Report 9

‫‪T‬‬

‫‪A‬‬

‫‪R‬‬

‫‪A‬‬

‫‪J‬‬

‫‪E‬‬

‫‪T‬‬

‫مطالعاتمحيط ‬ ‫قانوىى‬ ‫‪IFA‬‬

‫نسخه ‪۱/۰۰‬‬

‫‪S‬‬

‫‪I‬‬

‫‪D‬‬

‫‪R‬‬

‫‪P A‬‬

‫پردیس گلستان تجارت‬

‫شاخه تجربـی معماری کالنشهر‬

‫اسناد راه‌بردی پروژه پردیس‌تجارت‬

‫‪IFA‬‬ ‫نسخه ‪2/00‬‬

‫ن‬ ‫قانو�‬ ‫مطالعات محیط‬

‫فــــــــــــــــــــــــــهرست‬

‫پیشگفتار‬ ‫ن‬ ‫مبا� تحلیل محیط کالن و تقسیم‌بندی محیط‌ها‬ ‫روش تحلیل محیط‬

‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬

‫فصل اول‬

‫ضوابط بلند مرتبه‌سازی‬

‫‪7‬‬

‫فصل دوم‬

‫طرح تفصییل تهران‬

‫‪17‬‬

‫فصل سوم‬

‫ضوابط طراحی نمای شهری و خط آسمان‬

‫‪37‬‬

‫فصل چهارم‬

‫جو� در مرصف انرژی‬ ‫رصفه ی‬

‫‪47‬‬

‫فصل پنجم‬

‫ین‬ ‫قوان� و ضوابط ترافییک شهر تهران‬

‫‪57‬‬

‫فصل ششم‬

‫سازمان نظام مهندیس و کمیسیون ماده ‪5‬‬

‫‪63‬‬

‫فصل هفتم‬

‫حفاظت و امنیت ساختمان در زمان بهره برداری‬

‫‪71‬‬

‫فصل هشتم‬

‫ن‬ ‫ایم� افراد در کارگاه هنگام ی ز‬ ‫تجه� و ساخت‬

‫‪87‬‬

‫فصل نهم‬

‫اخ� وزرات صنعت و سازمان توسعه تجارت‬ ‫راه‌بردهای ی‬

‫‪93‬‬

‫فصل دهم‬

‫راه‌بردهای اتاق بازر ن‬ ‫گا�‬

‫‪99‬‬

‫فصل یازدهم‬

‫ین‬ ‫قوان� و راه‌برد های سازمان رسمایه‌گذاری خارجی‬

‫‪105‬‬

‫فصل دوازدهم‬

‫قانون بهبود فضای کسب و کار‬

‫‪111‬‬

‫فصل ی ز‬ ‫س�دهم‬

‫ت‬ ‫مقاوم�‬ ‫سیاست های اقتصاد‬

‫‪117‬‬

‫فصل چهاردهم‬

‫سند چشم‌انداز ‪1404‬ایران‬

‫‪123‬‬

‫فصل پانزدهم‬

‫برنامه ششم توسعه‬

‫‪129‬‬

‫فصل شانزدهم‬

‫سیاست های اقتصادی و تجاری دولت یازدهم‬

‫‪141‬‬

‫فصل هفدهم‬

‫سازمان تجارت ن‬ ‫جها�‬

‫‪145‬‬

‫فصل هجدهم‬

‫ت‬ ‫ین‬ ‫مالیا� کشور‬ ‫قوان�‬

‫‪153‬‬

‫فصل نوزدهم‬

‫ین‬ ‫قوان� گمریک‬

‫‪157‬‬

‫پیشگفتار‬

‫‪3‬‬

‫ن‬ ‫مبا� تحلیل محیط کالن‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫ن‬ ‫مبا� تحلیل محیط کالن و تقسیم بندی محیط ها‬

‫پیشگفتار‬

‫در تحلیل محیط کالن یک کسب و کار‪ ،‬از ش‬ ‫رو� به نام تحلیل ‪ PESTLE‬استفاده می شود‪.‬‬ ‫حروف این کلمه به ترتیب مخفف محیط های سیایس‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬فناوری‪ ،‬زیست‬ ‫محیطی و ن‬ ‫قانو� است‪ .‬این الگو که در ابتدا به ‪ PEST‬معروف بود‪ ،‬برمبنای تحلیل عوامل‬ ‫چهارچو� از عوامل کالن محیطی‬ ‫سیایس‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و تکنولوژیک استوار گشته و‬ ‫ب‬ ‫ارزیا� محیطی به کار می‏روند به تصویر می‏کشد و در حوزه‌ی تحقیقات بازار‬ ‫را که در ب‬ ‫ش‬ ‫چشم‌اندازی مشخص از عوامل کالن محیطی که یک �کت باید مدنظر قراردهد‪ ،‬ارایه‬ ‫می‌نماید‪ .‬این تحلیل ابزاری سودمند برای شناخت در زمینه رشد یا افول بازار ‪ ،‬موقعیت‬ ‫کسب و کار ‪ ،‬ظرفیت ها و مدیریت عملیات می‏باشد‪.‬‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫با در نظر ت ن‬ ‫گرف� موضوع تحلیل‪ ،‬ابزار ‪ PEST‬که با اضافه‌شدن محیط‌های زیس� و قانو�‪،‬‬ ‫به ‪ PESTLE‬تبدیل شده‪ ،‬می‏تواند برای تحلیل بخش‌های تجاری‪ ،‬صنایع‪ ،‬بازارهای خاص یا‬ ‫‏ها� که ت‬ ‫بیش�ین اهمیت را در گذشته داشته‏اند‪،‬‬ ‫کل اقتصاد به کار رود‪ .‬این تحلیل محرک ی‬ ‫تغی� نمایند و چگونه بر‬ ‫شناسا� نموده مشخص می‌نماید که تا چه اندازه‏ای ممکن است ی‬ ‫ی‬ ‫سازمان یا کل صنعت اثر گذار خواهندبود‪ .‬این تحلیل محیط یپ� ن‬ ‫امو� کسب و کار را مورد‬ ‫برریس قرار می‏دهد و یک ابزار ت‬ ‫اس�اتژیک مناسب برای شناخت "تصویر بزرگ" از محیطی که‬ ‫خواهد بود که کسب و کار مذکور در آن انجام می‏شود ‪.‬‬ ‫تهدیدها� که بنگاه‬ ‫این ابزار می‏تواند در راستای بهره‏برداری از فرصت‏ها و حداقل نمودن‬ ‫ی‬ ‫اقتصادی با آن‌ها مواجه می‏شود مورد استفاده قرار یگ�د‪ .‬با یک تحلیل ‪ ،PESTLE‬بنگاه‬ ‫ن‬ ‫توانا� شفاف‏سازی فرصت‌ها‬ ‫اقتصادی می‏تواند افق طوال�‏تری از زمان را مشاهده نماید و ی‬ ‫و تهدیدهای پیش‏روی خود را داشته باشد‪ .‬با جستجوی محیط یپ� ن‬ ‫امو� برای دیدن ین�وهای‬ ‫تاث�گذار بالقوه به صورت هاله‏ای در افق‪ ،‬بنگاه اقتصادی می‏تواند فرایند برنامه‌‏ریزی‬ ‫ی‬ ‫ت‬ ‫اس�اتژیک را ورای زمان جاری و در ظرف افق آینده تدوین نماید‪.‬‬ ‫ن‬ ‫قانو� ( ‪ :)Legal , Political‬مسائل سیایس محیل‪ ،‬میل و یب�ن‌الملیل چگونه و از چه‬ ‫سیایس و‬ ‫طریقی روی سازمان اثر خواهند گذاشت؟‬ ‫ قانون‌گذاری در آینده‬‫ قانون‌گذاری در عرصه خارجی و یب�ن‏‌الملیل‬‫ هیات‌ها و فرایندهای قانون‌گذاری‬‫ سیاست‌های دولت‬‫اقتصادی (‪ :)Economical‬مسائل اصیل اقتصادی میل و یب�ن‌الملیل که می‌توانند روی سازمان‬ ‫اثرگذار باشند‪ ،‬کدامند؟‬ ‫ وضعیت اقتصاد داخیل‬‫ روندهای اقتصاد داخیل‬‫ اقتصادها و روندهای خارجی‬‫ موضوعات عمومی وضع مالیات‬‫ موضوعات تجاری و مایل یب�ن‌الملیل‬‫گ‬ ‫اجتماعی (‪ :)Social‬روندهای اجتماعی که روی چگون� فعالیت سازمان اثرگذار هستند‪،‬‬ ‫کدامند و در برنامه‌‌ریزی برای آینده چه ن‬ ‫مع� خواهند داشت؟‬

‫محیط زیست (‪ :)Environmental‬مسائل و موارد مربوط به محیط چگونه در کسب و کار و‬ ‫آینده ما اثرگذار هستند؟‬ ‫ موضوعات اکولوژییک و زیست محیطی‬‫در سطحی دیگر از تحلیل محیط‪ ،‬به محیط نزدیک کسب و کار یا همان محیط خرد پرداخته می‬ ‫شود‪ .‬این تحلیل توسط مایکل پورتر مطرح شده است و به وسیله آن می‌توان ین�وهای ت‬ ‫رقاب�‬ ‫شناسا� کرد و ی ز‬ ‫م�ان جذابیت آن را تحلیل نمود‪ .‬مایکل پورتر این‬ ‫در اطراف یک کسب و کار را‬ ‫ی‬ ‫تاث� و تاثر این پنج عامل بر روی یکدیگر‬ ‫پنج عامل را در تجزیه و تحلیل صنعت الزم می‌داند‪ .‬ی‬ ‫ماهیت و یا شدت رقابت در صنعت را مشخص می‌نماید‪ .‬این قدرت جمعی ین�وها است‌ که‬ ‫‌نها� یک تجارت را ی ن‬ ‫مع� می‌نماید‪ .‬این عوامل عبارتند‌از‪:‬‬ ‫ظرفیت سودآوری ی‬ ‫•رقبای فعیل و جدید‬ ‫ین‬ ‫•تام� کنندگان‬ ‫ت‬ ‫•مش�یان‬ ‫•جایگزین ها ‪ /‬مکمل ها‬ ‫تعی�ن‬ ‫ز‬ ‫ش‬ ‫پورتر معتقد اس ‌‬ ‫ت که تمامی �کت‌ها به‌دنبال سود هستند و عامیل که یم�ان سود را ی‬ ‫می‌نماید‪ ،‬عامل شدت رقابت است و اگر شدت رقابت مشخص باشد‪ ،‬سودآوری ی ز‬ ‫ن� مشخص‬ ‫می‌گردد‪ .‬در این راستا وظیفه‌ی ت‬ ‫اس�اتژیست‌ها‪ ،‬جستجوی موضعی در صنعت است ‌که در‬ ‫تاث�‬ ‫آن‪ ،‬ش�کت‌ها بتوانند در برابر این ین�وها از خود دفاع کرده و یا به نفع خود‪ ،‬بر آن‌ها ی‬ ‫گذارند‪.‬‬ ‫این تجزیه و تحلیل دو کاربرد دارد‪:‬‬ ‫‪-1‬اگر وارد کسب و کار نشده‌ایم می‌توانیم در مورد ورود و یا عدم ورود به کسب و کار‬ ‫‌گ�ی نماییم و اگر در کسب و کاری قرار داریم می‌توانیم با استناد به این تجزیه و‬ ‫تصمیم ی‬ ‫‌گ�ی نماییم‪.‬‬ ‫تحلیل در مورد ماندن و یا خروج از آن تصمیم ی‬ ‫‪-2‬با استفاده از این روش می‌توانیم مناسب‌ترین و سودآورترین موقعیت را در هر کسب و‬ ‫خو� نمایش‬ ‫کار‬ ‫شناسا� نماییم‪ .‬شکل مندرج در صفحه‌ی بعد این دو سطح از تحلیل را به ب‬ ‫ی‬ ‫می دهد‪:‬‬

‫پیشگفتار‬

‫تغی� در فن‌آوری به رسعت روی مزیت ت‬ ‫تاث� می‌گذارد‪.‬‬ ‫رقاب� ی‬ ‫فن‌آوری(‪ :)Technological‬ی‬ ‫ توسعه تکنولوژی‌های رقیب‬‫ ین‬‫تام� مایل تحقیق و پژوهش‬ ‫ت‬ ‫مشارک�‪ /‬وابسته‬ ‫ تکنولوژی های‬‫ن‬ ‫جایگزی� تکنولوژی ‪ /‬راه‌حل‌ها‬ ‫‪-‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫گ‬ ‫روندهای شیوه‌ی زند�‬ ‫ت‬ ‫شناخ�‬ ‫ مشخصات جمعیت‬‫ قضاوت‌های رسانه‬‫مذه�‬ ‫‪ -‬عوامل قومی و ب‬

‫‪4‬‬

‫‪ 5‬تحلیل محیط کالن و نزدیک‬ ‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫ین‬ ‫تام�‌کنندگان‬

‫کسب و کار‬ ‫ت‬ ‫مش�یان‬

‫جایگزین‌ها ‪/‬مکمل‌ها‬

‫پیشگفتار‬

‫روش تحلیل محیط‬

‫رقبای فعیل و جدید‬

‫محیط تکنولوژیک‬

‫گ‬ ‫محیط فرهن�‪-‬اجتماعی‬

‫محیط اقتصادی‬

‫ن‬ ‫قانو�‬ ‫محیط سیایس محیط‬

‫پی�فته در زمینه برریس محیط یپ� ن‬ ‫بر اساس مدل های ش‬ ‫امو� یک کسب و کار‪ ،‬پیشنهاد‬ ‫ن‬ ‫می‌شود برای تحلیل محیط یپ�امو�‪ ،‬محیط را به دو محیط کالن و نزدیک تقسیم کرد‪ .‬در‬ ‫‌گ�ی سنجش ی ز‬ ‫تاث� آن‌ها تعریف‬ ‫م�ان ی‬ ‫ها� برای اندازه ی‬ ‫هر کدام از این دو محیط‪ ،‬ی‬ ‫متغ� ی‬ ‫می‌شود‪.‬‬ ‫در محیط کالن حوزه کسب و کار مورد برریس‪ ،‬شش گونه برریس می‌شود‪ :‬محیط سیایس‪،‬‬ ‫گ‬ ‫فرهن�‪ ،‬فناوری‪ ،‬ن‬ ‫قانو� و زیست محیطی‪ .‬در هر یک از این محیط‌ها‪،‬‬ ‫اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و‬ ‫متغ�های مرتبط با آن محیط که بر کسب و کار موثر هستند گردآوری می شود‪ .‬سپس‬ ‫در ابتدا ی‬ ‫متغ� بر محیط ایجاد می‌شود به‬ ‫متغ�‪ ،‬پدیده‌ای که در نتیجه‌ی اثرگذاری آن ی‬ ‫در مورد هر ی‬ ‫‌دست می‌آید‪ .‬این پدیده برای کسب و کار مورد برریس‪ ،‬هم می‌تواند عامل ایجاد فرصت باشد‬ ‫و هم عامل ایجاد تهدید‪ .‬بر اثر ایجاد آن پدیده‪ ،‬برای آن کسب و کار فرصت‌های ارتقای‬ ‫ت‬ ‫جایگاه و کسب درآمد و سودآوری ت‬ ‫بیش� به وجود خواهد آمد‪ .‬هم ی ن‬ ‫تهدیدا� در به خطر‬ ‫چن�‬ ‫تن‬ ‫جلوگ�ی از رشد آن خواهد داشت‪.‬‬ ‫انداخ� آن کسب و کار و‬ ‫ی‬ ‫تاث� می‌گذارد برریس می‌شود‪ .‬در‬ ‫در محیط نزدیک‪ ،‬هر آن چه که در نزدییک کسب و کار ی‬ ‫میان تمام عوامل مورد برریس‪ ،‬چهار محیط ت‬ ‫تاث� را دارند‪ .‬برای تحلیل محیط خرد‪،‬‬ ‫بیش�ین ی‬ ‫به تحلیل محیط‌های ت‬ ‫مش�یان‪ ،‬رقبای فعیل و جدید‪ ،‬خدمات مکمل و جایگزین‪ ،‬و ی ن‬ ‫تام�‬ ‫متغ�های موثر بر هر کدام که با سنجش‬ ‫کنندگان پرداخته می شود‪ .‬در این محیط‌ها هم ی‬ ‫آن‌ها می‌شود ی ز‬ ‫م�ان اثرگذاری آن محیط را اندازه گرفت گردآوری می‌شود‪ .‬سپس پدیده‌ی ش‬ ‫نا�‬ ‫ف‬ ‫ت‬ ‫متغ� برای کسب و کار به‬ ‫متغ� معر� می‌شود و در انتها فرصت‌ها و‬ ‫تهدیدا� که آن ی‬ ‫از آن ی‬ ‫همراه خواهد داشت استخراج می‌شود‪.‬‬ ‫ت‬ ‫فهرس� از فرصت‌ها و تهدیدات پیش‬ ‫با برریس محیط خرد و کالن یک کسب و کار می‌توان‬ ‫روی آن که ش‬ ‫متغ�های ‪ 6‬گانه‌ی کالن و ‪ 4‬گانه‌ی خرد است به دست آورد‪.‬‬ ‫تاث�ات ی‬ ‫نا� از ی‬ ‫این فهرست به کسب و کار کمک می‌کند تا خود را از قبل آماده مقابله با تهدیدات آینده‬ ‫کند تا ت‬ ‫م�ان �ض به پذیری را از آن ها داشته باشد‪ .‬هم ی ن‬ ‫کم�ین ی ز‬ ‫‌چن� می‌تواند به‌گونه‌ای‬ ‫بیش�ین بهره را برای حداک�ث‬ ‫برنامه‌ریزی کند که از فرصت‌های پیش روی خود در آینده ت‬ ‫کردن رشد و ارتقای کسب و کار بب�د‪ .‬جدول صفحه‌ی بعد خالصه مباحث باال را نشان می‬ ‫دهد‪:‬‬

‫جدول نحوه تحلیل محیط های کالن و خرد‬

‫محیط‬

‫پیشگفتار‬ ‫پیشگفتار‬

‫رقبای فعیل‬ ‫رقبای جدید‬ ‫خدمات جایگزین و مکمل‬ ‫تام�ن‌کنندگان‬ ‫ی‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫سیایس‬ ‫اقتصادی‬ ‫گ‬ ‫اجتماعی و فرهن�‬ ‫فناوری‬ ‫ن‬ ‫قانو� و زیست محیطی‬ ‫ت‬ ‫مش�یان‬

‫ت‬ ‫مطالعا�‬ ‫متغ�های محیطی پدید ‌ه در حال رخداد فرصت تهدید منابع‬ ‫ی‬

‫‪6‬‬

‫ضوابط بلند مرتبه‌سازی‬

‫ضوابط بلند مرتبه‌سازی شهر تهران‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫ضوابط بلند مرتبه سازی‬

‫پیش‌نویس ضوابط بلند مرتبه‌سازی در تهران‪ ،‬پس از چندبار رفت و برگشت ی ن‬ ‫ب� مدیریت‬ ‫ت‬ ‫نها� شد‪.‬‬ ‫شهری و شورای‌عایل شهرسازی و اعمال اصالحا� روی آن‪ ،‬رسانجام آماده برریس ی‬ ‫تاخ� دو ساله‪ ،‬از نیمه‌های سال ‪ 92‬آغاز شد‪ ،‬کرویک جدیدی‬ ‫این ضوابط که نگارش آن پس از ی‬ ‫حاوی مکان‌های مجاز و مناطق ممنوعه را برای «برج‌سازی»‪ ،‬مبنای عمل شهرداری و برج‌سازها‬ ‫قرار می‌دهد‪ .‬درصورت تصویب کرویک جدید‪ ،‬مجموعه‌ای از مقررات شفاف که نفع شهر و‬ ‫‌گ�د‪.‬‬ ‫شهروندان را در اولویت قرار می‌دهد‪ ،‬مالک عمل صدور مجوز احداث برج قرار می ی‬ ‫ن‬ ‫مسکو� ارزشمند ممنوع می‌شود و‬ ‫نها� شود‪ ،‬برج‌سازی در باغات و بافت‬ ‫چنانچه پیش‌نویس ی‬ ‫ث‬ ‫حداک� در ‪ 18‬زیرپهنه از کل ‪ 55‬زیرپهنه در نقشه طرح تفصییل‪ ،‬این نوع ساخت‌وساز مجاز‬ ‫خواهد بود‪.‬‬ ‫ن‬ ‫زم� برای احداث برج‬ ‫در ‪ 5‬زیر پهنه مجاز به ساخت و ساز بلندمرتبه‪ ،‬حداقل مساحت ی‬ ‫باید ‪ 2500‬تم�مربع و در ‪ 13‬زیرپهنه دیگر باید ‪ 5000‬تم�مربع باشد‪ .‬در این ضوابط تاکید شده‬ ‫است‪ ،‬تمام پروژه‌های برج‌سازی که از هر نظر با ش�ایط ی ن‬ ‫تعی� شده مطابقت دارند‪ ،‬باید‬ ‫پیش از آنکه به مرحله صدور پروانه برسند‪ ،‬ابتدا طرح‌های توجیهی آن‌ها از بابت رعایت‬ ‫ت‬ ‫خدما� و ‪ ...‬در کمیسیون ماده ‪ 5‬مورد برریس و تایید‬ ‫مالحظه‌های زیست‌محیطی‪ ،‬رسانه‌های‬ ‫بگ�د‪.‬‬ ‫قرار ی‬ ‫جزئیات پیش‌نویس ضوابط بلندمرتبه‌سازی‪ ،‬عالوه بر اینکه حاوی مناطق و محله‌های مجاز‬ ‫ث‬ ‫همچن� مساحت حداقیل ی ن‬ ‫ین‬ ‫حداک� ارتفاع‬ ‫زم� برای احداث برج است‪ ،‬برای برج‌های جدید‬ ‫و‬ ‫مجاز ی ن‬ ‫تعی� کرده است‪ .‬بر این اساس‪ ،‬در کرویک جدید برای برج‌سازی‌های تهران‪ 4 ،‬پهنه‬ ‫ث‬ ‫حداک� ارتفاع بر ‌ج در آن‌ها به ترتیب ‪13‬‬ ‫مخصوص این نوع ساخت‌‌وسازها تعریف شده که‬ ‫‌ها� که از لحظه‬ ‫طبقه‪ 14 ،‬طبقه‪ 20 ،‬طبقه و ‪ 40‬طبقه خواهد بود‪ .‬به این ترتیب‪ ،‬بلندترین برج ی‬ ‫تصویب و ابالغ این پیش‌نویس‪ ،‬شهرداری تهران می‌تواند پروانه ساخت برای آن‌ها صادر کند‪،‬‬ ‫‪ 40‬طبقه خواهد بود‪.‬برای احداث برج باالی ‪ 20‬طبقه‪ ،‬باید حداقل مساحت ی ن‬ ‫زم� مورد نظر‬ ‫یک هکتار باشد‪.‬‬ ‫ث‬ ‫حداک�‬ ‫مطابق پیش‌نویس تهیه شده‪ ،‬بلندمرتبه‌سازی در نقاطی از تهران همچون مناطقی که‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫جنو�‬ ‫نیمه‬ ‫‌ها� از‬ ‫ب‬ ‫تراکم مجاز مسکو� در آنجا ‪ 3‬طبقه است‪ ،‬بافت مسکو� ارزشمند‪ ،‬بخش ی‬ ‫ین‬ ‫همچن� کلیه باغات ممنوع اعالم شده است‪.‬‬ ‫شهر و‬ ‫برج‌سازها در قالب این ضوابط عالوه بر اینکه موظف به رعایت بندبند کرویک جدید خواهند‬ ‫شد‪ ،‬باید ‪ 6+2‬خط‌قرمز شهری را ی ز‬ ‫ن� رعایت کنند‪ .‬این خطوط شامل «حفظ کریدور دید‬ ‫مطلوب به شهر در مجاورت محل احداث برج»‪« ،‬حفظ مناظر طبیعی»‪« ،‬حفظ و عدم‬ ‫انسداد دید به نشانه‌های با ارزش شهر»‪« ،‬عدم آسیب به کریدورهای طبیعی عبور جریان باد‬ ‫و هوا»‪« ،‬حفظ ش�یان‌های ت‬ ‫حیا� و شبکه اضطراری شهر» و «حفظ نمای برصی برج میالد»‬ ‫است‪ ،‬ضمن اینکه دو خط قرمز اصیل دیگر شامل «رعایت نرخ جمعیت‌پذیری شهر تهران»‬ ‫ت‬ ‫سکون� در اطراف برج» ی ز‬ ‫ن� باید از سوی شهرداری و‬ ‫و «رعایت رسانه‌های خدمات شهری و‬ ‫ن‬ ‫سازنده برج ی ن‬ ‫ساختما� رعایت شود‪.‬‬ ‫ح� صدور پروانه‬

‫‪8‬‬

‫‪9‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫ضوابط بلند مرتبه سازی‬ ‫‌ها�‬ ‫در راستای طرح ضوابط بلند مرتبه‌سازی کنفرانس ی‬ ‫برگزار شد تا از نظر متخصصان در زمینه های مختلف‬ ‫استفاده شود‪.‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫مختصات ساخت در زیرپهنه‌های مجاز‪ :‬ساخت‌وسازهای بلندمرتبه در هر یک از قطعات‬ ‫حداک� ارتفاع پیش ن‬ ‫ث‬ ‫‌بی� شده‬ ‫مجاز در چهار دسته ‪ H3 ،H2 ،H1‬و ‪ H4‬طبقه‌بندی می‌شوند‪.‬‬ ‫برای ساخت‌وسازهای بلندمرتبه در گروه ‪ ،H1‬با ‪ 300‬تم� ارتفاع معادل ‪ 40‬طبقه است که منوط‬ ‫به ساخت پردیس ویژه بلندمرتبه و بلندمرتبه‌ویژه تجارت ن‬ ‫ث‬ ‫حداک�‬ ‫جها� است‪ .‬در این دسته‬ ‫ث‬ ‫سطح اشغال مجاز ‪ 25‬درصد است‪ .‬در دسته دوم که ‪ H2‬خوانده می‌شود حداک� ارتفاع‬ ‫مجاز ‪ 200‬تم� معادل ‪ 20‬طبقه است که به ساخت مراکز تجاری و اداری اختصاص دارد‪ .‬در این‬ ‫ث‬ ‫ث‬ ‫حداک� تراکم مجاز‬ ‫حداک� سطح اشغال در طبقات پایه ‪ 40‬درصد است‪ .‬در دسته ‪H3‬‬ ‫دست‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫‪ 14‬طبقه معادل ‪ 140‬م� ارتفاع است‪ .‬عرصه‌های گس�ده و عمومی شهری در این بخش مجاز‬ ‫ث‬ ‫شناخته می‌شوند‪ .‬دسته چهارم ی ز‬ ‫حداک� تراکم مجاز ‪ 13‬طبقه است‪.‬‬ ‫ن�‬ ‫نکته مهم و بارز در این بسته‪ ،‬آن است که تمامی برج‌های بلندمرتبه درهر زیر پهنه باید دارای‬ ‫طرح توجیهی مصوب درکمیسیون ماده پنج باشد‪.‬‬ ‫ارزیا�‌های زیست محیطی‪ ،‬ترافییک‪ ،‬سیما‬ ‫بر‬ ‫‌ها� مشتمل‬ ‫ب‬ ‫این طرح توجیهی باید شامل گزارش ی‬ ‫و منظر شهری‪ ،‬سایه اندازی‪ ،‬شهرسازی‪ ،‬اقتصادی و اجتماعی باشد‪.‬‬ ‫گ‬ ‫ز‬ ‫م�ان ی ن‬ ‫چگون� و ی ز‬ ‫ش‬ ‫س� در محدوده بناهای‬ ‫بخ� از این ضوابط به‬ ‫تام� فضاهای باز و ب‬ ‫ز‬ ‫س� و باز در هر یک از‬ ‫بلندمرتبه اختصاص دارد‪ .‬براساس این ضوابط حداقل سطح فضای ب‬ ‫تام�ن‬ ‫عرصه‌های بلندمرتبه‌ویژه که در دسته ‪ H1‬ساخته می‌شوند‪ 50 ،‬درصد مساحت قطعه ی‬ ‫پارکینگ است لذا در قالب بسته پیشنهادی ضوابط بلند مرتبه‌سازی ی ز‬ ‫ن� آمده که باید برای‬ ‫ین‬ ‫تام� پارکینگ موردنیاز برای تمامی بناهای بلندمرتبه ‪ 20‬درصد مازاد بر ضوابط طرح تفصییل‬ ‫به این موضوع اختصاص یابد‪.‬‬

‫ضوابط بلند مرتبه سازی‬

‫محدوده‌های مجاز‪ :‬مطابق با آنچه در این بسته عنوان شده در پنج زیر پهنه با حداقل‬ ‫مساحت دو هزار و‪ 500‬تم� مربع‪ ،‬در ‪ 13‬زیر پهنه با حداقل مساحت پنج هزار تم�مربع و در‬ ‫سایر زیرپهنه‌ها با حداقل مساحت یک هکتار بلندمرتبه‌سازی مجاز شناخته شده است‪ .‬این‬ ‫ن‬ ‫مسکو�‪ ،‬تجاری و مختلط در مناطق مختلفی از شهر قرار گرفته‌اند و‬ ‫زیر پهنه‌ها در سه پهنه‬ ‫با چهار مختصات جداگانه مجوز بلندمرتبه‌سازی برای آن‌ها صادر می‌شود‪.‬‬ ‫‌ها� که مطابق با ضوابط طرح تفصییل‬ ‫به استثنای این محدوده‌ها‪ ،‬بلندمرتبه‌سازی در زیر پهنه ی‬ ‫ن‬ ‫ث‬ ‫مسکو�‬ ‫حداک� تراکم مجاز در آن‌ها دو یا سه طبقه است یا به‌عنوان بافت ارزشمند‬ ‫جدید‬ ‫ن‬ ‫همچن� محدوده فرودگاه‌ها‪ ،‬بناهای ارزشمند تاریخی‪ ،‬محدوده ای در‬ ‫شناخته می‌شوند‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ت‬ ‫جنوب محور انقالب و تمامی باغات شهر با هر وسع� ممنوع است‪ ،‬البته مطابق با تبرصه‬ ‫ت‬ ‫صور� که مالکان باغات پراکنده مایل به ساخت‌وساز در باغ خود باشند باید‬ ‫این ضوابط در‬ ‫ق‬ ‫به صورت توافقی ‪ 70‬درصد ملک خود را به شهرداری واگذار و در ‪ 30‬درصد عرصه با� مانده‬ ‫به ساخت بلندمرتبه اقدام کنند‪ .‬در مقابل شهرداری هم باید نسبت به تبدیل سهم خود به‬ ‫فضای ب ز‬ ‫س� عمومی اقدام کند‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫‪11‬‬

‫خطوط قرمز در ضوابط بلند مرتبه‌سازی‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫ضوابط بلند مرتبه سازی‬

‫‌ها� که ساخت بناهای بلندمرتبه در آن‌ها مجاز شناخته شده و ضوابط‬ ‫در تمامی زیر پهنه ی‬ ‫خایص برای آن‌ها تدوین شده «خطوط قرمزی» تعریف شده است که بنای بلندمرتبه با لحاظ‬ ‫این خطوط ساخته می‌شوند‪ .‬برمبنای پیش ن‬ ‫‌بی� اولیه احداث بناهای بلندمرتبه از پنج خط‬ ‫قرمز نباید عبور کند‪ .‬انسداد کریدورهای دید مطلوب شهر به مناظر طبیعی و نشانه‌های با‬ ‫ارزش شهر تهران‪ ،‬انسداد کریدورهای طبیعی عبور جریان هوای شهر و ش�یان‌های ت‬ ‫حیا� با‬ ‫توجه به روش آزمایش تونل باد بر روی ماکت ساخته شده پروژه و شبکه اضطراری و حفظ‬ ‫دید برج میالد به‌عنوان نماد پایتخت پنج خط قرمز مدیریت شهری به سازندگان برج‌های‬ ‫تعی� ش�یان‌های ت‬ ‫حیا� و شبکه اضطراری شهر ی ز‬ ‫بلندمرتبه شهر است‪ .‬ی ن‬ ‫ن� باید ظرف مدت‬ ‫سه ماه از تاریخ تصویب این بسته پیشنهادی انجام و در کمیسیون ماده پنج به تصویب‬ ‫برسد‪.‬‬ ‫پیش از این ی ز‬ ‫ن� شورای عایل شهرسازی و معماری کشور پس از یک مرحله برریس نسخه‬ ‫ش‬ ‫پیشنهادی ضوابط بلندمرتبه‌سازی‪� ،‬وطی را برای مدیریت شهری جهت تنظیم دوباره این‬ ‫تعی� کرد‪ .‬براساس این ش�وط‪ ،‬پار ت‬ ‫ضوابط ی ن‬ ‫ام�های مدنظر شورای عایل شهرسازی و معماری‬ ‫کشور برای نحوه صدور مجوز ساخت بلندمرتبه در تهران‪ ،‬الزام به حفاظت از ساختار طبیعی‬ ‫شهر تهران است‪ .‬بر این اساس‪ ،‬شهرداری تهران باید آثار و پیامدهای برج‌سازی در تهران را‬ ‫روی جریان هوا‪ ،‬وزش باد‪ ،‬آب ش�ب و زلزله احتمایل پایتخت برریس کرده و درباره آن به شورای‬ ‫عایل گزارش کند‪.‬‬ ‫ین‬ ‫ین‬ ‫همچن�‬ ‫تاث� بلندمرتبه‌سازی روی ساختار اجتماعی‪ -‬اقتصادی شهر تهران و‬ ‫همچن� باید ی‬ ‫[‪]1‬‬ ‫ز‬ ‫ساختمان‌های مجاور و ساکنان خود برج ین� در ضوابط در حال تدوین‪ ،‬برریس شود‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫ضوابط بلند مرتبه سازی‬ ‫بلندمرتبه‌سازی بدون ضوابط خاص‪ ،‬به خصوص در غرب‬ ‫شهر تهران‪ ،‬آسیب‌های جدی به محیط زیست شهر زده و‬ ‫به‌دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب‪ ،‬ناکارآمد خواهند بود‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫ضوابط بلند مرتبه سازی‬ ‫مجمع تدوین ضوابط یب�ن‌الملیل‪ )ICC( 1‬مجموع ضوابط‬ ‫یب�ن‌الملیل را در مبحث ساختمان ش‬ ‫منت� کرده است‪.‬‬ ‫‪International Code Council .1‬‬

‫ضوابط بلند مرتبه‌سازی در دنیا‬

‫نوین را با ضوابط خود فراهم می‌کند‪.‬‬

‫در این مجموعه ضوابط یب�ن‌الملیل ساختمان به قدرت سازه‪ ،‬روش‌های خروج اضطراری‪،‬‬ ‫بهداشت‪ ،‬تهویه مطبوع‪ ،‬نورپردازی مناسب و ف‬ ‫کا�‪ ،‬رصفه جو� در مرصف انرژی و امنیت ن‬ ‫جا�‬ ‫ی‬ ‫کاربران در ساختمان‌های نوساز و قدیمی‪ ،‬پرداخته شده که هر ‪ 3‬سال بهینه سازی می‌شوند تا‬ ‫[‪]2‬‬ ‫هم‌پای تکنولوژی‌های نوین و تکنیک‌های جدید مناسب‌سازی می‌شوند‪.‬‬

‫‪International Building Code .1‬‬ ‫‪International Code Council .2‬‬

‫‪Building Officials and Code .3‬‬ ‫‪Administratiors International‬‬ ‫‪International Conference of .4‬‬ ‫‪Building Officials‬‬ ‫‪Southern Building Code .5‬‬ ‫‪Congress International‬‬

‫‪International Building Code .5‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫اگ� یب�ن‌الملیل‬ ‫سال ‪ 1994‬به‌عنوان یک سازمان یغ�انتفاعی برای تدوین یک مجموعه جامع و فر ی‬ ‫ن‬ ‫از ی ن‬ ‫ساختما�‪ ،‬در ایاالت متحده آمریکا تشکیل شد‪ .‬مؤسسان این سازمان را‬ ‫قوان� و ضوابط‬ ‫"مقام رسمی مدیریت ضوابط یب�ن‌الملیل ساختمان‪" ،)BOCA( "3‬کنفرانس یب�ن‌الملیل مقامات‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ساختما�‪ ،)SBCCI("5‬تشکیل می‌دهند‪.‬‬ ‫ساختما�‪)ICBO( "4‬و "مجمع یب�ن‌الملیل ضوابط‬ ‫نظارت‬ ‫ن‬ ‫اول� سال‌های دهه گذشته تا کنون این سازمان مجموعه‌های مجزا از ضوابط پایه در‬ ‫از ی‬ ‫زمینه‌های مختلفی چون ساختمان‪ ،‬تاسیسات‪ ،‬ن‬ ‫ایم� و‪ ...‬را تدوین کرده که در رستارس ایاالت‬ ‫متحده آمریکا از آن بهره‌برداری می‌شود‪.‬‬ ‫ها� که توسط مجمع تدوین ضوابط یب�ن‌الملیل تدوین شده "مجموعه ضوابط‬ ‫ییک از مجموعه ی‬ ‫ن‬ ‫‪6‬‬ ‫‌ها� برای‬ ‫یب�ن‌الملیل ساختمان" (‪)IBC‬است‪ .‬این مجموعه ضوابط فر ی‬ ‫اگ� ساختما�‪ ،‬حداقل ی‬ ‫ساختمان‌ها و سیستم ساخت آن‌ها‪ ،‬به تناسب و با توجه به عملکرد آن‪ ،‬در جهت حفظ‬ ‫امنیت و سالمت عموم مردم‪ ،‬عالوه بر حصول اطمینان از امنیت و آسایش افراد استفاده‬ ‫کننده از ساختمان‌های جدید و تازه ساز و یا ساختمان‌های قدیمی و موجود‪ ،‬به وجود‬ ‫آورده‪.‬‬ ‫این مجموعه بر پایه اصول ت‬ ‫گس�ده‌ای بنا شده که امکان استفاده از مصالح و طرح‌های معماری‬

‫ضوابط بلند مرتبه سازی‬

‫با توجه به‌اینکه در زمان تدوین این جزوه هنوز ضوابط بلندمرتبه‌سازی شهر تهران ش‬ ‫منت�‬ ‫نشده و اطالعی از محتویات دقیق آن نیست و با توجه به اخباری که از پیش نویس این‬ ‫ضوابط ش‬ ‫منت� شده‪ ،‬پیش فرض بری این گذارده شده که در ضوابط بلندمرتبه تهران توجه‬ ‫ن‬ ‫خایص به ضوابط ف� و مهندیس ساختمان‌های بلندمرتبه نشده‪ .‬بنابراین برای اطمینان هرچه‬ ‫بیش� از مطابقت با باالترین استانداردهای ن‬ ‫ت‬ ‫جها�‪ ،‬در نظر ت ن‬ ‫گرف� ضوابط بلندمرتبه‌سازی‬ ‫کشورها� که تجربه ت‬ ‫بیش�ی در این زمینه دارند به نظر واجب می‌رسد‪.‬‬ ‫ی‬ ‫"ضوابط ی ن‬ ‫ب�‌الملیل ساختمان‪ "1‬ایاالت متحده‪ :‬مجمع تدوین ضوابط یب�ن‌الملیل‪ )ICC( 2‬در‬

‫‪14‬‬

‫‪15‬‬

‫برای پردیس‌تجارت‪...‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫ضوابط بلند مرتبه سازی‬

‫• در طرح ضوابط بلندمرتبه‌سازی شهر تهران توجه زیادی به‌مسایل نف� ساختمان‬ ‫های بلند مرتبه نشده‌است‪ .‬به ی ن‬ ‫‌هم� دلیل پروژه پردیس‌تجارت احتیاج به کدها و‬ ‫ین‬ ‫قوان� جامع‌تری دارد‪.‬‬ ‫• در ث‬ ‫اک� کشورهای ش‬ ‫پی�فته که تجربه بلندمرتبه‌سازی در آن‌ها زیاد است‪ ،‬کدها و‬ ‫ن‬ ‫استانداردهای ف� متعددی وجود دارد که در طرح پردیس‌تجارت می‌توان از آن‌ها‬ ‫استفاده کرد‪.‬‬ ‫• بلندمرتبه‌سازی در ایران به‌جز چند مورد محدود‪ ،‬تجربه نشده است‪ .‬به این دلیل‬ ‫ن‬ ‫آتشنشا� و ن‬ ‫ایم� از خطا مصون نخواهد‌بود‬ ‫ضوابط موجود ‪ ،‬به خصوص ضوابط‬ ‫ض‬ ‫‪ ،‬لذا احتیاج به ی ن‬ ‫قوان� جدی و قابل اتکا در بع� از حوزه ها احساس میشود ‪.‬‬ ‫• اگر طراح پروژه از گزینه‌های خارجی انتخاب شود‪ ،‬میتوان با رعایت ضوابط تایید‬ ‫شده داخیل ب عنوان ضوابط حداقیل ‪ ،‬رعایت ضوابط ی ن‬ ‫ب� الملیل را در مورد طراحی‬ ‫ها الزامی کرد‪.‬‬ ‫• با تایید ضوابط بلندمرتبه‌سازی شهر تهران ‪ ،‬ضوابط تاره ای در حوزه ساخت و‬ ‫ساز بلند مرتبه الزامی می شود ‪.‬‬

‫منابع و سایت‌های ت‬ ‫این� تن�‬

‫‪]2[- /http://www.iccsafe.org‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫‪]1[- http://www.donya-e-eqtesad.com/news/877659/‬‬

‫‪16‬‬

‫ضوابط بلند مرتبه سازی‬

‫سند چشم‌انداز و طرح تفصییل تهران‬

‫سند چشم‌انداز کشور‬

‫سند چشم‌انداز ‪ 20‬ساله تهران می‌تواند “میثاق” شهروندان تهر نا� و مدیران شهری برای توسع ‌ه‬ ‫پایدار یک شهر مطلوب باشد‪ .‬این سند هادی برنامه‌ریزی راه‌بردی در سازمان‌های متویل‬ ‫ت‬ ‫عملیا� دستگاه‌های متویل‬ ‫توسعه‌ شهر تهران و عامل انسجام‌بخش برنامه‌ریزی‌های راه‌بردی و‬ ‫ین‬ ‫همچن� می‌تواند نماد تفکر ش‬ ‫ارز� نخبگان توسعه‬ ‫توسعه این شهر می‌باشد‪ .‬این چشم‌انداز‬ ‫شهری در جمهوری اسالمی ایران بوده و در نهایت‪ ،‬عامل اطمینان بخش برای والدین تهرا�ن‬ ‫گ‬ ‫گ‬ ‫باشد‪ ،‬تا اطمینان حاصل کنند که فرزندان آنان در شهری با ویژ�‌های مطلوب زند� خواهند‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫در سند چشم‌انداز بیست ساله‌ نظام جمهوری اسالمی‪ ،‬آمده است‪ :‬تهران‪ ،‬جهان شهری‬ ‫گ‬ ‫است فرهن�‪ ‌،‬دانش بنیان با هویت اصیل ایر نا� و اسالمی‪ ،‬زیبا‪ ‌،‬مقاوم ‌‪ ،‬مرف ‌ه و معیار در‬ ‫دنیای اسالم‪ .‬بر ی ن‬ ‫هم� اساس‪ ،‬در چشم‌انداز تهران در افق ‪ ،1404‬تهران به‌عنوان یک جهان‬ ‫گ‬ ‫شهر فرهن� مطرح شده است‪.‬‬ ‫جهان شهرها‪ ،‬مراکز ثقل رویدادهای ن‬ ‫جها� و شکل بخشیدن به روابط و مناسبات سیایس‪،‬‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫اقتصادی‪ ،‬تجاری‪ ،‬فرهن� و اجتماعی در دهکد ‌ه جها� به شمار می‌روند‪ .‬در آینده‪ ،‬نبض‬ ‫تحوالت ن‬ ‫جها� در جهان شهرها خواهد تپید‪.‬‬ ‫استاندارد جهان شهر باید جهان تراز باشد‪ .‬جهان شهرها به سه گروه سیایس ‪ -‬دیپلماتیک‪،‬‬ ‫گ‬ ‫گ‬ ‫اقتصادی ‪ -‬تجاری‌ و فرهن� ‪ -‬اجتماعی تقسیم می‌شوند‪ .‬یک جهان شهر فرهن�‪ ،‬بر اساس‬ ‫گ‬ ‫فرهن�‪ ،‬تبادل آراء و اندیشه‌ها‪ ،‬همایش‌ها و جشنواره‌های ن‬ ‫یز‬ ‫ه�ی‬ ‫تاث� بر تحوالت‬ ‫م�ان ی‬ ‫گ‬ ‫[‪]2‬‬ ‫یب�ن‌الملیل و تولید و صدور فرآورده‌های فرهن� شناخته می‌شود‪.‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫سند چشم‌انداز تهران در سال ‪1404‬‬

‫طرح تفصییل تهران‬

‫مس� درست در برنامه‌ریزی شهری‪ ،‬معموال‬ ‫به‌منظور تحقق اهداف و حرکت در یک ی‬ ‫چشم‌انداز تدوین می گردد‪ .‬در یک تعریف جامع می توان چشم‌انداز را یک سند باالدس�ت‬ ‫و کالن دانست که تصویری واقع‌نگرانه‪ ،‬مطلوب و مورد انتظار از آینده را ترسیم می‌کند‪ .‬از‬ ‫آن‌جا که سند چشم‌انداز در � ترسیم یک فضای ن‬ ‫آرما� است‪ ،‬تبدیل آن به یک عمل جامع‬ ‫پ‬ ‫و مجموعه انتظارات متقابل حاکمیت و مردم‪ ،‬نیازمند طی مراحیل است که در نهایت‪ ،‬این‬ ‫مراحل به طراحی یک نقشه‌ی راه منتهی شود‪.‬‬ ‫سند چشم‌انداز بیست ساله کشور‪ ،‬برنامه پنچم توسعه‪ ،‬سند چشم‌انداز بیست ساله شورای‬ ‫اسالمی شهر تهران‪ ،‬منشور علمی شهرداری تهران‪ ،‬طرح جامع شهر تهران‪ ،‬برنامه ‪ ۵‬ساله‬ ‫ت‬ ‫باالدس� توسعه شهری بوده است‪.‬سند چشم‌انداز‬ ‫شهرداری تهران از جمله مهم‌ترین اسناد‬ ‫[‪]1‬‬ ‫‪ 20‬ساله شهر تهران بر اساس سند چشم‌انداز ‪ 20‬ساله کل کشور ترسیم شده‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫‪19‬‬

‫راه‌بردهای توسعه شهر تهران در ‪ 17‬بند ش‬ ‫به‌�ح ذیل می باشد‪:‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫جلوگ�ی از هرگونه ت‬ ‫گس�ش شهر‬ ‫‪ -1‬ساماندهی و صیانت از محدوده و‬ ‫ی‬ ‫‪ -2‬سامانـدهـی و صیانت از حریم پایتخت (تهـران)‬ ‫‪ -3‬ارتقاء نقش و جایگاه شهر تهران در سطوح فرامیل‪ ،‬میل و منطقه‌ای‬ ‫‪ -4‬توسعه اجتماعی و ساماندهی اسکان جمعیت‬

‫طرح تفصییل تهران‬

‫‪ -5‬تـوسعه اقتـصادی و رونـق فعـالیت شهر تـهران‬ ‫‪ -6‬بهبود وضعیت شبکه های ارتباطی و نظام حمل و نقل و ترافیک‬ ‫‪ -7‬حفـاظت از مـحیط زیست‬ ‫‪ -8‬ایمن سـازی در برابر سـوانـح طـبیعی (زلزله‪ ،‬سیل و‪)...‬‬ ‫‪ -9‬بهبود سیستم مدیریت بحران و ارتقاء کیفیت دفاع یغ�عامل شهر تهران‬ ‫تام� آب موردنیاز و توسعه و ی ز‬ ‫‪ -10‬ی ن‬ ‫تجه� تأسیسات آب و فاضالب تهران و ساماندهی‬ ‫ت‬ ‫حریم و بس� رودخانه ها‬ ‫فضا� شهر)‬ ‫‪ -11‬بهبود و ارتقاء وضعیت و ساماندهی کالبدی شهر تهران (سازمان ی‬ ‫‪ -12‬ارتقاء کیفیت کارا� محیط شهری باپهنه‌بندی نحوه استفاده از ض‬ ‫ارا� وساماندهی‬ ‫ی‬ ‫ساخت و ساز‬ ‫گ‬ ‫‪ -13‬احیاء و حفاظت فعال از یم�اث طبیعی‪ ،‬تاریخی و فرهن� شهر تهران‬ ‫‪ -14‬ساماندهی و ارتقاء هویت سیما و منظرشهری تهران در جهت احیاء معماری‬ ‫وشهرسازی ایر نا�‪-‬اسالمی‬ ‫‪ -15‬توسعه فضاهای ب ز‬ ‫س�‪ ،‬عمومی‪ ،‬تفرجگاهی و گردشگری‬

‫‪ -16‬ی ن‬ ‫تام� نیازهـا و سـامـانـدهی خـدمـات شـهری تهـران‬

‫‪ -17‬بهسازی‪ ،‬نوسازی و بازسازی بافت های فرسوده شهر تهران‬ ‫مطال� بیان شده که در ادامه برخی از آن‌ها که در‬ ‫در شت�یح راه‌بردهای توسعه شهر تهران‬ ‫ب‬ ‫پروژه پردیس‌تجارت موثر است ذکر می‌شود‪:‬‬ ‫جلوگ�ی از ت‬ ‫گس�ش کالنشهر تهران و تثبیت مرز محدوده آن از شمال‪ ،‬جنوب‪ ،‬ش�ق و‬ ‫‪: 1-1‬‬ ‫ی‬ ‫غرب شهر‪.‬‬ ‫ن‬ ‫مسکو� در مجاورت مرز محدوده شهر و تخصیص ارا�ض‬ ‫‪ : 1-4‬تحدید ساخت و سازهای‬ ‫عملکردها� ویژه‪ ،‬از جمله برای فعالیت های تفرجی‪ ،‬فراغت و‬ ‫مجاور خط محدوده به‬ ‫ی‬ ‫ز‬ ‫س� و باز‪.‬‬ ‫گردشگری و یا چندمنظوره با حداقل سطح اشغال و تراکم و غلبه فضای ب‬

‫‪ : 3-1‬تبدیل تهران به شهری دانش پایه (دروازه ورودی ایران به عرص اطالعات)‪ ،‬هوشمند و‬ ‫ن‬ ‫جها� با افزایش سهم اقتصاد مدرن و دانش پایه و ی ن‬ ‫تام� فضا‪ ،‬زیرساخت ها و ارتباطات‬ ‫ن‬ ‫الزم در آن‪ ،‬برای ارتقاء زیست پذیری و فعالیت پذیری شهر در سطح جها� و منطقه‌ای‪.‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫طرح تفصییل تهران‬

