۸۰‬توسعه و ساماندهی نظام میل نوآوری و حمایت از پژوهش‌های مسأله‌محور و‬ ‫تجاری‌سازی پژوهش و نوآوری‪ ،‬و توسعه‌ی نظام جامع ی ن‬ ‫تأم� مایل در جهت پاسخ به نیاز‬ ‫اقتصاد دانش‌بنیان‪.‬‬

‫پیوست‬

‫گ‬ ‫ امور فرهن�‬‫‪ -۶۸‬تالش شایسته برای ی ن‬ ‫تبی� ارزش‌های انقالب اسالمی و دفاع مقدس و دستاوردهای‬ ‫جمهوری اسالمی‪.‬‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫‪ -۶۹‬ارائه و ترویج سبک زند� اسالمی – ایرا� و فرهنگ‌سازی درباره‌ی اصالح الگوی مرصف‬ ‫ت‬ ‫مقاوم�‪.‬‬ ‫و سیاست‌های اقتصاد‬ ‫گ‬ ‫گ‬ ‫‪ -۷۰‬اجرای نقشه‌ی مهندیس فرهن� کشور و تهیه‌ی پیوست فرهن� برای طرح‌های مهم‪.‬‬ ‫‪ -۷۱‬حمایت مادی و معنوی از ن‬ ‫ه�مندان‪ ،‬نوآوران‪ ،‬محققان و تولیدکنندگان آثار و‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫فرهن� و ن‬ ‫مقوم اخالق‪ ،‬فرهنگ و هویت اسالمی – ایرا�‪.‬‬ ‫محصوالت‬ ‫ه� ِی ّ‬ ‫گ‬ ‫ت‬ ‫‪ -۷۲‬حضور مؤثر نهادهای فرهن� دول� و مردمی در فضای مجازی به‌منظور توسعه و‬ ‫ترویج فرهنگ‪ ،‬مفاهیم و هویت اسالمی ‪ -‬ایر نا� و مقابله با تهدیدات‪.‬‬ ‫‪ -۷۳‬توجه ویژه به توسعه و تجیل مفاهیم‪ ،‬نمادها و شاخص‌های هویت اسالمی – ایرا�ن‬ ‫گ‬ ‫در ساختارهای سیایس‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و فرهن� کشور‪.‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫ق‬ ‫قضا�‬ ‫ امور حقو� و ی‬‫قوان� جز یا� به‌منظور ت ن‬ ‫‪ -۶۴‬بازنگری در ی ن‬ ‫کاس� از محکومیت به حبس و تبدیل آن به‬ ‫مجازات‌های دیگر و متناسب‌سازی مجازات‌ها با جرائم‪.‬‬ ‫‪ -۶۵‬بهبود بخشیدن به وضعیت زندان‌ها و بازداشتگاه‌ها‪.‬‬ ‫ئ‬ ‫قضا� مؤثر در ی ن‬ ‫تضم� حقوق مالکیت و استحکام قراردادها به‌منظور توسعه‌ی‬ ‫‪ -۶۶‬حمایت‬ ‫رسمایه‌گذاری بخش خصویص و رسمایه‌گذاری خارجی‪.‬‬ ‫‪ -۶۷‬توسعه‌ی ثبت رسمی اسناد و امالک و مالکیت‌های معنوی و ثبت رسمی مالکیت‌های‬ ‫کاداس� و ت‬ ‫ت‬ ‫گس�ش فناوری‌های نوین در‬ ‫دولت و مردم بر امالک و ارا�ض کشور در نظام‬ ‫ارائه‌ی خدمات ت‬ ‫ثب�‪.‬‬

‫‪147‬‬

‫‪148‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫پیوست ‪ :3‬آخرین گزارش موسسه‌ اکونومیست در مورد ایران‬ ‫ت‬ ‫مدیری� تحليل محيطی (سيایس‪ -‬اقتصادی) ايران‬ ‫خالصه‬

‫پیوست‬

‫•روحـ ن‬ ‫ـا� جهــت مذاكـرات هســتهای و توســعه رسمايــه گــذاری خارجــی از يــك‌ســو و مخالــف‬ ‫برخــی از تندروهــا بــا ايجــاد توافــق و پيونــد مجــدد ايـران بــا جهــان‪ ،‬بــه صــورت فرآينــدای‬ ‫دو قطـ بـی خواهــد شــد‪.‬‬ ‫•بــا عــدم اح ـراز صالحيــت نامزدهــای اصــاح طلــب‪ ،‬پيشـ ن‬ ‫ـبي� می‌شــود كــه رای دهنــدگان‬ ‫معتــدل راي هــای خــود را بــه نفــع محافظــه كاران عملگـرا تغيـري دهنــد‪ .‬لــذا بــه نظر يم�ســد‬ ‫مجلــس تآ� نســبتا بــا رئيــس جمهــور همـراه باشــد‪.‬‬ ‫•بــا توجــه بــه چالــش اقتصــادی موجــود بــه علــت قيمــت پاي ـي ن نفــت‪ ،‬دولــت بــا قــوای‬ ‫تمــام بــه دنبــال رفــع كامــل تحريم‌هــا و ايجــاد تحــرك در رسمايــه گــذاری در داخــل كشــور‬ ‫بــا تمركــز در بخــش نفــت و گاز و زيرســاخت اســت‪.‬‬ ‫•پيــش بيـ نـی رشــد اي ـران در ســال ‪ 2016-17‬و ‪ 2017-18‬بــه ترتيــب ‪ 4.5‬درصــد و ‪ 5.4‬درصــد‬ ‫بازنگــری شــده اســت‪ .‬انتظــار م ـري ود نــرخ رشــد در دوره پيــش بيـ نـی بــه م ـيز ان ‪ 5‬درصــد‬ ‫بـ ق‬ ‫ـا� بمانــد‪.‬‬ ‫•بــا حــذف تحريم‌هــا و ايجــاد ثبــات در قيمــت ارز مـيز ان تــورم در دوره پيــش بيـ نـی كاهــش‬ ‫مي‌يابــد‪ .‬اگرچــه افزايــش تقاضــا مانــع از رشــد تــك رقمــی قيمت‌هــا خواهــد شــد‪.‬‬ ‫•انتظــار مـري ود كــه نــرخ ارز رســمی بــه رونــد نــزویل خــود در برابــر دالر آمريــكا ادامــه دهــد‪.‬‬ ‫بــا ايــن وجــود‪ ،‬توافــق هســته‌ای اعتمــاد را در ريــال ايـران افزايــش داده و فاصلــه بـي ن نــرخ‬ ‫ارز رســمی و يغ�رســمی بــازار را كاهــش خواهــد داد‪.‬‬ ‫•بــا توجــه بــه پيــش بيـ نـی كاهــش بيشـ تـر در قيمــت نفــت‪ ،‬چشــم‪-‬انداز حســاب جــاری ايـران‬ ‫ضعيف‌تــر خواهــد بــود‪ .‬پيــش بيـ نـی می‌شــود كــه حســاب جــاری در ســال ‪ 2019-20‬بــا كــری‬ ‫مواجــه خواهــد شــد كــه از ســال ‪ 1998‬بــا آن مواجــه نبــوده اســت‪.‬‬ ‫مروری بر اخبار‬ ‫•ســازمان جهـ ن‬ ‫ـا� انــرژی اتمــی در ‪ 16‬ژانويــه پيــاده ســازی تعهــدات اوليــه توســط ايـران را بــر‬ ‫اســاس توافقــات جــوالی ‪ 2015‬تاييــد كــرد و ايــن امــر باعــث رفــع تحريم‌هــای ايـران توســط‬ ‫آمريــكا‪ ،‬اتحاديــه اروپــا و ســارمان ملــل شــده اســت‪.‬‬ ‫•رئيــس جمهــور چــي ن بــه عنــوان ش‬ ‫بخــی از برنامــه ســفر بــه خاورميانــه از ايــران ديــدار‬ ‫داشــت‪ .‬در طــول ســفر‪ ،‬آشــكار شــد كــه چ ـي ن اي ـران را در ســاخت دو ن ـري وگاه اتمــی يــاری‬ ‫خواهــد كــرد‪.‬‬ ‫•ديــدار رئيــس جمهــور ايــران از كشــورهای ايتاليــا و فرانســه‪ ،‬اثبــات برهــم زدن تعــادل‬ ‫ســيایس جهـ ن‬ ‫ـا� بــوده و در طــی ايــن ســفر در بخشــهای هيدروكربــن‪ ،‬فلـزات‪ ،‬حمــل و نقــل‬ ‫و خــودرو توافقـ ت‬ ‫ـا� در حــدود ‪ 50‬ميليــارد يــورو (‪ 55‬ميليــارد دالر) بــه امضــای طرف ـي ن رســيد‪.‬‬ ‫ن‬ ‫•در ابتــدای مــاه فوريــه‪ ،‬جامعــه جهــا� ارتباطــات مــایل بـي ن بانــی (ســوئيفت) اعــام كــرد‬ ‫كــه بانكهــای اي ـر نا� مجــدداً بــه سيســتم ســوئيفت متصــل شــده و ميتوانــد از امكانــات آن‬ ‫بهره‌بــرداری نمايــد‪.‬‬

