bouwtechniek compact plat dak /duodak
1
EM-TF-BT-CPD 01/01/2021
•
COMPACT PLAT DAK : MATERIAAL I - profielen in hout : Steico Joist opgehangen of opgelegd
•
massieve dekbalken of LVL gelamelleerde balken
•
massieve dekbalken verlengd met iQ3 Profil expanders
•
draagvloer dak : OGB/ESB
•
inblaasisolatie iQ3 – Pavawood Fibre - Neptutherm
•
isolatiematten Pavaflex – Gramitherm
•
bij renovatie van buiten : Neptutherm – Recy kurkkorrels
•
luchtdichting : Pro Clima dampremmen
TOEPASSING Bij een compact dak plaats je de isolatie tussen de (houten) draagstructuur van het dak. Dit is een toepassing die je in het bijzonder met hergroeibare isolatiematerialen doet. Een duo-dak legt nog een laagje niet-natuurlijke isolatie op je dakvloer.
RANDVOORWAARDEN Met meer traditionele isolatiematerialen zoals minerale wollen of EPS isolatieplaten wordt deze bouwwijze al méér dan 20 jaar afgeraden door het Wetenschappelijk Technisch Centrum voor de Bouw (WTCB). Het platte dak wordt immers steevast met een dampdichte dakhuid (asfalt, EPDM of PVC folies) geseald waardoor de hele opbouw dampdicht te noemen is. Alle vochtigheid die door diffusie of het natuurlijke vochtigheidsgehalte van nieuw constructiehout in het isolatiepakket terecht komt, kan dus niet naar buiten ‘uitdampen’ zoals bij een normaal dampopen hellend dak dat afgewerkt wordt met een onderdak dat ademt en een dakbedekking die ‘geventileerd’ daarboven wordt aangebracht. Hergroeibare isolatiematerialen kunnen een hoge mate aan vochtigheid bufferen. Als je dit dan combineert met een damprem aan de warme zijde die in de winter zoveel mogelijk huishoudvocht buitenhoudt en de zomer, wanneer de dampdruk van de warmere buitenlucht naar het koelere interieur gericht is, zodanig open is dat de gebufferde vochtigheid het isolatiepakket en de dakstructuur kan laten ‘uitdrogen’. Hierdoor kan je wel een ‘compact’ plat dak te realiseren onder strikte voorwaarden weliswaar : •
Nauw aanpassende vochtbufferende & perfect vullende isolatie. Inblaasisolatie en dan vooral in combinatie met houten Iliggers of verdikte oudere dakkepers, is hiervoor perfect, maar bij nieuwe volhouten balken of LVL balken kan je ook flexibele isolatiematten gebruiken zoals halfstijve isolatiematten uit cellulose, houtwol, of gras.
•
Voldoende vochtbuffercapaciteit : niet alleen door de aard van de isolatie maar ook door het volume ervan. Minimaal 20cm isolatie is nodig om in het voorjaar de vochtigheidsgraad niet te hoog te laten oplopen.
•
Een perfecte luchtdichting aan de warme zijde van de isolatie, ook luchtdicht aangesloten aan andere bouwdelen die op zich ook luchtdicht zijn. Sluit de luchtdichting van het dak bijvoorbeeld aan op bepleisterde muren.
•
Een intelligente damprem die in de warmere weken een uitdroging garandeert naar binnen toe. Dampschermen of dampremmende lagen met een constante waarde zoals OSB/OGB-platen verhinderen immers de uitdroging in de zomer.
•
Een oriëntatie van het platte dak die volledig bezond wordt om die uitdroging natuurlijk te laten verlopen. Weinig bezonde platte daken of groendaken kunnen slechts in uitzonderlijke gevallen! Laat dit vooraf professioneel bestuderen.