‫خدما� ‪ -‬اداری و تجاری با عملکرد ن‬ ‫ت‬ ‫جها� به‌ویژه در پهنه مرکزی به‌منظور‬ ‫‪ :2-5-4‬ایجاد مراکز‬ ‫ن‬ ‫ش‬ ‫اریا� و تخصیص‬ ‫ایجاد فضای الزم برای حضور �کت های فرامیل و خدمات مولد جها� و باز ب‬ ‫فضا برای جذب بنگاه های یب�ن‌الملیل فعال در جهان و باالخص کشورهای منطقه‪ ،‬اسالمی‪،‬‬ ‫آسیا� و جنوب ‪ -‬جنوب‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫جایگزی� تدریجی صنایع متوسط و کوچک با فناوری باال و پاک به جای صنایع بزرگ‬ ‫‪: 5-6‬‬ ‫آالینده و انبارهای موجود با رعایت ی ن‬ ‫قوان� و مقررات موجود‪.‬‬ ‫‪ : 6-7‬تعدیل تقاضای سفر از طریق ساماندهی و ارایه خدمات عمومی در مراکز‬ ‫یز‬ ‫تجه� هرچه رسیع تر ایستگاه های‬ ‫شهری‪ ،‬پایانه ها و ایستگاه های خطوط رییل و‬ ‫ت‬ ‫فرص� ارزشمند برای ساماندهی شهر و توسعه ‪ ICT‬در جهت تحقق شهر‬ ‫تم�و به‌عنوان‬ ‫ت‬ ‫الک�ونیک‪.‬‬ ‫‪ : 6-8‬اعمال سیاست های خاص توسعه پارکینگ با هدف کاهش سفر با خودرو شخیص در‬ ‫میا� و در اطراف رینگ ن‬ ‫حوزه ن‬ ‫میا� شهر و نقاط مستعد تبادل سفر و توسعه پارکینگ عمومی‬ ‫ق‬ ‫غر�‪.‬‬ ‫در پایانه ها با تأکید در حوزه های ش�� و ب‬ ‫جلوگ�ی از حذف پارکینگ در هرگونه ساخت و ساز طبق قانون و ممنوعیت اخذ وجه‬ ‫‪: 6-9‬‬ ‫ی‬ ‫ز‬ ‫در قبال کرسی پارکینگ به هر یم�ان در هنگام صدور پروانه و گواهی های عدم خالف و‬ ‫پایان کار‪ ،‬توسط شهرداری و کمیسیون های ماده صد و سایر مراجع مطابق قانون و مقررات‬ ‫و ایجاد پارکینگ جایگزین در نقاطی که براساس مقررات موضوعه محدودیت در ی ن‬ ‫تام� وجود‬ ‫دارد‪.‬‬ ‫‪ : 7-2‬پاالیش فعالیت ها و انتقال مراکز آالینده و پایانه های حمل بار به خارج از محدوده‬ ‫شهر‪.‬‬ ‫ن‬ ‫بیمارستا� و نخاله های‬ ‫‪ : 7-4‬بهینه سازی مدیریت پسماندها به‌ویژه پسماندهای خطرناک‪،‬‬ ‫کم�ین آسیب ن‬ ‫ن‬ ‫ساختما� و اعمال روش های مناسب و جدید برای دفع زباله با ت‬ ‫رسا� به محیط‬ ‫زیست‪.‬‬ ‫ن‬ ‫فضا�‪ -‬کالبدی شهر تهران مبت� بر اصول پدافند یغ�عامل برای حفاظت‬ ‫‪ : 9-2‬ساماندهی ی‬ ‫ن‬ ‫از شهروندان و دار یا� همگا� و خصویص در برابر بحران های طبیعی و یغ�طبیعی (عملیات‬ ‫نظامی دشمن و کلیه رویدادهای زیانبار) با اتخاذ روش های نوین و کارآمد‪ ،‬از جمله مکان‬ ‫تغی� کاربری‬ ‫بیا� محدوده و ایجاد تأسیسات مناسب و ایمن (پناهگاه های عمومی و‪ )...‬و ی‬ ‫های یغ��ض ور به‌ویژه کاربری های یغ��ض وری نظامی ضمن رعایت مالحظات دفاعی ‪-‬‬ ‫گ‬ ‫ت‬ ‫امنی� و با هماهن� دستگاه های ذیربط و تدوین و رعایت معیارها و اصول نف� پدافند‬ ‫یغ�عامل در طراحی‪ ،‬نظارت و اجرا در چارچوب مقررات میل ساختمان در کلیه ساخت و‬ ‫سازها‪.‬‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ش‬ ‫تام� و افزایش ایم� اماکن حیا�‪ ،‬حساس و مهم و �یان های حیا� شهر و‬ ‫‪ : 9-3‬ی‬ ‫ارتقاء قابلیت های تهران در ش�ایط بحران و مقاوم کردن شهر در برابر تهدیدات طبیعی و‬ ‫یغ�طبیعی با ت‬ ‫گس�ش زیرساخت ها و سازه های امن و مقاوم و با تعدد و تفرق مناسب در‬ ‫تهران‪.‬‬ ‫‪ : 10-4‬تأکید بر تکمیل تأسیسات و شبکه های جمع آوری فاضالب شهر تهران‬ ‫پیشگ�ی از ساخت و سازها در حریم کیفی منابع آب سطحی و‬ ‫‪ : 10-5‬ساماندهی و‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫زیرزمی�‬

‫‪20‬‬

‫‪21‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫طرح تفصییل تهران‬

‫‪ : 11-6‬ارجحیت منافع عمومی بر منافع خصویص و ی ن‬ ‫فضا� و اولویت‬ ‫تام� عدالت اجتماعی ‪ -‬ی‬ ‫فضا� شهر تهران‪.‬‬ ‫به تقویت فضاهای عمومی در ساماندهی ی‬ ‫‪ : 11-9‬استفاده از ارا�ض خایل بزرگ و فضاهای باز باقیمانده شهر و بازیافت ارا�ض بافت‬ ‫های فرسوده و یا با عملکردهای نامتجانس شهری برای رفع کمبودهای اسایس شهر در زمینه‬ ‫گ‬ ‫ت‬ ‫تکمیل زیرساخت های شهری و توسعه فضاهای ب ز‬ ‫خدما�‪ ،‬فعالیت و‬ ‫س�‪ ،‬عمومی‪ ،‬فرهن�‪،‬‬ ‫گذران اوقات فراغت و تفرج‪.‬‬ ‫ن‬ ‫تعی� عرصه‬ ‫‪ : 12-1‬پهنه‌بندی سطح شهر به‌منظور‬ ‫جلوگ�ی از تداخل نامناسب کاربری ها‪ ،‬ی‬ ‫ی‬ ‫ئ‬ ‫پاسخگو� به مردم و سازمان ها (صدور‬ ‫های استقرار عملکردها و کاربری های مجاز برای‬ ‫جواز ساخت و بهره برداری) و ت‬ ‫کن�ل و نظارت بر ساخت و ساز‪.‬‬ ‫‪ : 12-2‬اعمال سیاست های ترویجی ‪ -‬تشویقی و تدریجی در جهت کاهش سطح اشغال ی ن‬ ‫زم�‬ ‫در هرگونه بهره برداری و ساخت در کلیه پهنه های استفاده از ی ن‬ ‫زم�‪.‬‬ ‫س� با مقیاس عملکرد شهری‪ ،‬منطقه‌ای‪ ،‬ناحیه ای ومحیل برای ی ن‬ ‫‪ : 15-1‬توسعه فضاهای ب ز‬ ‫تام�‬ ‫حداقل ‪ 10‬تم�مربع رسانه فضای ب ز‬ ‫س� در شهر تهران با توزیع متعادل در سطح شهر‪.‬‬ ‫مکانیا�‬ ‫‪ : 15-5‬ایجاد تسهیالت الزم برای ارتقاء سطح خدمات مورد نیاز صنعت گردشگری و‬ ‫ب‬ ‫فضاهای مناسب شهری برای استقرار مراکز اقامت و پذیرا� با استانداردهای ن‬ ‫جها�‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫‪ : 16-1‬افزایش رسانه مجموعه خدمات شهری شامل رسانه های خدمات ش‬ ‫آموز�‪ ،‬درما� و‬ ‫گ‬ ‫ت‬ ‫ورز�‪ ،‬گردشگری (تفریحی و پذیر یا�) و تأسیسات و ی ز‬ ‫مذه�‪ ،‬ش‬ ‫تجه�ات‬ ‫بهداش�‪ ،‬فرهن�‪ ،‬ب‬ ‫شهری با مقیاس های محله ای‪ ،‬ناحیه ای‪ ،‬منطقه‌ای و شهری به حدود ‪ 2‬برابر (حدود ‪13‬‬ ‫[‪]3‬‬ ‫تم�مربع‪ ،‬عالوه بر فضای ب ز‬ ‫س�) تا افق طرح‪.‬‬

‫‪22‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫طرح تفصییل تهران‬

‫‪23‬‬

‫طرح تفصییل تهران‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫طرح تفصییل تهران‬

‫این سند‪ ،‬مجموعه ی ضوابط و مقررات طرح تفصییل یکپارچه شهر تهران است‪ ،‬که براساس‬ ‫ضوابط و مقررات طرح جامع تهران (بند ششم سند اصیل مصوب شورایعایل شهرسازی و‬ ‫معماری ایران‪ ،‬آذرماه ‪ ) ١٣٨٦‬تدوین شده و مشتمل بر ضوابط خاص استفاده از ارا�ض و‬ ‫ین‬ ‫همچن� ضوابط و مقررات عام ساخت و‬ ‫ساخت و ساز در هریک از پهنه های شهر تهران و‬ ‫ساز و شهرسازی در محدوده شهر تهران است‪.‬‬ ‫مجموعه ضوابط و مقررات طرح تفصییل‪ ،‬همراه با کلیه نقشه های یکپارچه ‪ ١:٢٠٠٠‬این طرح‪،‬‬ ‫ین‬ ‫همچن� تکوین سازمان‬ ‫سند اجر یا� و مالک عمل برای تحقق چشم‌انداز‪ ،‬اهداف و راه‌بردها و‬ ‫فضا� طرح جامع‪ ،‬به‌عنوان الگوی مطلوب توسعه شهر تهران‪ ،‬در افق طرح است‪ .‬با اجرای‬ ‫ی‬ ‫طرح تفصییل یکپارچه شهر تهران و اعمال ضوابط و مقررات آن‪ ،‬موجبات هدایت و ت‬ ‫کن�ل‬ ‫دستیا� توأمان به حقوق عمومی و‬ ‫تحوالت کالبدی شهر‪ ،‬ساماندهی فضاهای شهری و‬ ‫ب‬ ‫پیش�د مدیریت توسعه و عمران شهری میرس‬ ‫خصویص در سطح شهر با تلفیق مناسب آن در ب‬ ‫می گردد‪.‬‬ ‫سند ضوابط و مقررات طرح تفصییل یکپارچه شهر تهران براساس بند (‪ )٣‬مصوبه ‪ ٤٥٤‬کمیسیون‬ ‫ماده پنج شهر تهران (مورخ ‪ )1387/09/04‬تهیه و در اسفندماه ‪ ١٣٨٧‬ارایه شده است‪ .‬سند‬ ‫مذکور در سال ‪ ١٣٨٨‬در شهرداری تهران‪ ،‬معاونت شهرسازی و معماری و شهرداری مناطق‪ ،‬با‬ ‫نها� گردید‬ ‫دقت الزم‪ ،‬در جلسات کارشنایس متعدد برریس گردیده و در مراجع تصمیم سازی ی‬ ‫و در راستای اجرای مصوبه شماره ‪ 160/1351/15374‬شورای اسالمی شهر تهران‪ ،‬ن‬ ‫مب� بر الزام‬ ‫نها� طرح تفصییل شهر تهران‬ ‫شهرداری به ارایه الیحه طرح تفصییل‪ ،‬شهرداری تهران سند ی‬ ‫اه�ی ‪ -‬ساختاری (جامع) شهر تهران و طرح تفصییل ‪١:١٠٠٠٠‬‬ ‫را براساس سند مصوب طرح ر ب‬ ‫مصوب کمیسیون ماده پنج در اواخر سال ‪ ١٣٨٨‬به شورای اسالمی شهر تهران ارایه نمود‪.‬‬ ‫شورای اسالمی شهر تهران ی ز‬ ‫ن�‪ ،‬پس از برریس در کمیسیون های مربوطه‪ ،‬رسانجام در فروردین‬ ‫ماه ‪ ، ١٣٩٠‬طرح تفصییل یکپارچه شهر تهران را تایید و تصویب نمود‪ .‬از ابتدای سال ‪ ١٣٩٠‬ی ز‬ ‫ن�‪،‬‬ ‫طرح تفصییل یکپارچه شهر تهران‪ ،‬در کارگروه نف� کمیسیون ماده پنج شهر تهران‪ ،‬تحت برریس‬ ‫قرار گرفت‪ ،‬که نهای ًتا براساس پیشنهادات اعضای کارگروه و سپس اعضای کمیسیون ماده پنج‪،‬‬ ‫نها� طرح تفصییل یکپارچه شهر تهران و ضوابط و مقررات آن‪،‬‬ ‫اصالحات الزم انجام و سند ی‬ ‫در اسفند ماه ‪ ، ١٣٩٠‬در کمیسیون ماده پنج شهر تهران‪ ،‬به تصویب رسید و در اردیبهشت ماه‬ ‫‪ ١٣٩١‬ی ز‬ ‫ن�‪ ،‬به تایید شورای عایل شهرسازی و معماری ایران رسید‪.‬‬

‫ساختار پهنه‌بندی شهر تهران‬

‫پهنه‌بندی استفاده از ارا�ض محدوده شهر تهران‪ ،‬ن‬ ‫جلوگ�ی از‬ ‫مبت� بر ساختاری است که برای‬ ‫ی‬ ‫تداخل یغ��ض وری و نامناسب کارکردها‪ ،‬کاربریها و فعالیت ها و ارتقاء کیفیت و کار یا� محیط‬ ‫شهری نظام یافته است ‪ .‬پهنه‌بندی شهر تهران در مقیاس کالن‪ ،‬بیانگر نحوه استفاده از ارا�ض‬ ‫در عرصه های متمایز شهری‪ ،‬با توجه به کارکردهای کیل و در مقیاس خرد‪ ،‬شامل ضوابط و‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫ث‬ ‫ساختما�‬ ‫حداک� تراکم‬ ‫مقرر تا� است که نحوه و چگون� ساخت و ساز در زیرپهنه ها‪ ،‬مانند‬ ‫گ‬ ‫مجاز و چگون� توده گذاری (سطح اشغال و محل توده گذاری و استقرار بنا در قطعه) و‬ ‫مع� و توان ت‬ ‫دس�یس شبکه شهری را‪،‬‬ ‫ارتفاع و تعداد طبقات مجاز ساختمان با توجه به عرض ب‬ ‫متناسب با مساحت قطعه و تراکم ی ن‬ ‫تعی� می سازد‪.‬‬ ‫بر مبنای اصول پهنه‌بندی و نقشه مصوب آن در طرح جامع تهران‪ ،‬نقشه‌های طرح تفصییل‬ ‫افیا� (‪ )GIS‬در‬ ‫شهر تهران بصورت یکپارچه در محیطی مناسب از سیستم اطالعات جغر ی‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫پهنه سکونت (‪)R‬‬

‫ن‬ ‫مسکو� بوده و به یغ� از‬ ‫پهنه سکونت‪ ،‬محدودهه ی‌ا� از شهر است‪ ،‬که کاربری غالب آن‬ ‫ن‬ ‫مسکو�‪ ،‬شامل شبکه معابر و ت‬ ‫دس�یس‌ها‪ ،‬برخی از فعالیت‌های انتفاعی‬ ‫قطعات و پالک های‬ ‫ن‬ ‫تام� امنیت و آرامش‪،‬‬ ‫و یغ�انتفاعی و خدمات پشتیبان سکونت است‪ .‬در این پهنه به‌منظور ی‬ ‫استقرار طیفی ت‬ ‫گس�ده از فعالیتها ممنوع و یا ش‬ ‫م�وط بوده‪ ،‬و رصفًا استقرار فعالیت‌های‬ ‫تجاری جزء و خدمات در مقیاس محله ای و ناحیه ای‪ ،‬مرتبط با نیازهای اولیه ساکنان‪،‬‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫مذه�‪ ،‬تفریحی ‪ -‬گردشگری‪ ،‬ش‬ ‫ش‬ ‫ورز�‪ ،‬پارکینگ‬ ‫درما�‪ ،‬فرهن�‪،‬‬ ‫بهداش�‪-‬‬ ‫آموز�‪،‬‬ ‫شامل؛‬ ‫ب‬ ‫ز‬ ‫س� مجاز است‪.‬‬ ‫های عمومی و فضای ب‬ ‫گ‬ ‫در پهنه سکونت‪ ،‬به‌منظور کاهش و تعدیل تقاضای سفر و افزایش رسزند� در محیط های‬ ‫ن‬ ‫ین‬ ‫همچن�‬ ‫مسکو�‪ ،‬فعالیت های مجاز به استقرار شامل خدمات انتفاعی و یغ� انتفاعی و‬ ‫ت‬ ‫ین‬ ‫ساکن�‪ ،‬با عملکرد در‬ ‫خدما� و مایحتاج روزمره‬ ‫واحدهای تجاری خرد‪ ،‬برای رفع نیازهای‬ ‫مقیاس محله ساماندهی می شوند تا تدریجاً در مراکز محالت تمرکز یافته و یا موجبات شکل‬ ‫یگ�ی مرکز محله را طبق اسناد توسعه و عمران محالت‪ ،‬فراهم سازند‪.‬‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫"مسکو� ویژه" با کدهای یک رقمی‬ ‫"مسکو� عام" و‬ ‫پهنه کالن سکونت شامل دو پهنه اصیل‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫مسکو� با تراکم کم (‪ ،)R11‬مسکو� با تراکم متوسط‬ ‫(‪ 9 ،)R1,R2‬پهنه با کد دو رقمی شامل‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫روستا� (‪ ،)R21‬بافت مسکو� ارزشمند‬ ‫مسکو� با تراکم زیاد (‪ ،)R13‬بافت ارزشمند‬ ‫(‪ )R12‬و‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫تاریخی (‪ ،)R22‬بافت مسکو� ارزشمند معارص (‪ ،)R23‬بافت مسکو� ارزشمند ب ز‬ ‫س� (‪،)R24‬‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫مسکو� ویژه پهنه محورهای شهری و بلندمرتبه (‪)R26‬‬ ‫مسکو� ویژه پهنه مرکزی (‪ )R25‬و‬ ‫است‪ ،‬که با توجه به مولفه‌های کالبدی از جمله تراکم‪ ،‬سطح اشغال و تعداد طبقات‪ ،‬جمعاً‬ ‫در ‪ 14‬زیر پهنه با کد سه رقمی طبقه بندی شده اند‪.‬‬

‫طرح تفصییل تهران‬

‫پاسخگو�‬ ‫مقیاس ‪ ، ١:٢٠٠٠‬سامان یافته‪ ،‬تا به‌عنوان سند مصوب و مالک عمل شهر‪ ،‬موجبات‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫ساختما� مجاز‪ ،‬را فراهم نماید‪.‬‬ ‫به صاحبان ارا�ض برای هرگونه ساخت و ساز‪ ،‬با تراکمهای‬ ‫گ‬ ‫نحوه استفاده از ارا�ض ‪ ،‬چگون� ساخت و ساز‪ ،‬کم و کیف فعالیت های قابل استقرار و‬ ‫بهره برداری های مجاز در هر محدوده از شهر تهران‪ ،‬براساس نقشه و ضوابط و مقررات‬ ‫طرح تفصییل تهران است‪ .‬تدقیق و مرزبندی پهنه‌ها در طرح تفصییل شهر تهران در قالب‬ ‫زیرپهنه‌ها با کد سه رقمی‪ ،‬بر مبنای معیارها و شاخص‌های کمی و کیفی و با توجه به‬ ‫گ‬ ‫ویژ�‌های هر پهنه و وجه غالب شکل گرفته قبیل و گرایش به انواع ساخت و ساز از نظر تراکم‬ ‫فضا� و ساماندهی سیما و کالبد شهر در مناطق شهری‬ ‫و طبقات و با جهت ی‬ ‫‌گ�ی‌های سازمان ی‬ ‫ن‬ ‫انجام گرفته است‪ .‬بر این اساس "پهنه سکونت" با توجه به همگ� و وسعت قطعات‪ ،‬عرض‬ ‫ین‬ ‫زم� و ی ز‬ ‫معابر‪ ،‬تراکم و ارتفاع ساختمان‌ها و تعداد طبقات‪ ،‬سطح اشغال ی ن‬ ‫میانگ� تراکم‬ ‫ن�‬ ‫ین‬ ‫همچن� "پهنه فعالیت" برحسب مقیاس عملکردی (عملکردهای فراشهری‪،‬‬ ‫نفر در هکتار‪ ،‬و‬ ‫ترکی� از شاخص های مذکور در‬ ‫شهری‪ ،‬منطقه‌ای‪ ،‬ناحیه‌ای و محیل)‪ ،‬و "پهنه مختلط" با ب‬ ‫گ‬ ‫پهنه‌های سکونت و فعالیت و رسانجام "پهنه حفاظت" ب ز‬ ‫(س� و باز) با توجه به ویژ�‌های‬ ‫طبیعی خاص و با رویکرد حفاظت فعال‪ ،‬از یکدیگر متمایز شده اند‪.‬در پهنه‌بندی طرح‬ ‫تفصییل شهر تهران‪ ٥٥ ،‬زیرپهنه متمایز شده که نقشه های مقیاس ‪ ١:٢٠٠٠‬طرح تفصییل شهر‬ ‫تهران‪ ،‬نشانگر موقعیت و پراکنش زیرپهنه‌های مذکور‪ ،‬در محدوده‌ی شهر تهران است‪ .‬این‬ ‫نقشه‌ها‪ ،‬همراه با ضوابط و مقررات‪ ،‬به صورت توأمان‪ ،‬اسناد اصیل هدایت و ت‬ ‫کن�ل تحوالت‬ ‫ئ‬ ‫کالبدی شهر تهران‪ ،‬را تشکیل داده و برای شهرداری تهران و کلیه دستگاههای اجرا� ذیربط و‬ ‫ق‬ ‫حقو� محدوده شهر تهران‪ ،‬الزم االجراست‪.‬‬ ‫ذینفعان حقیقی و‬

‫‪24‬‬

‫‪25‬‬

‫پهنه فعالیت (‪)S‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫طرح تفصییل تهران‬

‫قسمتها� از شهر است‪،‬که وجه غالب آن‪ ،‬کار و فعالیت بوده و سهم سکونت در‬ ‫این پهنه‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫تعی� و تدقیق‬ ‫آن بسیار محدود و تابع نظم عمومی این پهنه و فضاهای کار و فعالیت است‪ .‬ی‬ ‫این پهنه در محدوده شهر‪ ،‬برای متمایز کردن پهنه‌های کار و فعالیت از سایر پهنه‌ها‪ ،‬به‌ویژه‬ ‫سکونت است‪ ،‬تا ضمن ارتقاء کیفیت محیط شهری‪ ،‬رونق فعالیت در فضاهای شهری میرس‬ ‫شود‪ .‬این پهنه در عرصه‌های بسیار تم�اکم فعالیت با ت‬ ‫دس�یس های ضعیف و استقرارهای‬ ‫خطی و پراکنده محدود شده و در مراکز جدید و پهنه‌های مستعد و رو به توسعه شهری‪ ،‬با‬ ‫دس�یس های مناسب به معابر اصیل‪ ،‬خطوط و ایستگاههای اصیل تم�و‪ ،‬ت‬ ‫ت‬ ‫گس�ش یافته است‪.‬‬ ‫ت‬ ‫خدما�‪ ،‬اداری و صنع�ت‬ ‫این پهنه به تفکیک زمینه‌های فعالیت‪ ،‬از زیرپهنه‌های متمایز تجاری‪،‬‬ ‫و یا اختالطی از این فعالیت‌ها در مقیاس عملکردی محیل‪ ،‬ناحیه ای‪ ،‬منطقه‌ای‪ ،‬شهری و‬ ‫جلوگ�ی از‬ ‫فراشهری تشکیل شده و عرصه اصیل استقرار و بارگذاری مناسب فعالیت‪ ،‬برای‬ ‫ی‬ ‫تداخل نامناسب کاربری‌ها‪ ،‬ارتقاء کیفیت محیط شهری‪ ،‬و در جهت رونق فعالیت‌های سازگار‬ ‫گ‬ ‫با محیط زند� ساکنان شهر تهران است‪ .‬سکونت در پهنه فعالیت‪ ،‬با توجه به نظم عمومی‬ ‫فضاهای کار و فعالیت‪ ،‬معطوف به تثبیت سکونت موجود در فضاهای ت‬ ‫سن� فعالیت (مانند‬ ‫بازار) و ساماندهی سکونت موجود در فضاهای فعالیت به شیوه ای مناسب و توأمان‪ ،‬برای‬ ‫رسزنده ماندن شبانه روز فضاهای فعالیت مدرن (مانند مراکز و پردیس های شهری) است‪.‬‬

‫پهنه مختلط (‪)M‬‬

‫‌ها� از محدوده شهر است‪ ،‬که از رشد خزنده فضاهای کار و فعالیت در‬ ‫این پهنه‪ ،‬قسمت ی‬ ‫ن‬ ‫مسکو� پدید آمده و در طرح جامع جدید شهر سامان یافته و استعداد استقرار‬ ‫بافت‌های‬ ‫فعالیت‌های چندمنظوره کار‪ ،‬فعالیت‪ ،‬سکونت و یغ�ه را دارند‪ .‬پهنه مختلط عالوه بر برخی‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫گس�ه‌ها‪ ،‬عمدتاً در حاشیه محورها شکل گرفته و ش‬ ‫خدما� و‬ ‫نا� از استقرار پراکنده عنارص‬ ‫ن‬ ‫تجاری (اعم از واحدها و دفاتر تجاری و اداری) در بافت‌های مسکو� است‪.‬‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫مسکو� (‪ )M1‬و مختلط فرهن� و گردشگری‬ ‫این پهنه‪ ،‬از دو پهنه اصیل‪ ،‬مختلط فعالیت با‬ ‫ن‬ ‫ز‬ ‫مسکو� (‪ )M2‬تشکیل شده است‪ .‬هر یک از پهنه‌های اصیل ین� شامل پهنه‌های‬ ‫با حداقل‬ ‫ن‬ ‫مسکو� (‪ )M2‬تشکیل شده است‪ .‬هر یک از پهنه‌های اصیل‬ ‫مختلط تجاری‪ ،‬اداری‪ ،‬خدمات با‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫یز‬ ‫خدما�‬ ‫مسکو� (‪ ،)M11‬مختلط صنایع‬ ‫ن� شامل پهنه‌های مختلط تجاری‪ ،‬اداری‪ ،‬خدمات با‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫و کارگاهی با مسکو� (‪ ،)M12‬مختلط سکونت با فرهن� ‪ -‬تفرجی (‪ )M21‬و مختلط ویژه (‪)M22‬‬ ‫جمعا در ‪ ١٠‬زیرپهنه با کد سه رقمی طبقه‌بندی شده‌اند‪.‬‬ ‫میباشد‪ ،‬که ً‬

‫پهنه حفاظت ب ز‬ ‫(س� و باز) (‪)S‬‬

‫‌ها� از محدوده شهر است‪ ،‬که عرصه‌های ب ز‬ ‫س� و باز عمومی و خصویص‪،‬‬ ‫این محدوده‪ ،‬قسمت ی‬ ‫�ض‬ ‫پارک های جنگیل‪ ،‬باغات و ارا مزروعی و حرایم و پهنه‌های حفاظت ویژه را در بر می‬ ‫یگ�د‪ .‬با توجه به نقش و اهمیت این پهنه در ارتقاء کیفیت محیط و سیمای شهری تهران‪،‬‬ ‫ساخت و ساز در آن‌ها‪ ،‬محدود بوده و عمدتاً برای توسعه گردشگری و تفرج‪ ،‬برخی خدمات‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫ش‬ ‫بهداش�‪ ،‬فرهن� و ‪ ،...‬مدیریت بحران و استقرارهای موقت مجاز می‬ ‫درما� و‬ ‫آموز�‪،‬‬ ‫گ‬ ‫ت‬ ‫باشد‪ .‬این محدودیت ضمن ایجاد رسزند�‪ ،‬در محیط شهری‪ ،‬مانع گس�ش ی ز‬ ‫ف�ییک شهر تهران‬ ‫شده و بهره بردای مناسب و حفاظت فعال و ی ز‬ ‫تجه� شده را برای این پهنه به وجود می آورد‪.‬‬ ‫این پهنه کالن شامل سه پهنه اصیل با کدهای یک رقمی (‪ )G3( ,)G2( ,)G1‬است‪ ،‬که در ‪ ٥‬پهنه‬

‫ضوابط و مقررات عام محدوده ی شهر تهران‬ ‫ن‬ ‫ساختما� مجاز‬ ‫تراکم‬

‫سطح اشغال و مکان استقرار بنا (توده‌گذاری)‬

‫‪ :8-1‬در کلیه پهنه‌های استفاده از ارا�ض ‪ ،‬سطح اشغال شامل مجموع زیربنای مفید و یغ�مفید‬ ‫(مشاعات) در هر طبقه بر اساس مساحت مندرج در سند مالکیت ی ن‬ ‫زم� است‪.‬‬ ‫‌ها� از زیرپهنه‌های فعالیت (محورها و ت‬ ‫گس�ههای تجاری‪ ،‬اداری و خدمات)‬ ‫‪ :8-2‬در محدوده ی‬ ‫ن‬ ‫و مختلط (تجاری‪ ،‬اداری و خدمات با مسکو�)‪ ،‬که در نقشههای طرح تفصییل شهر تهران‬ ‫ث‬ ‫ین‬ ‫حداک� ‪ ٨٠‬درصد‪ ،‬افزایش‬ ‫زیرزم� ها) میتواند تا‬ ‫مشخص شده‪ ،‬سطح اشغال (به یغ� از‬ ‫یابد‪ .‬سطح اشغال مجاز در طبقات باالی همکف یا اول کاهش و مطابق مفاد جداول چهارگانه‬ ‫ث‬ ‫حداک� تا ‪ ٦٠‬درصد مجاز است‪.‬‬ ‫ضوابط استفاده از ارا�ض و ساخت و ساز در پهنه های اصیل‬ ‫ین‬ ‫زیرزم�‬ ‫تبرصه ‪ :‬در کلیه پهنه ها‪ ،‬هرگونه افزایش در سطح اشغال کلیه طبقات به یغ� از‬ ‫م�ان ی ن‬ ‫ها‪ ،‬تحت هر عنوان و به هر شکل‪ ،‬بیش از ی ز‬ ‫تعی� شده در جداول چهارگانه استفاده‬ ‫ن‬ ‫مستث� شده در این سند‪ ،‬منوط به تصویب در کمیسیون ماده‬ ‫از ارا�ض پهنه های اصیل‪ ،‬و‬ ‫پنج شهر تهران است‪.‬‬ ‫‪ :8-3‬در کلیه زیرپهنه‌های استفاده از ارا�ض ‪ ،‬به استثنای محدودههای تاریخی و پهنه‌های ‪،R2‬‬ ‫‪ ،G ،M2 ،S3‬با کاهش سطح اشغال طبقات و با رعایت سقف تراکم مجاز‪ ،‬به‌منظور تحقق‬ ‫پذیری راه‌بردهای طرح جامع شهر تهران‪ ،‬افزایش تعداد طبقات‪ ،‬با تایید شهرداری منطقه‪،‬‬ ‫مجاز است‪.‬‬ ‫‪ :8-4‬در کلیه پهنه‌ها‪ ،‬تخصیص حداقل ‪ ٥٠‬درصد از سطح باز قطعه (پس از کرس مساحت‬ ‫رامپ) به فضای ب ز‬ ‫س� و مشجر‪ ،‬الزامی است‪.‬‬ ‫ن‬ ‫زم� قطعات واقع در پهنه‌های فعالیت و مختلط‪( ،‬رصفًا به‌منظور‬ ‫‪ :8-5‬سطح اشغال زیر ی‬ ‫ن‬ ‫زیرزم�ن‬ ‫استقرار فعالیت های یغ�مسکو�‪ ،‬پارکینگ‪ ،‬تأسیسات و سایر مشاعات ساختمان) برای‬ ‫ی‬ ‫ث‬ ‫حداک� ‪ ٨٠‬درصد و در زیرزمینهای دوم به بعد‪ ،‬بدون قطع درخت‪ ،‬تا ‪ ١٠٠‬درصد مساحت‬ ‫اول‬ ‫قطعه‪ ،‬مجاز است‪.‬‬

‫طرح تفصییل تهران‬

‫ن‬ ‫ث‬ ‫حداک� حجم ساخت و ساز‪ ،‬براساس جداول چهارگانه ضوابط‬ ‫ساختما� مجاز"‬ ‫‪":7-1‬تراکم‬ ‫�ض‬ ‫�ض‬ ‫استفاده از ارا و ساخت و ساز در هریک از چهار پهنه استفاده از ارا شهر تهران‪،‬‬ ‫مع� همجوار است‪.‬‬ ‫متناسب با عملکرد‪ ،‬مساحت قطعه و عرض ب‬ ‫ن‬ ‫ساختما� مجاز در زیرپهنه های حفاظت (‪ ،)G‬مختلط ویژه (‪ ،)M22‬صنعت با‬ ‫تبرصه ‪ :1‬تراکم‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫فناوری باال و خوشه‌های صنع� (‪ ،)S311‬گس�هها و مراکز تجاری‪ ،‬اداری و خدمات (با غلبه‬ ‫گ‬ ‫فرهن�) (‪ ،)S22‬بازار (‪ )S11‬و پهنه‌های ویژه بلندمرتبه‌سازی‪ ،‬تابع ضوابط و مقررات ویژه و با‬ ‫رعایت ضوابط خاص دستگاه‌های مربوطه بر اساس مقررات طرح جامع تهران است‪ ،‬که به‬ ‫صورت کیل و در قالب تهیه و ارایه طرح‌های توجیهی‪ ،‬تدوین و حسب مورد در کارگروه تطبیق‬ ‫تایید و یا در کمیسیون ماده پنج‪ ،‬به تصویب خواهد رسید‪.‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫با کد دو رقمی شامل پارک‌های شهری (‪ ،)G11‬پارک‌های جنگیل (‪ ،)G12‬باغات و ارا�ض مزروعی‬ ‫س� و باز ویژه (‪ )G32‬دسته بندی شده و جمعاً ی ز‬ ‫(‪ ،)G21‬رود‪-‬دره‌ها (‪ )G31‬و پهنه‌های ب ز‬ ‫ن� ‪١٢‬‬ ‫زیرپهنه با کد سه رقمی را تشکیل داده ‪،‬طبقه‌بندی شده‌اند‪.‬‬

‫‪26‬‬

‫‪27‬‬

‫تفکیک و تجمیع قطعات (پالک ها)‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫طرح تفصییل تهران‬

‫‪ :9-9‬درصورت تجمیع قطعات واقع در پهنه (‪ )R‬با قطعه واقع در پهنه های(‪ )M‬و یا (‪، )S‬‬ ‫قطعه تجمیعی حاصله رصفاً با ت ن‬ ‫داش� کلیه ش�ایط ذیل‪ ،‬مشمول ضوابط و مقررات زیرپهنه‬ ‫مختلط و یا فعالیت مربوطه است‪:‬‬ ‫(الف)‪ :‬انطباق با ضوابط حداقیل زیرپهنه مختلط مربوطه‪.‬‬ ‫ث‬ ‫(ب)‪ :‬عمق قطعات مورد تجمیع‪ ،‬در پشت جبهه پهنه های فعالیت و مختلط‪ ،‬حداک� به‬ ‫یز‬ ‫م�ان دو پالک مازاد بر پالک اولیه‪ ،‬مشمول ضوابط زیرپهنه مختلط و فعالیت مربوطه است‪.‬‬ ‫ن‬ ‫مسکو� با عمق بیش از دو پالک‪ ،‬رصفًا تابع ضوابط و مقررات‬ ‫قطعات واقع در بافت های‬ ‫ن‬ ‫مسکو� مربوطه است‪.‬‬ ‫زیرپهنه‬ ‫تبرصه‪ :‬هرگونه پیشنهاد تجمیع در پشت جبهه‪ ،‬برای بیش از دو پالک مازاد بر پالک اولیه‪،‬‬ ‫به‌منظور بهره‌مندی از مزایای پهنه مختلط یا فعالیت‪ ،‬منوط به تصویب کمیسیون ماده پنج‬ ‫شهر تهران است‪.‬‬ ‫‪ :9-10‬درصورت تجمیع قطعه واقع در پهنه (‪ )M‬با قطعه واقع در پهنه (‪ ، )S‬اگر پهنه (‪ )S‬مجاور‬ ‫گذر اصیل با عرض ت‬ ‫بیش� باشد‪ ،‬قطعه تجمیعی مشمول ضوابط و مقررات پهنه (‪ )S‬است‪ .‬در‬ ‫سایر موارد‪ ،‬پهنه تجمیعی مشمول ضوابط پهنه (‪ )M‬است‪.‬‬ ‫‪ :9-11‬در صورت تجمیع قطعه‌ها با کدهای متفاوت (‪ )S‬و یا کدهای متفاوت (‪ )M‬و یا کدهای‬ ‫متفاوت (‪ ، )R‬قطعه تجمیع شده‪ ،‬مشمول ضوابط کد پهنه محور اصیل با عرض ت‬ ‫بیش� است‪.‬‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫خدما�‪،‬‬ ‫صور� که ییک از قطعات تجمیعی در پهنه ‪ G‬و یا کاربری تثبیت شده‬ ‫تبرصه (‪ :)١‬در‬ ‫ز‬ ‫فضای ب ز‬ ‫دب�خانه کمیسیون ماده پنج‬ ‫توسط‬ ‫میباید‬ ‫موارد‬ ‫باشد‪،‬‬ ‫پارکینگ‬ ‫شهری‬ ‫ات‬ ‫تجه�‬ ‫ی‬ ‫س�‪ ،‬ی‬ ‫ین‬ ‫تعی� تکلیف شود‪.‬‬ ‫ت‬ ‫تبرصه (‪ :)٢‬در صور� که عرض گذرهای ش‬ ‫م�ف به ملک مشابه یکدیگر باشد‪ ،‬پهنه غالب‪،‬‬ ‫براساس کد پهنه با تراکم ت‬ ‫بیش� مالک عمل است‪.‬‬

‫بلندمرتبه‌سازی ( ‪ ١٢‬طبقه و ت‬ ‫بیش�)‬

‫‪ :10-1‬احداث ساختمانهای بلندمرتبه‪ ،‬در محدوده‌های مجاز یا ویژه برای بلندمرتبه‌سازی در‬ ‫برخی از زیرپهنه‌های استفاده از ارا�ض تهران و ش‬ ‫م�وط به رعایت ضوابط و استانداردهای‬ ‫زیست محیطی و تکتونییک (برای ن‬ ‫ایم� از مخاطرات زلزله) است‪ .‬موقعیت و کاربریهای مجاز‬ ‫برای بلندمرتبه‌سازی در نقشه‌های ‪ ١:٢٠٠٠‬پهنه‌بندی طرح تفصییل مشخص و تدقیق خواهند‬ ‫شد‪ .‬بر این اساس ضوابط طراحی و ساخت و ساز ساختمان‌های بلندمرتبه با رعایت ضوابط‬ ‫ث‬ ‫حداک� تراکم و ارتفاع مجاز ی ن‬ ‫مع� شده در جداول چهارگانه ضوابط استفاده از ارا�ض و‬ ‫ساخت و ساز در پهنه های اصیل این سند و برای کاربری‌های گوناگون‪ ،‬مطابق مفاد مصوبات‬ ‫شورای‌عایل شهرسازی و معماری ایران و کمیسیون ماده ( ‪ )٥‬شهر تهران مجاز است‪ ،‬که متعاقباً‬ ‫تهیه‪ ،‬تصویب و ابالغ خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ :10-2‬احداث بناهای بلندمرتبه در سایر زیرپهنه‌ها‪ ،‬منوط به تهیه طرحهای توجیهی و تصویب‬ ‫آن در کمیسیون ماده پنج شهر تهران است‪ .‬بدیهی است‪ ،‬تدوین ضوابط و مقررات مربوطه ی ز‬ ‫ن�‬ ‫در چارچوب طرح موضوعی مذکور‪ ،‬الزامی است‪.‬‬ ‫تبرصه ‪ :‬شهرداری تهران‪ ،‬موظف است با توجه به بخش الف از پیوست شماره چهار سند‬ ‫طرح جامع شهر تهران‪ ،‬نسبت به تدوین ضوابط پیشنهادی‪ ،‬با لحاظ سیاست های تشویقی و‬ ‫ث‬ ‫حداک� ظرف مدت سه ماه از زمان ابالغ این مصوبه‪ ،‬جهت تصویب در مراجع‬ ‫تجمیع ارا�ض ‪،‬‬ ‫ذیصالح‪ ،‬اقدام نماید‪.‬‬

‫پارکینگ‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫طرح تفصییل تهران‬

‫‪ :12-1‬ی ن‬ ‫تام� قطعی و احداث پارکینگ مورد نیاز برای تمامی ساختمان‌ها و در همه‌ی پهنه‌ها‬ ‫الزامی است‪ .‬صدور پروانه براساس طرح تفصییل جدید و هرگونه گواهی عدم خالف یا‬ ‫گواهی پایان ساختمان مربوط به آن‌ها‪ ،‬منوط به ی ن‬ ‫تام� پارکینگ های مورد نیاز مذکور در‬ ‫ن‬ ‫تام� پارکینگ در ساختمان (قطعه)‬ ‫همان ساختمان و یا در صورت احراز و تایید عدم امکان ی‬ ‫ق‬ ‫ت‬ ‫ث‬ ‫حداک� ‪ ٢٥٠‬م�‪ ،‬از ساختمان‪ ،‬بالمانع‬ ‫حقو�‪ ،‬در شعاع‬ ‫پارکینگها� دارای اسناد‬ ‫مربوطه‪ ،‬در‬ ‫ی‬ ‫است‪.‬‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫تبرصه (‪ :)١‬یآئ� نامه اجر یا� و نحوه تنظیم اسناد مربوطه و چگون� صورت مجلس های‬ ‫مکان�ه و یغ� ی ز‬ ‫تفکییک‪ ،‬برای پارکینگ های ی ز‬ ‫مکان�ه‪ ،‬توسط شهرداری تهران و با همکاری سازمان‬ ‫ث‬ ‫ثبت اسناد و امالک کشور‪ ،‬حداک� ظرف مدت سه ماه پس از ابالغ طرح تفصییل‪ ،‬تهیه و‬ ‫توسط شهرداری تهران‪ ،‬به واحدهای مربوطه‪ ،‬ابالغ می شود‪.‬‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫مسکو�)‪ ،‬خارج‬ ‫(مسکو� و یا یغ�‬ ‫تبرصه ( ‪ :)٢‬در کلیه مواردی که پارکینگ هر واحد ساختمان‬ ‫ن‬ ‫تام� می‌شود‪ ،‬ذکر شماره‬ ‫از آن و در پارکینگ های اختصایص و یا عمومی دارای اسناد رسمی‪ ،‬ی‬ ‫و نام پارکینگ و حدود اربعه آن در صورت مجلس تفکییک و اسناد ت‬ ‫ثب� واحد مذکور‪ ،‬الزامی‬ ‫است‪.‬‬ ‫‌ها� که از عملکردها ‪،‬‬ ‫تبرصه ( ‪ :)٣‬تعداد پارکینگ‌های مورد نیاز ساختمان‌ها و مجتمع ی‬ ‫کاربری‌ها و فعالیت‌های متنوعی برخوردار است‪ ،‬معادل مجموع تعداد حداقل پارکینگهای‬ ‫الزم برای هر یک از کاربری و فعالیت ها‪ ،‬براساس ضوابط ی ن‬ ‫تام� پارکینگ در پهنه های‬ ‫استفاده از ارا�ض ‪ ،‬است‪.‬‬ ‫تبرصه ( ‪ :)٤‬ی ن‬ ‫تام� پارکینگ موردنیاز آژانس های تاکیس و مسافربری‪ ،‬نمایشگاه‌های اتومبیل و‬ ‫فعالیت‌های مشابه که نیازمند پارکینگ است‪ ،‬درخود ملک و یا خارج از ملک مذکور‪ ،‬الزامی‬ ‫است‪.‬‬ ‫ت‬ ‫ش‬ ‫تبرصه ( ‪ :)٥‬کلیه ادارات‪ ،‬ارگان‌ها‪ ،‬سازمان‌ها‪ ،‬نهادها‪ ،‬مؤسسات و �کت‌های دول�‪ ،‬عمومی‬ ‫و خصویص و بیمارستان‌ها‪ ،‬که مراجعان زیادی دارند‪ ،‬در زمان احداث و یا تجدید بنا‪ ،‬ملزم‬ ‫به ی ن‬ ‫تام� ‪ ٣٠‬درصد پارکینگ مازاد بر پارکینگ مورد نیاز برای مراجعان طبق ضوابط مربوطه‪ ،‬در‬ ‫همان ساختمان و یا در پارکینگ‌های عمومی اطراف تا شعاع ‪ ٢٥٠‬تم� میباشند‪.‬‬ ‫تبرصه ( ‪ :)٦‬فروشگاه های و مجموعه های بزرگ ‪ ،‬با مقیاس عملکرد ناحیه ای‪ ،‬منطقه‌ای و‬ ‫فرامنطقه‌ای‪( ،‬به جز هتل‪ ،‬هتل آپارتمان و سایر مواردی که در تبرصه ‪ ٥‬ی ن‬ ‫هم� بند ذکر گردید)‬ ‫به ازای هر ‪ ١٠٠‬تم� مربع زیربنای مفید ‪ ،‬ملزم به ی ن‬ ‫تام� حداقل ‪ ٢‬واحد پارکینگ‪ ،‬عالوه بر‬ ‫پارکینگ مورد نیاز می باشند‪.‬‬

‫‪28‬‬

‫‪29‬‬

‫نقشه تفکیک زیرپهنه‌ها و ارا�ض شهر تهران‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫طرح تفصییل تهران‬

‫‪30‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫طرح تفصییل تهران‬

‫‪31‬‬

‫نقشه تفکیک زیرپهنه‌ها و ارا�ض شهر منطقه‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫طرح تفصییل تهران‬

‫‪32‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫طرح تفصییل تهران‬

‫‪33‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫طرح تفصییل تهران‬

‫‪34‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫طرح تفصییل تهران‬ ‫ضوابط استفاده از ارا�ض و ساخت و ساز در زیر پهنه‌های‬ ‫فعالیت (‪)S‬‬

‫‪35‬‬

‫برای پردیس‌تجارت‪...‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫طرح تفصییل تهران‬

‫• در پهنه‌بندی جدید تهران پهنه های جدیدی برای بلند مرتبه سازی تعریف می‌شود‬ ‫که ضوابط خود را دارند ‪ .‬پهنه ن‬ ‫کنو� پردیس‌تجارت ی ز‬ ‫ن� باید به این پهنه جدید که با‬ ‫تغی� کند ‪.‬‬ ‫کد ‪ H‬شناخته میشوند ی‬ ‫• با تصویب ضوابط بلندمرتبه‌سازی‪ ،‬نکات زیادی در مورد محدودیت‌ها‪ ،‬موقعیت‌ها‬ ‫و ضوابط باالدست پروژه پردیس‌تجارت روشن خواهد شد‪.‬‬ ‫مس� قانو�ن‬ ‫• با توجه به‌اینکه پروژه دارای مجوز از طرف کمیسیون ماده پنج است‪ ،‬ی‬ ‫ساخت پروژه تا حد زیادی طی‌شده‌است‬ ‫• با رفع تحریم‌ها‪ ،‬شهر تهران پتانسیل‌های جدیدی در عرصه های رسمایه گذاری‬ ‫و توریست و حوزه تجارت پیدا میکند که می‌تواند به استقرار دقیق پردیس تجارت‬ ‫کمک کند ‪.‬‬ ‫مناس� خواهد داشت‪.‬‬ ‫• فضاهای تجاری و هتل در بلندمدت در تهران بازار‬ ‫ب‬ ‫ت‬ ‫• تهران با کمبود مجتمع های اداری با کیفیت با فضاهای خدما� متنوع مواجه‌است‪.‬‬ ‫• در تهران ساختمان بلند (باالی ‪ 150‬تم�) وجود ندارد‪.‬‬

‫منابع و سایت‌های ت‬ �‫این� تن‬

‫مطالعه محیط ن‬ �‫قانو‬

36

]1[- http://zarejeddi.blog.ir/1393/08/10/%D8%B3%D9%86%D8%AF-

%DA%86%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B2%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-

‫طرح تفصییل تهران‬

-1404

]2[- http://iov.blogfa.com/post-331.aspx ]3[- http://iranfile.ir/userfiles/file/tehran-plan-guidelines.aspx#q1

‫ضوابط طراحی نمای شهری و خط آسمان‬

‫ضوابط طراحی نمای شهری‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫ضوابط طراحی نمای شهری و خط آسمان‬

‫دف�چه " الگوی راهنمای طراحی‪ ،‬ت‬ ‫در ت‬ ‫کن�ل و اجرای نماهای شهری" که توسط شهرداری تهران‬ ‫ش‬ ‫منت� شده‪ ،‬مطالب زیر به‌عنوان راهنمای طراحان برای طراحی نمای شهری مطلوب آورده‬ ‫شده‪:‬‬ ‫ساختار برصی هر شهر اگرچه ظاهرا سطحی ترین الیه تشکیل دهنده و عام ترین حیطه‬ ‫ت‬ ‫فعالی� آن شهر است‪ ،‬ویل از سوی دیگر قابل رویت ترین وجه‬ ‫فضا�‪-‬‬ ‫ی‬ ‫دربرگ�نده ساختار ی‬ ‫گ‬ ‫تبلور کالبدی روابط اقتصادی‪ ،‬سیایس‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬فرهن� حاکم در درون اجتماع ساکن آن‬ ‫شهر می باشد؛ که تعامالت یا تعارضات را تجیل می بخشد و ت‬ ‫بیش�ین ارتباط و سطح تعامل‬ ‫را با مردم شهر برقرار می کند که نقش به ز‬ ‫س یا� در شکل یگ�ی بافت در ذهن مردم دارد‪.‬‬ ‫بر این اساس نما و ظاهر شهر کیفیت احسایس محیط است که به‌عنوان ییک از جنبه های شکل‬ ‫شهر در نظر گرفته می شود‪ .‬اغتشاش برصی در شکل شهر می تواند از طریق ادرایک‪ -‬احسایس‬ ‫بر رفتار های اجتماعی انعکاس یافته و اغتشاش رفتاری را در فضای شهری توجیه کند‪.‬‬ ‫قوان� شهرداری بر ی ن‬ ‫ساختار ی ن‬ ‫هم� اساس چند مرتبه معنادار را نشان می دهد‪ .‬بدین ترتیب که‬ ‫قوان� شهری و در سطح باالتر از ی ن‬ ‫قوان� شهرداری‪ ،‬ی ن‬ ‫در سطح باالتر از ی ن‬ ‫قوان� شهری حقوق‬ ‫شهروندی قرار می یگ�د و در سطح باالتر از حقوق شهروندی‪ ،‬حقوق طبیعی و فطری جای‬ ‫دارد‪ .‬در نتیجه شهروندان به‌عنوان رکن اصیل حیات اجتماعی شهر نقش اصیل را در تدوین‬ ‫این اصول خواهند داشت و تمامی ضوابط تدوین شده‪ ،‬منطبق بر حقوق فطری ایشان تدوین‬ ‫خواهد شد‪.‬‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫تغی�ات دنیای امروز و در نتیجه آن گم گشت� یب� سنت و مدرنیته‪ ،‬ب� توجهی‬ ‫حال با توجه به ی‬ ‫به فرهنگ اصیل بومی و درک ناصحیح و بسیار سطحی از سبک های نوین معماری جهان‬ ‫و گاه ترکیب ناموزون سبک های نامتجانس معماری در یک بنا از جمله مواردی است که در‬ ‫گ‬ ‫تاث�ات نامطلوب اجتماعی آن بر زند�‬ ‫معماری امروز شهرها بسیار به چشم می خورد و ی‬ ‫شهروندان قابل تامل است‪.‬‬ ‫تاث� گذار در نمای ساختمان ها در این مجلد به این ترتیب مورد برریس قرار‬ ‫مهم‌ترین عوامل ی‬ ‫می یگ�د‪:‬‬ ‫توصیه های عمومی‬‫مصالح‪ ،‬فرم و رنگ‬‫بام بنا‬‫گ‬ ‫پیش آمد� و بازشوهای نما‬‫ملحقات (تأسیسات و تابلو)‬‫در ارتباط با هر یک از موارد فوق‪ ،‬سه بخش مجزا ارایه گردیده است که الزم است مورد توجه‬ ‫ین‬ ‫مالک�‪ ،‬طراحان‪ ،‬تصویب کنندگان طرح ها و ناظران قرار یگ�د‪:‬‬ ‫ن‬ ‫سل� یا الزامات‪ :‬به مع� آنچه نباید انجام شود‪.‬‬ ‫احکام ب‬‫ن‬ ‫ایجا� یا اقدامات‪ :‬به مع� آن چه باید انجام شود‪.‬‬ ‫احکام ب‬‫مع� آنچه ت‬ ‫توصیه ها‪ :‬به ن‬‫به� است انجام شود ویل رعایت آن الزامی نیست‪.‬‬ ‫ارایه نمونه نماهای اجرا شده مطلوب در مناطق مختلف در سطح شهر تهران ییک از مناسب‬ ‫ترین راه ها برای ساماندهی و فرهنگ سازی در زمینه الگوهای مناسب معماری می باشد‪.‬‬ ‫گرف� ی ز‬ ‫نمونه های مطلوب در بافت های مختلف شهری با در نظر ت ن‬ ‫م�ان رصف هزینه اقتصادی‬ ‫اجرا و رعایت ضوابط عام نما و شاخص های معماری ایر نا�‪-‬اسالمی انتخاب شده اند‪.‬‬

‫‪38‬‬

‫‪39‬‬

‫توصیه های عمومی‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫ضوابط طراحی نمای شهری و خط آسمان‬