‫پیوست‬

‫ين‬ ‫تضم� پياده سازی كامل برنامه جامع اقدام‬ ‫در كوتاه‌ مدت الويت سياست خارجی ايران در‬ ‫ت‬ ‫اروپا� خواهد بود‪" .‬روز اجرای‬ ‫مش�ك و مشايعت در برداشته شدن تحريم‌های‬ ‫آمريكا� و ي‬ ‫ي‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫رفع تحريم‌ها" دقيقاً پس از تاييد آژانس يب� الملیل انرژی اتمی در ‪ 16‬ژانويه مب� بر پياده‬ ‫سازی كامل تعهدات اوليه توسط ايران در چارچوب برنامه جامع اقدام ت‬ ‫مش�ك (كه شامل‬ ‫انتقال ‪ 11000‬كيلوگرم اورانيوم ن‬ ‫دسام� و طراحی‬ ‫غ� شده از ايران به روسيه در انتهای ماه‬ ‫ب‬ ‫مجدد راكتور آب ي ن‬ ‫سنگ� اراك در ابتدای ژانويه است) فرارسيد‪.‬‬ ‫م� ن‬ ‫ن‬ ‫روحا� پس از رفع تحريم‌ها رسيعاً به دنبال جذب رسمايه مي باشد كه شامل يز‬ ‫با� از‬ ‫آقای‬ ‫ن‬ ‫چ� و سپس آغاز ديدارهای ايتاليا و فرانسه ايشان است كه در حدود ‪ 55‬ميليارد‬ ‫جمهور‬ ‫ئيس‬ ‫ر‬ ‫ي‬ ‫عل�غم گرمی روابط ايران و اتحاديه اروپا‪،‬‬ ‫دالر تفاهمنامه كسب و كار به امضاء رسيده است‪ .‬ي‬ ‫نم�ود كه برنامه جامع اقدام ت‬ ‫مش�ك با توجه به وجود دو اولويت متضاد در منطقه‬ ‫انتظار ي‬ ‫چشمگ�ی در روابط ديپلماتيك ايران و اياالت متحده گردد‪.‬‬ ‫تغي�‬ ‫ي‬ ‫(ارسائيل و سوريه) منجر به ي‬ ‫ين‬ ‫ين‬ ‫تحس� ايران توسط آمريكا به خاطر همكاری در توافق هستهای و معاوضه‬ ‫همچن�‪ ،‬با وجود‬ ‫ن‬ ‫ندا�‪-‬ها‪ ،‬اما در ماه ژانويه اين كشور ايران را بخاطر آزمايش موشك‌های بالستيك تهديد‬ ‫ز ي‬ ‫به دامنه‌ای از تحريم‌ها كرد‪ .‬ماندگاری اين امر و تحريم‌های هسته‪-‬ای و ساير تحريم‌های‬ ‫ن‬ ‫ن� يز‬ ‫پشتيبا� ايران از تروريسم) يز‬ ‫م�ان‬ ‫‌ها� كه دليل‬ ‫يغ�هسته‌ای آمريكا (بخصوص تحريم ي‬ ‫آمريكا� را در ايران حداقل خواهد نمود‪.‬‬ ‫رسمايه‌گذاری ش�كت‌های‬ ‫ي‬ ‫رابطه ايران با همسايه‌گان منطقه بويژه عربستان سعودی به شدت در فضای بياعتمادی به‬ ‫مي�د‪ .‬دولت سعودی از برنامه هسته‌ای ايران و منافع متضاد در جنگهای سوريه و يمن‬ ‫رس ب‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫عربستا�‪ ،‬محكوم شدن‬ ‫هولناك است‪ .‬اين انزجار در ژانويه پس از اعدام روحا� شيعه‬ ‫ي‬ ‫ره�ی ايران و يورش به سفارت عربستان در تهران به اوج خود رسيد‪ .‬در‬ ‫اين اعدام توسط ب‬ ‫مقابل‪ ،‬دولت عربستان ارتباط سيایس خود را با تهران قطع كرده و احيای اين ارتباط تا مد�ت‬ ‫نامحتمل است‪ .‬اما همكاری اين دو كشور بر رس حل مناقشات موجود در سوريه بخصوص‬ ‫حضور دو طرف در گفتگوهای سيایس بينالملیل يپ�امون پايان دادن به جنگ داخیل سوريه‪،‬‬ ‫بسيار محتمل است‪ .‬در حایل كه برخورد نظامی ميان ارسائيل و ايران در مورد برنامه هسته‌ای‬ ‫ن‬ ‫پشتيبا� و حمايت خود را‬ ‫همچنان نامحتمل می‌باشد اما نميتوان به صورت كیل رد كرد‪ .‬ايران‬ ‫ين‬ ‫فلسط� و حزبا‪ ...‬لبنان كه باعث اعمال فشار بر ارسائيل ميشوند‪،‬‬ ‫‌ها� مانند حماس‬ ‫از گروه ي‬ ‫كم نخواهد كرد‪.‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫چشم انداز ‪2016-20‬‬ ‫روابط ي ن‬ ‫ب� الملل‬

