DOUKAS_2015_001_176 10/12/2014 4:44 μ.μ. Page 19
3 Το µοναδικό µου αποτύπωµα ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ, Ph.D. Science Communicator Πρόεδρος ΜΚΟ “Επιστήμη Επικοινωνία – SciCo” www.scico.gr
Μελετώντας τη διαφορετικότητα των ανθρώπων σε επίπεδο DNA πάντοτε με ενθουσίαζε το γεγονός του πόσο... λίγο διαφέρουν οι άνθρωποι μεταξύ τους. Παρ’ όλη την πελώρια ποικιλομορφία χαρακτηριστικών, φυλών, αλλά και συμπεριφορών που παρατηρούμε στα επτά δισεκατομμύρια κόσμου που ζουν στον πλανήτη μας, σε γενετικό επίπεδο είμαστε κατά 99,95% ίδιοι μεταξύ μας! Ωστόσο, αν και η γενετική αυτή διαφορά του 0,05% μάς φαίνεται μικρή, είναι ουσιαστικά τεράστια. Αρκεί να σκεφτούμε ότι ο άνθρωπος με τον χιμπατζή διαφέρει αντίστοιχα μόνο κατά 1,3% στο DNA, ενώ ο άνθρωπος με τον γορίλα μόνο κατά 3% περίπου. Επιπρόσθετα, μία και μόνο αλλαγή στις βάσεις του DNA μπορεί να προκαλέσει από διαφορετικό χρώμα ματιών μέχρι μια σοβαρή γενετική ασθένεια. Επομένως, αυτές οι αλλαγές, αν και σχετικά λίγες, είναι πολύ σημαντικές. Και λόγω αυτών, οι άνθρωποι γεννιούνται διαφορετικοί μεταξύ τους, ή αλλιώς μοναδικοί. Στη συνέχεια όμως πολλοί άλλοι παράγοντες έρχονται να παίξουν τον ρόλο τους. Αν σκεφτούμε ότι συχνά μονοζυγωτικοί
–19–
DOUKAS_2015_001_176 10/12/2014 4:44 μ.μ. Page 20
Tο µοναδικό µου αποτύπωµα
20 15
δίδυμοι, οι οποίοι είναι γενετικά πανομοιότυποι, διαφέρουν σε επίπεδο συμπεριφοράς και δεξιοτήτων τόσο πολύ όσο δύο μη συγγενείς άνθρωποι, τότε καταλαβαίνουμε τη μεγάλη σημασία του περιβάλλοντος στην ανάπτυξη και εξέλιξή μας. Ως περιβάλλον ορίζουμε την οικογένεια, τους φίλους και τον ευρύτερο περίγυρο, καθώς επίσης και το σχολείο. Η οικογένεια είναι το πρώτο σημείο επαφής ενός παιδιού. Παίζει καταλυτικό ρόλο στην ανίχνευση της μοναδικότητας και στην ενίσχυση της αυτοπεποίθησής του. Συχνά ο ρόλος αυτός είναι δύσκολος, μια και επηρεάζεται απο προσωπικές επιθυμίες, καταβολές και βιώματα των γονέων. Επομένως, χρειάζεται ανοιχτό μυαλό, υπομονή και επιμονή η καθοδήγηση του παιδιού. Στη συνέχεια έρχεται το σχολείο, το οποίο καλείται να δώσει επιπρόσθετα ερεθίσματα, γνώση, αλλά και να ενισχύσει την ομαδικότητα και τη συνεργατικότητα. Επίσης καλείται να αναπτύξει τη δημιουργικότητα των παιδιών. Ή, για να το πούμε πιο σωστά, καλείται να μη... μειώσει πολύ τη δημιουργικότητα των παιδιών. Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον το πόσο μεγάλη φαντασία έχουν τα παιδιά και πόσο δημιουργικά είναι. Ο Ευγένιος Τριβιζάς στην ομιλία του στο TEDxAthens 2013 μίλησε για τους 145 τρόπους που μπορεί να χρησιμοποιήσει έναν συνδετήρα ένα μικρό παιδί πέντε ετών, έναντι των 10-15 μόνο τρόπων που μπορεί να σκεφτεί ένας ενήλικας. Ο Πικάσο είπε ότι όλοι γεννιόμαστε καλλιτέχνες. Το πρόβλημα είναι το πόσοι παραμένουμε καλλιτέχνες όσο μεγαλώνουμε. Και αυτό γιατί το εκπαιδευτικό σύστημα μας καθοδηγεί συνεχώς στο να μειώνουμε τα ρίσκα που παίρνουμε προκειμένου να μειώνουμε τα λάθη που θα κάνουμε. Για κάποιο λόγο αυτό θεωρείται κακό. Αντίθετα θα έπρεπε να θεωρείται καλό. Διότι όποιος κάνει λάθει σημαίνει ότι δοκιμάζει πράγματα και όποιος δοκιμάζει, τότε συνήθως δημιουργεί. Ο αυθορμητισμός του παιδιού λοιπόν,
–20–
DOUKAS_2015_001_176 10/12/2014 4:44 μ.μ. Page 21
γινόµαστε ή γεννιόµαστε µοναδικοί;
αυτός που δεν λογαριάζει συνθήκες ή συνέπειες, είναι η πηγή της δημιουργικότητας και της φαντασίας. Επίσης είναι σημαντικό να αναγνωρίζεται η διαφορετικότητα των μορφών ευφυΐας. Ο καθηγητής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Harvard Howard Gardner, ο οποίος ασχολείται επί χρόνια με τον ανθρώπινο εγκέφαλο, υποστηρίζει ότι ο κάθε άνθρωπος έχει πολλές διαφορετικές νοημοσύνες. Γλωσσική, λογικομαθηματική, οπτική, κιναισθητική, διαπροσωπική, μουσική ή ακουστική, ενδοπροσωπική, φυσιοκρατική και υπαρξιακή. Το εκπαιδευτικό σύστημα συχνά δίνει έμφαση κυρίως στην πρώτη και τη δεύτερη, ενώ οφείλει να αναγνωρίσει και να υποστηρίξει όλες τις μορφές ευφυΐας αλλά και δεξιοτήτων. Εδώ, νομίζω, ταιριάζει να αναφέρω ένα παραμύθι που διάβασα και μου φαίνεται σχετικό. Ένας λαγός, ένα πουλί, ένα ψάρι, ένας σκίουρος, μια πάπια και διάφορα άλλα ζώα αποφάσισαν να ανοίξουν ένα σχολείο. Κάθισαν όλοι να οργανώσουν το πρόγραμμα. Ο λαγός, όπως ήταν λογικό, επέμεινε ότι στο πρόγραμμα έπρεπε να συμπεριληφθεί το τρέξιμο. Το πουλί, πάλι, επέμεινε για το πέταγμα. Το ψάρι επέμεινε για το κολύμπι. Ο σκίουρος επέμεινε για το σκαρφάλωμα στα δέντρα. Και όλα τα άλλα ζώα ήθελαν να συμπεριληφθεί στο πρόγραμμα η ειδικότητά τους. Έτσι, συμπεριέλαβαν όλες τις ειδικότητες και έβαλαν όλα τα ζώα να παρακολουθήσουν όλα τα μαθήματα. Ο λαγός έτρεχε υπέροχα, κανείς δεν έτρεχε τόσο γρήγορα σαν τον λαγό. Οι άλλοι όμως επέμειναν ότι ήταν απαραίτητο να μάθουν στον λαγό να πετάει. Τον ανέβασαν λοιπόν σε ένα κλαδί και του είπαν: «Πέτα λαγέ!» Ο λαγός πήδησε κι έσπασε το πόδι του. Και μετά ούτε να τρέξει καλά δεν μπορούσε. Έτσι, αντί για Α στο τρέξιμο πήρε Γ. Πήρε κι ένα Δ στο πέταγμα για την καλή του προσπάθεια. Κι όλοι στην επιτροπή του προγράμματος ήταν ευ-
–21–
20 15