33
Αιέν Αριστεύειν ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΦΟΡΤΣΑΚΗΣ Βουλευτής Επικρατείας ΝΔ, Καθηγητής της Νομικής Σχολής Αθηνών, τ. Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
2016
Τ
ο ιδεώδες της αριστείας αποτέλεσε οδηγό των Ελλήνων ήδη από τους αρχαίους χρόνους. Είναι πασίγνωστο το ομηρικό πρόσταγμα «αιέν αριστεύειν», που αναγράφεται μέχρι και σήμερα στα αριστεία προόδου που απονέμονται στους καλύτερους μαθητές μας. Η αριστεία ως ιδανικό αποτελεί μια ενθάρρυνση για συνεχή βελτίωση, με αξιοποίηση των δεξιοτήτων του ατόμου σε όφελος και του κοινωνικού συνόλου. Η υιοθέτησή της δεν σημαίνει ελιτισμό, δεν σημαίνει ότι ενδιαφερόμαστε ή επιλέγουμε αποκλειστικά τους άριστους, σημαίνει ότι επιδιώκουμε την κατά το δυνατό μεγαλύτερη βελτίωση του καθενός. Έτσι, αυτή δεν αντίκειται στην ισότητα, καθώς η ισότητα νοείται ως ισότητα ευκαιριών στην εκκίνηση, με ενίσχυση των ασθενέστερων, όχι ως υποχρεωτική εξίσωση όλων στην άφιξη. Η αριστεία βασίζεται στην αξιοκρατία, με βάση τη σωστή, αντικειμενική αξιολόγηση, με ανάληψη ευθυνών και λογοδοσία, που συνοδεύεται από επιβραβεύσεις και κυρώσεις. Δυστυχώς, τις τελευταίες δεκαετίες στη χώρα μας το ιδεώδες της αριστείας βρίσκεται στο περιθώριο. Μια σειρά γεγονότων, με
–162–
Αριστεία
ΛOΓΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤIΛΟΓΟΣ
πρώτο και σημαντικότερο τη συνολική καθίζηση του εκπαιδευτικού συστήματός μας, προκάλεσε κρίση αξιών και αμφισβήτηση της σπουδαιότητας του να είσαι άριστος. Έτσι, ιδίως στον δημόσιο βίο της Ελλάδας, κυριάρχησε η μετριότητα και η αναξιοκρατία, με αποτέλεσμα τη δεινή κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε σήμερα. Το τελευταίο έτος είμαστε όλοι μάρτυρες της κορύφωσης αυτού του αγώνα κατά της αριστείας, σε μια προσπάθεια ισοπέδωσης και μαζικοποίησης των πάντων. Η αριστεία χαρακτηρίστηκε από επίσημα χείλη «ρετσινιά», ως κάτι κακό που πρέπει να διορθώσουμε. Στην παιδεία μας, μια σειρά μέτρων λήφθηκαν με σκοπό την αποτροπή της επιδίωξής της και την εξίσωση όλων των μαθητών και φοιτητών μας προς τα κάτω. Ενδεικτικά αναφέρονται τα ακόλουθα: α) Καταργήθηκαν τα Πρότυπα Πειραματικά Σχολεία, κατ’ εξοχήν δημόσια σχολεία αριστείας, που παρείχαν τις κατάλληλες συνθήκες για την εκδήλωση όλων των θετικών στοιχείων των μαθητών μας και τη μεγιστοποίηση των επιδόσεών τους. β) Αμβλύνθηκαν οι προϋποθέσεις προαγωγής στις τάξεις του Λυκείου, με αποτέλεσμα να μην παρέχονται πλέον κίνητρα για υψηλές επιδόσεις και μαθητές να εισάγονται στα πανεπιστήμιά μας ακόμη και με βαθμό 2 στην κλίμακα του 20! γ) Επανήλθαν αδιακρίτως οι «αιώνιοι» φοιτητές στα πανεπιστήμιά μας, με συνέπεια την υποβάθμιση της ποιότητας των σπουδών, που μπορεί να διαρκούν υπερβολικά μακρύ χρόνο. Έτσι, η απόκτηση των γνώσεων γίνεται χωρίς συγκρότηση και ανεπίκαιρα, ενώ εκλείπει πλέον και το κίνητρο περάτωσης των σπουδών σε εύλογο προκαθορισμένο χρονικό πλαίσιο. δ) Ενθαρρύνθηκαν, με την προκλητική ανοχή τους από την πολιτεία, οι καταλήψεις και οι βίαιες ενέργειες, ακόμη και εξωπανεπιστημιακών στοιχείων, στα πανεπιστήμια, με αποτέλεσμα την κατάλυση του εκπαιδευτικού έργου.