‫‪149‬‬

‫‪150‬‬

‫شاخص دمكرایس‪ :‬ايران‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫ش ــاخص دمك ـرایس ش‬ ‫ن�ي ــه اكونوميس ــت در س ــال ‪ 2015‬ب ـرای اي ـران رتب ــه ‪ 156‬از ‪ 167‬كش ــور‬ ‫را در نظــر گرفتــه اســت و ايــن كشــور را در زمــره كشــورهای "اقتدارگــرا" جــای داده‬ ‫اس ــت ك ــه ‪ 12‬كش ــور از ‪ 20‬كش ــور اقتدارگ ـرا در منطق ــه خاورميان ــه و ش ــمال آفريق ــا ق ـرار‬ ‫گرفت ه‌ان ــد‪ .‬اي ـران نم ـرات ضعيف ــی را در ف راين ــد انتخاب ــات و آزادی‌ه ــای م ـ ن‬ ‫ـد� اخ ــذ ك ــرده‬ ‫اس ــت‪.‬‬ ‫نها�‬ ‫نمره ی‬

‫نها�‬ ‫رتبه ی‬

‫پیوست‬

‫روند‌ سياست‌ها‬ ‫بــا توجــه بــه چالــش اقتصــادی موجــود بــه علــت قيمــت پايـي ن نفــت‪ ،‬دولــت بــا قــوای تمــام‬ ‫بــه دنبــال رفــع كامــل تحريم‌هــا و ايجــاد تحــرك در رسمايــه گــذاری در داخــل كشــور بــا‬ ‫ش‬ ‫بخــی از‬ ‫تمركــز در بخــش نفــت و گاز‪ ،‬زيرســاخت و مونتــاژ خــودرو اســت‪ .‬بــه عنــوان‬ ‫پيشـ بـرد ايــن امــر‪ ،‬در مــاه ژانويــه آقــای روحـ ن‬ ‫ـا� تفاهمنامــه و قراردادهـ يـا� بــه ارزش تجميعــی‬ ‫‪ 55‬ميليــارد دالر شــامل خريــد ‪ 118‬هواپيمــای مســافربري‪ ،‬ارتقــاء شــبكه ريــی و فرودگاهــی‬ ‫كشــور و احيــای ســاخت خــودرو را بــا ش�كت‌هــای ايتاليـ يـا� و فرانســوی بــه امضــا رســانيده‬ ‫ن‬ ‫پيشــبي� ميشــود تالش‌هــا در جــذب رسمايه‌هــای جديــد همســو بــا فعاليت‌هــای‬ ‫اســت‪.‬‬ ‫ن‬ ‫مربــوط بــه بروزرســا� برنامــه حفــظ و ارتقــاء رسمايــه‌گــذاری خارجــی در ســال ‪ 2002‬قـرار گـري د‬ ‫تــا در رسمايــه گــذاری خارجــی در بخــش غ ـري نفـ تـی ترسيــع گــردد‪ .‬بازبيـ نـی قوان ـي ن كســب و‬ ‫نفــی از طريــق اجــرای «قــرارداد ت‬ ‫پي�فــت مهمــی را در بخــش ت‬ ‫كار ش‬ ‫نفــی يكپارچــه» باعــث‬ ‫شــده كــه جانش ـي ن قالــب ق ـرارداد بيــع متقابــل پيش ـي ن خواهــد شــد‪ .‬ايــن ق ـرارداد نســبت‬ ‫بــه ق ـرارداد پيش ـي ن از دوره زمـ ن‬ ‫ـا� بلندتــری برخــوردار بــوده و ب ـرای ش�كت‌هــا جهــت توليــد‬ ‫و ســود حداك ـرث ی ايجــاد انگ ـيز ه مينمايــد‪ .‬بــه عــاوه‪ ،‬اي ـران بــه دنبــال قراردادهــای ســاخت‪-‬‬ ‫بهرهـ بـرداری ‪ -‬واگــذاری ب ـرای پروژهــای زيرسـ ت‬ ‫ـاخ� خــود ميباشــد‪.‬‬ ‫اكونوميســت بــا توجــه بــه ش�ايــط موجــود پيشـ ن‬ ‫ـبي� مي‪-‬كنــد كــه هــدف دولــت ب ـرای جــذب‬ ‫رسماي‌هــای در حــدود ‪ 30‬تــا ‪ 50‬ميليــارد دالر در ســال (شــامل ‪ 100‬ميليــارد دالر رسمايــه گــذاری‬ ‫در بخــش هيدروكربــن تــا ســال ‪ )2021‬كامــا خوشــبينانه بــوده و بــه دليــل قيمــت پايـي ن نفــت‬ ‫ايــن امــر تشــديد خواهــد شــد‪.‬‬

‫سياست پویل‬ ‫بانــك مركــزی بــه دنبــال پايــداری در نــرخ ارز بــاال و در ع ـي ن حــال پاي ـي ن‌آوردن نــرخ تــورم‬ ‫اســت‪ .‬ايــن امــر باعــث فشــار مضاعــف بــر بانــك مركــزی بـرای احيــای اقتصــاد ايـران همزمــان‬ ‫بــا قيمــت پايـي ن نفــت ميباشــد‪ .‬تاكنــون‪ ،‬سياســتهای انبســاطي‪ -‬بويــژه كاهــش الزامــات ذخـري ه‬ ‫بانكهــای تجــاری و نــرخ ســود در مــاه اكتـ بـر‪ -‬منجــر بــه فشــار تورمــی جديــد نشــده اســت‪.‬‬ ‫انتظــار م ـي‌رود رونــد كاهـ شـی نــرخ بهــره تــا ســال ‪ 2017‬متوقــف گــردد و پــس از اين‌كــه تاثـري‬ ‫اقتصــادی رفــع تحريم‌هــا ارزيـ بـا� شــد‪ ،‬سياســت انبســاطی پــویل توســعه بيشـ تـر خواهــد‬ ‫يافــت‪ .‬همچنـي ن بانــك مركــزی اصــاح بخــش بانــی را كــه نيــاز بــه بازســازی اســایس دارد را در‬ ‫الويــت ق ـرار خواهــد داد؛ درحالي‌كــه ش‬ ‫پي�فــت در ايــن موضــوع آرام خواهــد بــود‪.‬‬