‫گ‬ ‫گ‬ ‫رعایت هماهن� و تناسب نما با منظر عمومی محله و مظاهر فرهن� (در صورت وجود نکات‬ ‫ارزشمند در بافت محیل)‬ ‫استفاده از نور‪ ،‬رنگ و سایه روشن در سطح نما‪ ،‬به نحوی که بر جذابیت برصی تأکید‬‫گردد‪.‬‬ ‫مع� و محدوده جلوی ساختمان‪ ،‬با مشخصات نمای قسمت پایی�ن‬ ‫مشخصات کفسازی ب‬‫گ‬ ‫ین‬ ‫همچن� کف سازی معابر جلوی پالک های همجوار‪ ،‬هماهنگ باشد (هماهن� با‬ ‫ساختمان و‬ ‫شهرداری منطقه الزامی است‪).‬‬ ‫ن‬ ‫انسا� در طراحی نما‪ ،‬به‌ویژه در طبقات همکف تا سوم توجه داشته‬ ‫طراح به تناسبات‬‫باشد‪.‬‬ ‫ن‬ ‫توجه طراحان به موضوع کیفیت نما در شب و پیش‌بی� نورپردازی‪ ،‬خصوصاً در مورد‬‫همجواری ملک با گذرهای اصیل در هر منطقه (در صورت طراحی نور شب‪ ،‬ارایه نقشه ها‬ ‫و جزئیات الزامی است‪).‬‬

‫فرم‪ ،‬مصالح و رنگ‬

‫سل� (الزامات)‬ ‫احکام ب‬ ‫عدم استفاده از نماهای تمام شیشه ای ( بیش از ‪ % ۶۰‬سطح شیشه خور در نما) یا تمام‬‫فلزی‬ ‫عدم استفاده از رنگ های نامتعارف و تند در نمای ساختمان‬‫ث‬ ‫یز‬ ‫(حداک� ‪ 4‬نوع)‬ ‫بکارگ�ی مصالح متعدد در نمای ساختمان‬ ‫پره� از ی‬‫(نظ� مجسمه و ‪ )...‬در طراحی و احداث‬ ‫عدم استفاده از فرم های نامتعارف و نامأنوس ی‬‫بناها‬ ‫یز‬ ‫کارگ�ی مصالح برنده یا شکننده‪ ،‬در طبقات همکف و اول‪ ،‬در محدوده ای که‬ ‫پره� از به ی‬‫در تماس ی ز‬ ‫ف�ییک با انسان قرارمی یگ�د (از قبیل فلز و ‪)...‬‬ ‫ایجا� (اقدامات)‪:‬‬ ‫احکام ب‬ ‫�ض ورت استفاده از مصالح مرغوب و مقاوم در مقابل فرسایش و آلوده شدن در نما‪ ،‬به‬‫خصوص در همجواری با محورها‪ ،‬معابر و یا ساختمان های خاص‬ ‫گ‬ ‫�ض ورت هماهن� رنگ غالب نما‪ ،‬با رنگ ابنیه همجوار (در صورت واجد ارزش بودن)‬‫�ض ورت تایید طرح و نمای ساختمان های واقع در نبش گذرهای اصیل‬‫پوشاندن درز انقطاع ی ن‬‫ب� دو ساختمان‪ ،‬با مصالح متناسب با نما‬ ‫توصیه ها‪:‬‬ ‫ یز‬‫کارگ�ی رنگ های متعدد در سطح غالب نما‬ ‫پره� از به ی‬ ‫زیبا� نما‬ ‫استفاده از مصالح قابل شستشو در طبقه همکف‪ ،‬به‌منظور حفظ و ی‬‫ش‬ ‫بندک� شده‪ ،‬سیمان بصورت آب ساب یا شسته با آبچکان‬ ‫نمای ابنیه از جنس آجر‬‫ترکی� از این نوع مصالح باشد‪.‬‬ ‫مناسب‪ ،‬سنگ یا ب‬ ‫‌گ�ی از مصالح بوم آور و مقاوم‬ ‫بهره ی‬‫ن‬ ‫‌گ�ی از ارزش های معماری ایرا�‪-‬اسالمی در طراحی نما و اجزای آن‬ ‫‪-‬بهره ی‬

‫بام بنا‬

‫توصیه ها‪:‬‬ ‫ن‬ ‫استفاده از پوشش گیاهی در سطح بام ساختمان با رعایت نکات ایم� و جزئیات اجر یا�‬‫گ‬ ‫هماهن� کف سازی بام با ملک های همجوار در صورت ارزشمند بودن کف سازی ملک‬‫مجاور‬

‫گ‬ ‫پیش آمد� و بازشوها‬

‫سل� (الزامات)‪:‬‬ ‫احکام ب‬ ‫ن‬ ‫پای� نما ‪-‬ممنوعیت‬ ‫ممنوعیت ایجاد هرگونه اختالف سطح (لبه‪ ،‬پله‪ ،‬سکو و ‪ )...‬در سطح ی‬‫گ‬ ‫مع� عمومی‬ ‫ایجاد هر گونه پیش آمد� فضای ورودی در ب‬ ‫گ‬ ‫آمد� عنارصی همچون؛ لبه پنجره ها ‪ ،‬قر ی ز‬ ‫مع�‬ ‫پیش‬‫ن� و قاب سازی های مجاز در فضای ب‬ ‫ت‬ ‫عمومی‪ ،‬بیش از ‪ 10‬سانتیم� نباشد‪.‬‬ ‫عدم استفاده از بازشوهای با اشکال هندیس متفاوت و نامأنوس در نما‬‫ایجا� (اقدامات)‪:‬‬ ‫احکام ب‬ ‫�ض ورت طراحی فضای ورودی ساختمان‪ ،‬به صورت خوانا و متناسب با سایر ارکان و اجزاء‬‫نما‬ ‫�ض ورت پیش ن‬‫تداب�ی همچون قر ی ز‬ ‫ن� برای کف پنجره ها‪ ،‬به نحوی که از لغزش آب بر‬ ‫‌بی� ی‬ ‫جلوگ�ی شود‪.‬‬ ‫روی نما و ایجاد لکه‬ ‫ی‬ ‫توصیه ها‪:‬‬ ‫م�ان حداقل ‪ 1 /5‬تم�‪ ‬پیش‌بی�ن‬ ‫عقب ن‬‫ماش� از حد مالکیت به ی ز‬ ‫نشی� ورودی پیاده و ی ن‬ ‫فضای مورد نیاز جهت خشک نمودن البسه در محدوده ای خارج از دید عموم‬ ‫گ‬ ‫گ‬ ‫آمد� ها‪ ،‬بازشوها و لبه ن‬ ‫بالک� ها با نمای ساختمان های‬ ‫هماهن� خطوط تراز‪ ،‬پیش‬‫مجاور‬ ‫گ‬ ‫هماهن� ابعاد و اشکال بازشوها با یکدیگر و توجه به بازشوهای موجود در پالک های‬‫همجوار‬

‫ضوابط طراحی نمای شهری و خط آسمان‬

‫ایجا� (اقدامات)‪:‬‬ ‫احکام ب‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫پیشا� ساختمان با ساختمان های همجوار در صورت واجد ارزش‬ ‫�ض ورت هماهن� خط‬‫بودن (براساس حقوق مکتسبه ش‬ ‫نا� از طرح تفصییل)‬ ‫گ‬ ‫گ‬ ‫�ض ورت هماهن� فرم‪ ،‬نما و شکل غالب بام‪ ،‬با ویژ� های معماری بومی‬‫�ض ورت پیش ن‬‫تداب�ی همچون آبچکان برای بام‪ ،‬به نحوی که از لغزش آب بر روی نما‬ ‫‌بی� ی‬ ‫جلوگ�ی شود‪.‬‬ ‫و ایجاد لکه‬ ‫ی‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫سل� (الزامات)‪:‬‬ ‫احکام ب‬ ‫ت‬ ‫ممنوعیت تعبیه هرگونه عنارص تأسیسا� (از قبیل ونت ها‪ ،‬دودکش ها و ‪ )...‬در بام‪ ،‬به‬‫ت‬ ‫جان� قابل رؤیت باشد‪.‬‬ ‫صور� که از معابر‬ ‫بگ‬ ‫عدم تجاوز پیش آمد� و تراز بام از ساختمان های همجوار در طبقات یکسان‪ ،‬در صورت‬‫واجد ارزش بودن‬

‫‪40‬‬

‫‪41‬‬

‫ت‬ ‫تأسیسا� در نما و تابلو)‬ ‫ملحقات (عنارص‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫ضوابط طراحی نمای شهری و خط آسمان‬

‫سل� (الزامات)‪:‬‬ ‫احکام ب‬ ‫ت‬ ‫ز‬ ‫جان�‬ ‫ممنوعیت طراحی و اجرای هرگونه ی‬‫تجه�ات تأسیسا� به طور نمایان در نمای اصیل‪ ،‬ب‬ ‫و جداره های شهری‬ ‫عدم درج هرگونه نوشته بر روی نمای ساختمان مازاد بر آنچه که در نقشه نمای مصوب‬‫مجاز بوده است‪.‬‬ ‫ممنوعیت اجرا و نصب تابلو‪ ،‬خارج از جایگاه پیش ن‬‫‌بی� شده در طراحی نمای ساختمان ها‬ ‫گ‬ ‫نمادها� که اشاعه دهنده تفکرات ضد ن‬ ‫دی� و ضد فرهن� باشد‪.‬‬ ‫عدم استفاده از عالئم و‬‫ی‬ ‫ایجا� (اقدامات)‪:‬‬ ‫احکام ب‬ ‫�ض ورت طراحی‪ ،‬اجرا و نصب کلیه عنارص مربوط به تأسیسات ساختمان اعم از مکانییک‪،‬‬‫ت‬ ‫نگ�ند‪.‬‬ ‫ها� که درمعرض دید از معابر عمومی قرار ی‬ ‫الک�ییک و نظایر آن در مکان ی‬ ‫توصیه ها‪:‬‬ ‫س� و ‪ ...‬در لبه ن‬ ‫استفاده از جاگیل‪ ،‬بام ب ز‬‫بالک� ها و یا در مجاورت پنجره ها‪ ،‬به‌منظور‬ ‫ت‬ ‫م�وط به رعایت اصول ن‬ ‫ین‬ ‫تام� مطلوبیت برصی در معابر‪ ،‬ش‬ ‫بهداش�‬ ‫ایم� و‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫هماهن� شکل تابلوها در نمای کلیه ساختمان ها (خطوط زیرین و فوقا� تابلوها) با‬‫تابلوهای واحدهای همجوا‬

‫‪42‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫ضوابط طراحی نمای شهری و خط آسمان‬

‫نمونه ای از نمای مناسب از نظر ضوابط طراحی نما‬

‫‪43‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫ضوابط طراحی نمای شهری و خط آسمان‬

‫در تاریخ ‪ 7‬مهر سال ‪ ،1393‬محمد ساالری رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر‬ ‫تهران‪ ،‬در مصاحبه‌ای در مورد محتوای ضوابط طراحی نما‪ ،‬با بیان اینکه طراحی نما و ضوابط‬ ‫تعی� ضوابط و ن‬ ‫محتوا� و کیفی است گفت‪ :‬برای ی ن‬ ‫مبا� نظری‬ ‫مربوط به آن یک موضوع‬ ‫ی‬ ‫باید این خالقیت های معمارانه را ی ز‬ ‫ن� در نظر گرفت و نمی‌توان با یک رسی ضوابط کمی و‬ ‫سنجش پذیر دست معماران را در طراحی نما بست بنابراین ما در این ضوابط سه نوع احکام‬ ‫و سیاست را در نظر گرفتیم که شامل نبایدها‪ ،‬بایدها و ی ن‬ ‫قوان� توصیه ای هستند‪.‬‬ ‫عنارص پر اهمیت در ضوابط نما‪:‬در دستورالعمل نما عنارص پراهمیت شامل نما‪ ،‬مصالح‪،‬‬ ‫گ‬ ‫ورودی ها‪ ،‬پیش آمد�‪ ،‬بام نما‪ ،‬خط آسمان و‪ ...‬است‪.‬‬ ‫ممنوعیت استفاده از نمای تمام شیشه و فلزی‪ ،‬ممنوعیت استفاده از رنگ های نامتعارف و‬ ‫تند‪ ،‬ی ز‬ ‫پره� از به کار یگ�ی مصالح متعدد‪ ،‬استفاده نکردن از فرم ها و شکل های ناملموس‪،‬‬ ‫عدم مصالح برنده و شکننده در نمای طبقات همکف و‪ ...‬برخی از محدودیت های نما در‬ ‫پایتخت است‪.‬‬ ‫�ض‬ ‫باید و نباید های نمای ساختمان های پایتخت‪ :‬ورت استفاده از مصالح بادوام و باکیفیت‬ ‫گ‬ ‫گ‬ ‫و مقاوم در برابر فرسایش و آلود� ها هماهن� نما با ابنیه های مجاور‪ ،‬استفاده از مصالح‬ ‫‌گ�ی از ارزش های ایر نا� اسالمی‪ ،‬توجه به‬ ‫قابل شست و شو و مصالحی همانند آجر‪ ،‬بهره ی‬ ‫وحدت و‪ ...‬از جمله موارد توصیه ای در ضوابط نماست‪.‬‬ ‫این عضو شورای شهر با اشاره به‌اینکه تاکنون معماری ایر نا� اسالمی در شهر سازی نادیده‬ ‫گرفته شده افزود‪ :‬اگر از شهر سازان پرسیده شود که معماری اسالمی چیست تنها پاسخی که‬ ‫ن‬ ‫ساختما� که شبیه مسجد و یا حسینیه باشد در حایل که شهر سازی‬ ‫می دهند این است که‬ ‫اسالمی بر ت‬ ‫ش‬ ‫اح�ام به سنت ها ‪ ،‬آداب ‪ ،‬حرمت و عدم ا�افیت بنا نهاده شده است‪ .‬ایجاد‬ ‫مزاحمت نکردن در شهر سازی خود بیانگر معماری اسالمی است‪.‬‬ ‫ین‬ ‫خو� هم نتوانستیم در زمینه نما سازی‬ ‫ساالری‬ ‫همچن� خاطر نشان کرد‪ :‬متاسفانه الگوهای ب‬ ‫ف‬ ‫�ض‬ ‫ن‬ ‫معر� کنیم و از ای�و ورت تشکیل کمیته ی سه نفره نما در معاونت های شهرسازی‬ ‫اجتناب ناپذیر است تا نماسازی ها بر اساس الگو های مناسب و منطبق بر اصول ارایه شده‬ ‫ت‬ ‫باالدس� و ی ز‬ ‫افیا� ‪ ،‬سنت و آداب مناطق باشد‪ .‬متاسفانه‬ ‫از نهاد های‬ ‫ن� بر اساس ش�ایط جغر ی‬ ‫تاکنون مناطق هر کدام به جای شورای شهر خود اقدام به وضع موازین در زمینه نما سازی‬ ‫[‪]1‬‬ ‫می کردند ویل من بعد از این باید بر اساس احکام شورای شهر باشد‪.‬‬ ‫طبق استعالم مشاور از شهرداری مربوطه‪ ،‬برای تأیید نمای پروژه پردیس تجارت‪ ،‬الزم‬ ‫است کارفرما پس از تهیه طرح فاز یک تقاضای تشکیل کمیسیون برریس نما را به شهرداری‬ ‫اعالم کند تا طی آن طرح نمای پردیس تجارت با توجه به الگوی نماسازی مورد نظر برریس‬ ‫شود‪.‬‬

‫‪44‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫ضوابط طراحی نمای شهری و خط آسمان‬

‫طراحی پروژه برج میالد از ابتدا به‌عنوان یک المان شهری و‬ ‫نماد تهران مدرن مطرح شد‪.‬‬

‫‪45‬‬

‫برای پردیس‌تجارت‪...‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫• ساختمان پردیس‌تجارت یک عنرص شاخص شهر‌تهران در آینده خواهد‌بود و‬ ‫تاث� آن در خط آسمان تهران‪،‬‬ ‫درخصوص رعایت اصول طراحی ایر نا�‪-‬اسالمی و ی‬ ‫حساسیت زیادی روی پروژه خواهد بود ‪.‬‬

‫ضوابط طراحی نمای شهری و خط آسمان‬

‫منابع و سایت‌های ت‬ ‫این� تن�‬

‫‪46‬‬

‫‪ture‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫‪]1[- http://www.hamshahrionline.ir/details/273400/City/architec-‬‬

‫ضوابط طراحی نمای شهری و خط آسمان‬

‫جو� در مرصف انرژی‬ ‫رصفه ی‬

‫انرژی در دنیای امروز‬

‫کشورها� است که از منابع فراوان انرژی برخوردار است و پس از ‪ ۱۹۱۳‬همواره‬ ‫ایران از جمله‬ ‫ی‬ ‫به‌عنوان ییک از صادر کننده‌های اصیل نفت محسوب می‌شده است‪.‬این کشور دارای ‪ ٪۱۰‬از‬ ‫منابع کشف شده نفت جهان است‪ .‬ایران به جز منابع متمرکز نفت در سواحل خلیج فارس‬ ‫ین‬ ‫دارای منابعی ی ز‬ ‫همچن� با دارا بودن ‪ ٪۱۵‬از کل منابع گاز‬ ‫ن� در شمال کشور است‪ .‬ایران‬ ‫گ‬ ‫دوم� کشور دارنده منابع گاز طبیعی است که ت‬ ‫جهان ی ن‬ ‫بیش� این گاز در مصارف خان� به‬ ‫مرصف می‌رسد‪ .‬با این وجود در سال ‪ ۲۰۰۵‬حدود ‪ ۴‬میلیارد دالر برای وارد کردن سوخت هزینه‬ ‫[‪]2‬‬ ‫کرده‌است‪.‬‬ ‫آژانس یب�ن‌الملیل انرژی اعالم کرده است‪ :‬دولت ایران در سال ‪ ۲۰۱۲‬بالغ بر ‪ ۸۲‬میلیارد دالر یارانه‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫پرداخت کرده است‪ .‬ی ز‬ ‫پرداخ�‬ ‫پرداخ� از سوی ایران معادل یک دهم کل یارانه‬ ‫م�ان یارانه‬ ‫در جهان بوده است‪ .‬ایران بزرگ‌ترین کشور یارانه‌دهنده در جهان برای مرصف سوخت‌های‬ ‫ت‬ ‫پرداخ� توسط دولت ایران در سال ‪ 2012‬به‬ ‫فسییل است‪40 .‬درصد از ‪ 82‬میلیارد دالر یارانه‬ ‫مرصف فراورده‌های ت‬ ‫نف�‪36 ،‬درصد به مرصف گاز طبیعی و ‪21‬درصد به مرصف برق اختصاص‬ ‫یافته است‪ .‬با وجود اجرای طرح هدف‌مندسازی یارانه‌ها در ایران‪ ،‬این کشور همچنان‬ ‫[‪]3‬‬ ‫بزرگ‌ترین کشور یارانه‌دهنده برای مرصف سوخت شناخته می‌شود‪.‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫تولید و مرصف انرژی در ایران‪:‬‬

‫جو� در مرصف انرژی‬ ‫رصفه ی‬

‫در عرص مدرن‪ ،‬استفاده از سوخت‌های فسییل مانند نفت و گاز‪ ،‬چه برای مرصف مستقیم و‬ ‫گ‬ ‫چه به‌منظور تولید انرژی‌های مورد نیاز شب� ت‬ ‫(الک�یسیته‪ ،‬گرما و ‪ ،)...‬وابست� انسان به این‬ ‫گ‬ ‫منبع تمام ن‬ ‫شد� را سبب شده‪ .‬نتیجه این وابست� آسیب‌های جدی و برگشت ناپذیر به محیط‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫زیست بوده‪ .‬حال با توجه با این موضوع و در نظر داش� امکان اتمام ذخایر این سوخت‌ها‬ ‫ت‬ ‫در آینده بسیار نزدیک‪ ،‬ث‬ ‫جو� در مرصف انرژی‪،‬‬ ‫اک� کشورهای جهان به اقداما� جهت رصفه ی‬ ‫در کنار ت ن‬ ‫یاف� منابع تجدیدپذیر و پاک‪ ،‬وا داشته‪ .‬این کشورها در کنار رسمایه‌گذاری بر روی‬ ‫انواع منابع انرژی همچون انرژی خورشیدی‪ ،‬انرژی هسته ای و ‪ ، ...‬به تدوین ضوابط و‬ ‫ن‬ ‫جو� در مرصف انرژی در ابعاد مختلف ی ز‬ ‫ن� می‌پردازند‪.‬‬ ‫قوانی� جهت رصفه ی‬ ‫ییک از ت‬ ‫بزرگ�ین عامالن مرصف انرژی در دنیا ساختمان‌ها هستند‪ .‬امروزه با ش‬ ‫پی�فت تکنولوژی‬ ‫ن‬ ‫ساختما� و مصالح نوین با بازده باال و مطرح شدن معماری پایدار و‬ ‫در بحث تأسیسات‬ ‫گ‬ ‫ساختمان‌های ب ز‬ ‫چشمگ� مرصف انرژی و آالیند� ساختمان‌ها در مقیاس‬ ‫س�‪ ،‬امکان کاهش‬ ‫ی‬ ‫کالن‪ ،‬فراهم شده‪ .‬قراردادن ضوابط و ی ن‬ ‫قوان� الزم االجرا برای ترغیب سازندگان به رعایت‬ ‫جو� در مرصف انرژی ساختمان در بسیاری از کشورها ازجمله ایران‪ ،‬از‬ ‫این تمهیدات رصفه ی‬ ‫سال‌ها پیش آغاز شده‪ .‬این ضوابط با تشویق سازندگان به رعایت اصول معماری پایدار و‬ ‫جلوگ�ی از ساخت بناهای یغ� استاندارد به حل بحران موجود در جهان‬ ‫تکنولوژی‌های نو و‬ ‫ی‬ ‫[‪]1‬‬ ‫کمک به ز‬ ‫س یا� داشته اند‪.‬‬

‫‪48‬‬

‫‪49‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫جو� در مرصف انرژی‬ ‫رصفه ی‬

‫نمودار تولید و مرصف انرژی کشور ایران در سال‌های‬ ‫[‪]4‬‬ ‫گذشته‪.‬‬

‫نمودار تفکییک ی ز‬ ‫م�ان مرصف انرژی با منابع مختلف‪.‬‬

‫[‪]1‬‬

‫‪50‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫جو� در مرصف انرژی‬ ‫رصفه ی‬ ‫‌ها� که دارای سیاست‌گذاری و اهداف‬ ‫مقایسه تعداد دولت ی‬ ‫خاص در مورد کاهش مرصف انرژی در کشور خود دارند‬ ‫[‪]5‬‬ ‫در ‪ 10‬سال گذشته‪.‬‬

‫‪51‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫جو� در مرصف انرژی‬ ‫رصفه ی‬

‫گ‬ ‫آلود�‌های ش‬ ‫نا� از آن نقش به ز‬ ‫س یا� دارد‬ ‫‌ها� که در مبحث مرصف سوخت و‬ ‫ییک از بخش ی‬ ‫صنعت ساختمان است‪:‬‬ ‫ بخش ساختمان و مسکن با مرصف بیش از ‪ %40‬انرژی‪ ،‬ت‬‫بزرگ�ین مرصف کننده انرژی در‬ ‫ین‬ ‫میانگ� مرصف انرژی ساختمانها در ایران بیش از ‪ 5/2‬برابر متوسط مرصف‬ ‫ایران می باشد‪،‬‬ ‫ن‬ ‫جها� است‪.‬‬ ‫گ‬ ‫ش‬ ‫باال� هستند که غالبا نا� از مرصف‬ ‫هوا� ی‬ ‫ شهرهای بزرگ به‌ویژه تهران دارای آلود� ی‬‫انرژیهای فسییل است‪ ،‬بیش از ‪ %98‬از مرصف انرژی ساختمانها در ایران از محصوالت نف�ت‬ ‫و گازی ی ن‬ ‫تام� می گردد‪.‬‬ ‫گ‬ ‫ بخش ساختمان و مسکن ییک از منابع اصیل تولید آلود� میباشد‪ ،‬این بخش در ایران حدود‬‫‪ 4/26‬درصد از انتشار دی اکسید کربن را به خود اختصاص میدهد‪.‬‬ ‫ ساختمان ها در استان تهران بیش از ‪ %40‬دی اکسید کربن این استان را تولید می کنند‪.‬‬‫باال�‬ ‫با توجه به این موضوع توجه به بهینه سازی مرصف انرژی در بخش ساختمان از اهمیت ی‬ ‫برخوردار خواهد بود‪:‬‬ ‫ز‬ ‫تاث� بس یا� بر کل مرصف انرژی کل کشور‬ ‫ کاهش مرصف انرژی در بخش ساختمان و مسکن ی‬‫خواهد داشت‪.‬‬ ‫ کاهش مرصف انرژی ساختمان ها از نقطه نظر اقتصادی و زیست محیطی امری �ض وری‬‫است‪.‬‬ ‫جو� انرژی در‬ ‫رصفه‬ ‫اهمیت‬ ‫بر‬ ‫انرژی‬ ‫‌های‬ ‫ل‬ ‫حام‬ ‫قیمت‬ ‫ایش‬ ‫ز‬ ‫اف‬ ‫و‬ ‫انرژی‬ ‫‌های‬ ‫ه‬ ‫ان‬ ‫ر‬ ‫یا‬ ‫حذف‬ ‫‬‫ی‬ ‫[‪]6‬‬ ‫ساختمان‌ها افزوده است‪.‬‬

‫ن‬ ‫ساختما� برای بهینه سازی مرصف انرژی ساختمان‌ها در ایران‬ ‫ضوابط‬

‫مبحث ‪ 19‬مقررات میل ساختمان در سال ‪ 1370‬به تصویب هیات وزیران رسـید و اجـرای آن‬ ‫ها� که این مبحث طبق مقررات به آن ابالغ شده وزارت کشور‬ ‫الزامـی شد‪ .‬یکـی از ارگان ی‬ ‫و به تبع شهرداری های کـل کشـور مـی باشـد‪ .‬ایـن مبحث چندین بار بازنگری گردیده که‬ ‫آخرین آن در سال ‪ 1381‬بوده و بعـد از بـازنگـری چـاپ و بـه کلیـه ارگان هـای کشوری ابالغ‬ ‫گردیده است‪.‬‬ ‫ت‬ ‫تمهیدا� است که اجرای صحیح‬ ‫مبحث نوزدهم مقررات میل ساختمان بیانگر راهکارها و‬ ‫آن‌ها سبب کاهش بار رسمایش و گرمایش واقعی ساختمان می شود‪ ،‬عالوه بر آن اجرای مبحث‬ ‫نوزدهم سبب افزایش سطح آسایش افراد در سـاختمان می‌شود‪ .‬با توجه به اختالف زیاد ی ن‬ ‫ب�‬ ‫ن‬ ‫جهـا� بایـد اهمیـت ت‬ ‫بیش�ی برای‬ ‫مرصف انرژی داخیل در بخـش سـاختمان و اسـتانداردهای‬ ‫اجرای دقیق مبحث نوزدهم مقررات میل ساختمان نسبت به سایر مقررات میل در ساختمان‬ ‫قائل شویم‪.‬‬ ‫با توجه به بررسیهای انجام شده و تجربه عملکرد ‪ 22‬منطقه شهرداری تهران بیانگر آنست که‬ ‫نـواقص متعـددی در مبحث ‪ 19‬مقررات میل ساختمان موجود است که نحوه اجرای آنرا در‬ ‫شهرداریها با مشکل مواجـه سـاخته اسـت ‪ .‬ایـن مشکالت را می توان از مرحله ترسیم نقشه‬ ‫ها تا مرحله اجرا برریس نمود‪.‬‬

‫همانطور که مشخص شده ث‬ ‫اک� کشورهای دنیا برای بهینه‌سازی مرصف انرژی در‬ ‫ت‬ ‫�ض‬ ‫ساختمان‌های خود برنامه ‌ها و ضوابط بلند مد� تهیه کرده‌اند‪ .‬بع سازمان‌ها ی ز‬ ‫ن� به‬ ‫طور یب�ن‌الملیل در این زمینه فعالیت می‌کنند و با ارایه راهکارها و آموزه‌های خود به احداث‬ ‫ساختمان‌های پایدارتر در کشورهای دیگر کمک کرده و با اعطای گواهی‌نامه های مخصوص‬ ‫‌ها� را که با استانداردهای آن سازمان مطابقت دارد را مشخص و تشویق‬ ‫خود ساختمان ی‬ ‫می‌کنند‪.‬‬ ‫با توجه به محدودیت ضوابط و استانداردهای موجود در داخل کشور و محدودیت ث‬ ‫اک�‬ ‫آن‌ها به پوسته خارجی بنا و عایق‌کاری‌های موجود در بدنه خارجی بنا‪ ،‬توجه به استانداردهای‬ ‫یب�ن‌الملیل در طراحی ساختمان پردیس‌تجارت برای بهبود مرصف انرژی و کم کردن جای پای‬ ‫این برج بر محیط زیست‪ ،‬الزم به نظر می‌رسد‪.‬‬ ‫در ادامه به ف‬ ‫معر� برخی از این سازمان‌ها و گواهینامه‌های یب�ن‌الملیل می‌پردازیم‪.‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫جو� در مرصف انرژی یب�ن‌الملیل‬ ‫ضوابط رصفه ی‬

‫جو� در مرصف انرژی‬ ‫رصفه ی‬

‫مبحث ‪ 19‬مقررات میل ساختمان پس از هدف‌مندسازی یارانه ها‬ ‫ز‬ ‫جو�‬ ‫ضوابط و مقررات بهره وری انرژی در ساختمان متاثر از ش�ایط اقتصادی و یم�ان رصفه ی‬ ‫انرژی می باشد‪.‬‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫مقاومت حر ت‬ ‫ز‬ ‫ار� پیشنهادی برای اجزای پوسته حرار� یم�ا� است که از لحاظ اقتصادی در‬ ‫ش�ایط یک کشور بهینه باشد‪.‬‬ ‫ت‬ ‫ز‬ ‫تغی� در یم�ان بهینه مقاومت حرار� پوسته ساختمان‬ ‫تغی� ش�ایط اقتصادی باعث ی‬ ‫ی‬ ‫می‌گردد‪.‬‬ ‫بواسطه حذف یارانه ها و افزایش قیمت حامل های انرژی‪ ،‬ی ز‬ ‫م�ان عایق بهینه برای پوسته‬ ‫حر ت‬ ‫تغی� کرده است‪.‬‬ ‫ار� ساختمان ی‬ ‫�ض یب انتقال حر ت‬ ‫ار� پیشنهادی مبحث ‪ 19‬برای ش�ایط فعیل اقتصادی ایران بهینه نمی باشد و‬ ‫می ت‬ ‫بایس� بر اسـاس شـرایط اقتصادی جاری بروز گردند‪.‬‬ ‫افزایش قیمت حامل های انرژی باعث افزایش ضخامت عایق کاری بهینه از نظر اقتصادی‬ ‫[‪]7‬‬ ‫می گردد‪.‬‬

‫‪52‬‬

‫‪53‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫جو� در مرصف انرژی‬ ‫رصفه ی‬ ‫کشورهای عضو "آی ای ِای‪ "1‬در سطح جهان‬ ‫‪IEA .1‬‬

‫[‪]11‬‬

‫کشورهای عضو "لیید‪ "1‬و "بریام‪ "2‬در سطح جهان‬ ‫‪LEED .1‬‬ ‫‪BREEAM .2‬‬

‫[‪]12‬‬

‫ارزیا� ساختمان‌های زیست محیطی‪:2‬‬ ‫سازمان ایجاد روش ساخت و ب‬

‫درواقع امروزه این سازمان را می‌توان پدر تعداد زیادی از سازمان‌های موجود در زمینه‬ ‫ساختمان‌های زیست محیطی دانست‪ .‬این سازمان که در سال ‪ 1990‬در انگلستان تأسیس‬ ‫تاث�ات‬ ‫شد‪ ،‬وظیفه محک زدن ساختمان‌ها با کاربری‌های مختلف را از لحاظ مرصف انرژی و ی‬ ‫زیست محیطی دارد‪ .‬این سازمان پس از موفقیت در کشور خود فعالیتش را نقاط مختلف‬ ‫جهان ت‬ ‫کشورها� چون هلند‪ ،‬اسپانیا‪ ،‬نروژ و سوئد این سازمان طرح‌های‬ ‫گس�ش داد‪ .‬در‬ ‫ی‬ ‫مشخیص با توجه به منطقه ارایه کرده است‪ .‬حدود ‪ 630‬ساختمان از این سازمان گواهی نامه‬ ‫دریافت کرده‌اند که ث‬ ‫اک� آن‌ها در انگلستان و حدود ‪ 75‬عدد از آن‌ها خارج از این کشور واقع‬ ‫هستند‪.‬‬ ‫هزینه دریافت گواهی‌نامه از این سازمان از حدود ‪ 1200‬دالر تا ‪ 3700‬دالر با توجه به نوع پروژه‬ ‫[‪]9‬‬ ‫متغ� است‪.‬‬ ‫ی‬

‫اه�ی انرژی و طراحی محیط (لیید)‪:3‬‬ ‫گواهینامه برنامه‌ی ر ب‬

‫‪International Energy Agency .1‬‬ ‫‪Building Research .2‬‬ ‫‪Establishment Environmental‬‬ ‫‪Assessment Methodology‬‬ ‫‪Leadership in Energy and .3‬‬ ‫‪Environmental Design‬‬ ‫‪U.S. Green Building Council .4‬‬

‫این گواهینامه‌ی مخصوص ساختمان‌های پایدار و همسان با محیط زیست‪ ،‬توسط شورای‬ ‫ساختمان سازی ب ز‬ ‫س� ایاالت متحده‪ 4‬در سال ‪ 1996‬پایه‌گذاری شد‪ .‬این گواهی‌نامه بر اساس‬ ‫ز‬ ‫چهارچو�‬ ‫س� که صاحبان ساختمان و گردانندگان را با‬ ‫آموزه‌های شورای ساختمان سازی ب‬ ‫ب‬ ‫‌گ�ی ساختمان پایدار‪،‬ساختمان سازی‪،‬‬ ‫برای‬ ‫شناسا� و اجرای طرح های عمیل و قابل اندازه ی‬ ‫ی‬ ‫‌ها� با کاربری‌های گوناگون‬ ‫ن‬ ‫ساختما‬ ‫به‬ ‫‌نماید‪،‬‬ ‫ی‬ ‫م‬ ‫آشنا‬ ‫عملیات‬ ‫و‬ ‫نگهداری‬ ‫و‬ ‫تعم�‬ ‫‌های‬ ‫ل‬ ‫‌ح‬ ‫راه‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫اعطا می‌شود‪.‬‬ ‫این سیستم برای کشورهای مختلف چون هند‪ ،‬کانادا‪ ،‬ایتالیا و برزیل ویرایش شده و در آن‌ها‬ ‫ن� در ی ز‬ ‫با موفقیت به اجرا در آمده‪ .‬همینطور ‪ 20‬کشور دیگر ی ز‬ ‫م�گردها و همایش‌های یب�ن‌الملیل‬ ‫گ‬ ‫این سازمان پیوسته‌اند تا با کمک هم وضع کیل مرصف انرژی و آالیند� ساختمان‌ها در جهان‬ ‫را بهبود بخشند‪.‬‬ ‫ن‬ ‫تا تاریخ مارچ ‪ ،2011‬مجموعاً ‪ 8580‬گواهینامه لیید در سطح جها� به ساختمان‌های مختلف‬ ‫اعطاء کرده‪ .‬هزینه دریافت این گواهینامه از ‪ 2250‬تا ‪ 27500‬دالر با توجه به سطح ساختمان‬ ‫ابعاد آن و وضعیت عضویت صاحب آن در شورای ساختمان‌سازی ب ز‬ ‫متغ�‬ ‫س� ایاالت متحده‪ ،‬ی‬ ‫[‪]10‬‬ ‫است‪.‬‬

‫جو� در مرصف انرژی‬ ‫رصفه ی‬

‫به‌عنوان مرصف کننده ‪ %40‬انرژی در ث‬ ‫اک� کشورها‪ ،‬ییک از موثرترین بخش‌ها در زمینه کم‬ ‫"مس� سیاست گذاری" قصد دارد‬ ‫کردن مرصف انرژی در نظر گرفته و با انتشار مجموعه کتب ی‬ ‫ت‬ ‫بگ�ند که در راستای‬ ‫که سیاست‌گذاران و رسمایه‌گذاران کلیدی را بر آن وادارد تا‬ ‫تصمیما� ی‬ ‫"‪ 25‬پیشنهاد در بهینه سازی مرصف انرژی آژانس یب�ن‌الملیل انرژی" به کاهش مرصف انرژی‬ ‫[‪]8‬‬ ‫ساختمان‌ها کمک می‌کند‪.‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫آژانس یب�ن‌الملیل انرژی‪:1‬‬ ‫یک مجموعه مستقل است که در سال ‪ 1974‬تأسیس شده و رسالت خود را در‬ ‫پاسخگو� همه‌جانبه به‬ ‫دو بخش باال بردن امنیت انرژی کشورهای عضو خود با‬ ‫ی‬ ‫اهنما� کشورهای عضو به سیاست گذاری‬ ‫بحران سوخت فسییل و توصیه و ر ی‬ ‫های مناسب در مبحث انرژی‪ ،‬تعریف کرده است‪ .‬آژانس انرژی ساختمان‌ها را‬

‫‪54‬‬

‫‪55‬‬

‫برای پردیس‌تجارت‪...‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫جو� در مرصف انرژی‬ ‫رصفه ی‬

‫• پروژه پردیس‌تجارت با توجه به ابعاد ویژه ای که دارد نقش مهمی در مرصف انرژی‬ ‫خواهد داشت ‪.‬‬ ‫تاث� گذار در توسعه تآ� کشور‪ ،‬وظیفه الگوسازی‬ ‫• پردیس‌تجارت به‌عنوان ساختمان ی‬ ‫در زمینه‌ی مرصف انرژی را دارد‪ .‬از این رو باید مبحث ‪ 19‬و ضوابط بهینه سازی‬ ‫مرصف انرژی در این ساختمان به طور ویژه ای مد نظر قرار یگ�د ‪.‬‬ ‫• با توجه به ای ‌ن که تجربه قانون‌گذاری و ت‬ ‫کن�ل کیفیت در کشور کم‌است‪ ،‬در‬ ‫ین‬ ‫قوان� کشورهای ش‬ ‫پی�و در طراحی ساختمان‌های‬ ‫طراحی پردیس‌تجارت باید به‬ ‫پایدار توجه شود‪.‬‬

‫منابع و سایت‌های ت‬ �‫این� تن‬

‫مطالعه محیط ن‬ �‫قانو‬

[1]- https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%D-

‫جو� در مرصف انرژی‬ ‫رصفه ی‬

56

[4]-www.mazamascience.com

B%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86

[2]-http://hamshahrionline.ir/details/255233 [3]-http://www.saba.org.ir/saba_content/media/image/2012/03/3512_orig.pdf

[5]-http://www.ren21.net/status-of-renewables/global-status-report/ [6]-http://www.saba.org.ir/saba_content/media/image/2012/03/3512_orig.pdf [7]-http://www.ifco.ir/building/amozesh/lecture/doc/building/0143.pdf [8]-www.iea.org/ [9]-http://www.breeam.org/about.jsp?id=66 [10]-http://www.usgbc.org/leed [11]-http://energynusantara.com/iea2012/ [12]-https://www.bsria.co.uk/news/article/global-env-assess/

‫ین‬ ‫قوان� و ضوابط ترافییک شهر تهران‬

‫حمل و نقل و ترافیک ییک از زیرساخت‌های اسایس اقتصاد کشور است‪ .‬اجرای برنامه‌های‬ ‫گ‬ ‫فرهن�‪ ،‬بدون ی ن‬ ‫تام� نیازهای این بخش امکان پذیر‬ ‫توسعه در بخش اقتصادی‪-‬اجتماعی و‬ ‫ت‬ ‫نیست‪ .‬امروزه مسائل و مشکالت حمل و نقل و ترافیک شهرهای بزرگ کشور ابعاد گس�ده‌ای‬ ‫پیدا کرده است و در صورت ادامه روند ن‬ ‫ن� در آینده با ی ن‬ ‫کنو�‪ ،‬شهرهای متوسط و کوچک ی ز‬ ‫چن�‬ ‫ت‬ ‫معضال� روبرو خواهند شد‪.‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫پاسخگو� به مسائل حمل و نقل و ترافیک شهرها‪ ،‬از یک سو نیاز به برنامه‌ریزی و اتخاذ‬ ‫ی‬ ‫روش‌های واقع بینانه دارد و از سوی دیگر اجرای طرح‌های مورد نظر مستلزم رصف اعتبارات‬ ‫بسیار ی ن‬ ‫دستیا� به سیاست‌ها‬ ‫زیربنا� برای‬ ‫سنگ� است‪ .‬بنابراین انجام مطالعات و تحقیقات‬ ‫ب‬ ‫ی‬ ‫و راه‌بردهای واقع بینانه و عمیل در این راستا اجتناب ناپذیر است‪.‬‬ ‫ن‬ ‫قوانی� در مبحث‬ ‫با توجه به این موضوع‪ ،‬در ایران مانند دیگر کشورهای دنیا‪ ،‬ضوابط و‬ ‫ترافیک تدوین که مسائیل چون زیرساخت‌های الزم با توجه به ت‬ ‫گس�ش شهر و افزایش جمعیت‬

‫ین‬ ‫قوان� و ضوابط ترافییک شهر تهران‬

‫ترافیک در شهرهای بزرگ‬

‫‪58‬‬

‫مس�های پیاده و سواره برای بازدهی مناسب‬ ‫و ساختمان‌های موجود در آن‪ ،‬نحوه طراحی ی‬ ‫مس�ها‪ ،‬پارکینگ‌ها (تعداد و نحوه طراحی آن‌ها با توجه به‬ ‫آن‌ها‪ ،‬استانداردهای طراحی ی‬ ‫ن‬ ‫ساختما�‪ ،‬به‬ ‫عملکرد ساختمان) و ‪ ...‬پرداخته‪ ،‬و رعایت آن‌ها برای پروژه‌های عمر نا� و‬ ‫ف‬ ‫خصوص پروژه‌ای با مقیاس پردیس‌تجارت‪ ،‬الزم و ت‬ ‫معر� برخی از‬ ‫حیا� است‪ .‬در ادامه به‬ ‫استانداردهای موجود در ایران و جهان می‌پردازیم‪.‬‬

‫کتاب نرخ سفر سازی کاربریهای شهر تهران‪:‬‬

‫شناخت ی ز‬ ‫م�ان تولید و جذب سفر هر نوع کاربری‪ ،‬در برنامه‌ریزی تسهیالت حمل و نقیل مرتبط‬ ‫�ض‬ ‫با آن امری وری است‪ .‬در طرح‌های توسعه‌ای جدید‪ ،‬این شناخت می‌تواند موجب کارکرد‬ ‫مناسب فعالیت‌های مختلف واقع در طرح گردد و عدم وجود آن موجبات عملکرد نامناسب‬ ‫کاربری‌ها را فراهم می‌آورد‪ .‬آگاهی از ی ز‬ ‫م�ان تسهیالت مختلف مورد نیاز برای رفت و آمد آسان‬ ‫ث‬ ‫جابجا� افراد و حداک� تقاضای ساعت اوج‪،‬‬ ‫استفاده‌کنندگان‪ ،‬سهم وسایل نقلیه مختلف در‬ ‫ی‬ ‫به طراحان این امکان را می‌دهد که پیش‌بی�ن‌های الزم برای تخصیص فضاهای مختلف را‬ ‫‌ها� که می‌توان از ی ز‬ ‫م�ان تولید و جذب سفر یک نوع کاربری خاص‬ ‫انجام دهند‪ .‬ییک از روش ی‬ ‫اطالع یافت‪ ،‬برریس نمونه‌های مشابه موجود است‪.‬‬ ‫برآورد تقاضای سفر مرتبط با توسعه‌های جدید به‌عنوان حلقه اتصال مطالعات شهرسازی و‬ ‫حم ‌ل و نقل همواره حائز اهمیت بوده است‪ .‬ی ن‬ ‫تعی� نرخ سفرسازی کاربری‌ها از سال‌های پیش‬ ‫در کشورهای ش‬ ‫اهنماها� در این زمینه‪،‬‬ ‫پی�فته دنیا مورد مطالعه قرار گرفته است وضمن تهیه ر‬ ‫ی‬ ‫ز‬ ‫برای بهنگام سازی اطالعات مربوط به آن ین� برنامه‌ریزی انجام شده است‪.‬‬ ‫با توجه به اهمیت تهیه راهنمای نرخ سفرسازی برای کاربری‌های شهر تهران‪ ،‬مرکز مطالعات‬ ‫و برنامه‌ریزی شهر تهران در اقدامی ن‬ ‫مبت� بر اعتقاد به توسعه علمی‪ ،‬مطالعات "طراحی‬ ‫تعی� نرخ سفرسازی فعالیت‌های مختلف ن‬ ‫مدل ی ن‬ ‫زمی� در تهران" را در تاریخ ‪ 90/11/19‬به گروه‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫تعی� نرخ سفرسازی فعالیت‌های‬ ‫مطالعا� واگذار نمود‪ .‬در مطالعات مذکور‪ ،‬به طراحی مدل ی‬ ‫مختلف ی ن‬ ‫زم� در تهران پرداخته شده است‪ ،‬که مهم‌ترین اهداف مطالعات ش‬ ‫به‌�ح زیر است‪:‬‬ ‫ ین‬‫تعی� نرخ سفرسازی و تقاضای پارکینگ برخی از کاربری‌های منتخب در شهر تهران‬

‫‪59‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫ تدوین دستورالعمل استفاده از نرخ سفرسازی کاربری‌ها و انجام مطالعات عارضه سنجی‬‫ترافییک‬ ‫ تدوین دستورالعمل بهنگام سازی پایگاه داده‌های سفرساز کاربری‌ها‬‫از نتایج این مطالعات کتاب "نرخ سفرسازی کاربری‌های شهر تهران" توسط مرکز مطالعات و‬ ‫[‪]1‬‬ ‫برنامه‌ریزی شهر تهران‪ ،‬تهیه شده که شامل سه جلد است‪.‬‬

‫شن�یه ‪ 145‬معاونت حمل و نقل و ترافیک– تقاطعات همسطح شهری‪:‬‬

‫ین‬ ‫قوان� و ضوابط ترافییک شهر تهران‬

‫این مطالعات از فروردین سال ‪ 1373‬آغاز گردید و تا اسفند ‪ 1375‬ادامه یافت‪ .‬هدف از آن‬ ‫ارایه ن‬ ‫مبا�‪ ،‬اصول و ضوابط کیل‪ ،‬طراحی و مدیریت تقاطع‌های همسطح شهری است‪.‬‬ ‫جلد اول گزارش مطالعات این پروژه تحت عنوان ن‬ ‫"مبا� نف� تقاطع‌های همسطح شهری"‬ ‫تنظیم و "سوابق مطالعات پروژه" ی ز‬ ‫ن� به صورت یک جلد ضمیمه به صورت جداگانه ارایه‬ ‫شده است‪ .‬کتاب "توصیه ها و معیارهای نف�" که جلد دوم این مجموعه می‌باشد حاوی‬ ‫ت‬ ‫تحقیقا� تنظیم تقاطع های هم سطح شهری است که به طور‬ ‫نها� پروژه‬ ‫چکیده نتایج ی‬ ‫ش‬ ‫ف�ده و ساده در اختیار استفاده کنندگان قرار گرفته است و در موارد الزم برای توضیحات‬ ‫بیش� می‌‪‎‬توان به کتاب ن‬ ‫[‪]2‬‬ ‫ت‬ ‫"مبا� نف�" مراجعه نمود‪.‬‬

‫ین‬ ‫آی� نامه ‪ 415‬طرح هندیس راه ها‪:‬‬

‫ث‬ ‫در ی ن‬ ‫حداک� معیارهاى طراحى ارایه مى شود‪ .‬در‬ ‫آی� نامه طرح هندىس راه ها‪ ،‬حداقل یا‬ ‫ث‬ ‫حداک�های مورد اشاره در ی ن‬ ‫آی� نامه‬ ‫پای�ن‌تر از‬ ‫طراحی‌ها‪ ،‬معموال ً مقادیر باالتر از حداقل‌ها یا ی‬ ‫با لحاظ ن‬ ‫ایم� راه‪ ،‬درجه اهمیت‪ ،‬تحلیل منفعت به هزینه و حجم ترافیک در نظر گرفته می‬ ‫شود‪ .‬در ی ن‬ ‫آی� نامه طرح هندیس راهها‪ ،‬معیارهای طراحی برای عنارص راه به صورت جداگانه‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫گرف� عنارص طرح شده در کنار یکدیگر‪ ،‬همیشه نمی تواند‬ ‫ارایه می شود‪ .‬در نتیجه قرار‬ ‫ن‬ ‫ارایه دهنده یک طرح ایمن باشد‪ ،‬لذا الزم است تا طراح‪ ،‬موارد ایم� به‌ویژه موارد ذیل را در‬ ‫طراحی لحاظ کند‪:‬‬ ‫ قابلیت دید مناسب در طرح‬‫ قابلیت خود معرف بودن راه (ارایه اطالعات الزم و به موقع به استفاده‌کنندگان)‬‫گ‬ ‫ قابلیت بخشند� راه (ایمن سازی حاشیه و حریم راه)‬‫ن‬ ‫ناگها� در مشخصات راه‬ ‫تغی�ات‬ ‫ سازگاری عنارص راه با یکدیگر و اجتناب از اعمال ی‬‫تام� نیازهای ن‬ ‫ ین‬‫ایم� استفاده‌کنندگان راه به‌ویژه استفاده‌کنندگان آسیب پذیر‬ ‫ن‬ ‫تام� ایمن نیازهای کاربری‌های اطراف راه‬ ‫ ی‬‫ تناسب مشخصات راه با نوع و عملکرد راه‬‫ تناسب مشخصات راه با رسعت عملکردی وسایل نقلیه‬‫[‪]3‬‬ ‫‪ -‬اجتناب از ایجاد موقعیتها یا عوامل تحمیلکننده رفتار پر خطر به استفاده‌کنندگان‬

‫آشتو یا "انجمن مقامات مسئول حمل و نقل و آزادراه‌های ایاالت متحده آمریکا"‪:‬‬

‫حز� متشکل از سازمان‌های حمل و نقل ایالت‌های ‪ 52‬گانه‬ ‫یک مجموعه یغ�انتفاعی و یغ� ب‬ ‫ایاالت متحده آمریکا است که بیش از صد سال است که توسط اعضای خود نقش کلیدی در‬ ‫ت‬ ‫گس�ش شبکه حمل و نقل شهری ایاالت متحده داشته است‪ .‬این مجموعه که به اعضای خود‬ ‫ن‬ ‫در ابعاد مختلفی از جمله سیاست گذاری‪ ،‬رسویس‌های ف� و ‪ ...‬یاری می‌رساند و با چاپ‬ ‫جزوه‌های جامعی در تمام ابعاد مربوط به ترافیک و زیرساخت‌های آن در صدد باال بردن‬ ‫[‪]4‬‬ ‫اهنما� عامه و گروه تصمیم یگ�ندگان اصیل را است‪.‬‬ ‫اطالعات و ر ی‬

‫نحوه محاسبه تعداد پارکینگ الزم برای ساختمان‌ها‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫زم�ن‌های مختلف با توجه به ابعاد‪ ،‬ت‬ ‫دس�یس‌ها‪ ،‬مختصات‬ ‫مطابق طرح تفصییل تهران‪ ،‬ی‬ ‫ت‬ ‫فعالی� مختلفی قرار گرفته‌اند که با توجه به آن برای‬ ‫ارگ�ی در شهر و ‪ ...‬در زیر پهنه‌های‬ ‫قر ی‬ ‫ن‬ ‫قوان� مخصوص به هر زیرپهنه تعریف شده است‪ .‬از جمله این ضوابط‬ ‫آن‌ها ضوابط و ی‬ ‫تعداد پارکینگ مورد نیاز با توجه به عملکرد و مساحت هر ساختمان است‪.‬‬

‫‪60‬‬

‫ین‬ ‫قوان� و ضوابط ترافییک شهر تهران‬

‫مطابق تایید کمیسیون ماده ‪ 5‬شهر تهران‪ ،‬ی ن‬ ‫زم� مورد نظر پروژه پردیس‌تجارت در ‪ 3‬زیر پهنه‬ ‫مختلف قرار گرفته است‪ .‬بخش عمده ای از جنوب محدوده در زیرپهنه ‪ S 222‬و قسمت‬ ‫شمایل آن در زیر پهنه های ‪ M 113‬و ‪ S 123‬واقع شده که مطابق طرح تفصییل دستور العمل‬ ‫[‪]5‬‬ ‫تهیه پارکینگ‌های مورد نیاز آن با توجه به مساحت مفید ساختمان ی ن‬ ‫تعی� می‌شود‪.‬‬

‫‪61‬‬

‫برای پردیس‌تجارت‪...‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫ین‬ ‫قوان� و ضوابط ترافییک شهر تهران‬