–163–
2016
Αριστεία
ΛOΓΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤIΛΟΓΟΣ
ε) Πολεμήθηκε κάθε προσπάθεια αξιολόγησης σε κάθε βαθμίδα εκπαίδευσης, με αποτέλεσμα να ματαιώνεται κάθε προοπτική βελτίωσης του εκπαιδευτικού συστήματός μας. στ) Ανατέθηκε, χωρίς απαιτήσεις ουσιαστικών προσόντων και χωρίς αντικειμενική αξιολόγηση, η διοίκηση τόσο της κεντρικής όσο και της περιφερειακής εκπαίδευσης καθώς και των σχολικών μονάδων σε «ημετέρους», με επιλογή κατ’ ουσίαν πολιτική ή συνδικαλιστική, με αποτέλεσμα την ενίσχυση της κομματικοποίησης της παιδείας. ζ) Αφέθηκαν, χωρίς να ληφθεί το παραμικρό μέτρο, χιλιάδες άριστοι πτυχιούχοι μας να εγκαταλείψουν την Ελλάδα αναζητώντας καλύτερη μοίρα στο εξωτερικό, με αποτέλεσμα την επιστημονική απογύμνωση της χώρας.
2016
Δυστυχώς, αυτή η καταστροφική πορεία συνεχίζεται. Μόνο με ανάδειξη της αριστείας θα μπορέσουμε να υπερβούμε την οικονομική κρίση στην οποία είμαστε βυθισμένοι και την κρίση αξιών που μας μαστίζει. Διαφορετικά, το έλλειμμα παιδείας θα καταστεί για την ελληνική κοινωνία πρόβλημα ανυπέρβλητο, με ολέθριες συνέπειες για αυτήν και την πολιτεία μας. Απέναντι σε αυτό το μίσος προς την αριστεία και το αίσθημα της ενοχής που επιχειρείται να δημιουργηθεί σε όποιον διακρίνεται με θετικό τρόπο, η απάντησή μας στον χώρο της παιδείας πρέπει να είναι η άμεση υλοποίηση μιας σειράς μέτρων που θα επαναφέρουν το ιδεώδες της αριστείας στον ιδιωτικό και στον δημόσιο βίο, με ευεργετικές συνέπειες για όλους μας. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα ακόλουθα: α) Άμεση επαναφορά των Πρότυπων Σχολείων, ως σχολείων αριστείας, και δημιουργία νέων, με αξιοκρατική επιλογή μαθητών και καθηγητών.
–164–
Αριστεία
ΛOΓΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤIΛΟΓΟΣ
β) Άμεση επαναφορά των Πειραματικών Σχολείων, ως σχολείων εφαρμογής καινοτόμων μεθόδων και δράσεων, και δημιουργία νέων. Σε δεύτερη φάση, υιοθέτηση των καινοτόμων αυτών δράσεων από όλα τα σχολεία της επικράτειας. γ) Δημιουργία Πρότυπων Επαγγελματικών Λυκείων, ώστε να καταστεί και η επαγγελματική εκπαίδευση στην Ελλάδα φυτώριο αριστείας. δ) Εκλογίκευση του συστήματος προαγωγής στις τάξεις του Λυκείου, ώστε να μην εισάγονται στα πανεπιστήμιά μας φοιτητές που αδυνατούν να παρακολουθήσουν τις σπουδές τους λόγω του πολύ χαμηλού επιπέδου των γνώσεών τους. ε) Πρόβλεψη αυστηρού χρονοδιαγράμματος για την ολοκλήρωση των σπουδών στα πανεπιστήμιά μας, με δυνατότητα εξαιρέσεων για λόγους εργασίας, υγείας κ.ά., ώστε η φοίτηση να είναι σταθερή και οργανωμένη. στ) Καμία ανοχή σε καταλήψεις και άλλες αυθαίρετες ενέργειες εντός των χώρων εκπαίδευσης, ώστε να μην χάνεται ούτε μία ώρα διδασκαλίας. ζ) Αξιολόγηση σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, χωρίς όμως τιμωρητικό χαρακτήρα. η) «Θέσπιση κατάλληλου νομοθετικού πλαισίου, ιδίως με δημιουργία Εθνικής Σχολής Διοίκησης Εκπαίδευσης, ώστε η διοίκηση της παιδείας να ανατίθεται στους ικανότερους, με τα περισσότερα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα. θ) «Δημιουργία κινήτρων για την επιστροφή στην Ελλάδα των χιλιάδων ελλήνων επιστημόνων που σταδιοδρομούν στο εξωτερικό. Η επαναφορά του ιδεώδους της αριστείας στην καθημερινότητά μας είναι σήμερα πιο αναγκαία από ποτέ. Ο κύκλος της μετριότητας και αναξιοκρατίας που χαρακτήρισε την Ελλάδα τις τελευταίες
–165–
2016
Αριστεία
ΛOΓΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤIΛΟΓΟΣ
δεκαετίες πρέπει επιτέλους να κλείσει, ώστε να ξημερώσει μια καλύτερη ημέρα για όλους μας. Ας κάνουμε όλοι μαζί το πρώτο βήμα υπέρ της αριστείας, ενθαρρύνοντας καθημερινά τα παιδιά μας να είναι άριστοι. Γενικότερα, ας ανταμείψουμε την αριστεία οπουδήποτε και αν εκδηλώνεται. Μόνο έτσι θα κατορθώσουμε να βγούμε από το σημερινό τέλμα.
2016
–166–