‫پیوست‬

‫در نگاهــی خوشــبينانه‪ ،‬رفــع تحريم‌هــا تحــت برنامــه جامــع توافــق هســته‌ای قــدرت مــایل‬ ‫دولــت را از ‪ 2016-17‬افزايــش خواهــد داد‪ .‬ايــن امــر در ابتــدا توســط ثــروت حاصــل از صادرات‬ ‫نفت‌هــای ذخــري ه شــده ايــران و برگشــت پول‌هــای بلوكــه شــده ايــران (حــدود ‪ 32‬ميليــارد‬ ‫گ‬ ‫دالر توســط بانــك مركــزی تخمـي ن زده شــده اســت) تامـي ن خواهــد شــد‪ ،‬اگرچــه حجــم بــزر�‬ ‫از ايــن پــول در صنــدوق ذخـري ه ارزی بانــك مركــزی ق ـرار خواهــد گرفــت‪ .‬آقــای روحـ ن‬ ‫ـا� نـيز‬ ‫ـمگ�‬ ‫متعهــد بــه اســتفاده از ايــن درآمــد مــازاد در ارتقــاء زيرســاخت‌های ايـران و افزايــش چشـ ي‬ ‫ن‬ ‫پيشــبي� ميشــود‬ ‫ابتــدا�‪،‬‬ ‫رسمايــه گــذاری هســتند‪ .‬در نتيجــه‪ ،‬بعــد از عبــور از دوســال‬ ‫ي‬ ‫كمبــود مــایل در ســال ‪ 2018-19‬به‌آرامــی افزايــش يافتــه و در ســال‌های ‪ 2018 -20‬به‌مقــدار‬ ‫متوســط ‪ 3.5‬درصــد توليــد ناخالــص داخــی برســد‪ .‬درمقابــل‪ ،‬دولــت در جســتجوی افزايــش‬ ‫درآمــد يغ�نفـ تـی ماننــد افزايــش م ـيز ان ماليــات و اصــاح نظــام يارانه‌هــا اســت‪.‬‬ ‫هنــوز در اي ـران كمبــود شــفافيت مــایل وجــود دارد‪ ،‬به‌عنــوان مثــال عمليات‌هــای صنــدوق‬ ‫توســعه مــی كــه بــه مـيز ان ‪ 62‬ميليــارد دالر گـزارش شــده اســت‪ ،‬به‌نــدرت آشــكار ميگــردد‪ .‬در‬ ‫صــورت لــزوم‪ ،‬دولــت بـرای جـ بـران كــری مــایل بــه قرض‌گرفـ ت ن‬ ‫ك هــای داخــی ادامــه‬ ‫ـ� از بانـ ‌‬ ‫خواهــد داد‪ .‬چـرا كــه بازارهــای بدهــی بـي ن الملــی حـ تـی پــس از رفــع تحريم‌هــا نـيز تــا مــد�ت‬ ‫بــر روی ايـران بســته خواهنــد بــود‪.‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫سياست مایل‬

‫‪151‬‬

‫‪152‬‬

‫مفروضات ي ن‬ ‫ب� الملیل‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫پیوست‬ ‫متغ�های مایل‬ ‫ی‬

‫رشد اقتصادی‬

‫ت‬ ‫رسيع�يــن رشــد را در خاورميانــه و آفريقــای‬ ‫انتظــار مــی‌رود در ســالهای ‪ 2016-20‬ايــران‬ ‫يز‬ ‫شــمایل داشــته باشــد‪ .‬در بازنگــری اخـري اكونوميســت مـ ان رشــد ايـران در ســال ‪ 2016-17‬بــه‬ ‫ـبي� ميگــردد‪ .‬در� ديــدار موفــق آقــای روحـ ن‬ ‫مقــدار ‪ 4.5‬درصــد پيشـ ن‬ ‫ـا� از ايتاليــا و فرانســه‪،‬‬ ‫پ‬ ‫اكونوميســت نــرخ رشــد باالتــری را در حــدود ‪ 5.4‬درصــد بـرای ســال ‪ 2017-18‬بــه دليــل امضــای‬ ‫تفاهمنامه‌هــای همــكاری پيشـ ن‬ ‫ـبي� مي‌كنــد‪ .‬در آينــده نزديــك‪ ،‬انتظــار م ـي‌رود كــه صــادرات‬ ‫نفـ تـی اي ـران كــه به‌علــت تحريــم نصــف شــده بــود‪ ،‬در انتهــای ســال ‪ 2016‬چ ـيز ی در حــدود‬ ‫‪700‬هـزار بشــكه در روز عايـــــدی داشـــته باشــد و طــی ســال‌های ‪ 2017-20‬نـيز افزايــش بيشـ تـری‬ ‫گ‬ ‫وجــود خواهــد داشــت‪ ،‬امــا مقــدار افزايــش كام ـا ً بســت� دارد كــه اي ـران چقــدر در جــذب‬ ‫نفــی بــي ن الملــی در حــوزه ت‬ ‫پي�فتــه ش�كت‌هــای ت‬ ‫رسمايــه و تكنولــوژی ش‬ ‫نفــی خــود موفــق‬ ‫باشــد‪( .‬توافــق بــا ش�كــت توتــال فرانســه در مــاه ژانويــه ب ـرای كشــف فرصت‌هــای توســعه‬ ‫ق‬ ‫مشــو� بــرای ايــن هــدف باشــد‪ ).‬بــه ويــژه مــيز ان رسمايــه‬ ‫و اكتشــاف در ايــران مي‌توانــد‬ ‫گــذاری در بخــش گازی ايـران كــه تــا بــه حــال كمـ تـر مــورد بهــره بــرداری قرارگرفتــه نـيز ميتوانــد‬ ‫ـمگ�ی افزايــش يابــد‪.‬‬ ‫به‌صــورت چشـ ي‬ ‫اگرچــه قيمــت پايــي ن نفــت از ورود يــك رسمايــه كالن و بــادآورده ت‬ ‫نفــی در كوتاه‌مــدت‬ ‫جلوگ ـري ی ميكنــد‪ ،‬ویل رفــع تحريم‌هــا در بخــش مــایل (بــه خصــوص پيوسـ ت ن‬ ‫ـ� مجــدد اي ـران‬ ‫بــه شــبكه ســوئيفت)‪ ،‬ش�ايــط را بـرای تجــارت عمومــی و رسمايــه گــذاری تســهيل كــرده و بسـ تـر‬ ‫را بـرای رشــد قابــل مالحظــه در بخــش يغ�نفـ تـی آمــاده ميســازد‪ .‬بــا حركــت جديــد در اقتصــاد‬ ‫و افزايــش مخــارج دولــت از ‪ ،2017-18‬مــرف خصــویص (ماننــد رشــد واردات) نــيز رشــد‬ ‫خواهــد داشــت‪.‬‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫دركل ثــروت هيدروكربــی اي ـران‪ ،‬تنــوع اقتصــادی و جمعيــی آن و توافــق جامــع هســته‌ای‬ ‫مي‌توانــد قاصــدی بـرای بازگشــت ايـران بــه رونــد واقعــی نــرخ رشــد توليــد ناخالــص داخــی‬ ‫در حــدود ‪ %5‬باشــد‪ .‬امــا‪ ،‬بــه علــت وجــود محيــط پرچالــش كســب و كار در اي ـران و قيمــت‬ ‫پايــدار پاي ـي ن نفــت‪ ،‬همچنــان ايــن رشــد كمـ تـر از پتانســيل آن خواهــد بــود‪.‬‬

