4
Αριστεία ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Μαθητής Γ΄ Γυμνασίου Εκπαιδευτηρίων Δούκα
2016
O
άνθρωπος θεωρείται υπέρτατο δημιούργημα χάρη στο πνεύμα του, τη διανοητική του δομή. Αυτό όμως το υπέροχο στοιχείο του πνεύματος δεν είναι στατικό αλλά εξελίξιμο. Το μέσο αυτής της πνευματικής αλλά και ψυχικής αναγεννησιακής πορείας του ατόμου είναι η παιδεία. Αυτή του παρέχει τη δυνατότητα προσαρμογής στον κοινωνικό του χώρο και τον τοποθετεί προοδευτικά πάνω στα προβλήματα της ζωής με ανεπτυγμένο αίσθημα της προσωπικής και συλλογικής ευθύνης. Άρρηκτα δεμένη με αυτή την αποστολή της παιδείας είναι και η έννοια της αριστείας. Η αριστεία στην ελληνική γλώσσα είναι αφηρημένη έννοια, συγγενική με το ρήμα αριστεύω, που σημαίνει ξεχωρίζω, διακρίνομαι ανάμεσα σε πολλούς για τις σημαντικές μου επιδόσεις ή επιτυγχάνω ξεχωριστές διακρίσεις. Στη αρχαία Ελλάδα τα «άθλα» ή «αριστεία» ήταν το βραβείο, το έπαθλο των αρίστων στον πόλεμο, δηλαδή αυτών που επέδειξαν ξεχωριστή ανδρεία στη μάχη. Αργότερα συνδέθηκε με όλες τις εκφάνσεις πολιτικού, κοινωνικού και πνευματικού βίου. Η «αμοιβή»,
–30–
Αριστεία
ΛOΓΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤIΛΟΓΟΣ
υλική ή ηθική, που απονεμόταν σε εκείνους που αρίστευαν αποτελούσε ύψιστη τιμή για τους ίδιους αλλά και κίνητρο για ευγενείς επιδιώξεις. Στις μέρες μας η αριστεία, αν νοείται ως ατομική προσπάθεια για το καλύτερο, είναι κάτι πολύ καλό. Αν όμως αποσκοπεί στην προσωπική προβολή και στον παραγκωνισμό των άλλων και έχει στοιχεία ναρκισσισμού, αποκτά αρνητική χροιά. Στο πλατωνικό «Πάσα τε επιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης και της άλλης αρετής, πανουργία τις και ου σοφία φαίνεται» δίνονται το μέτρο και οι προϋποθέσεις της αριστείας, η οποία αποκτά νόημα ως μέσο προσωπικής ολοκλήρωσης μέσα σε ένα κοινωνικό σύνολο που έχει ανάγκη τη μετριοφροσύνη, τα καλά αισθήματα και την αλληλεγγύη. Όταν η αριστεία δεν εμπνέεται από αξίες και ιδανικά, οδηγεί σε κατασκευή υπερμαθητών και εγκυμονεί για την άπειρη νεότητα τον κίνδυνο του γιγαντωμένου εγωισμού που οδηγεί στην αλαζονεία και απομόνωση. Αριστεία, λοιπόν, με σεμνότητα και κατανόηση των αδυναμιών των άλλων, μέσα από αναγνώριση και των δικών μας αναπόφευκτων αδυναμιών σε πεδία που οι άλλοι είναι καλύτεροι. Η αριστεία είναι το επιστέγασμα μιας προσπάθειας που ξεκινά από τα πρώτα στάδια της ζωής των ανθρώπων, από την προσχολική ηλικία. Είναι δε ένας διαρκής αγώνας με ευγενείς σκοπούς. Η επίτευξή της προϋποθέτει τη διαρκή και όχι τη μεμονωμένη επιτυχία. Τα θεμελιώδη στοιχεία που οδηγούν σε αυτήν είναι η επιθυμία για συνεχή μάθηση και βελτίωση, όπως επίσης και η τήρηση ηθικών κανόνων. Επομένως η αριστεία, που αποτελεί εξ ορισμού το «ιδανικό όραμα», νοηματοδοτείται από την ποιότητα, αντιστοιχεί σε ιδιότητες ποιότητας και μετριέται βάσει κανόνων και αξιών. Αντλεί έμπνευση από αξίες και ιδανικά όπως αυτά του ανθρωπισμού και της αλλη-