•
Gebruik bij voorkeur donkerkleurige dakhuiden uit PVC (die zijn iets minder dampdicht dan EPDM)
•
Beperk deze toepassing tot ruimtes met binnenklimaatklasse 3
•
Hout mag niet vochtiger zijn dan 15+-3 gewichtsprocenten en de constructiedakvloer (OSB) niet meer dan 12+-3.
bouwtechniek compact plat dak /duodak
2
EM-TF-BT-CPD 01/01/2021
1 DE CONSTRUCTIE A.
iQ3 PROFIL (RENOVATIE)
Wil je je dakstructuur naar buiten toe uitdikken en is je dakhuid toch beschadigd, kan je opteren om de bestaande balken uit te dikken naar boven met gewone houten kepers of met een houten I-ligger. Daarop leg je een constructieplaat zoals OGB en daarop een nieuwe dakhuid uit EPDM of PVC bijvoorbeeld. De OGB plaat zet de expanders in ‘ windverband’. Vanaf dan kunnen ze niet meer omknikken.
Wil je je dakstructuur naar binnen uitdikken om meer isolatie te kunnen steken aan de binnenzijde, dan kan je daarvoor iQ3 Profil keperverlengers gebruiken. Deze worden tegen de bestaande dakbalken bevestigd en hebben het voordeel dat zij een eventuele lichte glooiing kunnen uitlijnen om een recht plafond te creëren. De plafondlatten die dwars tegen de expanders worden geschroefd zorgen voor het verband, de stevigheid van de constructie.
Het dunne lijfplaatje van de T-elementen dient om koudebrugeffecten te vermijden door de constructie die langs buiten niet afgedekt wordt door een echte isolatielaag (in deze opstelling). Nadeel hiervan is dat het wat moeilijker wordt dit echt met spantenisolatie perfect te vullen en dat is net één van de voorwaarden voor een compact dak, zoals je hierboven las. Dus een meer ideale isolatievorm voor zulke constructies zijn inblaasvlokken uit cellulose, houtwol of zeegras. Werk je van buitenuit, dan kan je wel Neptutherm zeegrasvlokken of Kurkisolatiekorrels uitstorten tussen de structuur. Hier pas je beter NIET de DIY vlokken van Univercell toe : deze constructie moet perfect gevuld blijven, de juiste densiteit blazen is hier zeer belangrijk en dus het werk van professionals B.
STEICO JOIST SYSTEEM (TOTAALRENOVATIE OF NIEUWBOUW)
I-Profielen zijn een beetje vergelijkbaar met expanders, maar bestaan uit een lijfplaat uit geperste houtvezel met gelamelleerde kepers aan beide kanten in tegenstelling tot de I-profielen, vandaar ook de benaming. Ze worden vooral constructief gebruikt en kunnen nog grotere overspanningen aan dan volhouten massieve balken. Daarom zijn ze vooral in de nieuwbouw de ideale drager voor een plat dak zonder veel steunpunten, en meer nog : ze zijn de ideale cassette voor inblaasisolatie, een compact plat dak dus. Ook hier is de dunne lijfplaat vooral bedoeld om koudebrugeffecten tegen te gaan, en kan je beter met inblaasvlokken laten isoleren, dan met isolatiematten te werken. Dat laatste kan maar is niet ideaal. Beter is : iQ3, Fibre, Neptutherm inblaaswol.
bouwtechniek compact plat dak /duodak
3
EM-TF-BT-CPD 01/01/2021
C.
VOLHOUTEN BALKEN OF LVL GELAMELLEERDE BALKEN ( RENOVATIE OF NIEUWBOUW)
Massieve balken zijn ook mogelijk, maar let er goed op dat het hout voldoende droog is : relatieve vochtigheid van hout gebruikt in zulke constructies : Um < 15 M-%. Een andere oplossing die grotere overspanningen aankan van muur tot muur zijn gelamelleerde balken (Ultralam/LVL van Steico). Je dient er wel op te letten dat zulke massieve balken ook een grote koudebrug vormen. Bij een nieuwe constructie of een vernieuwing van de dakvloer voorzie je best een strook drukvaste houtvezelplaat (Celit of Pavatex Isolair) op de balken. Je kan ook een extra isolatielaag uit een niet-natuurlijk materiaal aanbrengen op de dakvloer (DUODAK) Deze extra isolatielaag is sowieso vereist bij een groendak of grindbelasting op je dak. Bij een groendak moet deze laag minstens 1/3 van de waarde van de isolatie tussen de balken zijn en bij een grindbelast dak 1/5. Ook hoort er op de dakvloer een dampscherm met een d waarde van minstens 100m.