‫• محاسبه نرخ سفر در تهران نیازمند تدقیق است‪ ،‬در‌نتیجه استفاده از استانداردهای‬ ‫ب�‌الملیل برای ت‬ ‫ین‬ ‫کن�ل محاسبات نرخ سفر پروژه ض�وری است ‪.‬‬ ‫• با توجه به پهنه‌‌ای که پروژه پردیس‌تجارت در آن قرار دارد‪ ،‬احتیاج به ضوابط‬ ‫مخصوص خود در زمینه‌ی ی ن‬ ‫تاث� زیادی در طراحی‬ ‫تام� پارکینگ دارد و این موضوع ی‬ ‫این ساختمان خواهد داشت ‪.‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ �‫قانو‬

62

‫منابع و سایت‌های ت‬ �‫این� تن‬ [1]- http://rpc.tehran.ir/ ‫ترافیک‬-‫و‬-‫نقل‬-‫و‬-‫حمل‬-‫امور‬ [2]-http://traffic.qazvin.ir/c/document_library/get_file?folderId=45793&name=DLFE-1919.pdf

‫ین‬ ‫قوان� و ضوابط ترافییک شهر تهران‬

[3]-http://civilraharvand.ir/?p=322 [4]-http://www.transportation.org/Pages/Default.aspx [5]-http://shahrsazi.tehran.ir/Portals/0/FINAL.pdf

‫سازمان نظام مهندیس و کمیسیون ماده ‪5‬‬

‫سازمان نظام مهندیس ساختمان‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫سازمان نظام مهندیس و کمیسیون ماده ‪5‬‬

‫ن‬ ‫سازما� یغ� ت‬ ‫دول� است که در جهت تحقق قانون نظام‬ ‫سازمان نظام مهندیس ساختمان‬ ‫مهندیس و ت‬ ‫کن�ل ساختمان مصوب سال ‪ ۱۳۷۴‬در سال به صورت رسمی تاسیس گردید‪.‬‬ ‫ت‬ ‫سازمان نظام مهندیس برای مرتفع کردن موارد خواسته شده در قانون نظام مهندیس و کن�ل‬ ‫ساختمان سال ‪ ۱۳۷۴‬تاسیس شد تا اهداف کیل زیر را برآورده کند‪:‬‬ ‫گ‬ ‫مهندس نف� و متخصص ساختمان در راس هرم سازند� قرا یگ�ند و صاحبان مهارت‌های‬‫نف� در سطوح ن‬ ‫میا� و کارگران نف� بدنه هرم نف� ساخت و ساز ساختمان‌سازی در ایران را‬ ‫تشکیل دهند‪.‬‬ ‫جامعه حرفه‌ای مولد ثروت‪ ،‬رفاه‪ ،‬دانش و ن‬ ‫ه� برای اعضای آن‬ ‫ایجاد یک‬‫ٔ‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫توسعه‬ ‫مراقبت از ایم�‪ ،‬بهداشت و آسایش محیط‌های مسکو� و مدیرت خردمندانه‬‫ٔ‬ ‫سالم فضاهای ت‬ ‫زیس� به کمک مهندسان طراح و نظارت کیل سازمان نظام مهندیس ساختمان‬ ‫گ‬ ‫ارتقای توان سازند� و نوآوری در صنعت ساختمان در سطح میل و منطقه‌ای و ایجاد‬‫ت‬ ‫بس�ی برای رقابت‌های یب�ن‌الملیل‬ ‫تن‬ ‫ش‬ ‫ش‬ ‫م� خط م� کاری و راه‌بردهای عمیل سازمان نظام مهندیس ساختمان به‌�ح زیر می باشد ‪:‬‬ ‫ارتقاء و ش‬ ‫پی�فت روزافزون هر سازمان تخصیص‪ ،‬به چشم‏انداز مأموریت حرفه‏ای خود‪،‬‬ ‫گ‬ ‫بست� دارد و تدوین این نگرش همه‌جانبه و آینده‏نگر ی ز‬ ‫ن�‪ ،‬جز در پرتو تحلیل جامع و صحیح‬ ‫ش�ایط ن‬ ‫کنو�‪ ،‬و برنامه‏ریزی مناسب‪ ،‬واقع‏بینانه و عالمانه‪ ،‬امکان‏پذیر نمی‏باشد‪ .‬بدون تردید‪،‬‬ ‫حرکت به سمت آینده‪ ،‬ت‬ ‫بایس� به گونه‏ای باشد که بتواند عالوه بر ی ن‬ ‫تام� حقوق بهره‏برداران‪،‬‬ ‫ن‬ ‫تضم� نموده و‬ ‫‏یا� به جایگاه واقعی مهندسان و بهبود خدمات متنوع مهندیس را‪،‬‬ ‫ی‬ ‫دست ب‬ ‫نظام مهندیس را‪ ،‬با آخرین تجارب و یافته‏های حرفه‏ای متأثر از فن‏آوریها‪ ،‬پیوند دهد‪.‬‬ ‫گ‬ ‫گذشته‪ ،‬چراغ راه آینده است و هرگونه تعایل و بالند�‪ ،‬ریشه در آموخته‏ها و دستاوردهای‬ ‫دیروز دارد‪ .‬سازمان نظام مهندیس ساختمان برای آنکه بتواند اتصال میان گذشته‪ ،‬امروز‬ ‫ت‬ ‫بایس� توجه به ایده‏ها و طرح‏های نو را در صدر‬ ‫و فردا را به نحو صحیح مدیریت کند‪،‬‬ ‫برنامه‏های کاری خود قرار داده و روزآمدشدن را‪ ،‬وجهه همت خود سازد و در این میان از‬ ‫تجر� و جایگاه تخصیص خود‪ ،‬به ت‬ ‫به�ین صورت‪ ،‬استفاده نماید‪.‬‬ ‫تمامی توان حرفه‏ای‪ ،‬یم�اث ب‬ ‫بر این اساس به نظر می‏رسد با التفات به اجمال نظری موجود‪ ،‬که براساس رأی شورای مرکزی‬ ‫مح�م سازمانهای ن‬ ‫و اعالم‏نظر رؤسای ت‬ ‫استا� حاصل آمده است‪ ،‬توجه به راه‌بردهای اسایس‬ ‫گ‬ ‫گ‬ ‫ذیل‪ ،‬سازمان را در دست‏یا� به بالند� حرفه‏ای و بهینه‏سازی جایگاه ن‬ ‫کنو�‪ ،‬به شایست� یاری‬ ‫ب‬ ‫رساند‪:‬‬ ‫‪ -1‬تقویت و توسعه فرهنگ و ارزشهای اسالمی در معماری و شهرسازی‬ ‫‏جو� در مرصف انرژی‬ ‫‪ -2‬تقویت نگاه میل در موضوع رصفه ی‬ ‫ن‬ ‫جلوگ�ی از تولید و مرصف مصالح ساختما� یغ�استاندارد و نامرغوب و‬ ‫‪-3‬شناسا� راههای‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫بیان ره‏آوردهای آن‬ ‫‪-4‬به روزنمودن دانش نف� اعضاء و صاحبان حرفه‏ها‬ ‫‪-5‬تالش در جهت تقویت و توسعه آموزشهای نف� و حرفه‏ای به‌منظور تربیت ین�وی کار ماهر‬ ‫توسط مراجع ش‬ ‫آموز� ذیربط‪.‬‬ ‫‪-6‬هدایت صنعت ساختمان به سمت ین�وی مولد متخصص و برخوردار از صالحیت و اهلیت‬ ‫حرفه‏ای‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫کارفرما� بخش‬ ‫با‬ ‫متناسب‬ ‫یل»‬ ‫کن�‬ ‫و‬ ‫ا�‬ ‫ر‬ ‫اج‬ ‫‪،‬‬ ‫ف�‬ ‫«نظام‬ ‫تعریف‬ ‫ز‬ ‫با‬ ‫جهت‬ ‫در‬ ‫‪-7‬اهتمام‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫خصویص‬

‫‪64‬‬

‫‪65‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫سازمان نظام مهندیس و کمیسیون ماده ‪5‬‬

‫ف‬ ‫معر� انواع قراردادهای‬ ‫‪-8‬حمایت همه‌جانبه و موثر از سازندگان حرفه‏ای و متخصص و‬ ‫ساخت‬ ‫‪-9‬فراهم‏نمودن بازار خدمات مهندیس در تمام نقاط کشور و ازجمله روستاها‬ ‫کن�ل و بازریس» به‏عنوان اعضاء حقو�ق‬ ‫«�کت‏های ت‬ ‫ین‬ ‫‪-10‬تبی� نوع و نحوه نظارت بر عملکرد ش‬ ‫سازمان و تنظیم رابطه منطقی با صدور شناسنامه ف�ن‬ ‫‪-11‬تنظیم رابطه منطقی ی ن‬ ‫ب� «تسهیالت بانیک‪ -‬بیمه کیفیت ساختمان‪ -‬بازریس نف�» و هم‏پیوندی‬ ‫آن‌ها‬ ‫ت‬ ‫مس� عملیا� نمودن مفاد «بیمه کیفیت ساختمان» موضوع ماده ‪ 168‬قانون‬ ‫‪-12‬اهتمام ویژه در ی‬ ‫برنامه پنجم‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫ساختما� متوسط به باال به‌منظور‬ ‫‪-13‬عملیا� نمودن موضوع «نظارت مقیم» در کارگاههای‬ ‫ین‬ ‫تام� منافع بهره‏برداران و رعایت شاخص‏های کیفی در فرآیند تولید ساختمان‬ ‫‪-14‬ارایه خدمات متنوع مهندیس در مناطق آزاد به‌عنوان مناطق ش‬ ‫پی�و در صنعت ساختمان‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫تام� ایم� و سالمت منابع‬ ‫‪-15‬تالش در جهت کاهش حوادث‬ ‫ساختما�‪ ،‬با تأکید ویژه بر ی‬ ‫ن‬ ‫انسا�‬ ‫‪-16‬اهتمام به رعایت الزام‏های زیست محیطی در تولید ساختمان‬ ‫‪-17‬برخورد با تخلفات حرفه‏ای به‌عنوان ی ن‬ ‫تضم� حیثیت حرفه‏ای عموم مهندسان‬ ‫کمیسیون ماده ‪5‬‬ ‫براساس ماده‪ ۹۷‬قانون اصالح پاره‌ای از مواد و الحاق مواد جدید به قانون شهرداری مصوب‬ ‫‪ ،۱۳۳۴‬که در تاریخ ‪ ۱۳۴۵/۱۱/۲۷‬به تصویب رسید‪ ،‬شورای‌عایل شهرسازی باهدف رعایت اصول‬ ‫شهرسازی‪ ،‬برریس و تصویب نقشه‌های مربوط به امر شهرسازی تشکیل گردید‪ .‬تصویب این‬ ‫قانون و تشکیل این شورا‪ ،‬زمینه‌ای شد تا چند سال بعد‪ ،‬با تصویب قانون دیگری‪ ،‬شورای‌عایل‬ ‫شهرسازی و معماری ایران شکل یگ�د‪ .‬پس از تشکیل وزارت ن‬ ‫آبادا� و مسکن و ت‬ ‫گس�ش فعالیت‬ ‫در زمینه تهیه طرح‌های جامع شهری‪ ،‬با تصویب ‌قانون تأسیس شورای‌عایل شهرسازی و‬ ‫معماری ایران‪ ،‬این شورا به‌عنوان عایل‌ترین مرجع سیاستگذاری و تصویب ضوابط معماری‬ ‫و شهرسازی و طرح‌های جامع شهرهای کشور ی ن‬ ‫تعی� گردید ‪ .‬طبق ماده ‪ ۵‬این قانون‪ ،‬وظیفه‬ ‫ن‬ ‫برریس و تصویب طرح‌های تفصییل شهری بر عهده کمیسیو� نهاده شد که از آن پس به‌عنوان‬ ‫کمیسیون ماده ‪ ۵‬شناخته شد که ت ن‬ ‫م� آن عبارت است از‪:‬‬ ‫تغی�ات آن‌ها در هر استان یا فرمانداری‬ ‫ماده‪ :5‬برریس و تصویب طرح‌های تفصییل شهری و ی‬ ‫ن‬ ‫کمیسیو� به ریاست استاندار یا فرماندار ‌کل و به عضویت رئیس انجمن‬ ‫کل که به‌وسیله‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫شهرستان‪ ،‬شهردار‪ ،‬نمایندگان وزارت فرهنگ و ه� و آبادا� و مسکن و نماینده مهندس مشاور‬ ‫تهیه‌کننده طرح انجام‌می‌شود‪ .‬آن قسمت از نقشه‌های تفصییل که به تصویب انجمن شهر‬ ‫تغی�ات نقشه‌های تفصییل اگر در‌اساس طرح‬ ‫برسد‪ ،‬برای شهرداری الزم‌االجرا خواهد بود‪ .‬ی‬ ‫جامع شهری موثر باشد‪ ،‬باید به تایید شورای‌عایل شهرسازی برسد‪.‬‬ ‫ین‬ ‫همچن� طرح‌های تفصییل موضوع بند ‪ ۳‬ماده‬ ‫‌تبرصه‪ .‬شهرداری پایتخت از شمول این ماده‪،‬‬ ‫ن‬ ‫مستث� خواهد بود‪.‬‬ ‫‪ ۴‬و بند ‪ ۴‬ماده مذکور‬ ‫ن‬ ‫اگرچه شهر تهران از اجرای این قانون مستث� شده بود‪ ،‬اما در ‪ ۱۳۶۵‬و با اصالح تبرصه ذیل‬ ‫گ‬ ‫ماده ‪ ،۵‬نحوه رسید� به طرح‌های تفصییل در شهر تهران مشخص گردید‪ .‬براساس این قانون‪،‬‬ ‫ن‬ ‫کمیسیو� شامل معاونان وزرای مسکن و شهرسازی‪ ،‬کشور‪ ،‬ین�و و ی ز‬ ‫ن� شهردار تهران به همراه‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫برخی سازمانهای دیگر‪ ،‬عهده‌دار برریس و تصویب این طرح‌ها شدند‪ .‬م� این قانون که به نام‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫سازمان نظام مهندیس و کمیسیون ماده ‪5‬‬

‫قانون اصالح تبرصه ماده ‪ ۵‬قانون تأسیس شورای‌عایل شهرسازی و معماری ایران به تصویب‬ ‫رسید‪ ،‬به این ش�ح است‪:‬‬ ‫ماده واحده‪ .‬تبرصه ماده ‪ ۵‬قانون تأسیس شورای‌عایل شهرسازی و معماری ایران ش‬ ‫به‌�ح زیر‬ ‫اصالح می‌شود‪:‬‬ ‫تغی�ات آن‌ها در شهر تهران به عهده‬ ‫تبرصه‪ .‬برریس و تصویب طرح‌های تفصییل شهری و ی‬ ‫ن‬ ‫کمیسیو� مرکب از نمایندگان وزرای مسکن و شهرسازی ‌‪ ،‬کشور‪ ،‬ین�و (‌در حد معاونت مربوط)‪،‬‬ ‫رسپرست سازمان حفاظت محیط‌زیست و شهردار تهران یا نماینده تام‌االختیار او و رئیس‬ ‫شورای شهر تهران است‪.‬‬ ‫دب� آن شهردار تهران و یا نماینده تام‌االختیار او خواهد‬ ‫دب�خانه کمیسیون در شهرداری و ی‬ ‫‌محل ی‬ ‫ث‬ ‫بود‪ .‬و جلسات آن با حضور اک�یت اعضا رسمیت یافت ‌ه و تصمیمات کمیسیون حداقل با ‪ ۴‬رأی‬ ‫معت� است‪ .‬ضمناً تا تشکیل شوراهای شهر‪ ،‬نماینده وزیر کشور به‌عنوان قائم‌مقام‬ ‫موافق ب‬ ‫ش‬ ‫رئیس شورای شهر‌تهران هم در کمیسیون �کت خواهد کرد‪.‬‬ ‫در ‪ ۱۳۷۸‬یآئ�ن‌نامه نحوه برریس و تصویب طرح‌های توسعه و عمران محیل‪ ،‬ناحیه‌ای‪،‬‬ ‫منطقه‌ای و میل و مقررات شهرسازی و ‌معماری کشور به تصویب هیات وزیران رسید و‬ ‫براساس آن نحوه برریس و تصویب طرح‌های تفصییل شهری مشخص گردید‪ .‬وفق بند ‪۸‬‬ ‫ین‬ ‫همچن�‬ ‫تغی� یافت‪.‬‬ ‫ماده ‪ ۳‬این یآئ�ن‌نامه‪ ،‬نام این کمیسیون به کمیسیون طرح تفصییل ی‬ ‫تعی� گردید‪ .‬ت ن‬ ‫سازمان کشاورزی(وقت) استان به عضویت کمیسیون ی ن‬ ‫م� این مصوبه عبارت‬ ‫است از‪:‬‬ ‫کمیسیون موضوع ماده ‪ ۵‬قانون تأسیس شورای‌عایل شهرسازی و معماری ایران‪ ،‬که در این‬ ‫یآئ�ن‌نامه کمیسیون طرح تفصییل نامیده می‌شود ‌‪ ،‬در هر استان به ریاست استاندار و عضویت‬ ‫گ‬ ‫رئیس سازمان مسکن و شهرسازی‪ ،‬مدیرکل یم�اث فرهن� و رئیس سازمان کشاورزی استان (‌که‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫شهرستا�‬ ‫سمت‌نمایند� وزارتخانه‌های متبوع خود را به عهده خواهند داشت)‪ ،‬رئیس شورای‬ ‫که طرح تفصییل مربوط به شهر یا نقاط واقع در قلمرو آن‌شهرستان در دستور کار کمیسیون‬ ‫قرار دارد‪ ،‬شهردار شهری که طرح تفصییل مربوط به آن در کمیسیون مطرح است‪ ،‬نماینده‬ ‫مهندس مشاور یا ارگان‌دیگری که عهده‌دار تهیه طرح تفصییل مورد بحث در کمیسیون است‪،‬‬ ‫تغی�ات‌بعدی آن تشکیل‬ ‫در هر استان‪ ،‬برای برریس و تصویب طرح‌های تفصییل شهری و ی‬ ‫می‌شود‪.‬‬ ‫تبرصه ‪:1‬از نماینده سازمان نظام مهندیس استان جهت ش�کت در جلسات کمیسیونهای ماده‬ ‫‪ ۵‬تهران و استانها (‌بدون حق رأی) دعوت به عمل خواهد آمد‪.‬‬ ‫دب�خانه‬ ‫دب�خانه این کمیسیون در سازمان مسکن و شهرسازی استان و امور ی‬ ‫تبرصه ‪ :2‬محل ی‬ ‫دب� کمیسیون را به‬ ‫آن زیر نظر معاون یا مدیر شهرسازی سازمان مسکن و‌شهرسازی استان که ی‬ ‫عهده دارد‪ ،‬انجام می‌شود‪.‬‬ ‫تبرصه ‪ :3‬ترکیب کمیسیون طرح تفصییل شهر تهران به‌موجب اصالحیه مورخ ‪۱۳۶۵/۹/۲۵‬‬ ‫مجلس شورای اسالمی‪ ،‬از نمایندگان وزرای مسکن و‌شهرسازی‪ ،‬کشور‪ ،‬ین�و‪ ،‬کشاورزی (در‬ ‫حد معاونت مربوط)‪ ،‬رسپرست سازمان حفاظت محیط‌زیست و شهردار تهران یا نماینده‬ ‫تام‌االختیار او و رئیس‌ شورای شهر تهران تشکیل می‌شود‪.‬‬ ‫دب� آن شهردار تهران یا نماینده تام‌االختیار‬ ‫دب�خانه این کمیسیون در شهرداری تهران و ی‬ ‫‌محل ی‬ ‫او خواهد بود‪.‬‬ ‫تبرصه ‪ :4‬تا تشکیل شورای اسالمی شهرستان‪ ،‬رئیس شورای اسالمی شهر مربوط عضو‬ ‫کمیسیون خواهد بود‪.‬‬

‫‪66‬‬

‫‪67‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫سازمان نظام مهندیس و کمیسیون ماده ‪5‬‬

‫تبرصه ‪ :5‬از مدیرعامل آب و فاضالب استان و مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان و مدیرکل‬ ‫ت‬ ‫دف� نف� استانداری مربوط برای ش�کت در جلسات‌کمیسیون‪ ،‬بدون حق رأی دعوت به عمل‬ ‫خواهد آمد‪.‬‬ ‫‌از سایر رؤسای سازمانهای ذی‌ربط‪ ،‬حسب مورد به تشخیص رئیس کمیسیون یا کمیسیون‬ ‫دعوت به عمل خواهد آمد‪.‬‬ ‫در ماده ‪ ۸‬این یآئ�ن‌نامه پیش ن‬ ‫‌بی� شده است که طرح‌های تفصییل شهری ابتدا در کمیته کار‬ ‫ین‬ ‫همچن� در این ماده آمده‬ ‫برریس و سپس در کمیسیون طرح‌های تفصییل تصویب گردند‪.‬‬ ‫است که در صورت مغایرت اسایس میان طرح تفصییل با طرح جامع شهر مربوط‪ ،‬مرجع‬ ‫نها� طرح تفصییل‪ ،‬شورای‌عایل شهرسازی و معماری ایران خواهد بود‪ .‬ماده ‪ ۹‬این‬ ‫تصویب ی‬ ‫یآئ�ن‌نامه‪ ،‬کمیسیون طرح‌های تفصییل را مرجع تصویب طرح‌های بهسازی‪ ،‬نوسازی‪ ،‬بازسازی‬ ‫تعی� کرده است‪ .‬ت ن‬ ‫ون� طرح‌های آماده‌سازی شهری ی ن‬ ‫و مرمت بافتهای شهری ی ز‬ ‫م� این مواد به‬ ‫این ش�ح است‪:‬‬ ‫تغی�ات بعدی آن‌ها پس از برریس د ‌ر کمیته کار به‌موجب‬ ‫ماده ‪ :۸‬طرح‌های تفصییل شهری و ی‬ ‫ماده ‪ ۵‬قانون تأسیس شورای‌عایل در کمیسیونهای طر ‌ح تفصییل برریس و تصویب می‌شوند‪.‬‬ ‫ت‬ ‫درصور�‌که با طرح‌های جامع شهری مغایرت‬ ‫تغی�ات بعدی آن‌ها‪،‬‬ ‫‌طرح‌های تفصییل و ی‬ ‫‌گ�ی و تصویب‬ ‫ی‬ ‫أ‬ ‫ر‬ ‫ای‬ ‫ر‬ ‫ب‬ ‫استان‪،‬‬ ‫ای‬ ‫ر‬ ‫شو‬ ‫در‬ ‫تصویب‬ ‫و‬ ‫برریس‬ ‫از‬ ‫پس‬ ‫اسایس داشته باشند‪،‬‬ ‫ی‬ ‫نها� به شورای‌عایل ارایه خواهندشد‪ .‬مغایرتهای اسایس طرح‌های تفصییل با طرح جامع شهر‬ ‫ی‬ ‫براساس مصوبات شورای‌عایل ی ن‬ ‫تعی� می‌شوند‪.‬‬ ‫ت‬ ‫قسم�‬ ‫ماده ‪ :9‬طرح‌های بهسازی‪ ،‬نوسازی‪ ،‬بازسازی و مرمت بافتهای شهری‪ ،‬به‌عنوان‬ ‫از طرح‌های تفصییل شهرها و طرح‌های آماده‌سازی‪ ،‬به‌عنوان طرح تفصییل توسعه‌های‬ ‫جدید شهرها و طرح‌های شهری به تصویب کمیسیون طرح تفصییل مربوط خواهند رسید‪.‬‬ ‫دب�‬ ‫طرح‌های فوق‌الذکر که‌واجد ارزش خاص تاریخی یا طراحی شهری باشند‪ ،‬بنابه تشخیص ی‬ ‫شورای‌عایل‪ ،‬قبل از تصویب در کمیسیون طرح تفصییل مربوط‪ ،‬در گرو ‌ه تخصیص طراحی‬ ‫و بهسازی بافتهای شهری مورد برریس قرار خواهند گرفت‪‌.‬آن دسته از این طرح‌ها که با‬ ‫نها�‬ ‫اساس طرح جامع شهر مغایریت داشته باشند‪ ،‬باید به‌ترتیب مندرج در ماده ‪ ۸‬به تایید ی‬ ‫شورای‌عایل برسند‪.‬‬

‫‪68‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫سازمان نظام مهندیس و کمیسیون ماده ‪5‬‬

‫‪69‬‬

‫برای پردیس‌تجارت‪...‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫سازمان نظام مهندیس و کمیسیون ماده ‪5‬‬

‫• کمیسیون ماده پنج به عنوان موثرترین مرجع تصمیم یگ�ی ‪ ،‬مجوز اولیه ساخت‬ ‫ث‬ ‫حداک�ی به این مجوز می‌تواند‬ ‫پردیس تجارت را ارایه کرده است ‪ ،‬که وفاداری‬ ‫احتمال لغو این مجوز را به حداقل برساند ‪.‬‬ ‫نها� در‬ ‫نها� بار دیگر برای تصویب ی‬ ‫• طرح پردیس تجارت باید پس از طراحی ی‬ ‫کمیسیون ماده پنج ارایه شود ‪.‬‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫قوان� کالن در مورد ین�وهای ف� پروژه اعم از طراحان‬ ‫• سازمان نظام مهندیس ی‬ ‫و سازندگان ارایه نموده و به نظر نمی‌رسد تهدید جدی برای پروژه پردیس تجارت‬ ‫ایجاد کند ‪.‬‬

‫منابع و سایت‌های ت‬ ‫این� تن�‬ ‫‪[2]-https://www.tceo.ir/‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫‪[1]- shahrsazi.tehran.ir/madeh5/‬‬

‫‪70‬‬

‫سازمان نظام مهندیس و کمیسیون ماده ‪5‬‬

‫حفاظت و امنیت ساختمان در زمان بهره‌برداری‬

‫ن‬ ‫ایم� در مقابل آتش‌سوزی‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫حفاظت و امنیت ساختمان در زمان بهره برداری‬

‫طبق آمار ش‬ ‫منت� شده از "انجمن میل محافظت در مقابل حریق" ایاالت متحده آمریکا‪ ،‬در‬ ‫حدفاصل سال‌های ‪ 2007‬تا ‪ 2011‬سازمان آتش ن‬ ‫نشا� به ‪ 15400‬سانحه آتش‌سوزی در ساختمان‌های‬ ‫گ‬ ‫بلندمرتبه رسید� کرده‪ .‬این سوانح موجب ساالنه ‪ 46‬نفر کشته‪ 530 ،‬نفر زخمی و ‪ 219‬میلیون‬ ‫دالر خسارت مستقیم گشته‪ .‬از این آمار ‪ %49‬اختصاص به ساختمان‌های بلندمرتبه چند‬ ‫منظوره دارد‪ .‬طبق تعریف این انجمن "ساختمان بلندمرتبه" به سازه‌ای اتالق می‌شود که ارتفاع‬ ‫دس�یس توسط خودرو آتش ن‬ ‫[‪]1‬‬ ‫آن بیش از ‪ 23‬تم� از سطح قابل ت‬ ‫‌نشا� باشد‪.‬‬ ‫ن‬ ‫ایم� در مقابل آتش به مجموعه‌ای از اعمال اتالق می‌شود که به‌منظور کاهش خر با�‌ها و‬ ‫آسیب‌های حاصل از آتش‌سوزی‪ ،‬چه در ی ن‬ ‫ح� ساخت بنا و چه بعد از ساخت آن و چه توسط‬ ‫تن‬ ‫افروخ� آتش یغ�قابل‬ ‫جلوگ�ی از بر‬ ‫آموزش کاربران ساختمان انجام می‌شود و در راستای‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫کن�ل و در صورت وقوع آتش‌سوزی‪ ،‬در راستای محدود کردن ت‬ ‫ت‬ ‫گس�ش و آثار مخرب جا� و‬ ‫مایل آن‪ ،‬می‌باشد‪.‬‬ ‫ق‬ ‫ن‬ ‫اجرای تاسیسات بر� و مکانیک در ساختمان‌ها‪ ،‬استفاده از مصالح سوخت�‪ ،‬توسعه‬ ‫شبکه‌های انرژی‪ ،‬برق و گاز و به کار یگ�ی ی ز‬ ‫تجه�ات گوناگون سبب افزایش احتمال آتش‌سوزی‬ ‫ت‬ ‫در ساختمان‌ها شده است و به ی ن‬ ‫هم� دلیل توجه بیش� به موضوع حفاظت ساختمان‌ها در‬ ‫برابر حریق‪ ،‬امری �ض وری و اجتناب ناپذیر محسوب می شود‪.‬‬ ‫ساخ� ن‬ ‫به‌منظور حفظ جان و مال انسانها و فراهم ت ن‬ ‫ایم� الزم در برابر آتش سوزی در پروژه‬ ‫پردیس‌تجارت‪ ،‬رعایت اصول علمی و نف� در طراحی و اجرای ساختمانها �ض وری است و‬ ‫مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از‪:‬‬ ‫ ین‬‫پیشگ�ی از بروز‬ ‫تام� تمهیدات الزم در طراحی و اجرای ساختمانها به‌منظور‬ ‫ی‬ ‫حریق‪.‬‬ ‫ساخ� شبکه عالئمی محافظ (تشخیص‪ ،‬هشدار‪ ،‬اعالم) و امکانات مهار‪ ،‬ت‬ ‫تن‬ ‫ فراهم‬‫کن�ل‬ ‫و اطفا حریق در ساختمانها‪.‬‬ ‫جلوگ�ی از ت‬ ‫گس�ش آتش و دود در کریدورهای عمودی ساختمان و انتقال آن به طبقات‬ ‫‬‫ی‬ ‫باالتر‪.‬‬ ‫ت‬ ‫جلوگ�ی از گس�ش آتش و دود در ساختمان و رسایت حریق از یک ساختمان به‬ ‫‬‫ی‬ ‫ساختمان دیگر یا از معابر به ساختمان‪.‬‬

‫‪72‬‬

‫‪73‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫ پیش ن‬‫‌بی� راههای خروج برای خارج شدن به موقع و ایمن افراد از ساختمان و انتقال‬ ‫آن‌ها به مکانهای امن‪.‬‬ ‫‪ -‬ساختارها‪ ،‬ارتفاعات و مساحتها‪.‬‬

‫ن‬ ‫ایم� در مقابل آتش‌سوزی در مقررات میل ساختمان ایران‪:‬‬

‫حفاظت و امنیت ساختمان در زمان بهره برداری‬

‫ن‬ ‫قوانی� برای رعایت این اصول در کشورمان‪ ،‬جزوه مبحث ‪3‬‬ ‫در راستای تدوین ضوابط و‬ ‫مقررات میل با تمرکز بر نکات ذکر شده توسط شورای تدوین مقررات میل و کمیته تخصیص‬ ‫ن‬ ‫این شورا که با ریاست ت‬ ‫آتشنشا� تشکیل شده بود‪،‬‬ ‫دک� محمود گالبچی و کارشناسان سازمان‬ ‫تهیه و ش‬ ‫منت� شد‪.‬‬ ‫در این مبحث به مواردی چون‪ :‬راه های خروج اضطراری و ضوابط کیل آن‌ها (اجزای تشکیل‬ ‫گ‬ ‫روشنا�‬ ‫دهنده‪ ،‬ظرفیت‪ ،‬حداقل تعداد راههای خروج الزامی‪ ،‬چگون� استقرار راههای خروج‪،‬‬ ‫ی‬ ‫مس�های خروج اضطراری ساختمان‌ها با توجه‬ ‫مس�های اضطراری و ‪ ، )...‬ضوابط خاص برای ی‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫(مسکو�‪ ،‬تجاری‪ ،‬اداری و‪ ، )...‬ضوابط اختصایص ساختمان‌های بلند‪ ،‬ضوابط‬ ‫به ترصف آن‌ها‬ ‫ث‬ ‫حداک� طبقات و‬ ‫اختصایص برای فضاهای حساس (آتریوم‌ها‪ ،‬پارکینگ‌ها‪ ،‬آسانسور و‪ )...‬و‬ ‫مساحت‌های مجاز با توجه به الزامات ت‬ ‫امنی� پرداخته شده‪.‬‬

‫ضوابط ن‬ ‫ایم� در مقابل آتش‌سوزی یب�ن‌الملیل‪:‬‬

‫با توجه به مقیاس و عملکرد خاص ساختمان پروژه پردیس‌تجارت‪ ،‬نبود تجارب ف‬ ‫کا� بلند‬ ‫مرتبه‌سازی در ایران و عدم توجه به بع�ض از استانداردها و فناوری‌های روز دنیا در ضوابط‬ ‫طرح شده در ایران‪ ،‬در طراحی و ساخت پروژه پردیس‌تجارت استفاده از تجارب و ضوابط‬ ‫یب�ن‌الملیل به نظر الزم و هوشمندانه می‌رسد‪.‬‬ ‫ایم� در مقابل آتش‌سوزی در سطح یب�ن‌الملیل ت‬ ‫ضوابط موجود در رابطه با ن‬ ‫گس�ده و بسیار‬ ‫متنوع است و برای بهره‌ بردن از آن‌ها منابع مختلفی در ت‬ ‫دس�س است که از جمله آن‌ها‬ ‫می‌توان به موارد زیر اشاره کرد‪:‬‬ ‫ "ضوابط یب�ن‌الملیل ساختمان" توسط "مجمع تدوین ضوابط یب�ن‌الملیل" ایاالت متحده آمریکا‬‫ جزوه‌های "انجمن امنیت در مقابل حریق" کشور انگلستان‬‫ وب سایت مقابله با حریق در ساختمان‌های بلند مرتبه متعلق به کشور انگلستان‬‫ مقاله‌های "شورای ساختمان‌های بلند و مسکن شهری" در مورد ن‬‫ایم� مقابل حریق‬ ‫مهندس� ن‬ ‫ین‬ ‫ مطالب ش‬‫ایم� در مقابل حریق"‬ ‫منت� شده توسط "انجمن‬ ‫ مجله "آتش‪ ،‬خاورمیانه"‬‫و‪...‬‬ ‫طبق استعالم مشاور از سازمان آتش ن‬ ‫‌نشا� با توجه به نبود ضوابط خاص برای‬ ‫ساختمان‌های بلندمرتبه در تهران‪ ،‬کارفرما پس از تهیه طرح اولیه ساختمان و مشخص‬ ‫نها�‪ ،‬باید تقاضای تشکیل جلسه با مسئوالن سازمان‬ ‫شدن ابعاد و مساحت‌های ی‬ ‫آتش ن‬ ‫‌نشا� در خصوص تدوین ضوابط و راهکارهای خاص پروژه را دهد‪.‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫جزوه ‪ ،3‬از مجموعه ‪ 22‬جزوه‌ای مقررات میل ساختمان‪ ،‬با‬ ‫عنوان حفاظت ساختمان‌ها در مقابل حریق‪.‬‬

‫‪74‬‬

‫حفاظت و امنیت ساختمان در زمان بهره برداری‬

‫جزوه "ضوابط یب�ن‌الملیل ساختمان" توسط "مجمع تدوین‬ ‫ضوابط یب�ن‌الملیل" ایاالت متحده آمریکا‬

‫‪75‬‬

‫ن‬ ‫ایم� در مقابل آتش‌سوزی در "ضوابط یب�ن‌الملیل ساختمان" ایاالت متحده‪:‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫حفاظت و امنیت ساختمان در زمان بهره برداری‬

‫در فصل هفتم "ضوابط یب�ن‌الملیل ساختمان" که توسط "مجمع تدوین ضوابط یب�ن‌الملیل"‬ ‫ایاالت متحده آمریکا تدوین شده‪ ،‬به تفصیل در مورد امنیت در برابر آتش سوزی و دود‬ ‫حاصل از آن‪ ،‬صحبت شده‪.‬‬ ‫ن‬ ‫‌ها� برای ی ن‬ ‫ساختما� در‬ ‫تعی� و افزایش مقاومت مصالح‬ ‫ش‬ ‫رو‬ ‫چون‪:‬‬ ‫در این فصل به مسائیل‬ ‫ی‬ ‫مقابل حریق‪ ،‬افشانه‌های ضد حریق خودکار و استانداردهای آن‪ ،‬روش‌های مختلف محافظت‬ ‫ث‬ ‫حداک� فضای باز مجاز در ساختما ‌ن موانع افقی و‬ ‫از عنارص سازه‌ای در مقابل آتش‌سوزی‪،‬‬ ‫عمودی در مقابل ت‬ ‫جلوگ�ی‬ ‫گس�ش آتش‪ ،‬روش‌های مختلف تخلیه دود حاصل از آتش‌سوزی و‬ ‫ی‬ ‫[‪]3‬‬ ‫از انتقال آن به فضاهای دیگر و ‪ ...‬می‌پردازد‪.‬‬

‫جزوه‌های "انجمن امنیت در مقابل حریق" کشور انگلستان‪:‬‬

‫"انجمن امنیت در مقابل حریق" کشور انگلستان‪ ،‬با هدف آگاهی و جلب توجه عموم مردم‬ ‫به مقوله آتش‌سوزی و روش‌های پیش یگ�ی و به حداقل رساندن تلفات ن‬ ‫جا� و مایل حاصل‬ ‫از آن فعالیت می‌کند‪.‬‬ ‫ن‬ ‫گوناگو� در مورد ابعاد مختلف مقابله با آتش‌سوزی تدوین و ش‬ ‫منت�‬ ‫این انجمن جزوه‌های‬ ‫ن‬ ‫قوان� نصب و آزمایش افشانه‌های خودکار اطفاء حریق‪ ،‬ضوابط‬ ‫کرده که از آن‌ها می‌توان به‪ :‬ی‬ ‫جلوگ�ی از آتش‌سوزی در‬ ‫‌سوزی‪،‬‬ ‫ش‬ ‫آت‬ ‫ابر‬ ‫ر‬ ‫ب‬ ‫در‬ ‫مقاوم‬ ‫‌های‬ ‫ه‬ ‫درهای ضد آتش‪ ،‬راهنمای شیش‬ ‫ی‬ ‫[‪]4‬‬ ‫سایت پروژه و ‪ ...‬اشاره کرد‪.‬‬

‫طراحی و اجرای سازه ن‬ ‫(بت� و فوالدی)‪:‬‬

‫تاث�گذار بر طراحی و اجرای سازه‌ی ساختمان‌ها‬ ‫در کشورهای مختلف جهان با توجه به عوامل ی‬ ‫(مواد و مصالح موجود‪ ،‬فناوری‌های موجود‪ ،‬شدت ین�وهای وارده بر هر سازه به طور‬ ‫کدها� مطابق با این عوامل توسط یک سازمان‬ ‫معمول مانند باد و زلزله و ‪ )...‬ضوابط و‬ ‫ی‬ ‫متخصص تنظیم شده و توسط ارگان‌های ت‬ ‫دول�‪ ،‬الزم‌االجرا گردیده‪ .‬این ضوابط معموال ً با‬ ‫ین‬ ‫ایستا� و امنیت‬ ‫‌ها� در مبحث طراحی‪ ،‬راهنمای طراحان سازه برای اطمینان از‬ ‫ی‬ ‫تعی� حداقل ی‬ ‫استانداردها� در هنگام اجرا‪ ،‬از ساخته شدن سازه‬ ‫سازه طراحی شده خود شده و با تعریف‬ ‫ی‬ ‫در حدی که مقاومت مورد نظر را برآورده کند اطمینان حاصل می‌نماید‪.‬در کشور ایران سازمان‬ ‫مقررات میل ساختمان دو جزوه به‌عنوان ضوابط طراحی سازه‌های ن‬ ‫بت� (مبحث ‪ )9‬و سازه‌های‬ ‫فلزی (مبحث ‪ )10‬تدوین کرده که رعایت استانداردهای ذکر شده در آن‌ها برای دریافت مجوز‬ ‫ساخت از طرف شهرداری هر شهر و استان الزامی می‌باشد‪.‬‬

‫مبحث ‪ 9‬مقررات ّ‬ ‫مل ساختمان‪:‬‬

‫هدف این مبحث ارایه حداقل ضوابط و مقرر تا� است که با رعایت آن‌ها ش�ایط ن‬ ‫ایم�‪ ،‬قابلیت‬ ‫پایا� ساختمان‌های موضوع این مبحث فراهم شود‪.‬ضوابط و مقررات این‬ ‫بهره‌برداری و ی‬ ‫مبحث باید در مشخصات مواد تشکیل دهنده و طرح‪ ،‬محاسبه‪ ،‬اجرا و ت‬ ‫کن�ل ساختمان‌های‬ ‫بت�‪ ،‬رعایت شوند‪ .‬این ضوابط مربوطه به ساختمان‌های ن‬ ‫ن‬ ‫بت� با سنگدانه‌های معمویل و سبک‬ ‫و سیمان پرتلند یا سیمان آمیخته و با مقاومت مشخصه حداقل برابر ‪ 20‬مگاپاسکال و یا اعضای‬ ‫تن‬ ‫ب� پیش‌تنیده با حداقل مقاومت مشخصه ‪ 30‬مگاپاسکال می‌باشد‪.‬‬

‫مجله "آتش‪ ،‬خاورمیانه" شماره ‪17‬‬

‫‪76‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫حفاظت و امنیت ساختمان در زمان بهره برداری‬

‫ن‬ ‫ساختما�" از "انجمن‬ ‫"جلوگ�ی از آتش‌سوزی در سایت‬ ‫جزوه‬ ‫ی‬ ‫امنیت در مقابل حریق" کشور انگلستان‬

‫‪77‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫حفاظت و امنیت ساختمان در زمان بهره برداری‬

‫در این مبحث مبنای طراحی ساختمان‌ها برای حصول ن‬ ‫ایم� و قابلیت بهره‌برداری‪ ،‬برریس و‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫کن�ل آن‌ها در حالت‌های حدی است‪ .‬روش کیل طراحی مبت� بر جنبه‌های احتماال� است‬ ‫که با اعمال �ض ایب ئ‬ ‫جز� ن‬ ‫ایم� به مقادیر مشخصه بارها و آثار موثر بر ساختمان طبق مبحث‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫ششم مقررات ّ‬ ‫مل ساختمان و مقادیر مشخصه مقاومت‌های ب� و فوالد‪ ،‬در محاسبه‌منظور‬ ‫می‌شوند‪.‬‬ ‫ف‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫نها�‬ ‫مقاومت‬ ‫در‬ ‫ب�‬ ‫ساخت‬ ‫در‬ ‫مرص�‬ ‫مواد‬ ‫و‬ ‫ترکیبات‬ ‫زیاد‬ ‫تاث�‬ ‫و‬ ‫باال‬ ‫حساسیت‬ ‫به‬ ‫با توجه‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫ف‬ ‫ت‬ ‫سازه ن‬ ‫ن‬ ‫بت�‪ ،‬بخش قابل توجهی از جزوه به انواع ب� و ترکیبات مرص� در هر کدام و روش‌های‬ ‫مختلف برای آزمایش ت ن‬ ‫ب� تهیه شده جهت اطمینان از رسیدن به مقاومت الزم پس از استفاده‬ ‫ن‬ ‫همچن� در بخش‌های دیگر به مشخصات فوالد بکار رفته در‬ ‫در سازه‪ ،‬اختصاص داده شده‪.‬‬ ‫ی‬ ‫سازه ت ن‬ ‫کارگ�ی و جا گذاری‬ ‫ب� مصلح و انواع میلگردهای موجود‪ ،‬مشخصات آن‌ها و ضوابط به ی‬ ‫آن در سازه پرداخته شده‪ .‬در دیگر بخش‌های جزوه در مورد مسائیل چون اصول تحلیل و‬ ‫طراحی سازه‪ ،‬طراحی پ� و شالوده‪ ،‬ضوابط ویژه طراحی در برابر آتش‌سوزی و زلزله‪ ،‬طرح و‬ ‫[‪]5‬‬ ‫محاسبه قطعات پیش تنیده مطرح شده‪.‬‬

‫مبحث ‪ 10‬مقررات ّ‬ ‫مل ساختمان‪:‬‬

‫"مقررات طرح‪ ،‬محاسبه و اجرای ساختمان‌های فوالدی" حداقل ضوابط و مقررات الزم را‬ ‫برای طرح‪ ،‬تحلیل و اجرای ساختمان‌های فوالدی ی ن‬ ‫تعی� می‌کند و شامل طراحی به روش‬ ‫ت‬ ‫تنش مجاز‪ ،‬طراحی به روش حالت‌های حدی‪ ،‬طراحی لرزه‌ای و ساخت و نصب و کن�ل‬ ‫می‌باشد‪.‬‬ ‫در حال حا�ض طراحی در ایران به دو روش تنش مجاز و روش حاالت حدی مجاز است‬ ‫لکن ترکیب این دو روش به هیچ وجه مجاز نیست‪ .‬پس از طی دوره گذر‪ ،‬طراحی به روش‬ ‫حاالت حدی‪ ،‬روش اصیل مقررات خواهد شد‪.‬کاربرد این مبحث در محدوده ساختمان‌ها با‬ ‫کابربری‌های مندرج در قانون نظام مهندیس و ت‬ ‫کن�ل ساختمان و یآی�ن‌نامه اجر یا� آن می‌باشد‬ ‫و شامل سازه‌های خاص از قبیل پل و راه‌آهن نیست‪.‬مقررات مندرج در این مبحث باید توأم‬ ‫با معلومات و قضاوت مهندیس به کار رود‪.‬‬ ‫این جزوه شامل بخش‌های مختلفی از جمله روش طراحی ساختمان‌های فوالدی به روش تنش‬ ‫مجاز‪ ،‬طراحی به روش حدی‪ ،‬ضوابط طراحی لرزه‌ای سازه‌های فوالدی و ساخت‪ ،‬نصب و‬ ‫ت‬ ‫کن�ل سازه فوالدی است‪ .‬در این بخش‌ها به تعریف و تحلیل انواع ین�وهای وارده به سازه‪،‬‬ ‫[‪]6‬‬ ‫کش�‪ ،‬فشاری و ش‬ ‫اعضای ش‬ ‫خم� سازه ‪ ،‬انواع اتصاالت‪ ،‬مشخصات مصالح پرداخته شده‪.‬‬

‫‪78‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫حفاظت و امنیت ساختمان در زمان بهره برداری‬

‫ین‬ ‫آی� نامه ‪ 2800‬زلزله‪:‬‬

‫‪79‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫مرکز تحقیقات راه‪ ،‬مسکن و شهرسازی با هدف کاهش مخاطرات ش‬ ‫نا� از زلزله و با همکاری‬ ‫ش چهارم‬ ‫جمعی از اساتید و متخصصان صاحب نظر در مهندیس زلزله و زلزله‌شنایس ویرای ‌‬ ‫یآی�ن‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله (استاندارد ‪ ۲۸۰۰‬ایران) را تهیه و ش‬ ‫منت� کرده است‪.‬‬ ‫استفاده از آن از ابتدای مهر ‪ ۹۴‬الزم االجرا خواهد بود‪ .‬در این شن�یه با توجه به دسته‌بندی‬ ‫ساختمان‌ها بر اساس اهمیت‪ ،‬نظم کالبدی و سیستم سازه‌ای‪ ،‬راهکارها و ضوابطی برای‬ ‫طراحی آن‌ها بیان کرده تا با توجه به انتظاری که از آن‌ها می‌رود و با توجه به دسته‌بندی‬ ‫هر ساختمان‪ ،‬پایداری ف‬ ‫ت‬ ‫موضوعا�‬ ‫کا� و الزم در مقابل زلزله را داشته باشند‪ .‬این ضوابط به‬ ‫ن‬ ‫ساختما�‪ ،‬ضوابط طراحی لرزه‌ای اجزاء یغ�سازه‌ای‬ ‫چون ضوابط طراحی لرزه‌ای سازه‌های‬ ‫ق‬ ‫ن‬ ‫ش‬ ‫زم� پروژه و همینطور بخ� در‬ ‫(اعضای معماری‪ ،‬مکانییک‪ ،‬بر� و‪ ،)...‬الزامات ژئوتکنییک ی‬ ‫مورد دیافراگم‌ها می‌پردازد‪.‬‬

‫حفاظت و امنیت ساختمان در زمان بهره برداری‬

‫ین‬ ‫قوان� اجر یا� برای طراحی سازه‌های فوالدی‪:1‬‬

‫کشور هنگ کنگ ابتدا ضوابط طراحی سازه خود را از ی ن‬ ‫قوان� مصوب در لندن برداشت کرده‬ ‫ت‬ ‫بود ویل در سال ‪ 1987‬با توجه به رویکرد ت‬ ‫گس�ش دیدگاه فناوری گس� و دانش بنیان در جامعه‬ ‫سازمان عمران کشور هنگ کنگ به یک مشاور داخیل مسئولیت تدوین ضوابط سازه‌های‬ ‫فوالدی در کشور را بر اساس روش تنش مجاز با برریس نمونه های داخیل و خارجی و همکاری‬ ‫با مشاوران خارجی‪ ،‬داد‪ .‬نتیجه‪ ،‬ی ن‬ ‫قوان� راه‌بردی شماره ‪ 2005‬بود که استفاده از سازه‌های‬ ‫فوالدی را به‌منظور منفعت رسمایه گذار‪ ،‬جامعه و محیط زیست ترغیب می‌کرد‪ .‬در پ� تدوین‬ ‫این ضوابط و پس از سه سال برریس و تحقیق بر روی تکنولوژی‌ها و طراحی‌های روز دنیا‬ ‫نسخه جدیدی از این ضوابط با نام جزوه ‪ 2011‬ش‬ ‫منت� شد‪.‬‬

‫مؤسسه سازه‌های فوالدی آمریکا‪:2‬‬

‫یک مجموعه یغ�انتفاعی نف� در ایاالت متحده آمریکا است که از سال ‪ 1921‬تا به حال‪ ،‬با‬ ‫ن‬ ‫ساختما�‪ ،‬افتتاح‬ ‫هدف ترقیب به استفاده از فلز به‌عنوان مصالح مورد استفاده در سازه‌های‬ ‫ن‬ ‫‌ها� از قبیل طراحی‬ ‫شده و فعالیت می‌کند‪.‬برای رسیدن به این مقصود این کمپا� به فعالیت ی‬ ‫[‪]7‬‬ ‫استاندارد‪ ،‬تحقیق‪ ،‬آموزش‪ ،‬مشاوره نف�‪ ،‬اهداء گواهینامه کیفیت و ‪ ...‬می‌پردازد‪.‬‬ ‫این مؤسسه در زمینه سازه‌های فوالدی مطالب زیادی را تهیه و به انتشار رسانده که شناخته‬ ‫شده ترین و پر استفاده ترین آن‌ها شن�یه راهنمای طراحی سازه فوالدی است که در ی ن‬ ‫ب�‬ ‫طراحان سازه ی ز‬ ‫باال� برخوردار است و در این کتاب ش‬ ‫به‌�ح تئوری طراحی به‬ ‫ن� از ارزش علمی ی‬ ‫همراه ی ز‬ ‫آنال� فرمول‌های محاسبه و روش طراحی بر اساس تنش مجاز پرداخته شده‪.‬‬

‫مؤسسه ت ن‬ ‫ب� آمریکا‪:3‬‬

‫‪Code of Practice For The .1‬‬ ‫‪Structural Use of Steel‬‬ ‫‪American Institute of Steel.2‬‬ ‫‪Construction‬‬ ‫‪American Concrete Instute .3‬‬

‫پی�و در زمینه تحقیق‪ ،‬برنامه‌ریزی ش‬ ‫در سال ‪ 1904‬پایه گذاری شده و به‌عنوان انجمن ش‬ ‫آموز�‪،‬‬ ‫ن‬ ‫شن� شن�یات علمی و ‪ ...‬در مورد ت ن‬ ‫ب� و سازه‌های بت� فعالیت می‌کند‪ .‬این مؤسسه در‬ ‫ش‬ ‫آموز�‪ ،‬مشاوره و اهدای گواهینامه به ساختمان‌ها‪ ،‬به شن� ضوابط و‬ ‫کنار فعالیت‌های‬ ‫ن� می‌پردازد‪ .‬از این ضوابط می‌توان به "راهنمای طراحی سازه تب�ن‬ ‫استانداردهای به روز دنیا ی ز‬ ‫[‪]8‬‬ ‫مسلح" ش‬ ‫منت� شده در تابستان سال ‪ 2015‬اشاره کرد‪.‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫جزوه ی ن‬ ‫قوان� اجر یا� برای طراحی سازه‌های فوالدی سال ‪2011‬‬ ‫کشور هنگ کنگ‬

‫‪80‬‬

‫حفاظت و امنیت ساختمان در زمان بهره برداری‬

‫شن�یه راهنمای طراحی سازه فوالدی آمریکا‬

‫‪81‬‬

‫پدافند یغ�عامل‪:‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫حفاظت و امنیت ساختمان در زمان بهره برداری‬