‫‪153‬‬

‫نرخ ارز‬

‫در جوالی ‪ ،2013‬بانك مركزی نرخ ارز رسمی جديد برابر ‪ 25000‬ريال = ‪ 1‬دالر را اعالم نمود كه‬ ‫ت‬ ‫ضعيف� شده به‬ ‫يك نت�زيل اسایس قيمت پویل از ‪ 12260‬ريال = ‪ 1‬دالر بود‪ .‬اين نرخ به مرور‬ ‫طوری كه نرخ رسمی در حال ض‬ ‫حا� نزديك به نرخ بازار يغ�رسمی بوده و در حدود ‪-37000‬‬ ‫‪ 35000‬ريال = ‪ 1‬دالر ميباشد‪ .‬پيش ن‬ ‫بي� می‌شود فاصله ي ن‬ ‫ماب� قيمت رسمی و يغ�رسمی دالر‬ ‫ت‬ ‫كم� شده و نرخ رسمی همچنان به روند نزویل خود در برابر دالر ادامه داده و از سوی ديگر‬ ‫توافقات هسته‌ای اعتماد به نفس را در ريال افزايش دهد‪ .‬توانمندی بانك مركزی در مديريت‬ ‫دستيا� به ارزهای بلوكه شده در خارج از ايران ميبايست بهبود يابد‪.‬‬ ‫نرخ ارز به محض‬ ‫ب‬

‫بخش خارجی‬

‫‌بي� اكونوميست در مورد كاهش ت‬ ‫به دنبال بازنگری پيش ن‬ ‫بيش� در قيمت نفت‪ ،‬انتظار يم�ود‬ ‫كه حساب جاری ايران ضعيف‌تر شود‪ .‬اين در حایل است كه ت‬ ‫ح� با افزايش رشد واردات‪ ،‬با‬ ‫ن‬ ‫پشتيبا� افزايش صادرات يغ� ت‬ ‫نف� شامل تپ�وشيمي‪ ،‬خودرو و نساجي‪ ،‬حساب تجاری مثبت‬ ‫ق‬ ‫ت‬ ‫خدما� در بخش خارجی به‌دليل افزايش يز‬ ‫م�ان واردات‬ ‫با� خواهد ماند‪ .‬افزايش بدهي‌های‬ ‫چشمگ� ش�كت‌های ت‬ ‫نف� خارجی در ايران باعث‬ ‫و افزايش بدهي‌های درآمدی به علت حضور‬ ‫ي‬ ‫يكاال� خواهد شد‪ .‬اگرچه اين كرسی تا حدودی توسط درآمد حاصل از توريسم‬ ‫كرسی غ� ي‬ ‫ن‬ ‫ج�ان ميگردد‪ ،‬پيش‪-‬بي� ميشود كه حساب جاری در سال ‪ 2019-20‬كرسی خواهد داشت كه‬ ‫ب‬ ‫ايران از سال ‪ 1998‬تا بحال با آن مواجه نبوده است‪.‬‬

‫پیوست‬

‫تورم‬

‫اكونوميســت پيــش ن‬ ‫بيــی تــورم را بــرای ســال ‪ 2016‬بــه علــت رونــد نــزویل قيمــت كاالهــای‬ ‫يغ�نفـ تـی همســو بــا كاهــش قيمــت نفــت‪ ،‬كاهــش داده اســت‪ .‬بــا ارصار دولــت روحـ ن‬ ‫ـا� مبــین‬ ‫بــر رياضــت مــایل و افــت بيشـ تـر قيمــت جهـ ن‬ ‫ـا� كاالهــای همســان‪ ،‬انتظــار م ـري ود كــه رشــد‬ ‫ت‬ ‫قيمــت مــرف كننــده در ســال ‪ 2016‬بــه مقــدار ‪ 12.5‬درصــدی كاهــش يافتــه و كمــر از‬ ‫متوســط تــورم ‪ 13.7‬درصــدی در ســال ‪ 2015‬باشــد‪ .‬بــا آغــاز رفــع تحريم‌هــا‪ ،‬گلوگاه‌هــا رفــع‬ ‫شــده و هزينــه خدمــات (بيمــه) در واردات تعديــل خواهــد شــد و باعــث كاهــش متوســط‬ ‫رشــد قيمــت مــرف كننــده بــه كمـ تـر از ‪ 12‬درصــد در انتهــای دوره پيــش بيـ نـی شــود‪ .‬امــا‪،‬‬ ‫ـتيا� بانــك مركــزی بــه هــدف تــورم يــك رقمــی بعيــد بــه نظــر يم�ســد چ ـرا كــه‬ ‫احتمــال دسـ ب‬ ‫رفــع تحريم‌هــا يــك تقاضــای منجــر بــه تــورم را ايجــاد كــرده و از ســوی ديگــر قيمــت جهـ ن‬ ‫ـا�‬ ‫غــذا� از ســال ‪ 2017‬افزايــش می‌یابــد‪.‬‬ ‫مــواد ي‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫مرصف ت‬ ‫دول�‬

‫‪154‬‬

‫خالصه ن‬ ‫پيشبي�‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫پیوست‬ ‫خارجی‬

‫(واحد شاخص‌ها يغ� از مواردی كه مشخص شده‌اند درصد می‌باشد)‬

‫داده‌ها و نمودارها‬ ‫ن‬ ‫پيشبي�‬ ‫داده‌های ساليانه و‬

‫توليد ناخالص داخیل‬

‫‪155‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫پیوست‬

‫ذخایر ی ن‬ ‫ب�‌الملیل (میلیون دالر)‬

‫‪156‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫داده‌های فصیل‬

‫پیوست‬

‫روند ش‬ ‫بخ�‬

‫تراز تجاری‬

‫جاری‬

‫داده‌های ماهيانه‬

‫‪157‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫پیوست‬

‫نمودارهای روند ساليانه‬

‫‪158‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫پیوست‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫شاخص‌های مقايسه‌ای اقتصادی (سال ‪)2014‬‬