2 HET ISOLATIEPAKKET A. TUSSEN DE BALKEN De meest ideale isolatievorm voor een compact dak is inblaasisolatie : houtwol, cellulose, zeegras of andere isolatievlokken uit een hergroeibaar materiaal. In sommige gevallen (bij rechte balken) kan je ook met spantenisolatie werken : • • • • • •
cellulosevlokken van houtwolvlokken van zeegrasvlokken van flexibele houtwol gras+jute cellulosematten
iQ3 Pavawood Fibre Neptutherm Pavaflex Gramitherm Univercell Confort panelen
Cellulose is wellicht de meest gekende vorm van inblaasisolatie : het zijn gerycleerde papiervlokken (vaak van onverkochte kranten) die vervezeld en opgewold worden; er worden ammoniumzouten aan toegevoegd om de brandweerstand te verhogen en schimmelontwikkeling tegen te gaan. Houtwolvlokken zijn een logisch broertje (want bevatten ook cellulose). ook hier worden zouten toegevoegd. Meestal kiest men voor houtwol voor de lagere densiteit waarin er ingeblazen wordt; en hoe lager de densiteit, hoe goedkoper. Zeegrasvlokken zijn misschien minder gekend, maar bevatten voldoende zout van zichzelf, aangezien het vervezeld zeegras is. Dit kies je vooral als je een materiaal wil met de laagste eigen primaire energie en zonder enige toevoeging in de productie. zeegras heeft net als jute de hoogste warmtebuffercapaciteit van de drie, maar ook het hoogste prijskaartje. Dit is ook de enige wol die je handmatig kan uitstorten tussen een plat dak roostering, en dus ideaal voor heel kleine daken. Houtwolmatten van Ecomat hebben een densiteit van 50kg/m3 en zijn daardoor bij rechte balken ook verantwoord om te gebruiken in een platdak. Grasmatten met jute kies je als je met lokale producten wil werken : het gras komt uit natuurgebieden in de Antwerpse kempen en het jute zijn gerecycleerde zakken waarmee cacaobonen de Antwerpse haven binnenkomen. Cellulosematten worden gemaakt van 65% recycled papier, 20% recycled katoen en 10% bicomponentvezels.
bouwtechniek compact plat dak /duodak
4
EM-TF-BT-CPD 01/01/2021
warmtegeleiding densiteit kg/m3 C (J/kgK) warmtebuffer µ diffusie weerstand brandklasse (EN13501-1)
Cellulose iQ3
Zeegras
Pavawood Fibre
Pavaflex
Gramitherm
Univercell Confort
0.039 50-60 2000 1-2 C-s2, d0;E
0.039 65-70 2502 1-2 E
0.039 35-38 2100 1-2 E
0,036-38 60-50 2100 1-2 E
0,040 40 1800 1 E
0.039 40 1800 <2 E
B. ONDER DE DRAAGBALKEN BIJ-ISOLEREN Bij renovaties met massieve balken wordt er soms aan de onderzijde van de balken bij-geïsoleerd. Dit is dus ook aan de binnenzijde van de damprem. Hou wel rekening met de regel hiervoor : de maximale dikte van deze isolatielaag aan de binnenzijde van de damprem mag maximaal ¼ van het totale isolatiepakket zijn bij binnenklimaatklasse 3. Dit is trouwens de laagst mogelijke klasse waar je aan een compact dak mag denken. Bij klimaatklasse 1-2 mag het 1/3 zijn. (1) (1) binnenklimaatklasses : zie TV 215 (WTCB)
Dit is zelfs technisch te verkiezen om volgende redenen : 1) 2) 3)
door het isolatiepakket op te splitsen moet er ook minder vochtigheid uitdampen uit de gesloten cassette tussen damprem en dakhuid ; gebruik hiervoor dan ook de juiste isolatiematten : dampopen en vochtbufferend. door de damprem zelf te sandwichen maak je mooi gebruik van de vochtgevoeligheid van de damprem doordat de isolatie onder de balken doorloopt onderbreek je bij massieve balken de warmteknoop hiervan.