‫مبحث ‪ 21‬از ی ن‬ ‫آی� نامه های سازمان نظام مهندیس به پدافند یغ�عامل می‌پردازد‪.‬‬ ‫پدافند یغ�عامل مجموعه‌ای از اقدامات یغ�مسلحانه است که موجب کاهش آسیب‌پذیری‬ ‫ن‬ ‫انسا�‪ ،‬ساختمان‌ها‪ ،‬تاسیسات‪ ،‬ی ز‬ ‫تجه�ات‪ ،‬رسمایه‌ها‪ ،‬اسناد و ش�یان‌های کشور در‬ ‫ین�وی‬ ‫مقابل عملیات خصمانه و مخرب دشمن می‌گردد‪.‬‬ ‫منظور از پدافند یغ�عامل در این مبحث حفظ جان و مال انسان در برابر حوادث‪ ،‬تهدیدات‬ ‫تام� نیازهای ت‬ ‫تضم� تداوم ی ن‬ ‫ین‬ ‫حیا� مردم‬ ‫و استمرار فعالیت‌های اسایس و �ض وری مردم‪،‬‬ ‫(از قبیل آب‪ ،‬نان و غذا‪ ،‬پناهگاه‪ ،‬انرژی‪ ،‬ارتباطات‪ ،‬بهداشت و امنیت) و سهولت در‬ ‫اداره کشور در ش�ایط بروز تهدید و بحران ش‬ ‫نا� از تجاوزات خارجی در مقابل حمالت و‬ ‫اقدامات خصمانه و مخرب دشمن از طریق طرح‌ریزی و اجرای طرح‌های دفاع یغ�عامل و‬ ‫تجه�ات ت‬ ‫کاهش آسیب‌پذیری ین�وی ن‬ ‫انسا� و مستحدثات و تأسیسات و ی ز‬ ‫حیا� و حساس کشور‬ ‫می‌باشند‪.‬‬

‫قابلیت‌های دفاع یغ�عامل عبارتند از‪:‬‬

‫روا� و امنیت ن‬ ‫تام� امنیت ن‬ ‫ایم�‪ ،‬ت‬ ‫‌بی� اقدامات ن‬ ‫جا� با پیش ن‬ ‫ین‬ ‫امنی�‪ ،‬احتیاطی در برابر‬ ‫تهدیدات و ایجاد ت‬ ‫بس� مناسب در جهت تلفیق سیاست‌های دفاعی در برنامه ش‬ ‫پی�فت پایدار‬ ‫هم راستا با سیاست‌های توسعه و ش‬ ‫پی�فت همه‌جانبه کشور با تأکید بر توسعه پدافند (دفاع)‬ ‫یغ� عامل که پایدارترین و ارزان‌ترین روش دفاع و مناسب‌ترین راهکار افزایش آستانه مقاومت‬ ‫میل در ش�ایط بحران و پشتوانه اقتدار‪ ،‬عزت و پایداری کشور و صلح ی ز‬ ‫‌آم�ترین و فطری‌ترین‬ ‫روش دفاع شب� در برابر همه حوادث می‌باشد‪.‬‬ ‫بنابراین به‌منظور کاهش آسیب‌پذیری ساختمان‌ها در برابر تهدیدات نظامی‪ ،‬مجموعه‌ای از‬ ‫تداب� و مالحظات الزم شامل ایمن‌سازی‪ ،‬مستحکم‌سازی‪ ،‬پیش ن‬ ‫‌بی� سامانه‌های‬ ‫اقدامات و ی‬ ‫‌یا�‪ ،‬در حوزه ساختمان‌سازی‬ ‫جایگزین‪ ،‬تسهیل مدیریت بحران در زیرساخت‌ها و مکان ب‬ ‫استفاده می‌شود‪.‬‬ ‫تهدید‌ها از نظر ماهیت به سه دسته تقسیم‌بندی می‌شوند‪‌‌‌‌‌‌‌:‬‬ ‫تروریس� و ت‬ ‫ت‬ ‫هوا�‪ ،‬ن‬ ‫امنی� می‌باشد‪.‬‬ ‫دریا�‪،‬‬ ‫زمی�‪ ،‬ی‬ ‫ تهدیدهای نظامی شامل کلیه تهدیدهای ی‬‫ تهدیدهای طبیعی که شامل کلیه تهدیدها از قبیل زلزله‪ ،‬سیل‪ ،‬طوفان و‪ ...‬می‌باشد‪.‬‬‫ت‬ ‫ت‬ ‫تهدیدها� ش‬ ‫صنع� از قبیل نشت‬ ‫نا� از حوادث خسارت‌بار‬ ‫صنع� شامل‬ ‫ تهدیدهای‬‫ی‬ ‫شیمیا� کارخانه‌ها‪ ،‬نشت هسته‌ای و‪ ...‬می‌باشد‪.‬‬ ‫ی‬ ‫خطرها و تهدید‌های مندرج در این مقررات شامل تهدید‌های انسان‌ساز‪ ،‬محدود به تهدید‌های‬ ‫انفجار و پیامدهای آن مانند انفجار ش‬ ‫نا� از اصابت یغ�مستقیم هرگونه سالح متعارف و مواد‬ ‫منفجره می‌باشد‪.‬‬

‫اهداف‪:‬‬

‫هدف این مقررات ی ن‬ ‫تعی� حداقل ضوابط و مقررات برای طرح و اجرای ساختمان‌ها در برابر‬ ‫نا� از تهدید‌های طبیعی و صنع�ت‬ ‫نا� از تهدید‌های نظامی و پیامد‌های انفجاری ش‬ ‫اثرات ش‬ ‫است بطوریکه با رعایت آن انتظار می‌رود ساختمان‌ها با درجه اهمیت مختلف در برابر‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫تهدیدهای مربوطه‪ ،‬ایستا� خود را حفظ نموده و خسارت‌های سازه‌ای و تلفات ن‬ ‫جا� به‬ ‫ی‬ ‫[‪]9‬‬ ‫حداقل برسد‪.‬‬ ‫در فصل اول پیش نویس این مبحث در جدویل ساختمان‌ها بر اساس نوع کاربری آن‌ها‪ ،‬تعداد‬ ‫ساکنان یا شاغالن درون ساختمان‪ ،‬ارزش رسمایه‌های درون آن‪ ،‬مساحت بنا و طبقات به ‪5‬‬ ‫گروه زیر تقسیم شده‌اند‪.‬‬

‫‪82‬‬

‫حفاظت و امنیت ساختمان در زمان بهره برداری‬

‫‪83‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫با توجه به دسته بندی ساختمان‌ها‪ ،‬ساختمان پردیس‌تجارت در دسته دوم (ساختمان‌های با‬ ‫‌گ�د‪ .‬عملکرد سازه‌ای و مقاومت مورد انتظار از ساختمان‌های‬ ‫درجه اهمیت بسیار زیاد) قرار می ی‬ ‫متعلق به هر کدام از دسته های باال در جدول زیل مشخص شده‪.‬‬

‫حفاظت و امنیت ساختمان در زمان بهره برداری‬

‫مراقبت و نگهداری از ساختمان‌ها (مبحث شماره ‪:)22‬‬

‫در کشورهای پیش‌رفته‪ ،‬بازیافت پسماند و استفاده از محصول حاصل از آن در چرخه‬ ‫ت‬ ‫ین‬ ‫همچن� فرآیندهای دسته بندی و کم حجم سازی زباله های خشک و‬ ‫خاکس�ی و‬ ‫آب‬ ‫ش‬ ‫تاث� منفی ساختمان‌ها (به‌ویژه ساختمان‌های بلند) بر روی‬ ‫تر به‌عنوان رو� برای کاهش ی‬ ‫اهکارها� تدوین شده که یپ�وی از‬ ‫محیط زیست مورد توجه قرار گرفته و برای آن ضوابط و ر‬ ‫ی‬ ‫گ‬ ‫جو� در هزینه‌ها و آسایش کاربران را ی ز‬ ‫ن� سبب‬ ‫آن‌ها عالوه بر کاهش آلود� کمک به رصفه ی‬ ‫می‌شود‪.‬‬ ‫‌ها� برای‬ ‫مجموعه ضوابط کشور انگلستان در مورد مدیریت پسماند‪ :‬این جزوه شامل روش ی‬ ‫نگهداری تفکیک و بازیافت‪ ،‬بهسازی و عملیات در داخل سایت بر روی زباله و پسماند‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫مسکو� است‪ ،‬در این جزوه روش‌های مختلف انبار‬ ‫مسکو� و یغ�‬ ‫حاصل از ساختمان‌های‬ ‫کردن زباله‌ها پروسه‌های کم حجم‌سازی زباله‪ ،‬پروسه های قابل اجرا جهت تسهیل بازیافت‬ ‫و ‪ ...‬بیان شده‪.‬‬

‫مقایسه درصد زباله‌های بازیافت شده در کشورهای‬ ‫اروپا� از سال ‪ 2001‬تا سال ‪2010‬‬ ‫ی‬

‫حفاظت و امنیت ساختمان در زمان بهره برداری‬

‫مدیریت زباله و پسماند‪:‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫ت‬ ‫رف� عمر مفید ساختمان و ی ن‬ ‫پیشنهادا� است که باعث باال ت ن‬ ‫تام�‬ ‫این مبحث شامل ضوابط و‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫جلوگ�ی از به هدر رف� رسمایه باید‬ ‫ایم�‪ ،‬بهداشت‪ ،‬آسایش ساکنان و بهره‌دهی مناسب و‬ ‫ی‬ ‫رعایت شوند‪ .‬به این منظور باید بازدیدهای ادواری مورد نیاز در کلیه بخش‌های معماری‪،‬‬ ‫[‪]10‬‬ ‫سازه‪ ،‬تأسیسات و ‪ ...‬به عمل آید‪.‬‬

‫‪84‬‬

‫‪85‬‬

‫برای پردیس‌تجارت‪...‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫حفاظت و امنیت ساختمان در زمان بهره برداری‬

‫قوان� مربوط به ن‬ ‫ایم� ساختمان ی ن‬ ‫ین‬ ‫ح� بهره برداری به این دلیل که با حفظ جان‬ ‫•‬ ‫ط است از اهمیت ویژه ای برخوردار‬ ‫و سالمت کاربران و ساکنان ساختمان در ارتبا ‌‬ ‫است ‪.‬‬ ‫ن‬ ‫• قانون‌های ایم� ایران بدلیل تجربه کم در بلند مرتبه سازی در کشور ‪ ،‬قابل اتکا‬ ‫قوان� و ضوابط ی ن‬ ‫نیستند ‪ .‬بنابراین استفاده از ی ن‬ ‫ب� الملیل الزامی‌است‪.‬‬

‫منابع و سایت‌های ت‬ ‫این� تن�‬

‫‪86‬‬

‫‪[1]- http://www.nfpa.org/~/media/files/research/nfpa-reports/occupancies/oshighrise.‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫‪[3]-http://www.iccsafe.org/codes-tech-support/codes/2015-i-codes/ifc/‬‬

‫حفاظت و امنیت ساختمان در زمان بهره برداری‬

‫‪pdf?la=en‬‬

‫ت‬ ‫دف� امور مقررات میل ساختمان (‪ ،)1392‬مبحث سوم‪ :‬حفاظت ساختمان‌ها در مقابل حریق‪ ،‬شن� توسعه ایران‬ ‫تهران‪]2[-‬‬

‫‪[4]-http://www.thefpa.co.uk/‬‬ ‫ت‬ ‫دف� امور مقررات میل ساختمان (‪ ،)1392‬مبحث نهم‪ :‬طرح و اجرای ساختمان‌های ت ن‬ ‫ب� آرمه‪ ،‬شن� توسعه ایران تهران‪]5[-‬‬

‫دفرت امور مقررات ملی ساختامن (‪ ،)1392‬مبحث دهم‪ :‬طرح و اجرای ساختامن‌های فوالدی‪ ،‬نرش توسعه ایران تهران‪]6[-‬‬ ‫‪[7]-https://www.aisc.org/content.aspx?id=32‬‬ ‫‪[8]-https://www.concrete.org/‬‬ ‫دفرت امور مقررات ملی ساختامن (‪ ،)1391‬مبحث بیست و یکم‪ :‬پدافند غیرعامل‪ ،‬نرش توسعه ایران تهران‪]9[-‬‬ ‫ت‬ ‫دف� امور مقررات میل ساختمان (‪ ،)1394‬مبحث بیست و دوم‪ :‬مراقبت و نگهداری از ساختمان‪ ،‬شن� توسعه ایران‬ ‫تهران‪]10[-‬‬

‫ن‬ ‫ایم� افراد در کارگاه هنگام ی ز‬ ‫تجه� و ساخت‬

‫ن‬ ‫ایم� افراد در کارگاه هنگام ی ز‬ ‫تجه� و ساخت‬

‫یآی�ن‌نامه ن‬ ‫ایم� ساختمان کارگاهها(تاریخ تصویب ‪:)1390/۱۲/3‬‬

‫رعایت مقررات این یآی�ن‌نامه در کلیه کارگاههای موضوع ماده ‪ ۸۵‬قانون کار الزامی است‪.‬‬ ‫ین‬ ‫همچن� به استناد ماده ‪ ۸۷‬قانون کار جمهوری اسالمی ایران مصوب سال ‪ ،۱۳۶۹‬اشخاص‬ ‫ق‬ ‫حقیقی یا حقو� که بخواهند کارگاه جدیدی احداث نمایند و یا کارگاههای موجود را توسعه‬ ‫ن‬ ‫ساختما� و طرح‌های موردنظر را از لحاظ پیش ن‬ ‫‌بی�‬ ‫دهند مکلفند بدواً‪ ،‬برنامه کار و نقشه‌های‬ ‫در امر حفاظت نف� و بهداشت کار‪ ،‬برای اظهارنظر و تایید به وزارت کار و امور اجتماعی‬ ‫ارسال دارند‪ ،‬وزارت کار و امور اجتماعی موظف است نظرات خود را ظرف مدت یک ماه‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫بهداش�‬ ‫حفاظ� و‬ ‫اعالم نماید‪ .‬بهره‌برداری از کارگاه‌های مذکور منوط به رعایت مقررات‬ ‫[‪]2‬‬ ‫خواهد بود‪.‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫مبحث ‪ 12‬مقررات میل ساختمان‪:‬‬

‫تام� ن‬ ‫تعی� حداقل ضوابط و مقررات به‌منظور ی ن‬ ‫هدف از تدوین این مبحث ی ن‬ ‫ایم�‪ ،‬بهداشت کار‬ ‫ن‬ ‫و حفاظت از محیط زیست هنگام اجرای عملیات ساختما� است‪.‬‬ ‫در این مبحث به مواردی چون مسئولیت‌های سازنده در مقابل ن‬ ‫ایم� عابران مجاور کارگاه‪،‬‬ ‫گ‬ ‫عالمت گذاری‌های الزم‪ ،‬ن‬ ‫ایم� کارکنان در کارگاه در مقابل سقوط و حریق و برق گرفت� و‬ ‫ن‬ ‫ماش�ن‌آالت و ابزار خطرناک ساختما� و محافظت در مقابل آن‌ها‪ ،‬سازه‌های‬ ‫امثال این‌ها‪ ،‬ی‬ ‫ت‬ ‫محافظ�‪ ،‬حفاظت در هنگام عملیات تخریب و در هنگام انجام عملیات ساخت و نصب‬ ‫ت‬ ‫بهداش� و رفاهی الزم در کارگاه و‬ ‫اسکلت و ‪ ، ...‬بهداشت کارگاه‪ ،‬محیط زیست‪ ،‬تسهیالت‬ ‫[‪]1‬‬ ‫‪ ،...‬پرداخته می‌شود‪.‬‬

‫ن‬ ‫ایم� افراد در کارگاه هنگام ی ز‬ ‫تجه� و ساخت‬

‫افزایش طبقات ساختمان‌ها از یک طرف مدت ساخت را افزایش می‌دهد و از طرف دیگر نیاز‬ ‫ن‬ ‫ساختما� را‬ ‫جابجا� مصالح و اجرای عملیات‬ ‫به فضاهای شهری برای حمل و نقل‪ ،‬تخلیه و‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫افزایش می‌دهد‪ .‬ساخت و ساز وسیع و حجیم در مناطق شهری اثر جدی بر ایم�‪ ،‬محیط‬ ‫گ‬ ‫ین‬ ‫ساکن� این مناطق می‌گذارد‪.‬‬ ‫زیست و زند� روزمره‬ ‫ت‬ ‫اخ� در ث‬ ‫صنع� و ش‬ ‫پی�فته و یا در حال توسعه‪ ،‬ضوابط و مقرر تا�‬ ‫اک� کشورهای‬ ‫در چند دهه ی‬ ‫ن‬ ‫کارساز برای کاهش خطرات ش‬ ‫نا� از اجرای عملیات ساختما� تدوین شده است‪ .‬در کشور ما‬ ‫یز‬ ‫ن� در سال ‪ 1372‬ویرایش اول و در سالهای ‪ 1380‬و ‪ 1385‬ویرایش‌های دوم و سوم مبحث ‪12‬‬ ‫مقررات میل ساختمان تحت عنوان ن‬ ‫"ایم� و حفاظت کار در ی ن‬ ‫ح� اجرا" تدوین و ابالغ گردیده‬ ‫است‪.‬‬

‫‪88‬‬

‫‪89‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫شن�یه سازمان مهندیس و عمران شهر تهران در مورد محصورسازی حریم کارگاه‬ ‫مس�ها‪:‬‬ ‫و ی‬

‫ن‬ ‫ایم� افراد در کارگاه هنگام ی ز‬ ‫تجه� و ساخت‬

‫جلوگ�ی از ورود و ت‬ ‫در این شن�یه ضوابطی در جهت حصار ش‬ ‫دس�یس‬ ‫ک� دور سایت برای‬ ‫ی‬ ‫افراد یغ�مجاز به کارگاه‪ ،‬حفظ امنیت افراد و خودروهای در حال عبور از مجاورت کارگاه‪،‬‬ ‫محافظت از اموال و ی ز‬ ‫تجه�ات موجود در کارگاه و‪ ، ...‬تدوین شده و پیمانکاران موظف به‬ ‫رعایت آن‌ها در ی ن‬ ‫ح� انجام عملیات کارگاهی هستند‪.‬‬ ‫در این شن�یه به مواردی چون انواع حصارها‪ ،‬خصوصیات ن‬ ‫ایم� حصارها‪ ،‬عالیم مورد‬ ‫[‪]3‬‬ ‫استفاده در محصورسازی و‪ ...‬پرداخته شده‪.‬‬

‫ن‬ ‫ت‬ ‫ساختما�‪:‬‬ ‫حفاظ� کارگاه های‬ ‫یآئ�ن‌نامه‬

‫مقررات این یآئ�ن‌نامه به استناد ماده ‪ 85‬قانون کار جمهوری اسالمی ایران تدوین و در مورد‬ ‫ن‬ ‫ساختما� الزم‌االجرا است‪.‬‬ ‫کلیه کارگاه‌های‬ ‫در این یآئ�ن‌نامه به تمهیدات ت‬ ‫امنی� پرداخته می‌شود که رعایت آن‌ها بعد از ش�وع عملیات‬ ‫ساختما�‪ ،‬برای حفظ امنیت ن‬ ‫ن‬ ‫ماش�ن‌آالت دخیل در پروژه الزم است‪ .‬این‬ ‫جا� و مایل افراد و ی‬ ‫یآئ�ن‌نامه شامل فصل‪‎‬های زیر است‪:‬‬ ‫‪ -1‬هدف‪ ،‬دامنه شمول‪ ،‬تعاریف‬ ‫‪ -2‬مقررات کیل‬ ‫ماش�ن‌آالت و ی ز‬ ‫تجه�ات‬ ‫‪ -3‬ی‬ ‫ت‬ ‫‪ -4‬وسایل دس�یس موقت (مشابه داربست‪ ،‬نردبان و ‪)...‬‬ ‫‪ -5‬تخریب‬ ‫‪ -6‬گودبرداری و حفاری‬ ‫‪ -7‬ساخت و برپا نمودن اسکلت فلزی و بت�ن‬ ‫‪ -8‬انبار کردن مصالح‬ ‫[‪]4‬‬ ‫‪ -9‬مقررات متفرقه‬

‫‪90‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫ن‬ ‫ایم� افراد در کارگاه هنگام ی ز‬ ‫تجه� و ساخت‬

‫‪91‬‬

‫برای پردیس‌تجارت‪...‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫ن‬ ‫ایم� افراد در کارگاه هنگام ی ز‬ ‫تجه� و ساخت‬

‫ن‬ ‫• به‌دلیل ابعاد و مقیاس خاص پروژه و رسعت باال و ت‬ ‫ساختما�‪،‬‬ ‫سخ� عملیات‬ ‫رعایت تمهیدات ت‬ ‫امنی� در زمان کار از اهمیت بسیار زیادی برخوردار خواهد بود‪.‬‬ ‫ز‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫قوان� مورد استفاده ین� باید‬ ‫• در صورت استفاده از پیمانکار و سازنده یب�‌الملیل‪ ،‬ی‬ ‫ن‬ ‫عالوه بر انتباط با ی ن‬ ‫قوان� کشور ‪ ،‬مطابق استانداردهای یب� الملیل در نظر گرفته‬ ‫شود‪.‬‬

‫منابع و سایت‌های ت‬ ‫این� تن�‬ ‫‪[2]- http://www.accpress.com/news‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫دف� امور مقررات میل ساختمان (‪ ،)1392‬مبحث دوازدهم‪ :‬ن‬ ‫ت‬ ‫ایم� و حفاظت کار در ی ن‬ ‫ح� اجرا‪ ،‬شن� توسعه ایران‬ ‫تهران‪]1[-‬‬

‫‪92‬‬

‫‪[3]-http://omrani.tehran.ir/Portals‬‬ ‫ن‬ ‫ایم� افراد در کارگاه هنگام ی ز‬ ‫تجه� و ساخت‬

‫‪[4]-http://www.mcls.gov.ir/fa/law/350‬‬

‫اخ� وزارت صنعت و سازمان توسعه تجارت‬ ‫راه‌بردهای ی‬

‫برنامه راه‌بردی وزارت صنعت‪،‬معدن و تجارت‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫اخ� وزارت صنعت و سازمان توسعه تجارت‬ ‫اه�د های ی‬ ‫ر ب‬

‫در تهیه این سند که توسط وزارت صنعت‪ ،‬معدن و تجارت و در راستای سیاست‌های ابالغی‬ ‫اخ� در خصوص بخش صنعت‪ ،‬معدن و تجارت‌‪ ،‬ش‬ ‫منت�‬ ‫ره�ی در سال‌های ی‬ ‫مقام معظم ب‬ ‫شده‌‪ ،‬اسناد راه‌بردی تهیه شده قبیل مرتبط با صنعت‪ ،‬معدن و تجارت‌‪ ،‬مطالعات تطبیقی‬ ‫برخی از کشورهای در حال توسعه‌‪ ،‬گزارش متدولوژی و نتایج اولویت‌بندی رشته فعالیت‌های‬ ‫تغی�ات شاخص‌های کالن‬ ‫بخش صنعت‪ ،‬معدن و تجارت و مطالعات نمودارهای روند ی‬ ‫اقتصادی به‌عنوان اسناد پشتیبان مد‌نظر قرار گرفته است‌‪.‬‬ ‫مهندس نعمت‌زاده وزیر صنعت‪ ،‬معدن و تجارت در پیشگفتار این کتاب آورده است‌‪:‬‬ ‫«وزارت صنعت‪ ،‬معدن و تجارت با توجه به اهداف چشم‌انداز و با الهام از سیاستهای‬ ‫مقاوم� و باالخص توجه به بهره‌برداری از تمامی توانا�‌های داخیل در جهت زایش ن‬ ‫ت‬ ‫درو�‬ ‫ی‬ ‫و توسعه تعامالت و تجارت یب�ن‌الملیل با رویکرد برون‌نگری‌‪ ،‬وظیفه خود می‌داند که برای‬ ‫هموار کردن راه فعاالن اقتصادی و روان‌سازی فعالیت‌هایشان‌‪ ،‬راه‌بردها‌‪ ،‬رویکردها و‬ ‫سیاست‌های خود را تحت عنوان برنامه راه‌بردی وزارت صنعت‪ ،‬معدن و تجارت تدوین و‬ ‫ش‬ ‫منت� کند‪».‬‬ ‫در این سند راه‌بردی‪ ،‬چشم‌انداز بخش صنعت‪ ،‬معدن و تجارت در افق سال ‪ ،‌1404‬با عنوان‬ ‫ش‬ ‫پی�وان اقتصاد کشور‌‪ ،‬رقابت‌پذیر در بازارهای یب�ن‌الملیل‌‪ ،‬بالنده‌‪ ،‬درو ‌نزا‌‪ ،‬برونگرا و در تراز‬ ‫ت‬ ‫کشور نوظهور صنع� ترسیم شده است‌‪.‬‬ ‫ت‬ ‫در سند ارایه شده ماموریت وزارت صنعت‪ ،‬معدن و تجارت در راستای اسناد فرادس�‌‪ ،‬از‬ ‫ن‬ ‫پشتیبا� تولید و تجارت در کشور و‬ ‫طریق سیاستگذاری‌‪ ،‬برنامه‌ریزی‌‪ ،‬نظارت‌‪ ،‬حمایت و‬ ‫دستیا� به جایگاه نخست اقتصادی و فناوری در منطقه با تاکید بر رشد مستمر اقتصادی‬ ‫ب‬ ‫ن‬ ‫و رشد ارزش افزوده مبت� بر رسمایه‌گذاری و تولید صادرات محور‌‪ ،‬ارتقای توانمندی و‬ ‫گ‬ ‫نج�ه ارزش‌‪،‬‬ ‫شایست� رسمایه‌های انسا�ن‌‪ ،‬اشتغال پایدار‌‪ ،‬مدیریت اثر‌بخش بازار‌‪ ،‬مدیریت ز ی‬ ‫تشویق ایجاد بنگاه‌های خصویص بزرگ و توانمند تولید‌ی و تجاری‌‪ ،‬توسعه رسمایه‌گذاری‬ ‫متوازن و متناسب با قابلیت‌های منطقه‌ای ن‬ ‫رسزم�ن‌‪ ،‬توسعه ظرفیت‌ها و‬ ‫مبت� بر آمایش‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫معد� و تجاری در جهت ارتقای سطح رفاه جامعه ی ن‬ ‫تعی� شده‬ ‫صنع�‌‪،‬‬ ‫فناوری‌های‬ ‫است‌‪.‬‬ ‫از سوی دیگر در این سند ‪ 12‬هدف کمی پیش ن‬ ‫‌بی� شده که در این خصوص می‌توان به افزایش‬ ‫رقابت‌پذیری‪ ،‬افزایش سهم ارزش افزوده بخش از تولید ناخالص داخیل‪ ،‬افزایش سهم ارزش‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫صنع� جهان‪ ،‬ارتقای بهره‌وری‪ ،‬افزایش سهم صادرات‬ ‫صنع� کشور در ارزش افزوده‬ ‫افزوده‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫صنع� کشور در صادرات صنع� جهان‪ ،‬افزایش سهم تولیدات با فناوری متوسط و باال در‬ ‫ت‬ ‫صنع� کشور‪ ،‬افزایش رسمایه‌گذاری خارجی‪ ،‬توسعه اشتغال پایدار‪،‬‬ ‫ارزش افزوده و صادرات‬ ‫دستیا�‬ ‫استای‬ ‫ر‬ ‫در‬ ‫محیطی‬ ‫زیست‬ ‫‌های‬ ‫ص‬ ‫شاخ‬ ‫تقای‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫خصویص‪،‬‬ ‫بخش‬ ‫افزایش سهم و نقش‬ ‫ب‬ ‫ن‬ ‫به اهداف توسعه پایدار‪ ،‬الحاق به سازمان تجارت جها� و بهره‌برداری از ظرفیت‌های آن‪،‬‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫معد� و تجاری‬ ‫صنع�‪،‬‬ ‫ارتقای سهم بخش خصویص واقعی در واگذاری مالکیت واحدهای‬ ‫[‪]1‬‬ ‫در نظر گرفته شده است‪.‬‬

‫‪94‬‬

‫‪95‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫اخ� وزارت صنعت و سازمان توسعه تجارت‬ ‫اه�د های ی‬ ‫ر ب‬

‫عمده‌ترین محورها در بخش تجارت خارجی شامل موارد زیر می‌باشد‪:‬‬ ‫‌‪ -‬بهبود و توسعه روابط سیایس و تعامل با کشورهای جهان‬ ‫‌‪ -‬توسعه زیرساخت‌های تجاری‬ ‫معت� به‌منظور تولید و صادرات‬ ‫‌‪ -‬مشارکت با ش�کت‌های با نام و نشان تجاری ب‬ ‫‌‪ -‬ی ن‬ ‫تام� مایل‪ ،‬مدیریت ریسک و توسعه پوشش‌های بیمه‌ای‬ ‫‌‪ -‬افزایش پوشش استاندارد یب�ن‌الملیل برای محصوالت داخیل‬ ‫‌‪ -‬ارتقای رقابت پذیری‬ ‫‌‪ -‬افزایش تولید به‌منظور توسعه صادرات یغ� نف�ت‬

‫جلب و توسعه رسمایه‌گذاری خارجی در بخش صنعت‪ ،‬معدن و تجارت‪:‬‬

‫رسمایه‌گذاری خارجی امروزه به ییک از پایه‌های روابط اقتصاد یب�ن‌الملل تبدیل شده و عامیل‬ ‫مهم در ت‬ ‫اس�اتژی توسعه میل محسوب می‌گردد‪ .‬برریس روند توسعه در کشورهای مختلف‬ ‫از جمله کشورهای در حال توسعه بیانگر اهمیت نقش رسمایه‌گذاری خارجی به‌عنوان ییک‬ ‫اخ� ی ز‬ ‫ن�‬ ‫از مهم‌ترین عوامل توسعه در این کشورهاست‪ .‬امروزه و خصوصاً در دهه‌های ی‬ ‫گ‬ ‫ویژ�‌های مهم اقتصاد ن‬ ‫چشمگ� جریان رسمایه‌گذاری‬ ‫جها�‪ ،‬رشد‬ ‫مشاهده شده که ییک از‬ ‫ی‬ ‫خارجی است‪ .‬طیف اثرگذاری رسمایه‌گذاری مستقیم خارجی است‪ .‬طیف اثرگذاری‬ ‫رسمایه‌گذاری مستقیم خارجی بسیار ت‬ ‫گس�ده است؛ مانند ترسیع آهنگ رشد اقتصادی‪ ،‬ایجاد‬ ‫اشتغال‪ ،‬انتقال فناوری تکنیک‌های تولید‪ ،‬تقویت و ت‬ ‫گس�ش منابع مهم مایل و یب�ن‌الملیل‪،‬‬ ‫تاث� بر واردات‬ ‫افزایش تحقیق و توسعه‪ ،‬انتقال دانش مدیریت فرایندی‪ ،‬افزایش بهره‌وری‪ ،‬ی‬ ‫و صادرات و تراز پرداخت‌ها‪ ،‬افزایش قدرت رقابت و رشد فناوری‌های میل و ظرفیت کار و‬ ‫گ‬ ‫‌ها�‬ ‫رشد مؤسسات و ش�کت‌های داخیل که هرکدام به نوبه خود دارای پیچید�‌ها و ظرافت ی‬ ‫می‌باشند‪.‬‬ ‫بنابراین ش�ایطی را باید در جهت جذب رسمایه‌گذاری خارجی به وجود آورد که از جمله‬ ‫مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به عوامل زیر اشاره کرد‪:‬‬ ‫گا� و مقررا�ت‬ ‫‌‪ -‬سیاست‌گذاری اقتصادی‪ :‬سیاست‌های پویل‪ ،‬مایل‪ ،‬بازر ن‬ ‫‌‪ -‬عوامل ساختارهای اقتصادی‪ :‬ثبات تراز تجاری‪ ،‬ت‬ ‫گس� گد� بازار‪ ،‬بدهی خارجی‪ ،‬ساختار ی ن‬ ‫تضم�‬ ‫انسا� و وجود شبکه اطالع‌رسا�ن‬ ‫ن‬ ‫زیربنا�‪ ،‬ین�وی کار ماهر و توسعه منابع‬ ‫مایل‪ ،‬تأسیسات‬ ‫ی‬ ‫ت‬ ‫گس�ده‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫‌‪ -‬عوامل تشویقی و حمای�‪ :‬معافیت‌های مالیا�‪ ،‬اعطای پوشش‌های بیمه‌ای‪ ،‬معافیت‌های‬ ‫زیربنا� و خدمات عمومی ارزان قیمت‪،‬‬ ‫گمریک‪ ،‬ایجاد مناطق آزاد رسمایه‌گذاری‪ ،‬تسهیالت‬ ‫ی‬ ‫افزایش امنیت رسمایه‌گذاری‬

‫سیاست‌های اجر یا�‪:‬‬

‫وزارت صنعت‪ ،‬معدن و تجارت در سند راه‌بردی خود تعداد ‪ 61‬سیاست اجر یا� در قالب شش‬ ‫محور اصیل تدوین کرده است‪ .‬شماری از این سیاست‌ها ش‬ ‫به‌�ح زیر می‌باشند‪:‬‬ ‫ن‬ ‫پشتیبا� از تعامالت یب�ن‌الملیل و مشارکت بنگاه‌های داخیل و خارجی‬ ‫‌‪-‬‬ ‫ن‬ ‫‌‪ -‬پشتیبا� از رسمایه‌گذاری داخیل و خارجی‬

‫ن‬ ‫پشتیبا� از توسعه فعالیت‌های بانک‌ها و بیمه‌های خارجی در کشور‬ ‫‌‪-‬‬

‫‪96‬‬

‫‌‪ -‬شفاف سازی و تسهیل فرایندهای کسب و کار‬ ‫‌‪ -‬بازنگری و اصالح ی ن‬ ‫قوان� و مقررات بازدارنده تولید و تجارت‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫ت‬ ‫خدما�‬ ‫‌‪ -‬تسهیل فرایند برریس و اعطاء تسهیالت به واحدهای تولیدی و‬ ‫‌بخ� ابزارهای ی ن‬ ‫‌‪ -‬مشارکت در توسعه و تنوع ش‬ ‫تام� مایل‬ ‫‌‪ -‬حمایت از توسعه رسمایه‌گذاری‌های خارجی‬ ‫‌‪ -‬حمایت از رسمایه‌گذاران خارجی در بازار بورس کشور‬ ‫ن‬ ‫پشتیبا� از ی ن‬ ‫تضم� آزادی جریان ورود و خروج رسمایه در کشور‬ ‫‌‪-‬‬ ‫‌‪ -‬حمایت و تإکید بر تک نرخی شدن و آزاد شدن نرخ ارز‬

‫صنع� و ویژه اقتصادی به‌منظور ت‬ ‫ت‬ ‫گس�ش‬ ‫‌‪ -‬استفاده بهینه از ظرفیت‌های مناطق آزاد تجاری‪-‬‬ ‫تولیدات صادرات‌گرا و خدمات تجاری‬ ‫‌‪ -‬توسعه تعامالت یب�ن‌الملیل و عضویت در پیمان‌ها و سازمان‌های منطقه‌ای و ن‬ ‫جها�‬

‫مش�ک و تقویت اتاق‌های بازر ن‬ ‫پشتیبا� از تأسیس اتاق‌های بازر ن‬ ‫ن‬ ‫گا� ت‬ ‫نظ� اتاق‬ ‫‌‪-‬‬ ‫گا� منطقه‌ای ی‬ ‫ن‬ ‫بازرگا� اکو‬ ‫پیش�د فرایند الحاق به سازمان ن‬ ‫[‪]2‬‬ ‫جها� تجارت‬ ‫‌‪ -‬ب‬

‫اخ� وزارت صنعت و سازمان توسعه تجارت‬ ‫اه�د های ی‬ ‫ر ب‬

‫ن‬ ‫پشتیبا� از ی ن‬ ‫تام� مایل رسمایه‌گذاری در حوزه‌های الویت دار‬ ‫‌‪-‬‬

‫‪97‬‬

‫برای پردیس‌تجارت‪...‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫اخ� وزارت صنعت و سازمان توسعه تجارت‬ ‫اه�د های ی‬ ‫ر ب‬

‫• عمده‌ترین محورها در بخش تجارت خارجی شامل این موارد می‌باشند‪ :‬بهبود و‬ ‫توسعه روابط سیایس و تعامل با کشورهای جهان | توسعه زیرساخت‌های تجاری |‬ ‫معت� به‌منظور تولید و صادرات | ی ن‬ ‫تام�‬ ‫مشارکت با ش�کت‌های با نام و نشان تجاری ب‬ ‫مایل‪ ،‬مدیریت ریسک و توسعه پوشش‌های بیمه‌ای | افزایش پوشش استاندارد‬ ‫ین‬ ‫ب�‌الملیل برای محصوالت داخیل | ارتقای رقابت‌پذیری | افزایش تولید به‌منظور‬ ‫توسعه صادرات یغ� ت‬ ‫نف�‬

‫منابع و سایت‌های ت‬ ‫این� تن�‬ ‫‪]2[- /http://www.mimt.gov.ir‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫برنامه راه‌بردی وزارت صنعت‪،‬معدن و تجارت ‪]1[-‬‬

‫‪98‬‬

‫اخ� وزارت صنعت و سازمان توسعه تجارت‬ ‫اه�د های ی‬ ‫ر ب‬

‫راه‌بردهای اتاق بازرگا�ن‬

‫راه‌بردهای اتاق بازر ن‬ ‫گا�‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫اه�د های اتاق بازر ن‬ ‫گا�‬ ‫ر ب‬

‫در ‪ 16‬مهرماه ‪ 1305‬شمیس ی ن‬ ‫اول� اتاق تجارت در ایران بنام اتاق «تجارت تهران» در وزارت‬ ‫گا� در کشور فعالیت داشت‪ ،‬لیکن از ت‬ ‫گا� تشکیل شد‪ .‬تا سال ‪ 1341‬فقط اتاق بازر ن‬ ‫بازر ن‬ ‫مد�‬ ‫قبل از آن زمزمه تشکیل اتاق صنایع و معادن ی ز‬ ‫ن� به گوش می رسید‪ ،‬به‌ویژه آنکه صنایع‬ ‫گرف� بود و گروهی ی ز‬ ‫جدیدی در حال شکل ت ن‬ ‫ن� به بهره برداری از معادن ‪ ،‬متمایل شده بودند‪.‬‬ ‫گ‬ ‫در آبان ماه ‪ 1341‬اتاق صنایع و معادن با عضویت هیات نمایند� مرکب از ‪ 30‬نفر از کارخانه‬ ‫داران و معدن داران کشور تشکیل شد‪ .‬اتاق بازر ن‬ ‫گا� صنایع و معادن ایران در اسفند سال‬ ‫‪ 1348‬از ادغام دو اتاق بازر ن‬ ‫گا� و اتاق صنایع و معادن ایران بوجود آمد‪ .‬در این سالها‪ ،‬تا‬ ‫هنگامی که ابتدا ناآرامی ها و بعد اعتصابات منجر به یپ�وزی انقالب اسالمی ایران شد‪ ،‬دولت‬ ‫عل�غم رشد رسیع بخش خصویص‪ ،‬بر امور اتاق ایران تسلط کامل داشت و اتاق ی ز‬ ‫ن� نظرات‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫مشور� خود را در همه زمینه های اقتصادی‪ ،‬بازرگا�‪ ،‬صنع�‪ ،‬معد� و ح� کشاورزی برای‬ ‫دولت می فرستاد‪ .‬در برنامه های عمر نا� سهمی قابل توجه به بخش خصویص داده شده بود‬ ‫و در جامعه گروه متوسطی در حال رشد بود زیرا که نه فقط اشتغال کامل وجود داشت بلکه‬ ‫اشتغال زاید ی ز‬ ‫ن� به چشم می خورد و حدود یک و نیم میلیون نفر ین�وی کار خارجی عالوه‬ ‫بر ین�وی کار داخیل در کشور مشغول فعالیت بودند و بسیاری از واحدهای تولیدی در دو یا‬ ‫ت‬ ‫ح� در سه نوبت(شیفت) کار می کردند‪.‬افزایش رسیع درآمد دولت از نفت در سالهای ‪1973‬‬ ‫ت‬ ‫ز‬ ‫ن‬ ‫هم� امر ین� عامیل برای گس�ش‬ ‫و ‪ 1974‬به دولت امکان هر نوع دست و دل بازی می داد و ی‬ ‫فساد اداری و ب� بند و باری گردید‪.‬‬ ‫انقالب اسالمی ایران چنان رسیع ش‬ ‫پی�فت کرد و به نتیجه رسید که هیچکس متوجه نبود‪ .‬نه‬ ‫فقط در آخرین روزهای رژیم گذشته‪ ،‬بلکه تا ت‬ ‫مد� پس از انقالب ی ز‬ ‫ن� گروههای انبوهی از‬ ‫رسمایه داران‪ ،‬صاحبان صنایع‪ ،‬کارخانه داران‪ ،‬بهره برداران معادن‪ ،‬مقامات اداری و ت‬ ‫ح�‬ ‫ین‬ ‫تکنس� و یا کارمند عادی دولت‪ ،‬کشور را ترک گفتند و به‬ ‫بسیاری از مردم عادی در سطح‬ ‫خارج رفتند‪ .‬تعداد قابل مالحظه ای از کارخانه ها و واحدهای تولیدی مصادره شد و آن‌ها‬ ‫که به بانکها مقروض بودند‪ ،‬تحت پوشش بانکها‪ ،‬دولت و سازمانها و نهادهای برخاسته از‬ ‫انقالب قرار گرفتند و تعدادی از نمایندگان آن‌ها به عضویت هیات اتاق درآمدند‪ .‬در سال‬ ‫‪ 1357‬بالفاصله پس از یپ�وزی انقالب ت‬ ‫هیا� به فرمان ح�ض ت امام (ره) اداره امور را در دست‬ ‫گرفتند‪.‬‬ ‫ن‬ ‫در تاریخ ‪ 15‬اسفندماه ‪ 1369‬مجلس شورای اسالمی قانون جدید اتاق بازرگا� و صنایع و‬ ‫معادن ایران را در ‪ 32‬ماده و ‪ 19‬تبرصه تصویب کرد که در تاریخ ‪ 6‬فروردین ماه ‪ 1370‬به‬ ‫آئ� نامه اجر ئا� این قانون‪ ،‬که باید وزارت بازر ن‬ ‫تصویب شورای نگهبان رسید‪ ،‬لیکن ی ن‬ ‫گا� تنظیم‬ ‫نماید‪ ،‬تهیه نشد و اجرای قانون جدید در پاره ای زمینه ها معلق ماند‪ .‬لیکن اتاق بازرگا�ن‬ ‫در هر کجا که مجاز بود به فعالیتهای خود ادامه داد و هیات نمایندگان و هیات رئیسه خود‬ ‫تغی� وزیر بازر ن‬ ‫گا�‪ ،‬اینک خوشبختانه همکاری تنگاتنگ ی ن‬ ‫ب� اتاق و وزارت‬ ‫را انتخاب کرد‪ .‬با ی‬ ‫بازر ن‬ ‫گا� برقرار است‪ .‬در هنگامیکه این گزارش نوشته می شود‪ ،‬الیحه اصالح قانون تشکیل‬ ‫اتاقهای بازر ن‬ ‫گا� و صنایع و معادن در مجلس شورای اسالمی با موفقیت گذرانده شده و‬ ‫بازرگانان و صاحبان صنایع و بهره برداران معادن امیدوارند با تصویب این قانون و تصویب به‬ ‫آئ� نامه های اجر ئا� آن‪ ،‬آزادی عمل ت‬ ‫موقع ی ن‬ ‫پیش�د اقتصاد کشور و‬ ‫بیش�ی بدست آورده‪ ،‬در ب‬

‫‪100‬‬

‫‪101‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫اه�د های اتاق بازر ن‬ ‫گا�‬ ‫ر ب‬

‫نق� اسایس تر ایفا کنند و ن ز‬ ‫توسعه تجارت خارجی کشور ش‬ ‫م�لت واقعی خویش را در اقتصاد‬ ‫کشور بدست آورند‪.‬‬ ‫عمدترین فعالیت های اتاق بازر ن‬ ‫گا�‪ ،‬صنایع‪ ،‬معادن و کشاورزی تهران‬ ‫‪-1‬ارایه تصمیمات در کمیسیون های تخصیص به قوای سه گانه در جهت حمایت بخش‬ ‫جو� مشکالت فرا راه توسعه اقتصاد کشور و اثرگذاری در‬ ‫خصویص به دنبال راه حل ی‬ ‫مصوبات ن‬ ‫قانو� مطرح در دولت و مجلس‪.‬‬ ‫‪ -2‬ارایه تسهیالت و کمک های نف� و اقتصادی با همکاری سازمان رسمایه‌گذاری و کمک های‬ ‫نف� و اقتصادی ایران بمنظور جذب رسمایه‌گذاری خارجی‪.‬‬ ‫ف‬ ‫‪-3‬برقراری ارتباط با انجمن ها و تشکل های اقتصادی و معر� اعضاء جهت عضویت در‬

‫نهادهای مذکور‪.‬‬ ‫‪ -4‬ارتباط و همکاری با اتاق های بازر ن‬ ‫گا� و صنایع و معادن سایر کشورها‪.‬‬ ‫‪ -5‬صدور و تمدید کارت بازر ن‬ ‫گا� و عضویت اتاق‪.‬‬ ‫‪-6‬صدور گواهی مبداء‬ ‫‪ -7‬تایید اسناد تجاری‬ ‫‪-8‬امور ویزای تجاری‬ ‫ت‬ ‫آموز� در خصوص بازر ن‬ ‫‪ -9‬برگزاری دوره های ش‬ ‫مالیا�‬ ‫گا� خارجی و امور‬ ‫‪-10‬ارایه خدمات مشاوره در زمینه رسمایه‌گذاری خارجی در ایران‬ ‫ق‬ ‫حقو�(حضوری و آنالین بر روی وب سایت اتاق)‏‏‬ ‫‪-11‬ارایه خدمات مشاوره‬ ‫ت‬ ‫‪-12‬ارایه خدمات مشاوره در زمینه مسائل مرتبط با امور مالیا�(حضوری و آنالین بر روی وب‬ ‫سایت اتاق)‏‏‬ ‫‪-13‬ارایه خدمات مشاوره در زمینه مسائل ی ن‬ ‫تام� اجتماعی(حضوری و آنالین بر روی وب سایت‬ ‫اتاق)‏‏‬ ‫‪-14‬ارایه خدمات مشاوره در زمینه مسائل مرتبط با بازر ن‬ ‫گا� خارجی و ی ن‬ ‫قوان� و مقررات جاری‬ ‫کشور(حضوری و آنالین بر روی وب سایت اتاق)‏‏‬ ‫ت‬ ‫اریا� کاالهای صادرا�(حضوری و آنالین بر روی وب سایت اتاق)‏‏‬ ‫‪-15‬ارایه خدمات مشاوره و باز ب‬ ‫‪-16‬ارایه تسهیالت جهت ش�کت در نمایشگاه های داخیل و خارجی‬ ‫‪-17‬اعزام هیات های تجاری به خارج از کشور و پذیرش هیات های تجاری از خارج از‬ ‫کشور‪-18.‬صدور شناسنامه فرش‬ ‫ف‬ ‫ت‬ ‫‪-19‬معر� اعضاء جهت عضویت در اتاقها و شوراهای مش�ک‬ ‫‪-20‬حل و فصل اختالفات با مراجع ت‬ ‫دول�‬ ‫‪-21‬داوری و حل اختالفات ی ن‬ ‫ب� تجار‬ ‫‪-22‬ارسال شن�یات اتاق‬ ‫‪-23‬صدور ف‬ ‫معر� نامه جهت اخذ جوائز صادرا�ت‬ ‫‪-24‬مبادله اطالعات تجاری در سطح جهان‬ ‫ش‬ ‫اندی� برای توسعه بخش خصویص جهت ایفای نقش اصیل بخش‬ ‫‪-25‬ایجاد مرکز هم‬ ‫گ‬ ‫خصویص در احیاء و بالند� اقتصاد کشور‪.‬‬ ‫‪-26‬سازماندهی نمایشگاه های ویژه کاالها و خدمات استان تهران به‌عنوان نماینده بخش‬ ‫خصویص‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫اه�د های اتاق بازر ن‬ ‫گا�‬ ‫ر ب‬

‫‪-27‬برقراری ارت باط با سفرا و رایزنان بازر ن‬ ‫گا� خارجی در تهران‬ ‫ف‬ ‫‪-28‬جمع آوری بانک اطالعات اعضای اتاق جهت معر� در پرتال راهنمای تجاری‬ ‫‪-29‬امکان برقراری ارتباط ی ن‬ ‫ب� فروشندگان کاال و خدمات و خریداران در چارچوب فرصتهای‬ ‫تجاری به صورت آن الین بر روی وب سایت اتاق‬ ‫‪-30‬توانمند سازی زنان عضو اتاق در انجام امور تجارت ی ن‬ ‫ب� الملل در راستای توسعه اقتصادی‬ ‫پیش�د اهداف از طریق شورای بانوان اتاق‬ ‫کشور و ب‬ ‫‪-31‬اجراء و حفظ و بهبود مستمر سیستم مدیریت کیفیت در راستای تحقق اهداف کالن‬ ‫همگام در کنار مدیریت سطوح باالی سازمان براساس استاندارد ‪9001:2000 ISO‬‬ ‫‪-32‬ارسال روزنامه انواع ت ن‬ ‫اعضا� اتاق‬ ‫خ�ی برای اعضای هیات نمایندگان و‬ ‫بول� های ب‬ ‫ی‬ ‫‪-33‬برگزاری نشست های مطبوعا�ت‬ ‫‪-34‬تعامل با سازمانهای مرتبط با استاندارد کاالها و خدمات‬ ‫‪-35‬تحقیق و توسعه یپ�امون مسائل اقتصادی‬ ‫‪-36‬تحقیق و توسعه یپ�امون مسائل بازر ن‬ ‫[‪]3‬‬ ‫گا� خارجی و جذب رسمایه‌گذاری خارجی‪.‬‬

‫‪102‬‬

‫‪103‬‬

‫برای پردیس‌تجارت‪...‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫اه�د های اتاق بازر ن‬ ‫گا�‬ ‫ر ب‬

‫ن‬ ‫بازرگا� این موارد ذکر شده که می‌تواند برای پردیس تجارت مهم‬ ‫در راه‌بردهای اتاق‬ ‫باشد ‪:‬‬ ‫مش�ک و کمیته‌های ت‬ ‫• ارتبا‌ط با اتاق سا‌یر کشو‌رها و تشکیل ات ‌اق‌های ت‬ ‫مش�ک با‬ ‫آن‌ها بر‌اساس‌سیا‌ست‌های کیل نظام‌جمهو‌ری اسال‌می ایر‌ان‬ ‫• تشکیل نما‌یشگا‌ه های تخصیص و با‌زرگا ن‌� داخیل و خا‌رجی با کسب مجو‌ز از‬ ‫وزارت با‌زرگا ن‌� ش‬ ‫و‌�‌کت درسمینا‌رها و کنفر‌انس‌های مر‌بو‌ط‌به فعا‌لیت‌های با‌زرگا ن‌� ‪,‬‬ ‫ت‬ ‫صنع� ‪ ,‬معد ن‌� و کشا‌ورزی‬ ‫ت‬ ‫‌سا� با‌زار کاال‌های صا‌درا� ایر‌ان در خا‌رج از کشو‌ر و تشو‌یق و‬ ‫• کو‌شش در راه شنا ی‬ ‫ن‬ ‫ش‬ ‫‌موسسات مر‌بو‌طه‪ ‌،‬جهت �‌کت در نما‌یشگا‌ه‌های با‌زرگا‌� داخیل و خا‌رجی‬ ‫کمک به‬ ‫ِ‬ ‫ت‬ ‫• تشکیل اتحا‌دیه‌های صا ت‬ ‫واردا� و سند‌یکا‌های تو‌لیدی در زمینه‌ی فعا‌لیت‌های‬ ‫‌درا� و‬ ‫ت‬ ‫صنع�‪ ,‬معد‌ ن� وخد‌ما‌ ت� طبق مقر‌رات مر‌بو‌ط‬ ‫با‌زرگا‌ ن�‪,‬‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫• تشکیل اتا‌ق‌های ت‬ ‫مش�ک با کشو‌رهای دوست و هما‌هن� دو وزارت با‌زرگا‌� و‬ ‫امو‌ر خا‌رجه‬

‫منابع و سایت‌های ت‬ �‫این� تن‬

‫اه�د های اتاق بازر ن‬ �‫گا‬ ‫ر ب‬

‫مطالعه محیط ن‬ �‫قانو‬

104

[1]- http://www.aftabir.com/articles/view/economy_marketing_business/economic_de-

velopment/c2_1387013257p1.php/ ‫ایران‬-‫در‬-‫توسعه‬-‫برنامه‬-۱۰-‫به‬-‫نگاهی‬ ‫تلخیص شده از ش‬ ]2[-۹۲ ‫ ـ بهار‬۵۹ ‫ن�یه مهندس مشاور ـ شماره‬ [3]-http://iccima.ir/fa [4]-http://farsi.tpo.ir/index.aspx?siteid=1&pro=search