‫‪159‬‬

‫پیوست‬

‫آخرين تحليل‬

‫تهيه‌شده در ‪ 9‬فوريه ‪ :2016‬روابط ي ن‬ ‫ب� الملل‬

‫مقالــه زيــر در پاســخ بــه رويدادهـ يـا� اســت كــه پــس از آخريــن پيــش بيـ نـی مــا اتفــاق افتــاده‬ ‫اســت و انتظــارات مــا را در تاثـري بــر پيشــبينيهای تآ� نمايــان مي‪-‬ســازد‪.‬‬ ‫ايران امكان دخالت عربستان سعودی در سوريه را رد كرد‬ ‫رويداد‬ ‫ن‬ ‫ش‬ ‫ايـران پيشــنهاد دولــت ســعودی مبــی بــر ارســال نـري و نظامــی بــه ســوريه بــه عنــوان بخــی‬ ‫از ن ـري وی ائتــاف بــه رهـ بـری آمريــكا ب ـرای مبــارزه بــا دولــت جهــاد اســامی (داعــش) را بــه‬ ‫تمســخر گرفــت‪.‬‬ ‫تحليل‬ ‫رسلشــكر محمدعــی جعفــری فرمانــده ســپاه پاســداران انقــاب اســامی و محســن رضـ يـا�‬ ‫فرمانــده ســابق ســپاه‪ ،‬پيشــنهاد دولــت ســعودی را بـرای حضــور در ســوريه مــورد انتقــاد قـرار‬ ‫دادنــد‪ .‬در مراســم خاكســپاری و بزرگداشــت شــهادت فرمانــده ســپاه در ســوريه‪ ،‬رسلشــكر‬ ‫جعفــری اذعــان داشــت كــه عربســتان شــجاعت الزم بـرای حضــور زميـ نـی در ســوريه را نــدارد‬ ‫و تمامــی برنامــه آنهــا بــا توجــه بــه يپ�وزيهــای اخـري جبهــه مقاومــت نقــش بـرآب شــده اســت‪.‬‬ ‫بــه صــورت جدي‪-‬تــر‪ ،‬آقــای رضـ يـا� دب ـري شــورای تشــخيص مصلحــت نظــام‪ ،‬هشــدار داد‬ ‫كــه در صــورت دخالــت نظامــی عربســتان ســعودی در ســوريه‪ ،‬ممكــن اســت منجــر بــه آتــش‬ ‫كشــيده شــدن منطقــه گــردد‪.‬‬

‫‪160‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫پیوست‬

‫ايـران حداقــل ‪ 400‬نـري وی نظامــی خــود را در اختالفــات ‪ 5‬ســاله ســوريه از دســت داده اســت‪،‬‬ ‫اگرچــه ايــن ين�وهــای بــه عنــوان مستشــار نظامــی در ســوريه نقــش داشــته‌اند‪ .‬ویل اعتمــاد بــه‬ ‫نفــس روزافــزون دولــت ســوريه‪ ،‬نشــان از نقــش تعيـي ن كننــده ايـران در ســوريه دارد‪ .‬قــدرت‬ ‫ـ� مجــدد ايـران بــه جامعــه جهـ ن‬ ‫رهـ بـری ايـران در منطقــه بــا توجــه بــه پيوسـ ت ن‬ ‫ـا� پــس از رفــع‬ ‫تحريم‌هــا تقويــت خواهــد شــد‪ .‬در ديــدار اخــري از انگلســتان‪ ،‬محمدجــواد ظريــف وزيــر‬ ‫امــور خارجــه اي ـران‪ ،‬چنديــن بــار اشــاره داشــت كــه اي ـران در برابــر هــر فشــاری از جانــب‬ ‫گ‬ ‫دولــت ســعودی مقابلــه خواهــد نمــود و اميــد اســت كــه ايــن ايســتاد� در ســوريه توســط‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫بيشــری را در مــورد تهديــد‬ ‫بيشــری در غــرب شــنيده شــده و نگــر نا�‬ ‫گوش‌هــای دلســوز‬ ‫داعــش ايجــاد نمايــد‪.‬‬ ‫ايـران و عربســتان ســعودی بــه صــورت مســتقيم يــا غـري مســتقيم تنهــا در اختالفــات ســوريه‬ ‫و يمــن روبــه روی هــم ق ـرار نگرفته‌انــد‪ ،‬رقابــت آنهــا همچن ـي ن در بــازار جهـ ن‬ ‫ـا� نفــت ن ـيز‬ ‫شــدت گرفتــه اســت‪ .‬در ششــم فوريــه وزيــر نفــت اي ـران‪ ،‬ب ـيژ ن زنگنــه‪ ،‬اعــام كــرد كــه از‬ ‫‪ 16‬فوريــه ش�كــت نفـ تـی فرانســه (توتــال) بــه مـيز ان ‪ 160‬هـزار بشــكه نفــت در روز (بــه عنــوان‬ ‫بخـ شـی از فــروش روزانــه‪ 300‬ه ـزار بشــكه‌ای اي ـران بــه اروپــا ) را از اي ـران وارد خواهــد نمــود‪.‬‬ ‫درحــایل كــه‪ ،‬قبــل از اعــام ايــن امــر توســط آقــای زنگنــه‪ ،‬عربســتان بــا پيشــنهاد قيمــت‬ ‫پايينـ تـر بــه خريــداران اروپـ يـا� بــه دنبــال پيشدسـ تـی كــردن بــوده اســت‪.‬‬

‫ن‬ ‫پيشبي�‬ ‫تاث� بر روی‬ ‫ي‬

‫اقتصاد‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫به‏روزرسا� پیش‏بی�‏ها‬ ‫مشکالت رسمایه‏گذاری در ایران‬ ‫‪ 2‬فوریه‪ :2016 ،‬روند سیاست‏ها‬

‫رویداد‬

‫ت‬ ‫توافقا� با برخی ش�کت‏های فرانسوی به‬ ‫در ادامه لغو تحریم‏ها علیه ایران‪ ،‬در ماه ژانویه‪،‬‬ ‫امضا رسید‪ .‬با این حال ش�کت‏های ی ن‬ ‫ب�‏الملیل که پس از به پایان رسیدن تحریم‏ها در تالشند‬ ‫تا وارد ایران شوند‪ ،‬ت‬ ‫بایس� ریسک مواجهه با یک سیستم سیایس و اداری را که دستخوش‬ ‫ن‬ ‫تغی�ات بسیاری شده و در ی ن‬ ‫ع� حال جریا� قدرتمند به سوی دوام و پايداری را پیش‏رو‬ ‫ی‬ ‫‏گ�ی کنند‪.‬‬ ‫دارد‪ ،‬اندازه ی‬