Heb je bijvoorbeeld bestaande balken van 17,5cm en is de dakhuid nog perfect in orde, kan je deze balken vullen met 18cm hergroeibare isolatie , afsluiten met de Intello damprem en tussen de belatting van het plafond met 4 cm spantenisolatie aanvullen om tot de vereiste 20 cm te komen. (Pavaflex, Gramitherm, Univercell cellulose of Pavatextil) Een andere methode is om een Pavadentro-Light van 3cm tegen de balken te bevestigen met latten waaraan je je plafond hangt. Of je bepleistert deze houtwolplaat met leem of kalk.
C. BOVEN DE DRAAGBALKEN BIJ-ISOLEREN (DUODAK) Bij een nieuw dak uit massieve balken (volhout of gelamelleerd) of bij het vernieuwen van de dakvloer, kan je de warmteknoop (of koudebrug) vermijden door op de balken een strook houtwolisolatie te plaatsen. Maar je zou ook op de dakvloer een laag isolatie extra kunnen leggen. Doe dit echter niet met natuurlijke isolatieproducten en voorzien een dampscherm op de OGB/dakvloer waarvan de d groter of minstens even groot is als de dakhuid waarmee het ook luchtdicht verbonden moet zijn. De R waarde van de isolatielaag op de dekvloer moet minimum 1/5 (2) zijn van de R waarde van de isolatie tussen de balken. (2) Bij groendaken is het een vereiste dat er minimum 1/3 van de R waarde van de isolatie tussen damprem en dakhuid op de dakvloer voorzien wordt.
bouwtechniek compact plat dak /duodak
5
EM-TF-BT-CPD 01/01/2021
3 DAMPSCHERM/LUCHTDICHTING Bij een compact en Duodak gebruiken we de ProClima Intello +damprem als standaard damprem. Deze biedt door zijn vochtgestuurde karakter de beste weerstand tegen intrede van huishoudvocht in de koudere periodes en de het hoogste uitdrogingspotentiaal naar binnen toe in de warmere periodes van het jaar. Deze wordt geplaatst tegen de onderzijde van de draagbalken van het compacte dak en luchtdicht aangesloten op alle andere bouwdelen. Zo vormt de bepleistering op de muren de luchtdichting van het muurelement. Met luchtdichtende tapes zoals Pro Clima Tescon Vana of kits zoals de ProClima Orcon maak je de luchtdichte verbinding tussen de Intello en de bepleistering. Dienen je muren nog bepleisterd te worden? Gebruik dan de bepleisterbare tapes uit de Contega reeks van ProClima zoals de Solido IQ of Contega PV (op isolatie) Wacht hier ook niet te lang mee : zo vermijd je toch vochtindringing via de onbezette muren in de gesloten constructie tussen Intello en dakhuid. Waarom niet gewoon vermijden dat er vocht in de constructie komt? Dat zou natuurlijk een ideale oplossing zijn. Helaas is dit amper realiseerbaar. Zelfs met de strafste dampschermen met de hoogste dampdoorgangscoĂŤfficiĂŤnt kunnen niet verhinderen dat door diffusie huishoudvocht in de constructie kan doordringen.
Zoals we hierboven al aankaartten, is het plaatsen van een deel van de isolatie onder de damprem alleen maar voordelig : er moet minder vocht uitdampen en door de damprem te sandwichen tussen isolatie maak je handig gebruik van de temperatuursgevoeligheid van de damprem.