‫ین‬ ‫قوان� و راه‌بردهای سازمان رسمایه‌گذاری خارجی‬

‫درباره سازمان رسمایه‌گذاری و کمکهای اقتصادی و نف� ایران‬

‫سازمان به موجب قانون تنها نهاد رسمی تشویق رسمایه‌گذاری خارجی در کشور می باشد که‬ ‫در چارچوب قانون جدید تشویق و حمایت رسمایه‌گذاری خارجی‪ ،‬مصوب ‪ ،1381‬به تسهیل‬ ‫تام� حمایت ن‬ ‫ورود رسمایه‪ ،‬ی ن‬ ‫قانو� و امنیت کامل برای رسمایه‌گذاریهای خارجی می پردازد‪.‬‬ ‫اداره کل رسمایه‌گذاریهای خارجی در سازمان‪ ،‬مسئول دریافت کلیه تقاضاهای پذیرش‬ ‫رسمایه‌گذاری‪ ،‬صدور مجوز رسمایه‌گذاری‪ ،‬هدایت امور‪ ،‬حفاظت از حقوق رسمایه‌گذاران‬ ‫ین‬ ‫همچن� ارایه خدمات مختلف به رسمایه‌گذاران از جمله ارایه کمک‪،‬‬ ‫در طرحهای مصوب و‬ ‫گ‬ ‫ت‬ ‫انجام هماهن� و تسهیل کلیه امور مربوط به رسمایه‌گذاری آنان‪ ،‬ح� پس از صدور مجوز‬ ‫رسمایه‌گذاری خارجی می باشد‪.‬‬ ‫گ‬ ‫به‌عنوان دستگاه متویل رسمایه‌گذاری خارجی‪،‬سازمان مسئول رسید� به کلیه امور مربوط به‬ ‫نقل و انتقاالت رسمایه‌گذاریهای خارجی‪،‬مدیریت و انجام مذاکرات مربوط به موافقتنامه‬ ‫های دو و چند جانبه تشویق و حمایت متقابل از رسمایه‌گذاری بادیگردولت ها و سازمانهای‬ ‫کث�ی‬ ‫یب�ن‌الملیل است‪ .‬در حال حا�ض ‪ ،‬رصف نظر از مذاکرات در دست انجام با تعداد ی‬ ‫از کشورهای جهان ‪ ،47‬موافقتنامه دو‌جانبه تشویق و حمایت متقابل از رسمایه‌گذاری با‬ ‫اروپا�‪ ،‬آسیای جنوب ش� ق�‪ ،‬کشورهای همسایه و سایر کشورهای منطقه‬ ‫اغلب کشورهای ی‬ ‫خاورمیانه‪ ،‬شمال و جنوب آفریقا به امضاء رسیده است‪.‬‬

‫‪Wind and Earthqiake Lateral .1‬‬ ‫‪Force‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫رسمایه‌گذاری خارجی در ایران‪:‬‬

‫ین‬ ‫اه�د های سازمان رسمایه گذاری خارجی‬ ‫قوان� و ر ب‬

‫این سازمان در یت�ماه سال ‪ 1354‬و به‌منظور هدایت و انجام مجموعه ای از وظایف‪،‬که‬ ‫ت‬ ‫پیش� توسط دستگاههای مختلف اجر ئا� به انجام می رسید‪ ،‬تاسیس گردید‪ .‬مجموعه وظایف‬ ‫محوله به سازمان نوع به امور یب�ن‌الملیل و روابط خارجی کشور مربوط می گردند‪ .‬سازمان‬ ‫قوان� و مقررات‪ ،‬از جمله ی ن‬ ‫وظایف خود را مطابق اساسنامه و سایر ی ن‬ ‫قوان� و مقررات ناظر‬ ‫بر رسمایه‌گذاری خارجی در ایران‪ ،‬رسمایه‌گذاری ایرانیان در خارج ازکشور‪ ،‬ی ن‬ ‫تام� مایل خارجی‬ ‫ن‬ ‫قوان� و‬ ‫اعم از اعطای وام و اعتبارات به سایر کشورها و یا استقراض از منابع یب�ن‌الملیل و ی‬ ‫گ‬ ‫وهماهن� و ت‬ ‫گس�ش روابط با سایر کشورها و مناطق جهان موسسات‬ ‫مقررات ناظر بر ایجاد‬ ‫و نهادهای مایل و یب�ن‌الملیل به انجام می رساند‪.‬‬ ‫فعالیتهای سازمان به چهارحوزه اصیل قابل تقسیم می باشند‪.‬‬ ‫‪ -1‬رسمایه‌گذاری خارجی در ایران‬ ‫‪ -2‬ی ن‬ ‫تام� مایل خارجی‬ ‫‪ -3‬رسمایه‌گذاری در خارج‬ ‫‪ -4‬روابط اقتصادی خارجی‬

‫‪106‬‬

‫‪107‬‬ ‫‪1‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫ین‬ ‫اه�د های سازمان رسمایه گذاری خارجی‬ ‫قوان� و ر ب‬

‫جذب رسمایه‌گذاری خارجی در ایران طبق آمار‬ ‫[‪]2‬‬ ‫سازمان آنکتاد‪( 1‬ارقام به میلیون دالر)‬ ‫‪UNCTAD: United Nations .1‬‬ ‫‪Conference on Trade and‬‬ ‫‪Development‬‬

‫ین‬ ‫ام� مایل خارجی‪ :‬ییک از حوزهای مهم فعالیت سازمان‪ ،‬هدایت کلیه امور مربوط به‬ ‫ین‬ ‫ب�‌الملیل و ی ز‬ ‫موسسات مایل و اعتباری ی ن‬ ‫تضم� اعتبارات صادر تا�‪ ،‬گروه بانک‬ ‫ن� آژانس های‬ ‫ن‬ ‫جها�‪ ،‬بانک توسعه اسالمی‪ ،‬صندوق اوپک برای توسعه و سایر سازمانهای ی ن‬ ‫ب�‌الملیل می‬ ‫باشد‪ .‬این فعالیتها در اداره کل وامها‪ ،‬مجامع و موسسات ی ن‬ ‫ب�‌الملیل سازمان صورت می‬ ‫همچن� مسئول هدایت مذاکرات با دولتها و موسسات ت‬ ‫ین‬ ‫دول� به‌منظور‬ ‫پذیرد‪ .‬این اداره‬ ‫ت‬ ‫انعقاد موافقتنامه های وام و اعتبارات و از همه مهم�‪ ،‬مدیریت صدور ضمانتنامه های‬ ‫گ‬ ‫بازپرداخت وامها و اعتبارات خارجی‪ ،‬به نمایند� از سوی وزارت امور اقتصادی و دار ئا� را‬ ‫برعهده دارد‪.‬‬ ‫رسمایه‌گذاری در خارج‪ :‬رسمایه‌گذاری ش�کتهای ت‬ ‫دول� و خصویص در خارج کشور‪ ،‬در‬ ‫چارچوب سیاست عمومی دولت در ارتباط با صدور رسمایه و خدمات نف� و مهندیس‬ ‫ش�کتهای ایر نا�‪ ،‬توسط سازمان هدایت و تنظیم میگردد‪ .‬تعداد زیادی از رسمایه‌گذاریهای‬ ‫دولت ایران در خارج از کشور توسط ش�کت رسمایه‌گذاری خارجی ایران‪ ،‬به‌عنوان ت‬ ‫بزرگ�ین‬ ‫ش�کت رسمایه گذار ایر نا�‪ ،‬صورت پذیرفته است‪ .‬با این وجود‪ ،‬توان بالقوه موجود‬ ‫بیش�ی را به‌منظور ت‬ ‫رسمایه‌گذاری های ت‬ ‫گس�ش و تشویق روابط اقتصادی دو‌جانبه و چند‬ ‫جانبه می طلبد‪.‬‬ ‫روابط اقتصادی خارجی‪ :‬این وظیفه توسط اداره روابط اقتصادی خارجی وزارت امور‬ ‫اقتصادی و دار ئا�‪ ،‬که در درون سازمان واقع شده‪ ،‬انجام می پذیرد‪ .‬این اداره مسئول کلیه‬ ‫امور مربوط به روابط اقتصادی خارجی‪ ،‬از جمله کمیسیون های ت‬ ‫مش�ک اقتصادی با چندین‬ ‫گ‬ ‫کشور و ی ز‬ ‫ن� سازماندهی و هماهن� مجموعه ای از وظایف در حوزه روابط اقتصادی با‬ ‫کشورهای جهان می باشد‪.‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫ین‬ ‫اه�د های سازمان رسمایه گذاری خارجی‬ ‫قوان� و ر ب‬

‫طبق اساسنامه سازمان دارای وظایف و اختیارات زیر میباشد ‪:‬‬ ‫ث‬ ‫ن‬ ‫تعی� حداک� مشارکت خارجی‬ ‫‪ -1‬انجام امور مربوط به جلب و حمایت رسمایه های خارجی و ی‬ ‫در رشته های مختلف رسمایه‌گذاری درایران ‪.‬‬ ‫‪ -2‬انجام امور مربوط به رسمایه گذرایهای ایران در خارج و خرید و فروش و تبدیل اوراق‬ ‫بهادار و عقد قراردادهای الزم ‪.‬‬ ‫‪ -3‬انجام امور مربوط به کمکهای اقتصادی و اعطاء وام و اعتبار به دولتها و موسسات‬ ‫خارجی و یب�ن‌الملیل ‪.‬‬ ‫‪ -4‬انجام امور مربوط به اخذ وام و اعتبار از خارج ‪.‬‬ ‫‪ -5‬وصول اقساط اصل وامها و اعتبارات و بهره و کارمزد و سایر وجوه مربوط به وامها و‬ ‫اعتبارات پرداخت شده به دولتها و موسسات خارجی و یب�ن‌الملیل ‪.‬‬ ‫‪ -6‬بازپرداخت اصل وامها و اعتبارات و پرداخت بهره و کارمزد و سایر هزینه‌های مربوط به‬ ‫ت‬ ‫دریاف� دولت از خارج ‪.‬‬ ‫وامها و اعتبارات‬ ‫ن‬ ‫‪ -7‬تنظیم و مراقبت در اجرای برنامه کمکهای ف� ایران به خارج با همکاری سازمانهای مربوط‪.‬‬ ‫‪ -8‬مشارکت و همکاری با موسسات مایل یب�ن‌الملیل در مورد اعطاء وام و اعتبار به دولتها و‬ ‫موسسات خارجی ‪.‬‬ ‫‪ -9‬مراقبت در حسن اجرای قراردادهای منعقد مربوط به اعطاء وام واعتبار و کمکهای‬ ‫اقتصادی و نف� و رسمایه‌گذاری ‪.‬‬ ‫‪ -10‬مراقبت در حسن اجرای قراردادهای منعقد مربوط به اخذ وام و اعتبار از خارج از طرف‬ ‫دولت‪.‬‬ ‫ن‬ ‫تداب� الزم و اقدام به هرگونه اموری که برای حسن انجام وظایف قانو� سازمان‬ ‫‪ -11‬اتخاذ ی‬ ‫�ض ورت دارد ‪.‬‬ ‫ت‬ ‫قسم� از وظایف و اختیارات خود را‬ ‫‪ -12‬سازمان می تواند با تصویب شورای عایل تمام یا‬ ‫گ‬ ‫باالخص در زمینه های اجر ئا� به دستگاههای ذیصالح تفویض نماید که به نمایند� از طرف‬ ‫[‪]1‬‬ ‫سازمان اقدام نمایند ‪.‬‬

‫‪108‬‬

‫‪109‬‬

‫برای پردیس‌تجارت‪...‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫ین‬ ‫اه�د های سازمان رسمایه گذاری خارجی‬ ‫قوان� و ر ب‬

‫الویت‌ها و اهداف راه‌بردی سازمان رسمایه‌گذاری خارجی که می‌تواند به توسعه‬ ‫پردیس‌تجارت کمک کند‪ ،‬ش‬ ‫به‌�ح زیر است‪:‬‬ ‫• افزایش توان ثروت ن‬ ‫‌آفری� کشور از طریق‪ :‬جذب رسمایه‌گذاری خارجی | جذب‬ ‫ت‬ ‫باالدس�‬ ‫رسمایه‌گذاری مجدد | رشد رسمایه‌گذاری خارجی در بخش‌های یغ� از‬ ‫نفت و گاز | ایجاد زمینه‪ ،‬برنامه‌ریزی و انجام عملیات تشویقی رسمایه‌گذاری |‬ ‫یز‬ ‫تجه� منابع مایل استقر ضا� از طریق خطوط اعتباری بانک‌های تجاری خارجی‬ ‫و بانک‌های توسعه‌ای به نفع بخش خصویص | تصویب طرح‌های رسمایه‌گذاری‬ ‫خارجی‬ ‫گ‬ ‫• کاهش متوسط زمان رسید� به درخواست رسمایه‌گذاران خارجی از ارائه‌ی‬ ‫درخواست تا تصویب طرح‬ ‫• جلب مشارکت رسمایه‌گذاران خارجی در طرح‌های مشمول خصویص‌سازی‬ ‫• جلب و جذب رسمایه‌گذاری خارجی در بازار بورس و سهام‬ ‫ت‬ ‫زیرساخ� کشور‬ ‫زیربنا� و‬ ‫• جلب رسمایه‌گذاران خارجی در طرح‌های‬ ‫ی‬ ‫• توسعه روابط اقتصادی خارجی و ت‬ ‫گس�ش تبادل هیات‌ها با کشورهای هدف‬ ‫• پیشنهاد سیاست‌ها و ابزارهای تشویقی رسمایه‌گذاری خارجی‬ ‫ت‬ ‫مقررا� و ابزارها و ی ز‬ ‫مکان�م‌های نوین برای جهش و ارتقای‬ ‫• ایجاد زیرساخت‌های‬ ‫ن‬ ‫یز‬ ‫تام� مایل خارجی‬ ‫م�ان جذب رسمایه‌گذاری و ی‬ ‫• کاهش ریسک سیایس اقتصادی ایران و افزایش جذابیت رسمایه‌گذاری‌ها‬ ‫• تنوع روش‌های ی ن‬ ‫تام� مایل ساخت‌و‌ساز و حضور رسمایه‌گذاران خارجی در‌این‬ ‫حوزه‬

‫منابع و سایت‌های ت‬ ‫این� تن�‬ ‫‪]2[- http://unctad.org/en/Pages/Home.aspx‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫سند الویت‌ها و اهداف راه‌بردی سازمان رسمایه‌گذاری خارجی ‪]1[-‬‬

‫‪110‬‬

‫ین‬ ‫اه�د های سازمان رسمایه گذاری خارجی‬ ‫قوان� و ر ب‬

‫قانون بهبود فضای کسب و کار‬

‫شناخت ت‬ ‫به�ی از موضوع بهبود مستمر‬

‫طرح بهبود فضای کسب و کار از سوی بخش خصویص به مجلس شورای اسالمی‬ ‫ارایه شد‪ .‬پیش نویس طرح بهبود مستمر فضای کسب وکار پس از تهیه و برریس‌های‬ ‫انجام شده از سوی اتاق ایران‪ ،‬اتاق تعاون‪ ،‬کمیسیون‌های تخصیص مجلس‪ ،‬به صحن‬ ‫ن‬ ‫عل� رفته و به تصویب رسید‪ .‬این طرح طبق سیاست‌های کیل اصل ‪ ۴۴‬قانون‌اسایس‬ ‫ت‬ ‫در راستای واگذاری بخش‌های دول� به بخش خصویص تدوین شد‪ .‬این قانون مشتمل‬ ‫بر ‪ ۲۹‬ماده ‪ ۱۹‬تبرصه در جلسه ن‬ ‫عل� روز یکشنبه مورخ شانزدهم بهمن ماه ‪۱۳۹۰‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار‪:‬‬

‫قانون بهبود فضای کسب و کار‬

‫مهم‌ترین معضیل که اقتصاد ایران را طی سه دهه گذشته به خود مشغول داشته‪ ،‬بروز‬ ‫پدیده‌ای است که در ادبیات اقتصادی از آن تحت عنوان رکود تورمی یاد می‌شود‪ .‬برون‌رفت‬ ‫تغی� جهت از سیاست‌های جانب تقاضا به سیاست‌های‬ ‫از وضعیت رکود تورمی در گرو ی‬ ‫جانب عرضه است که در مجموع می‌تواند فضای کسب‌و‌کار را بهبود بخشد و زمینه‌ساز‬ ‫رونق فعالیت‌های تولیدی اقتصادی شود‪ .‬در این مقاله ضمن برریس وضع ایران به لحاظ‬ ‫شاخص فضای کسب و کار‪ ،‬قانون بهبود مستمر فضای کسب و کار کشور برریس می‌شود‪.‬‬ ‫در ش�ایط رکود تورمی که وقوع شوک‌های نامطلوب عرضه‪ ،‬عامل به وجود آورنده آن است‬ ‫باال� را تجربه‬ ‫به طور همزمان هم بیکاری رو به افزایش می‌گذارد و هم تورم سطوح ی‬ ‫می‌کند‪ .‬از این رو اجرای سیاست‌های متعارف طرف تقاضای اقتصاد عملأ کار یا� خود را از‬ ‫دست خواهد داد‪ .‬چرا که بده بستان میان تورم و بیکاری که جزء الینفک سیاست‌های جانب‬ ‫تقاضای اقتصاد است‪ ،‬اگرچه در ش�ایط عادی اقتصاد می‌تواند با افزایش اندک قیمت ییک‬ ‫از دو عارضه تورم و بیکاری‪ ،‬دیگری را کاهش دهد‪ ،‬اما در ش�ایط رکود تورمی می‌تواند به‬ ‫مراتب حساس و پر مخاطره باشد‪.‬‬ ‫تغی� جهت‬ ‫ادبیات علمی اقتصاد‪ ،‬برون‌رفت از وضعیت رکود تورمی را در گرو ی‬ ‫سیاست‌گذاری از سیاست‌های جانب تقاضا به سیاست‌های جانب عرضه می‌داند‪ .‬وجه‬ ‫ت‬ ‫تمهیدا� می‌شود که در مجموع‬ ‫تداب� و‬ ‫غالب سیاست‌های جانب عرضه معطوف به اعمال ی‬ ‫می‌تواند فضای کسب‌و‌کار را بهبود ببخشد و زمینه‌ساز رونق فعالیت‌های تولیدی اقتصادی‬ ‫تن‬ ‫نداش� اطمینان به آینده اقتصاد‪،‬‬ ‫‌ها� چون کاهش تنش‌های سیایس‪ ،‬کاهش‬ ‫شود‪ .‬سیاست ی‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫تغی� در سازوکارها و مقررات دول� و تالش برای باثبات ساخ� رویه‌های‬ ‫کاهش ریس ‌‬ ‫ک ی‬ ‫‌گ�ی و سیاست‌گذاری‪ ،‬بهبود روحیه اعتماد فعاالن کسب و کار نسبت به دولت‪،‬‬ ‫تصمیم ی‬ ‫ت‬ ‫مالیا�‪ ،‬کاهش حجم ی ن‬ ‫کاهش بار‬ ‫مس�‬ ‫قوان� و مقررات و حذف مراحل و رویه‌های زاید در ی‬ ‫فعالیت‌های اقتصادی و موارد بسیار زیادی که اگرچه در حال حا�ض در کشور ت‬ ‫کم� بدان‬ ‫بها داده می‌شود اما می‌تواند به‌عنوان اهرمی کلیدی توان و پتانسیل آزاد نشده صاحبان‬ ‫ف�ییک‪ ،‬مایل و از آن مهم تر صاحبان رسمایه‌های ن‬ ‫رسمایه‌های ی ز‬ ‫انسا� را با طرح نوآوری‌ها و‬ ‫مس� افزایش رشد اقتصادی به حرکت درآورد‪ .‬پرواضح است اجرای این‬ ‫ایده‌های جدید‪ ،‬در ی‬ ‫گونه سیاست‌ها که دولت به‌عنوان یگانه متویل آن شناخته می‌شود‪ ،‬آغاز کننده بازی پرسودی‬ ‫دول� و خصویص‪ ،‬رسمایه‌گذاران و ت‬ ‫برای همه کارگزاران اقتصادی اعم از ت‬ ‫ح� شهروندان‬ ‫خواهد شد‪.‬‬

‫‪112‬‬

‫‪113‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫قانون بهبود فضای کسب و کار‬

‫نمودار رتبه جمهوری اسالمی ایران در گزارش‬ ‫انجام کسب و کار بانک ن‬ ‫جها� در سال‌های ‪2006‬‬ ‫تا ‪2015‬‬

‫مجلس شورای اسالمی تصویب شد و در تاریخ ‪ ۱۳۹۰/۱۲/۳‬به تایید شورای نگهبان رسید‪ .‬از‬ ‫جمله مهم‌ترین مواد ن‬ ‫قانو� می توان به موارد ذیل اشاره کرد‪:‬‬ ‫نخست؛ دولت مکلف است در مراحل برریس موضوعات مربوط به محیط کسب و کار نظر‬ ‫کت� اتاق‌‌ها و آن دسته از تشکل‌‌‌های ذی ربطی را که عضو اتاق‌‌ها نیستند درخواست و‬ ‫ب‬ ‫برریس کند به عالوه دستگاه‌‌‌های اجر یا� مکلفند هنگام تدوین یا اصالح مقررات‪ ،‬بخشنامه‌‌‌ها‬ ‫و رویه‌‌‌های اجر یا�‪ ،‬نظر تشکل‌‌های اقتصادی ذی ربط را استعالم کنند و مورد توجه قرار‬ ‫دهند‪.‬‬ ‫دوم؛ اتاق‌‌ها موظفند به‌منظور اطالع سیاستگذاران از وضعیت محیط کسب و کار در‬ ‫کشور‪ ،‬شاخص‌‌های میل محیط کسب و کار در ایران را تدوین و به طور ساالنه و فصیل‬ ‫حسب مورد به تفکیک استان‌‌ها‪ ،‬بخش‌‌ها و فعالیت‌‌های اقتصادی‪ ،‬سنجش و اعالم کنند‪.‬‬ ‫سوم؛ وزارت صنعت‪ ،‬معدن و تجارت موظف است با همکاری وزارتخانه‌های امور‬ ‫اقتصادی و دار یا� و جهاد کشاورزی‪ ،‬اتاق‌‌ها و دیگر دستگاه‌های ذیربط‪ ،‬ظرف ‪ ۶‬ماه پس‬ ‫از الزم االجرا شدن این قانون‪ ،‬فرآیند تجارت خارجی را بدون نیاز به مراجعه حضوری ذی‬ ‫نفع به صورت ت‬ ‫الک�ونییک درآورد‪.‬‬ ‫گ‬ ‫چهارم؛ وزارت امور خارجه موظف است ظرفیت‌های روابط خارجی و نمایند�‌‌های سیایس‬ ‫کشور در خارج را در خدمت تولیدکنندگان داخیل و رسمایه‌گذاران در ایران و به‌ویژه‬ ‫تی� اتخاذ‬ ‫صادرکنندگان کاالها و خدمات قرار دهد به عالوه این وزارت خانه موظف است تر ب‬ ‫کند تا اخذ روادید تجاری برای صادرکنندگان کاالها و خدمات نف� مهندیس از ایران و ی ز‬ ‫ن�‬ ‫تردد و اقامت داوطلبان رسمایه‌گذاری خارجی و مرتبطان آن‌ها در کشور‪ ،‬به ت‬ ‫سهل�ین و‬ ‫ت‬ ‫رسیع�ین شکل ممکن محقق شود‪.‬‬ ‫قوان�‪،‬ن‬ ‫پنجم؛ تشکل‌های اقتصادی رسارسی می‌توانند درخواست‌‌های خود را برای اصالح ی‬ ‫مقررات‪ ،‬بخشنامه‌‌ها‪ ،‬دستورالعمل‌‌ها و رویه‌‌های اجر یا� مخل کسب وکار‪ ،‬به همراه استدالل‬ ‫ق‬ ‫پیگ�ی کنند‪.‬‬ ‫دب�خانه شورای گفت وگو ارسال و درخواست خود را ی‬ ‫نف� و حقو� مربوطه به ی‬ ‫دب�خانه شورا موظف است‬ ‫در صورت مخالفت شورای گفت وگو با درخواست ارسال شده‪ ،‬ی‬ ‫کت� به تشکل ذی ربط اطالع دهد‪.‬‬ ‫دالیل مخالفت با درخواست مربوطه را به طور ب‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫تغی�ات رتبه جمهوری اسالمی ایران در‬ ‫جدول ی‬ ‫نماگرهای انجام کسب و کار در گزارش سال ‪2015‬‬ ‫[‪]2‬‬ ‫نسبت به ‪2014‬‬

‫قانون بهبود فضای کسب و کار‬

‫ششم؛ در هر یک از استان‌‌ها‪ ،‬استاندار موظف است با همکاری رؤسای اتاق‌‌ها در استان‪،‬‬ ‫ترکی� متناسب با این شورا‬ ‫شورای گفت وگوی دولت و بخش خصویص در استان را با ب‬ ‫و به ریاست خود تشکیل دهد و فرآیند دریافت و برریس درخواست تشکل‌‌ها و فعاالن‬ ‫اقتصادی و اتخاذ تصمیم در راستای بهبود محیط کسب و کار در استان را سازماندهی کند‪.‬‬ ‫کارفرما� و کارگری و تالش‬ ‫به عالوه‪ ،‬به‌منظور تعامل مستمر با فعاالن اقتصادی اعم از‬ ‫ی‬ ‫برای حل مشکالت آنان و ارایه پیشنهاد برای اصالح ی ن‬ ‫قوان�‪ ،‬هر یک از دستگاه‌ها در مراکز‬ ‫تعی�ن‬ ‫استان‌‌ها موظفند ییک از معاونان خود را به‌عنوان مسئول بهبود محیط کسب و کار ی‬ ‫ف‬ ‫معر� کنند‪.‬‬ ‫و‬ ‫هفتم؛ کلیه دستگاه‌های اجر یا� مکلفند به‌منظور ایجاد ترا�ض و عادالنه کردن قراردادها و‬ ‫قراردادهای ق‬ ‫ن‬ ‫تعاو� برای خرید کاال‬ ‫الحا� در انعقاد قرارداد با ش�کت‌های بخش خصویص و‬ ‫یا خدمت‪ ،‬از فرم‌های یکنواخت استفاده کنند‪.‬‬ ‫هشتم؛ دولت و دستگاه‌های اجر یا� مکلفند به‌منظور شفاف سازی سیاست‌‌ها و برنامه‌‌های‬ ‫تغی� سیاست‪ ،‬مقررات‬ ‫اقتصادی و ایجاد ثبات و امنیت اقتصادی و رسمایه‌گذاری‪ ،‬هرگونه ی‬ ‫و رویه‌‌های اقتصادی را در زمان مقت�ض قبل از اجرا‪ ،‬از طریق رسانه‌‌های گروهی به اطالع‬ ‫عموم برسانند‪.‬‬ ‫نهم؛ دولت با همکاری اتاق‌‌ها ظرف شش ماه پس از الزم االجرا شدن این قانون اقدامات‬ ‫گ‬ ‫گ‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫رسید� به ت‬ ‫قانو� الزم را برای ی ن‬ ‫مالیا�» و «نحوه رسید� به‬ ‫اع�اض مؤدیان‬ ‫تعی� «نحوه‬ ‫ت‬ ‫اع�اض پرداخت کنندگان حق بیمه ی ن‬ ‫تام� اجتماعی» به عمل می‌آورد‪.‬‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫دهم؛ قوه قضاییه و دولت اقدامات قانو� الزم را برای تنظیم یآی� دادریس تجاری و‬ ‫تشکیل دادگاه‌های تجاری به عمل می‌آورند‪.‬‬

‫‪114‬‬

‫‪115‬‬

‫برای پردیس‌تجارت‪...‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫قانون بهبود فضای کسب و کار‬

‫گ‬ ‫• وزارت امور خارجه موظف است ظرفیت‌های روابط خارجی و نمایند�‌های سیایس‬ ‫در خارج از کشور را در خدمت تولیدکنندگان داخیل و رسمایه‌گذاران در ایران و به‌ویژه‬ ‫صادرکنندگان کاالها و خدمات قرار‌دهد‪.‬‬ ‫ت‬ ‫• وزارت امور خارجه موظف‌است با انجام اقداما� از قبیل لغو روادید تجاری با‬ ‫کشورهای طرف تجاری‪ ،‬تنظیم توافقات صدور روادید تجاری بلندمدت و پرتردد‬ ‫ترتی� اتخاذ نماید تا اخذ روادید تجاری برای صادرکنندگان کاالها و‬ ‫و نظایر آن‪ ،‬ب‬ ‫ز‬ ‫خدمات نف� مهندیس از ایران و ین� تردد و اقامت داوطلبان رسمایه‌گذاری خارجی و‬ ‫ین‬ ‫مرتبط� آن‌ها در کشور‪ ،‬به سهل‌ترین و رسیع‌ترین شکل ممکن انجام‌شود‪.‬‬

‫منابع و سایت‌های ت‬ ‫این� تن�‬

‫‪116‬‬

‫‪[2]-http://rc.majlis.ir/fa/news/show/909798‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫‪[1]- http://www.beci.ir/‬‬

‫قانون بهبود فضای کسب و کار‬

‫ت‬ ‫مقاوم�‬ ‫سیاست های اقتصاد‬

‫ت‬ ‫مقاوم�»‬ ‫ابالغ سیاست‌های کیل «اقتصاد‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫ت‬ ‫مقاوم�‬ ‫سیاست های اقتصاد‬

‫ره� معظم انقالب اسالمی با ابالغ سیاست‌های کیل «اقتصاد‬ ‫ح�ض ت آیت‌الله خامنه‌ای ب‬ ‫ت‬ ‫مقاوم�» بر اساس بند یک اصل ‪ ۱۱۰‬قانون‌اسایس که پس از مشورت با مجمع تشخیص‬ ‫مصلحت نظام ی ن‬ ‫تعی� شده است‪ ،‬تأکید کردند‪ :‬یپ�وی از الگوی علمی و بومی برآمده از‬ ‫ن‬ ‫انقال� و اسالمی‪ ،‬عامل شکست و عقب نشی� دشمن در جنگ تحمییل اقتصادی‬ ‫فرهنگ ب‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫همچن� اقتصاد مقاوم� خواهد توانست در بحران‌های رو‬ ‫علیه ملت ایران خواهد شد‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫الگو� الهام‌بخش از نظام اقتصادی اسالم را عینیت بخشد و زمینه و‬ ‫به افزایش جها�‪ ،‬ی‬ ‫فرصت مناسب را برای نقش ن‬ ‫آفری� مردم و فعاالن اقتصادی در تحقق حماسه اقتصادی‬ ‫فراهم کند‪.‬‬ ‫ن‬ ‫دستیا� به اهداف سند‬ ‫تام� رشد پویا و بهبود شاخص‌های مقاومت اقتصادی و‬ ‫با هدف ی‬ ‫ب‬ ‫ت‬ ‫چشم‌انداز بیست‌ساله‪ ،‬سیاست‌های کیل اقتصاد مقاوم� با رویکردی جهادی‪ ،‬انعطاف‬ ‫پذیر‪ ،‬فرصت ساز‪ ،‬مولد‪ ،‬درون‌زا‪ ،‬ش‬ ‫پی�و و برون‌گرا ابالغ می‌گردد‪:‬‬ ‫ن‬ ‫‪ -۱‬ین‬ ‫انسا� و علمی‬ ‫تام� ش�ایط و فعال‌سازی کلیه امکانات و منابع مایل و رسمایه‌های‬ ‫ث‬ ‫ن‬ ‫کشور به‌منظور توسعه کارآفری� و به حداک� رساندن مشارکت آحاد جامعه در فعالیت‌های‬ ‫اقتصادی با تسهیل و تشویق همکاری‌های جمعی و تأکید بر ارتقاء درآمد و نقش طبقات‬ ‫کم‌درآمد و متوسط‪.‬‬ ‫‪ - ۲‬پیشتازی اقتصاد دانش بنیان‪ ،‬پیاده‌سازی و اجرای نقشه جامع علمی کشور و ساماندهی‬ ‫نظام میل نوآوری به‌منظور ارتقاء جایگاه ن‬ ‫جها� کشور و افزایش سهم تولید و صادرات‬ ‫دستیا� به رتبه اول اقتصاد دانش‌بنیان در منطقه‪.‬‬ ‫محصوالت و خدمات دانش‌بنیان و‬ ‫ب‬ ‫‪ -۳‬محور قراردادن رشد بهره‌وری در اقتصاد با تقویت عوامل تولید‪ ،‬توانمندسازی ین�وی‬ ‫تقویت رقابت‌پذیری اقتصاد‪ ،‬ایجاد ت‬ ‫بس� رقابت ی ن‬ ‫کارگ�ی‬ ‫کار‪،‬‬ ‫ب� مناطق و استانها و به ی‬ ‫ِ‬ ‫ظرفیت و قابلیت‌های متنوع در جغرافیای مزیت‌های مناطق کشور‪.‬‬ ‫‪ -۴‬استفاده از ظرفیت اجرای هدف‌مند‌سازی یارانه‌ها در جهت افزایش تولید‪ ،‬اشتغال و‬ ‫بهره‌‌وری‪ ،‬کاهش شدت انرژی و ارتقاء شاخص‌های عدالت اجتماعی‪.‬‬ ‫نج�‌ه تولید تا مرصف متناسب با نقش آن‌ها در ایجاد‬ ‫‪ -۵‬سهم‌بری عادالنه عوامل در ز ی‬ ‫ن‬ ‫ارزش‪ ،‬به‌ویژه با افزایش سهم رسمایه انسا� از طریق ارتقاء آموزش‪ ،‬مهارت‪ ،‬خالقیت‪،‬‬ ‫کار ن‬ ‫آفری� و تجربه‪.‬‬ ‫ت‬ ‫واردا�)‪ ،‬و اولویت‬ ‫‪ -۶‬افزایش تولید داخیل نهاده‌ها و کاالهای اسایس(به‌ویژه در اقالم‬ ‫تام� کاالهای واردا�ت‬ ‫دادن به تولید محصوالت و خدمات راه‌بردی و ایجاد تنوع در مبادی ی ن‬ ‫گ‬ ‫با هدف کاهش وابست� به کشورهای محدود و خاص‪.‬‬ ‫‪ -۷‬ی ن‬ ‫تام� امنیت غذا و درمان و ایجاد ذخایر راه‌بردی با تأکید بر افزایش کمی و کیفی‬ ‫تولید(مواد اولیه و کاال)‪.‬‬ ‫‪ -۸‬مدیریت مرصف با تأکید بر اجرای سیاست‌های کیل اصالح الگوی مرصف و ترویج مرصف‬ ‫کاالهای داخیل همراه با برنامه‌ریزی برای ارتقاء کیفیت و رقابت پذیری در تولید‪.‬‬ ‫پاسخگو� به نیازهای اقتصاد میل‪،‬‬ ‫‪ -۹‬اصالح و تقویت همه‌جانب ‌ه نظام مایل کشور با هدف‬ ‫ی‬ ‫ایجاد ثبات در اقتصاد میل و پیشگامی در تقویت بخش واقعی‪.‬‬

‫‪118‬‬

‫‪119‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫ت‬ ‫مقاوم�‬ ‫سیاست های اقتصاد‬

‫‪ -۱۰‬حمایت همه‌جانب ‌ه هدف‌مند از صادرات کاالها و خدمات به تناسب ارزش افزوده و با‬ ‫خالص ارز آوری مثبت از طریق‪:‬‬ ‫ تسهیل مقررات و ت‬‫گس�ش مشوق‌های الزم‪.‬‬ ‫ ت‬‫گس�ش خدمات تجارت خارجی و ترانزیت و زیرساخت‌های مورد نیاز‪.‬‬ ‫ تشویق رسمایه‌گذاری خارجی برای صادرات‪.‬‬‫ برنامه‌ریزی تولید میل متناسب با نیازهای صادر تا�‪ ،‬شکل‌دهی بازارهای جدید‪ ،‬و تنوع ش‬‫‌بخ�‬ ‫پیوند‌های اقتصادی با کشورها به‌ویژه با کشورهای منطقه‪.‬‬ ‫ استفاده از ساز‌و‌کار مبادالت تهاتری برای تسهیل مبادالت در صورت نیاز‪.‬‬‫ ایجاد ثبات رویه و مقررات در مورد صادرات با هدف ت‬‫گس�ش پایدار سهم ایران در‬ ‫بازارهای هدف‪.‬‬ ‫‪ -۱۱‬توسعه حوزه عمل مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور به‌منظور انتقال فناوری‌های‬ ‫پی�فته‪ ،‬ت‬ ‫گس�ش و تسهیل تولید‪ ،‬صادرات کاال و خدمات و ی ن‬ ‫ش‬ ‫تام� نیازهای �ض وری و منابع‬ ‫مایل از خارج‪.‬‬ ‫‪ -۱۲‬افزایش قدرت مقاومت و کاهش آسیب‌پذیری اقتصاد کشور از طریق‪:‬‬ ‫ توسعه پیوندهای راه‌بردی و ت‬‫گس�ش همکاری و مشارکت با کشورهای منطقه و جهان‬ ‫به‌ویژه همسایگان‪.‬‬ ‫ استفاده از دیپلمایس در جهت حمایت از هدف‌های اقتصادی‪.‬‬‫ استفاده از ظرفیت‌های سازمان‌های ی ن‬‫ب�‌الملیل و منطقه‌ای‪.‬‬ ‫‪ -۱۳‬مقابله با �ض به پذیری درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز از طریق‪:‬‬ ‫ انتخاب ت‬‫مش�یان راه‌بردی‪.‬‬ ‫ ایجاد تنوع در روش‌های فروش‪.‬‬‫ مشارکت دادن بخش خصویص در فروش‪.‬‬‫ افزایش صادرات گاز‪.‬‬‫ افزایش صادرات برق‪.‬‬‫ افزایش صادرات تپ�وشیمی‪.‬‬‫ت‬ ‫ افزایش صادرات فرآورده‌های نف�‪.‬‬‫ن‬ ‫‪ -۱۴‬افزایش ذخایر راه‌بردی نفت وگاز کشور به‌منظور اثرگذاری در بازار جها� نفت و گاز و‬ ‫تأکید بر حفظ و توسعه ظرفیت‌های تولید نفت و گاز‪ ،‬به‌ویژه در میادین ت‬ ‫مش�ک‪.‬‬ ‫نج�ه ارزش صنعت نفت و گاز‪ ،‬توسعه تولید‬ ‫‪ -۱۵‬افزایش ارزش افزوده از طریق تکمیل ز ی‬ ‫کاالهای دارای بازدهی بهینه(براساس شاخص شدت مرصف انرژی) و باال بردن صادرات‬ ‫ت‬ ‫برق‪ ،‬محصوالت تپ�وشیمی و فرآورده‌های ت‬ ‫صیان� از منابع‪.‬‬ ‫نف� با تأکید بر برداشت‬ ‫جو� در هزینه‌های عمومی کشور با تأکید بر تحول اسایس در ساختارها‪ ،‬منطقی‬ ‫‪ -۱۶‬رصفه ی‬ ‫�ض‬ ‫سازی اندازه دولت و حذف دستگاه‌های موازی و یغ� ور و هزینه‌های زاید‪.‬‬ ‫ت‬ ‫مالیا�‪.‬‬ ‫‪ -۱۷‬اصالح نظام درآمدی دولت با افزایش سهم درآمدهای‬ ‫‪ -۱۸‬افزایش ساالن ‌ه سهم صندوق توسعه میل از منابع حاصل از صادرات نفت و گاز تا‬ ‫گ‬ ‫قطع وابست� بودجه به نفت‪.‬‬ ‫جلوگ�ی از اقدامات‪ ،‬فعالیت‌ها و زمینه‌های‬ ‫‪ -۱۹‬شفاف‌سازی اقتصاد و سالم‌سازی آن و‬ ‫ی‬ ‫فسادزا در حوزه‌های پویل‪ ،‬تجاری‪ ،‬ارزی و ‪...‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫ت‬ ‫مقاوم�‬ ‫سیاست های اقتصاد‬

‫‪ -۲۰‬تقویت فرهنگ جهادی در ایجاد ارزش افزوده‪ ،‬تولید ثروت‪ ،‬بهره‌وری‪ ،‬کار ن‬ ‫آفری�‪،‬‬ ‫ت‬ ‫مقاوم� به اشخاص دارای خدمات‬ ‫رسمایه‌گذاری و اشتغال مولد و اعطای نشان اقتصاد‬ ‫برجسته در این زمینه‪.‬‬ ‫ت‬ ‫‪ -۲۱‬ی ن‬ ‫ش‬ ‫تبی� ابعاد اقتصاد مقاوم� و گفتمان سازی آن به‌ویژه در محیط‌های علمی‪ ،‬آموز� و‬ ‫اگ� و رایج میل‪.‬‬ ‫رسانه‌ای و تبدیل آن به گفتمان فر ی‬ ‫ت‬ ‫مقاوم� با هماهنگ سازی و بسیج‬ ‫‪ -۲۲‬دولت مکلف است برای تحقق سیاستهای کیل اقتصاد‬ ‫پویای همه امکانات کشور‪ ،‬اقدامات زیررا معمول دارد‪:‬‬ ‫بکارگ�ی ظرفیت‌های علمی‪ ،‬نف� و اقتصادی برای ت‬ ‫دس�یس به توان آفندی و‬ ‫شناسا� و‬ ‫‬‫ی‬ ‫ی‬ ‫اقدامات مناسب‪.‬‬ ‫ رصد برنامه‌های تحریم و افزایش هزینه برای دشمن‪.‬‬‫ مدیریت مخاطرات اقتصادی از طریق تهیه طرح‌های واکنش هوشمند‪ ،‬فعال‪ ،‬رسیع و به‬‫هنگام در برابر مخاطرات و اختالل‌های داخیل و خارجی‪.‬‬ ‫‪ -۲۳‬شفاف و روان سازی نظام توزیع و قیمت‌گذاری و روزآمدسازی شیوه‌های نظارت بر‬ ‫بازار‪.‬‬ ‫[‪]1‬‬ ‫‪ -۲۴‬افزایش پوشش استاندارد برای کلیه محصوالت داخیل و ترویج آن‪.‬‬

‫‪120‬‬

‫‪121‬‬

‫برای پردیس‌تجارت‪...‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫ت‬ ‫مقاوم�‬ ‫سیاست های اقتصاد‬

‫ت‬ ‫مقاوم� که میتواند به استقرار پردیس تجارت‬ ‫شماری از سیاست‌های های اقتصاد‬ ‫کمک کند عبارتند از ‪:‬‬ ‫• حمایت همه‌جانب ‌ه هدف‌مند از صادرات کاالها و خدمات به‌تناسب ارزش افزوده‬ ‫و با خالص ارزآوری مثبت از طریق‪:‬‬ ‫• تسهیل مقررات و ت‬ ‫گس�ش مشوق‌های الزم‬ ‫ت‬ ‫گس�ش خدمات تجارت خارجی و ترانزیت و زیرساخت‌های مورد نیاز‬ ‫•‬ ‫• تشویق رسمایه‌گذاری خارجی برای صادرات‬ ‫ت‬ ‫صادرا�‪ ،‬شکل‌دهی بازارهای جدید و‬ ‫• برنامه‌ریزی تولید میل متناسب با نیازهای‬ ‫تنوع ش‬ ‫‌بخ� پیوند‌های اقتصادی با کشورها‪ ،‬به‌ویژه کشورهای منطقه‬ ‫• استفاده از ساز‌و‌کار مبادالت تهاتری برای تسهیل مبادالت در صورت نیاز‬ ‫• ایجاد ثبات رویه و مقررات در مورد صادرات با هدف ت‬ ‫گس�ش پایدار سهم ایران‬ ‫در بازارهای هدف‬ ‫• توسعه حوزه عمل مناطق آزاد و ویژه‌ی اقتصادی کشور به‌منظور انتقال‬ ‫پی�فته‪ ،‬ت‬ ‫گس�ش و تسهیل تولید‪ ،‬صادرات کاال و خدمات و ی ن‬ ‫فن‌آوری‌های ش‬ ‫تام�‬ ‫نیازهای ض�وری و منابع مایل از خارج‬ ‫• افزایش قدرت مقاومت و کاهش آسیب‌پذیری اقتصاد کشور از طریق‪:‬‬ ‫ت‬ ‫وگس�ش همکاری و مشارکت با کشورهای منطقه و‬ ‫• توسعه پیوندهای راه‌بردی‬ ‫جهان به‌ویژه همسایگان‬ ‫• استفاده ازدیپلمایس در جهت حمایت از هدف‌های اقتصادی‬ ‫• استفاده از ظرفیت‌های سازمان‌های ی ن‬ ‫ب�‌الملیل و منطقه‌ای‬ ‫تن‬ ‫• احتمال دورقمی ماندن نرخ تورم و‬ ‫باالرف� نرخ ارز و در نتیجه افزایش مضاعف‬ ‫ن‬ ‫طوال� بودن ساخت آن‬ ‫هزینه‌های پروژه در صورت‬

‫منابع و سایت‌های ت‬ ‫این� تن�‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫‪[1]- http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=25370‬‬

‫‪122‬‬

‫ت‬ ‫مقاوم�‬ ‫سیاست های اقتصاد‬

‫سند چشم‌انداز ‪ 1404‬ایران‬

‫سند چشم‌انداز چیست؟‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫سند چشم انداز ‪ 1404‬ایران‬

‫چشم‌انداز در زبان فاریس به ن‬ ‫مع� ی ز‬ ‫چ�ی است که از آینده در نظر انسان مجسم می شود‪.‬‬ ‫چشم‌انداز را می توان ترجمه فاریس ‪ Vision‬دانست‪ .‬در مطالعات انجام گرفته‪ ،‬تعاریف‬ ‫مختلفی از چشم‌انداز وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها ش‬ ‫به‌�ح ذیل است‪:‬‬ ‫آم�ه ای از ارزش و داوری های ن‬ ‫چشم‌انداز ی ز‬ ‫مبت� بر ایدئولوژی و واقعیت های اجتماعی‪،‬‬ ‫گ‬ ‫فرهن� و اقتصادی می باشد‪ .‬طبق این دیدگاه‪ ،‬هر ایدئولوژی ای‪ ،‬ترسیم کننده یک‬ ‫چشم‌انداز است; لذا در مقام برنامه‌ریزی و تصمیم یگ�ی باید ایدئولوژی واحدی حاکم‬ ‫بگ�د‪.‬‬ ‫باشد تا چشم‌انداز واحدی شکل ی‬ ‫چشم‌انداز‪ ،‬ارایه دهنده یک تصویر مطلوب‪ ،‬ن‬ ‫دستیا� است که مانند چراغی‬ ‫قابل‬ ‫و‬ ‫آرما�‬ ‫ب‬ ‫گ‬ ‫ت‬ ‫حکوم� قرار دارد و دارای ویژ� های جامع نگری‪،‬‬ ‫در افق بلندمدت‪ ،‬فراروی جامعه و نظام‬ ‫آینده نگاری‪ ،‬ارزشگر یا� و واقع گر یا� می باشد‪.‬‬ ‫رویکردهای متفاوت در تهیه و تنظیم چشم‌انداز بلندمدت‪:‬در تهیه و تنظیم چشم‌انداز‬ ‫بلندمدت‪ ،‬دو رویکرد کیل‪ -1 :‬پیش ن‬ ‫‌بی� و ‪ -2‬آینده نگاری را می توان مدنظر قرار داد‪ .‬در‬ ‫ن‬ ‫عل�غم نقاط‬ ‫اغلب متون‪ ،‬چشم‌انداز تم�ادف با پیش‌بی� در نظرگرفته می شود‪ .‬در حایل که ی‬ ‫مش�ک این دو تعریف‪ ،‬به لحاظ مفهومی تمایز اسایس میان پیش ن‬ ‫ت‬ ‫‌بی�(‪ )Forecasting‬و فرایند‬ ‫چشم‌انداز(‪ )Vision‬وجود دارد‪-1 :‬پیش ن‬ ‫ارزشیا� یک روند با درجه ای از احتمال است که‬ ‫بی�‪:‬‬ ‫ب‬ ‫ن‬ ‫در طول یک دوره ی ن‬ ‫ش‬ ‫مع� و خاص اتفاق می افتد; به عبارت دیگر پیش‌بی� رو� است که در آن‬ ‫وضعیت موجود به دقت برریس شده و براساس امکانات و قابلیت ها و فرصت های موجود‪،‬‬ ‫تصویری از آینده ترسیم می گردد; ‪ -2‬آینده نگاری فرایندی است که در آن ابتدا تصویری از‬ ‫ن‬ ‫توانا� ها و قابلیت های الزم برای رسیدن به آن ایجاد‬ ‫وضع مطلوب و آرما� در نظر گرفته و ی‬ ‫می شود‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬در روش پیش ن‬ ‫‌بی� فرد ایستاده و به آینده می نگرد و حال ترسیم‬ ‫نارسا�‬ ‫کننده آینده است; در حایل که در روش آینده نگاری‪ ،‬فرد در آینده نشسته و به حل‬ ‫ی‬ ‫های حال برای رسیدن به ی ن‬ ‫چن� آینده ای می اندیشد‪.‬‬ ‫گ‬ ‫ویژ� است‪ -1 :‬آرما�ن‬ ‫بنابراین چشم‌انداز بیست ساله جمهوری اسالمی ایران تلفیقی از دو‬ ‫بودن; ‪ -2‬واقع نگری‪.‬‬ ‫ف‬ ‫دستیا� به‬ ‫به بیان دیگر در این چشم‌انداز از یک سو تالش شده است تا اهدا� که امکان‬ ‫ب‬ ‫آن‌ها وجود دارد‪ ،‬مشخص گردد‪ .‬از سوی دیگر این چشم‌انداز بر مبنای توانا� های ن‬ ‫کنو�‬ ‫ی‬ ‫بالفعل ن‬ ‫کنو� قرار ندارد‪ .‬بلکه خواستار تحوالت و استفاده از پتانسیلهای موجود است‪.‬‬ ‫دب�خانه مجمع تشخیص مصلحت‬ ‫پیشینه چشم‌انداز و تاریخ ابالغ آن‪ :‬از سال ‪ 1378‬در ی‬ ‫ن‬ ‫تبی� یک افق روشن در آینده‬ ‫نظام برای هم جهت سازی سیاست های کیل �ض ورت ترسیم و ی‬ ‫ایران مشخص شد‪ .‬لذا تا مدت ها مطالعات و مباحث تحت عنوان «افق آینده ایران اسالمی»‬ ‫ادامه یافت‪ .‬در سال ‪ 1380‬مفهوم چشم‌انداز بجای افق آینده مورد تاکید قرار گرفت‪ .‬در‬ ‫ین‬ ‫ره�ی طرح شد و ایشان �ض ورت این مساله را‬ ‫هم� سال نتایج مطالعات با مقام معظم ب‬ ‫بسیار مهم تشخیص دادند و به مجمع تشخیص مصلحت نظام ابالغ نمودند که سند میل‬ ‫چشم‌انداز ایران را تهیه نمایند‪.‬‬ ‫ن‬ ‫هم� عنوان تصویب کردند که در‬ ‫مجمع تشخیص مصلحت نظام کمیسیون خایص را تحت ی‬ ‫دب�خانه همراه با مطالعات و تحقیقات سازمان مدیریت و‬ ‫آن کلیه مطالعات و تحقیقات ی‬ ‫برنامه‌ریزی‬

‫‪124‬‬

‫‪125‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫سند چشم انداز ‪ 1404‬ایران‬