–31–
2016
Αριστεία
ΛOΓΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤIΛΟΓΟΣ
2016
λεγγύης, της αρμονίας και της επιμονής στην προσπάθεια, του συναγωνισμού και του «ευ αγωνίζεσθαι», του εθελοντισμού και της φιλάνθρωπης δράσης. Η προσέγγισή της, ακόμα και όταν αναφερόμαστε στην ανώτατη διάκριση ενός ατόμου, είναι το αποτέλεσμα μιας συλλογικής και όχι ατομικής προσπάθειας. Προϋποθέτει την ανάπτυξη συνεργασιών. Δεν τις αντιμάχεται, αντιθέτως τις προάγει. Σε επίπεδο εκπαίδευσης, η αριστεία συνεργεί στην ερωτηματοθεσία, στην κοινή αναζήτηση και αλληλοστήριξη των μελών της μαθητικής ενότητας. Ο άριστος μαθητής γνωρίζει την αξία της συνεργασίας και της αλληλεγγύης και ρέπει προς την ταπεινότητα. Η αριστεία, βέβαια, δεν συνδέεται μόνο με τις επιδόσεις στα μαθήματα. Περιλαμβάνει και άλλες πλευρές, όπως η δημιουργικότητα, η εφευρετικότητα, η καινοτόμος δράση. Προς αυτή την κατεύθυνση συμβάλλουν οι Όμιλοι δημιουργικότητας και αριστείας στα σχολεία. Θεωρούνται πυρήνες ενεργοποίησης και κοινωνικής δικτύωσης των μαθητών. Συμμετέχοντας σε κάτι τέτοιο, ο νέος ενεργοποιεί τις ιδιαίτερες δεξιότητες και ικανότητές του, ενισχύει τη δημιουργικότητά του και την ανάληψη πρωτοβουλιών ώστε να ξεδιπλώσει πολύπλευρα την προσωπικότητά του. Επιπρόσθετα προωθεί την ευρηματικότητά του, αλλά και την ετοιμότητά του να αντιμετωπίζει με ευελιξία τις προκλήσεις των καιρών και να βρίσκει εναλλακτικές και πρωτότυπες ιδέες σε προσωπικά και κοινωνικά προβλήματα. Τέλος, οι όμιλοι αριστείας δημιουργούν και εφαρμόζουν ένα υποστηρικτικό πλαίσιο που στηρίζει τα παιδιά με ιδιαίτερες νοητικές ικανότητες και ταλέντα σε ατμόσφαιρα αμοιβαίας αναγνώρισης και σεβασμού. Από τα παραπάνω κατέστη σαφές πως ο προοδευτικός ρόλος της αριστείας δεν γνωρίζει διαχωριστικές γραμμές και μπορεί να αποδειχθεί εθνικά σωτήριος. Εμπνέοντας μια γενιά νέων ανθρώπων,
–32–
Αριστεία
ΛOΓΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤIΛΟΓΟΣ
είναι δυνατό να αναδείξει άξια και χαρισματικά μέλη στην κοινωνία, τα οποία μπορούν να συμβάλλουν στην εκπαίδευση, στη διοίκηση, στην οικονομία, στον πολιτισμό, σηματοδοτώντας μια μεγάλη αλλαγή για τη χώρα. Σε μια εποχή ηθικής παρακμής, όπου υπάρχει οικονομικός μαρασμός, κοινωνική καθίζηση, εξισωτισμός και ισοπέδωση των αξιών, η χώρα μας χρειάζεται πρέσβεις ανθρωπιστικών αξιών, παραδείγματα αριστείας και αλληλεγγύης τα οποία θα αποτελέσουν πρότυπα προς μίμηση. Το «αιέν αριστεύειν εν ελευθερία», δηλαδή στόχευε την αριστεία πάντα, ελευθέρα και συνειδητά, ας γίνει το ευγενές κίνητρο που θα οδηγήσει σε προσωπική βελτίωση, αλλά και θα σηματοδοτήσει μια περίοδο οικονομικής ανάκαμψης, κοινωνικής προόδου και πνευματικής αναγέννησης για την Ελλάδα μας.
2016
–33–