Bovendien gebruik je vaak nieuw hout dat meestal ook een mate van vochtigheid laat optekenen. Een nacht op de werf liggen kan echt droog hout weer vochtig maken.
Ook het gebruik van PVC folies met een kleinere dampdichtheid tov EPDM of asfalt kan bijdragen tot een droog compact dak.
Moest je bovenop de dakvloer nog een laagje isolatie extra plaatsen omdat je een grindbelasting of groendak wil aanbrengen, dien je eigenlijk 2 dampremmen te voorzien in de totale opbouw : onder de isolatie tussen de balken de vochtgestuurde damprem Intello+ en onder de niet natuurlijke isolatielaag op de dekvloer een zo straf mogelijk dampscherm : zoals een oude of nieuwe asfaltlaag. De dakhuid komt dan op de niet-natuurlijke isolatie gelijmd. In dit geval is het ook aan te raden de damprem en het dampscherm luchtdicht met elkaar te verbinden. Dat vereist het voorzien van wachtfolies bij de opbouw (TV215) In een platdak situatie (warm of compact dak) is de luchtdichtheid van de constructie en ook de damprem misschien nog wel belangrijker dan bij een dampopen hellend dak. Alle vochtigheid die in de constructie zat, zit en zal zitten door diffusie in de winter moet er ook in de zomer weer kunnen uitdampen; en wel weer naar binnen en omdat de buitenzijde afgewerkt is met een dampdichte dakhuid! Welke manier je ook kiest om een plat dak te isoleren, de luchtdichtheid is bijzonder nauwlettend uit te voeren!
bouwtechniek compact plat dak /duodak EM-TF-BT-CPD 01/01/2021
4 BINNENAFWERKING Om de uitdamping te verzekeren, moet ook de binnenafwerking passen in een ademende opbouw en mag niet de uitdroging naar binen toe belemmeren. Ideaal zijn : • Fermacell gipsvezelplaten met dampopen verf • Pavatex houtwolplaten met een leem-of kalkstuc • houten planchetten met een olie-afwerking of beits • rietmatten met leem Af te raden zijn : • houtderivaatplaten met lijmen • kunststof planchetten • gipsplaten met dampdichte verf
• • •
• •
•
•
•
• • •
5 TECHNISCHE INFO VOOR DE ONTWERPER relatieve vochtigheid van hout gebruikt in zulke constructies : Um < 15 M-% relatieve vochtigheid van gelijmde constructieplaten op basis van hout : Um < 15 M-% indien er extra hout wordt toegepast tussen het dampscherm aan de warme zijde en de dakhuid, moet er een uitdrogingsreserve worden ingebouwd van <250g/m² : dit dient vermeden te worden of er moet een ventilatiestroom worden voorzien tussen isolatie en dakhuid. voorzie een dakhelling van > 3° ; bij hellingen van 0-3° kan stilstaand water uiteindelijk toch de dakhuid doordringen. bezonde groendaken zonder begroeiing, grindbelasting, terrassen of PV installaties zijn minder kritisch dan als ze op zuid oost en west zijn georiënteerd dan daken die op het noorden gericht staan. bij groendaken en met grind belaste platte daken wordt volgens de stand der techniek een vochtvariabele damprem aanbevolen in combinatie met een vochtregulerende isolatie aanbevolen ( een hygrothermische berekening blijft alleszins noodzakelijk) een dakhuid met een µd waarde van 20-40m (vb PVC kunststoffolies) is te verkiezen boven een dakhuid met een µd waarde > 100m (zoals bitumenbanen) een Blower Door test blijft verplicht om alle lekken in de luchtdichtingslaag op te sporen. Alle aansluitingen met andere bouwdelen dienen luchtdicht te worden uitgevoerd bouwfysische berekeningen dienen te worden met aanname van realistische klimaatomstandigheden rekening houdend met stralingscaptatie en reflectie-kengetallen constructieplaat gebruiken voor klimaatklasse 4 : OGB ipv OSB/3 want OSB niet verkrijgbaar met lage emissie FH
6