‫دولت را برریس و ت ن‬ ‫م� اولیه سند چشم‌انداز را تهیه و به مجمع تشخیص مصلحت نظام‬ ‫فرستاده شد‪.‬‬ ‫نتایج کمیسیون چشم‌انداز در سال ‪ 1381‬در مجمع تشخیص مصلحت نظام به بحث گذاشته‬ ‫ت‬ ‫ره�ی در آن مصوبات انجام دادند به‬ ‫شد و در سال ‪ 1382‬پس از‬ ‫اصالحا� که مقام معظم ب‬ ‫نها� رسید و در تاریخ ‪ 82/8/23‬به قوای سه گانه ابالغ شد‪.‬‬ ‫تصویب ی‬ ‫دالیل شکل یگ�ی چشم‌انداز‪ :‬همان گونه که در مطالب فوق ذکر شد‪ ،‬وجود نوعی رسدرگمی‬ ‫ین‬ ‫مسوول� نظام را بر آن داشت‪ ،‬تا سندی را ارایه نمایند‪ ،‬که‬ ‫و آینده نامشخص در برنامه‌ریزی‬ ‫انگ�ه‪ ،‬موجب هماهنگ ت ن‬ ‫عالوه بر ایجاد ی ز‬ ‫ساخ� عملکرد دولت های مختلف گردد‪.‬‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ز‬ ‫ ایجاد ی ز‬‫ش‬ ‫انگ�ه پی�فت‬ ‫انگ�ه و آرما� بودن چشم‌انداز‪ :‬آرما� بودن چشم‌انداز با هدف ایجاد ی‬ ‫و مشارکت تمامی اقشار جامعه می باشد‪ .‬ش‬ ‫نظ� ترکیه به خصوص‬ ‫پی�فت کشورهای مختلف ی‬ ‫ین‬ ‫مسوول� بلند پایه نظام را متوجه این نکته نموده است‪،‬‬ ‫غر�‬ ‫در زمینه اقتصادی‪ ،‬در آسیای ب‬ ‫که روند ن‬ ‫مطلو� را برای مردم ایران ترسیم نمی نماید‪ .‬متوسط رشد اقتصادی‬ ‫کنو�‪ ،‬آینده‬ ‫ب‬ ‫کشور در بعد از انقالب ‪ 4‬درصد می باشد‪ .‬ادامه رشد اقتصادی کشور با این نرخ چندان‬ ‫تحویل را در وضعیت اقتصادی ایران ایجاد نخواهد کرد‪.‬‬ ‫ت‬ ‫ هماهنگ ت ن‬‫ساخ� عملکرد دولت های مختلف‪ :‬سیستم مدیری� در ایران به گونه ای است که‬ ‫ز‬ ‫ین‬ ‫تغی� کنند‪ .‬بنابراین‪ ،‬طرح های‬ ‫تغی�‬ ‫مسوول� یک بخش‪ ،‬ممکن است کارشناسان آن ین� ی‬ ‫با ی‬ ‫ن‬ ‫ش‬ ‫س�ده شوند‪ .‬به بیان دیگر دید مدیریت‬ ‫تغی�‬ ‫مسوول� ممکن است به فرامو� پ‬ ‫ی‬ ‫مختلف با ی‬ ‫اجر یا� یک دید کوتاه مدت است‪ .‬چشم‌انداز ‪ 20‬ساله با هدف تبدیل این دیدکوتاه مدت به یک‬ ‫دید بلند مدت پیشنهاد شده است‪ .‬به خصوص این‌که می توان طراحان چشم‌انداز به‌دلیل‬ ‫قانو� دارای قدرت ف‬ ‫جایگاه ن‬ ‫[‪]1‬‬ ‫کا� برای اعمال نظر خود می باشند‪.‬‬

‫گ‬ ‫در چشم‌انداز بیست ساله ایران سال ‪ 1404‬دارای ویژ� های زیر است‪:‬‬

‫«ایران کشوری است توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی‪ ،‬علمی‪ ،‬فناوری در سطح منطقه با‬ ‫ت‬ ‫انقال�‪ ،‬الهام بخش در جهان اسالم و با تعامل سازنده و موثر در روابط‬ ‫هوی� اسالمی و ب‬ ‫ین‬ ‫ب� الملل »‬ ‫ف‬ ‫اهدا� که در چشم‌انداز تعریف شده است را می توان به سه گروه کیل تقسیم نمود‪:‬‬ ‫گ‬ ‫‪ -1‬اهداف اقتصادی; ‪ -2‬اهداف سیایس; ‪ -3‬اهداف فرهن�‪.‬‬ ‫ اهداف اقتصادی‪ :‬در این چشم‌انداز ایران ‪ 1404‬به گونه ای ترسیم شده است‪ ،‬که حداقل‬‫چن� ف‬ ‫غر�(‪ 30‬کشور) دارای رتبه اول باشد‪ .‬هدف از ترسیم ی ن‬ ‫هد� از‬ ‫در میان کشورهای آسیای ب‬ ‫ن‬ ‫هژمو� منطقه‌ای و از سوی دیگر ی ن‬ ‫تام� رفاه و رضایت‬ ‫یک سو تالش در جهت شکل دهی یک‬ ‫شهروندان است‪.‬‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫هژمو� منطقه‌ای را‬ ‫هژمو� آمریکا یک‬ ‫ اهداف سیایس‪ :‬ایران ‪ 1404‬ایر نا� است که در مبارزه با‬‫ت‬ ‫دستیا� به ی ن‬ ‫موقعی� شامل موارد زیر است ‪ -1 :‬ابزار اقتصادی که در‬ ‫چن�‬ ‫شکل می دهد‪ .‬ابزار‬ ‫ب‬ ‫ن‬ ‫باال بدان پرداخته شد; ‪ -2‬تعامل سازنده و موثر در روابط یب� الملل; و ‪ -3‬الهام بخش بودن‬ ‫در جهان اسالم(صدور انقالب و مردم ساالری ن‬ ‫دی�)‪.‬‬ ‫گ‬ ‫گ‬ ‫انقال� و الهام بخش بودن در جهان اسالم ناظر بر ویژ�‬ ‫ اهداف فرهن�‪ :‬هویت اسالمی و ب‬‫گ‬ ‫گ‬ ‫های فرهن� ایران و شهروندان ایر نا� ‪ 1404‬است‪ .‬چشم‌انداز ‪ 1404‬در واقع از بعد فرهن� در‬ ‫� دستیا� به اهداف انقالب اسالمی است‪ .‬این هدف در تضاد با دیدگاه ن‬ ‫کسا� می باشد که‬ ‫ب‬ ‫پ‬ ‫انقالب را پایان یافته تلقی می کنند‪.‬‬

‫‪126‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫سند چشم انداز ‪ 1404‬ایران‬

‫ت‬ ‫قسم� از ت ن‬ ‫م� سند چشم‌انداز بیست ساله‌ی جمهوری اسالمی ایران در افق ‪۱۴۰۴‬‬ ‫در ادامه‬ ‫ره� معظم انقالب به رسان قوای سه‌گانه‬ ‫هجری شمیس؛ که در تاریخ ‪ ۱۳‬آبان ‪ ۱۳۸۲‬توسط ب‬ ‫ابالغ شد آورده شده‪.‬‬ ‫ن گ‬ ‫‌ها� خواهد داشت‪:‬‬ ‫ویژ�‬ ‫چن�‬ ‫‌انداز‬ ‫م‬ ‫چش‬ ‫این‬ ‫افق‬ ‫جامعه‌ی ایر نا� در‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫گ‬ ‫افیا� و تاریخی خود‪ ،‬متیک بر اصول‬ ‫توسعه یافته‪ ،‬متناسب با مقتضیات فرهن�‪ ،‬جغر ی‬ ‫ق‬ ‫انقال�‪ ،‬با تأکید بر مردم‌ساالری ن‬ ‫دی�‪ ،‬عدالت اجتماعی‪،‬‬ ‫اخال� و ارزش‌های اسالمی‪ ،‬میل و ب‬ ‫آزادی‌های ش‬ ‫قضا�‪.‬‬ ‫م�وع‪ ،‬حفظ کرامت و حقوق انسان‌ها و بهره‌مندی از امنیت اجتماعی و ی‬ ‫پی�فته‪ ،‬توانا در تولید علم و فناوری‪ ،‬متیک بر سهم برتر منابع ن‬ ‫برخوردار از دانش ش‬ ‫انسا� و‬ ‫رسمایه‌ی اجتماعی در تولید میل‪.‬‬ ‫گ‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫امن‪ ،‬مستقل و مقتدر با سامان دفاعی مبت� بر بازدارند� همه‌جانبه و پیوست� مردم و‬ ‫حکومت‪.‬‬ ‫ن‬ ‫تام� اجتماعی‪ ،‬فرصت‌های برابر‪ ،‬توزیع مناسب‬ ‫غذا�‪ ،‬ی‬ ‫برخوردار از سالمت‪ ،‬رفاه‪ ،‬امنیت ی‬ ‫درآمد‪ ،‬نهاد مستحکم خانواده‪ ،‬به دور از فقر‪ ،‬تبعیض و بهره‌مند از محیط زیست مطلوب‪.‬‬ ‫فعال‪ ،‬مسئولیت‌پذیر‪ ،‬ایثارگر‪ ،‬مؤمن‪ ،‬رضایت‌مند‪ ،‬برخوردار از وجدان کاری‪ ،‬انضباط‪،‬‬ ‫شکوفا� ایران و‬ ‫روحیه‌ی تعاون و سازگاری اجتماعی‪ ،‬متعهد به انقالب و نظام اسالمی و‬ ‫ی‬ ‫مفتخر به ایر نا� بودن‪.‬‬ ‫غر�‬ ‫دست یافته به جایگاه اول اقتصادی‪ ،‬علمی و فناوری در سطح منطقه‌ی آسیای جنوب ب‬ ‫(شامل آسیای میانه‪ ،‬قفقاز‪ ،‬خاورمیانه و کشورهای همسایه) با تأکید بر جنبش نرم‌افزاری و‬ ‫نس� سطح درآمد رسانه و رسیدن به‬ ‫تولید علم‪ ،‬رشد پرشتاب و مستمر اقتصادی‪ ،‬ارتقاء ب‬ ‫اشتغال کامل‪.‬‬ ‫الهام‌بخش‪ ،‬فعال و موثر در جهان اسالم با تحکیم الگوی مردم‌ساالری ن‬ ‫دی�‪ ،‬توسعه‌ی‬ ‫کارآمد‪ ،‬جامعه‌ی ق‬ ‫ش‬ ‫تاث�گذار بر همگر یا� اسالمی و‬ ‫اخال�‪،‬‬ ‫پویا� فکری و اجتماعی‪ ،‬ی‬ ‫نواندی� و ی‬ ‫منطقه‌ای بر اساس تعالیم اسالمی و اندیشه‌های امام ن‬ ‫خمی�(ره)‪.‬‬ ‫[‪]2‬‬ ‫دارای تعامل سازنده و موثر با جهان بر اساس اصول عزت‪ ،‬حکمت و مصلحت‪.‬‬

‫‪127‬‬

‫برای پردیس‌تجارت‪...‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫سند چشم انداز ‪ 1404‬ایران‬

‫ف‬ ‫اهدا� که به ش‬ ‫پی�فت پردیس‌تجارت کمک می‌کند‪:‬‬ ‫عوامیل در سند چشم‌انداز ‪1404‬‬ ‫ش‬ ‫• تعامل فعال با جهان در تمام عرصه‌ها و هم‌پیوندی و اثربخ� در سطح‬ ‫اقتصاد ن‬ ‫جها�‬ ‫ن‬ ‫جها� و مشارکت فعال در تقسیم‌کار‬ ‫• حضور موثر در بازارهای منطقه‌ای و‬ ‫ین‬ ‫ب�‌الملیل‬ ‫• ایجاد فضای مناسب‪ ،‬امن و اطمینان‌بخش برای فعاالن اقتصادی و رسمایه‌گذاران‬ ‫ت‬ ‫دارا�‌های مادی و یغ�مادی‬ ‫داخیل و خارجی با تکیه بر اح�ام به حقوق مالکیت ی‬ ‫• ثبات در سیاست خارجی براساس قانون‌اسایس و رعایت عزت‪ ،‬حکمت و مصلحت‬ ‫و تقویت روابط خارجی از طریق‪:‬‬ ‫ت‬ ‫گس�ش همکاری‌های دو‌جانبه‪ ،‬منطقه‌ای و ی ن‬ ‫ب�‌الملیل‬ ‫•‬ ‫ز‬ ‫پره� از تشنج در روابط با کشورها‬ ‫• ادامه ی‬ ‫‌گ�ی از روابط سیایس با کشورها برای نهادینه‌کردن اقتصادی افزایش جذب‬ ‫• بهره ی‬ ‫منابع و رسمایه‌گذاری خارجی و فن‌آوری ش‬ ‫پی�فته‬ ‫صادرا� ایران و افزایش سهم ایران از تجارت ن‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫جها� و رشد‬ ‫گس�ش بازارهای‬ ‫•‬ ‫پرشتاب اقتصادی مورد نظر در چشم‌انداز‬ ‫• ایجاد اعتماد و حمایت از رسمایه‌گذاران با حفظ مسوولیت‌پذیری آنان‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫اقام� مناسب برای‬ ‫باالدس� از ساخت مجتمع‌های اداری و‬ ‫پشتیبا� اسناد‬ ‫•‬ ‫تسهیل تجارت‬

‫منابع و سایت‌های ت‬ ‫این� تن�‬ ‫م� سند ئ‬ ‫تن‬ ‫نها� چشم‌انداز ‪ 20‬ساله جمهوری اسالمی ایران ‪]2[-‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫‪[1]- http://mardomsalari.com/template1/News.aspx?NID=17078‬‬

‫‪128‬‬

‫سند چشم انداز ‪ 1404‬ایران‬

‫برنامه ششم توسعه‬

‫«برنامه‌ریزی توسعه» چیست و چگونه اجرا می شود؟‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫تاریخ برنامه توسعه در ایران‪:‬‬

‫توسعه در ایران از سال ‪ ۱۳۲۷‬به صورت برنامه‌ای در قالب توسعه عمر نا�‪ ،‬آغاز شد‪ .‬در‬ ‫آن زمان برنامه ‪ ۷‬ساله بود‪ .‬اعتبار اختصاص یافته در این برنامه می بایست رصف کارهای‬ ‫تولیدی و عمر نا� و کشاورزی و امور اجتماعی در شهرستان ها و تهران رصف می شد‪ .‬ی ن‬ ‫دوم�‬ ‫برنامه عمر نا� در سال ‪ ۱۳۳۴‬ش�وع شد‪ .‬این برنامه در چند ماده و چند فصل به این حوزه‬ ‫ها توجه ویژه ای داشت‪ :‬کشاورزی و آبیاری‪ ،‬ارتباطات و مخابرات‪ ،‬صنایع و معادن و‬ ‫ت‬ ‫امور اجتماعی‪ .‬قرار بر این شد که صادرات در بخش کشاورزی ت‬ ‫بهداش�‬ ‫بیش� شود‪ ،‬امور‬ ‫گ‬ ‫ت‬ ‫معیش� شهروندان باال رود‪ .‬در‬ ‫کشور مورد اصالحات قرار یگ�د و سطح فرهنگ و زند� و‬ ‫ین‬ ‫همچن� مقرر شد که راه آهن‪ ،‬بنادر و راه ها تکمیل شوند و سدها برای ایجاد‬ ‫این برنامه‬ ‫سوم�ن‬ ‫کارخانجات احداث و وسایل بهره برداری از معادن وارد شوند‪ .‬در ‪ ۲۱‬خرداد ‪ ۱۳۴۶‬ی‬ ‫برنامه عمر نا� کشور به مجلس شورای میل‪ ،‬به صورت پنج ساله ارایه داده شد‪ .‬برنامه ای‬ ‫که به دنبال اصالحات ار�ض بود و به انقالب سفید شاه و مردم معروف شد‪ .‬عمده توجه‬ ‫این برنامه معطوف به اعتبارات بخش کشاورزی و آبیاری بود‪ .‬درآمد برنامه هم عموما از‬ ‫درآمدهای ت‬ ‫نف� ی ن‬ ‫تام� می شد و قرار بود از ‪ ۵۵‬درصد سهم نفت در آخرین سال این برنامه‬ ‫به ‪ ۸۰‬درصد برسد‪.‬‬

‫برنامه ششم توسعه‬

‫برنامه‌ریزی توسعه بعد از پایان جنگ ن‬ ‫جها� دوم مطرح و اجرا شده است‪ .‬کشورهای عقب‬ ‫ت‬ ‫کمونیس� برای تحول خود بهره یگ�ند‪،‬‬ ‫مانده و در حال توسعه که مایل نیستند از نظام‬ ‫گ‬ ‫از این نوع برنامه‌ریزی استفاده می‌کنند‪ .‬عقب ماند� این کشورها درساخت کیل اقتصادی‬ ‫و اجتماعی آن‌ها نهفته است‪ ،‬در اقتصاد آن‌ها بیکاری و تورم همزمان وجود دارد‪ .‬از ن‬ ‫ای�و‬ ‫کشورهای در حال توسعه که دارای ناکامی های اقتصادی ت‬ ‫بیش�ی نسبت به کشورهای دیگر‬ ‫هستند‪ ،‬سعی می‌کنند با توسل به برنامه‌ریری توسعه بر مشکالت اقتصادی خود فائق آیند‪.‬‬ ‫تغی�‬ ‫به عبارت دیگر هدف از برنامه‌ریزی توسعه این است که جوامع توسعه نیافته با ی‬ ‫ساختار به توسعه اقتصادی دست یابند‪.‬‬ ‫برنامه‌ریزی توسعه فرآیند پیچیده‌ای شامل جمع‌آوری اطالعات‪ ،‬برریس مشکالت و حل‬ ‫آن‌ها است که در این فرآیند باید مالحظات اقتصادی‪ ،‬سیایس واجتماعی در نظر گرفته‬ ‫شود‪.‬‬ ‫گ‬ ‫برنامه‌ریزی توسعه در هر کشوری به عوامیل مانند سطح توسعه یافت�‪ ،‬نوع نظام‬ ‫ت‬ ‫برنامه‌ریزی‪ ،‬اهداف ی ن‬ ‫مالحظا� در باب مسائل نف�‪ ،‬زیست محیطی‪،‬‬ ‫تعی� شده برای برنامه و‬ ‫گ‬ ‫گ‬ ‫ت‬ ‫آنجا� که ح� کشورهای مشابه دارای‬ ‫اقتصادی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬فرهن� و سیایس بست� دارد‪ .‬از ی‬ ‫اقتصاد‪ ،‬فرهنگ و نهادهای اجتماعی یکسان نیستند‪ ،‬نمی‌توان برای تمام کشورها در قالب‬ ‫رهیافت و روش واحدی برنامه‌ریزی کرد‪.‬‬ ‫در اغلب کشورهای توسعه نیافته تدوین برنامه‌ریزی توسعه به عهده سازمان برنامه این‬ ‫دستیا� به توسعه‬ ‫کشورها است‪ .‬با آنکه سازمان برنامه در کشورهای توسعه نیافته به‌منظور‬ ‫ب‬ ‫اقتصادی به طور ت‬ ‫موق� تأسیس شد؛ اما در بسیاری از آن کشورها بدلیل مشکالت و موانع‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫طوال� شدن جریان توسعه یافت� به سازما� دائمی تبدیل شده است‪ .‬هم ی ن‬ ‫موجود و‬ ‫‌چن�‬ ‫ن‬ ‫انسا� متخصص‪ ،‬ضعف در تهیه آمارهای اقتصادی و به طور کیل‬ ‫به‌دلیل کمبود ین�وی‬ ‫نبود امکانات در کشورهای توسعه نیافته‪ ،‬تکنیکها و روش‌های برنامه‌ریزی توسعه روند‬ ‫کندی داشته است‪.‬‬

‫‪130‬‬

‫‪131‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫برنامه ششم توسعه‬

‫با شکست اصالحات ارضی و توسعه کشاورزی در برنامه سوم‪ ،‬سیاستگذاران رژیم پهلوی نگاه‬ ‫خود را در برنامه ‪ ۵‬ساله چهارم بر توسعه صنعتی معطوف کردند‪ .‬این برنامه عمرانی بیشرت‬ ‫از برنامه های گذشته به استعدادهای کشور توجه داشت و دربرگیرنده قسمت بیشرتی از‬ ‫وجوه توسعه بود‪ .‬به طوری که برای قسمت های نیروی انسانی‪ ،‬کشاورزی و دامپروری‪ ،‬نفت‬ ‫و گاز‪ ،‬صنایع و معدن‪ ،‬آب‪ ،‬برق‪ ،‬حمل و نقل و ارتباطات‪ ،‬مخابرات‪ ،‬عمران و نوسازی دهات‪،‬‬ ‫عمران شهری‪ ،‬ساختامن و مسکن‪ ،‬آموزش و پرورش‪ ،‬فرهنگ و هرن‪ ،‬جهانگردی‪ ،‬بهداشت و‬ ‫رفاه اجتامعی برنامه داشت‪ .‬برنامه پنجم عمرانی دوره پهلوی آخرین برنامه و بزرگ ترین و‬ ‫پرحجم ترین برنامه این دوران بود‪ .‬رشوعش از سال ‪ ۱۳۵۲‬بود که مصادف شده بود به جنگ‬ ‫چهارم اعراب و ارساییل و افزایش قیمت نفت در جهان سبب باال رفنت ذخایر مالی دولت‬ ‫شده بود‪ .‬در این دوره بود که دورمنای ‪ ۲۰‬ساله آینده ایران نیز نوشته شد‪ .‬دورمنایی که تنها‬ ‫براساس افزایش فروش نفت از ‪ ۲/۵‬میلیارد دالر به حدود ‪ ۲۰‬میلیارد دالر ایجاد شد و ساخته‬ ‫[‪]1‬‬ ‫شده بود‪.‬‬ ‫برنامه‌ریزی پس از انقالب اسالمی‪ :‬پس از انقالب اسالمی سال ‪ ،۱۳۵۷‬سازمان برنامه و بودجه‬ ‫در اوج توان کارشناسی و تجارب برنامه‌ریزی جامع ملی و منطقه‌ای بود‪ .‬در آن مقطع حساس‬ ‫تاریخی‪ ،‬از مدیران انقالبی و شیفته توسعه‪ ،‬انتظار می‌رفت تا با دمیدن روحیه انقالبی‪ ،‬از‬ ‫ظرفیت‌های کارشناسی و تخصصی آماده به خدمت نهایت بهره‌گیری در برنامه‌سازی توسعه‪،‬‬ ‫صورت گیرد تا با زمینه مناسب مردمی‪ ،‬عزم و وحدت ملی‪ ،‬توسعه گسرتده اقتصادی و اجتامعی‬ ‫در کشور با شتاب مطلوب تحقق یابد‪ .‬اقتصاد آزاد رقابتی رونق گرفته و برنامه‌ریزی ارشادی‬ ‫و هدایتی‪ ،‬جایگزین برنامه‌ریزی دستوری (قانونی‪ ،‬الزامی) شده و برای هدایت اقتصاد و‬ ‫رسمایه‌گذاری‌های ملی از محل درآمدهای نفت و گاز‪ ،‬برنامه های مناسب تهیه شود‪.‬‬ ‫اولین برنامه پنج ساله (‪ ۱۳۷۲‬ـ ‪ ،)۱۳۶۸‬در آبان ‪ ۱۳۶۷‬با فرنام «برنامه کالن توسعه اقتصادی ـ‬ ‫اجتامعی ـ فرهنگی جمهوری اسالمی ایران» از سوی دفرت اقتصاد کالن معاونت امور اقتصادی‬ ‫وزارت برنامه و بودجه در پنج فصل تهیه و به شورای اقتصاد پیشنهاد شد و نهایتاً سند برنامه‬ ‫اول توسعه در اواخر سال ‪ ۱۳۶۸‬به تصویب مجلس رسید‪.‬‬ ‫دولت با هدف بازسازی اقتصادی پس از جنگ به طراحی و اجرای برنامه‌های توسعه مبادرت‬ ‫ورزید‪ .‬برنامه اول توسعه (‪ ۱۳۷۲‬ـ‌‪ ،)۱۳۶۸‬پس از تصویب به اجرا گذاشته شد‪ .‬برنامه اول با‬ ‫اصول «آزادی اقتصادی» رشوع شد‪ ،‬اما رویارویی بعدی با دشواری‌های اقتصادی‪ ،‬تنگناهای‬ ‫ارزی و تورم‪ ،‬سبب شد تا دولت از ادامه سیاست تعدیل منرصف شود‪ .‬رشد اقتصادی در سه‬ ‫سال اول برنامه ‪۵‬ر‪۵‬ر‪۶ ،‬ر‪ ۱۳‬و ‪۵‬ر‪ ۱۲‬درصد بود‪ ،‬ولی در دو سال آخر برنامه به ‪۷‬ر‪ ۴‬و ‪۸‬ر‪۱‬‬ ‫درصد سقوط کرد‪.‬‬ ‫برنامه دوم توسعه (‪ ۱۳۷۴‬ـ ‪ )۱۳۷۸‬از نظر ساختار و ماهیت چندان با برنامه اول تفاوت‬ ‫نداشت‪ .‬این برنامه هم مبتنی بر آزادی اقتصادی و خصوصی‌سازی بود‪ .‬رشد اقتصادی یا‬ ‫اصلی‌ترین هدف برنامه‪۱ ،‬ر‪ ۵‬درصد پیش‌بینی شده بود که در عمل به ‪۲‬ر‪ ۳‬درصد رسید‪ .‬در‬ ‫مجموع و به رغم کوشش‌های به عمل آمده‪ ،‬برنامه دوم به علل مختلف از جمله ناکارآمدی‬ ‫دولت‪ ،‬در دست‌یابی به اهداف برنامه موفق نشد‬ ‫برنامه سوم توسعه جمهوری اسالمی (‪ ۱۳۸۳‬ـ‌‪ )۱۳۷۹‬علی‌‌رغم خوش‌بینی اصولی و منطقی که‬ ‫در مفروضات نظری و آرمانی گزارش «نظام برنامه‌ریزی برنامه سوم» مصوب ‪ ۲۹‬شهریور ‪۱۳۷۷‬‬

‫ن‬ ‫روحا� رئیس‌جمهور‪،‬‬ ‫ره� معظم انقالب اسالمی در نامه‌ای به آقای‬ ‫ح�ض ت آیت‌الله خامنه‌ای ب‬ ‫سیاست‌های کیل برنامه‌ی ششم توسعه را ابالغ کردند‪.‬‬ ‫ت‬ ‫مقاوم�»‪« ،‬پیشتازی در عرصه‌ی‬ ‫این سیاست‌های کیل بر پایه‌ی محورهای سه‌گانه‌ی «اقتصاد‬ ‫گ‬ ‫تن‬ ‫نظرگرف� واقعیت‌های موجود در‬ ‫علم و فناوری» و «تعایل و مقاوم‌سازی فرهن�» و با در‬ ‫صحنه‌ی داخیل و خارجی تنظیم شده است تا با تحقق اهداف برنامه‌ی ششم‪ ،‬به ارایه‌ی‬ ‫‌کل مستقل از نظام رسمایه‌داری ن‬ ‫الگوی برآمده از تفکر اسالمی در زمینه‌ی ش‬ ‫پی�فت که به ّ‬ ‫جها�‬ ‫است‪ ،‬کمک کند‪.‬‬ ‫سیاست‌های کیل برنامه‌ی ششم توسعه دارای ‪ ۸۰‬بند و شامل رسفصل‌های امور‪« :‬اقتصادی»‪،‬‬ ‫ق‬ ‫«فناوری اطالعات و ارتباطات»‪« ،‬اجتماعی»‪« ،‬دفاعی و ت‬ ‫«حقو�‬ ‫امنی�»‪« ،‬سیاست خارجی»‪،‬‬ ‫گ‬ ‫[‪]3‬‬ ‫قضا�»‪« ،‬فرهن�» و «علم‪ ،‬فناوری و نوآوری» است‪.‬‬ ‫و ی‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫ره� معظم انقالب‪:‬‬ ‫سیاست های کیل برنامه ششم توسعه طبق ابالغ ب‬

‫برنامه ششم توسعه‬

‫هیأت وزیران بود‪ ،‬نتوانست مانند دو برنامه ی ن‬ ‫پیش� به اهداف برنامه نایل شود‪ .‬متوسط رشد‬ ‫ساالنه تولید ناخالص داخیل در برنامه سوم ‪۴‬ر‪ ۵‬درصد بوده که از پیش ن‬ ‫‌بی� برنامه ‪۶‬ر‪ ۰‬درصد‬ ‫ت‬ ‫کم� شد‪ .‬در سال ‪ ،۱۳۸۱‬نرخ رشد ‪۷‬ر‪ ۴‬و در سال ‪ ،۱۳۸۲‬برابر ‪۷‬ر‪ ۶‬درصد بوده که در سال‌های‬ ‫گذشته سابقه نداشته است‪ .‬متوسط عملکرد نرخ تورم به حدود ‪۱‬ر‪ ۱۴‬درصد ت‬ ‫کم� از هدف‬ ‫برنامه (‪۹‬ر‪ ۱۵‬درصد) رسید‪ .‬نرخ رشد جمعیت در سطح ‪۶‬ر‪ ۱‬درصد تثبیت شد‪.‬‬ ‫درگ� چالش‌های ژرف‬ ‫برنامه چهارم توسعه (‪ ۱۳۸۸‬ـ‌‪ )۱۳۸۴‬در ش�ایطی تهیه شد که کشور ی‬ ‫و� فر ن‬ ‫درو� و یب� ن‬ ‫ن‬ ‫اوا� بود‪ .‬ژرفای دشواری‌های اقتصادی و اجتماعی به گونه‌ای بود که نه‬ ‫گ‬ ‫فقط مخالفان برنامه‌ریزی به هواداران برنامه‌ریزی توسعه پیوستند‪ ،‬بلکه جمل� بر آن شدند‬ ‫که فقط برنامه‌ریزی میان‌مدت ‪ ۵‬ساله ف‬ ‫کا� نیست و در پ� برنامه‌ریزی بلندمدت ‪ ۲۰‬ساله و‬ ‫[‪]2‬‬ ‫طرح‌ریزی ت‬ ‫اس�اتژی توسعه برآمدند‪.‬‬

‫‪132‬‬

‫‪133‬‬

‫در ادامه رسفصل های سیاست های کیل برنامه ششم آورده شده است‪:‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫امور اقتصادی‬

‫برنامه ششم توسعه‬

‫‪ -۱‬رشد اقتصادی شتابان و پایدار و اشتغا ‌لزا به‌گونه‌ای که با بسیج همه‌ی امکانات و‬ ‫ظرفیت‌های کشور‪ ،‬متوسط رشد ‪ ۸‬درصد در طول برنامه محقق شود‪.‬‬ ‫‪ -۲‬بهبود مستمر فضای کسب‌وکار و تقویت ساختار ت‬ ‫رقاب� و رقابت‌پذیری بازارها‪.‬‬ ‫‌گ�ی مناسب از ظرفیت نهادهای عمومی یغ� ت‬ ‫دول� با ایفای نقش میل و‬ ‫‪ -۳‬مشارکت و بهره ی‬ ‫ت‬ ‫مقاوم�‪.‬‬ ‫فرامیل آن‌ها در تحقق اقتصاد‬ ‫‪ -۴‬توسعه‌ی پیوندهای اقتصادی و تجاری متقابل و شبکه‌ای کشور به‌ویژه با کشورهای‬ ‫غر�‪ ،‬تبدیل‌شدن به قطب تجاری و تر ت‬ ‫انزی� و انعقاد پیمان‌های پویل‬ ‫منطقه‌ی آسیای جنوب ب‬ ‫دو و چندجانبه با کشورهای طرف تجارت در چارچوب بندهای ‪ ۱۱ ،۱۰‬و ‪ ۱۲‬سیاست‌های کیل‬ ‫ت‬ ‫مقاوم�‪.‬‬ ‫اقتصاد‬ ‫‪ -۵‬ت‬ ‫گس�ش و تعمیق نظام جامع ی ن‬ ‫تام� مایل و ابزارهای آن (بازار پول‪ ،‬بازار رسمایه و بیمه‌ها)‬ ‫ق‬ ‫با مشارکت اشخاص حقیقی و حقو� داخیل و خارجی و افزایش سهم موثر بازار رسمایه در‬ ‫جهت توسعه‌ی رسمایه‌گذاری و ثبات و پایداری و کاهش خطرپذیری فعالیت‌های تجاری و‬ ‫اقتصادی کشور با تأکید بر ارتقاء شفافیت و سالمت نظام مایل‪.‬‬ ‫‪ -۶‬ی ن‬ ‫تام� مایل فعالیت‌های خرد و متوسط به‌وسیله‌ی نظام بانیک‪.‬‬ ‫کمی نظام جامع صنعت بیمه و ابزارهای آن (بازارهای ت‬ ‫اتکا�‬ ‫‪ -۷‬ارتقاء کیفی و ّ‬ ‫رقاب�‪ ،‬بیمه‌‌ی ی‬ ‫ق‬ ‫و‪ )...‬با مشارکت اشخاص حقیقی و حقو� داخیل و خارجی به‌منظور توسعه‌ی رسمایه‌گذاری‬ ‫و ثبات و پایداری و کاهش خطرپذیری فعالیت‌های تجاری و اقتصادی کشور‪.‬‬ ‫‪ -۸‬جذب رسمایه‌ی ایرانیان خارج از کشور و رسمایه‌گذاران خارجی با ایجاد ی ز‬ ‫انگ�ه و مشوق‌های‬ ‫الزم‪.‬‬ ‫اگ� بانک مرکزی بر بازار و مؤسسات پویل‪ ،‬بانیک و اعتباری و‬ ‫ر‬ ‫ف‬ ‫و‬ ‫کامل‬ ‫نظارت‬ ‫اعمال‬ ‫‪-۹‬‬ ‫ی‬ ‫ساماندهی مؤسسات و بازارهای یغ�متشکل پویل و مایل در جهت ارتقاء شفافیت و سالمت و‬ ‫نسبت مطالبات یغ�جاری به تسهیالت‪.‬‬ ‫کاهش ِ‬ ‫تغی� نگاه به نفت و گاز و درآمدهای حاصل از آن‪ ،‬از منبع ی ن‬ ‫تام� بودجه‌ی عمومی به‬ ‫‪ -۱۰‬ی‬ ‫«منابع و رسمایه‌های زاینده‌ی اقتصادی» و دائمی شدن اساسنامه‌ی صندوق توسعه‌ی میل با‬ ‫تنفیذ اساسنامه‌ی موجود و واریز ساالنه ‪ ۳۰‬درصد از منابع حاصل از صادرات نفت و میعانات‬ ‫گازی و خالص صادرات گاز به صندوق توسعه‌ی میل و افزایش حداقل ‪ ۲‬واحد درصد سالیانه‬ ‫به آن‪.‬‬ ‫‪ -۱۰-۱‬استقالل مدیریت حساب‌ها از بانک مرکزی‪.‬‬ ‫‪ -۱۰-۲‬ارایه‌ی تسهیالت از منابع صندوق توسعه‌ی میل به بخش‌های یغ� ت‬ ‫دول� به‌صورت ارزی‪.‬‬ ‫‪ -۱۰-۳‬استقالل مصارف صندوق توسعه‌ی میل از تکالیف بودجه‌ای و ی ن‬ ‫قوان� عادی‪.‬‬ ‫ث‬ ‫حداک� ‪ ۲۰‬درصد از منابع ورودی صندوق‪ ،‬نزد بانک‌های عامل‬ ‫س�ده‌گذاری ارزی‬ ‫‪ -۱۰-۴‬پ‬ ‫در قبال اخذ خط اعتباری ریایل از بانک‌های مذکور برای ارایه‌ی تسهیالت ریایل به بخش‬ ‫تعاو� با ف‬ ‫ن‬ ‫معر� صندوق توسعه‌ی میل‪.‬‬ ‫کشاورزی‪ ،‬صنایع کوچک و متوسط و‬ ‫نج�ه‌ی ارزش صنعت نفت و گاز و کاهش شدت انرژی‪.‬‬ ‫‪ -۱۱‬تکمیل ز ی‬ ‫‪ -۱۲‬حمایت از تأسیس ش�کت‌های یغ� ت‬ ‫دول� برای رسمایه‌گذاری در فعالیت‌های اکتشاف (نه‬ ‫مالکیت)‪ ،‬بهره‌برداری و توسعه‌ی میادین نفت و گاز کشور به‌ویژه میادین ت‬ ‫مش�ک در چارچوب‬ ‫سیاست‌های کیل اصل ‪.۴۴‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫برنامه ششم توسعه‬

‫‪ -۱۳‬افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر و نوین و ت‬ ‫گس�ش ین�وگاه‌های پراکنده و کوچک‌مقیاس‪.‬‬ ‫‪ -۱۴‬تحقق کامل هدف‌مندسازی یارانه‌ها در جهت افزایش تولید‪ ،‬اشتغال و بهره‌وری‪ ،‬کاهش‬ ‫شدت انرژی و ارتقاء شاخص‌های عدالت اجتماعی‪.‬‬ ‫‪ -۱۵‬واگذاری طرح‌های جمع‌آوری‪ ،‬مهار‪ ،‬ت‬ ‫کن�ل و بهره‌برداری از گازهای همراه تولید در کلیه‌ی‬ ‫میادین نفت و تأسیسات صنعت نفت به مردم‪.‬‬ ‫نج�ه‌ی ارزش صنعت نفت و گاز و توسعه‌ی تولید‬ ‫‪ -۱۶‬افزایش ارزش‌افزوده از طریق تکمیل ز ی‬ ‫کاالهای دارای بازدهی بهینه (بر اساس شاخص شدت مرصف انرژی)‪.‬‬ ‫پای� ت‬ ‫ت‬ ‫ن‌دس� نفت و گاز با تأسیس و تقویت ش�کت‌های‬ ‫‪ -۱۷‬دانش‌بنیان نمودن صنایع‬ ‫باالدس� و ی‬ ‫ز‬ ‫تجه�ات و انتقال فناوری به‌منظور افزایش‬ ‫دانش‌بنیان برای طراحی‪ ،‬مهندیس‪ ،‬ساخت‪ ،‬نصب ی‬ ‫خودکفا�‪.‬‬ ‫ی‬ ‫‪ -۱۸‬افزایش مستمر �ض‬ ‫نها� از مخازن و چاه‌های نفت و گاز‪.‬‬ ‫برداشت‬ ‫و‬ ‫بازیافت‬ ‫یب‬ ‫ی‬ ‫‪ -۱۹‬تقسیم کار و ی ن‬ ‫تعی� نقش میل در مناطق‪ ،‬استان‌ها‪ ،‬نواحی و سواحل و جزایر کشور با‬ ‫کیل مربوط‪ ،‬به‌منظور افزایش تولید ثروت میل و‬ ‫رعایت الزامات آن در چارچوب سیاست‌های ِ‬ ‫حمایت دولت از رسمایه‌گذاری در مناطق ت‬ ‫روستا�‪.‬‬ ‫کم� توسعه‌یافته و‬ ‫ی‬ ‫روستا� کشور برای تثبیت جمعیت و‬ ‫‪ -۲۰‬اتخاذ برنامه‌ها و اقدامات اجر یا� جهت توسعه‌ی‬ ‫ی‬ ‫روستا� و عشایری (کانون تولید و ارزش ن‬ ‫‌آفری�) با برنامه‌ریزی‬ ‫تشویق مهاجرت به مناطق‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫تعی� سهم واقعی در توزیع منابع‬ ‫و مدیریت بهینه در سطح میل‪ ،‬منطقه‌ای و محیل‪ ،‬ی‬ ‫و ارتقاء شأن و ن ز‬ ‫م�لت اجتماعی‪ ،‬ایجاد فرصت‌های جدید اقتصادی و حمایت‌های ویژه از‬ ‫فعالیت‌های کار ن‬ ‫آفری� و اشتغا ‌لز یا� مزیت‌دار بومی و مقاوم‌سازی تأسیسات و زیرساخت‌ها‬ ‫روستا� با تأکید بر بند ‪ ۹‬سیاست‌های کیل کشاورزی‪.‬‬ ‫و اماکن‬ ‫ی‬ ‫دریا� جنوب کشور در محور چابهار – خرمشهر با تأکید بر سواحل‬ ‫اقتصاد‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫توسع‬ ‫‪-۲۱‬‬ ‫ی‬ ‫مکران‪.‬‬ ‫دستیا� به �ض یب ن‬ ‫جی�‪0/34‬‬ ‫ای‬ ‫ر‬ ‫ب‬ ‫‌ریزی‬ ‫ه‬ ‫نام‬ ‫‪ -۲۲‬بر‬ ‫ب‬ ‫دریا� و ایجاد مناطق مهم اقتصادی در زمینه‌های دارای مزیت‪.‬‬ ‫‪ -۲۳‬توسعه‌ی بازارهای ی‬ ‫ت‬ ‫‌بخش رییل در توسعه‌ی حمل‌ونقل و ایجاد مزیت رقاب� برای آن‪.‬‬ ‫‪-۲۴‬‬ ‫ِ‬ ‫اولویت ِ‬ ‫‪ -۲۵‬توسعه‌ی حمل‌ونقل رییل باری با اولویت ی ز‬ ‫تجه� شبکه و پایانه‌های باری و اتصال شبکه به‬ ‫ت‬ ‫صنع� و مبادی ورودی و خروجی مهم کشور و شبکه‌های‬ ‫مراکز بزرگ اقتصادی‪ ،‬تجاری و‬ ‫رییل منطقه‌ای و ن‬ ‫جها� به‌ویژه کریدور شمال – جنوب با هدف توسعه‌ی صادرات و ترانزیت‬ ‫بار‪.‬‬ ‫ن‬ ‫‪ -۲۶‬افزایش نرخ رشد ارزش‌افزوده‌ی بخش‌های صنعت‪ ،‬معدن و صنایع معد� و افزایش‬ ‫صادرات محصوالت آن با اجرای سیاست‌های کیل صنعت و معدن‪.‬‬ ‫ت‬ ‫صنع� و خدمات وابسته به آن‪ ،‬نشان‌سازی‬ ‫‪ -۲۷‬دانش‌بنیان نمودن شیوه‌ی تولید و محصوالت‬ ‫تجاری و تقویت حضور در بازارهای منطقه و جهان‪.‬‬ ‫ت‬ ‫صنع� (از قبیل صنایع نفت‪ ،‬گاز‪ ،‬تپ�وشیمی‪،‬‬ ‫‪ -۲۸‬اولویت دادن به حوزه‌های راه‌بردی‬ ‫حمل‌ونقل‪ ،‬مواد ش‬ ‫پی�فته‪ ،‬ساختمان‪ ،‬فناوری اطالعات و ارتباطات‪ ،‬هوافضا‪ ،‬دریا‪ ،‬آب و‬ ‫�ض‬ ‫ش‬ ‫کشاورزی) و افزایش یب نفوذ فناوری‌های پی�فته در آن‌ها‪.‬‬ ‫‪ -۲۹‬اولویت دادن به ی ن‬ ‫تام� مواد مورد نیاز صنایع داخیل کشور با تأکید بر تکمیل ظرفیت‬ ‫ن‬ ‫نج�ه‌ی ارزش‌افزوده‌ی مواد معد� و اجرای بند ‪ ۳‬سیاست‌های کیل معدن‪.‬‬ ‫ز ی‬ ‫‪ -۳۰‬تدوین و اجرای سند جامع و نقشه‌ی راه تحول نظام استانداردسازی کشور و مدیریت‬ ‫کیفیت‪.‬‬

‫‪134‬‬

‫‪135‬‬

‫‪ -۳۱‬استقرار نظام جامع و کارآمد آمار و اطالعات کشور‪.‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫‪ -‬امور فناوری اطالعات و ارتباطات‬

‫برنامه ششم توسعه‬

‫الک�ونیک در ت‬ ‫‪ -۳۲‬کسب جایگاه برتر منطقه در توسعه‌ی دولت ت‬ ‫بس� شبکه‌ی میل اطالعات‪.‬‬ ‫گ‬ ‫‪ -۳۳‬توسعه‌ی محتوا در فضای مجازی بر اساس نقشه‌ی مهندیس فرهن� کشور تا حداقل پنج‬ ‫برابر وضعیت ن‬ ‫کنو� و بومی‌سازی شبکه‌های اجتماعی‪.‬‬ ‫‪ -۳۴‬ایجاد‪ ،‬تکمیل و توسعه‌ی شبکه میل اطالعات و ی ن‬ ‫تام� امنیت آن‪ ،‬تسلط بر دروازه‌های‬ ‫ورودی و خروجی فضای مجازی و پاالیش هوشمند آن و ساماندهی‪ ،‬احراز هویت و تحول در‬ ‫شاخص ترافییک شبکه به‌طوری‌که ‪ ۵۰‬درصد آن داخیل باشد‪.‬‬ ‫‌گ�ی از موقعیت ممتاز کشور با هدف تبدیل ایران به مرکز تبادالت ت‬ ‫پس� و ترافییک‬ ‫‪ -۳۵‬بهره ی‬ ‫ت‬ ‫ارتباطات و اطالعات منطقه و گس�ش حضور در بازارهای یب�ن‌الملیل‪.‬‬ ‫‪ -۳۶‬حضور موثر و هدف‌مند در تعامالت یب�ن‌الملیل فضای مجازی‪.‬‬ ‫ت‬ ‫زیرساخ� در حوزه‌ی فناوری اطالعات و ارتباطات تا رسیدن‬ ‫‪ -۳۷‬افزایش سهم رسمایه‌گذاری‬ ‫به سطح کشورهای برتر منطقه‪.‬‬ ‫فضا� با طراحی‪ ،‬ساخت‪ ،‬آزمون‪ ،‬پرتاب و بهره‌برداری از سامانه‌های‬ ‫‪ -۳۸‬توسعه‌ی فناوری ی‬ ‫ث‬ ‫فضا� و حفظ و بهره‌برداری حداک�ی از نقاط مداری کشور‪.‬‬ ‫ی‬

‫‪ -‬امور اجتماعی‬

‫‪ -۳۹‬ارتقاء سالمت اداری و اقتصادی و مبارزه با فساد در این عرصه با تدوین راه‌برد میل مبارزه‬ ‫با فساد و تصویب ی ن‬ ‫قوان� مربوط‪.‬‬ ‫‪ -۴۰‬استقرار نظام جامع‪ ،‬یکپارچه‪ ،‬شفاف‪ ،‬کارآمد و چندالیه‌ی ی ن‬ ‫تام� اجتماعی کشور‪.‬‬ ‫ئ‬ ‫تام�ن‬ ‫‪ -۴۱‬توانمند‌سازی و‬ ‫خوداتکا� اقشار و گروه‌های محروم در برنامه‌های مربوط به رفاه و ی‬ ‫اجتماعی‪.‬‬ ‫‪ -۴۲‬ارتقاء کیفیت و اصالح ساختار بیمه‌های ی ن‬ ‫تام� اجتماعی پایه (شامل بیمه‌ی درمان‪،‬‬ ‫گ‬ ‫گ‬ ‫بازنشست�‪ ،‬ازکارافتاد� و‪ )...‬برای آحاد مردم‪.‬‬ ‫‪ -۴۳‬اجرای سیاست‌های کیل سالمت با تصویب ی ن‬ ‫قوان� و مقررات الزم با تأکید بر‪:‬‬ ‫‪ -۴۳-۱‬تهیه‌ی پیوست سالمت برای ی ن‬ ‫قوان� مرتبط و طرح‌های کالن توسعه‌ای‪.‬‬ ‫‪ -۴۳-۲‬اصالح ساختار نظام سالمت بر اساس بند ‪ ۷‬سیاست‌های کیل سالمت‪.‬‬ ‫‪ -۴۳-۳‬ی ن‬ ‫تام� منابع مایل پایدار برای بخش سالمت و توسعه‌ی کمی و کیفی بیمه‌های سالمت‪.‬‬ ‫‪ -۴۳-۴‬افزایش و بهبود کیفیت و ن‬ ‫ایم� خدمات و مراقبت‌های جامع و یکپارچه‌ی سالمت در‬ ‫بهداش� و ن‬ ‫ت‬ ‫درما� منطبق بر نظام سطح‌بندی و ارجاع‪.‬‬ ‫قالب شبکه‌ی‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫‪ -۴۴‬توسعه‌ی تربیت‌بد� و ورزش همگا�‪.‬‬ ‫‪ -۴۵‬فرهنگ‌سازی و ایجاد زمینه‌ها و ترتیبات الزم برای تحقق سیاست‌های کیل جمعیت‪.‬‬ ‫‪ -۴۶‬تقویت نهاد خانواده و جایگاه زن در آن و استیفای حقوق ش�عی و ن‬ ‫قانو� بانوان در همه‌ی‬ ‫عرصه‌ه‌ا و توجه ویژه به نقش سازنده‌ی آنان‪.‬‬ ‫‪ -۴۷‬اولویت دادن به ایثارگران انقالب اسالمی در تسهیالت مایل و فرصت‌ها و امکانات و‬ ‫گ‬ ‫مسئولیت‌های ت‬ ‫دول� در صحنه‌های مختلف فرهن� و اقتصادی‪.‬‬ ‫‌بخ� به سیمای شهر و روستا و باز ن‬ ‫‪ -۴۸‬هویت ش‬ ‫آفری� و روزآمدسازی معماری اسالمی – ایر نا�‪.‬‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫ش‬ ‫‪ -۴۹‬سامان ش‬ ‫پیشگ�ی و کن�ل ناهنجاری‌های عمومی نا� از آن‪.‬‬ ‫‌نش� و‬ ‫ی‬ ‫‌بخ� مناطق حاشیه ی‬

‫ امور دفاعی و ت‬‫امنی�‬

‫امور سیاست خارجی‬

‫غر�‪.‬‬ ‫‪ -۵۹‬حفظ و افزودن بر دستاوردهای سیایس جمهوری اسالمی در منطقه‌ی آسیای جنوب ب‬ ‫‪ -۶۰‬اولویت دادن به دیپلمایس اقتصادی با هدف توسعه‌ی رسمایه‌گذاری خارجی‪ ،‬ورود به‬ ‫بازارهای ن‬ ‫ت‬ ‫مقاوم� و سند چشم‌انداز‪.‬‬ ‫دستیا� به فناوری برای تحقق اهداف اقتصاد‬ ‫جها� و‬ ‫ب‬ ‫کمی و کیفی رسانه‌های فرامرزی با زبان‌های رایج یب�ن‌الملیل‪.‬‬ ‫‪ -۶۱‬توسعه‌ی ّ‬ ‫‪ -۶۲‬ایجاد زمینه‌های الزم در جهت جلب رسمایه و توان علمی و تخصیص ایرانیان خارج از‬ ‫تاث� بر سیاست‌های نظام سلطه در دفاع از منافع میل‪.‬‬ ‫کشور در توسعه‌ی میل و ی‬ ‫ث‬ ‫حداک�ی از روش‌ها و ابزارهای دیپلمایس نوین و عمومی‪.‬‬ ‫‌گ�ی‬ ‫‪ -۶۳‬بهره ی‬

‫ق‬ ‫قضا�‬ ‫‪ -‬امور حقو� و ی‬

‫قوان� جز یا� به‌منظور ت ن‬ ‫‪ -۶۴‬بازنگری در ی ن‬ ‫کاس� از محکومیت به حبس و تبدیل آن به مجازات‌های‬ ‫دیگر و متناسب‌سازی مجازات‌ها با جرائم‪.‬‬ ‫‪ -۶۵‬بهبود بخشیدن به وضعیت زندان‌ها و بازداشتگاه‌ها‪.‬‬ ‫ئ‬ ‫ین‬ ‫تضم� حقوق مالکیت و استحکام قراردادها به‌منظور توسعه‌ی‬ ‫قضا� موثر در‬ ‫‪ -۶۶‬حمایت‬ ‫رسمایه‌گذاری بخش خصویص و رسمایه‌گذاری خارجی‪.‬‬

‫برنامه ششم توسعه‬

‫‪ -۵۲‬افزایش توان دفاعی در تراز قدرت منطقه‌ای در جهت ی ن‬ ‫تام� منافع و امنیت میل با‬ ‫تخصیص حداقل ‪ ۵‬درصد بودجه‌ی عمومی کشور برای بنیه‌ی دفاعی‪.‬‬ ‫گ‬ ‫‪ -۵۳‬ارتقاء توان بازدارند� کشور با‪:‬‬ ‫‪ -۵۳-۱‬توسعه‌ی توان موشیک و فناوری‌ها و ظرفیت تولید سالح‌ها و ی ز‬ ‫تجه�ات عمده‌ی دفاعی‬ ‫گ‬ ‫برترساز با توان بازدارند� و متناسب با انواع تهدیدات‪.‬‬ ‫‪ -۵۳-۲‬ت‬ ‫گس�ش هوشمندانه و مصون‌سازی پدافند یغ�عامل با اجرای کامل پدافند یغ�عامل در‬ ‫مراکز ت‬ ‫حیا� و حساس کشور‪.‬‬ ‫سای�ی و ی ن‬ ‫سای�ی برای‬ ‫تام� پدافند و امنیت ب‬ ‫‪ -۵۳-۳‬افزایش ظرفیت‌های قدرت نرم و دفاع ب‬ ‫زیرساخت‌های کشور در چارچوب سیاست‌های کیل مصوب‪.‬‬ ‫‪ -۵۴‬تقویت کمی و کیفی بسیج مستضعفان‪.‬‬ ‫‪ -۵۵‬ی ن‬ ‫تام� امنیت پایدار مناطق مرزی با انسداد کامل نرم‌افزاری و سخت‌افزاری‪ ،‬توسعه و‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫تقویت یگان‌های مرزبا�‪ ،‬مشارکت‌دهی مرزنشینان در طرح‌های امنی�‪ ،‬توسعه‌ی فعالیت‌های‬ ‫ت‬ ‫اطالعا� و تقویت دیپلمایس مرزی‪.‬‬ ‫‪ -۵۶‬برنامه‌ریزی برای کاهش جرم و جنایت با هدف کاهش ‪ ۱۰‬درصدی ساالنه‌ی مصادیق مهم‬ ‫آن‪.‬‬ ‫‪ -۵۷‬مبارزه‌ی همه‌جانبه با مواد مخدر و روان‌گردان‌ها در چارچوب سیاست‌های کیل ابالغی و‬ ‫مدیریت مرصف با هدف کاهش ‪ ۲۵‬درصدی اعتیاد تا پایان برنامه‪.‬‬ ‫پیشگ�ی و مقابله با قاچاق کاال و ارز از مبادی ورودی تا محل عرضه‌ی آن در بازار‪.‬‬ ‫‪-۵۸‬‬ ‫ی‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫‪ -۵۰‬توسعه‌ی پایدار صنعت ایرانگردی به‌گونه‌ای که ایرانگردهای خارجی تا پایان برنامه‌ی ششم‬ ‫به حداقل پنج برابر افزایش یابد‪.‬‬ ‫گ‬ ‫‪ -۵۱‬حمایت از صنایع ت‬ ‫دس� و صیانت از یم�اث فرهن� کشور‪.‬‬