‫تجزیه و تحلیل‬

‫در میان توافقات صورت گرفته در طول سفر ماه ژانویه رئیس جمهور ایران به اروپا‪ ،‬چندين‬ ‫توافق با ش�کتهای فرانسوی برای توسعه فرودگاه منعقد گرديد‪ .‬این توافقات شامل توافق‏نامه‬ ‫ین‬ ‫همچن� همکاری با ش�كت‬ ‫با ‪ Vinci‬برای توسعه و راهاندازی فرودگاه‏های مشهد و اصفهان و‬ ‫ن‬ ‫فرودگاهی پاريس و ‪ Bouygyes‬برای ایجاد یک ترمینال جدید در فرودگاه یب�‏الملیل امام‬ ‫ن‬ ‫خمی� تهران بود‪.‬‬ ‫ن‬ ‫آزماي� برای سطح دگرگو� ایران در كسب و كار ی ن‬ ‫ش‬ ‫ب�‏الملیل باشند‪.‬‬ ‫این پروژه‏ها می‏توانند‬ ‫خمی� در سال ‪ 2004‬توسط یک ش�كت عمرا�ن‬ ‫ب�‏الملیل امام ن‬ ‫اول� ترمینال در فرودگاه ی ن‬ ‫ساخت ی ن‬ ‫داخیل به اتمام رسید‪ .‬این ترمینال در ابتدا قرار بود توسط ش�كت ‪ ،Tepe Akfen Vie‬یک‬ ‫ت‬ ‫تریک‪-‬اتری� انجام شود و ساخت ترمینال دوم ی ز‬ ‫ش‬ ‫قسم� از قرارداد مطرح‬ ‫ن� در‬ ‫کنرسسیوم‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫شده بود‪ .‬این پروژه به دليل گس�ش اع�اضات نسبت به دخیل بودن یک کنرسسیوم خارجی‬ ‫در مدیریت یک دار یا� ت‬ ‫اس�اتژیک پراهمیت لغو گرديد‪.‬‬

‫با در نظر ت ن‬ ‫گرف� این تجارب‪ ،‬رسمایه‏گذاران با حساسيت زيادی جریان انتخابات مجلس‬ ‫‏ها� از نوع واکنش قدرت‏های‬ ‫شورای اسالمی و مجلس ب‬ ‫خ�گان را دنبال می‏کنند تا نشانه ی‬ ‫ن‬ ‫سیایس ایر نا� به ورود ش�کت‏های خارجی به اقتصاد ایران را بیابند‪ .‬پيش‌بي� اكونوميست‬ ‫حا� بدون تغي� ق‬ ‫در زمان ض‬ ‫با� ميماند‪ .‬اما ش‬ ‫پي�فت توافقات ايران با ساير كشورها و روند‬ ‫ي‬ ‫انتخابات رصد خواهد شد‪.‬‬

‫تجزیه و تحلیل‬ ‫عمان به‏دنبال رسمایه‏گذاری در ایران‬

‫حفظ روابط سودمند‬

‫با در نظر ت ن‬ ‫گرف� موارد فوق‪ ،‬عمان به دنبال حفظ حاشیه‏ای امن دربرابر اختالفات منطقه‏ای‬ ‫ین‬ ‫ب� ایران و عربستان سعودی خواهد بود و به همان اندازه برای حفظ روابط موجود با متحد‬ ‫ت‬ ‫سعودی خود ی ز‬ ‫دریاف� کشور عمان از صندوق توسعه شورای‬ ‫ن� تالش خواهد کرد‪ :‬کمک‏های‬ ‫همکاری خلیج فارس‪ ،‬رسمایه‏گذاری مهمی برای زیرساخت‏های کشور عمان فراهم خواهند‬ ‫کرد و لذا پادشاهی عمان تالش می‏کند تا در هیچ یک از رویدادهای دیپلماتیک به جانبداری‬ ‫کشورها�‏چون یمن‬ ‫از ایران پن�دازد‪ .‬با وجود جدل قدرت منطقه‏ای میان ایران و عربستان در‬ ‫ی‬ ‫درگ�ی‪ ،‬قاطعانه‬ ‫و‬ ‫و سوریه و تا حدی بحرین‪ ،‬عمان همچنان با محکوم کردن هرگونه نزاع‬ ‫ی‬ ‫بیطرف ق‬ ‫با� خواهد ماند‪.‬‬

‫مس�های تجاری و تکنولوژی جدید‬ ‫توریسم‪ ،‬ی‬

‫اخ� بسیاری از پروژه‏های‬ ‫طبق مطالب عنوان شده توسط آقای سیباوه در ماه‏های ی‬ ‫برنامه‏ریزی شده مهم در كشور عمان مورد توافق قرار گرفته‏اند‪ .‬برای مثال در انتهای ماه‬ ‫ژانویه‪ ،‬یک تفاهم‏نامه‏ی ‪ 200‬میلیون دالری توسط صندوق رسمایه‏گذاری عمان و ایران‏خودرو‪،‬‬ ‫برای ساخت یک کارخانه خودروسازی به ظرفیت ‪ 200‬هزار خودرو در سال در شهر الدقم‪،‬‬ ‫ن‬ ‫بیمارستا� در شهر بارکا (یک‬ ‫به امضا رسید‪ .‬به طور مشابه یک مجموعه ‪ 1.5‬میلیارد دالری‬ ‫شهر ساحیل در غرب مسقط) تا سال ‪ 2018‬با رسمایه‏گذاری ایر نا� به بهره‏برداری خواهد رسید‪.‬‬

‫پیوست‬

‫‪ 3‬فوریه ‪2016 ،‬‬ ‫خ�ی‬ ‫اک� سیباوه‪ ،‬در پایان ماه ژانویه و در گفتگو با وب‏سایت ب‬ ‫سف� ایران در عمان‪ ،‬عیل ب‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫قدردا� از سلطنت عمان برای حفظ اتحاد خود در ش�ایط‬ ‫االث� بیان کرد که ایران به پاس‬ ‫ي‬ ‫‏گ�ی از آن به عنوان يك‬ ‫سخت و دشوار‪ ،‬به دنبال افزایش رسمایه‏گذاری در این کشور و بهره ی‬ ‫مجرا برای ارتباط با سایر بخش‏های خاورمیانه و آفریقای ش� ق� است‪ .‬روابط دیپلماتیک بلند‬ ‫ین‬ ‫همچن�‬ ‫مدت کشور عمان با ایران بر خالف سایر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و‬ ‫موقعیت ت‬ ‫جنو� خلیج فارس‪ ،‬احتمال افزایش رسمایه‏گذاری‏های‬ ‫اس�اتژیک این کشور در نوک ب‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫ایران در عمان با پایان یاف� تحریم‏ها را تشدید می‏کند‪.‬‬ ‫ن‬ ‫تولید کنندگان نفت منطقه‪ ،‬از جمله عمان‪ ،‬به واسطه سقوط ناگها� قیمت نفت‪ ،‬در سال‬ ‫‪ 2016‬به شکل قابل مالحظه‏ای با رشد اقتصادی کندتری مواجه خواهند بود‪ .‬این درحایل است‬ ‫که ایران با برداشته شدن تحریم‏ها و پیش ن‬ ‫‏بی� رشد ‪ 4‬درصدی تولید ناخالص داخیل در سال‬ ‫‪ ،2016‬می‏تواند یک استثنا باشد‪ .‬به عبارت دیگر ایران می‏تواند يك فرصت ناب اقتصادی را‬ ‫برای عمان در فرار از چشم‏انداز غم ی ز‬ ‫‏انگ� منطقه فراهم آورد‪.‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬

‫تاث� بر پیش ن‬ ‫‏بی�‬ ‫ی‬

‫‪161‬‬

‫‪162‬‬

‫مطالعات محیط اقتصادی‪-‬سیایس‪ -‬اجتماعی‬ ‫پیوست‬

‫‏ها� در ارتباط با استقرار كارخانه‌های نانوتکنولوژی اشاره کرد‪ .‬با توجه به‬ ‫سیباوه به برنامه ی‬ ‫پی�فت اقتصاد ایران با نرخ متوسط ‪ %5‬در بازه ن‬ ‫ش‬ ‫زما� سال‏های ‪ 2016-20‬و جذب رسمایه‏گذاری‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ش‬ ‫تأم� و همکاری‬ ‫خارجی قابل توجه‪،‬‬ ‫نج�ه ی‬ ‫همچن� از آنجا که �کت‏ها به دنبال توسعه ز ی‬ ‫ی‬ ‫تجاری خارجی هستند‪ ،‬با احتمال زیاد شاهد افزایش رسمایه‏گذاری مستقیم خارجی از سوی‬ ‫ايران خواهیم بود و عمان به عنوان يك متحد منطقه‌ای از اين امر دستاورد زيادی خواهد‬ ‫داشت‪.‬‬ ‫‏ها� است که عمان امید دارد با لغو تحریم‏های ایران از اين‬ ‫ش‬ ‫بخ‬ ‫از‬ ‫دیگر‬ ‫ییک‬ ‫توریسم‬ ‫ی‬ ‫ت‬ ‫قسم� از اقتصاد است که مقامات ایران امید دارند در‬ ‫طریق سود حاصل شود‪ .‬این حوزه‪،‬‬ ‫سال‏های پیش رو رشد قابل توجهی را تجربه کند‪ .‬اعداد و ارقام‪ ،‬نشان دهنده این امر است‬ ‫که هر دو کشور عمان و ایران از صنعت توریسم سود می‏برند‪ ،‬ورود توریست‏های ایران به‬ ‫عمان در سال ‪ 2015‬حدود ‪ ،%10‬و ویزاهای صادره اير نا� برای اتباع عمان در سال مشابه در‬ ‫حدود ‪ %37‬افزایش داشته‏ است‪ .‬با هدف بهره‏برداری از این پتانسیل‪" ،‬عمان ایر" برنامه‏های‬ ‫خود را جهت افزایش تعداد پروازها به کشور ایران اعالم کرد‪ .‬این در حایل است که این کشور‬ ‫گ‬ ‫تاز� یک پرواز روزانه دوم را ی ز‬ ‫ن� به تهران راه‌اندازی کرده است‪.‬‬ ‫به‬

‫واردات گاز ایران‬

‫‏ها� برای ساخت یک خط لوله گاز و واردات گاز ایران برای اقتصاد عمان‬ ‫از سوی ديگر‪ ،‬برنامه ی‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫پاسخگو� به نیازهای‬ ‫حيا� به نظر می‏رسد‪ .‬پادشاهی عمان نه تنها به گاز بیش�ی برای توان‬ ‫ی‬ ‫ت‬ ‫ش‬ ‫افزاي� بخش صنع� و مرصف كنندگان شخیص خود نیازمند است‪ ،‬بلکه باید به علت کمبود‬ ‫گاز تولیدشده داخیل در سال ‪ ،2015‬مقدار صادرات گاز طبیعی مایع را ی ز‬ ‫ن� مجدداً برنامه‏ریزی‬ ‫کند (كه اين امر منجر به ظرفيت مازاد كارخانه توليد گاز مايع عمان در قلحات خواهد شد)‪.‬‬ ‫با واردات گاز طبیعی از ایران به مقدار ‪ 1‬ميليارد فوت مكعب در روز‪ ،‬هر دو موضوع مذکور‬ ‫در كشور عمان تا ن‬ ‫زما� که اين كشور قادر باشد گاز را با یک قیمت ت‬ ‫رقاب� وارد کند‪ ،‬برطرف‬ ‫خواهد شد‪ .‬به اذعان وزير انرژی عمان‪ ،‬اين امر عمان را تبديل به قطب گازی در كشورهای‬ ‫خليج فارس خواهد كرد‪.‬‬ ‫توافق‏نامه ابتدا� این خط لوله در سال ‪ 2013‬به امضا رسید ویل در حال ض‬ ‫حا� این پروژه‬ ‫ی‬ ‫متوقف شده است‪ .‬با لغو تحریم‏ها علیه ایران‪ ،‬بسیاری از موانع پیش روی احداث این خط‬ ‫لوله از ميان خواهد رفت؛ به عنوان مثال‪ ،‬همكاری مایل و رسمايهگذاری با بانک‏ها و سفارش‬ ‫قطعات از ایران در حال ض‬ ‫ین‬ ‫همچن� با توجه به اهمیت این خط لوله برای‬ ‫حا� امکان‏پذیرند‪.‬‬ ‫ن‬ ‫طوال�‏مدت در بهره‏برداری از این پروژه بسیار اندک‬ ‫تأخ�‬ ‫دولت عمان احتمال مشاهده ی‬ ‫خواهد بود‪.‬‬

‫آيا افت اعتماد رسمايه گذاران به معنای الويت باالتر ايران است؟‬

‫عمان در سال ‪ 2016‬سایل پرچالش را روبه‌رو است‪ .‬قيمت نفت ت‬ ‫كم� از ‪ 40‬دالر و ناپايداری‬ ‫ين‬ ‫همچن� كاهش مصارف دولت‬ ‫منطقه احتماال منجر به محدود شدن اعتماد رسمايه‌گذاران و‬ ‫يز‬ ‫عمان خواهد شد‪ .‬كاهش رسعت رشد اقتصادی ي ن‬ ‫چ� و افزايش نرخ بهره در آمريكا ن� بر‬ ‫تاث� خواهد داشت‪ .‬در نتيجه‪ ،‬ش�كتهای ي ن‬ ‫يز‬ ‫ب�‌الملیل تنها در‬ ‫م�ان رسمايه‌گذاری خارجی ي‬ ‫جستجوی فرصت‌های رسمايه‌گذاری كليدی خواهند بود كه مسلماً اقتصاد ايران يیك از اين‬ ‫فرصت‌ها را فراهم خواهد آورد و اين خود دليل ديگری است كه عمان را برای پيوند نزديك با‬ ‫ايران ترغيب ميكند‪ .‬اگرچه رشد اقتصادی عمان در سال ‪ 2016‬ت‬ ‫كم� از ‪ 2‬درصد خواهد بود‪،‬‬ ‫اما انتظار يم�ود رسمايه‌گذاری ايران در سلطنت عمان اين مقدار را افزايش دهد‪.‬‬

‫یادداشت‪:‬‬