‫‪136‬‬

‫‪137‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫‪ -۶۷‬توسعه‌ی ثبت رسمی اسناد و امالک و مالکیت‌های معنوی و ثبت رسمی مالکیت‌های‬ ‫کاداس� و ت‬ ‫ت‬ ‫گس�ش فناوری‌های نوین در‬ ‫دولت و مردم بر امالک و ارا�ض کشور در نظام‬ ‫ارایه‌ی خدمات ت‬ ‫ثب�‪.‬‬

‫گ‬ ‫‪ -‬امور فرهن�‬

‫برنامه ششم توسعه‬

‫‪ -۶۸‬تالش شایسته برای ی ن‬ ‫تبی� ارزش‌های انقالب اسالمی و دفاع مقدس و دستاوردهای‬ ‫جمهوری اسالمی‪.‬‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫‪ -۶۹‬ارایه و ترویج سبک زند� اسالمی – ایرا� و فرهنگ‌سازی درباره‌ی اصالح الگوی مرصف و‬ ‫ت‬ ‫مقاوم�‪.‬‬ ‫سیاست‌های اقتصاد‬ ‫گ‬ ‫گ‬ ‫‪ -۷۰‬اجرای نقشه‌ی مهندیس فرهن� کشور و تهیه‌ی پیوست فرهن� برای طرح‌های مهم‪.‬‬ ‫‪ -۷۱‬حمایت مادی و معنوی از ن‬ ‫ه�مندان‪ ،‬نوآوران‪ ،‬محققان و تولیدکنندگان آثار و محصوالت‬ ‫گ‬ ‫ن‬ ‫فرهن� و ن‬ ‫مقوم اخالق‪ ،‬فرهنگ و هویت اسالمی – ایرا�‪.‬‬ ‫ه� ِی ّ‬ ‫گ‬ ‫فرهن� ت‬ ‫دول� و مردمی در فضای مجازی به‌منظور توسعه و ترویج‬ ‫‪ -۷۲‬حضور موثر نهادهای‬ ‫ن‬ ‫فرهنگ‪ ،‬مفاهیم و هویت اسالمی ‪ -‬ایرا� و مقابله با تهدیدات‪.‬‬ ‫‪ -۷۳‬توجه ویژه به توسعه و تجیل مفاهیم‪ ،‬نمادها و شاخص‌های هویت اسالمی – ایر نا� در‬ ‫گ‬ ‫ساختارهای سیایس‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و فرهن� کشور‪.‬‬

‫‪ -‬امور علم‪ ،‬فناوری و نوآوری‬

‫دستیا� به رتبه‌ی اول منطقه در علم و فناوری و تثبیت آن با اهتمام به تحقق‬ ‫‪-۷۴‬‬ ‫ب‬ ‫سیاست‌های کیل علم و فناوری‪.‬‬ ‫ن‬ ‫نوجوا�‪.‬‬ ‫‪ -۷۵‬اجرای سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش و تأکید بر دوران تحصییل کودیک و‬ ‫ت‬ ‫مهار� در نظام ش‬ ‫آموز� کشور‪.‬‬ ‫‪ -۷۶‬افزایش سهم آموزش‌های‬ ‫‪ -۷۷‬توسعه‌ی علوم پایه و تحقیقات بنیادی‪ ،‬نظریه‌پردازی و نوآوری در چارچوب سیاست‌های‬ ‫کیل علم و فناوری و نقشه‌ی جامع علمی کشور‪.‬‬ ‫ش‬ ‫‪ -۷۷-۱‬ساماندهی نظام میل آمار و اطالعات علمی‪ ،‬پژوه� و فناوری جامع و کارآمد‪.‬‬ ‫دی� و ن‬ ‫‪ -۷۷-۲‬تحول و ارتقاء علوم ن‬ ‫انسا� به‌ویژه تعمیق شناخت معارف ن‬ ‫مبا� انقالب اسالمی‪.‬‬ ‫‪ -۷۸‬تنظیم رابطه‌ی متقابل تحصیل با اشتغال و متناسب‌سازی سطوح و رشته‌های تحصییل‬ ‫با نقشه‌ی جامع علمی کشور و نیازهای تولید و اشتغال‪.‬‬ ‫‪ -۷۹‬ت‬ ‫گس�ش همکاری و تعامل فعال‪ ،‬سازنده و الهام‌بخش در حوزه‌ی علم و فناوری با سایر‬ ‫معت� منطقه‌ای و ن‬ ‫جها� به‌ویژه جهان اسالم و توسعه‌ی تجارت‬ ‫کشورها و مراکز علمی و نف� ب‬ ‫و صادرات محصوالت دانش‌بنیان‪.‬‬ ‫‪ -۸۰‬توسعه و ساماندهی نظام میل نوآوری و حمایت از پژوهش‌های مسأله‌محور و‬ ‫تجاری‌سازی پژوهش و نوآوری‪ ،‬و توسعه‌ی نظام جامع ی ن‬ ‫تام� مایل در جهت پاسخ به نیاز‬ ‫[‪]4‬‬ ‫اقتصاد دانش‌بنیان‪.‬‬

‫‪138‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫برنامه ششم توسعه‬

‫‪139‬‬

‫برای پردیس‌تجارت‪...‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫برنامه ششم توسعه‬

‫ش‬ ‫بخ� از سیاست‌های برنامه ششم توسعه مرتبط با پردیس تجارت عبارتند از ‪:‬‬ ‫• توسعه‌ی پیوندهای اقتصادی و تجاری متقابل و شبکه‌ای کشور به‌ویژه با‬ ‫کشورهای منطقه‌ی آسیای جنوب‌غر�‪ ،‬تبدیل‌شدن به قطب تجاری و تر ت‬ ‫انزی� و‬ ‫ب‬ ‫انعقاد پیمان‌های پویل دو و چندجانبه با کشورهای طرف تجارت‬ ‫• ت‬ ‫گس�ش و تعمیق نظام جامع ی ن‬ ‫تام� مایل و ابزارهای آن (بازار پول‪ ،‬بازار رسمایه و‬ ‫ق‬ ‫حقو� داخیل و خارجی و افزایش سهم موثر‬ ‫بیمه‌ها) با مشارکت اشخاص حقیقی و‬ ‫بازار رسمایه در جهت توسعه‌ی رسمایه‌گذاری و ثبات و پایداری و کاهش خطرپذیری‬ ‫فعالیت‌های تجاری و اقتصادی کشور با تاکید بر ارتقاء شفافیت و سالمت نظام‬ ‫مایل‪.‬‬ ‫• جذب رسمایه‌ی ایرانیان خارج از کشور و رسمایه‌گذاران خارجی با ایجاد ی ز‬ ‫انگ�ه و‬ ‫مشوق‌های الزم‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫• اولویت دادن به حوزه‌های راه‌بردی صنع� (از قبیل صنایع نفت‪ ،‬گاز‪ ،‬پ�وشیمی‪،‬‬ ‫حمل‌ونقل‪ ،‬مواد ش‬ ‫پی�فته‪ ،‬ساختمان‪ ،‬فناوری اطالعات و ارتباطات‪ ،‬هوافضا‪ ،‬دریا‪،‬‬ ‫آب و کشاورزی) و افزایش ض�یب نفوذ فن‌آوری‌های ش‬ ‫پی�فته در آن‌ها‬ ‫• اولویت دادن به دیپلمایس اقتصادی با هدف توسعه‌ی رسمایه‌گذاری خارجی‪،‬‬ ‫ورود به بازارهای ن‬ ‫ت‬ ‫مقاوم�‬ ‫دستیا� به فناوری برای تحقق اهداف اقتصاد‬ ‫جها� و‬ ‫ب‬ ‫و سند چشم‌انداز‬ ‫• پیش ن‬ ‫‌بی� افزایش رشد اقتصادی تا ‪ %5‬در سال‌های آینده و افزایش تقاضای‬ ‫واحدهای اداری‬

‫منابع و سایت‌های ت‬ �‫این� تن‬

‫مطالعه محیط ن‬ �‫قانو‬

140

[1]- http://www.aftabir.com/articles/view/economy_marketing_business/economic_development/ c2_1387013257p1.php

]2[- ۹۲ ‫ ـ بهار‬۵۹ ‫تلخیص شده از شن�یه مهندس مشاور ـ شماره‬

‫برنامه ششم توسعه‬

‫تن‬ ]3[- ‫م� سیاست‌های کیل برنامه ششم توسعه‬

]4[- 3168=http://www.irannewsdaily.com/?cid=CMSContent&content

‫سیاست های اقتصادی و تجاری دولت یازدهم‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫سیاست های اقتصادی و تجاری دولت یازدهم‬

‫ن‬ ‫روحا�‪ ،‬رئیس جمهور دولت یازدهم ایران اصول کیل برنامه‌ها و خط ش‬ ‫م� دولت را در‬ ‫حسن‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫یک م� ‪ ۵۷‬صفحه‌ای در مراسم تحلیف‌ که یکشنبه‪ ۱۴ ،‬مرداد ماه سال ‪ 1392‬در مجلس شورای‬ ‫ن‬ ‫الریجا�‪ ،‬رئیس مجلس ارایه داده بود‪ .‬این ت ن‬ ‫خ�ی‬ ‫اسالمی برگزار شد‪ ،‬به عیل‬ ‫م� در رسانه‌های ب‬ ‫ایران ش‬ ‫منت� شده است‪.‬‬ ‫م� شامل رویکرد دولت به جنبه‌های مختلف کشور اعم از ن‬ ‫این ت ن‬ ‫مبا� و اصول حاکم بر‬ ‫گ‬ ‫دولت‪ ،‬حقوق شهروندی‪ ،‬تعامل سازنده در روابط یب�ن‌الملل‪ ،‬عرصه‌های فرهن�‪ ،‬اجتماعی‪،‬‬ ‫اقتصادی و ‪ ...‬بود‪.‬‬ ‫م� در زمینه اقتصادی شامل ت‬ ‫مطالب این ت ن‬ ‫نکا� بود که در ادامه به خالصه آورده شده‪.‬‬ ‫بهبود وضعیت رفاهی مردم‪ ،‬کاهش تورم و افزایش قدرت خرید خانوار‪ ،‬شغل ن‬ ‫آفری� پایدار‬ ‫و مهار بیکاری‪ ،‬کاهش فقر و شکاف درآمدی و ت‬ ‫گس�ش عدالت اقتصادی و ایجاد تعادل در‬ ‫همچن� ی ن‬ ‫ین‬ ‫تام� کاالهای مورد نیاز مردم از وعده‌های دولت‬ ‫بازارهای مختلف کاال و رسمایه و‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫روحا� در عرصه‌های اقتصادی با تأکید بر تعامل سازنده با اقتصاد جها� است‪.‬‬ ‫ن‬ ‫دولت آقای روحا� ی ن‬ ‫تام� مایل مسکن مهر را ش‬ ‫م�وط به عدم افزایش بدهی بانک‌ها به بانک‬ ‫مرکزی کرده است‪.‬‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫اهداف راه‌بردی حوزه اقتصادی مطرح شده در این م�‪ ،‬عبارتند از‪ :‬بهبود وضع رفاهی مردم‪،‬‬ ‫کاهش تورم و افزایش قدرت خرید خانوار؛شغل ن‬ ‫آفری� پایدار و مهار بیکاری؛کاهش فقر و‬ ‫شکاف درآمدی و ت‬ ‫گس�ش عدالت اقتصادی؛ایجاد تعادل در بازارهای مختلف (کاال‪ ،‬رسمایه و‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫…)؛تعامل سازنده با اقتصاد جها�؛تحکیم بنیان های اقتصاد داخیل (اقتصاد مقاوم�) و‬ ‫کاهش آسیب‌پذیری از شوک های خارجی‪.‬‬ ‫ش‬ ‫شماری از اولویت های راه‌بردی اقتصاد کالن کشور به‌�ح زیر است‪:‬‬ ‫‌‪ -‬توسعه و ارتقای رقابت پذیری فعالیت های اقتصادی‪ ،‬کاهش انحصار و بهبود محیط کسب‬ ‫وکار برای ت‬ ‫گس�ش فعالیت های تولیدی و رسمایه‌گذاری‬ ‫‌‪ -‬تشویق بنگاه های بخش خصویص به توسعه فرایندهای متیک به فناوری ش‬ ‫پی�فته برای توسعه‬ ‫ظرفیت صادر تا�‬ ‫گ‬ ‫‌‪ -‬کاهش نوسانات نرخ ارز با اعمال ت‬ ‫کن�ل بر رشد نقدین� و رفع تدریجی فقدان قطعیت های‬ ‫یغ�اقتصادی‬ ‫ت‬ ‫‌‪ -‬اجرای سیاست یکسان سازی نرخ ارز همگام با کن�ل تورم در یک فرایند تدریجی‬ ‫جلوگ�ی از تقویت مصنوعی آن برای توسعه صادرات یغ� ت‬ ‫نف�‬ ‫‌‪ -‬ثبات در نرخ ارز حقیقی و‬ ‫ی‬ ‫‌‪ -‬کاهش محدودیت های تعرفه ای و یغ� تعرفه ای متناظر با یکسان سازی نرخ ارز‬ ‫ت [‪]1‬‬ ‫‌‪ -‬کاهش تدریجی کرسی تراز تجاری یغ�نف�‬

‫‪142‬‬

‫‪143‬‬

‫برای پردیس‌تجارت‪...‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫سیاست های اقتصادی و تجاری دولت یازدهم‬

‫شماری از اولویت های راه‌بردی اقتصاد کالن کشور ش‬ ‫به‌�ح زیر است‪:‬‬ ‫• توسعه و ارتقای رقابت پذیری فعالیت های اقتصادی‪ ،‬کاهش انحصار و بهبود‬ ‫محیط کسب وکار برای ت‬ ‫گس�ش فعالیت های تولیدی و رسمایه‌گذاری‬ ‫• تشویق بنگاه های بخش خصویص به توسعه فرایندهای متیک به فناوری ش‬ ‫پی�فته‬ ‫ت‬ ‫صادرا�‬ ‫برای توسعه ظرفیت‬ ‫گ‬ ‫ت‬ ‫• کاهش نوسانات نرخ ارز با اعمال کن�ل بر رشد نقدین� و رفع تدریجی فقدان‬ ‫قطعیت های یغ�اقتصادی‬ ‫• اجرای سیاست یکسان سازی نرخ ارز همگام با ت‬ ‫کن�ل تورم در یک فرایند تدریجی‬ ‫جلوگ�ی از تقویت مصنوعی آن برای توسعه صادرات‬ ‫• ثبات در نرخ ارز حقیقی و‬ ‫ی‬ ‫یغ� ت‬ ‫نف�‬ ‫• کاهش محدودیت های تعرفه ای و یغ� تعرفه ای متناظر با یکسان سازی نرخ ارز‬ ‫• کاهش تدریجی کرسی تراز تجاری یغ� ت‬ ‫نف�‬ ‫•احتمال افزایش رسمایه‌گذاری خارجی و توسعه تجارت خارجی ایران پس از رفع‬ ‫ت‬ ‫اروپا� ها) در بازار واحدهای‬ ‫تحریم‌ها و حضور مش�یان خارجی (به خصوص ی‬ ‫اداری‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫•کاهش سوداگری در بازار ساخت و ساز مسکو� و یغ�مسکو� و عدم افزایش‬ ‫ث‬ ‫(حداک� به اندازه تورم)‬ ‫چشمگ� قیمت‬ ‫ی‬

‫منابع و سایت‌های ت‬ ‫این� تن�‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫‪]1[- http://www.radiozamaneh.com/88790‬‬

‫‪144‬‬

‫سیاست های اقتصادی و تجاری دولت یازدهم‬

‫سازمان تجارت جها�ن‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫‪World Trade Organization .1‬‬ ‫‪GATT .2‬‬

‫سازمان تجارت ن‬ ‫جها�‬

‫سازمان تجارت ن‬ ‫جها�‪ 1‬همان گات‪ 2‬سابق‪ ،‬یک سازمان یب�ن‌الملیل اقتصادی است که ی ن‬ ‫قوان�‬ ‫ن‬ ‫جها� تجارت را تنظیم و اختالفات ی ن‬ ‫ب� اعضا را حل و فصل می‌کند‪ .‬اعضای سازمان تجارت‬ ‫ن‬ ‫کشورها� هستند که موافقت‌نامه‌های (حدود ‪ ۳۰‬موافقت‌نامه) این سازمان را امضا‬ ‫جها�‬ ‫ی‬ ‫کرده‌اند‪ .‬مقر سازمان تجارت ن‬ ‫جها� در ژنو‪ ،‬سوئیس قرار دارد‪ .‬تا ‪ 26‬ژوئن سال ‪ 2014‬تعداد‪160‬‬ ‫�ض‬ ‫کشور عضو این سازمان شده‌اند‪ .‬یمن در حال حا جدیدترین عضو این سازمان محسوب‬ ‫می‌شود‪.‬‬ ‫ن‬ ‫امروزه فرآیند جها� شدن در سطح یب�ن‌الملل به طور جدی از جانب سازمان ملل و سازمان‬ ‫های تخصیص وابسته به آن مورد حمایت قرار گرفته و به پیش برده می‌شود‪ .‬در بعد‬ ‫جها�ن‌سازی اقتصاد می توان مشاهده نمود که سه سازمان یب�ن‌الملیل صندوق یب�ن‌الملیل‬ ‫جها� و سازمان تجارت ن‬ ‫پول‪ ،‬بانک ن‬ ‫جها� به‌عنوان سازمان های تخصیص در حیطه اقتصاد‪،‬‬ ‫سیاست ها� را در پیش گرفته‌اند که کامال در راستای ن‬ ‫جها� کردن اقتصاد قرار دارد و چون‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫این سازمان ها به نوعی نقش هماهنگ‌کننده اقتصاد جها� را برعهده دارند لذا با استفاده از‬ ‫ارها� که در اختیارشان است کشورهای مختلف جهان و به‌ویژه کشورهای در حال توسعه‬ ‫ابز ی‬ ‫ها� که در پیش گرفته‌اند سوق می دهند و کشوری را که در راستای این‬ ‫را به سمت سیاست ی‬ ‫سیاست ها حرکت نکند را تحت فشار قرار می دهند‪.‬‬ ‫اهداف سازمان ن‬ ‫جها� تجارت به طور خالصه بیان عبارت است از‪:‬‬ ‫• مدیریت و نظارت بر اجرای ‪ 28‬موافقت نامه‬ ‫• مجمعی برای مذاکرات تجاری چند جانبه‬ ‫• مکانیسم حل و فصل اختالفات تجاری‬ ‫ارزیا� سیاست های تجاری اعضاء‬ ‫• برریس و ب‬ ‫ب�‌الملیل در زمینه مدیریت اقتصاد جها�ن‬ ‫• همکاری با دیگر سازمان های ی ن‬ ‫• کمک به کشورهای درحال توسعه و اقتصادهای در حال گذار جهت برخورداری از مزایای‬ ‫نظام تجارت چند جانبه‬ ‫ن� ازجمله کشورها� است که خواسته یا ناخواسته‪ ،‬دیر یا زود به سمت اقتصاد جها�ن‬ ‫ایران ی ز‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫ز‬ ‫چ�ی‬ ‫رانده می‌شود‪ .‬اما عضویت جمهوری اسالمی ایران در سازمان تجارت جها� قبل از هر ی‬ ‫‌کارگ�ی سیاست‌های ت‬ ‫تغی�ات قابل توجهی در‬ ‫گس�ده آزادسازی تجاری و تولیدی و ی‬ ‫نیازمند به ی‬ ‫ین‬ ‫پاسخگو� به سه هزار‬ ‫قوان� و مقررات اقتصادی است‪ .‬روسیه با گذشت حدود ‪ 18‬سال و‬ ‫ی‬ ‫سوال کارگروه‌ها‪ ،‬سال گذشته باالخره به عضویت پذیرفته شد‪.‬‬ ‫پیوس� ایران به سازمان تجارت ن‬ ‫تن‬ ‫جها� یک پروسه کامال تخصیص و مجزا است که چندان‬ ‫روند‬ ‫ز‬ ‫چ�ی یغ� از این هاست‪ .‬در سال ‪1383‬‬ ‫ان‬ ‫ر‬ ‫ای‬ ‫الحاق‬ ‫و‬ ‫ندارد‬ ‫‪5+1‬‬ ‫با‬ ‫ان‬ ‫ر‬ ‫ای‬ ‫ات‬ ‫ر‬ ‫مذاک‬ ‫به‬ ‫ربطی‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫یع� در دوران ریاست جمهوری آقای خاتمی که درخواست عضویت ایران پذیرفته شد‪۱۴۸ ،‬‬ ‫تن‬ ‫پیوس� ایران به این سازمان بود‪ ،‬با اجماع به‬ ‫کشور عضو و از جمله امریکا که مخالف عمده‬ ‫پیشنهاد ایران برای عضویت پاسخ مثبت دادند‪.‬‬ ‫ن‬ ‫هم‌اکنون ایران عضو ناظر ن‬ ‫ین‬ ‫طوال� الحاق است‪ .‬کشورهای‬ ‫نخست� گام از روند‬ ‫یع�‬ ‫ت‬ ‫مختلف در فرآیند عضویت‪ ،‬روندهای متفاو� را با توجه به ساختار اقتصادی و موقعیت‬ ‫ن‌ها� برای کشورهای در حال توسعه در‬ ‫یب�ن‌الملیل‌شان طی کرده‌اند‪ .‬هرچند همواره نگرا� ی‬

‫‪146‬‬

‫‪147‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫سازمان تجارت ن‬ ‫جها�‬

‫پیوس� به سازمان تجارت ن‬ ‫تن‬ ‫جها� وجود دارد‪ ،‬ویل مطالعات انجام‬ ‫آزادسازی تجارت خارجی و‬ ‫ث‬ ‫ارزیا� می‌کند‪ ،‬چرا‬ ‫شده برآیند این تصمیم را برای اک� کشورهای در حال توسعه مثبت ب‬ ‫که دور ماندن از جریان اقتصاد و تجارت ن‬ ‫جها� آثار به ‌مراتب مخرب‌تری بر اقتصاد این‬ ‫کشورها دارد که به کاهش سهم تجارت ن‬ ‫جها�‪ ،‬انحراف الگوی تولید و تجارت‪ ،‬کاهش سهم‬ ‫از رسمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی و یغ�ه می‌توان اشاره کرد‪ .‬درکل می‌توان گفت که برخی‬ ‫از آثار منفی مذکور در اقتصاد و تجارت خارجی ایران در دهه‌های گذشته ی ز‬ ‫ن� به‌دلیل دور‬ ‫ماندن از تجارت ن‬ ‫جها� بوده است‪.‬‬ ‫ق‬ ‫ن‬ ‫در حال حا�ض کارگروه الحا� ایران به سازمان تجارت جها� تشکیل نشده و کشورهای عضو‬ ‫در آن ی ز‬ ‫ن� مشخص نشده‌اند‪ .‬در این کارگروه است که ایران با هریک از کشورها به توافق‬ ‫تن‬ ‫پیوس� به سازمان باید موافقت همه‬ ‫می‌رسد و به سواالت آن‌ها پاسخ می‌دهد‪ .‬ایران برای‬ ‫کشورهای عضو را جلب کند‪ .‬با عضویت احتمایل امریکا در کارگروه ایران‪ ،‬کسب موافقت برای‬ ‫عضویت ایران سخت‌تر خواهد شد‪ .‬از آن جا که در اساسنامه سازمان تجارت ن‬ ‫جها� پذیرش‬ ‫اعضای جدید در این سازمان باید با اجماع تمامی کشورهای عضو سازمان همراه باشد دولت‬ ‫امریکا و ارسائیل به‌دلیل تعارض با جمهوری اسالمی ایران‪ ،‬امکان وتو کردن درخواست‌های‬ ‫مکرر ایران وجود دارد‪ .‬پس تا زما�ن‌که اختالفات سیایس ایران با کشورهای معاند حل و فصل‬ ‫پیوس� کشورمان به سازمان تجارت ن‬ ‫تن‬ ‫جها� امری محال و یغ�‌ممکن است‪.‬‬ ‫نشود‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫مشکالت ایران برای پیوس� به سازمان تجارت جها� به دو بخش داخیل و خارجی تقسیم‬ ‫می‌شود‪ .‬به یغ� از معضالت فعیل حاکم بر اقتصاد ایران‪ ،‬برخی دیگر از ی ن‬ ‫قوان� داخیل با‬ ‫ن‬ ‫مقررات سازمان تجارت ن‬ ‫همخوا� ندارند‪ .‬از جمله اصل ‪ 44‬قانون‌اسایس و مالکیت‬ ‫جها�‬ ‫ین‬ ‫همچن�‬ ‫هواپیما� و‪....‬‬ ‫کشت� نا�‪،‬‬ ‫و انحصار دولت بر صنایع و معادن بزرگ‪ ،‬بانکداری‪ ،‬ی‬ ‫ی‬ ‫قوان� ین�ز‬ ‫قوان� مربوط به بیمه خارجی‪ ،‬رسمایه‌گذاری خارجیان در ایران و برخی دیگر از ی ن‬ ‫ین‬ ‫با مقررات سازمان مغایرت دارد‪ .‬اما مشکالت و موانع خارجی مهم ترین سد در برابر الحاق‬ ‫پیوس� ایران به سازمان تجارت ن‬ ‫تن‬ ‫جها� در بن‌بست سیایس یگ� کرده و‬ ‫ایران به آن هستند‪.‬‬ ‫ز‬ ‫حضور ایران در تمام سازمان‌های دنیا ین� نمی‌تواند گره گشای این مشکل باشد مگر این‌که‬ ‫ت‬ ‫عقید� ایران با تمام کشورهای عضو حل شود و این مهم زمان‬ ‫مشکالت سیایس‪ ،‬ریشه‌ای و‬ ‫می‌خواهد‪.‬‬ ‫شباه� با سازمان تجارت جها�ن‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫یک مرکز تجارت جها� چه از نظر کارکرد و چه از نظر هویت‪،‬‬ ‫پیگ�ی عضویت ایران در سازمان تجارت ن‬ ‫جها� وظیفه نماینده تام‌االختیار تجاری‬ ‫ندارد‪ .‬ی‬ ‫ن‬ ‫هم� جا می توان فهمید که سازمان‬ ‫مستقر در وزارت صنعت‪ ،‬معدن و تجارت است‪ .‬از ی‬ ‫تجارت ن‬ ‫جها� با دولت ها رس و کار دارد‪.‬‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫سازمان تجارت جها� هیچ‌گونه خدما� به بخش‌های یغ�‌دول� نمی‌دهد‪ .‬این سازمان با دولت‬ ‫ها و بخش های ت‬ ‫دول� متویل تجارت و قانون‌گذاری برخورد دارد‪ .‬در حایل که یک مرکز تجارت‬ ‫ن‬ ‫جها� ارتباطی به دولت ها ندارد و در محدوه شهرها فعالیت می کند‪ .‬انجمن مرکز تجارت‬ ‫ن‬ ‫قوان� وضع نمی‌کند‪ ،‬بلکه ت‬ ‫جها� که مقر آن در نیویورک است‪ ،‬ی ن‬ ‫بس�ساز فعاالن اقتصادی‬ ‫ح� اتاق‌های بازر ن‬ ‫ت‬ ‫بوده و خدمات بازر ن‬ ‫خدما� که ت‬ ‫گا� هم آن ها را نداشته‬ ‫گا� ارایه می‌دهد‪.‬‬ ‫و ندارند‪.‬‬

‫‪WTCA‬‬

‫‪1‬‬

‫جها� در سال ‪ ، 1970‬به‌منظور کمک به تجارت ن‬ ‫انجمن مراکز تجارت ن‬ ‫جها� ‪ ،‬از طریق گردهم‬ ‫ین‬ ‫نخست� بذرهای این‬ ‫آوردن صادرکنندگان ‪ ،‬وارد کنندگان و خدمات رسان ها ‪ ،‬تاسیس شد ‪.‬‬ ‫ن‬ ‫جها� در سال ‪ 1970‬کاشته شد ‪ ،‬ن‬ ‫جنبش ن‬ ‫زما� که ی ن‬ ‫اول� مراکز تجارت جها� – هوستون ‪،‬‬ ‫ن‬ ‫نز‬ ‫نیولورل� ‪ ،‬نیویورک و توکیو و تعدادی از عالقمندان مراکز تجارت جها� ‪ ،‬انجمن مراکز تجارت‬ ‫ن‬ ‫جها� را تاسیس کردند ‪.‬‬

‫ماموریت انجمن مراکز تجارت ن‬ ‫جها�‬

‫ماموریت ‪ WTCA‬حمایت از تاسیس و عملکرد موفق تک تک مراکز تجارت ن‬ ‫جها� در جهان است‬ ‫که به افزایش ثبات ‪ ،‬صلح ‪ ،‬توسعه تجارت ن‬ ‫جها� و رشد اقتصادی می انجامد ‪.‬‬

‫خط ارتباطی دائمی با ‪WTCA‬‬

‫وب سایت ت‬ ‫این� تن� (‪ )www.wtca.org‬عبارت از یک ایستگاه اطالعات تجاری است که برای‬ ‫ن‬ ‫ارسال و ن‬ ‫بازبی� امکانات تجاری‪ ،‬و ارتباط آسان با حیطه بازرگا� پایه گذاری شده است‪ .‬اعتبار‬ ‫و قدرت آن از طریق ترکیب قدرت حدود ‪ 330‬عضو مراکز تجارت ن‬ ‫جها� افزایش یافته است‪.‬‬ ‫اه�ی تجاری بوده و مسئولیت جمع کردن اطالعات را‬ ‫هرکدام از این مراکز دست اندر کار ر ب‬ ‫به عهده دارند‪.‬‬

‫ت‬ ‫عملیا� ‪WTCA‬‬ ‫ساختار و کمیته های‬

‫ت‬ ‫عملیا� انجمن که از پرسنل داوطلب تشکیل شده به‌عنوان پایگاه مشاوره ای انجمن‬ ‫کمیته های‬ ‫‪ WTCA‬فعالیت می کنند ‪ .‬این داوطلبان وقت و انرژی خود را وقف رشد خانواده ‪WTCA‬‬ ‫می کنند تا این خانواده موفق تر عمل کند و نیازهای مراکز تجارت ن‬ ‫جها� و اعضای آن را برآورده‬ ‫بیش� یکایک مراکز تجارت ن‬ ‫نماید ‪ .‬تمامی اعضای کمیته در جهت کیفیت باالتر و موفقیت ت‬ ‫جها�‬ ‫در جهان و در مجموع موفقیت انجمن ‪ WTCA‬تالش می کنند ‪.‬‬

‫‪World Trade Center Association .1‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫تاریخچه انجمن مراکز تجارت ن‬ ‫جها�‬

‫سازمان تجارت ن‬ ‫جها�‬

‫دف� اصیل انجمن مرکز تجارت ن‬ ‫انجمن مرکز تجارت ن‬ ‫جها�؛ ت‬ ‫جها� در شهر نیویورک قرار دارد‪.‬‬ ‫بیش از ‪ 330‬مرکز تجارت ن‬ ‫جها� در بیش از ‪ 100‬کشور دنیا‪ ،‬و بیش از ‪ 750،000‬کسب و کار تحت‬ ‫پوشش این انجمن قرار دارند‪ .‬این انجمن خارج از ی ن‬ ‫قوان� درون مرزها‪ ،‬به آن‌ها که به دنبال‬ ‫تسهیل و توسعه تجارت یب�ن‌الملیل هستند خدمات ارایه می کند‪.‬‬ ‫اعضای این انجمن می توانند از خدمات و امکانات انجمن در رس تا رس دنیا استفاده کنند‪ .‬از‬ ‫جمله این امکانات می توان تسهیالت جلسات و باشگاه ها‪ ،‬اطالعات تجاری‪ ،‬خدمات ش‬ ‫آموز�‪،‬‬ ‫دس�یس به فضاهای اداری ت‬ ‫فضاهای نمایشگاهی‪ ،‬ت‬ ‫موق�‪ ،‬تسهیالت ویدئو کنفرانس‪ ،‬ش‬ ‫من� و‬ ‫خدمات ترجمه را نام برد‪.‬‬

‫‪148‬‬

‫‪149‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫هر کمیته تولید کننده ایده های تازه و راه حل های ممکن برای مشکالت جاری است ‪ .‬هر کمیته‬ ‫ت‬ ‫پیشنهادا� برای ارتقای سیاست و‬ ‫در حوزه مسئولیت خود تحقیق می کند و براساس نتایج ‪،‬‬ ‫طرز کار مراکز تجارت ن‬ ‫جها� ارایه می نماید ‪ .‬این کمیته ها با هیأت مدیره و کارکنان ستاد انجمن‬ ‫همکاری می کنند و نتیجه این همکاری تحقق اهداف انجمن است ‪.‬‬

‫سازمان تجارت ن‬ ‫جها�‬

‫کمیته های انجمن ‪ WTCA‬ش‬ ‫به‌�ح ذیر هستند ‪:‬‬ ‫‪ -1‬کمیته امکانات و عملکرد ها‬ ‫‪ -2‬کمیته روابط ی ن‬ ‫ب� الملل و توسعه‬ ‫‪ -3‬کمیته روابط عمومی و اطالعات‬ ‫‪ -4‬کمیته توریسم و تبادل فرهنگ‬ ‫‪ -5‬کمیته آموزش تجارت و تحقیق‬ ‫‪ -6‬کمیته نمایشگاه های بازر ن‬ ‫‪1‬‬ ‫گا� ‪ ،‬بازارهای تجاری و پارک های مدرن احتماال ً منظور از آن‪،‬‬ ‫پارک محیل است برای گردهم یآ� و پذیر یا� از بازرگانان‪.‬‬ ‫‪ -7‬کمیته ‪ WTCA‬استانداردها و کیفیت‬ ‫‪ -8‬کمیته صلح و ثبات به کمک تجارت‬

‫عضویت در اتحادیه مراکز تجارت ن‬ ‫جها�‬

‫ن‬ ‫ها� که در حال ایجاد یک مرکز‬ ‫عضویت در اتحادیه مراکز تجارت جها� برای کلیه سازمان ی‬ ‫تجارت ن‬ ‫جها� هستند و یا عالقه به وارد شدن به این کار را دارند امکان پذیر است‪.‬‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫اتحادیه مراکز تجارت جها�‪ ،‬یک مرکز تجارت جها� را به این صورت تعریف می کند‪ :‬یک یا‬ ‫چند ساختمان که مجموعه متمرکزی از فعالیت ها و خدمات را برای ارتقا و توسعه تجارت‬ ‫ن‬ ‫جها� فراهم می آورند‪.‬‬ ‫جها� حمایت از اهداف اهداف تجارت ن‬ ‫مأموریت اصیل یک مرکز تجارت ن‬ ‫جها� در منطقه‬ ‫فعالیت خود است‪ .‬بنابراین یک فرمول واحد برای یک مرکز تجاری موفق وجود ندارد‪ .‬در‬ ‫عوض هر مرکز تجارت ن‬ ‫جها� باید دقیقاً متناسب با اهداف‪ ،‬فرصت ها و موانع منطقه‬ ‫ن‬ ‫جها�‪ ،‬از جمله اندازه‪،‬‬ ‫خود باشد‪ .‬این مسئله در مورد کلیه جوانب یک مرکز تجارت‬ ‫مکان‪ ،‬سازمان‪ ،‬امکانات و خدمات‪ ،‬صدق می کند‪ .‬برای عضویت در اتحادیه مراکز تجارت‬ ‫ن‬ ‫جها� باید در سایت مربوطه فرم درخواست پر شود تا نسبت به برریس آن اقدام شود‪.‬‬

‫سایت ‪WTCA‬‬

‫جها� (‪ )http://www.wtca.org‬منبع اطالعات بازر ن‬ ‫وب سایت انجمن مراکز تجارت ن‬ ‫گا� است‬ ‫گا� را برریس و با ش�کت های بازر ن‬ ‫که افراد از طریق آن می توانند فرصت های بازر ن‬ ‫گا� تازه‬ ‫تاسیس ارتباط برقرار کنند ‪ .‬قدرت این سایت برآمده از همکاری ‪ 300‬مرکز تجارت ن‬ ‫جها� است ‪.‬‬

‫‪High Tech Parks .1‬‬

‫‪150‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫سازمان تجارت ن‬ ‫جها�‬

‫‪151‬‬

‫برای پردیس‌تجارت‪...‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫دول� و شهری از ایجاد مرکز تجارت ن‬ ‫• نهاد های عمده ت‬ ‫جها� استقبال میکنند ‪.‬‬ ‫• بخش عمده ای از اموال کشور پس از رفع تحریم‌ها آزاد میشود که میتواند به‬ ‫رونق اقتصادی و تجاری در کشور منتج شود ‪.‬‬

‫سازمان تجارت ن‬ ‫جها�‬

‫سازمان تجارت ن‬ ‫جها�‬

‫این� تن� سازمان تجارت ن‬ ‫پایگاه ت‬ ‫جها�‬ ‫ت‬ ‫پایگاه ت‬ ‫این�ن� روزنامه همشهری‬ ‫پایگاه ت‬ ‫این� تن� دانشنامه وییک پدیا‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫منابع و سایت های ت‬ ‫این� تن� مرتبط‬

‫‪152‬‬

‫ت‬ ‫ین‬ ‫قوان� مالیا� کشور‬

‫ت‬ ‫ث‬ ‫مالیا� که در ادامه به بندهای آن اشاره خواهد شد‪ ،‬در قالب اصالحیه قانون‬ ‫اک� اصالحات‬ ‫مالیات‌های مستقیم و در راستای حمایت از تولید و رسمایه‌گذاری تدوین شده است‪ .‬نکته‬ ‫ت‬ ‫مالیا� طراحی شده در این‬ ‫مهمی که در این خصوص وجود دارد آن است که سیاست‌های‬ ‫مع� کاهش سطح مالیات بلکه به ن‬ ‫مجموعه نه به ن‬ ‫مع� اصالح ترکیب مالیات به‌گونه‌ای است‬ ‫ت‬ ‫تحرک تولید داشته باشد‪ .‬شایان ذکر است به همراه سیاست‌های‬ ‫که می‌تواند آثار مثب� بر ّ‬ ‫ت‬ ‫مالیا� اتخاذ شده در راستای حمایت از بخش‌های تولید‪ ،‬حمایت‌های مایل در قالب قانون‬ ‫هدف‌مندسازی ی ز‬ ‫ن� ش‬ ‫به‌�ح تبرصه ‪ 21‬قانون بودجه سال ‪ 1393‬مدنظر قرار گرفته است‪.‬‬ ‫ت‬ ‫‌گ�ی دولت برای سیاست‌های مالیا� پیش‌رو در سال‬ ‫همانطور که پیش‌تر ذکر شد‪ ،‬جهت ی‬ ‫‪ 1393‬و ‪ 1394‬حمایت از تولید از طریق اعمال مشوق‌ها و معافیت‌های مختلف و در چارچوب‬ ‫ت‬ ‫ین‬ ‫مالیا� ذیل‪،‬‬ ‫قوان� موجود خواهد بود‪ .‬محدودیت جدی برای طراحی مجموعه سیاست‌های‬ ‫ت‬ ‫حفظ توازن بودجه بوده است‪ .‬در راستای سیاست‌های کن�ل تورم و افزایش ثبات اقتصاد‬ ‫کالن‪ ،‬توازن بودجه نقش محوری به‌عنوان ارتباط دهنده سیاست‌های پویل و مایل ایفا می‌کند‪.‬‬ ‫از این روی مجموعه سیاست‌های ت‬ ‫مالیا� زیر‪ ،‬با در نظر ت ن‬ ‫داش� آثار بودجه‌ای آن و با قید توازن‬ ‫بودجه سال ‪ 1393‬طراحی شده است‪.‬‬

‫سیاست‌ها‬

‫ت‬ ‫‌بگ�ان و صاحبان مشاغل (*‪ -‬مصوب)‬ ‫‪-1‬افزایش معافیت‬ ‫مالیا� حقوق ی‬ ‫ت‬ ‫‪ .-2‬یکسان‌سازی نرخ مالیات بر حقوق کارکنان بخش خصویص با کارکنان دول� و کاهش نرخ‬ ‫ت‬ ‫مالیا� حقوق بخش یغ� ت‬ ‫دول� (* ‪ -‬اصالحیه قانون مالیات‌های مستقیم‪ -‬مصوب)‬ ‫موثر‬ ‫‪-3‬حذف مالیات تکلیفی فعالیت‌های پیمانکاری و کاهش نرخ موثر مالیات اشخاص حقو�ق‬ ‫موضوع ماده ‪ 105‬قانون مالیات‌های مستقیم (* ‪ -‬اصالحیه قانون مالیات‌های مستقیم‪-‬‬ ‫مصوب)‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫سیاست‌های ت‬ ‫مالیا� دولت یازدهم در راستای برنامه جامع خروج از رکود (سال ‪)94‬‬

‫ت‬ ‫ین‬ ‫مالیا� کشور‬ ‫قوان�‬

‫ت‬ ‫ین‬ ‫مالیا� مرتبط با پروژه که نقش مستقیم و اثرگذار بر پروژه خواهد داشت همانا قانون‬ ‫قوان�‬ ‫مالیات مستقیم می باشد‪ .‬بر اساس این قانون که در پنج باب و ‪ 273‬ماده تدوین شده است‪.‬‬ ‫براساس این قانون اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات می باشند‪:‬‬ ‫ق‬ ‫‪ -1‬کلیه ی ن‬ ‫حقو� نسبت به اموال یا امالک خود واقع در ایران‬ ‫مالک� اعم از اشخاص حقیقی یا‬ ‫طبق مقررات باب دوم‪.‬‬ ‫‪ -2‬هر شخص حقیقی ایر ن‬ ‫آمدها� که در ایران یا خارج از ایران‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫کلیه‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫ان‬ ‫ر‬ ‫ای‬ ‫مقیم‬ ‫ا�‬ ‫ی‬ ‫تحصیل می نماید‪.‬‬ ‫‪ -3‬هر شخص حقیقی ایر ن‬ ‫آمدها� که در ایران تحصیل‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫کلیه‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫ان‬ ‫ر‬ ‫ای‬ ‫از‬ ‫خارج‬ ‫مقیم‬ ‫ا�‬ ‫ی‬ ‫می کند‪.‬‬ ‫ق‬ ‫ن‬ ‫آمدها� که در ایران یا خارج از ایران تحصیل‬ ‫‪ -4‬هر شخص حقو� ایرا� نسبت به کلیه در ی‬ ‫می نماید‪.‬‬ ‫ق‬ ‫ن‬ ‫آمدها� که در ایران تحصیل‬ ‫‪ -5‬هر شخص یغ� ایرا�( اعم از حقیقی یا حقو�) نسبت به در ی‬ ‫ین‬ ‫آمدها� که بابت واگذاری امتیازات یا سایر حقوق خود و یا‬ ‫می نماید و‬ ‫همچن� نسبت به در ی‬ ‫ن‬ ‫سینما�(که به‌عنوان بها یا حق نمایش‬ ‫دادن تعلیمات و کمک های ف� و یا واگذاری فیلم های‬ ‫ی‬ ‫یا هر عنوان دیگر عاید آن‌ها می گردد) از ایران تحصیل می کند‪.‬‬

‫‪154‬‬

‫‪155‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫ت‬ ‫ین‬ ‫مالیا� کشور‬ ‫قوان�‬ ‫‌ها� که توسط یک نهاد از زیرمجموعه‬ ‫(*)‪ :‬سیاست ی‬ ‫دولت اجر یا� خواهد شد‪.‬‬ ‫‌ها� که نیازمند تصویب دولت یا زیر‬ ‫(**)‪ :‬سیاست ی‬ ‫گ‬ ‫مجموعه‌ای در دولت هستند و برای اجرا‪ ،‬هماهن�‬ ‫ین‬ ‫ب� بیش از یک نهاد در زیرمجموعه دولت الزم است‪.‬‬ ‫‌ها� که برای تصویب و اجرا نیازمند‬ ‫(***)‪ :‬سیاست ی‬ ‫تصویب قانون در مجلس شورای اسالمی هستند‪.‬‬

‫نها� مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و افزایش طبقات درآمدی مشمول‬ ‫‪-4‬کاهش نرخ ی‬ ‫مالیات (*‪ -‬مصوب)‬ ‫ت‬ ‫مالیا� با هدف حمایت موثر از رسمایه‌گذاری و شفاف‌سازی‬ ‫‪-5‬اصالح ساختار مشوق‌های‬ ‫ت‬ ‫مالیا� برای مناطق ت‬ ‫معافیت‌ها‪ .‬بر اساس این اصالحیه‪ ،‬ی ز‬ ‫کم� توسعه‌یافته دو‬ ‫م�ان معافیت‬ ‫ت‬ ‫ین‬ ‫مالیا� به مدت ‪ 3‬سال برای‬ ‫همچن� تعطییل‬ ‫برابر رسمایه‌گذاری انجام شده خواهد بود‪.‬‬ ‫مناطق توسعه یافته و ‪ 5‬سال برای مناطق ت‬ ‫کم� توسعه‌یافته در نظر گرفته شده است‪ .‬ضمن‬ ‫اینکه معافیت مذکور برای بیمارسـتان‌ها‪ ،‬مؤسسات حمل و نقل و مراکز ت‬ ‫اقام� و گردشگری‬ ‫یز‬ ‫ن� مد نظر قرار گرفته است (* ‪ -‬اصالحیه قانون مالیات‌های مستقیم)‬ ‫‪ -6‬حمایت از تعاو�ن‌های مرزنشینان (*‪ -‬مصوب)‬ ‫‪ -7‬حمایت از آموزشگاه‌های نف� و حرفه‌ای آزاد (* ‪ -‬اصالحیه قانون مالیات‌های مستقیم‪-‬‬ ‫مصوب)‬ ‫ت‬ ‫‪-8‬حمایت از صادرات یغ�نف�‪ .‬مطابق بند مذکور ‪ %100‬درآمد حاصل از صادرات خدمات و‬ ‫کاالهای یغ� ت‬ ‫نف� و محصوالت بخش کشاورزی و ‪ %50‬درآمد حاصل از صادرات مواد خام با‬ ‫نرخ صفر مشمول مالیات میشود (* ‪ -‬اصالحیه قانون مالیات‌های مستقیم‪ -‬مصوب)‬ ‫ت‬ ‫مالیا� از طریق تبدیل معافیت‌ها به مالیات با نرخ صفر (* ‪-‬‬ ‫‪ -9‬اصالح ساختار معافیت‌های‬ ‫اصالحیه قانون مالیات‌های مستقیم‪ -‬مصوب)‬ ‫ت‬ ‫مالیا� با هدف حمایت موثرتر از رسمایه‌گذاری از طریق‬ ‫‪-10‬اصالح ساختار استهالکات‬ ‫هزینه‌های استهالک (* ‪ -‬اصالحیه قانون مالیات‌های مستقیم‪ -‬مصوب)‬ ‫ت‬ ‫ارزیا� دار یا�‌ها‪ ،‬ن‬ ‫مبت� بر ضوابط خاص‪ ،‬با هدف کمک به‬ ‫‪-11‬اعطای معافیت مالیا� به تجدید ب‬ ‫اصالح ساختار مایل ش�کت‌ها (* ‪ -‬اصالحیه قانون مالیات‌های مستقیم‪ -‬مصوب)‬ ‫‪-12‬وضع مالیات بر سود تقسیم‌شده ی ن‬ ‫ب� سهامداران با هدف تقویت اصالح ساختار رسمایه‬ ‫ش�کت‌ها (***)‬ ‫‪-13‬تعویق مالیات و پذیرش استهالک شتابان کاالهای رسمایه‌ای با تکنولوژی باال (*‪ -‬مصوب)‬ ‫ت‬ ‫پرداخ� به‌عنوان‬ ‫‪-14‬معاف‌ نمودن آورده نقدی سهامداران از مالیات سود و تلقی سود‬ ‫هزینه‌های قابل قبول (***)‬ ‫ت‬ ‫مالیا� برای رسمایه‌گذاری‌های ت‬ ‫مش�ک داخیل و خارجی (***)‬ ‫‪-15‬اعطای اعتبار‬ ‫ت‬ ‫‪ -16‬اعطای اعتبار مالیا� به رسمایه‌گذاران خارجی که با استفاده از امکانات تولیدی داخل‬ ‫فعالیت نمایند‪)***( .‬‬ ‫‪ .-17‬وضع مالیات بر سود رسمایه¬ای (‪ )Capital Gains Tax‬در امالک و مستغالت (***)‬

‫منابع و سایت‌های ت‬ ‫این� تن�‬ ‫‪]2[- https://rowzane.com/news/economy/article=5040‬‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬

‫م� ی ن‬ ‫تن‬ ‫دوم� بسته دولت برای خروج یغ�تورمی از رکود ‪]1[-‬‬

‫‪156‬‬

‫ت‬ ‫ین‬ ‫مالیا� کشور‬ ‫قوان�‬

‫ین‬ ‫قوان� گمریک‬

‫ین‬ ‫قوان� گمریک‬

‫مطالعه محیط ن‬ ‫قانو�‬ ‫ین‬ ‫قوان� گمریک‬

‫ن‬ ‫ســازما� دولتــی تــابع وزارت امــور اقتصــادی و دارایــی‬ ‫گمرک جمهوری اســالمی ایــران‬ ‫اســت کــه به‌عنوان مرزبــان اقتصــادی کشــور نقــش محـــوری و هماهنـــگ کننـــده را در‬ ‫مبـــادی ورودی و خروجـــی کشـــور دارد و مســؤول اعمــال حاکمیــت دولــت در اجــرای‬ ‫ین‬ ‫قــوان� و مقـــررات مربـــوط بـــه صـــادرات و واردات و‬ ‫قــانون امــور گمرکــی و ســایر‬ ‫عبـــور(ترانزیـــت) کـــاال و وصـــول حقـــوق ورودی و عـــوارض گمرکـــی و مالیاتهـــای‬ ‫مربوطـــه و الزامـــات فنـــی و تســهیل تجــارت اســت‪.‬‬ ‫همان طور که در تعریف باال ذکر شد‪،‬ییک از وظایف اصیل گمــرک جمهــوری اســالمی ایــران‬ ‫تسهیل تجارت است و با عنایت به این‌که ایران عضو شــورای همکاری گمریک ن‬ ‫جها� است‪،‬‬ ‫همواره با الگوبرداری از سایر کشورهای ش‬ ‫پی�فته‪ ،‬در این خصوص اقدام نموده است‪.‬‬ ‫ف‬ ‫ن‬ ‫تن‬ ‫پیوس� سازمان تجارت جها� بوده‬ ‫اخ�‪ ،‬همواره‬ ‫از طر� ییک از اهداف کشور در سال های ی‬ ‫قوان� ن‬ ‫است‪ .‬این سازمان‪ ،‬یک سازمان یب�ن‌الملیل است؛ که ی ن‬ ‫جها� تجارت را تنظیم و اختالفات‬ ‫ب� اعضا را حل و فصل می‌کند‪ .‬ایاالت متحده آمریکا تقریباً از سال ‪ 1388‬از قرار ت ن‬ ‫ین‬ ‫گرف�‬ ‫ین‬ ‫«تعی� رئیس گروه کاری الحاق کشور به این سازمان»‪ ،‬در دستور جلسه شورای عمومی سازمان‬ ‫ن‬ ‫جلوگ�ی کرده‬ ‫جلوگ�ی نموده و به این ترتیب از عضویت ایران در این سازمان‬ ‫تجارت جها�‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫است‪.‬‬ ‫ین‬ ‫همچن� توافق هسته ای‪ ،‬بسیار‬ ‫این هدف با روی کار آمدن دولت جدید در سال ‪ ،1392‬و‬ ‫جدی تر شده و پذیرش عضویت ایران در این سازمان قابل انتظار است‪ .‬عضویت در این‬ ‫تن‬ ‫پذیرف� اصول و معاهدات متعددی است که مورد قبول کشورهای عضو‬ ‫سازمان مستلزم‬ ‫ن‬ ‫قرار گرفته‌است‪ .‬به این ترتیب پیش‌بی� می شود که اصول و مقررات و فضای حاکم بر گمرک‬ ‫جمهوری اسالمی ایران به تدریج به سوی سازگاری ت‬ ‫بیش� با عرف یب�ن‌الملیل حرکت نماید‪.‬‬

‫‪158‬‬

‫یادداشت‪:‬‬

P

A

R

D

I

S

T

E

J

A

R

A T